1

ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΑ

ΞΔΟΗΙΖΤΖ ............................................................................................ 3

SUMMARY .............................................................................................. 5

ΚΔΘΝΓΝΙΝΓΗΑ ...................................................................................... 7

ΙΔΜΔΗΠ – ΘΙΔΗΓΗΑ ................................................................................. 7

1. ΔΗΠΑΓΥΓΖ........................................................................................... 8 1.1. ΘΝΗΛΥΛΗΑ ΡΥΛ ΞΝΙΗΡΥΛ ...................................................................... 9 1.2. ΘΝΗΛΥΛΗΑ ΞΝΙΗΡΥΛ .............................................................................. 9 1.3. ΚΖ ΘΒΔΟΛΖΡΗΘΔΠ ΝΟΓΑΛΥΠΔΗΠ .......................................................... 11 1.4. Ζ ΘΝΗΛΥΛΗΑ ΞΝΙΗΡΥΛ ΚΔΠΑ ΑΞΝ ΓΗΑΦΝΟΔΡΗΘΔΠ ΘΔΥΟΖΡΗΘΔΠ

ΞΟΝΠΔΓΓΗΠΔΗΠ ........................................................................................... 13

2. Ζ ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΘΖ ΓΗΑΠΡΑΠΖ ΡΖΠ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ................ 15

3. ΣΑΟΑΘΡΖΟΗΠΡΗΘΑ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΔΠ ΡΖΠ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ ... 17

4. ΞΥΠ ΠΓΘΟΝΡΔΗΡΑΗ Ζ ΛΔΑ ΓΖΚΝΠΗΑ ΠΦΑΗΟΑ ................................ 18 4.1. ΓΔΛΗΘΑ ............................................................................................... 18 4.2. Ζ ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΞΝΙΗΡΗΘΖ ΠΘΖΛΖ ............................................................ 19 4.2.1. Διιάδα θαη θνκκαηηθνθξαηία .............................................................. 19 4.2.2. Ζ θνηλσλία πνιηηψλ ζηελ Διιάδα ....................................................... 21 4.3. ΠΣΔΠΔΗΠ ΚΔΡΑΜ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ, ΘΝΚΚΑΡΥΛ ΘΑΗ ΘΟΑΡΝΠ ....... 22 4.3.1. Θνηλσλία πνιηηψλ θαη θφκκαηα ζηελ Διιάδα ....................................... 24

5. Ζ ΓΗΑΘΒΔΟΛΖΠΖ ΥΠ ΙΠΖ ΓΗΑ ΡΖΛ ΘΟΗΠΖ ΡΖΠ ΠΓΣΟΝΛΖΠ

ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑΠ .................................................................................... 25 5.1. ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑ ...................................................................................... 25 5.2. Ζ ΘΟΗΠΖ ΡΥΛ ΞΝΙΗΡΗΘΥΛ ΘΔΠΚΥΛ ...................................................... 26 5.3. Ν ΔΘΓΖΚΝΘΟΑΡΗΠΚΝΠ ΚΔ ΞΑΟΑΙΙΖΙΖ ΑΛΑΞΡΜΖ ΡΖΠ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ

ΞΝΙΗΡΥΛ................................................................................................... 27 5.4. Ζ ΔΛΛΝΗΑ ΡΖΠ ΓΗΑΘΒΔΟΛΖΠΖΠ .......................................................... 28 5.4.1. Γηαθπβέξλεζε θαη Δπξσπατθή Έλσζε ................................................. 29 5.4.2. Ξαξαδείγκαηα δηαθπβέξλεζεο ............................................................ 30

6. ΚΖ ΘΒΔΟΛΖΡΗΘΔΠ ΝΟΓΑΛΥΠΔΗΠ ΡΟΗΡΖΠ ΓΔΛΗΑΠ: ΑΞΝΓΔΗΜΖ

ΑΞΝΡΔΙΔΠΚΑΡΗΘΖΠ ΓΗΑΣΔΗΟΗΠΖΠ ΓΖΚΝΠΗΥΛ ΞΝΘΔΠΔΥΛ ............. 31

7. Ζ ΘΑΚΞΑΛΗΑ ΡΥΛ ΚΘΝ ΓΗΑ ΡΝ ΠΛΡΑΓΚΑ ..................................... 34

2

7.1. Ζ ΓΗΑΓΗΘΑΠΗΑ ΡΖΠ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖΠ ΑΛΑΘΔΥΟΖΠΖΠ ............................. 34 7.2. ΞΥΠ ΜΔΘΗΛΖΠΔ Ζ ΘΑΚΞΑΛΗΑ – ΡΝ ΗΠΡΝΟΗΘΝ ........................................ 35 7.2.1. Α‟ Φάζε ........................................................................................... 35 7.2.1.1. Φεβξνπάξηνο 2006: ........................................................................ 35 7.2.1.2. Κάξηηνο 2006: ............................................................................... 41 7.2.1.3. Απξίιηνο 2006 ................................................................................ 42 7.2.2. Β‟ Φάζε............................................................................................ 43 7.2.2.1. Κάηνο 2006 .................................................................................... 43 7.2.2.2. Ηνχληνο 2006: ................................................................................ 44 7.2.2.3. Ηνχιηνο 2006: ................................................................................ 44 7.2.2.4. Πεπηέκβξηνο 2006: ......................................................................... 45 7.2.4. Ζ έλλνηα ηεο δηαβνχιεπζεο ................................................................ 47 7.3. ΑΞΝΡΔΙΔΠΚΑΡΑ ΑΞΝ ΡΖ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖ ΘΑΡΝΣΟΥΠΖ ΡΥΛ ΚΘΝ ΠΡΖ

ΙΔΗΡΝΟΓΗΑ ΡΖΠ ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑΠ ................................................................. 48 7.4. ΝΗ ΑΞΝΤΔΗΠ ΠΣΔΡΗΘΑ ΚΔ ΡΝ ΑΗΡΖΚΑ ΓΗΑ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖ ΑΛΑΒΑΘΚΗΠΖ

ΡΥΛ ΚΘΝ ................................................................................................... 49 7.4.1. Νη απφςεηο ησλ εηδηθψλ ..................................................................... 51 7.4.1.1. Γηψξγνο Ξαπαδεκεηξίνπ - Θαζεγεηήο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ηεο Λνκηθήο Πρνιήο Αζελψλ ............................................................................. 51 7.4.1.2. Γεκήηξεο Ρζάηζνο - Θαζεγεηήο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ................... 52 7.4.1.3. Θψζηαο Εψξαο - Αλαπιεξσηήο Θαζεγεηήο Ξνιηηηθψλ θαη Θνηλσληθψλ Θεζκψλ ζην Ρκήκα Θνηλσληνινγίαο ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ ..................... 53 7.4.1.4. Αληψλεο Καθξπδεκήηξεο - Θαζεγεηήο ηεο Γηνηθεηηθήο Δπηζηήκεο ζην Ρκήκα Ξνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ζηε Λνκηθή Πρνιή Αζελψλ ................................................................................................................. 54 7.4.1.5. Πηαχξνο Ρζαθπξάθεο - Αλαπιεξσηήο Θαζεγεηήο ηνπ Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ζην Ξαλεπηζηήκην Αζελψλ............................................................... 55 7.4.1.6. Γηψξγνο Πσηεξέιεο - Θαζεγεηήο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ζηε Λνκηθή Πρνιή Αζελψλ ............................................................................................ 55 7.4.1.7. Λίθνο Σιέπαο – Αλαπιεξσηήο Θαζεγεηήο Γηνηθεηηθήο Δπηζηήκεο ζην Ξαλεπηζηήκην Αζελψλ ................................................................................. 57 7.4.1.8. Σάξεο Ξακπνχθεο - Αλαπιεξσηήο Θαζεγεηήο ηνπ Ηδησηηθνχ, Γηεζλνχο θαη ηνπ Γηθαίνπ ησλ Γηεζλψλ Ππλαιιαγψλ .................................................... 58 7.4.1.9. Ιίλα Ξαπαδνπνχινπ - Ιέθηνξαο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ζηε Λνκηθή Πρνιή Θεζζαινλίθεο ................................................................................... 60 7.4.1.10. Πηέθαλνο Καηζίαο - πξψελ Ξξφεδξνο ηνπ Αξείνπ Ξάγνπ ............... 63 7.4.2. Νη απφςεηο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ .................................................. 64 7.4.2.1. Ζ άπνςε ηνπ ΞΑΠΝΘ ...................................................................... 65 7.4.2.2. Ζ άπνςε ηεο Λέαο Γεκνθξαηίαο ...................................................... 65 7.4.2.3. Ζ άπνςε ηνπ Ππλαζπηζκνχ ............................................................. 66 7.4.3. Ινηπνί θνηλσληθνί θνξείο πνπ ππνζηεξίδνπλ ην αίηεκα ......................... 67 7.5. ΑΞΝΙΝΓΗΠΚΝΠ ΘΑΗ ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ ΑΞΝ ΡΖΛ ΞΝΟΔΗΑ ΡΖΠ ΘΑΚΞΑΛΗΑΠ 67 7.6. ΞΟΝΒΙΖΚΑΡΗΠΚΝΗ - ΑΛΡΗΟΟΖΠΔΗΠ ....................................................... 68 7.6.1. Αληηξξήζεηο ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ .................... 68 7.6.2. Αληηξξήζεηο ζρεηηθά κε ηε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ..................................................................................................... 70

3

7.7. ΒΑΠΗΘΔΠ ΞΟΝΫΞΝΘΔΠΔΗΠ ΓΗΑ ΡΖ ΠΥΠΡΖ ΔΦΑΟΚΝΓΖ ΡΖΠ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖΠ

ΓΗΑΡΑΜΖΠ ΓΗΑ ΡΗΠ ΚΘΝ .............................................................................. 73 8. ΓΔΛΗΘΑ ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ ................................................................. 75

ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ .................................................................................... 78

ΞΑΟΑΟΡΖΚΑΡΑ .................................................................................... 80

ΞΔΟΗΙΖΤΖ

4

Πθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε πξνζπάζεηα αλάδεημεο ηνπ ξφινπ ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηε ζχγρξνλε πνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα, αθελφο κέζσ ηεο

παξνπζίαζεο ηεο θακπάληαο ησλ ειιεληθψλ Κε Θπβεξλεηηθψλ Νξγαλψζεσλ

(ΚΘΝ), κε αίηεκα ηε ζπληαγκαηηθή ηνπο αλαβάζκηζε ζηελ επφκελε

αλαζεψξεζε ην έηνο 2007 θαη αθεηέξνπ κέζσ ηεο έθζεζεο ησλ απφςεσλ γηα

ηηο ελδερφκελεο επηπηψζεηο πνπ ζα επηθέξεη κηα ζρεηηθή δηάηαμε γηα ηηο ΚΘΝ

ζηνλ Θαηαζηαηηθφ Σάξηε ηεο ρψξαο καο.

Ξαξνπζηάδνληαη νη δηάθνξεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο έλλνηαο «θνηλσλία

πνιηηψλ» απφ ηελ επνρή ηνπ Ρδνλ Ινθ κέρξη ηε ζχγρξνλε ζεψξεζε ηνπ

Γθέιλεξ, θαζψο θαη ε ζεσξία ηνπ Αιέμηο ληε Ρνθβίι γηα ην δεκνθξαηηθφ

ραξαθηήξα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ. Δπίζεο, αλαιχεηαη ε έλλνηα ησλ Κε

Θπβεξλεηηθψλ Νξγαλψζεσλ θαη ε πνξεία ηνπο κέζα ζην ρξφλν.

Υζηφζν, γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε ζέζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ κέζα ζηε

ζχγρξνλε ειιεληθή πνιηηηθή ζθελή είλαη απαξαίηεην, πξψηνλ, λα ηνπνζεηεζνχλ

νη ΚΘΝ ζηε λέα δεκφζηα ζθαίξα, φπσο απηή έρεη δηακνξθσζεί κεηά ηελ έιεπζε

ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, θαη δεχηεξνλ, λα ζπζρεηηζηνχλ κε ηνπο θχξηνπο,

ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλνπο, ζεζκνχο πνιηηηθήο ζπζζσκάησζεο, ηα

θφκκαηα. Ζ ζπλεξγαζία ΚΘΝ θαη θξάηνπο θαίλεηαη λα είλαη απαξαίηεην ζηνηρείν

γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο, κέζσ ηεο δηαθπβέξλεζεο.

Δπίζεο, αλαιχνληαη νη έλλνηεο ηεο δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο δηαβνχιεπζεο κε

παξαδείγκαηα απφ ην δηεζλή θαη επξσπατθφ ρψξν, φπσο είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ

ΚΘΝ ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ ΝΖΔ. Ζ γλψζε θαη ε εκπεηξία ησλ ΚΘΝ ηξίηεο

γεληάο, δειαδή νξγαλψζεσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ

ππνζέζεσλ, χζηεξα απφ αλάζεζε ηνπ θξάηνπο ην νπνίν ηηο ρξεκαηνδνηεί,

ιακβάλνληαη ζνβαξά ππφςε απφ ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο.

Ξαξνπζηάδεηαη δηεμνδηθά ε πνξεία ηεο θακπάληαο ησλ 700 -κέρξη ηψξα- ΚΘΝ

πνπ δηεθδηθνχλ ηε ζπληαγκαηηθή ηνπο αλαβάζκηζε, θαζψο θαη νη απφςεηο

ζπληαγκαηνιφγσλ, πνιηηηθψλ, εηδηθψλ επηζηεκφλσλ, ησλ θνκκάησλ αιιά θαη

άιισλ θνηλσληθψλ θνξέσλ πνπ ζηεξίδνπλ ην ελ ιφγσ αίηεκα. Νη απφςεηο

ζρεηηθά κε ηε κνξθή θαη ηε δηαηχπσζε ηεο δηάηαμεο δηαθέξνπλ, έρνπλ,

σζηφζν, έλα θνηλφ ζεκείν: παξαδέρνληαη ηελ αλαγθαηφηεηα λα ζπκπεξηιεθζεί ε

5

θνηλσλία πνιηηψλ ζην Πχληαγκα κέζσ ηεο θαηνρχξσζεο ησλ Κε Θπβεξλεηηθψλ

Νξγαλψζεσλ. Δπίζεο, γίλεηαη έλαο απνινγηζκφο ηεο θακπάληαο κέρξη ζήκεξα,

εθθξάδνληαη πξνβιεκαηηζκνί θαη επηρεηξήκαηα πνπ απνξξίπηνπλ ηελ αλάγθε ηεο

ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ ΚΘΝ θαη ηέινο, παξνπζηάδνληαη ηα

ζπκπεξάζκαηα ηεο παξνχζαο κειέηεο.

Δίλαη γεγνλφο αλακθηζβήηεην πσο ηα ηειεπηαία ρξφληα νη πνιίηεο εθθξάδνπλ

φιν θαη πην έληνλα ηελ ακθηζβήηεζή ηνπο πξνο ηελ πνιηηηθή, κε ην λα κε

ζπκκεηέρνπλ ζηελ πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο. Νη δεκνθξαηηθνί ζεζκνί δνθηκάδνληαη

ζνβαξά θαη αληηκεησπίδνπλ πξνθιήζεηο θαη θηλδχλνπο, πνπ, αλ δελ ακβιπλζνχλ,

ηφηε ην κέιινλ ηεο δεκνθξαηίαο πξνβιέπεηαη αβέβαην. Γηα λα πεξηνξηζηεί ή

ειαρηζηνπνηεζεί ην δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα, ε ιχζε βξίζθεηαη ζηελ έλλνηα ηεο

δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο. Ζ θακπάληα ησλ ΚΘΝ γηα ηε

αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ απνζθνπεί ζε απηφ αθξηβψο ην απνηέιεζκα,

ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ θξάηνπο φπνπ ζα ζπκκεηέρνπλ φζν ην δπλαηφλ

πεξηζζφηεξεο θνηλσληθέο δπλάκεηο.

SUMMARY

The aim of this study is to examine the role of civil society in the modern

political reality, through, on the one hand, the presentation of the Greek Non

Governmental Organizations (NGOs) campaign, that concerns their

constitutional strengthening in the next revision in 2007, and, on the other

hand, through the presentation of the opinions regarding the potential

repercussions that a relative provision on the NGOs in our Constitution might

involve.

Different theoretical approaches of the civil society are presented, beginning

from John Lock‟s theory up to Gellner‟s modern regard, as well as to the theory

of Alexis de Tokville concerning the democratic character of civil society. Also,

the meaning of the Non Governmental Organizations is being analyzed.

6

However, in order to understand the standing of civil society in the modern

Greek political scene, it is essential, firstly, to place the NGOs in the new public

sphere, as it has been shaped after the arrival of globalization, and secondly, to

be related to the main, constitutionally guaranteed, institutions of political

incorporation, the parties. The collaboration between the NGOs and the states

appears to be a crucial element for the effective operation of democracy, via

the implementation of governing.

Also, the significance of “governing” and of “consultation” is being analyzed

with examples from the international and European field, such as the

attendance of the NGOs in the meetings of UN. The knowledge and the

experience of the third generation‟s NGOs, that is to say organizations that

undertake the management of public affairs after entrusting of the state with its

financial support, are taken into consideration seriously by the international

organizations.

This study presents extensively the progress of the 700 -up to now- NGOs‟

campaign, that claim their constitutional strengthening, as well as the opinions

of constitutional law professors, politicians, special scientists, parties but also

other social institutions that support the demand of the NGOs. The opinions

regarding the form and the formulation of the provision vary, however, they

have a common point: they admit the necessity of the civil society inclusion in

the Constitution, via the upgrade of the Non Governmental Organisations. Also,

in the present study, an effort for an assessment of the campaign results up to

today is made, reflections and arguments that reject the need of constitutional

upgrade of NGOs are expressed and, of course, conclusions are presented.

There is no doubt that, during the last years, citizens express more intensely

their disappointment for politics by not participating in the political processes.

The democratic institutions are being seriously questioned and they are facing

challenges and dangers, that, if they are not confronted, then the future of

democracy is uncertain. In order to decrease the democratic deficit, the solution

is found in the significance of governing and participative democracy. The

campaign of the NGOs for the constitunional strengthening of civil society aims

7

in this result precisely, the modernization of the state where as many as

possible social forces will participate.

ΚΔΘΝΓΝΙΝΓΗΑ

Ζ κεζνδνινγία ε νπνία αθνινπζήζεθε ήηαλ ε κειέηε ηεο ζρεηηθήο

βηβιηνγξαθίαο γηα ηηο βαζηθέο έλλνηεο ηεο εξγαζίαο (θνηλσλία πνιηηψλ, Κε

Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο θ.ά) θαη ηνπ ηζρχνληνο Ππληάγκαηνο, ε ζπγθέληξσζε

πιηθνχ απφ ηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο θακπάληαο ησλ ΚΘΝ γηα ην Πχληαγκα, ε

κειέηε θαη επεμεξγαζία άξζξσλ, απφςεσλ θαη πξνηάζεσλ ζρεηηθψλ κε ηε

ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ, θαζψο θαη πξαγκαηνπνίεζε ζπλαληήζεσλ

κε εηδηθνχο επηζηήκνλεο, γλψζηεο ηνπ ζέκαηνο. Ππγθεθξηκέλα, έγηλαλ

ζπλαληήζεηο κε ηνπο θπξίνπο:

Γηαλλή Λίθν, Γηδάθηνξα Ξνιηηηθήο Δπηζηήκεο, Δηδηθφ Γξακκαηέα ηεο

Ππληνληζηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ Ππληάγκαηνο

Βαζηιφπνπιν Ξεξηθιή, Γεκνζηνγξάθν, Αληηπξφεδξν ηεο Έλσζεο Ξνιηηψλ γηα

ηελ ΞΑΟΔΚΒΑΠΖ, Γηεπζπληή ηνπ πεξηνδηθνχ «Θνηλσλία Ξνιηηψλ»

Σιέπα Λίθν, Αλαπιεξσηή Θαζεγεηή Γηνηθεηηθήο Δπηζηήκεο, Γηδάζθνληα ζην

Ρκήκα Ξεξηθεξεηαθήο Γηνίθεζεο ζηελ Δζληθή Πρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο.

ΙΔΜΔΗΠ – ΘΙΔΗΓΗΑ

Πχληαγκα, Θξάηνο, Θνηλσλία πνιηηψλ, Θνηλσλία ησλ Ξνιηηψλ, Κε Θπβεξλεηηθέο

Νξγαλψζεηο, Γεκνθξαηία, Γεκφζηα Πθαίξα, Θφκκαηα, Γηαθπβέξλεζε,

Γηαβνχιεπζε, Ππκκεηνρηθή Γεκνθξαηία, Θνκκαηηθνθξαηία, Ξαγθνζκηνπνίεζε,

Δθδεκνθξαηηζκφο, Ππληαγκαηηθή Αλαζεψξεζε, Θακπάληα ΚΘΝ γηα Πχληαγκα,

Ππλαίλεζε.

8

1. ΔΗΠΑΓΥΓΖ

Θνηλσλία πνιηηψλ: ηειηθά ηη ζεκαίλεη; Ζ έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ ή

κάιινλ ηνπ πνιηηηθνχ απηνχ θαηλνκέλνπ δελ είλαη εχθνιν λα νξηζηνχλ. Γη‟ απηφ,

ζηελ παξνχζα εξγαζία ζα παξνπζηαζηνχλ νη επηθξαηέζηεξεο ζεσξίεο πνπ

αθνξνχλ ζηελ θνηλσλία πνιηηψλ, απφ ηε γέλλεζή ηεο κέρξη ζήκεξα. Νη βαζηθνί

ιφγνη είλαη δχν.

Ξξψηνλ, ν θαζέλαο, κέζα απφ ηελ αλάγλσζε ησλ δηαθνξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ

θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνζσπηθή ηνπ εκπεηξία θαη γλψζε, κπνξεί λα

δεκηνπξγήζεη έλα δηθφ ηνπ ελλνηνινγηθφ πξνζδηνξηζκφ, ηνλ νπνίν ζα

αληηιακβάλεηαη θαιχηεξα. Γεχηεξνλ, ε έλλνηα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ δειψλεη

θάηη ην δπλακηθφ, ην κε ζηαηηθφ, ην νπνίν εμειίζζεηαη ζπλέρεηα κέζα ζην ρψξν

θαη ην ρξφλν. Άξα, δελ είλαη δπλαηφλ λα «θαινππσζεί» κέζα ζε έλαλ νξηζκφ

ιίγσλ γξακκψλ.

Νπζηαζηηθά, ην ζχλνιν ηεο εξγαζίαο απνηειεί έλαλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ

θαηλνκέλνπ, παξνπζηάδνληαο απφςεηο, δξαζηεξηφηεηεο θαη απνηειέζκαηα ησλ

δξάζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, ψζηε, αθελφο λα αλαδεηρζνχλ νη αξρέο πνπ

πξεζβεχεη απηφο ν ρψξνο θαη αθεηέξνπ λα γίλεη θαηαλνεηή ε πνιηηηθή ζεκαζία

ηεο ελδερφκελεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ Κε Θπβεξλεηηθψλ

Νξγαλψζεσλ ζηελ επφκελε αλαζεψξεζε ηνπ ειιεληθνχ Ππληάγκαηνο, ην έηνο

2007.

Σξεζηκνπνηνχληαη δχν φξνη, θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη θνηλσλία πνιηηψλ,

πξνθεηκέλνπ λα δεισζεί ην ίδην πξάγκα. Δίλαη ρξήζηκν λα μεθαζαξηζηνχλ εμ

αξρήο νη δχν έλλνηεο θαη πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ, ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ

έλλνηα ηνπ ιανχ, γηα λα γίλνπλ θαηαλνεηέο.

Ν ιαφο απαξηίδεηαη απφ ηνπο έρνληεο ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ πνιίηεο, φπσο

νξίδεη ν λφκνο (άξζξν 51, παξ. 3 ηνπ Ππληάγκαηνο). Άξα, ν ιαφο, σο πνιηηηθφ

ππνθείκελν, ηαπηίδεηαη κε ην εθινγηθφ ζψκα θαη ν πνιίηεο, ζχκθσλα κε ηε

λνκηθή άπνςε πάληα, ιακβάλεη ηελ πνιηηηθή ηνπ ηδηφηεηα φηαλ πξνζέξρεηαη λα

ςεθίζεη ζηηο θάιπεο, ελψ ζηηο ππφινηπεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δσήο ηνπ

παξακέλεη ηδηψηεο (Γηαλλήο, 2002).

9

Υζηφζν, νη έλλνηεο θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη θνηλσλία πνιηηψλ δηαθέξνπλ απφ

εθείλε ηνπ ιανχ ζην φηη αθνξνχλ ζηνπο ελεξγνχο πνιίηεο, νη νπνίνη δελ

πεξηνξίδνληαη κφλν ζην λα αζθνχλ ην εθινγηθφ ηνπο δηθαίσκα θαη νη νπνίνη, ελψ

δελ αλήθνπλ απαξαίηεηα ζε θφκκα ή ζε πνιηηηθή νξγάλσζε, είλαη πνιηηηθά

ζπλεηδεηνπνηεκέλνη, δξψληαο γηα ην θνηλφ ζπκθέξνλ. Πηε ζπλέρεηα, αλαιχνληαη

νη φξνη θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, θνηλσλία πνιηηψλ θαη Κε Θπβεξλεηηθέο

Νξγαλψζεηο (ΚΘΝ), ψζηε λα αλαδεηρζνχλ νη κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο.

1.1. ΘΝΗΛΥΛΗΑ ΡΥΛ ΞΝΙΗΡΥΛ

Κέζα ζην ρψξν ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ νη πνιίηεο δξνπλ σο κνλάδεο θαη, ζε

θάπνην βαζκφ, σο πξσηνγελή πνιηηηθά ππνθείκελα, ηα νπνία, φκσο, δελ

ζπληζηνχλ κηα ζπλεηδεηνπνηεκέλε θαη νξγαλσκέλε πνιηηηθή νληφηεηα (Γηαλλήο,

2002). Ζ βαζηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη ζην ιαφ είλαη

πσο ε πξψηε δελ πεξηνξίδεη ηε δξάζε ηεο ζηελ ηππηθή εθπιήξσζε ησλ

πνιηηηθψλ ηεο δηθαησκάησλ, φπσο είλαη ε πξνζέιεπζε ζηηο θάιπεο θάζε ηέζζεξα

ρξφληα.

