Παιδεία

παιδία

Λέγοντας παιδεία δεν εννοούμε μόνο τη συστηματική σχολική παιδεία, αλλά κάθε στιγμή της ζωής όπου μια δύναμη πνευματική προσφέρει ένα άλλο νόημα σε κάποιον που δεν το κατέχει.

Αυτή η δύναμη μπορεί να είναι ο δάσκαλος, ο γονιός, ο φίλος, ο πολιτικός, ο κήρυκας, ο ηθοποιός.

Μπορεί όμως να είναι και ένα τραγούδι, μια εικόνα, ένα μνημείο, η γραμμή ενός βουνού, ο μίσχος ενός άνθους. Και η λεγόμενη αυτοπαιδεία χωράει σ’ αυτόν τον ορισμό. Γιατί τι άλλο σημαίνει αυτή παρά ότι ωρισμένες πιο προηγμένες λειτουργίες του ανθρώπου με τη βοήθεια ενδεχομένως και άλλων εξωτερικών στοιχείων (βιβλίων, εικόνων) παιδεύουν άλλες λιγώτερο προηγμένες λειτουργίες του. Η παιδεία είναι μια αδιάκοπη λειτουργία της ζωής που μας καταλαμβάνει από τη στιγμή που θα γεννηθούμε και μας παρακολουθεί ως την τελευταία μας πνοή.

Παιδεία• Συστηματική παροχή

γνώσεων, κυρίως μέσω της εκπαίδευσης

• Σύστημα αγωγήςμε σκοπό να διαμορφώσειαυθύπαρκτες, ολοκληρωμένες

προσωπικότητες,ικανές να ανταπεξέλθουν στις

απαιτήσεις της πραγματικότητας.

Ευρεία έννοια: οι ποικίλες πνευματικές επιδράσεις που δέχεται κάποιος κατά τη διάρκεια της ζωής του

/το κληροδοτούμενο από γενιά σε γενιά κεφάλαιο πνευματικών αγαθών.

Γενικά: νοητική και ψυχική καλλιέργεια

ΕκπαίδευσηΜερικότερη έννοιαΣκόπιμη, συνειδητή, συστηματική

και προγραμματισμένη αγωγή

Χρήση συγκεκριμένων μεθόδων, πρόγραμμα, οριοθέτηση χρονική

[εκ-παιδεύωεκ (παράβλεπε εκπολιτίζω,

εκλαϊκεύω, εκλεπτύνω, εκχριστιανισμός)]

Οι στόχοι της Παιδείας• Στο άρθρο 29 της Σύμβασης για τα δικαιώματα του

παιδιού, της Unicef, αναφέρεται ότι: • Η εκπαίδευση του παιδιού πρέπει να αποσκοπεί: • α) στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού

και στην πληρέστερη ανάπτυξη των χαρισμάτων του και των ψυχικών και πνευματικών του ικανοτήτων.

• β) Στην ανάπτυξη του σεβασμού για τα δικαιώματα του ανθρώπου και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, και για τις αρχές που καθιερώνονται από τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών.

• Γ) στην ανάπτυξη του σεβασμού για τις γονείς του παιδιού, την ταυτότητά του, τη γλώσσα του και τις πολιτιστικές του αξίες, καθώς και του σεβασμού του για τις εθνικές αξίες της χώρας στην οποία ζει, της χώρας από την οποία μπορεί να κατάγεται και για τους πολιτισμούς που μπορεί να διαφέρουν από το δικό του [διαπολιτισμική διάσταση]

• Δ) στην προετοιμασία του παιδιού για μια υπεύθυνη ζωή σε μια ελεύθερη κοινωνία, μέσα σε πνεύμα κατανόησης, ειρήνης, ανοχής, ισότητας των φυλών και φιλίας ανάμεσα σε όλους τους λαούς και στις εθνικιστικές, εθνικές και θρησκευτικές ομάδες και στα πρόσωπα της αυτόχθονης καταγωγής.