Ζ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ έρεη ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη, εθηφο απφ δηθαηψκαηα, έρεη

θαη ππνρξεψζεηο. Ν πνιίηεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ελδηαθέξεηαη γηα ην

θνηλσληθφ ζχλνιν φζν ελδηαθέξεηαη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, δξα κε θξηηήξην θαη ην

γεληθφ ζπκθέξνλ, φρη κφλν ην δηθφ ηνπ, ελψ δηαζέηεη θαη άιια ζηνηρεία, φπσο

ζεβαζκφ πξνο ηηο αξρέο ηεο ζπληαγκαηηθήο δεκνθξαηίαο, ηα αλζξψπηλα

δηθαηψκαηα θαη ηηο δηεζλείο ζπκβάζεηο, γλψζε ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο

αιιά θαη δηαξθή πξνβιεκαηηζκφ ζρεηηθά κε ηηο θνηλέο ππνζέζεηο.

Δλ νιίγνηο, ε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ απνηειείηαη απφ ζπλεηδεηνπνηεκέλνπο ή/θαη

ελεξγνχο πνιίηεο, νη νπνίνη φκσο δελ ζπγθξνηνχλ, ζπλήζσο, νξγαλσκέλεο

νκάδεο πνιηηηθήο δξάζεο, ζε αληίζεζε κε ηελ θνηλσλία πνιηηψλ, ε έλλνηα θαη ην

πεξηερφκελν ηεο νπνίαο ζα αλαιπζνχλ ζηε ζπλέρεηα.

1.2. ΘΝΗΛΥΛΗΑ ΞΝΙΗΡΥΛ

10

Ν φξνο ζεκαίλεη ηηο νξγαλσκέλεο νκάδεο πνιηηψλ πνπ επηδηψθνπλ ηελ επίηεπμε

ελφο θνηλνχ ζθνπνχ. Κε απηήλ ηελ έλλνηα, ε θνηλσλία πνιηηψλ απνηειείηαη κφλν

απφ ελεξγνχο πνιίηεο (Γηαλλήο, 2002), ησλ νπνίσλ ε δξάζε εθθξάδεηαη ηφζν

κέζα απφ ζεζκνχο θνηλσληθήο εθπξνζψπεζεο παξαδνζηαθήο κνξθήο, φζν θαη

κέζα απφ ηηο Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο.

Νη παξαδνζηαθνί ζεζκνί είλαη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ηα Κέζα Καδηθήο

Δλεκέξσζεο, ηα ζσκαηεία ησλ εξγαδνκέλσλ, ε εθθιεζία, νη ζπλδηθαιηζηηθέο

νξγαλψζεηο θ.ά. Δθ πξψηεο φςεσο, νη παξαδνζηαθέο απηέο κνξθέο έθθξαζεο

ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ δελ ζπκκεηέρνπλ ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία. Υζηφζν, αλ

αλαινγηζηεί θάπνηνο ηελ επηξξνή πνπ αζθνχλ ηα ζπλδηθάηα ή ηα ηειενπηηθά

θαλάιηα ή ηα δεκνηηθά ζπκβνχιηα ζηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο, ζα δηαπηζηψζεη φηη

φρη κφλν ζπκκεηέρνπλ αιιά ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ άζθεζε ησλ δεκνζίσλ

πνιηηηθψλ.

ζνλ αθνξά ζηηο Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο, ν φξνο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα

δειψζεη φιεο ηηο κνξθέο δηαθπβέξλεζεο θαη φρη κφλν ηελ επίζεκε θπβέξλεζε

ηνπ θξάηνπο θαη πεξηιακβάλεη θνηλσληθά θηλήκαηα, νξγαλψζεηο γηα ηελ

πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, εζεινληηθέο θαη αλζξσπηζηηθέο νξγαλψζεηο θ.ά.

Πην επφκελν θεθάιαην ζα παξνπζηαζηεί αλαιπηηθφηεξα ε έλλνηα ησλ ΚΘΝ.

Νη ζχγρξνλεο Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο απνηεινχλ ηελ εμέιημε ησλ

θνηλσληθψλ θηλεκάησλ πνπ εκθαλίζηεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ ‟60. Θηλήκαηα, φπσο

ην νηθνινγηθφ, ην θεκηληζηηθφ, ην αληηπνιεκηθφ, ηεο λενιαίαο θαη πνιιά άιια,

απνηέιεζαλ νπζηαζηηθά ηνπο «πξνγφλνπο» ησλ ζεκεξηλψλ ΚΘΝ.

Αλαθέξζεθε, ήδε, φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ απνηειεί έλα δπλακηθφ θαηλφκελν πνπ

δελ είλαη εχθνιν λα πξνζδηνξηζηεί. Υζηφζν, έλαο ζπλνπηηθφο, θαηαλνεηφο θαη

πεξηθξαζηηθφο νξηζκφο είλαη ν εμήο:

Ζ θνηλσλία πνιηηψλ είλαη ν απηνηειήο ρψξνο κεηαμχ ηεο ηδησηηθήο

νηθνλνκίαο θαη ηεο αηνκηθήο ζθαίξαο απφ ηε κία, θαη ησλ επίζεκσλ

πνιηηηθψλ ζεζκψλ ηεο θνηλσλίαο απφ ηελ άιιε, ηνπο νπνίνπο

αλαπφδξαζηα ζπκπιεξψλεη ρσξίο λα ππνθαζηζηά, κέζα ζηνλ νπνίν

(ρψξν) δηαζθαιίδεηαη ε πνηφηεηα θαη ην βάζνο κηαο ζπκκεηνρηθήο θαη

11

αιιεινειεγρφκελεο δεκνθξαηίαο θαη θαηαμηψλεηαη έλα θνηλσληθψο

ππεχζπλν θαη αηνκηθψο αλεμάξηεην άηνκν, κε πιήξε ζπλείδεζε ηεο

νηθνπκεληθφηεηαο ησλ θνηλψλ πξνβιεκάησλ, ηεο ηνπηθφηεηαο ηεο

ζπιινγηθήο δξάζεο θαη ηνπ εζηθνχ πξννξηζκνχ ηνπ θάζε ζπλεηδεηνχ θαη

ελεξγνχ –φρη κφλν αλά ηεηξαεηία- πνιίηε (Γηαλλήο, 2002).

Πην παξφλ θείκελν ζα ρξεζηκνπνηεζεί ν φξνο θνηλσλία πνιηηψλ σο πεξηζζφηεξν

δεισηηθφο ηνπ ζέκαηνο ηεο εξγαζίαο, αθνχ νπζηαζηηθά αλαθεξφκαζηε ζηε

ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ησλ νξγαλσκέλσλ θηλήζεσλ ησλ πνιηηψλ θαη ησλ

Κε Θπβεξλεηηθψλ Νξγαλψζεσλ.

1.3. ΚΖ ΘΒΔΟΛΖΡΗΘΔΠ ΝΟΓΑΛΥΠΔΗΠ

Ξξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηή ε έλλνηα ησλ ΚΘΝ, πξέπεη λα γίλεη κηα δηάθξηζε

κεηαμχ ηνπο, βάζεη δχν θξηηεξίσλ (Γηαλλήο, 2002):

Α) Γηάθξηζε κε βάζε ην είδνο ηνπ θηλήηξνπ ην νπνίν δξαζηεξηνπνηεί ηνπο

πνιίηεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηηο ΚΘΝ. πάξρνπλ δχν είδε δξάζεσλ:

i) Γξάζεηο κειψλ ΚΘΝ πνπ ππεξαζπίδνληαη ηα ζπκθέξνληα θαη ηηο

απφςεηο ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθνπλ ή απφ ηελ νπνία

επεξεάδνληαη.

ii) Γξάζεηο κειψλ ΚΘΝ πνπ ππεξαζπίδνληαη ζπκθέξνληα θαη απφςεηο

νη νπνίεο δελ θαίλεηαη λα επεξεάδνπλ άκεζα ηε δσή ηνπο. Απηέο νη

ΚΘΝ ραξαθηεξίδνληαη σο κεηά-πιηζηηθέο ή κεηά-παξαδνζηαθέο.

Πηε ζπλέρεηα αλαθέξνληαη κεξηθά ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα:

Κία πεξηθεξεηαθή νηθνινγηθή νξγάλσζε πνπ δξα γηα ηε δηάζσζε ηνπ

ηνπηθνχ νηθνζπζηήκαηνο, φπσο π.ρ. γηα ηε δηαηήξεζε κίαο

ζπγθεθξηκέλεο δαζηθήο έθηαζεο ή ελφο πάξθνπ ζε κηα αζηηθή πεξηνρή,

αλήθεη ζηελ πξψηε θαηεγνξία ΚΘΝ. Κία δηεζλήο, φκσο, νηθνινγηθή

νξγάλσζε πνπ δξα φρη κφλν ζε ηνπηθφ αιιά θαη ζε δηεζλέο επίπεδν,

ζε άιιε ρψξα ή ζε άιιε ήπεηξν, αλήθεη ζηε δεχηεξε θαηεγνξία.

12

Κία νξγάλσζε αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο, ε νπνία δηεθδηθεί ηα ίδηα

δηθαηψκαηα ζηελ εξγαζία, ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζε θάζε είδνπο

αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, αλήθεη ζηελ πξψηε θαηεγνξία, ζε

αληίζεζε κε κία νξγάλσζε εζεινληψλ, πνπ ππεξαζπίδεηαη ηα

δηθαηψκαηα ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο, ρσξίο σζηφζν λα

αλήθνπλ ηα κέιε ηεο ζε απηή ηελ νκάδα.

Νη ζεηζκνπαζείο πνπ νξγαλψλνληαη θαη δηεθδηθνχλ απνδεκηψζεηο γηα

ηηο δεκηέο πνπ ππέζηεζαλ, ηξνθή θαη ζηέγε, αλήθνπλ ζηελ πξψηε

θαηεγνξία δξάζεο, ζε αληίζεζε κε ηηο νξγαλψζεηο αλζξσπηζηηθήο

βνήζεηαο πνπ ζηεξίδνπλ ηνπο ζεηζκνπαζείο ζε κηα άιιε πεξηνρή ηεο

ρψξαο ή θαη ζε άιιε ρψξα, ρσξίο λα απνθνκίδνπλ νη ίδηνη θάπνην

φθεινο.

Β) Γηάθξηζε κε βάζε ηελ απνδνρή ή κε ηνπ ζθνπνχ ηνλ νπνίν ε ΚΘΝ

ππεξαζπίδεηαη.

πάξρνπλ νξγαλψζεηο νη νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε θνηλά

απνδεθηψλ ζθνπψλ, φπσο είλαη π.ρ. ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα

δηθαηψκαηα ηνπ παηδηνχ, ε θαηαπνιέκεζε ησλ λαξθσηηθψλ θ.ά. Απηέο νη

νξγαλψζεηο ηπγράλνπλ, θαηά θαλφλα, ηεο γεληθφηεξεο θνηλσληθήο

απνδνρήο. κσο, ππάξρνπλ θαη νξγαλψζεηο νη νπνίεο ππεξαζπίδνληαη

ζέκαηα πνπ δελ είλαη θαζνιηθά απνδεθηά θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο

απνηεινχλ θαη εζηίεο αληηδηθηψλ θαη αληηζέζεσλ, φπσο είλαη π.ρ. ε

πξναγσγή ηεο επξσπατθήο ηδέαο, ε πξνζηαζία ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηα

δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ θ.ά. Ξξφθεηηαη γηα επαίζζεηα θνηλσληθά

δεηήκαηα πνπ πξνθαινχλ αληηδξάζεηο είηε απφ άιιεο νξγαλψζεηο κε

αληίζεηα ζπκθέξνληα είηε απφ έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο θνηλσλίαο.

Νη κεηά-πιηζηηθέο ΚΘΝ δξαζηεξηνπνηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ζθνπψλ πνπ εθ

πξψηεο φςεσο θαίλνληαη νπηνπηθνί, πξνζπαζψληαο λα ιχζνπλ πξνβιήκαηα

ζρεηηθά κε αθεξεκέλα δηθαηψκαηα ηνπ πιαλήηε, γεληθέο κε πιηζηηθέο

επηδηψμεηο ή αλέθηθηνπο θαη εμηδαληθεπκέλνπο ζηφρνπο, φπσο γηα

παξάδεηγκα: δηαθχιαμε ηεο εηξήλεο, θαηαπνιέκεζε ησλ λαξθσηηθψλ θαη

ηεο θηψρεηαο, πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή, ηνπ παηδηνχ θαη ηεο ηξίηεο

13

ειηθίαο, δηαρείξηζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, πξνζηαζία ηνπ

πεξηβάιινληνο θ.ά.

Ξνιιέο θνξέο, νη ζθνπνί ησλ ΚΘΝ θαίλνληαη «εμσπξαγκαηηθνί» ζε ηξίηνπο

πνπ δελ ζπκκεηέρνπλ ζηηο νξγαλψζεηο θαη νη νπνίνη δπζθνιεχνληαη λα

θαηαλνήζνπλ ηελ επηζπκία ησλ κειψλ ησλ νξγαλψζεσλ λα πξνζθέξνπλ

ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, ρσξίο λα έρνπλ ηα ίδηα ή ην πεξηβάιινλ ηνπο θάπνην

ζπκθέξνλ. Απηφο είλαη θαη έλαο ιφγνο πνπ ν εζεινληηζκφο θαη νη ΚΘΝ

αληηκεησπίδνληαη κε δπζπηζηία θαη θαρππνςία ζηε ρψξα καο αιιά θαη

δηεζλψο.

1.4. Ζ ΘΝΗΛΥΛΗΑ ΞΝΙΗΡΥΛ ΚΔΠΑ ΑΞΝ ΓΗΑΦΝΟΔΡΗΘΔΠ ΘΔΥΟΖΡΗΘΔΠ

ΞΟΝΠΔΓΓΗΠΔΗΠ

Ζ έλλνηα ηνπ πνιίηε γελλήζεθε ζηελ αξραία Διιάδα. Πηελ Αζήλα ηεο θιαζηθήο

πεξηφδνπ, ν πνιίηεο ζπκκεηείρε ζηα θνηλά κε ηελ ηέρλε, ηε θηινζνθία θαη ην

δηάινγν, ελψ ρξήζηκνο πνιίηεο ήηαλ εθείλνο ν νπνίνο ελδηαθεξφηαλ γηα ηελ

πφιε ηνπ. Νπνηνζδήπνηε αδηαθνξνχζε γηα ηηο θνηλέο ππνζέζεηο ραξαθηεξηδφηαλ

σο άρξεζηνο (Γηαλλήο, 2002). Ρν ζίγνπξν είλαη πσο αλ έλαο αξραίνο Έιιελαο

άθνπγε ηε θξάζε «θξάηνο θαη θνηλσλία πνιηηψλ» ζα απνξνχζε γηα ην αθξηβέο

λφεκά ηεο, θαζψο γηα ηνλ ίδην δελ ήηαλ δπλαηφλ λα γίλεη δηάθξηζε κεηαμχ

θξάηνπο θαη θνηλσλίαο, αθνχ νη πνιίηεο ήηαλ πνιίηεο ηνπ θξάηνπο

(Καθξπδεκήηξεο, 2003).

Ν φξνο θνηλσλία πνιηηψλ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ πνιινχο ζεσξεηηθνχο, αξρήο

γελνκέλεο απφ ηνλ Άγγιν λνκηθφ Richard Hooker ην 1594, ηνλ Ρφκαο Σνκπο θαη

ηνλ Ρδνλ Ινθ κέρξη ηνλ Αιέμηο ληε Ρνθβίι, ηνλ Καξμ, ηνλ Γθξάκζη θαη ηνλ

Γθέιλεξ.

Ν Ρφκαο Σνκπο, μεθηλψληαο απφ ηε δηαπίζησζε φηη ε θπζηθή θαηάζηαζε ηνπ

αλζξψπνπ είλαη λα βξίζθεηαη ζε δηαξθή πφιεκν γηα ηελ απφθηεζε πφξσλ θαη ηελ

ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ, ζεσξεί φηη ν νξζνινγηζκφο ηνλ νδεγεί ζην λα

εθρσξήζεη ζηελ πνιηηηθή θνηλσλία θάπνηα απφ ηα δηθαηψκαηά ηνπ. Ρν

14

απνηέιεζκα είλαη λα ζπγθξνηεζνχλ δχν μερσξηζηέο θαη αιιεινζπκπιεξνχκελεο

πνιηηηθέο θαηαζηάζεηο, ε θνηλσλία πνιηηψλ θαη ην θξάηνο.

Ν Ρδνλ Ινθ αληηιακβάλεηαη ηελ θνηλσλία πνιηηψλ σο απζεληηθφ ππνθείκελν ηεο

αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, ην νπνίν πξνεγείηαη ηεο δεκφζηαο ζθαίξαο.

Ξηζηεχεη φηη ε ππεξνρή ηνπ θξάηνπο έλαληη ηεο ηδησηηθήο ζθαίξαο θαη, θαηά

ζπλέπεηα, ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, απνηειεί παζνγέλεηα ηεο νξγάλσζεο ηεο

θνηλσλίαο. Ρν ζεσξεηηθφ ζρήκα πνπ πξνηείλεη είλαη «ηδησηηθφ-θνηλσλία πνιηηψλ-

ηππηθή δεκνθξαηία», αιιά δελ δηθαηψλεηαη αθνχ ε ηζηνξία απέδεημε φηη ε

θνηλσλία πνιηηψλ είρε ηελ πνξεία «ηδησηηθφ-ηππηθή δεκνθξαηία/δεκφζηα ζθαίξα-

θνηλσλία πνιηηψλ» (Γηαλλήο, 2002).

Ν Αιέμηο ληε Ρνθβίι ζην έξγν ηνπ «Ζ Γεκνθξαηία ζηελ Ακεξηθή» πεξηγξάθεη ην

δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα ησλ ζσκαηείσλ θαη ησλ αλεμάξηεησλ ελψζεσλ ησλ

πνιηηψλ πνπ, αθελφο, πξνζέθεξαλ ζηνλ πνιίηε εζηθή ηθαλνπνίεζε κέζα απφ ηε

ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο θνηλέο ππνζέζεηο θαη αθεηέξνπ, ζπλέβαιιαλ ζε κηα

δηαθπβέξλεζε πεξηζζφηεξν δεκνθξαηηθή, πεξηνξίδνληαο ηελ απζαηξεζία ησλ

θπβεξλψλησλ. Θεσξεί φηη έλαο ιαφο θηλδπλεχεη λα γίλεη βάξβαξνο, φηαλ ηα

άηνκα δελ αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιία θαη δελ ζπλεξγάδνληαη κε άιινπο

ζπλαλζξψπνπο ηνπο γηα λα ιχζνπλ ηα πξνβιήκαηα πνπ ηνπο απαζρνινχλ

(Γηαλλήο, 2002). Ρν θξάηνο δελ πξέπεη λα επεκβαίλεη ζηε ιεηηνπξγία ησλ

ελψζεσλ ησλ πνιηηψλ, γηαηί ην απνηέιεζκα ζα είλαη λα απνδπλακσζνχλ νη

δεκνθξαηηθέο αμίεο. Ν Ρνθβίι ραξαθηεξίδεη σο «πην δεκνθξαηηθή ηε ρψξα κέζα

ζηελ νπνία νη άλζξσπνη έρνπλ αλαπηχμεη ζην κεγαιχηεξν δπλαηφ βαζκφ ηελ

ηέρλε ηεο απφ θνηλνχ επηδίσμεο ησλ θνηλψλ επηζπκηψλ θαη εθαξκφδνπλ απηή ηελ

ηέρλε ζε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα θνηλσθειή δεηήκαηα».

Ζ καξμηζηηθή ζεσξία ππνζηεξίδεη φηη θνηλσλία πνιηηψλ θαη θξάηνο ζπλεξγνχλ,

ελψ ε λέν-καξμηζηηθή πξνζέγγηζε ηνπ Γθξάκζη ζεσξεί φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ

απνηειεί ην ηειεπηαίν πξνπχξγην ηνπ ζπλαζπηζκνχ ησλ εγέηηδσλ θνηλσληθψλ

ηάμεσλ, ην απαξαίηεην ζηνηρείν κηαο κεηνςεθηθήο εγεκνλίαο αιιά θαη ηελ

ηειεπηαία γξακκή παξαρσξήζεσλ πξνο ηνπο κε πξνλνκηνχρνπο ηεο θνηλσλίαο.

Ρέινο, ν Γθέιλεξ, ζηα ηέιε ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα, ηνπνζεηεί ηελ θνηλσλία

πνιηηψλ ζηνλ αληίπνδα ησλ νινθιεξσηηθψλ θαη απηαξρηθψλ θαζεζηψησλ,

15

δηαρσξίδνληαο ην πνιίηεπκα απφ ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δσή. πνζηεξίδεη

φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ πξνυπνζέηεη ηελ ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ θνηλσληθνχ θαη

ηνπ νηθνλνκηθνχ, ρσξίο λα είλαη απνιχησο ζαθέο ην πνηνο ππεξηζρχεη. Ζ

θνηλσλία πνιηηψλ ηνπ Γθέιλεξ ειέγρεη θαη αληηηίζεηαη ζην θξάηνο, είλαη

ειεχζεξε θαη δελ εμνπζηάδεηαη (Γηαλλήο, 2002). Πχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ,

θνηλσλία πνιηηψλ είλαη «έλα ζχλνιν πνηθίισλ κε θπβεξλεηηθψλ ζεζκψλ, αξθεηά

ηζρπξψλ ψζηε λα αληηζηαζκίδνπλ ην θξάηνο θαη πνπ, ελψ δελ ην εκπνδίδνπλ λα

εθπιεξψζεη ην ξφιν ηνπ σο εγγπεηή ηεο εηξήλεο θαη δηαηηεηή κεηαμχ κεγάισλ

ζπκθεξφλησλ, κπνξνχλ σζηφζν λα ην εκπνδίζνπλ λα θπξηαξρήζεη θαη λα

εθκεδελίζεη ην ππφινηπν ηεο θνηλσλίαο».

2. Ζ ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΘΖ ΓΗΑΠΡΑΠΖ ΡΖΠ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ

Δίλαη ε θνηλσλία πνιηηψλ δεκνθξαηηθή; Νη νξγαλψζεηο ησλ πνιηηψλ έρνπλ ηε

δπλαηφηεηα θαη ηηο ηθαλφηεηεο λα ζπκβάιινπλ ζηελ πνηνηηθή ιεηηνπξγία ηνπ

δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο; Νη απαληήζεηο κπνξνχλ λα δνζνχλ κέζα απφ ην

έξγν ηνπ Αιέμηο ληε Ρνθβίι θαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηε ζχγρξνλε ζπδήηεζε γηα

ηελ πνιηηηθή θξίζε, γηα λα απαληήζνπλ ζην εξψηεκα αλ ην αίηεκα γηα

ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ έρεη αηηηνινγεκέλε βάζε. Ρν

θεθάιαην πνπ αθνξά ζηα ζσκαηεία είλαη πάληα επίθαηξν, εηδηθά αλ αλαινγηζηεί

θαλείο ην πφζν απαξαίηεηε είλαη πιένλ ε ζπκκεηνρή ησλ αλεμάξηεησλ ελψζεσλ

ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο, ηδηαίηεξα ζηε ζεκεξηλή επνρή ηεο

παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο ακθηζβήηεζεο ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Κέζα απφ

ηελ ζεψξεζε ηνπ Ρνθβίι αλαδεηθλχεηαη ε έλλνηα ηεο δηαθπβέξλεζεο, ιέμε-θιεηδί

γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο πνιηηηθήο θξίζεο, ε νπνία ζα αλαιπζεί ζε μερσξηζηφ

θεθάιαην αθνχ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ην αίηεκα γηα ηε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε

ησλ ΚΘΝ ζηελ επφκελε αλαζεψξεζε.

Πηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη ηα βαζηθά ζεκεία ηεο ζεσξίαο ηνπ Ρνθβίι γηα ηελ

ηέρλε ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη, θαζψο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ γηα ηελ

16

απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ

ελψζεσλ ησλ πνιηηψλ.

Ν Ρνθβίι αλαξσηηέηαη αλ ππάξρεη θάπνηα αλαγθαία ζρέζε αλάκεζα ζηελ αξρή

ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη θαη ζηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο. Γηα λα απαληήζεη ζην εξψηεκα

απηφ, μεθηλάεη απφ ηνλ εμήο ζπιινγηζκφ: ζηα αξηζηνθξαηηθά θαζεζηψηα ππάξρεη

πάληα έλα κηθξφ πνζνζηφ ηζρπξψλ πνιηηψλ, απφ ηνπο νπνίνπο ν θαζέλαο κπνξεί

λα επηηχρεη κφλνο ηνπ ηνπο ζηφρνπο ηνπ. Άξα, ζηηο απνιπηαξρηθέο θνηλσλίεο δελ

είλαη απαξαίηεην λα ζπλεηαηξίδνληαη νη άλζξσπνη, γηα ην ιφγν φηη είλαη

ζπλδεδεκέλνη ζηελά κεηαμχ ηνπο θαη γηαηί ν θάζε ηζρπξφο πνιίηεο είλαη

επηθεθαιήο κηαο αλαγθαζηηθήο νξγάλσζεο, απνηεινχκελεο απφ αλζξψπνπο πνπ

εμαξηψληαη απφ ηνλ ίδην (Ρνθβίι, 1987).

Αληηζέησο, ζηα δεκνθξαηηθά θαζεζηψηα φινη νη πνιίηεο είλαη αλεμάξηεηνη θαη

αδχλακνη. Γελ κπνξνχλ λα θάλνπλ ηίπνηα κφλνη ηνπο θαη δελ κπνξεί ν έλαο λα

ππνρξεψζεη ηνπο ππφινηπνπο λα ηνπ πξνζθέξνπλ βνήζεηα. Άξα, ζπκπεξαίλεη ν

Ρνθβίι, αλ δελ βνεζήζνπλ ν έλαο ηνλ άιιν ζα παξακείλνπλ αδχλακνη θαη ε

αλεμαξηεζία ηνπο θαη ν πνιηηηζκφο ηνπο ζα θηλδπλεχεη ζπλερψο. Δπίζεο,

ζπλερίδεη, φζν ην θξάηνο αληηθαζηζηά ηηο νξγαλψζεηο, ηφζν ηα άηνκα ζα ράζνπλ

ηε ζπλείδεζε ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη θαη ζα ρξεηάδνληαη ηε βνήζεηα ησλ

θπβεξλψλησλ. Κηα θπβέξλεζε, φκσο, δελ κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη φιε ηε

βηνκεραληθή δξαζηεξηφηεηα ησλ αηφκσλ νχηε λα δηαηεξεί δσληαλέο ηηο γλψκεο

θαη ηα αηζζήκαηά ηνπο. Κφιηο ην θξάηνο εηζέιζεη ζε απηφ ην πεδίν ηεο

αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, ηφηε αζθεί εθνχζηα ή αθνχζηα ηπξαλλία. Νη

θπβεξλήζεηο δελ πξέπεη λα είλαη νη κφλεο δπλάκεηο πνπ ελεξγνχλ ζηα

δεκνθξαηηθά θαζεζηψηα θαη νη νξγαλψζεηο ησλ ηδησηψλ πξέπεη λα

ηζρπξνπνηεζνχλ. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν έλαο αλαθαιχςεη ηνλ άιιν θαη φηαλ νη

πνιίηεο ζπζπεηξσζνχλ ζε κηα δχλακε νξαηή, ηφηε ε γιψζζα ηνπο είλαη πεηζηηθή.

Πηηο δεκνθξαηηθέο θνηλσλίεο ε επηζηήκε ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη είλαη ε κεηέξα

θάζε επηζηήκεο θαη ε πξφνδνο φισλ ησλ ππνινίπσλ εμαξηάηαη απφ ηελ πξφνδν

πνπ έρεη ζεκεηψζεη απηή.

Ν Ρνθβίι, ζπλδένληαο ηελ ειεπζεξία ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη κε ηελ νηθνλνκηθή -θαη

φρη κφλν- επεκεξία ηνπ ζπλφινπ, θαηαιήγεη ζην θεθάιαην γηα ην «Γηθαίσκα ηνπ

17

Ππλεηαηξίδεζζαη» ζην εμήο ζπκπέξαζκα: αλ νη άλζξσπνη ζέινπλ λα παξακείλνπλ

πνιηηηζκέλνη ή λα εθπνιηηηζηνχλ, ε ηέρλε ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη πξέπεη λα

αλαπηχζζεηαη θαη λα βειηηψλεηαη, κε ηνλ ίδην ξπζκφ πνπ απμάλεη ε ηζφηεηα ησλ

θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ.

3. ΣΑΟΑΘΡΖΟΗΠΡΗΘΑ ΘΑΗ ΙΔΗΡΝΟΓΗΔΠ ΡΖΠ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ

Ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ζθέςεηο θαη ηα επηρεηξήκαηα ησλ πξναλαθεξζέλησλ

ζεσξεηηθψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνηλσλίαο

πνιηηψλ, γίλεηαη θαηαλνεηφ γηαηί είλαη απαξαίηεηε ε δξάζε ηεο θνηλσλίαο

πνιηηψλ. Βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ (Γηαλλήο, 2002):

Θέηεη ζε ακθηζβήηεζε ην κνλνπψιην ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ θαη

ζπκβάιιεη ζηνλ εμσθνηλνβνπιεπηηθφ έιεγρν ηεο επίζεκεο πνιηηηθήο

εμνπζίαο.

ληαο ζην ρψξν κεηαμχ δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ, ζπκπιεξψλεη ην θελφ

πνπ ηπρφλ αθήλεη ν δεκφζηνο θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο, θαζψο ιεηηνπξγεί

σο ηξίηνο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο.

Υο ρψξνο αλάπηπμεο αλζξψπηλσλ αμηψλ δεκηνπξγεί ππεχζπλνπο, εζηθνχο

θαη αιιειέγγπνπο πνιίηεο θαη δηαζθαιίδεη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηα θνηλά

αλαπηχζζνληαο, παξάιιεια, ην αίζζεκα ηεο ζπιινγηθφηεηαο.

Ξξνσζεί ηελ ηδέα ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο, δεκηνπξγψληαο πνιίηεο

πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ην γεληθφ θαιφ θαη πνπ έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη

φηη, εθηφο απφ δηθαηψκαηα, έρνπλ θαη ππνρξεψζεηο απέλαληη ζην

θνηλσληθφ ζχλνιν.

Υζηφζν, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη φια ηα παξαπάλσ νθέιε κπνξνχλ λα

πξνθχςνπλ κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρεη κία ηζρπξή θνηλσλία πνιηηψλ. Πε

ρψξεο, φπσο ε Διιάδα, φπνπ ε θνηλσλία πνιηηψλ είλαη, ή ηνπιάρηζηνλ ήηαλ

κέρξη πξφζθαηα, αζζελήο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα απνθηήζεη πνηφηεηα

ε δεκνθξαηία είλαη λα ελδπλακσζεί απηφο ν ρψξνο. Πηελ ζπλέρεηα, ζα αλαιπζεί

ε ηδηαηηεξφηεηα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο πνιηηψλ, ε νπνία αλ θαη έρεη αξρίζεη λα

18

ηζρπξνπνηείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη φκσο αθφκα πνιιά βήκαηα λα θάλεη. Ζ

ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηνλ ειιεληθφ Θαηαζηαηηθφ

Σάξηε είλαη ππφζεζε πνπ αθνξά ζην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο θαη πξέπεη λα

αληηκεησπηζηεί κε ηδηαίηεξε ιεπηφηεηα απφ ην ζπληαγκαηηθφ λνκνζέηε, ψζηε λα

κελ ππάξρεη πεξίπησζε λα επσθειεζεί ν νπνηνζδήπνηε γηα ηδηνηειείο ζθνπνχο.

Νη αλεζπρίεο πνπ εθθξάδνληαη γηα ηελ ηπρφλ αλεμέιεγθηε αλάιεςε πνιηηηθήο

δχλακεο απφ ηηο ΚΘΝ, αιιά θαη νη πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηε ζσζηή

εθαξκνγή ηεο ζρεηηθήο δηάηαμεο, ζα αλαιπζνχλ ζε μερσξηζηφ θεθάιαην ηεο

εξγαζίαο.

4. ΞΥΠ ΠΓΘΟΝΡΔΗΡΑΗ Ζ ΛΔΑ ΓΖΚΝΠΗΑ ΠΦΑΗΟΑ

4.1. ΓΔΛΗΘΑ

Πηε ζεκεξηλή επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ε θνηλσλία πνιηηψλ είλαη

απαξαίηεηε γηα έλα βαζηθφ ιφγν: πξνθαιεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ πνιίηε γηα ηα

θνηλά, ψζηε λα ζπκκεηέρεη ελεξγά θαη λα ζπκβάιιεη θαη ν ίδηνο ζηελ πνηνηηθή

ιεηηνπξγία ηεο πνιηηηθήο θαη ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Πην θεθάιαην απηφ, ζα

αλαδεηρζεί ε ζέζε πνπ θαηέρεη ε θνηλσλία πνιηηψλ ζηε ζχγρξνλε επνρή,

αλάκεζα ζην θξάηνο θαη ηα πνιηηηθά θφκκαηα.

Ξξνθεηκέλνπ λα είλαη κηα θνηλσλία δεκνθξαηηθή θαη επεκεξνχζα, νη

πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα ζπληξέρνπλ είλαη ηξεηο (Γηαλλήο, 2002): κηα πγηήο

νηθνλνκία, κηα δηαθαλήο δεκφζηα ζθαίξα ζην πιεπξφ ηνπ πνιίηε θαη κηα

θνηλσλία πνιηηψλ απηφλνκε, αλεμάξηεηε θαη αλεπεξέαζηε απφ θνκκαηηθά

ζπκθέξνληα. Ζ άκεζε αλάγθε λα εμαιεηθζνχλ νη πειαηεηαθέο ζρέζεηο,

ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθνχ ηεο Διιάδαο, απνηειεί έλα

βαζηθφ επηρείξεκα φζσλ ππνζηεξίδνπλ ηε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ

νξγαλψζεσλ ησλ πνιηηψλ ζηε ρψξα καο.

Δπίζεο, θαηλφκελα φπσο ε ηερλνινγηθή έθξεμε, ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο

νηθνλνκίαο θαη ηεο πιεξνθνξίαο, ε επηηάρπλζε ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ αιιά θαη

ε θαζηέξσζε ησλ ππεξεζληθψλ πνιηηηθψλ δξψλησλ, π.ρ. Δπξσπατθή Έλσζε, κε

19

ηελ ηαπηφρξνλε ππνρψξεζε ηνπ έζλνπο-θξάηνπο, θαζηζηνχλ απαξαίηεηε ηελ

παξνπζία ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ.

Θαζψο ε παξνχζα εξγαζία αθνξά ζηελ θακπάληα ησλ ειιεληθψλ ΚΘΝ γηα ηελ

ζπκπεξίιεςή ηνπο ζηελ επφκελε αλαζεψξεζε ηνπ ειιεληθνχ Ππληάγκαηνο αιιά

θαη ζην ξφιν ηνπο ζην ειιεληθφ πνιηηηθφ γίγλεζζαη, ζα εζηηάζνπκε ζηελ

αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη ζηε

ραξηνγξάθεζε ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθνχ ηεο ρψξαο καο.

4.2. Ζ ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΞΝΙΗΡΗΘΖ ΠΘΖΛΖ

4.2.1. Διιάδα θαη θοκκαηηθοθραηία

Πηα εληαία, κε θεληεξαιηζηηθά θξάηε, ζηα νπνία αλήθεη ε Διιάδα, ην θξάηνο

θπξηαξρεί ζε κεγάιν βαζκφ απέλαληη ζηελ θνηλσλία. Ζ ζπγθέληξσζε ηεο

εμνπζίαο είλαη πςειή, ελψ απνπζηάδνπλ νη κεραληζκνί ειέγρνπ θαη

εμηζνξξφπεζεο (check and balances). Αθφκα, φκσο, θαη φηαλ ππάξρνπλ ηέηνηνη

κεραληζκνί δελ εθαξκφδνληαη φπσο πξέπεη. Αληηζέησο, ζηα θξάηε ηνπ

αγγινζαμνληθνχ κνληέινπ, π.ρ. Ζλσκέλεο Ξνιηηείεο Ακεξηθήο, νη κεραληζκνί

ειέγρνπ ιεηηνπξγνχλ απνηειεζκαηηθά, αθνχ ε θπξίαξρε αληίιεςε είλαη πσο

«θαλέλαλ δελ κπνξνχκε λα εκπηζηεπηνχκε ζηελ εμνπζία» ή γηα λα

ρξεζηκνπνηήζνπκε θαη ηνλ πξσηφηππν φξν “nobody can be trusted in power”

(Γηαλλήο, 2001). Απηφο πνπ έρεη ηελ εμνπζία δελ είλαη ππεξάλσ ππνςίαο, αθνχ

κπνξεί λα ηελ εθκεηαιιεπηεί πξνο ίδηνλ φθεινο θαη, ηαπηφρξνλα, απηφο πνπ ηνπ

ηελ παξαρσξεί πξέπεη λα ηνλ ειέγρεη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη φρη κφλν

θάζε ηέζζεξα ρξφληα, αζθψληαο ην εθινγηθφ ηνπ δηθαίσκα. Ζ αληίιεςε απηή

ζπλδέεηαη κε κηα βαζηθή δεκνθξαηηθή αξρή: ε εμνπζία πεγάδεη απφ ην ιαφ θαη

ππάξρεη ππέξ απηνχ. Δίλαη δηθαίσκα ηνπ ιανχ λα εθρσξήζεη ή θαη λα αθαηξέζεη

απηή ηελ εμνπζία απφ ηνπο πνιηηηθνχο αληηπξνζψπνπο, νη νπνίνη έρνπλ ηελ

ππνρξέσζε λα ππεξαζπίδνληαη θαη λα πξνζηαηεχνπλ ηα ζπκθέξνληα ησλ

πνιηηψλ. Βέβαηα, ε αξρή απηή ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά κφλν φηαλ πνιηηηθνί

θαη πνιίηεο έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη ηνπο ξφινπο ηνπο.

20

Πε θξάηε, ινηπφλ, φπνπ ε εμνπζία είλαη ζπγθεληξσκέλε ζηνπο ιίγνπο, ζρεδφλ

φια εμαξηψληαη απφ ηε δηαζθάιηζε πξνλνκηαθψλ ζρέζεσλ κε ηελ θπβέξλεζε,

ελψ ε αμηνθξαηία θαη ε αληηθεηκεληθή αμία ησλ αλζξψπσλ έρεη ειάρηζηε ή θαη

κεδακηλή ζεκαζία. Αλαπηχζζνληαη πειαηεηαθέο ζρέζεηο κεηαμχ πνιηηηθψλ θαη

πνιηηψλ θαη νη ζπκπεξηθνξέο γίλνληαη δνπινπξεπείο. Θπξηαξρεί ην αίζζεκα ηεο

επγλσκνζχλεο γηα ζέκαηα πνπ ην θξάηνο νθείιεη λα θάλεη θαη ν πνιίηεο

θαηαιήγεη λα ππνρσξεί απέλαληη ζην ζχζηεκα (Γηαλλήο, 2001).

Ρν θαηλφκελν ησλ πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ θαη ηνπ ξνπζθεηηνχ ζπλδέεηαη άκεζα

κε έλα θπξίαξρν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, ην νπνίν ν Λίθνο

Κνπδέιεο έρεη νξίζεη σο θνκκαηηθνθξαηία. Ν νξηζκφο πνπ δίλεη ν ίδηνο γηα ην

θαηλφκελν είλαη ν εμήο: «είλαη ε ηάζε ησλ θνκκάησλ λα δηεηζδχνπλ ζε φινπο

ηνπο ζεζκηθνχο ρψξνπο ηεο θνηλσλίαο, ππνζθάπηνληαο, κέζσ ηεο άθξαηεο

θνκκαηηθνπνίεζεο, ηηο απηφλνκεο ινγηθέο θαη αμίεο απηψλ ησλ ρψξσλ. Απφ ην

παλεπηζηήκην θαη ηελ παηδεία κέρξη ηα επαγγέικαηα θαη ηελ ηέρλε, ε

θνκκαηηθνθξαηηθή ινγηθή ηεο ςεθνζεξίαο ππνζθάπηεη θάζε ζεζκηθή απηνλνκία

ζην ρψξν ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη δεκηνπξγεί κηα ζεηξά απφ

δπζιεηηνπξγίεο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ νπζηαζηηθή αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ»

(Κνπδέιεο, 2003).

Ν Λίθνο Κνπδέιεο ζεσξεί φηη ε θνκκαηηθνθξαηία απνηειεί ην κέγηζην εκπφδην

γηα θάζε πξνζπάζεηα κεηαξξχζκηζεο ζηε ρψξα καο, άπνςε ηελ νπνία

ελζηεξλίδνληαη αξθεηνί ππεξαζπηζηέο ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαγλψξηζεο ησλ

ΚΘΝ. Δπίζεο, ππνζηεξίδεη φηη ε θαηάζηαζε δελ βειηηψλεηαη γηαηί θακία πνιηηηθή

εγεζία δελ αλαγλψξηζε πνηέ ηελ επζχλε πνπ ηεο αλαινγεί γηα ην

θνκκαηηθνθξαηηθφ ζχζηεκα ζηε ρψξα καο.

Ζ θαηάζηαζε απηή ηζηνξηθά πθίζηαηαη ήδε απφ ηνλ 19ν αηψλα, φηαλ ε ειιεληθή

θνηλσλία πνιηηψλ ήηαλ αηξνθηθή (θάπνηνη ζα ηε ραξαθηήξηδαλ θαη αλχπαξθηε)

θαη θαηαπηεδφηαλ απφ έλα δηνγθσκέλν θξαηηθφ κεραληζκφ ειεγρφκελν φρη απφ ηα

θφκκαηα αιιά απφ πειαηεηαθέο ζρέζεηο. Φπζηθά, απφ εθείλε ηελ επνρή κέρξη

ζήκεξα ηα πξάγκαηα δελ έρνπλ κείλεη ίδηα θαη έρνπλ βειηησζεί θαηά πνιχ, δελ

παχεη, φκσο, λα ππάξρεη απηή ε ζρέζε παηξφλα-πειάηε, πξνθεηκέλνπ λα «θάλεη

θάπνηνο ηε δνπιεηά ηνπ». Ζ θνκκαηηθνθξαηηθή θπξηαξρία αληηκεησπίδεηαη κε ηελ

21

ελδπλάκσζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Κηα ηζφξξνπε ζρέζε κεηαμχ θξάηνπο

θαη θνηλσλίαο πνιηηψλ είλαη ε ιχζε ζην πξφβιεκα (Κνπδέιεο, 2003). Βεβαίσο,

γηα λα αληηκεησπηζηεί ην δήηεκα ησλ πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ ρξεηάδεηαη ρξφλνο,

αιιαγή λννηξνπίαο θαη ζπλεηδεηνπνίεζε απφ κέξνπο φισλ ησλ θνηλσληθψλ

παξαγφλησλ φηη είλαη επζχλε φισλ καο ε απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο

δεκνθξαηίαο. Ζ ζπκπεξίιεςε ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζην

Πχληαγκα ηνπ 2007 είλαη έλα ζεηηθφ θαη ζεκαληηθφ βήκα πξνο απηή ηελ

θαηεχζπλζε. Ρν γηαηί λα κπεη δηάηαμε ζην Πχληαγκα θαη φρη ζε λφκν ζα

αλαιπζεί ζε μερσξηζηφ θεθάιαην.

4.2.2. Ζ θοηλφλία ποιηηώλ ζηελ Διιάδα

πάξρεη ε άπνςε φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ ζηελ Διιάδα ήηαλ θαη ζπλερίδεη, ζε

θάπνην βαζκφ, λα είλαη αηξνθηθή. Ρν αλ επηβεβαηψλεηαη απηή ε ζεσξία, ζα

θαλεί κέζα απφ κία ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηελ Διιάδα ηεο

κεηαπνιίηεπζεο. Ήδε, απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, παξαηεξείηαη

ζηαδηαθή κείσζε ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ πνιηηηθή. Ηδηαίηεξα θαηά ηελ

πεξίνδν 1985-90, απμάλεηαη ν βαζκφο πνιηηηθήο αιινηξίσζεο. Ζ αδηαθνξία ησλ

Διιήλσλ πξνο ηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο δελ ζπλεπάγεηαη ακθηζβήηεζε ηεο

δεκνθξαηίαο σο πνιίηεπκα, αιιά επηθπιαθηηθφηεηα απέλαληη ζηνπο πνιηηηθνχο

θαη ζηα θφκκαηα. Ξαξαηεξήζεθε, ινηπφλ, ην εμήο θαηλφκελν: ην δηθαίσκα ηνπ

ζπλεηαηξίδεζζαη έπαςε λα αζθείηαη κέζα απφ θνκκαηηθνχο κεραληζκνχο θαη

άξρηζε λα εθδειψλεηαη κέζα ζε ζπιιφγνπο, ζσκαηεία θαη θάζε είδνπο κε

θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο πνπ δξνχζαλ ζην ρψξν ηεο θνηλσλία πνιηηψλ. Ζ

εκθάληζε ησλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ νθεηιφηαλ ζε πνιινχο θαη δηάθνξνπο

ιφγνπο, φπσο είλαη ε άλνδνο ηεο αζηηθήο ηάμεο, ε δηάδνζε ησλ πνιηηηθψλ

δηθαησκάησλ θαη νη δπλαηφηεηεο γηα δεκφζην δηάινγν. Δλψ, φκσο, κεηά ηελ

κεηαπνιίηεπζε ε αλάπηπμε ησλ θνκκάησλ ζηελ Διιάδα ζπλππήξμε κε κηα

αηξνθηθή θνηλσλία πνιηηψλ, ε εμαζζέλεζε ησλ πξψησλ κεηά ην 1985 επέηξεςε

ηελ αλάδπζε ηεο δεχηεξεο (Πσηεξφπνπινο, 2004). Άξα, ε άπνςε πεξί

22

αηξνθηθήο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηελ Διιάδα ίζρπε κέρξη κία δεδνκέλε ρξνληθή

ζηηγκή (ηε δεθαεηία ηνπ ‟90) αιιά φπσο ζα θαλεί απφ ηελ παξνπζίαζε ηεο

θακπάληαο ησλ ΚΘΝ, ε θαηάζηαζε έρεη αιιάμεη. Πηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδεηαη ε

ζχλδεζε πνπ ππάξρεη κεηαμχ θξάηνπο θαη θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηελ Διιάδα θαη

πνπ επηβεβαηψλεη ηε ζεσξία πεξί αηξνθηθήο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηε ρψξα καο.

4.3. ΠΣΔΠΔΗΠ ΚΔΡΑΜ ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ, ΘΝΚΚΑΡΥΛ ΘΑΗ

ΘΟΑΡΝΠ

Ρν θξάηνο θαη ε θνηλσλία πνιηηψλ απνηεινχλ δχν μερσξηζηά ζχλνια ηεο

θνηλσλίαο. Κεηαμχ ηνπο βξίζθνληαη ηα πνιηηηθά θφκκαηα (Πσηεξφπνπινο, 2004).

πσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, θνηλσλία πνιηηψλ είλαη ην ζχλνιν ησλ θνηλσληθψλ

νξγαλψζεσλ πνπ βξίζθνληαη αλάκεζα ζην θξάηνο απφ ηε κία πιεπξά θαη ζηελ

αγνξά θαη ηελ νηθνγέλεηα απφ ηελ άιιε. Νη νξγαλψζεηο απηέο δελ βξίζθνληαη

πάληα ζε αληηπαιφηεηα κε ην θξάηνο αιιά δξνπλ θαη ζπκπιεξσκαηηθά πξνο

απηφ. Γηα παξάδεηγκα, πνιιέο θνξέο ε δεκφζηα δηνίθεζε θαη νη Κε Θπβεξλεηηθέο

Νξγαλψζεηο ζπλεξγάδνληαη γηα ην γεληθφ ζπκθέξνλ (βι. ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο).

Ρα θφκκαηα είλαη κνξθέο νξγαλσκέλεο πνιηηηθήο ζπζζσκάησζεο, πνπ ζε

πεξηφδνπο απνιπηαξρηθψλ θαζεζηψησλ είλαη θαη νη θχξηνη ζεζκνί ηεο θνηλσλίαο

πνιηηψλ. Ρα θφκκαηα θαη ε θνηλσλία πνιηηψλ δελ είλαη ηαπηφζεκνη φξνη αιιά

ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο.

Ρα θφκκαηα θαηαιακβάλνπλ έλαλ θνηλφ ρψξν, φπνπ ηέκλεηαη ε θνηλσλία

πνιηηψλ θαη ε πνιηηηθή θνηλσλία. Πε πνιπθνκκαηηθά θαζεζηψηα απνηεινχλ ηνπο

κεραληζκνχο πνπ κεηαθέξνπλ κελχκαηα απφ ηελ κία πιεπξά ζηελ άιιε. Δίλαη

νη κεζάδνληεο πνπ δηαβηβάδνπλ ηα αηηήκαηα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ πξνο ηνπο

πνιηηηθνχο αληηπξνζψπνπο. Νπζηαζηηθά, ηα θφκκαηα πξνέξρνληαη απφ ην

ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ. Δίλαη πνιηηηθνί ζεζκνί, ζπληαγκαηηθά

αλαγλσξηζκέλνη, πνπ θαηέρνπλ ζεκαληηθή ζέζε ζηε ζχγρξνλε δεκφζηα ζθαίξα

θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθφ-πνιηηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. ηαλ

δηεθδηθνχλ ή θαηέρνπλ ηελ θπβεξλεηηθή εμνπζία, φηαλ δειαδή είλαη θφκκαηα

23

εμνπζίαο, ε ζρέζε ηνπο κε ην θξάηνο είλαη ηδηαίηεξα ζηελή. Υζηφζν, δελ

απνηεινχλ ηνπο απνθιεηζηηθνχο θνξείο πνιηηηθήο ζπζζσκάησζεο ησλ αηφκσλ.

πάξρεη ρψξνο πνπ ππνιείπεηαη ζηε δεκφζηα ζθαίξα γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο

ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ παξαγσγή

πνιηηηθήο, ρσξίο λα έρνπλ σο απψηεξν ζηφρν ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο

(Πσηεξφπνπινο, 2004).

Ζ ζρέζε ησλ θνκκάησλ θαη ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ κε ηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ,

αιιά θαη νη αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ δχν απηψλ ρψξσλ πνιηηηθήο έθθξαζεο,

δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα θαη εμαξηάηαη απφ ηηο ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο

αλαπηχρζεθε ε πνιηηηθή θνπιηνχξα θάζε θνηλσλίαο. Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά

ζηηο νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, νη ήδε δηακνξθσκέλεο ζρέζεηο ηνπο κε

ην θξάηνο, δελ ηνπο αθήλνπλ πάληα ηελ απαηηνχκελε ειεπζεξία γηα λα

εθθξαζηνχλ φπσο ζέινπλ. Απηφ ζπκβαίλεη, γηαηί ε θνηλσλία πνιηηψλ δελ

ιεηηνπξγεί απηφλνκα, αιιά ε δξάζε ηεο εμαξηάηαη θάζε θνξά απφ ηε ζρέζε ηεο

κε ην θξάηνο. Γηα λα γίλεη πεξηζζφηεξν θαηαλνεηή απηή ε ζρέζε, πξέπεη λα

δνζεί έλαο νξηζκφο ηνπ θξάηνπο: είλαη έλα ζχλνιν δηνηθεηηθψλ κεραληζκψλ πνπ

ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο (ππνπξγεία, ηνπηθή απηνδηνίθεζε, δεκφζηνη νξγαληζκνί

θ.ά.) θαη πνπ αζθνχλ εμνπζία ζε νξηζκέλε επηθξάηεηα. Ζ θνηλσλία πνιηηψλ

βξίζθεηαη εθηφο απηνχ ηνπ ζπλφινπ, αιιά ηα κέιε ηεο είηε ζπκθσλνχλ είηε

δηαθσλνχλ κε ηηο δξάζεηο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ θαη ην δειψλνπλ έκπξαθηα.

Ξξνθεηκέλνπ, ινηπφλ, λα ραξαθηεξηζηεί κηα θνηλσλία, είλαη απαξαίηεην λα

πξνζδηνξίδεηαη ην είδνο ηνπ θξάηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ πνπ κειεηάηαη

θάζε θνξά. πάξρεη κία πνιηηηθή ζρέζε (ζρέζε εμνπζίαο) κεηαμχ απηψλ ησλ

δχν: ν βαζκφο αλεμαξηεζίαο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ εμαξηάηαη απφ ην ρψξν πνπ

ηεο αθήλεη ην θξάηνο γηα λα αλαπηπρζεί (Πσηεξφπνπινο, 2004). Έλα

ππεξηξνθηθφ θξάηνο ζπλεπάγεηαη κία αλίζρπξε θνηλσλία πνιηηψλ θαη ην

αληίζεην. Ζ Διιάδα θαίλεηαη λα ππάγεηαη ζηελ πξψηε πεξίπησζε, αθνχ φζν

πεξηζζφηεξε δχλακε απνθηνχλ ηα θφκκαηα θαη ην θξάηνο, ηφζν ιηγφηεξν

αλαπηχζζεηαη ε θνηλσλία πνιηηψλ.