• Ε) στην ανάπτυξη του σεβασμού για το φυσικό περιβάλλον [περιβαλλοντική διάσταση]

Επομένως…

Πνευματική καλλιέργεια. Να καλλιεργήσει τον κριτικό στοχασμό. Να τον κάνει σκεπτόμενο άτομο, προβληματισμένο, ανήσυχο. Ελεύθερο από προκαταλήψεις, προλήψεις, αυθεντίες. Η ελευθερία στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας διπλό χαρακτήρα: ελευθερία διανοητική, και ελευθερία ηθική (να πράττει κανείς κατά συνείδηση)

• Κοινωνική αγωγή: πρέπει ακόμα να στοχεύει στην ανάπτυξη κοινωνικών αρετών: πίστη στην κοινότητα των ανθρώπων , αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπο, συνεργατικότητα, προσφορά προς το κοινωνικό σύνολο. Όλες αυτές οι αξίες οδηγούν στην επιδιωκόμενη κοινωνική συνοχή.

• Πολιτική αγωγή: η δημοκρατική οργάνωση των κοινωνιών επιβάλλει τη συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες το σχολείο οφείλει να καλλιεργήσει τη δημοκρατική συνείδηση, να εξοικειώσει τους μαθητές με τις δημοκρατικές διαδικασίες και να τους ενημερώσει για τον τρόπο λειτουργίας και τις πολιτικές δομές και διαδικασίες

• Εφόδια που θα βοηθήσουν το άτομο στην ένταξή του στις οικονομικές διαδικασίες (ειδικές γνώσεις, επαγγελματικός προσανατολισμός).

Προβλήματα της Παιδείας

Υλικός /οικονομικός τομέας• έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής χαμηλά τα

ποσοστά του προϋπολογισμού που διατίθενται για την παιδεία

• Συγκεκριμένα: παλιά κτήρια, απουσία ή υπολειτουργία και κακή κατάσταση βιβλιοθηκών, απουσία εργαστηρίων και σύγχρονων οπικοακουστικών μέσων ή αδυναμία αξιοποίησής τους, παλιοί χώροι άθλησης, χωρίς τον αναγκαίο εξοπλισμό.

• Αναντιστοιχία του περιεχομένου της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της κοινωνίας - ελλιπής επαγγελματικός προσανατολισμός μη παραγωγική αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού, υπερπληθώρα – άνεργων- επιστημόνων

Πνευματικός τομέας• υποβαθμισμένη ποιότητα της παρεχόμενης

γνώσης: αναχρονιστική, μη εναρμονισμένη στις σύγχρονες απαιτήσεις

• ευνοείται η μηχανιστική μάθηση, αποστήθιση κι όχι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Ο μαθητής απλός δέκτης γνώσεων, χωρίς ανάληψη πρωτοβουλιών.

• Τεχνοκρατικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης και όχι ανθρωπιστικός. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες (όπως φιλοσοφία, κοινωνιολογία κ.α.), η αισθητική καλλιέργεια παραγκωνισμένες. Δεν ευνοείται η διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων

Κοινωνικός τομέας: Εκπαιδευτική ανισότητα

• Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της εκπαιδευτικής θεωρίας και πρακτικής είναι το πρόβλημα της ανισότητας των ευκαιριών, με την οποία έχει να παλέψει ο εκδημοκρατισμός της εκπαίδευσης στα αστικά κυρίως πλαίσια… Συνοπτικά το πρόβλημα τοποθετείται ως εξής: Προκειμένου για το σχολείο, για τη μάθηση, για την εκπαιδευτική διαδικασία γενικότερα και άρα για την πρόσβαση στα επαγγέλματα και για την ένταξη στην κοινωνία, ορισμένα παιδιά παρουσιάζονται περισσότερο, άλλα λιγότερο και άλλα καθόλου ευνοημένα, ενώ άλλα είναι από την αρχή σχεδόν καταδικασμένα.

• Μεταξύ των βασικών προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος κόσμος είναι το διαρκώς αυξανόμενο βάρος που αποκτά η έννοια του αποκλεισμού. Ένας από τους πιο οδυνηρούς αποκλεισμούς είναι αυτός που οφείλεται στην έλλειψη γνώσεων. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στις τεχνολογίες της πληροφορικής και της επικοινωνίας αυξάνουν τον κίνδυνο αυτής της μορφής αποκλεισμού και προσδίδουν στην εκπαίδευση σημαντικό ρόλο.

• Εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού θεσμού, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες. Αντιστοιχία του περιεχομένου των σπουδών με τις τεχνολογικές, πολιτισμικές και κοινωνικές απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.