24

4.3.1. Θοηλφλία ποιηηώλ θαη θόκκαηα ζηελ Διιάδα

Ζ θπξίαξρε άπνςε, ινηπφλ, γηα ηελ ειιεληθή θνηλσλία πνιηηψλ είλαη φηη απηή

εκθαλίδεηαη αζζελήο θαη ζπξξηθλσκέλε, θαηλφκελν ην νπνίν, ζχκθσλα κε

πνιινχο αλαιπηέο, νθείιεηαη ζην βαζκφ ηζρπξνπνίεζεο ησλ θνκκάησλ ζηε

ρψξα καο. πσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, ε πνιηηηθή δσή ηεο Διιάδαο

ραξαθηεξίδεηαη απφ θνκκαηηθνθξαηία. Δίλαη δε ηφζν ηζρπξή ε δηείζδπζε ησλ

πνιηηηθψλ θνκκάησλ ζηε δεκφζηα ζθαίξα θαη ηφζν ξηδσκέλεο νη πειαηεηαθέο

ζρέζεηο επίζεκεο πνιηηηθήο θαη ςεθνθφξσλ, ψζηε δελ ππάξρεη ρψξνο γηα ηελ

ειεχζεξε θαη αλεπεξέαζηε αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ. Ππγθεθξηκέλα,

κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε ην 1974 θαη ηδηαίηεξα θαηά ην πξψην κηζφ ηεο δεθαεηίαο

ηνπ ‟80, ηα θφκκαηα ήηαλ νη θχξηνη πξσηαγσληζηέο ηεο πνιηηηθήο δσήο θαη νη

ζρεδφλ κνλαδηθνί εθθξαζηέο ησλ πνιηηηθψλ αλεζπρηψλ θαη αηηεκάησλ

(Πσηεξφπνπινο, 2004).

Νη πνιίηεο εθείλε ηελ πεξίνδν αληηκεησπίδνληαλ σο ςεθνθφξνη - θαη κφλν - θαη

ελζσκαηψλνληαλ ζηελ πνιηηηθή κέζσ ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο ζρέζεσλ κε ηα

θφκκαηα. Ηδηαίηεξε ζέζε ζηε δηακφξθσζε απηήο ηεο θαηάζηαζεο θαηέρεη ε

λενιαία ηεο επνρήο, ηδηαίηεξα κεηά ηελ πηψζε ηεο δηθηαηνξίαο, κε ηελ

παξάιιειε θνκκαηηθνπνίεζε ηνπ κεγαιχηεξνπ πνζνζηνχ ησλ θνηηεηψλ.

Ρελ έληνλε ηάζε ηνπ ειιεληθνχ ιανχ λα πνιηηηθνπνηεζεί κέζσ ησλ θνκκαηηθψλ

ζρεκαηηζκψλ αληειήθζεζαλ ακέζσο ηα ζνζηαιηζηηθά θφκκαηα. Δθθξάδνληαο ηηο

απφςεηο ησλ ιατθψλ ζηξσκάησλ θαη ηνπ κεζαίνπ ρψξνπ, θαηάθεξαλ λα

παξακείλνπλ ζηελ εμνπζία αξθεηά ρξφληα. Απνηέιεζκα ήηαλ λα κελ ππάξμεη

ζχγθξνπζε αλάκεζα ζηηο θνηλσληθέο νκάδεο θαη λα κελ δεκηνπξγεζνχλ

θηλήκαηα πνπ λα αληηηίζεληαη ζην θξάηνο. Γελ ππήξμε, δειαδή, θηλεηνπνίεζε

απφ ηα θάησ, νπφηε θαη ε θνηλσλία πνιηηψλ δελ κπνξνχζε λα αλαπηπρζεί. Αλ

θαη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ πνιηηηθή άξρηζε λα εμαζζελεί κεηά ην 1985, ηα

θφκκαηα δηαηήξεζαλ ηε δχλακή ηνπο, ιφγσ ησλ ζηελψλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ

κε ην θξάηνο. Ξαξάιιεια, φκσο, εκθαλίδνληαη άηππεο κνξθέο ζπκκεηνρήο θαη

θηλήζεηο πνιηηψλ πνπ δελ ειέγρνληαη απφ ηα θφκκαηα θαη ηνλ θεληξηθφ θξαηηθφ

κεραληζκφ.

25

Ζ ηειεπηαία απηή δηαπίζησζε δελ ακθηζβεηεί ηελ επηθξαηνχζα άπνςε φηη ε

θνηλσλία πνιηηψλ ζηε ρψξα καο είλαη αζζελήο θαη αηξνθηθή, αιιά ξίρλεη θσο

θαη ζε κηα άιιε πιεπξά ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, φπνπ αξγά θαη ζηαζεξά

αλαπηχζζνληαη θνηλσληθέο ζπιινγηθφηεηεο, εθηφο θνκκάησλ (Πσηεξφπνπινο,

2004). Απηέο νη κνξθέο θνηλσληθήο έθθξαζεο ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε γηα κηα

πεξηζζφηεξν ελεξγή θαη δπλακηθή θνηλσλία πνιηηψλ πνπ, θάλνληαο ζεκαληηθά

βήκαηα ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη θηάζεη ζήκεξα ζην ζεκείν λα δηεθδηθεί ηε

δηθή ηεο αξκφδνπζα ζέζε ζην Πχληαγκα ηεο Διιάδαο κε ηελ επφκελε

αλαζεψξεζε, ην 2007. Δπηπιένλ, ε ζπλεξγαζία ελφο ζεκαληηθνχ αξηζκνχ Κε

Θπβεξλεηηθψλ Νξγαλψζεσλ γηα ηε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζή ηνπο επηδηψθεη λα

αλαηξέςεη ηηο ζεσξίεο πεξί αζζελνχο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηελ Διιάδα.

Ρν ελ ιφγσ εγρείξεκα ρξεηάδεηαη ζπλερή πξνζπάζεηα θαη ακείσηε πίεζε πξνο

ηελ επίζεκε πνιηηηθή, αθνχ ε παξνπζία θαη ε δξάζε ησλ Κε Θπβεξλεηηθψλ

Νξγαλψζεσλ πνιιέο θνξέο πιήηηεη ηνλ πειαηεηαθφ ραξαθηήξα ηνπ θξάηνπο,

θαζψο δελ ειέγρνληαη απφ απηφ (Γηαλλήο, 2001). Ιφγσ ηνπ κε θπβεξλεηηθνχ

ηνπο ραξαθηήξα δελ έρνπλ σο ζηφρν ηελ θαηάθηεζε ηεο εμνπζίαο. Γη‟ απηφ

απαηηνχλ αμηνθξαηία, δηαθάλεηα ζηηο δηαδηθαζίεο, άκβιπλζε ησλ θνηλσληθψλ

αληζνηήησλ θαη, ην ζεκαληηθφηεξν, ηζφηεηα ζπκκεηνρήο ζηελ πνιηηηθή

δηαδηθαζία.

Απηφο είλαη θαη ν ζηφρνο ηεο θακπάληαο ησλ Κε Θπβεξλεηηθψλ Νξγαλψζεσλ νη

νπνίεο, σο νξγαλσκέλε έθθξαζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, δηεθδηθνχλ κία

μερσξηζηή ζέζε ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή πνιηηηθή ζθελή θαη απαηηνχλ λα γίλεη ε

δεκνθξαηία πξάμε, δειαδή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαθπβέξλεζε ηεο

ειιεληθήο πνιηηείαο.

5. Ζ ΓΗΑΘΒΔΟΛΖΠΖ ΥΠ ΙΠΖ ΓΗΑ ΡΖΛ ΘΟΗΠΖ ΡΖΠ ΠΓΣΟΝΛΖΠ

ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑΠ

5.1. ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑ

Ξξηλ αλαιπζεί ε έλλνηα ηεο δηαθπβέξλεζεο, ζα δνζνχλ δχν ελλνηνινγηθνί

πξνζδηνξηζκνί ηεο δεκνθξαηίαο: ν πξψηνο αθνξά ζηε δεκνθξαηία φπσο ηελ

26

αληηιήθζεθαλ νη αξραίνη Αζελαίνη θαη ν δεχηεξνο αθνξά ζηε ζχγρξνλε κνξθή

ηεο φπσο απνηππψλεηαη ζην άξζξν 1 ηνπ Ππληάγκαηνο ηεο Διιάδαο.

Γεκνθξαηία γηα ηνπο αξραίνπο Έιιελεο ζήκαηλε ηελ θπξηαξρία ηνπ δήκνπ, ηνπ

ιανχ. Ζ αζελατθή κνξθή ηεο απνηειεί ηελ πην γλσζηή πεξίπησζε άκεζεο

δεκνθξαηίαο. Νη αξρέο ζηηο νπνίεο ζηεξίρζεθε είλαη ε ηζφηεηα, ε ειεπζεξία θαη ε

θπξηαξρία ησλ πνιιψλ. Νη Αζελαίνη πνιίηεο ζπγθξνηεκέλνη ζην ζψκα ηεο

Δθθιεζίαο ηνπ Γήκνπ «αζθνχζαλ ην θξάηνο», δειαδή ηελ εμνπζία θαη ήηαλ νη

θχξηνη ππεχζπλνη γηα ηελ ηήξεζε ησλ λφκσλ. Ππκκεηείραλ ελεξγά θαη

δηακφξθσλαλ άκεζα νη ίδηνη ηηο απνθάζεηο πνπ επεξέαδαλ ηε δσή ηνπο. ινη

είραλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηα θνηλά, δειαδή λα κηινχλ ζε

πνιηηηθέο ζπλειεχζεηο, λα αλαιακβάλνπλ ηα αμηψκαηα ηεο πφιεο ηνπο θαη λα

έρνπλ ηελ ίδηα αληηκεηψπηζε απφ ην λφκν (Ίδξπκα Κείδνλνο Διιεληζκνχ, 1998).

Ρν Πχληαγκα ηεο ρψξαο καο νξίδεη ζην άξζξν 1 φηη «ην πνιίηεπκα ηεο Διιάδαο

είλαη Ξξνεδξεπφκελε Θνηλνβνπιεπηηθή Γεκνθξαηία. Θεκέιην ηνπ πνιηηεχκαηνο

είλαη ε ιατθή θπξηαξρία. ιεο νη εμνπζίεο πεγάδνπλ απφ ην Ιαφ, ππάξρνπλ ππέξ

απηνχ θαη ηνπ Έζλνπο θαη αζθνχληαη φπσο νξίδεη ην Πχληαγκα».

5.2. Ζ ΘΟΗΠΖ ΡΥΛ ΞΝΙΗΡΗΘΥΛ ΘΔΠΚΥΛ

Δίλαη γεγνλφο αλακθηζβήηεην, φηη ππάξρεη θξίζε ησλ πνιηηηθψλ ζεζκψλ θαη

θαρππνςία ησλ πνιηηψλ απέλαληη ζηα θφκκαηα, πνπ απνδεηθλχεηαη, ζπλ ηηο

άιινηο, θαη απφ ηα πνζνζηά απνρήο, ιεπθψλ θαη άθπξσλ ςεθνδειηίσλ ζε θάζε

εθινγηθή αλακέηξεζε. Ρν θαηλφκελν απηφ ζπκβαίλεη ζε εζληθφ αιιά ζε δηεζλέο

επίπεδν. Ρν θξάηνο ησλ ζχγρξνλσλ δπηηθψλ δεκνθξαηηθψλ θνηλσληψλ θαίλεηαη

φηη αδπλαηεί λα ηθαλνπνηήζεη ηα αηηήκαηα θαη ηηο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ ηνπ.

ζνλ αθνξά ζηε ρψξα καο, νη ιφγνη ηεο θξίζεο είλαη πνιινί θαη δηάθνξνη, κε

ζεκαληηθφηεξνπο ηνπο εμήο (Κνπδέιεο, 2000):

Ζ καδηθνπνίεζε ησλ θνκκάησλ ρσξίο εθδεκνθξαηηζκφ, πνπ ζεκαίλεη

φηη ππήξμε νξγαλσηηθή αλάπηπμε ησλ θνκκάησλ, αιιά ρσξίο λα

εμαιεηθζνχλ παιηέο «ζπλήζεηεο», φπσο ε δηαθζνξά θαη ην ξνπζθέηη.

27

Ν έληνλνο ιατθηζκφο πνπ επηθξάηεζε, δειαδή ε ηάζε λα ππεξηζρχεη ην

πνιηηηθφ θφζηνο θαη ην θνκκαηηθφ φθεινο εηο βάξνο ηεο απνηειεζκαηηθήο

δηνίθεζεο.

Ζ θνκκαηηθνθξαηία.

πάξρνπλ ηξεηο ζεσξίεο πνπ αληηηίζεληαη ζηνλ θξαηηθηζκφ θαη πνπ ππνζηεξίδνπλ

ηε ζπξξίθλσζε ηνπ θξάηνπο σο ιχζε γηα ηελ ππνρψξεζε ηεο πνιηηηθήο θξίζεο:

α) ε λενθηιειεχζεξε ζεσξία πνπ ππνζηεξίδεη φηη πξέπεη λα πεξηνξηζηεί ζε

θάπνην βαζκφ ε δξάζε ησλ θνκκάησλ θαη ηνπ θξάηνπο ζε ζπλδπαζκφ, φκσο, κε

ηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο, β) ε ζεσξία ηεο αξηζηεξάο πνπ πηζηεχεη φηη ε

θαηάζηαζε δελ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ην θξάηνο έρεη θπξίαξρν ξφιν,

σζηφζν, ηα θφκκαηα πξέπεη λα εθδεκνθξαηηζηνχλ θαη ε γξαθεηνθξαηία λα γίλεη

πην απνηειεζκαηηθή, γ) ε άπνςε πνπ ππνζηεξίδεη φηη ε ιχζε βξίζθεηαη ζηε

κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ θαη εμνπζηψλ απφ ηα θφκκαηα ζηελ θνηλσλία πνιηηψλ

θαη ηηο νξγαλψζεηο ηεο.

Γηα λα θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ηελ έλλνηα ηεο δηαθπβέξλεζεο, ζα αλαιχζνπκε

ηελ ηξίηε εθδνρή.

5.3. Ν ΔΘΓΖΚΝΘΟΑΡΗΠΚΝΠ ΚΔ ΞΑΟΑΙΙΖΙΖ ΑΛΑΞΡΜΖ ΡΖΠ

ΘΝΗΛΥΛΗΑΠ ΞΝΙΗΡΥΛ

Ζ ηειεπηαία εθδνρή πξνηείλεη ηελ θαηάξγεζε ηνπ κνληέινπ αγνξά-θξάηνο θαη

ηελ πηνζέηεζε κηαο πνιπδηάζηαηεο ιεηηνπξγίαο, πνπ ζα ζπλππνινγίδεη θαη ηελ

θνηλσλία πνιηηψλ. Ζ άπνςε απηή ππνζηεξίδεη φηη δελ πξέπεη λα πεξηνξηδφκαζηε

κφλν ζε ιχζεηο φπνπ ζπκκεηέρεη ην δίπνιν αγνξά-θξάηνο, αιιά φηη νη

νξγαλψζεηο ησλ πνιηηψλ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ δηα-θπβέξλεζε ηεο

θνηλσλίαο. λησο, νη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο ηξίηεο γεληάο, νη νπνίεο ζα

αλαιπζνχλ ζηε ζπλέρεηα, απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο πνιηηηθήο

θνηλσλίαο πιένλ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ηε δξάζε ηνπο. Ζ ηξίηε άπνςε

πξνηείλεη ηε κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ απφ ην θξάηνο πξνο ηελ θνηλσλία

πνιηηψλ, ψζηε λα αληηκεησπηζηνχλ πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθά νη δεκφζηεο

28

ππνζέζεηο. Φπζηθά, νη νξγαλψζεηο πνπ ζα θιεζνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζα πξέπεη

λα κείλνπλ αλεπεξέαζηεο θαη απηφλνκεο απφ πνιηηηθέο ηδενινγίεο, γηα λα κελ

έρνπλ ηελ ίδηα πνξεία κε ηα θφκκαηα.

Απηέο νη λέεο κνξθέο πνιηηηθήο έθθξαζεο θεξδίδνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ

εκπηζηνζχλε ησλ πνιηηψλ. Πε έθζεζε πνπ δεκνζηεχηεθε ην 2001 θαη αθνξνχζε

ζηελ παγθφζκηα ζηάζε πξνο ηηο Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο, ην ζπκπέξαζκα

ήηαλ φηη ν θφζκνο εκπηζηεχεηαη ηηο ΚΘΝ γηα ηε ζσζηή δηαρείξηζε ησλ θνηλψλ

ππνζέζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο θπβεξλήζεηο, ζε αλαινγία δχν πξνο έλα (Θαδαιφηηη,

2006).

Ιακβάλνληαο ππφςε φηη ζηε ρψξα καο δξνπλ ήδε πεξηζζφηεξεο απφ 50.000

νξγαλψζεηο, ην αίηεκα ησλ ΚΘΝ γηα ζπληαγκαηηθή ηνπο θαηνρχξσζε θαίλεηαη

αηηηνινγεκέλν, θαζψο ε αλαθνξά ζην Πχληαγκα ζα απνηειεί εγγχεζε γηα ηε

ζπκκεηνρή ησλ νξγαλψζεσλ ησλ πνιηηψλ ζηε δηαθπβέξλεζε ηνπ θξάηνπο.

5.4. Ζ ΔΛΛΝΗΑ ΡΖΠ ΓΗΑΘΒΔΟΛΖΠΖΠ

Ρν θξάηνο, κέζα απφ ηελ πξννπηηθή ηεο δηαθπβέξλεζεο, είλαη θηιηθφ πξνο ηνλ

πνιίηε θαη αλνηρηφ ζε ζπλεξγαζίεο κε ηελ θνηλσλία πνιηηψλ θαη ηνλ ηδησηηθφ

ηνκέα γηα ηελ επίιπζε ησλ θνηλψλ ππνζέζεσλ. Δπηπιένλ, ε έλλνηα ηεο

δηαθπβέξλεζεο εκπεξηέρεη ηε ιεηηνπξγία ηεο ηξηπνιηθήο θνηλσλίαο, δειαδή ηελ

αγνξά, ην θξάηνο θαη ηελ θνηλσλία πνιηηψλ (ηξίηνο πφινο). Δλψ ε θπβέξλεζε

βαζίδεηαη ζηελ αληηπξνζσπεπηηθή ιεηηνπξγία κέζσ βνπιεπηψλ εθιεγκέλσλ απφ

ην ιαφ, ε δηαθπβέξλεζε ζηεξίδεηαη, εθηφο απφ ηελ αληηπξνζψπεπζε, ζηελ

εκπεηξία θαη ηε γλψζε, αθελφο ηεο αγνξάο θαη αθεηέξνπ ησλ ΚΘΝ

(Βαζηιφπνπινο, 2003). Ν θάζε πφινο ηεο θνηλσλίαο κπνξεί λα θαλεί ρξήζηκνο

ζε δηαθνξεηηθφ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο δσήο.

Ζ πεξίνδνο πνπ ηα θφκκαηα θαη ε επίζεκε πνιηηηθή ιεηηνπξγνχζαλ

απνηειεζκαηηθά ππέξ ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ πνιηηψλ έρεη ηειεηψζεη. Ρν

θνηλσληθφ θξάηνο δελ είλαη πιένλ απνδνηηθφ. Ζ δηαθπβέξλεζε είλαη ε ιχζε πνπ

ζα νδεγήζεη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ζηε κεηαξξχζκηζε ηνπ θξάηνπο. Δίλαη ε

29

ζχγρξνλε ιχζε γηα ηα ζχγρξνλα πξνβιήκαηα. Θάπνηνη ππνζηεξίδνπλ πσο

πξφθεηηαη γηα κηα ηδαληθή θαηάζηαζε, πνπ ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί θαη σο

νπηνπηθή. Γελ είλαη φκσο αλέθηθηε.

5.4.1. Γηαθσβέρλεζε θαη Δσρφπαχθή Έλφζε

Ζ δηαθπβέξλεζε θαη ε θνηλσλία πνιηηψλ είλαη δχν έλλνηεο πνπ θαηά ηε ηειεπηαία

δεθαεηία απνθηνχλ φιν θαη πεξηζζφηεξε ηζρχ. Ξαξαδείγκαηα απνηεινχλ ην

άξζξν Η-47 ηνπ ζρεδίνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Ππληάγκαηνο (επίζεκε θαηνρχξσζε

ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ) θαη ε Ιεπθή Βίβινο γηα ηε Γηαθπβέξλεζε πνπ έρεη

εθδψζεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ε ΔΔ.

Δπίζεο, κε ηε Ππλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ έρεη πξνζηεζεί ζην θείκελν ηεο

Ππλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Ππλζήθε ηνπ Κάαζηξηρ) ν φξνο φηη νη

απνθάζεηο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ πξέπεη λα ιακβάλνληαη φζν ην δπλαηφλ πην

αλνηθηά κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ πνιίηε.

Δπηπιένλ, κε ηελ Νδεγία 95/46 ηεο ΔΔ, ε νπνία ελζσκαηψζεθε ζην ειιεληθφ

δίθαην κε ην λφκν 2472/1997, νξίδεηαη ε ππνρξέσζε πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ

δεδνκέλσλ θαη ηδξχεηαη ε Αλεμάξηεηε Γηνηθεηηθή Αξρή γηα ηελ Ξξνζηαζία

Γεδνκέλσλ Ξξνζσπηθνχ Σαξαθηήξα. Φαίλεηαη φηη, ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ

επίπεδν, γίλεηαη κία πξνζπάζεηα ελίζρπζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, βαζηζκέλε

ζηε δηαθάλεηα θαη ηε ινγνδνζία. Δίλαη, άιισζηε, ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα

παξέρεη πιεξνθνξίεο ζην πνιίηε, λα πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηά ηνπ θαη λα

ππεξαζπίδεηαη ηα ζπκθέξνληά ηνπ. Ν πνιίηεο δελ είλαη πιένλ δηνηθνχκελνο αιιά

πειάηεο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη σο ηέηνηνο πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη απφ

ηελ πνιηηεία θαη ηα θξαηηθά φξγαλα, φζν ςειά θη αλ βξίζθνληαη ζηελ ππξακίδα

ηεο δηνίθεζεο.

Ζ δεκηνπξγία ησλ Αλεμάξηεησλ Οπζκηζηηθψλ Αξρψλ ζε φιν θαη πεξηζζφηεξεο

ρψξεο θαη ηδηαίηεξα νη Αξρέο πνπ ξπζκίδνπλ ηηο ζρέζεηο δηνίθεζεο-πνιίηε, φπσο

ν Δπξσπαίνο Γηακεζνιαβεηήο θαη ν Ππλήγνξνο ηνπ Ξνιίηε πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε

30

Δπξσπατθή Έλσζε θαη Διιάδα αληίζηνηρα, απνηεινχλ ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηε

κεηαξξχζκηζε ηνπ θξάηνπο.

Ζ ελδπλάκσζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζπλδέεηαη κε ηε δεκηνπξγία κεραληζκψλ

ινγνδνζίαο θαη ειέγρνπ, ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ε ρψξα καο κεηνλεθηεί ζε ζρέζε

κε ηνπο επξσπαίνπο εηαίξνπο ηεο ιφγσ ησλ πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ. Ζ ειιεληθή

θνηλσλία πνιηηψλ, φκσο, δξα αλεμάξηεηα θαη δελ αλήθεη ζε θαλέλα θφκκα. Ζ

ζπλεξγαζία δεκνζίνπ/ηδησηηθνχ ηνκέα θαη θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηηο θνηλέο

ππνζέζεηο είλαη ε πεκπηνπζία ηεο δηαθπβέξλεζεο.

5.4.2. Ξαραδείγκαηα δηαθσβέρλεζες

Ήδε, ε έλλνηα ηεο δηαθπβέξλεζεο θαηέρεη ζεκαληηθή ζέζε ζην ρψξν ηεο

Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δπηηπρεκέλν παξάδεηγκα δηαθπβέξλεζεο ππήξμε ε

πξσηνβνπιία ηεο Διιεληθήο Ξξνεδξίαο, θαηά ην πξψην εμάκελν ηνπ 2003,

κέζσ ηεο ηζηνζειίδαο eu2003.gr, κε εθαξκνγέο φπσο ε ειεθηξνληθή

ςεθνθνξία.

Κέζσ ελφο δηαινγηθνχ forum on-line, νη ζηφρνη ηεο πξσηνβνπιίαο ήηαλ λα δείμεη

ζηνπο πνιίηεο λένπο ηξφπνπο ζπκκεηνρήο ζηηο ζπδεηήζεηο γηα ηα ζέκαηα ηεο ΔΔ,

λα θαιιηεξγήζεη ηελ ηδέα ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο θαη λα γεθπξψζεη ην ράζκα

κεηαμχ ηνπ εθινγηθνχ ζψκαηνο θαη ησλ εθιεγκέλσλ αληηπξνζψπσλ ηνπ. Ζ

ζπκκεηνρή ήηαλ πνιχ κεγάιε, κε ρξήζηεο πάλσ απφ 175.000 ζε φιε ηελ

Δπξψπε. Νη επηζθέπηεο ηεο ηζηνζειίδαο ζπδεηνχζαλ δηάθνξα θνηλσληθά ζέκαηα,

φπσο ην πεξηβάιινλ, ε κεηαλάζηεπζε, ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, ην κέιινλ ηεο

ΔΔ θ.ά. Δπίζεο, ν πνιίηεο κπνξνχζε λα ζέζεη ν ίδηνο εξσηήκαηα πνπ ηνλ

απαζρνινχλ θαη λα θάλεη ππνδείμεηο. Ρα απνηειέζκαηα ήηαλ δηαζέζηκα ζε

πξαγκαηηθφ ρξφλν θαη δεκνζηνπνηνχληαλ.

Έλα αθφκα παξάδεηγκα ζηελ παγθφζκηα δηαθπβέξλεζε είλαη ε πάγηα αξρή φισλ

ησλ Γηεζλψλ νξγαληζκψλ γηα ιεηηνπξγία παξάιιεισλ forum ησλ ΚΘΝ ζε θάζε

δηάζθεςε πνπ νξγαλψλνπλ, φπσο π.ρ. ζπκβαίλεη κε ηνλ Ξαγθφζκην Νξγαληζκφ

31

Δκπνξίνπ (ΞΝΔ), ηνλ Νξγαληζκφ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ΝΖΔ), ηε Γηαθπβεξλεηηθή

Γηάζθεςε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θ.ά.

Ζ δηαθπβέξλεζε είλαη επθνιφηεξν λα εθαξκνζηεί ζε επξσπατθφ επίπεδν, ιφγσ

ηεο ηδηφηππεο κνξθήο ηνπ νηθνδνκήκαηνο ηεο Έλσζεο, πνπ έρεη νκνζπνλδηαθφ

ραξαθηήξα. Θαζψο, φκσο, νδεχνπκε πξνο ηελ Δπξσπατθή Νινθιήξσζε, ε

δηαθπβέξλεζε ζα απνηειέζεη αλάγθε θαη απαξαίηεην ζηνηρείν γηα ηελ πνηνηηθή

θαη απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ πνιηηεχκαηνο θάζε μερσξηζηνχ θξάηνπο-

κέινπο. Άιισζηε, απηφ είλαη θαη ην δεηνχκελν, δειαδή λα ακβιπλζεί ην

δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα θαη λα ζπκκεηέρεη ν πνιίηεο ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο

πεξηζζφηεξν ελεξγά θαη έληνλα.

6. ΚΖ ΘΒΔΟΛΖΡΗΘΔΠ ΝΟΓΑΛΥΠΔΗΠ ΡΟΗΡΖΠ ΓΔΛΗΑΠ: ΑΞΝΓΔΗΜΖ

ΑΞΝΡΔΙΔΠΚΑΡΗΘΖΠ ΓΗΑΣΔΗΟΗΠΖΠ ΓΖΚΝΠΗΥΛ ΞΝΘΔΠΔΥΛ

Νη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο δελ είραλ πάληα ηε κνξθή πνπ έρνπλ ζήκεξα,

νχηε θπζηθά ηελ απνδνρή πνπ απνιακβάλνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. ηαλ

εκθαλίζηεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ ΄80 νη ΚΘΝ πξψηεο γεληάο, ήηαλ

απνζηαζηνπνηεκέλεο απφ ηα θφκκαηα θαη βξίζθνληαλ ζε κεγάιε αληηπαξάζεζε

κε ην θξάηνο. Νη απφςεηο ηνπο είραλ έληνλν ην ζηνηρείν ηεο αληίζεζεο θαη γη΄

απηφ ην ιφγν έκελαλ ζην πεξηζψξην ηεο πνιηηηθήο δσήο. Γελ ζπκκεηείραλ

ελεξγά, φπσο νη ζχγρξνλεο ΚΘΝ, κε ηελ έλλνηα φηη δελ είραλ ηηο αξκνδηφηεηεο

λα δηαρεηξίδνληαη δεκφζηεο ππνζέζεηο, νχηε βέβαηα ηελ πιεηνςεθία ηεο θνηλήο

γλψκεο κε ην κέξνο ηνπο.

Θαηά ηε δεθαεηία ηνπ ΄90, νη ΚΘΝ δεχηεξεο γεληάο έδεημαλ δηαθνξεηηθφ

ραξαθηήξα ζε ζρέζε κε ηηο πξνεγνχκελεο, κε απνηέιεζκα λα απνθηήζνπλ

πνιηηηθή δχλακε θαη λα αξρίδνπλ λα παίδνπλ ξφιν θαη απηέο ζην δεκφζην βίν.

Νπζηαζηηθά, απνπνηήζεθαλ ηνλ αληί-θξαηηθφ ηνπο ραξαθηήξα, δηαηεξψληαο

φκσο ηελ απφζηαζή ηνπο απφ ηα θνκκαηηθά ζπκθέξνληα θαη ηειηθά, σο πην

ψξηκεο θαη κε ζπγθεθξηκέλεο απαηηήζεηο, θαηάθεξαλ λα αλαιάβνπλ δεκφζηεο

επζχλεο, παξάιιεια κε ην θξάηνο θαη ηα θφκκαηα. Έπαημαλ ην ξφιν ηνπ

32

ζπλνκηιεηή θαη ζε θάπνην βαζκφ ζπκβνχιεπαλ ηηο θπβεξλήζεηο ζρεηηθά κε

επαίζζεηα ζέκαηα, φπσο ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα αλζξψπηλα

δηθαηψκαηα θ.ά. Ν κνλνζεκαηηθφο ραξαθηήξαο ησλ ΚΘΝ ζπλέβαιε ζεκαληηθά

ζην λα γίλνπλ επθνιφηεξα απνδεθηέο απφ ην θξάηνο θαη λα ρξεζηκνπνηήζεη ην

ηειεπηαίν ηε γλψζε θαη ηελ εκπεηξία ηνπο.

Υζηφζν, νη ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο είλαη εθείλεο πνπ νπζηαζηηθά έθαλαλ ηε δηαθνξά.

Ν ιφγνο θαίλεηαη πξνθαλήο ζε φζνπο γλσξίδνπλ αιιά θαη κε θαηαλνεηφο ζε

φζνπο δελ έρνπλ αληηιεθζεί αθφκα ηη ζεκαίλεη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο

ηξίηεο γεληάο: πξφθεηηαη γηα νξγαλψζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα εηδηθφ ζθνπφ

θαη αλαιακβάλνπλ δεκφζηεο επζχλεο χζηεξα απφ αλάζεζε ηνπ θξάηνπο, ην

νπνίν, ζπλ ηηο άιινηο, ηνπο πξνζθέξεη θαη ζεζκνζεηεκέλε ρξεκαηνδφηεζε

(Ιηνλαξάθεο, 2005). Δίλαη πξαγκαηηθά εληππσζηαθφ ην γεγνλφο, φηη νξγαλψζεηο

πνιηηψλ ησλ νπνίσλ ηα κέιε αθνζηψλνληαη ζηελ εθπιήξσζε ηνπ ζθνπνχ γηα

ηνλ νπνίν ηδξχζεθαλ, ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην θξάηνο γηα λα εθπιεξψζνπλ κε

ηε κεγαιχηεξε δπλαηή απνηειεζκαηηθφηεηα κία απνζηνιή, πνπ ε ίδηα ε πνιηηεία

έρεη επζχλε θαη ππνρξέσζε λα θέξεη εηο πέξαο. Νη θαηλνχξγηνη απηνί πνιηηηθνί

δξψληεο είλαη αλεμάξηεηνη, κε θεξδνζθνπηθνί νξγαληζκνί πνπ ραξάδνπλ

πνιηηηθέο αιιά δελ ππάγνληαη ζηε δηνίθεζε. Γηα λα γίλεη πην θαηαλνεηφ ηη

ζεκαίλεη ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο, ζα αλαθεξζνχλ ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα.

Νη ελ ιφγσ νξγαλψζεηο ιεηηνπξγνχλ ζε δχν βαζηθνχο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο

δσήο: ζην ρψξν ηεο απναζπινπνίεζεο θαη ησλ λαξθσηηθψλ. Ρν θξάηνο έρεη

εκπηζηεπηεί ηε δηαρείξηζε απηψλ ησλ ηδηαίηεξα επαίζζεησλ θνηλσληθψλ

δεηεκάησλ ζε κε θξαηηθά ππνθείκελα, ηα νπνία ρξεκαηνδνηεί κελ αιιά θαη δελ

ειέγρεη κέζσ θνκκαηηθψλ ζπκθεξφλησλ. Ρν γεγνλφο απηφ έρεη δηπιή αμία ζηελ

Διιάδα, αλ ζθεθζεί θαλείο ηα θαηλφκελα θνκκαηηθνθξαηίαο πνπ ζπλαληάκε ζε

φινπο ζρεδφλ ηνπο ηνκείο, αιιά πνπ δελ αγγίδνπλ ηηο ΚΘΝ. Ξψο θηάζακε,

φκσο, ζηελ παξαρψξεζε δεκφζηαο εμνπζίαο ζε απηνχο ηνπο ηνκείο; Ρν BBC κε

εηθφλεο πνπ κεηέδσζε απφ ηε Ιέξν ζπλέβαιε πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε.

Έλα παξάδεηγκα είλαη ε πξσηνβνπιία ηεο ζεκεξηλήο θπβέξλεζεο, πνπ ζπλέβαιε

ζηε δεκηνπξγία θνξέσλ γηα παξνρή ππνζηήξημεο πξνο ηνπο ρξήζηεο νπζηψλ.

33

Ξξφθεηηαη γηα λνκηθά πξφζσπα κε θπβεξλεηηθνχ ραξαθηήξα ηα νπνία, σζηφζν,

επνπηεχνληαη απφ ην θξάηνο.

Έλαο αθφκα ηνκέαο παξαρψξεζεο εμνπζίαο είλαη ε δηαρείξηζε ησλ Δζληθψλ

Ξάξθσλ, πνπ μεθίλεζε απφ ηηο θπβεξλήζεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ „90. Ξξφθεηηαη γηα

έλαλ ηδηφκνξθν θνξέα κε κνξθή Λ.Ξ.Η.Γ., πνπ έρεη ραξαθηεξηζηηθά δεκφζηαο

ππεξεζίαο αθνχ επνπηεχεηαη, θνηλσληθήο νξγάλσζεο αθνχ ζπκκεηέρνπλ

εθπξφζσπνη ΚΘΝ θαη Αλεμάξηεηεο Αξρήο αθνχ ρξεηάδνληαη ηδηαίηεξα

επηζηεκνληθά πξνζφληα γηα ηε ζέζε ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Γ.Π.

Φαίλεηαη, ινηπφλ, πσο ε θνηλσλία καο έρεη εηζέιζεη ζε κηα πεξίνδν δηαθνξεηηθήο

αληηκεηψπηζεο ησλ δεκφζησλ δεηεκάησλ, φπνπ ε δηαθπβέξλεζε αζθείηαη απφ

πνιινχο πνιηηηθνχο παίθηεο, κε ηνπο πνιίηεο λα δηεθδηθνχλ ηε ζπλεπζχλε γηα

ηηο δεκφζηεο ππνζέζεηο.

Δίλαη άμην πξνζνρήο ην θαηλφκελν ηεο εηζρψξεζεο ησλ ΚΘΝ ζην δεκφζην βίν,

θαη κάιηζηα κε ηε ζχκθσλε γλψκε ησλ θνκκάησλ, γηα έλα βαζηθφ ιφγν. Αθνχ

νη ΚΘΝ αλαιακβάλνπλ δεκφζηεο επζχλεο θαη εηζβάιινπλ ζηελ πνιηηηθή, ε

νπνηαδήπνηε ππνηίκεζε αληηκεηψπηδαλ κέρξη ζήκεξα δελ έρεη, πιένλ, ιφγν

χπαξμεο. Ζ ηειεπηαία δηαπίζησζε απνηειεί θαη έλα επηρείξεκα πνπ

ρξεζηκνπνηνχλ νη ΚΘΝ ζηελ θακπάληα γηα ηε ζπληαγκαηηθή ηνπο αλαβάζκηζε,

θαζψο ζεσξνχλ πσο ν πνιηηηθφο ξφινο ησλ νξγαλψζεσλ ζηε δηαθπβέξλεζε

ηνπο θξάηνπο δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί. Ζ εθρψξεζε εμνπζηψλ θαη

αξκνδηνηήησλ πξνο ηηο ΚΘΝ ζεκαίλεη φηη ην θξάηνο παξαδέρεηαη, ελ κέξεη, πσο

δελ ιεηηνπξγεί ηθαλνπνηεηηθά θαη ρξεηάδεηαη ηε ζχκπξαμε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ,

πξνθεηκέλνπ λα δξάζεη απνηειεζκαηηθά ππέξ ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο.

Ζ θακπάληα ησλ ΚΘΝ γηα ην Πχληαγκα δείρλεη φηη νη νξγαλψζεηο έρνπλ

ζπλεηδεηνπνηήζεη ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο επζχλεο ηνπο απέλαληη ζην ζχλνιν ηεο

θνηλσλίαο θαη ζέινπλ λα θαηνρπξψζνπλ ηε ζέζε, πνπ κε ηε κέρξη ηψξα δξάζε

ηνπο, έρνπλ θαηαιάβεη ζην δεκφζην γίγλεζζαη. Γηαηί ζην Πχληαγκα ινηπφλ; Γηαηί

νη ΚΘΝ είλαη απνδεδεηγκέλα κέξνο ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθφ, γηαηί δελ γίλεηαη λα

αγλνεζεί απηφ ην θαηλφκελν, ιφγσ ηεο έθηαζήο ηνπ θαη γηαηί γηα λα

πξνρσξήζνπκε ζηε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία, πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ φζν ην

δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο θνηλσληθέο δπλάκεηο.

34

7. Ζ ΘΑΚΞΑΛΗΑ ΡΥΛ ΚΘΝ ΓΗΑ ΡΝ ΠΛΡΑΓΚΑ

7.1. Ζ ΓΗΑΓΗΘΑΠΗΑ ΡΖΠ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖΠ ΑΛΑΘΔΥΟΖΠΖΠ

Ξξηλ απφ ηελ παξνπζίαζε ηεο θακπάληαο ησλ Κε Θπβεξλεηηθψλ Νξγαλψζεσλ

γηα ην Πχληαγκα θαη ηνπ ηη έρεη γίλεη κέρξη ζήκεξα, ζα γίλεη κηα ζχληνκε

αλαθνξά ζηε αλαζεσξεηηθή δηαδηθαζία.

Ρν ηζρχνλ Πχληαγκα είλαη ην καθξνβηφηεξν ζηε ζπληαγκαηηθή ηζηνξία ηεο

Διιάδαο. Ζ δηαδηθαζία ηεο αλαζεψξεζεο είλαη πνιχ πην δχζθνιε απφ ηε ζπλήζε

λνκνπαξαγσγηθή δηαδηθαζία, αθνχ πξέπεη, ηαπηφρξνλα, λα πξνζηαηεπηεί ην

πνιίηεπκα θαη λα δηαζθαιηζηεί ην δίθαην. Ζ δηαδηθαζία νξίδεηαη απφ ην άξζξν

110 παξ. 2-5 ηνπ Ππληάγκαηνο θαη απφ ην άξζξν 119 ηνπ Θαλνληζκνχ ηεο

Βνπιήο. Γηαθξίλεηαη ζε δχν θάζεηο. Ζ πξψηε είλαη ε θάζε ηεο απφθαζεο πνπ

ζα θξίλεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αλαζεψξεζεο θαη ε δεχηεξε είλαη ε θάζε ηεο

πξαγκαηνπνίεζεο ηεο δηαδηθαζίαο.

Ρν κφλν αξκφδην φξγαλν γηα ηελ αλαζεψξεζε είλαη ε Βνπιή. Ζ δηαδηθαζία δελ

δεκηνπξγεί θαηλνχξγην Πχληαγκα αιιά κεηαβάιιεη ην ππάξρνλ, ην νπνίν

δεζκεχεηαη απφ πξνεγνχκελνπο θαλφλεο δηθαίνπ αθνχ απνηειεί δεπηεξνγελέο

δίθαην. Γελ επηηξέπεηαη αλαζεψξεζε ηνπ Ππληάγκαηνο πξηλ ηελ έιεπζε πέληε

εηψλ απφ ηελ πεξάησζε ηεο πξνεγνχκελεο, φπσο νξίδεηαη απφ ην Άξζξν 110

παξάγξαθνο 6. Ζ αλαζεψξεζε θξίλεηαη αλαγθαία, φηαλ πξέπεη λα θαζηεξσζνχλ

λέεο δηαηάμεηο ή λα ηξνπνπνηεζνχλ νη ήδε ηζρχνπζεο.

Πην πξψην ζηάδην, ππνβάιινληαη νη αλαζεσξεηηθέο πξνηάζεηο, ζπζηήλεηαη ε

επηηξνπή αλαζεψξεζεο θαη ιακβάλεηαη ε απφθαζε γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ

Ππληάγκαηνο. Νη πξνηάζεηο ππνβάιινληαη γξαπηψο ζηε Βνπιή απφ ηνπιάρηζηνλ

50 βνπιεπηέο θαη ζπλνδεχνληαη απφ αηηηνινγηθή έθζεζε. Αλαθνηλψλνληαη ζηε

Βνπιή θαη δηαλέκνληαη ζηνπο Βνπιεπηέο.

Ν Ξξφεδξνο ηεο Βνπιήο ζπληζηά επηηξνπή αλαζεψξεζεο, ε νπνία εμεηάδεη ηηο

πξνηάζεηο πνπ έρνπλ ππνβιεζεί θαη ζηε ζπλέρεηα, ζπληάζζεη ηε ζρεηηθή

έθζεζε. Κεηά ηελ ππνβνιή ηεο έθζεζεο, νη πξνηάζεηο ζπδεηνχληαη ζηελ

35

θνηλνβνπιεπηηθή νινκέιεηα. Ζ ζπδήηεζε πεξηνξίδεηαη ζηελ αλάγθε

αλαζεψξεζεο θαη ζηηο δηαηάμεηο πνπ πξέπεη λα αλαζεσξεζνχλ.

Ζ Βνπιή απνθαζίδεη θαηφπηλ δχν νλνκαζηηθψλ ςεθνθνξηψλ πνπ απέρνπλ

κεηαμχ ηνπο δηάζηεκα ελφο κελφο ηνπιάρηζηνλ. Ζ απφθαζε κπνξεί λα ιεθζεί

είηε κε ηελ πιεηνςεθία ηνπ ζπλφινπ ησλ βνπιεπηψλ (151 βνπιεπηέο) είηε κε

ηελ πιεηνςεθία ησλ 3/5 ηνπ ζπλφινπ (180 βνπιεπηέο). Ν αξηζκφο ησλ ςήθσλ

πνπ απαηηνχληαη ζην δεχηεξν ζηάδην εμαξηάηαη απφ ην ζχλνιν ησλ ςήθσλ πνπ

ζπγθεληξψζεθαλ ζην πξψην ζηάδην.

Πην δεχηεξν ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο, πεξηιακβάλνληαη ε ζχζηαζε

αλαζεσξεηηθήο επηηξνπήο, ε ζπδήηεζε θαη ε ςήθηζε ηεο αλαζεψξεζεο. Ζ

αλαζεψξεζε δελ γίλεηαη απφ ηε Βνπιή πνπ απνθάζηζε ηελ αλαγθαηφηεηα

αλαζεψξεζεο, αιιά απφ εθείλε πνπ ζα πξνθχςεη απφ ηηο επφκελεο εθινγέο θαη ε

νπνία νλνκάδεηαη αλαζεσξεηηθή.

Ν Ξξφεδξνο ηεο αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο, ζηελ αξρή ηεο πξψηεο ζπλφδνπ,

ζπληζηά επηηξνπή αλαζεψξεζεο ηνπ Ππληάγκαηνο γηα ηελ επεμεξγαζία ηνπ

πεξηερνκέλνπ ησλ αλαζεσξεηέσλ δηαηάμεσλ πνπ ε πξνεγνχκελε Βνπιή έρεη

θαζνξίζεη. Ζ απφθαζε ιακβάλεηαη ζε κία νλνκαζηηθή ςεθνθνξία. Απφ ηελ

πιεηνςεθία πνπ έιαβε ε πξφηαζε αλαζεψξεζεο ζην πξψην ζηάδην, εμαξηάηαη

θαη ε πιεηνςεθία πνπ πξέπεη λα ιάβεη ζην δεχηεξν. Αλ έιαβε πιεηνςεθία ησλ

3/5 ησλ βνπιεπηψλ ζην πξψην, αξθεί ε απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ ζπλφινπ ζην

δεχηεξν. Αλ έιαβε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ ζπλφινπ ζην πξψην ζηάδην,

ρξεηάδεηαη ε εληζρπκέλε πιεηνςεθία ησλ 3/5 απφ ηελ αλαζεσξεηηθή Βνπιή. Ζ

αλαζεψξεζε ησλ δηαηάμεσλ πνπ ςεθίζηεθαλ δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο

Θπβεξλήζεσο εληφο δέθα εκεξψλ απφ ηελ εκέξα ςήθηζήο ηεο θαη ηίζεηαη ζε

ηζρχ κε εηδηθφ ςήθηζκα ηεο Βνπιήο.

7.2. ΞΥΠ ΜΔΘΗΛΖΠΔ Ζ ΘΑΚΞΑΛΗΑ – ΡΝ ΗΠΡΝΟΗΘΝ

7.2.1. Α’ Φάζε

7.2.1.1. Φεβροσάρηος 2006:

36

Ζ απφθαζε γηα ηελ θακπάληα ιήθζεθε ζε κηα εξαζηηερληθά νξγαλσκέλε

ζπλάληεζε, ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2006. Νη νξγαλψζεηο πνπ πξνζθιήζεθαλ ήηαλ

πνιχ ιίγεο θαη πήξαλ κέξνο ηα κέιε εβδνκήληα νξγαλψζεσλ. Υζηφζν, ε

απφθαζε ήηαλ νκφθσλε θαη ήηαλ ε εμήο: νη ΚΘΝ έρνπλ άπνςε, ηζηνξηθφ

δξάζεσλ θαη ήδε ελεξγφ ζπκκεηνρή θαη ιφγν ζην δεκφζην βίν, γη΄ απηφ

δηεθδηθνχλ ηε ζπληαγκαηηθή ηνπο αλαβάζκηζε.

Ζ ζεκαζία πνπ είρε απηή ε ζπλάληεζε ήηαλ θαη΄ αξράο πνιηηηθή. Ήηαλ ε

πξψηε θνξά πνπ ζπλαληήζεθαλ ζηειέρε απφ ΚΘΝ κε δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο.

Νη ζπλαληήζεηο πνπ γίλνληαλ κέρξη ηφηε, αθνξνχζαλ ζε νξγαλψζεηο κε θνηλά

ζεκαηηθά ελδηαθέξνληα. Δπίζεο, ν αξηζκφο ησλ νξγαλψζεσλ πνπ

ζπλεξγάδνληαλ θάζε θνξά ήηαλ κηθξφο (ζπλήζσο φρη πάλσ απφ 20-30) θαη δελ

μεπέξαζε πνηέ ηηο εθαηφ. Ρν γεγνλφο, ινηπφλ, φηη γηα πξψηε θνξά

ζπλαληήζεθαλ ζηειέρε ΚΘΝ κε κεγάιν εχξνο ελδηαθεξφλησλ θαη κάιηζηα

θαηέιεμαλ νκφθσλα ζε κηα απφθαζε, απνηειεί κηα έθπιεμε ζην ρψξν θαη κηα

αθεηεξία πξνβιεκαηηζκψλ γηα ην ππφινηπν ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηε ρψξα

καο. Ζ νκφθσλε απφθαζε έδεημε φηη νη νξγαλψζεηο ησλ πνιηηψλ έρνπλ αξρίζεη

λα ζπλεηδεηνπνηνχλ φηη έρνπλ δηθαίσκα, αιιά θαη ππνρξέσζε, λα ζπκκεηέρνπλ

ζην ζχγρξνλν δεκνθξαηηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα.

Πηελ πξψηε απηή ζπλάληεζε ήηαλ παξψλ θαη ν Γηψξγνο Ξαπαδεκεηξίνπ,

γλσζηφο ζπληαγκαηνιφγνο, ν νπνίνο κε ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία ηνπ

αλέιπζε ηε ζεκαζία ηεο αλαθνξάο ζην Πχληαγκα γηα ην ξφιν ηεο θνηλσλίαο

πνιηηψλ ζηνλ ειιεληθφ Θαηαζηαηηθφ Σάξηε, ηνλίδνληαο θαη ηελ αλάινγε

αλαθνξά ζην επξσπατθφ Πχληαγκα.

Ζ θακπάληα ησλ ΚΘΝ μεθίλεζε θαη ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα πξνζηέζεθαλ

άιιεο ηξηάληα νξγαλψζεηο ζηηο ππάξρνπζεο εβδνκήληα. Ρν ζχλνιν ησλ εθαηφ

νξγαλψζεσλ απνθάζηζε λα επηθνηλσλήζεη θαη κε άιιεο ζε φιε ηελ Διιάδα,

πξνθεηκέλνπ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ θακπάληα θαη λα ζπγθεληξσζεί έλαο

αξηζκφο 500 νξγαλψζεσλ γηα λα ζηεξίμνπλ ην αίηεκα ηεο ζπληαγκαηηθήο

αλαγλψξηζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ.

Δπίζεο, απνθαζίζηεθε λα γίλνπλ αθφκε δχν ελέξγεηεο. Ξξψηνλ, λα

παξνπζηαζηεί ζε ζπλέληεπμε ηχπνπ ην αίηεκα γηα ηελ ζπκπεξίιεςε ζρεηηθήο

37

δηάηαμεο ζην Πχληαγκα αιιά θαη ηα νλφκαηα ησλ 500 νξγαλψζεσλ πνπ

ζπκκεηέρνπλ ζηελ θακπάληα. Γεχηεξνλ, λα παξαδνζεί ην αίηεκα θαη ηα νλφκαηα

ησλ νξγαλψζεσλ ζηνλ Ξξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, ζηνπο πνιηηηθνχο αξρεγνχο

φισλ ησλ θνκκάησλ θαη ζηελ Ξξφεδξν ηεο Βνπιήο.

Ρέινο, ζπζηήζεθαλ δχν επηηξνπέο: ε πξψηε είρε σο ζηφρν λα δηακνξθψζεη ηελ

πξφηαζε, ζρεηηθά κε ηε κνξθή πνπ ζα έπξεπε λα έρεη ε ζπληαγκαηηθή

αλαθνξά, θαη ε δεχηεξε είρε σο ζηφρν λα ελεκεξψζεη θαη λα θηλεηνπνηήζεη ηηο

ππφινηπεο νξγαλψζεηο πνπ ζα ελδηαθεξζνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ θακπάληα θαη

λα ζηεξίμνπλ ην αίηεκα.

Πην ζεκείν απηφ, ζα ήηαλ ρξήζηκν λα αλαθεξζνχλ θάπνηα βαζηθά επηρεηξήκαηα

ππέξ ηεο αλάγθεο γηα ηε ζεζκηθή αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ.

Δπηρεηξήκαηα ηεο θακπάληαο ππέξ ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ

ΚΘΝ:

Κέζσ ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαγλψξηζεο, ζα αλαβαζκηζηεί ν ξφινο

ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δσή. ηαλ

ζπκπεξηιεθζεί κηα ηέηνηα αλαθνξά ζην Πχληαγκα, νη νξγαλψζεηο

ησλ πνιηηψλ ζα απνθηήζνπλ πεξηζζφηεξν θχξνο θαη δπλαηφηεηεο

θαη ζα αληηκεησπίδνληαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζηε δεκφζηα δσή

απφ φ,ηη ζήκεξα.