• Σήμερα: • α) οι τεχνολογικές εξελίξεις αλλάζουν τα δεδομένα:

η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια.(οι πληροφορίες πλέον διαθέσιμες παντού) το σχολείο πρέπει να αφήσει το γνωσιοκεντρικό προσανατολισμό και να καλλιεργήσει στους μαθητές δεξιότητες αναζήτησης και αξιολόγησης των πληροφοριών και κριτικής αποτίμησης των πηγών τους. Ακόμα: οι γνώσεις πολύ γρήγορα ξεπερνιούνται: αναγκαιότητα δια βίου μάθησης.

Τρόποι αντιμετώπισης

Δια βίου εκπαίδευση

• Μαθησιακές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου οι οποίες αποσκοπούν στη διεύρυνση του γνωστικού του ορίζοντα, στη βελτίωση των δεξιοτήτων και στην ενεργό συμμετοχή του στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.

Η Διά Βίου Εκπαίδευση αντιτίθεται σ’ έναν από τους πιο οδυνηρούς αποκλεισμούς, αυτόν που οφείλεται στην έλλειψη γνώσεων. Πρόκειται για μια εκπαίδευση που επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και η οποία περικλείει όχι μόνο το σχολείο, αλλά και την οικογένεια, το χώρο εργασίας, τα συνδικάτα ή το στρατό και όπου είναι δυνατόν να παρέχεται μόρφωση και εκπαίδευση.

Διαπολιτισμική εκπαίδευση: οι σύγχρονες κοινωνίες πολυπολιτισμικές, ο

άνθρωπος πολίτης του κόσμου προκειμένου να διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή και η αρμονική συμβίωση υιοθέτηση της διαπολιτισμικής διάστασης στην εκπαίδευση: εκπαιδευτικά προγράμματα, δραστηριότητες κλπ που προάγουν τη γνωριμία με άλλους πολιτισμούς, καλλιεργούν το σεβασμό προς το διαφορετικό

• Ιδιαίτερα για την Ελλάδα: μέλος Ευρωπαϊκής Ένωσης ευρωπαϊκή διάσταση στην παιδεία.

Ευρωπαϊκή διάσταση

• Ότι οι πολίτες που θα μορφώνονται στη σχολική μας εκπαίδευση είναι, εκτός απροόπτου, προορισμένοι να ζήσουν σε μια Ευρώπη χωρίς σύνορα, όπου θα μπορούν να διακινούνται ελεύθερα στις χώρες της κοινότητας, να ζουν και να εργάζονται σ’ αυτές και να συνεργάζονται στενά με τους πολίτες άλλων χωρών της Ενωμένης Ευρώπης, επιβάλλει να γίνουν οι ανάλογες τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας όσο και στα συστήματα των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών.

• Μερικές από αυτές είναι: η καλύτερη γνωριμία των λαών μεταξύ τους στο επίπεδο της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού, η αμοιβαία κατανόηση, η αναζήτηση των χαρακτηριστικών που ενώνουν τους λαούς μεταξύ τους με παράλληλη άμβλυνση των αντιθέσεων, η τόνωση των συγκλίσεων, ο σεβασμός των διαφορών, των ευαισθησιών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού, η καλλιέργεια των βαθύτερων πολιτισμικών δεσμών και αξιών που ενώνουν την Ευρώπη αποτελώντας ό,τι είναι γνωστό ως δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός.

Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός

• απαλλαγή από το στενά τεχνοκρατικό και εξειδικευτικό χαρακτήρα

• Στόχος: η διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων

• Η εκπαίδευση έχει ανθρωπιστικό χαρακτήρα όταν πέρα από την προσφορά έτοιμων γνώσεων φέρνει σε επαφή το νέο με την ομορφιά, την αλήθεια, την αρετή, αξίες που είναι αποκρυσταλλωμένες στα έργα λόγου και τέχνης. Επιδιώκει την αισθητική καλλιέργεια, εξευγενίζει την ψυχή, εκλεπτύνει τα αισθήματα. Ενδιαφέρεται για τη διαμόρφωση βασικών ηθικών αρετών, για την ενίσχυση της πίστης στην αξία του ανθρώπου και της αγάπης προς την ελευθερία, για τη βελτίωση της συμπεριφοράς προς όλους. Δίνει τα μέσα για σωστή ιεράρχηση των στόχων, για φιλοσόφηση πάνω στο νόημα της ζωής και στην πορεία του ανθρώπου. Βοηθάει τέλος να κατανοήσουμε την ιστορική μας πορεία, να γνωρίσουμε την εξέλιξη και τη λειτουργία της κοινωνίας, να αποκτήσουμε αυτογνωσία και συνείδηση του ρόλου που καλούμαστε να διαδραματίσουμε.