Δθηφο απφ ηηο ζπληαγκαηηθέο ζπλέπεηεο ζηε ιεηηνπξγία ηεο

δηνίθεζεο, ελ γέλεη, ν ξφινο ησλ ΚΘΝ ζα αλαβαζκηζηεί θαη κε

πνιηηηθνχο φξνπο, θαζψο ζα ζπζπεηξψζεη κεγάιν αξηζκφ

νξγαλψζεσλ πνπ ζα είλαη δχζθνιν λα αγλνεζεί απφ ην θξάηνο. Ζ

άπνςε ηεο πιεηνςεθίαο ζα ιακβάλεηαη ππφςε ζηηο δεκνθξαηηθέο

δηαδηθαζίεο, ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ζηελ θαηαζθεπή θαλφλσλ

δηθαίνπ.

Κέζα απφ ηελ πξαθηηθή ηεο επηηπρεκέλεο θακπάληαο γηα ηε

ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ, θπζηθά κέζσ ησλ θνκκάησλ,

νη νξγαλψζεηο ζα κπνξνχλ θαη ζην κέιινλ λα αλαιάβνπλ θαη άιιεο

λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο. Άξα, νη πνιίηεο ζα ζπκκεηέρνπλ ζηελ

38

λνκνπαξαγσγηθή δηαδηθαζία εκκέζσο, πεξηζζφηεξν έληνλα θαη κε

ζεηηθφηεξεο ζπλέπεηεο γηα ηνπο ίδηνπο. Άιισζηε, φηαλ

αλαθεξφκαζηε ζηηο ΚΘΝ αλαθεξφκαζηε ζηελ νξγαλσκέλε

έθθξαζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, κέιε ηεο νπνίαο είκαζηε φινη

καο.

Δπίζεο, απνηειεί ζεκαληηθφ φθεινο γηα ηελ θνηλσλία πνιηηψλ ην

φηη ηα θφκκαηα θαη ν πνιηηηθφο θφζκνο, ελ γέλεη, ζα ππνινγίδνπλ

ηηο ΚΘΝ σο πνιηηηθή δχλακε. Ζ θνηλσληθή δηαβνχιεπζε ζα γίλεηαη,

πιένλ, κε ηε ζπλεξγαζία ησλ νξγαλψζεσλ ησλ πνιηηψλ, δηθαίσκα

πνπ δελ ζα κπνξεί λα αγλνεζεί απφ ηνπο πνιηηηθνχο

εθπξνζψπνπο, αθνχ ζα νξίδεηαη απφ ην Πχληαγκα.

Ρα ΚΚΔ ζα αζρνιεζνχλ κε ην ζέκα, κε απνηέιεζκα λα γίλεη

επξέσο γλσζηφο θαη θαηαλνεηφο ν ξφινο, νη δξάζεηο θαη νη

δπλαηφηεηεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ.

Νη πνιίηεο ζα πηζηέςνπλ πεξηζζφηεξν ζηηο δπλάκεηο ηνπο θαη ζα

επαλαπξνζδηνξίζνπλ ην ξφιν θαη ηελ επζχλε πνπ έρνπλ σο

πνιηηηθά φληα, θαζψο ε ζπκκεηνρή ζηε δηαθπβέξλεζε ηνπ

θξάηνπο απνηειεί επζχλε φισλ. πσο ν θάζε πνιίηεο έρεη

εθινγηθφ δηθαίσκα λα ςεθίζεη, ζα πξέπεη λα έρεη αληίζηνηρα θαη

απαίηεζε λα ζπκκεηέρεη ζηηο δεκφζηεο ππνζέζεηο, εηδηθά φηαλ ηα

αηηήκαηά ηνπ δελ ηθαλνπνηνχληαη απνηειεζκαηηθά. Ζ αλάγθε απηή

είλαη επηβεβιεκέλε ζε κηα πεξίνδν θξίζεο ησλ δεκνθξαηηθψλ

ζεζκψλ.

ζνλ αθνξά ζην ηζηνξηθφ ηεο θακπάληαο, νη δχν επηηξνπέο, νη νπνίεο ήηαλ

αλνηρηέο ζε φπνην κέινο ησλ νξγαλψζεσλ ην επηζπκνχζε, μεθίλεζαλ ηηο

δηαδηθαζίεο γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ θνηλνχ ζθνπνχ.

Ζ πξψηε επηηξνπή είρε σο αληηθείκελν ηελ επεμεξγαζία λνκηθψλ πξνηάζεσλ. Πε

κηα πξψηε ζπλάληεζε, απνθάζηζε λα δηαθηλήζεη ην ηζρχνλ Πχληαγκα

ειεθηξνληθά, λα ζπληάμεη έλαλ πίλαθα πνπ ζα πεξηιακβάλεη ηηο ηζρχνπζεο

δηαηάμεηο ηνπ Ππληάγκαηνο αιιά θαη ηηο πξνηεηλφκελεο αιιαγέο (ρσξίο αθξηβή

39

δηαηχπσζε ησλ πξνηάζεσλ), λα ζηείιεη επηζηνιή ζηνλ Ξξσζππνπξγφ θαη ηνλ

πνπξγφ Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο κε αίηεκα ηε

δεκηνπξγία ελφο αλνηθηνχ ειεθηξνληθνχ forum, πξνζβάζηκν ζε φζνπο ζέινπλ λα

ζπκκεηέρνπλ ζηε ζπγθεθξηκέλε ζπδήηεζε θαη ηέινο, λα ζπγθεληξψζεη ηε

ζρεηηθή αξζξνγξαθία θαη ηηο πξνηάζεηο γηα ην ελ ιφγσ αίηεκα.

Ζ δεχηεξε επηηξνπή, κε αληηθείκελν ηελ νξγάλσζε ηεο θακπάληαο, ζε

ζπλάληεζή ηεο απνθάζηζε λα πξνζθαιέζεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο ΚΘΝ

λα ζπζηξαηεπηνχλ ζηελ θακπάληα κε βάζε, θαη΄ αξρήλ, ηε ειάρηζηε απαίηεζε

γηα αλαθνξά ζην ξφιν θαη ηηο επζχλεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη ησλ

νξγαλψζεσλ ηεο. Δπίζεο, απνθάζηζε λα δεκηνπξγήζεη ηελ επίζεκε ηζηνζειίδα

ηνπ εγρεηξήκαηνο (www.mkosyntagma.gr), πνπ ζα απνηειεί ηνλ θνηλφ ηφπν

ζπλαληήζεσλ θαη δηαβνπιεχζεσλ, λα πξνσζήζεη ην αίηεκα θαη ηελ πνξεία ηεο

θακπάληαο ζηα Κέζα Καδηθήο Δλεκέξσζεο, λα πξνρσξήζεη ζε ειεθηξνληθή

επηθνηλσλία κε πνιιέο ΚΘΝ (εηδηθά ηεο πεξηθέξεηαο) θαη λα πξνεηνηκάζεη

ζπλαληήζεηο κε ηνλ Ξξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, ηνλ Ξξσζππνπξγφ, ηνπο

αξρεγνχο ησλ θνκκάησλ θαη ηελ Ξξφεδξν ηεο Βνπιήο.

Πηε ζπλέρεηα, αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά θάπνηεο απφ ηηο νξγαλψζεηο πνπ έιαβαλ

κέξνο ζηελ αξρηθή ζπδήηεζε αιιά θαη ζηηο κεηέπεηηα θάζεηο ηεο θακπάληαο.

Γηαηξνί ηνπ Θφζκνπ

Greenpeace

Ξαξαηεξεηήξην Ππκθσληψλ Διζίλθη

www.anthropos.gr

Δπξσπατθή Έθθξαζε

Γηεζλήο Ακλεζηία

Action Aid

ΔΘΞΝΗΕΥ

WWF

Mom Δηαηξεία Κειέηεο θαη Ξξνζηαζίαο Κεζνγεηαθήο Φψθηαο

Act Up

Γίθηπν Γπλαηθψλ Δπξψπεο

40

SAFIA

Γηεζλήο Γηαθάλεηα

Γίθηπν Κεζφγεηνο ΠΝΠ

Νηθνινγηθή Νκάδα Βέξνηαο

Ξαξέκβαζε

Έλσζε Λεθξνπαζψλ

Έλσζε Ρνπηθψλ Δθεκεξίδσλ Αηηηθήο

Οαηζηζκφο ΠΝΠ

Δηαηξεία Ρξηγψλνπ Ξξεζπψλ

Ππκβνχιην γηα ηνπο Ξξφζθπγεο

Νηθνινγηθή Θίλεζε Θεζζαινλίθεο

Έλσζε Γηθαησκάησλ Αλζξψπνπ

Ξαξαηεξεηήξην γηα ην Ξαηδί

Access2democracy

πσο ζα παξαηεξήζεη θαλείο, πξφθεηηαη γηα κεξηθέο απφ ηηο πιένλ γλσζηέο θαη

ζεκαληηθέο νξγαλψζεηο, κε αξηζκφ κειψλ πνπ μεπεξλά ηηο 20.000 ζε θάπνηεο

πεξηπηψζεηο (Greenpeace, Γηεζλήο Ακλεζηία, Action Aid). Δπίζεο, ππάξρνπλ

νξγαλψζεηο απφ δηάθνξα κέξε ηεο Διιάδαο θαη κε πνηθίια ελδηαθέξνληα. Απηφ

ζεκαίλεη, πσο νη ειιεληθέο ΚΘΝ έρνπλ θαηαλνήζεη φηη, κνινλφηη ε θάζε κηα είλαη

απηάξθεο θαη απηφλνκε, φιεο έρνπλ έλα θνηλφ ζεκείν πνπ ηνπο ελψλεη θαη

νδεγεί ζηε ζπλαίλεζε: ην γεγνλφο φηη είλαη φιεο απηφ πνπ δειψλεη ην φλνκά

ηνπο, Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο.

Νη θηλήζεηο ησλ δχν επηηξνπψλ θαη ηνπ ζπλφινπ ησλ δξάζεσλ γηα ηελ θακπάληα

είραλ σο απνηέιεζκα ηηο ιεγφκελεο θηλήζεηο ληφκηλν, θαζψο πνιιέο ΚΘΝ

απνθάζηζαλ, ε θάζε κία ζην ρψξν ηεο, λα αλαιάβνπλ πξσηνβνπιίεο γηα ηελ

εθπιήξσζε ηνπ θνηλνχ ζθνπνχ.

Ρν θαηλφκελν ληφκηλν ζα καο απαζρνιήζεη θαη ζηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο,

θαζψο ζα παξνπζηαζηεί πάιη, φρη κφλν ζηε ζπγθέληξσζε κεγάινπ αξηζκνχ ΚΘΝ

αιιά θαη ζηηο απφςεηο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ πνπ πηνζέηεζαλ ην έλα κεηά ην

41

άιιν ηελ πξφηαζε, θαζψο επίζεο θαη ζηηο πξνηάζεηο ησλ ζπληαγκαηνιφγσλ

ζρεηηθά κε ηε κνξθή πνπ ζα έρεη ε αλαθνξά ζην Πχληαγκα.

Ν επφκελνο ζηφρνο ηεο θακπάληαο ήηαλ λα θηάζνπλ ηηο πεληαθφζηεο νη ΚΘΝ πνπ

πίεδαλ γηα ζπκπεξίιεςή ηνπο ζην Πχληαγκα. Πεκαληηθφ πιενλέθηεκα πξνο ηελ

επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ήηαλ ην γεγνλφο φηη ε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ

νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ππνζηεξίρζεθε, θαη ζπλερίδεη λα

ππνζηεξίδεηαη, απφ έγθξηηνπο ζπληαγκαηνιφγνπο θαη άιινπο παλεπηζηεκηαθνχο

κε επηρεηξήκαηα ινγηθά θαη επηζηεκνληθά. Νη απφςεηο ηνπο ζα αλαθεξζνχλ ζε

μερσξηζηφ θεθάιαην.

7.2.1.2. Κάρηηος 2006:

Νη δχν επηηξνπέο πξνρψξεζαλ ζηελ πινπνίεζε ησλ απνθάζεψλ ηνπο

ζηέιλνληαο αξρηθά δειηίν Ρχπνπ ζηα ΚΚΔ, ψζηε ε πνξεία θαη νη ζηφρνη ηεο

θακπάληαο λα γίλνπλ γλσζηά.

Ζ πξψηε επηηξνπή ζηελ ηειεπηαία ζπλεδξίαζή ηεο. θαηέιεμε ζε πέληε βαζηθέο

πξνηάζεηο. Ξξψηνλ, αληί ηνπ φξνπ θνηλσλία πνιηηψλ λα πξνηηκεζεί ν φξνο ΚΘΝ,

γηαηί απνδίδεη ζαθέζηεξα ην λφεκα θαη ην πεξηερφκελν ηνπ θαηλνκέλνπ (ίζσο

γηαηί ν φξνο θνηλσλία πνιηηψλ πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ αγγινζαμνληθή πνιηηηθή

παξάδνζε έρεη επξχηεξε έλλνηα απφ ηηο ζεκεξηλέο ΚΘΝ θαη δελ

ζπγθεθξηκελνπνηεί ην ηη ζέιεη ε θακπάληα λα πξνβιέςεη ε δηάηαμε). Γεχηεξνλ,

λα δεηήζεη ηε ξεηή πξφβιεςε ελφο ππνρξεσηηθνχ δηαβνπιεπηηθνχ ξφινπ ησλ

ΚΘΝ ζην ζηάδην ηεο λνκνζεζίαο. Ρξίηνλ, λα δνζεί ε δπλαηφηεηα απφ ην

Πχληαγκα ζηνλ θνηλφ λνκνζέηε λα πξνβιέςεη ν ίδηνο ην πφηε θαη ην πψο ζα

ζπκκεηέρνπλ νη ΚΘΝ ζηε ιήςε απνθάζεσλ πνπ ηηο αθνξνχλ, θαηά ηελ άζθεζε

ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο. Ρέηαξηνλ, λα ζεζπηζηεί κηα Αλεμάξηεηε Αξρή ΚΘΝ

θαη Δζεινληηζκνχ θαη ηέινο, λα ζπκπεξηιεθζεί ε δηάζηαζε ηεο ηνπηθφηεηαο ζε

φιν ην θάζκα ιεηηνπξγίαο, νξγάλσζεο θαη δξάζεο ησλ ΚΘΝ, απφ ηε ζηηγκή πνπ

πξέπεη λα ελδπλακσζεί ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε.

42

Ξαξάιιεια, ε δεχηεξε επηηξνπή, ε νπνία ζα ζπλερίζεη ηε δξάζε ηεο κέρξη λα

νινθιεξσζεί ε θακπάληα, απνθάζηζε θαη πινπνίεζε ηα εμήο: δηακφξθσζε

πίλαθα φισλ ησλ ειιεληθψλ ΚΚΔ ηνπ θέληξνπ θαη ηεο πεξηθέξεηαο κε ηα e-mails

θαη ηα νλφκαηα ησλ ζρεηηθψλ κε ΚΘΝ δεκνζηνγξάθσλ ζε θάζε κέζν, άξρηζε

ηελ θαηαγξαθή ησλ ΚΘΝ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ ηνπο ηαρπδξνκείσλ (ήδε κέρξη

ηέινο Καξηίνπ είραλ θαηαγξαθεί 1200 ΚΘΝ), ζηηο νπνίεο απέζηεηιε ην αίηεκα

γηα ζπκκεηνρή ζηελ θακπάληα, απνθάζηζε λα νξγαλψζεη εθδειψζεηο ζηελ

πεξηθέξεηα (Ζξάθιεην, Θεζζαινλίθε, Ξάηξα, Γηάλλελα), δεκηνχξγεζε ηελ

επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο θακπάληαο θαη ηέινο, άξρηζε λα επηθνηλσλεί θαη λα

ζπδεηά ην ζέκα κε ζπληαγκαηνιφγνπο θαη ηλζηηηνχηα.

7.2.1.3. Απρίιηος 2006

Νη ελέξγεηεο ησλ δχν επηηξνπψλ, αιιά θαη ηεο θακπάληαο, ελ γέλεη έθεξαλ ηα

αλακελφκελα απνηειέζκαηα, θαζψο κέρξη ην ηέινο ηνπ Απξηιίνπ θαη ηηο αξρέο

Καΐνπ νη νξγαλψζεηο πνπ ππνζηήξηδαλ ην αίηεκα έθηαζαλ ηηο επηαθφζηεο,

μεπεξλψληαο θαηά πνιχ ηνλ αξρηθφ ζηφρν πνπ ήηαλ νη πεληαθφζηεο νξγαλψζεηο.

Αλάκεζά ηνπο φιεο νη κεγάιεο ΚΘΝ κε 20.000-30.000 κέιε ε θάζε κία, ελψ

ζπλνιηθά νη πνιίηεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηέο θαη ζηεξίδνπλ ην αίηεκα

έθηαζαλ ηηο 200.000-300.000. Ξξφθεηηαη γηα ηε καδηθφηεξε θηλεηνπνίεζε

νξγαλψζεσλ ζηε λεψηεξε ειιεληθή ηζηνξία, ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηε

ζπλεηδεηνπνίεζε πνπ έρνπλ νη ειιεληθέο ΚΘΝ, φζνλ αθνξά ζηε ζέζε θαη ηελ

επζχλε ηνπο ζηνλ ειιεληθφ δεκφζην βίν.

Ζ ζπληνληζηηθή επηηξνπή ζπλέρηζε λα ελεκεξψλεη ηα ΚΚΔ γηα ηελ πνξεία ηεο

θακπάληαο κε δειηία ηχπνπ. Ζ πξψηε θάζε ηεο θακπάληαο είρε ηειεηψζεη.

Δπηπιένλ, πνιινί επηζηήκνλεο ηεθκεξίσζαλ ην αίηεκα, πξνζθέξνληαο ηηο

γλψζεηο ηνπο ζηε ζπληνληζηηθή επηηξνπή. Δπηζηήκνλεο, φπσο νη θαζεγεηέο Θ.

Εψξαο, Γ. Ξαγνπιάηνο, Σ. Ξακπνχθεο, Γ. Ξαπαδεκεηξίνπ, Ι. Ξαπαδνπνχινπ, Γ.

Πσηεξέιεο, Πη. Ρζαθπξάθεο, Γ. Ρζάηζνο, Λ. Σιέπαο, ζηήξημαλ ην αίηεκα. Θαη ζε

απηφ ην ζεκείν ησλ δηαθφξσλ απφςεσλ ππήξμε ζπλαίλεζε, φζνλ αθνξά ζηελ

43

αλαγθαηφηεηα ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηελ

Διιάδα. Ζ πξψηε θάζε ηεο θακπάληαο ηειείσζε θαη ε δεχηεξε δξνκνινγήζεθε

ακέζσο.

7.2.2. Β’ Φάζε

7.2.2.1. Κάηος 2006

Δλφςεη ηεο έλαξμεο ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ ησλ θνκκάησλ γηα ηελ αλαζεψξεζε, ε

Ππληνληζηηθή Δπηηξνπή ηεο Θακπάληαο απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηε δεχηεξε

θάζε, ζπλαληψληαο θαη ζπδεηψληαο ην ζέκα κε ηελ επίζεκε πνιηηηθή (Ξξφεδξν

ηεο Γεκνθξαηίαο, Ξξφεδξν ηεο Βνπιήο, πνιηηηθνχο αξρεγνχο θνκκάησλ) γηα λα

ηελ ελεκεξψζεη γηα ην αίηεκα.

Θεψξεζε, φκσο, φηη αθφκα θη αλ νη πιεξνθνξίεο επηβεβαίσλαλ φηη ην αίηεκα ζα

γίλεη δεθηφ απφ ηα θφκκαηα πνπ ζα ζπγθξνηνχλ ηζρπξή πιεηνςεθία, ε πίεζε θαη

ην ιφκπηλγθ πξέπεη λα ζπλερηζηεί. Ν επφκελνο ζηφρνο ηεο θακπάληαο είλαη ε

πξνζππνγξαθή ηνπ αηηήκαηνο απφ 5000 ηνπιάρηζηνλ νξγαλψζεηο κέρξη ην

2007, νπφηε θαη ζα ςεθηζηεί ην λέν Πχληαγκα. Ζ απφθαζε γηα ζπλερή πίεζε

ιήθζεθε κε ζθνπφ λα γίλεη επξχηεξα ζαθέο θαη αληηιεπηφ, φηη ε ζπληαγκαηηθή

αλαβάζκηζε δελ πξέπεη λα είλαη κηα αθφκα ππφζρεζε εθ κέξνπο ηεο πνιηηείαο

γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηνπο ςεθνθφξνπο ηεο, αιιά πξέπεη λα γίλεη πξάμε απφ ηε

θάζε ησλ δηαβνπιεχζεσλ γηα ηηο αλαζεσξεηέεο δηαηάμεηο κέρξη ηελ

απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηνπο κεηά ηελ αλαζεψξεζε. Πηε ζπλέρεηα, ε

ζπληνληζηηθή επηηξνπή πξνγξακκάηηζε ζπλάληεζε κε ηελ Ξξφεδξν ηεο Βνπιήο,

ψζηε λα ππάξρεη ζπλεξγαζία ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ νξγάλνπ θαη ησλ

νξγαλψζεσλ ησλ πνιηηψλ.

Ζ πξψηε ρξνληθά ηνπνζέηεζε γηα ηηο ΚΘΝ θαη ηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα είλαη

ππνινγίζηκε πνιηηηθή δχλακε, έξρεηαη απφ ην ρψξν ηεο αμησκαηηθήο

αληηπνιίηεπζεο θαη ην θφκκα ηνπ ΞΑΠΝΘ. Ν Ξξφεδξνο ηνπ θφκκαηνο

ελζηεξλίζηεθε ηελ πξφηαζε ηεο θακπάληαο θαη ηελ πεξηέιαβε αλάκεζα ζηηο δέθα

πξνηάζεηο ηνπ θφκκαηνο γηα ηελ αλαζεψξεζε.

44

Ρελ επφκελε εκέξα, ν Ξξσζππνπξγφο ζε νκηιία ηνπ ζηε ζπλεδξίαζε ηεο

Θνηλνβνπιεπηηθήο Νκάδαο ηεο Λέαο Γεκνθξαηίαο γηα ηε ζπληαγκαηηθή

αλαζεψξεζε, πξφηεηλε πξφβιεςε γηα ηελ πξναγσγή ηνπ εζεινληηζκνχ. Ρν

γεγνλφο φηη ην θπβεξλψλ θφκκα αλαθέξζεθε ζην ζέκα ηθαλνπνίεζε ηηο ΚΘΝ, νη

νπνίεο φκσο ζπλέρηζαλ ηελ πίεζε, πξνθεηκέλνπ λα κε κείλεη ε πξφηαζε ζην

πεδίν ηνπ εζεινληηζκνχ, αιιά λα ηζρπξνπνηεζεί κε αλαθνξά ζε νξγαλψζεηο ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ.

Πεηξά είρε ε ζπλάληεζε κε ηελ Θεληξηθή Έλσζε Γήκσλ θαη Θνηλνηήησλ Διιάδαο

(ΘΔΓΘΔ). Αληηπξνζσπεία ηεο θακπάληαο ησλ 700 ΚΘΝ ζπλαληήζεθε κε ηνλ

Ξξφεδξν θαη ην γεληθφ γξακκαηέα ηεο ΘΔΓΘΔ θαη δήηεζε ηελ ππνζηήξημε εθ

κέξνπο ηεο Έλσζεο. Ζ απάληεζε ήηαλ ζεηηθή, φπσο αλακελφηαλ, αλ ζθεθζεί

θαλείο φηη ε απνθέληξσζε θαη ε αλαβάζκηζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζα

ζπκβάιιεη ζηελ ιεηηνπξγία ηεο δηαθπβέξλεζεο.

Απνηέιεζκα ηεο ζπλάληεζεο ήηαλ ε απφθαζε θαη ησλ δχν κεξψλ λα ζπζηαζεί

κηα Κφληκε Δπηηξνπή Ππλεξγαζίαο, γηα λα ζπλερηζηεί ε δηαβνχιεπζε κεηαμχ ηεο

Ρνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ησλ ΚΘΝ γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηηο ηνπηθέο

θνηλσλίεο.

7.2.2.2. Ηούληος 2006:

Ρα ζεηηθά απνηειέζκαηα ζπλερίζηεθαλ γηα ηηο ΚΘΝ. Αληηπξνζσπεία ηεο

θακπάληαο ζπλαληήζεθε κε ηελ εγεζία ηνπ Ππλαζπηζκνχ ηεο Αξηζηεξάο, ησλ

Θηλεκάησλ θαη ηεο Νηθνινγίαο. Ρα δχν κέξε ζπκθψλεζαλ ζηελ πξνψζεζε ηνπ

αηηήκαηνο θαη απνθάζηζαλ λα πξνρσξήζνπλ ζε ζπζηεκαηνπνίεζε ηνπ δηαιφγνπ

ηνπ θφκκαηνο θαη ησλ ΚΘΝ. Ζ ζεηηθή αληίδξαζε εθ κέξνπο ηνπ Ππλαζπηζκνχ

ήηαλ άκεζε, κε κφλν πξνβιεκαηηζκφ γηα ην ζρεηηθφ άξζξν ζην νπνίν ζα

ζπκπεξηιεθζεί ε αλαθνξά γηα ηηο ΚΘΝ. Έηζη, ζπγθξνηήζεθε κηα Γηαξθήο

Δπηηξνπή Γηαβνχιεπζεο κε ηξηκειή ζχλζεζε.

7.2.2.3. Ηούιηος 2006:

45

Πηα πιαίζηα ηεο ζεηηθήο έθβαζεο ηεο θακπάληαο πξαγκαηνπνηήζεθε εθδήισζε,

ψζηε λα γίλεη έλαο απνινγηζκφο ηεο πξνζπάζεηαο θαη ησλ απνηειεζκάησλ, αιιά

θαη λα ηεζνχλ νη επφκελνη ζηφρνη. Ππγθεληξψζεθαλ κέιε θαη εθπξφζσπνη ησλ

ΚΘΝ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ θακπάληα ή ηελ ππνζηεξίδνπλ, θαζψο θαη ζηειέρε

ηνπ πνιηηηθνχ θφζκνπ απφ φια ηα θφκκαηα, εθηφο ηνπ ΘΘΔ, ην νπνίν δελ

παξεπξέζε ιφγσ ηεο απφθαζεο λα κελ θαηαζέζεη θακία πξφηαζε γηα ηελ

αλαζεψξεζε, φρη κφλν γηα ηηο ΚΘΝ, αιιά γηα φια ηα ζέκαηα.

Ρελ επφκελε εκέξα ηεο εθδήισζεο, ν Ξξφεδξνο ηνπ ΠΔΒ ζε νκηιία ηνπ ζην

«Αλνηθηφ Φφξνπκ γηα ηε Ππληαγκαηηθή Αλαζεψξεζε» αλαθέξζεθε ζηελ

ελίζρπζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, κέζσ δηαζθάιηζεο ηεο ηζνλνκίαο αλάκεζα ζηνπο

πνιίηεο θαη ην θξάηνο. Ξην ζπγθεθξηκέλα, αλαθέξζεθε ζηελ «ελίζρπζε ησλ

ζεζκψλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ».

Δθηφο απφ ηηο ζπλαληήζεηο κε ηα θφκκαηα θαη ηνπο ππφινηπνπο ππνζηεξηθηέο,

ην αίηεκα ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηήξημε θαη ν

Δπίηξνπνο ηεο ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, Πηαχξνο Γήκαο, ν νπνίνο, ζπλ

ηηο άιινηο, ζπκθψλεζε λα αλαιάβεη πξσηνβνπιία γηα λα πνιιαπιαζηαζηεί ε

ζπκκεηνρή ησλ ειιεληθψλ ΚΘΝ ζηα Δπξσπατθά Γίθηπα ή ζε νκπξέιεο ΚΘΝ πνπ

ζα ζπλδηαιέγνληαη κε ηα φξγαλα ηεο Δ.Δ.

7.2.2.4. Πεπηέκβρηος 2006:

Ζ θακπάληα ζπλερίζηεθε κε ηελ απνζηνιή επηζηνιήο πξνο φιεο ηηο ΚΘΝ πνπ

ζπκκεηέρνπλ, αιιά θαη ζε φιεο ηηο ππφινηπεο, πνπ θαινχληαη λα δψζνπλ ην δηθφ

ηνπο παξφλ, παξνηξχλνληαο ηα κέιε θαη ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπο λα

ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηαβνπιεχζεηο γηα ηελ αλαζεψξεζε.

Δλ ησ κεηαμχ, ν Ξξσζππνπξγφο ζε νκηιία ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εγθαηλίσλ

ηεο 71εο Γηεζλνχο Έθζεζεο Θεζζαινλίθεο, αλαθέξζεθε ζηηο ΚΘΝ, ιέγνληαο φηη

«κεγάιε δχλακε ζηελ θνηλσλία καο είλαη νη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο θαη ν

εζεινληηζκφο. Ζ ζηήξημή ηνπο ήηαλ θαη είλαη πάγηα ζέζε καο». Ζ άπνςε απηή

ηζρπξνπνίεζε ηε ζέζε ηεο ζεκεξηλήο θπβέξλεζεο γηα ην αίηεκα, επηζπκία πνπ

46

είρε εθθξάζεη ε θακπάληα φηαλ δεηνχζε ηζρπξφηεξε ηνπνζέηεζε θαη φρη απιή

αλαθνξά ζηνλ εζεινληηζκφ.

Ξαξάιιεια, ε ζπληνληζηηθή επηηξνπή, ζε ζπλεδξίαζή ηεο, απνθάζηζε ηελ

πξνζέγγηζε ρηιίσλ νξγαλψζεσλ αθφκα, ηε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ Γηαξθψλ

Δπηηξνπψλ Γηαβνχιεπζεο θαη ηε ράξαμε ζηξαηεγηθήο, ηελ πξαγκαηνπνίεζε

ζπλαληήζεσλ κε ηελ Ξξφεδξν ηεο Βνπιήο θαη ην Ππλήγνξν ηνπ Ξνιίηε θαη ηε

ζπδήηεζε ηεο πξφηαζεο ηεο WWF (γηα «ηε ζπγθξφηεζε επηηξνπήο πνπ ζα

παξαθνινπζεί θαη ζα ειέγρεη ην βαζκφ πινπνίεζεο πξνζαξκνγήο ησλ

ππνπξγείσλ θαη ησλ θνηλσληθψλ ζεζκψλ ζηελ ππνρξεσηηθή απφ ην Πχληαγκα

(αχξην) θαη ζηελ αλαγθαία (απφ ζήκεξα) αλαβάζκηζε ηεο ζρέζεο ηνπο κε ηηο

ΚΘΝ»). Δπίζεο, απνθάζηζε λα νξγαλψζεη αλνηρηφ θφξνπκ δηαιφγνπ κε ηε

κνξθή δηαιέμεσλ θαη λα ζπκκεηέρεη ζηα ζπλέδξηα πνπ ζα νξγαλψζνπλ φια ηα

θφκκαηα γηα λα δηεξεπλήζνπλ ηηο λέεο ζρέζεηο ηνπο κε ηηο ΚΘΝ, ελ φςεη ησλ

αιιαγψλ πνπ ζα θέξεη ην λέν Πχληαγκα.

Ρέινο, πξαγκαηνπνηήζεθε ζπλάληεζε αληηπξνζσπείαο ηεο θακπάληαο κε ην

Ππλήγνξν ηνπ Ξνιίηε Γηψξγν Θακίλε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπδήηεζαλ

δχν ζέκαηα. Ξξψηνλ, ηελ πεξίπησζε ησλ ΚΘΝ πνπ αλαιακβάλνπλ, κεηά απφ

αλάζεζε ηνπ θξάηνπο, δεκφζηεο αξκνδηφηεηεο (ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο). Ν

Ππλήγνξνο ηνπ Ξνιίηε αλέιαβε ηε δέζκεπζε λα δηαηππψζεη εληφο δχν κελψλ

πξφηαζε λφκνπ, ε νπνία ζα πξνηαζεί πξνο ςήθηζε ζε λνκνζρέδην ηνπ

πνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο θαη πνπ ζα

δηαπξαγκαηεχεηαη ηελ επέθηαζε ηεο επζχλεο ηνπ Ππλεγφξνπ ζηηο ΚΘΝ πνπ

αζθνχλ δεκφζηα εμνπζία θαη΄ αλάζεζε. Γεχηεξνλ, ν Ππλήγνξνο εμέθξαζε ηελ

επηζπκία ηνπ γηα ζηαζεξή ζπλεξγαζία κε ηηο ΚΘΝ, εηδηθά γηα ηα ζέκαηα ησλ

κεηαλαζηψλ. Θαη νη δχν απνθάζεηο παίδνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ην κέιινλ

ησλ ΚΘΝ. Νη πνιηηηθέο πξνεθηάζεηο ηεο πινπνίεζεο απηψλ ησλ απνθάζεσλ

ζπλνςίδνληαη ζην γεγνλφο φηη πιένλ ην δίπνιν δεκφζην/ηδησηηθφ ζα πάςεη λα

πθίζηαηαη θαη ζα αληηθαηαζηαζεί απφ ηε δηάθξηζε δεκνζίνπ-ηδησηηθνχ

ζπκθέξνληνο.

Κεηά ηελ απνδνρή ηνπ αηηήκαηνο απφ ηα θφκκαηα, ε Ππληνληζηηθή Δπηηξνπή ηεο

θακπάληαο θαηέιεμε ζε δχν αθφκα απνθάζεηο. Ξξψηνλ, λα επηκείλεη ζηε

47

ζπκκεηνρή θαη ησλ ΚΘΝ ζηε δηακφξθσζε λφκσλ, δηαηαγκάησλ θαη γεληθφηεξα

απνθάζεσλ πνπ ζα πινπνηνχλ ηελ ππνρξέσζε, πιένλ, ηεο πνιηηείαο γηα ηελ

αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ θαη γηα ηε ζηειέρσζε ησλ Γηαξθψλ Δπηηξνπψλ

Γηαβνχιεπζεο κε ηα ππνπξγεία. Γεχηεξνλ, λα ζπκκεηέρεη ζε δηνξγαλψζεηο,

ζπκπφζηα θαη εκεξίδεο πνπ έρνπλ σο ζέκα ηηο ΚΘΝ θαη ην ξφιν ηεο θνηλσλίαο

πνιηηψλ (π.ρ. ζην Ππκπφζην ηεο ΚΘΝ «Έξγν Ξνιηηψλ» θαη ζηελ 5ε Ππλάληεζε

γηα ηνλ Δζεινληηζκφ). Κε απηέο ηηο απνθάζεηο, ε θακπάληα ζέιεζε λα ζηείιεη ην

κήλπκα φηη νη ΚΘΝ είλαη πάληα παξνχζεο, δελ εθεζπράδνπλ πνηέ θαη

ζπλερίδνπλ ηνλ αγψλα ηνπο γηα ηελ αλαγλψξηζε πνπ ζεσξνχλ φηη ηνπο αμίδεη.

Έλαο ζχληνκνο απνινγηζκφο ηεο θακπάληαο: Ππληαγκαηνιφγνη, πνιηηηθνί

επηζηήκνλεο, θφκκαηα, κεγάινη θνηλσληθνί θνξείο θαη έλα κεγάιν κέξνο ηεο

θνηλσλίαο ππνζηεξίδνπλ ην αίηεκα, γεγνλφο πνπ δείρλεη φηη ε ειιεληθή θνηλσλία

αξρίδεη λα πξνεηνηκάδεηαη γηα λα ππνδερζεί κία δηαθνξεηηθή επνρή

δηαθπβέξλεζεο κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ νξγαλψζεσλ ησλ πνιηηψλ.

7.2.4. Ζ έλλοηα ηες δηαβούιεσζες

Πην ζεκείν απηφ, ζα παξνπζηαζηεί ε έλλνηα ηεο δηαβνχιεπζεο, απαξαίηεην

ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δεκνθξαηίαο. Ν φξνο «δεκφζηα δηαβνχιεπζε»

πεξηιακβάλεη δηάθνξα πεδία:

Ξαξνρή πιεξνθνξηψλ απφ ηελ θπβέξλεζε ή θαη απφ άιινπο πνιηηηθνχο

θνξείο, πξνο ηνπο πνιίηεο, είηε κεηά απφ απαίηεζε ησλ ίδησλ ησλ πνιηηψλ

είηε κεηά απφ πξσηνβνπιία ησλ πνιηηηθψλ.

Γηαβνχιεπζε, δειαδή αληαπφθξηζε ησλ πνιηηψλ ζηελ πιεξνθφξεζε. Νη

πνιίηεο εθθξάδνπλ ηε γλψκε ηνπο γηα ηα ζέκαηα πνπ ηνπο έρνπλ ηεζεί απφ

ηνπο πνιηηηθνχο θνξείο θαη ηξνθνδνηνχλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηε δηαδηθαζία

κε ζρφιηα θαη απφςεηο, πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε δεκηνπξγία ηεο

ζπδήηεζεο. Νη πνιηηηθνί θνξείο ιακβάλνπλ ππφςε ηηο γλψκεο ησλ πνιηηψλ

θαη δεκηνπξγείηαη, έηζη, ακθίδξνκε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ πνιηηψλ θαη ησλ

πνιηηηθψλ, ζηνηρείν πνπ απνηειεί ηελ βάζε ηεο δεκνθξαηίαο.

48

Ππκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο δηαβνχιεπζεο, δειαδή

πξνηάζεηο πξνο ηελ θπβέξλεζε θαη ηνπο αξκφδηνπο θνξείο, νη νπνίεο ζπλ-

δηακνξθψλνπλ, ζε θάπνην βαζκφ, ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο θαη ηηο επηινγέο

πνπ ζα πινπνηεζνχλ.

Ζ δηαβνχιεπζε απνηειεί έλα δσηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δεκνθξαηίαο, θαζψο

θέξλεη ηνπο έρνληεο ηελ εμνπζία θαη εθείλνπο πνπ ηνπο ηελ εκπηζηεχηεθαλ ζε

ζηελή ζρέζε θαη επηθνηλσλία, κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε κηαο φζν ην δπλαηφλ

κεγαιχηεξεο ζπλαίλεζεο.

7.3. ΑΞΝΡΔΙΔΠΚΑΡΑ ΑΞΝ ΡΖ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖ ΘΑΡΝΣΟΥΠΖ ΡΥΛ ΚΘΝ

ΠΡΖ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑ ΡΖΠ ΓΖΚΝΘΟΑΡΗΑΠ

Ρα νθέιε απφ ηελ αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ζπκκεηνρηθήο

δεκνθξαηίαο είλαη ζεκαληηθά θαη έρνπλ ζεηηθφ αληίθηππν ζηελ πνηφηεηα ησλ

απνθάζεσλ, ζηνπο ίδηνπο ηνπο πνιηηηθνχο αιιά θαη ζηελ θνηλσλία γεληθφηεξα:

1) Άκεζε θαη καδηθή ζπκκεηνρή:

Ζ ζπκκεηνρή ησλ ΚΘΝ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο αλακέλεηαη λα πξνζειθχζεη

θαη κεγάιν αξηζκφ λέσλ, νη νπνίνη, επεηδή δείρλνπλ ηδηαίηεξε επαηζζεζία ζε

θνηλσληθά ζέκαηα (πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θ.ά.),

ζα ελδηαθεξζνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο κέζα απφ ηηο

νξγαλψζεηο, πξεζβεχνληαο απηέο ηηο αμίεο. Άιισζηε, έλα ζχγρξνλν θξάηνο

ρξεηάδεηαη ηελ δηαθνξεηηθφηεηα ησλ λέσλ αλζξψπσλ, ηελ ηδηνζπγθξαζία θαη ηηο

ηδέεο ηνπο.

2) Ακθίδξνκε επηθνηλσλία - Γηάδξαζε:

Ζ απφζηαζε πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί κεηαμχ ηνπ πνιίηε θαη ηνπ πνιηηηθνχ ζα

κεησζεί, ελψ ζα δεκηνπξγεζνχλ πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο γηα νπζηαζηηθφ δηάινγν

αλάκεζα ζηνπο δχν ρψξνπο.

3) Ππκκεηνρή θαη αμηνπνίεζε ζρεδφλ φισλ ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ:

49

Κέζσ ησλ θνηλσληθψλ νξγαλψζεσλ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε κεγαιχηεξν

πνζνζηφ πνιηηψλ λα ζπκκεηέρεη. Κε απηφλ ηνλ ηξφπν, επηηπγράλεηαη

κεγαιχηεξε θνηλσληθή ζπλνρή, νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ

βειηηψλνληαη θαη νκαινπνηνχληαη θαη ιακβάλνληαη νη θαιχηεξεο δπλαηέο

απνθάζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ θνηλνχ ζπκθέξνληνο.

4) Απνηειεζκαηηθή θαη πνηνηηθή δεκνθξαηία:

Κέζσ ησλ ΚΘΝ, νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ λα ελεκεξψλνληαη θαη λα επηθνηλσλνχλ

θαιχηεξα κε ηα θπβεξλεηηθά φξγαλα, κε απνηέιεζκα λα απνθηήζνπλ

κεγαιχηεξε εκπηζηνζχλε ζηνπο πνιηηηθνχο. Νη πνιίηεο ζα αηζζαλζνχλ ελεξγά

κέιε ηεο θνηλσλίαο, θαη απηή ε αίζζεζε ηνπ αλήθεηλ ζα απνηειέζεη ην

βαζηθφηεξν θίλεηξν γηα λα ελεξγνπνηεζνχλ. Κέζσ ηεο νηθνδφκεζεο

εκπηζηνζχλεο θαη ηεο κεγαιχηεξεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, ζα ελδπλακσζεί ε

ιατθή θπξηαξρία, ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο δεκνθξαηίαο.

Απνηέιεζκα ζα είλαη ε επίηεπμε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ηεο ζπλαίλεζεο.

5) Ππκκεηνρή ζε φια ηα επίπεδα ηεο πνιηηηθήο δηαδηθαζίαο:

Ν πνιίηεο ζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρεη ζε φια ηα ζηάδηα άζθεζεο

πνιηηηθήο, απφ ηελ ελεκέξσζε θαη ηε δηαβνχιεπζε κέρξη ηε ςεθνθνξία θαη ηε

ιήςε απνθάζεσλ. Θα εληζρπζεί ν θνηλσληθφο δηάινγνο θαη ζα ζεκεησζεί

κεγαιχηεξε ζπλαίλεζε. Κέζσ ησλ ΚΘΝ νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ:

ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζεκάησλ, ζηελ αλάιπζε ησλ ζεκάησλ, ζηε ιήςε ησλ

πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, ζηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, ζηελ

αμηνιφγεζε ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ.

7.4. ΝΗ ΑΞΝΤΔΗΠ ΠΣΔΡΗΘΑ ΚΔ ΡΝ ΑΗΡΖΚΑ ΓΗΑ ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖ

ΑΛΑΒΑΘΚΗΠΖ ΡΥΛ ΚΘΝ

Ζ θξίζε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο έρεη ζεκαηνδνηήζεη ηελ αλάγθε λα αλαιάβεη ε

θνηλσλία πνιηηψλ ηδηαίηεξε ζέζε ζηε ζχγρξνλε δεκνθξαηηθή δηαδηθαζία. Πε

απηφ ην ζπκπέξαζκα θαηαιήγνπλ φρη κφλν νη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο πνπ

ζπκκεηέρνπλ θαη ζηεξίδνπλ ηελ θακπάληα αιιά θαη ζπληαγκαηνιφγνη, πνιηηηθνί

50

θαη άιινη επηζηήκνλεο, πνπ είλαη ππέξ ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο.

Νη απφςεηο πνπ ζα παξνπζηαζηνχλ ζηε ζπλέρεηα πηζαλψο λα κελ είραλ δεη ην

θσο ηεο δεκνζηφηεηαο, αλ δελ είρε θηλεηνπνηεζεί ε θακπάληα. Απηφ ζεκαίλεη,

πσο γηα νπνηαδήπνηε αλζξσπνθεληξηθή αιιαγή ζηελ θνηλσλία ρξεηάδεηαη

θηλεηνπνίεζε απφ ηα θάησ. Θακία επηβνιή εθ ησλ άλσ δελ είλαη δπλαηφλ λα έρεη

ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα, αιιά κάιινλ ζα νδεγήζεη ζε κηα αηξνθηθή θνηλσλία

πνιηηψλ, φπσο κέρξη πξφζθαηα θαίλεηαη φηη ίζρπε γηα ηε ρψξα καο.

Δπηπιένλ, γηα λα εθθξάζεη θάπνηνο ηε γλψκε ηνπ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα,

ρξεηάδεηαη λα έρεη πιήξε ελεκέξσζε γηα ηε δξάζε ησλ ΚΘΝ. Άξα, γηα λα

θαηαιήμνπλ λα δηαηππσζνχλ νη απφςεηο απηέο, ζεκαίλεη φηη ππήξμε πιήξεο

ελεκέξσζε εθ κέξνπο ησλ ζηειερψλ ηεο θακπάληαο.

πάξρεη έλα θνηλφ ζεκείν ζηηο απφςεηο: ην γεγνλφο φηη παξαδέρνληαη ηε

ζεκαληηθφηεηα ηεο αλαβάζκηζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ κε δεδνκέλν ηε ζέζε

πνπ θαηέρεη, πιένλ, ζην πνιηηηθφ ζθεληθφ ηεο ρψξαο. Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά

ζηνπο ζπληαγκαηνιφγνπο, νη απφςεηο ηνπο ζπγθιίλνπλ ζην εμήο ζπκπέξαζκα:

ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ Ππληάγκαηνο θαη αλ κπεη ε αλαζεσξεηηθή πξφηαζε,

ζε νπνηαδήπνηε δηάηαμε θαη αλ αλαθέξνληαη, έλα είλαη ην ζίγνπξν, φηη ζα έρεη

επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θξάηνπο. Ξξφθεηηαη, δειαδή, γηα έλα

θαηλφκελν ληφκηλν, θαηά ηελ νξνινγία ησλ ζεηζκνιφγσλ. Γηα λα γίλεη

πεξηζζφηεξν θαηαλνεηφ ην ηη ελλνείηαη κε ηνλ φξν ληφκηλν, αξθεί λα

επηζεκάλνπκε φηη ππάξρνπλ δχν εηδψλ αλαζεσξεηηθέο πξνηάζεηο. Νη πξψηεο

ξπζκίδνπλ έλαλ θαη κφλν ηνκέα ηνπ δεκφζηνπ βίνπ, ρσξίο λα ππάξρνπλ άιιεο

επηπηψζεηο. Νη δεχηεξεο, ζηηο νπνίεο αλήθεη θαη ε πεξίπησζε ηεο δηάηαμεο γηα

ηελ θνηλσλία πνιηηψλ, ξπζκίδνπλ έλαλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο δσήο, αιιά

επηδξνχλ θαη επεξεάδνπλ θαη άιιεο δηαηάμεηο ηνπ Ππληάγκαηνο. Ίζσο ε

ζεκαληηθφηεξε ζπλέπεηα ηεο αλαβάζκηζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ είλαη πσο

ηίπνηα, πιένλ, δελ ζα είλαη ίδην ζηε δεκφζηα ζθαίξα θαη ζα πξέπεη λα αιιάμεη

εληειψο ν ηξφπνο πνιηηηθήο ζθέςεο ζηε ρψξα καο. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ

παξάδεηγκα απνηειεί ε επξχηεξε ζπκκεηνρή ησλ ζπιιφγσλ Γνλέσλ θαη

Θεδεκφλσλ ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Ζ θνηλσλία

51

πνιηηψλ ζα είλαη παξνχζα θαη έηνηκε λα ππεξαζπηζηεί ηα ζπκθέξνληα ησλ

πνιηηψλ. Θαλείο δελ μέξεη πνηα αθξηβψο ζα είλαη ηα απνηειέζκαηα ζε φιν ην

θάζκα ηνπ δεκφζηνπ βίνπ, κφλν λα ππνςηάδεηαη κπνξεί. Ρν ζίγνπξν είλαη, πσο

ζα ρξεηαζηεί κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα γηα λα γίλεη απνδεθηή ε θαηλνχξγηα

πξαγκαηηθφηεηα, φρη κφλν απφ ηα θφκκαηα θαη ηνπο πνιηηηθνχο, αιιά θαη απφ

ηνπο ίδηνπο ηνπο πνιίηεο. Απηφ ζα απνηειέζεη θαη ην κεγάιν ζηνίρεκα κεηά ηε

ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε, δειαδή ην λα γίλεη πξάμε ε αλαβάζκηζε ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ, απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ππληάγκαηνο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο

ζχγρξνλεο πνιηηηθήο δσήο.

ινη απηνί νη πξνβιεκαηηζκνί απνηππψλνληαη ζηηο αθφινπζεο απφςεηο ησλ

ζπληαγκαηνιφγσλ, ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ ππφινηπσλ επηζηεκφλσλ πνπ

ππνζηεξίδνπλ ην ελ ιφγσ αίηεκα.

7.4.1. Νη απόυεης ηφλ εηδηθώλ

7.4.1.1. Γηώργος Ξαπαδεκεηρίοσ - Θαζεγεηής Πσληαγκαηηθού Γηθαίοσ

ηες Λοκηθής Πτοιής Αζελώλ

Ν θαζεγεηήο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ηεο Λνκηθήο Πρνιήο Αζελψλ Γηψξγνο

Ξαπαδεκεηξίνπ είλαη απφ ηνπο πξψηνπο πνπ εμέθξαζαλ ζεηηθή άπνςε γηα ην

ζέκα, θαζψο ζπκκεηείρε θαη ζηελ πξψηε εξαζηηερληθή ζπλάληεζε, απφ ηελ

νπνία μεθίλεζε ε θακπάληα. Νη απφςεηο ηνπ ζέηνπλ ζνβαξά ζέκαηα ζρεηηθά κε

ηε ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο ζηε ρψξα καο θαη πξνθαινχλ πξνβιεκαηηζκνχο.

Θεσξεί αλαγθαία ηε ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζε έλα ζχλζεην πνιηηηθφ

εγρείξεκα, φπσο είλαη ε αλαζεψξεζε ηνπ Ππληάγκαηνο. Ζ θνηλσλία πνιηηψλ,

ππνζηεξίδεη, επηδξά ζε ηξεηο πεξηνρέο ηνπ δεκφζηνπ βίνπ: ηελ ελίζρπζε ηεο

ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο, ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ θαη ηελ αλαλέσζε

ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ θνηλσλία πνιηηψλ απνηειεί έλα δίαπιν

επηθνηλσλίαο κεηαμχ πνιηηψλ θαη πνιηηηθψλ, ψζηε λα γεθπξσζεί ην ράζκα πνπ

έρεη δεκηνπξγεζεί κεηαμχ ηνπο.

52

7.4.1.2. Γεκήηρες Ρζάηζος - Θαζεγεηής Πσληαγκαηηθού Γηθαίοσ

Ν θαζεγεηήο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ Γεκήηξεο Ρζάηζνο εκθαλίδεηαη

πεξηζζφηεξν ξηδνζπαζηηθφο ζηηο απφςεηο ηνπ, θαζψο πξνηείλεη λα ππάξμεη εηδηθή

δηάηαμε ζην άξζξν 291, πνπ ζα αλαγλσξίδεη ηνλ πνιηηηθφ ξφιν ησλ ΚΘΝ γηα ηελ

πιεξέζηεξε ιεηηνπξγία ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. Ξηζηεχεη φηη πξέπεη λα

ελδπλακσζεί ν ηξίηνο ηνκέαο, δειαδή νη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο, νη

νπνίεο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο Νξγαληζκνχο Ρνπηθήο Απηνδηνίθεζεο κπνξνχλ λα

αλαδεηρζνχλ ζε θνξείο παξνρήο θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ θαη πεγή δεκηνπξγίαο

λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ε θνηλσλία πνιηηψλ ζα ζπκβάιιεη

ζηελ αλαδηνξγάλσζε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο. Αλάινγεο απφςεηο γηα ηελ

πνηνηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο, κέζσ ηνπ ηξίηνπ δξφκνπ, έρνπλ

εθθξάζεη πνιινί επηζηήκνλεο, αλάκεζα ζηνπο νπνίνπο ν Λίθνο Κνπδέιεο θαη ν

Αληψλεο Καθξπδεκήηξεο.

Ζ πξφηαζε ηνπ Γεκήηξε Ρζάηζνπ πξνρσξάεη έλα βήκα πην κπξνζηά φζνλ

αθνξά ζηελ αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, αθνχ φρη κφλν ππνζηεξίδεη ηελ

ζπκπεξίιεςε αλαθνξάο ζην Πχληαγκα αιιά, επηπιένλ, δειψλεη φηη πξέπεη νη

ΚΘΝ λα αληηκεησπίδνληαη σο πνιηηηθά ππνθείκελα πνπ ζπκκεηέρνπλ επίζεκα θαη

ελεξγά ζηε πνιηηηθή δηαδηθαζία, φπσο ηζρχεη γηα ηα θφκκαηα.