• « Τι πιστεύουμε ότι είναι πραγματικά η μόρφωση; Είναι η εκπαίδευση που περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο τομέα; Σε αυτή την περίπτωση, αν θέλει να γίνει κανείς τραπεζίτης, πρέπει να σπουδάσει οικονομικά. Αν όμως ως μόρφωση αντιλαμβανόμαστε μια γενική διαδικασία άσκησης του πνεύματος, τότε η εξειδίκευση δεν έχει νόημα. Από την ώρα που κάποιος έχει ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του, είναι έτοιμος, κατέχει τη μεθοδολογία, για να προσεγγίσει οποιοδήποτε πρόβλημα».

Περιβαλλοντική εκπαίδευση

• Θεσμός που αποτελεί τμήμα των προγραμμάτων των σχολείων της δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και σκοπός της είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του, να ευαισθητοποιηθούν για τα περιβαλλοντικά προβλήματα και να δραστηριοποιηθούν με ειδικά προγράμματα ώστε να συμβάλλουν στη γενικότερη προσπάθεια αντιμετώπισής τους.

Τηλεκπαίδευση

• Η εξ' αποστάσεως εκπαίδευση που ορίζεται ως «τηλεκπαίδευση», είναι ένας τρόπος διδασκαλίας-μάθησης, που μπορεί να εφαρμοσθεί με τη χρήση νέων τεχνολογιών όπως για παράδειγμα βίντεο, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρονικούς υπολογιστές κτλ.Είναι ένας τρόπος διδασκαλίας που προσομοιώνει την εκπαιδευτική διαδικασία έτσι ώστε οι συμμετέχοντες σε αυτή (διδάσκοντες και μαθητές) να μπορούν να βρίσκονται σε διαφορετικό χρόνο και τόπο.Άρα, σε περιπτώσεις που οι κλασικές μέθοδοι διδασκαλίας αποτυγχάνουν να επιτύχουν το στόχο τους, συμπληρώνονται από την εξ' αποστάσεως εκπαίδευση, η οποία μπορεί να διαχειρίζεται μαγνητοσκοπημένα μαθήματα, παροχή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού εξ' αποστάσεως, on-line μαθήματα κτλ

Στόχος Πρόβλημα Λύση

Πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας

Τεχνοκρατικός προσανατολισμός//

Μαθησιοκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης (στείρα απομνημόνευση)

Παιδεία προσανατολισμένη στις αρχές του ανθρωπισμού

Γενική παιδεία, μαθήματα από τις «επιστήμες του ανθρώπου» , λογοτεχνία, αισθητική παιδεία ανάπτυξη πολύπλευρης προσωπικότητας

Στόχος Πρόβλημα Λύση

Κοινωνική συνοχή-

Ισότητα ευκαιριών

Εκπαιδευτικές ανισότητες:

Προνομιούχοι και μη ευνοημένοι μαθητές/

Κοινωνικός αποκλεισμός

Διαπολιτισμική εκπαίδευση/

Δια βίου εκπαίδευση

Στόχος Πρόβλημα Λύση

Εφόδια για επαγγελματική αποκατάσταση

Απαρχαιωμένες γνώσεις-

Αντιστοιχία του περιεχομένου των σπουδών με τις τεχνολογικές, πολιτισμικές και κοινωνικές απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος/αναντιστοιχία προσφερόμενων σπουδών με την αγορά εργασία

Εκσυγχρονισμός/ ορθολογικότερος επαγγελματικός προσανατολισμός

Προϋποθέσεις:

Κατάλληλες συνθήκες, μέθοδοι, προγράμματα, εξειδίκευση προσωπικού, υλικοτεχνική υποδομή

διάθεση περισσότερων υλικών μέσων, καλύτερη χρηματοδότηση, εισαγωγή νέων τεχνολογιών, σεμινάρια και μετεκπαιδεύσεις του προσωπικού.