Αλάινγεο πξνηάζεηο γηα πξνζζήθε δηάηαμεο ζην άξζξν 29 έρνπλ θάλεη επίζεο ν

Θψζηαο Εψξαο, αλαπιεξσηήο θαζεγεηήο Ξνιηηηθψλ θαη Θνηλσληθψλ Θεζκψλ ζην

Ρκήκα Θνηλσληνινγίαο ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ θαη ν Αληψλεο

Καθξπδεκήηξεο, θαζεγεηήο ηεο Γηνηθεηηθήο Δπηζηήκεο ζην Ρκήκα Ξνιηηηθήο

Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ζηε Λνκηθή Πρνιή ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ

Αζελψλ. Νη απφςεηο ηνπο δίλνπλ ηξνθή γηα ζθέςε θαη έρνπλ ελδηαθέξνλ γηα λα

ηηο παξνπζηάζνπκε.

1 Άξζ.29 παξ.1 Σ: «Έιιελεο πνιίηεο πνπ έρνπλ ην εθινγηθό δηθαίωκα κπνξνύλ ειεύζεξα λα ηδξύνπλ θαη

λα ζπκκεηέρνπλ ζε πνιηηηθά θόκκαηα, πνπ ε νξγάλωζε θαη ε δξάζε ηνπο νθείιεη λα εμππεξεηεί ηελ

ειεύζεξε ιεηηνπξγία ηνπ δεκνθξαηηθνύ πνιηηεύκαηνο. Πνιίηεο πνπ δελ απέθηεζαλ αθόκα ην δηθαίωκα λα

εθιεγνύλ κπνξνύλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηα ηκήκαηα λέωλ ηωλ θνκκάηωλ.».

53

7.4.1.3. Θώζηας Εώρας - Αλαπιερφηής Θαζεγεηής Ξοιηηηθώλ θαη

Θοηλφληθώλ Θεζκώλ ζηο Ρκήκα Θοηλφληοιογίας ηοσ Ξαλεπηζηεκίοσ

Αηγαίοσ

Ν Θψζηαο Εψξαο ζέηεη δχν θχξηα ζεκεία ζην ζέκα ηεο ζπληαγκαηηθήο

αλαβάζκηζεο ησλ ΚΘΝ ζηε ρψξα καο.

Αθελφο, ραξαθηεξίδεη ην πνιηηηθφ καο ζχζηεκα πξσζππνπξγνθεληξηθφ, εηδηθά

κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1985-86 θαη ηελ αθαίξεζε αξκνδηνηήησλ απφ ηνλ

Ξξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο. Ν Ξξσζππνπξγφο εκπιέθεηαη θαη ζηηο ηξεηο εμνπζίεο,

άκεζα ή έκκεζα. Υο πξνεδξεχσλ ηνπ πνπξγηθνχ Ππκβνπιίνπ, θαηεπζχλεη ηε

γεληθή πνιηηηθή ηεο Θπβέξλεζεο (εθηειεζηηθή εμνπζία). Υο αξρεγφο ηνπ

θπβεξλψληνο θφκκαηνο θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο,

έρεη πξσηαγσληζηηθή ζέζε ζηε λνκνπαξαζθεπαζηηθή δηαδηθαζία (λνκνζεηηθή

εμνπζία). Υο ην θεληξηθφ φξγαλν θαη πξφζσπν ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο, έρεη

νπζηαζηηθφ ξφιν ζηελ επηινγή ηεο εγεζίαο ησλ αλσηάησλ δηθαζηεξίσλ

(δηθαζηηθή εμνπζία). Πε ζέζε πνιηηηθνχ αληίβαξνπ ζηελ πξσζππνπξγηθή

εμνπζία, ν Θψζηαο Εψξαο, αλάκεζα ζηηο πξνηάζεηο ηνπ, έρεη ζπκπεξηιάβεη ηελ

θαζηέξσζε ζεζκψλ ιατθήο πξσηνβνπιίαο. Γηα παξάδεηγκα, πξνηείλεη ε

λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία, εθηφο απφ ηελ Θπβέξλεζε θαη ηε Βνπιή, λα

πξνέξρεηαη θαη απφ νξηζκέλν αξηζκφ πνιηηψλ.

Αθεηέξνπ, ζην δεχηεξν ζεκείν ηεο ζέζεο ηνπ ζπγθεθξηκελνπνηεί ηη ελλνεί

«ζεζκνί ιατθήο πξσηνβνπιίαο», πξνηείλνληαο λα πξνζηεζεί ζην άξζξν 29

εξκελεπηηθή δήισζε, ε νπνία ζα νξίδεη φηη «εθηφο απφ ηα θφκκαηα ζα έρνπλ

θεληξηθή ζέζε ζηελ πνιηηηθή νξγάλσζε ηεο ρψξαο θαη νη Κε Θπβεξλεηηθέο

Νξγαλψζεηο, δειαδή ε θνηλσλία πνιηηψλ».

Νπζηαζηηθά, πξνηείλεη ηελ θαηάξγεζε ηνπ πνιηηηθνχ κνλνπσιίνπ ησλ

θνκκάησλ, αλαθνξηθά κε ηελ επίζεκε αληηπξνζψπεπζε ηνπ ιανχ ζηηο θξαηηθέο

εμνπζίεο. Άιισζηε, απηφ ην κνλνπψιην είλαη ν θχξηνο ιφγνο πνπ ηα θφκκαηα θαη

νη πνιηηηθνί έρνπλ παξεμεγήζεη ην ξφιν ηνπο θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ

αιαδνλεία, κε απνηέιεζκα λα απνκαθξχλνληαη απφ ηνλ ιαφ. Πε απηφ ην ζεκείν,

ππάξρεη ζπκθσλία κε ηηο απφςεηο ηνπ Λίθνπ Κνπδέιε πεξί θνκκαηηθνθξαηίαο.

54

Γηα λα εμαιεηθζεί ν πειαηεηαθφο ραξαθηήξαο ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηθνχ

ζπζηήκαηνο, πξέπεη ν πνιίηεο λα ζπκκεηέρεη ελεξγά θαη αλεπεξέαζηνο απφ

θνκκαηηθά ζπκθέξνληα.

7.4.1.4. Αληώλες Καθρσδεκήηρες - Θαζεγεηής ηες Γηοηθεηηθής

Δπηζηήκες ζηο Ρκήκα Ξοιηηηθής Δπηζηήκες θαη Γεκόζηας Γηοίθεζες

ζηε Λοκηθή Πτοιή Αζελώλ

Πηελ ίδηα ινγηθή θηλείηαη θαη ε πξφηαζε ηνπ Αληψλε Καθξπδεκήηξε, ν νπνίνο

ζεσξεί φηη είλαη απαξαίηεηε «ε ζέζπηζε λνκηθν-πνιηηηθψλ εγγπήζεσλ γηα ηελ

απηνηέιεηα θαη ηελ αλεμαξηεζία ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ απφ νηθνλνκηθά ή άιια

ζπκθέξνληα θαη επηξξνέο». Ρίζεηαη, ινηπφλ, αθφκε κία ζεκαληηθή παξάκεηξνο

εδψ: ε ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ησλ ΚΘΝ πξέπεη φρη κφλν εμαζθαιίδεη ηελ

πνηφηεηα ηεο δεκνθξαηίαο, αιιά θαη λα πξνζηαηεχεη ηελ θνηλσλία πνιηηψλ απφ

ηπρφλ πξνζπάζεηεο εηζρψξεζεο ηδηνηειψλ ζπκθεξφλησλ ζηνπο θφιπνπο ηεο.

Ν Αληψλεο Καθξπδεκήηξεο πξνηείλεη ηε ζπκπεξίιεςε ζην Πχληαγκα εηδηθήο

εγγπεηηθήο ξήηξαο γηα ηηο ΚΘΝ, σο πξφζζεην ππιψλα απηφ-νξγάλσζεο ηεο

θνηλσληθήο θαη δεκνθξαηηθήο δσήο ησλ πνιηηψλ. Ζ πξφηαζή ηνπ αθνξά ζηελ

πξφζζεζε μερσξηζηήο δηάηαμεο 29Α κεηά ην άξζξν 29 ηνπ Ππληάγκαηνο, πνπ ζα

αλαθέξεηαη ξεηά ζηελ θνηλσλία πνιηηψλ, κε ηξφπν αλάινγν ηνπ άξζξνπ Η-47

ηεο Ππλζήθεο γηα ην Πχληαγκα ηεο Δπξψπεο2 (ζηε ρψξα καο έρεη θπξσζεί κε

ην λφκν 3341/2005).

Ζ πξφηαζή ηνπ έρεη σο εμήο: «1. Θαζέλαο έρεη ην δηθαίσκα λα ηδξχεη θαη λα

ζπκκεηέρεη ζε νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, νη νπνίεο εθθξάδνπλ

απηνηειή θνηλσληθή δξάζε αλάκεζα ζηελ πνιηηηθή θαη ηελ νηθνλνκηθή-

επηρεηξεκαηηθή ζθαίξα θαη πξνάγνπλ ηηο αξρέο ηεο ειεπζεξίαο, ηεο δηαθάλεηαο

2 «1. Τα ζεζκηθά όξγαλα δίδνπλ, κε ηα θαηάιιεια κέζα, ζηνπο πνιίηεο θαη ζηηο αληηπξνζωπεπηηθέο

ελώζεηο ηε δπλαηόηεηα λα γλωζηνπνηνύλ θαη λα αληαιιάζζνπλ δεκόζηα ηηο γλώκεο ηνπο ζε όινπο ηνπο

ηνκείο δξάζεο ηεο Έλωζεο. 2. Τα ζεζκηθά όξγαλα δηαηεξνύλ αλνηρηό, δηαθαλή θαη ηαθηηθό δηάινγν κε

ηηο αληηπξνζωπεπηηθέο ελώζεηο θαη ηελ θνηλωλία πνιηηώλ. 3. Πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίδεηαη ε ζπλνρή

θαη ε δηαθάλεηα ηωλ δξάζεωλ ηεο Έλωζεο, ε Επηηξνπή δηεμάγεη επξείεο δηαβνπιεύζεηο κε ηα

ελδηαθεξόκελα κέξε.».

55

θαη ηεο αιιειεγγχεο ζηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. 2. Ρα δηνηθεηηθά φξγαλα ηνπ

Θξάηνπο θαη νη αξρέο αλαπηχζζνπλ δεκφζην δηάινγν κε ηηο νξγαλψζεηο ηεο

θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, νχησο ψζηε λα πξνάγεηαη ε θνηλσληθή ζπλαίλεζε θαη

ζπκκεηνρή».

Ζ ιέμε θιεηδί ζηελ πξφηαζε απηή είλαη ε ζπλαίλεζε. Νη απφςεηο απηέο

αληαλαθινχλ ηελ αλάγθε γηα εθζπγρξνληζκφ ηνπ θξάηνπο, κέζσ ηεο

δηαθπβέξλεζεο. Ζ άπνςε ηνπ θαζεγεηή, φπσο θαη φιεο φζεο ππνζηεξίδνπλ ην

αίηεκα, δελ θάλνπλ ηίπνηα άιιν παξά λα εθθξάδνπλ ην πλεχκα ηεο επνρήο, πνπ

δεηά ξηδηθέο αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο.

7.4.1.5. Πηαύρος Ρζαθσράθες - Αλαπιερφηής Θαζεγεηής ηοσ

Πσληαγκαηηθού Γηθαίοσ ζηο Ξαλεπηζηήκηο Αζελώλ

Ρελ πξνζζήθε δηάηαμεο γηα ππνρξέσζε πξνζηαζίαο ησλ ΚΘΝ θαη ησλ δξάζεψλ

ηνπο ζην άξζξν 213, πξνηείλεη ν αλαπιεξσηήο θαζεγεηήο ηνπ Ππληαγκαηηθνχ

Γηθαίνπ ζην Ξαλεπηζηήκην Αζελψλ Πηαχξνο Ρζαθπξάθεο. Θεσξεί ηε

ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ησλ ΚΘΝ αλαγθαία θαη ηελ αλαθνξά ζρεηηθήο

δηάηαμεο ζηελ επεξρφκελε αλαζεψξεζε επηβεβιεκέλε.

7.4.1.6. Γηώργος Πφηερέιες - Θαζεγεηής Πσληαγκαηηθού Γηθαίοσ ζηε

Λοκηθή Πτοιή Αζελώλ

Έλαο αθφκα θαζεγεηήο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ζηε Λνκηθή Πρνιή Αζελψλ, ν

Γηψξγνο Πσηεξέιεο, ππνζηεξίδεη ηε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ, απφ

ην 2000 ήδε, πξηλ απφ ηελ ηειεπηαία ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε. Πε θείκελφ

ηνπ, πνπ ηηηινθνξείηαη «Ζ ζπληαγκαηηθή ελζάξξπλζε ηεο θνηλσλίαο ησλ

πνιηηψλ», ζεσξεί φηη επηβάιιεηαη λα ελζαξξπλζεί θαη ζπληαγκαηηθά ε 3 Τν άξζξν 21 ηνπ Σπληάγκαηνο πξνβιέπεη ηελ ππνρξέωζε ηνπ θξάηνπο λα κεξηκλά γηα ηελ πγεία ηωλ

πνιηηώλ, λα πξνζηαηεύεη ηελ νηθνγέλεηα, ην γάκν, ηε κεηξόηεηα, ηελ παηδηθή ειηθία, ηε λεόηεηα, ηα

γεξαηεηά θαη ηελ αλαπεξία θαη λα θξνληίδεη γηα ηελ απόθηεζε θαηνηθίαο.

56

δξαζηεξηφηεηα, αιιά θαη ν πνιιαπιαζηαζκφο ησλ νξγαλψζεσλ, πνπ απνηεινχλ

ηελ θνηλσλία πνιηηψλ.

Θέηεη φκσο δχν πνιχ βαζηθέο πξνυπνζέζεηο, νη νπνίεο είλαη εληειψο

απαξαίηεηεο θαη απαξέγθιηηεο (Πσηεξέιεο, 2000). Αθελφο, φηη νη νξγαλψζεηο

απηέο ζα είλαη πξάγκαηη κε θεξδνζθνπηθέο, φπσο νξίδεη ην άξζξν 12 ηνπ

Ππληάγκαηνο θαη φηη ζα είλαη ζχκθσλεο κε ηηο ζπληαγκαηηθέο αμίεο.

Ξξνυπνζέζεηο, ρσξίο ηηο νπνίεο ε αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ δελ ζα έρεη

νπζηαζηηθφ λφεκα, θαζψο ζα ππάξρεη θίλδπλνο λα εηζέιζνπλ ζε απηφ ην ρψξν

ζηνηρεία δηαβξσηηθά, φπσο ηα πνιηηηθφ-θνκκαηηθά ηδηνηειή ζπκθέξνληα.

Αθεηέξνπ, φηη νη νξγαλψζεηο απηέο ζα απνδεηθλχνπλ ζηελ πξάμε ηελ

πξνζήισζή ηνπο ζηελ πνιπθσλία, κε ηε δεκνθξαηηθή εζσηεξηθή ηνπο

νξγάλσζε θαη ηε δηαθάλεηα ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο. Λα γίλνπλ, δειαδή, πξφηππν

δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη λα δψζνπλ ην παξάδεηγκα πξνο κίκεζε ζηνπο

ππφινηπνπο πνιηηηθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο ζεζκνχο.

Ν Γηψξγνο Πσηεξέιεο ζπλερίδεη, ηνλίδνληαο, φηη ε νπνηαδήπνηε ζπληαγκαηηθή

αλαθνξά πξέπεη λα δίλεη ηηο θαηάιιειεο εγγπήζεηο, ψζηε λα κελ θαηαιήμνπλ νη

ΚΘΝ ζε γξαθεηνθξαηηθά ππνθαηάζηαηα ηνπ θξάηνπο θαη λα κελ βξεζνχλ ζην

έιενο ησλ ηδησηηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη ηνπ πειαηεηαθνχ θξάηνπο. Ξξνηείλεη,

ινηπφλ, κηα γεληθή ξχζκηζε, ζπλνδεπηηθή ηνπ άξζξνπ 124, πνπ ζα αλαγνξεχεη

εκκέζσο ηελ θνηλσλία πνιηηψλ ζε απηνηειψο πξνζηαηεπηέν δεκφζην αγαζφ θαη

ζε ρξήζηκν ζπλνκηιεηή ζην δηάινγν ηνπο θξάηνπο κε ηελ θνηλσλία.

Απαξαίηεηνο φξνο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο δηάηαμεο είλαη ηα θξαηηθά

φξγαλα λα ζέβνληαη ηελ απηνλνκία ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη

λα βνεζνχλ θάζε ζπιινγηθή δξαζηεξηφηεηα, πνπ πξνάγεη ηηο αξρέο θαη ηηο αμίεο

ηεο ζχγρξνλεο Γεκνθξαηίαο (π.ρ. εζεινληηζκφο).

Ν Γηψξγνο Πσηεξέιεο ζέηεη εδψ έλα θαίξην δήηεκα: ην απνηέιεζκα ηεο

ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ ΚΘΝ είλαη φηη ζα πξνζηεζεί κία πεξαηηέξσ

ζεζκηθή ζσξάθηζε θαη λνκηκνπνίεζε ζηε ιεηηνπξγία ησλ νξγαλψζεσλ πνπ ήδε

ππάξρνπλ. Θαη θαηαιήγεη ζην φηη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ε θνηλσλία πνιηηψλ

4 Τν άξζξν 12 Σ αθνξά ζην δηθαίωκα ηωλ Ειιήλωλ λα ζπληζηνύλ ελώζεηο θαη κε θεξδνζθνπηθά

ζωκαηεία, δειαδή ην δηθαίωκα ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη (ηε βάζε ηεο θνηλωλίαο ηωλ πνιηηώλ).

57

κπνξεί λα πξνζθέξεη ηελ πνηφηεηα πνπ ιείπεη απφ ηνπο ζχγρξνλνπο

δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο.

7.4.1.7. Λίθος Σιέπας – Αλαπιερφηής Θαζεγεηής Γηοηθεηηθής

Δπηζηήκες ζηο Ξαλεπηζηήκηο Αζελώλ

Πην ίδην κήθνο θχκαηνο κε ηελ πξνεγνχκελε θηλείηαη θαη ε ζέζε ηνπ Λίθνπ

Σιέπα, αλαπιεξσηή θαζεγεηή ηεο Γηνηθεηηθήο Δπηζηήκεο ζην Ξαλεπηζηήκην

Αζελψλ, απφ ηελ άπνςε φηη ζεσξεί πσο ε ξχζκηζε γηα ηηο ΚΘΝ νθείιεη λα

επλνεί ηα ζεηηθά θαη λα πεξηνξίδεη ηα αξλεηηθά θαηλφκελα πνπ αλαπηχζζνληαη

ζην ρψξν ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, ψζηε λα κελ αιινησζεί ν ραξαθηήξαο ηνπο.

Απνξξίπηεη ην επηρείξεκα φηη κεηά ηελ ηειεπηαία αλαζεψξεζε ζα ήηαλ θαιφ ην

Πχληαγκά καο λα είλαη ιηηφ θαη επηγξακκαηηθφ, εηδηθά απφ ηε ζηηγκή πνπ απηφ

δελ αζρνιείηαη κε επίθαηξα θαη ζεκαληηθά δεηήκαηα, φπσο είλαη ε θνηλσλία

πνιηηψλ. Θαη ζπλερίδεη, απαληψληαο ζην εξψηεκα «ηη ζα πξνζέζεηε κηα γεληθή

ξχζκηζε γηα ηελ θνηλσλία πνιηηψλ θαη ηηο Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο, αθνχ

ηα ζέκαηα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ήδε ξπζκίδνληαη, έκκεζα, απφ ηηο πθηζηάκελεο

δηαηάμεηο (άξζξν 12);», αξρίδνληαο απφ ηελ παξαδνρή φηη ην ειιεληθφ Πχληαγκα

δηαπλέεηαη απφ ηηο πνιηηηθέο αληηιήςεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟70, φηαλ ζπληάρζεθε.

Γη‟ απηφ ην ιφγν, ραξαθηεξίδεηαη απφ πιεζψξα δηαηάμεσλ πνπ επλννχλ ηνλ

θξαηηθφ παξεκβαηηζκφ.

κσο, απφ ην 1975 έσο ζήκεξα έρνπλ γίλεη πνιιέο θαη κεγάιεο αιιαγέο ζην

εζληθφ θαη δηεζλέο πνιηηηθφ ζθεληθφ. Κία απφ ηηο αιιαγέο απηέο είλαη θαη ε

ππνρψξεζε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο θαη ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο. Αθνχ ην

Πχληαγκα ηεο Διιάδνο ξπζκίδεη κε πνιιέο ιεπηνκέξεηεο θάζε ηνκέα ηεο

θνηλσληθήο δσήο δελ είλαη δπλαηφλ λα αγλνεί ηέηνηεο εμειίμεηο, φπσο είλαη ε

άλζεζε φιν θαη πεξηζζφηεξσλ ΚΘΝ ζην ρψξν ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ησλ

νπνίσλ ε ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηά ζε ζέκαηα φπσο ε απναζπινπνίεζε, ε

θαηαπνιέκεζε ησλ λαξθσηηθψλ, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ζε άιινπο

επαίζζεηνπο ηνκείο πνπ κέρξη πξφηηλνο ξχζκηδε θαη δηαρεηξηδφηαλ ην θξάηνο. Νη

58

πνηθίιεο ιεηηνπξγίεο πνπ αλαπηχζζεη ε θνηλσλία πνιηηψλ δελ έρεη απαζρνιήζεη

ηνλ αλαζεσξεηηθφ/ζπληαγκαηηθφ λνκνζέηε, ζην βαζκφ πνπ επηβάιινπλ νη

εμειίμεηο ηεο επνρήο, αλ θαη πξφθεηηαη γηα έλα βαζηθφ θαη φρη ιεπηνκεξεηαθφ

ζέκα, ηνλίδεη ν Λίθνο Σιέπαο.

Υζηφζν, πξνζζέηεη, ν θίλδπλνο πνπ παξακνλεχεη γηα φιεο απηέο ηηο νξγαλψζεηο

είλαη λα ηηο θαηαπλίμεη ε θξαηηθή γξαθεηνθξαηία θαη νη ζηελφκπαιεο θνκκαηηθέο

ηδενινγίεο. Γη‟ απηφ ην ιφγν θαη ζεσξεί φηη πξέπεη λα ππάξρνπλ πνιιαπιέο

εγγπήζεηο ζηε δηάηαμε πνπ ζα ξπζκίδεη ηε ιεηηνπξγία ησλ ΚΘΝ, ψζηε λα

απνθεπρζεί ε αιινίσζε ηνπ ραξαθηήξα ησλ νξγαλψζεσλ.

7.4.1.8. Σάρες Ξακπούθες - Αλαπιερφηής Θαζεγεηής ηοσ Ηδηφηηθού,

Γηεζλούς θαη ηοσ Γηθαίοσ ηφλ Γηεζλώλ Πσλαιιαγώλ

Ν Σάξεο Ξακπνχθεο, αλαπιεξσηήο θαζεγεηήο ηνπ Ηδησηηθνχ Γηεζλνχο θαη ηνπ

Γηθαίνπ ησλ Γηεζλψλ Ππλαιιαγψλ, ππνζηεξίδεη φηη πξέπεη λα θαηνρπξσζνχλ

ζπληαγκαηηθά νη νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, γηα λα έρνπλ ηε

δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο δεκνζίσλ απνθάζεσλ, λα

αλαιακβάλνπλ καδί κε ην θξάηνο επζχλε ζηηο θνηλσληθέο δξάζεηο θαη λα

δηεπθνιχλνληαη απφ ηελ πνιηηεία ζηηο δξάζεηο ηνπο.

Ρα επηρεηξήκαηα γηα λα γίλεη απηφ ην βήκα ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο:

Ζ παγθνζκηνπνίεζε, αλάκεζα ζηηο ππφινηπεο αιιαγέο πνπ έρεη θέξεη,

έρεη κεηαβάιιεη εληειψο θαη ην κνληέιν απφθαζεο, δειαδή ην πνηνο,

πνχ θαη πφηε απνθαζίδεη γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Ρν εζληθφ ζηνηρείν

έρεη ζπξξηθλσζεί θαη ην ππεξεζληθφ έρεη θπξηαξρήζεη, ελψ λέεο αμίεο

αλαδείρζεθαλ, φπσο ν εζεινληηζκφο, ν ζεβαζκφο ζην πεξηβάιινλ θαη ε

αιιειεγγχε.

Ζ θνηλσλία πνιηηψλ ζπκβάιιεη ζηελ θνηλσληθή δξάζε θαη εληζρχεη ηηο

λέεο αμίεο, εθπξνζσπψληαο ηε ιατθή βνχιεζε γηα ζπκκεηνρή ζηελ

πνιηηηθή. Άξα, απφ ηε ζηηγκή πνπ νη απνθάζεηο δελ ιακβάλνληαη πιένλ

κφλν ζηα θνηλνβνχιηα θαη ε θνηλσλία κέζσ ησλ νξγαλψζεψλ ηεο έρεη

59

ιφγν θαη έξγν, ηα θξάηε νθείινπλ λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο ηε λέα

πξαγκαηηθφηεηα.

Σξεηάδεηαη, ινηπφλ, έλα λέν κνληέιν δηαθπβέξλεζεο, φπνπ ε χπαξμε

ελφο αλνηθηνχ πινπξαιηζηηθνχ δεκφζηνπ ρψξνπ ζα ραξαθηεξίδεηαη απφ

άκεζε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ κέζα απφ ηηο νξγαλψζεηο. Απηφ ην

κνληέιν είλαη ε απάληεζε ζηνλ άθξαην αηνκηθηζκφ πνπ έρεη θπξηαξρήζεη

ζήκεξα.

Ζ λέα πξαγκαηηθφηεηα έρεη αλαγλσξηζζεί, ήδε, απφ κεγάινπο δηεζλείο

νξγαληζκνχο. Ν ΝΖΔ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ην Ππκβνχιην ηεο

Δπξψπεο θαη ε Ππλδηάζθεςε ηεο Σάγεο εθηηκνχλ ηε γλψκε ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ελνπνίεζεο ηνπ δηθαίνπ.

Ζ Διιάδα, σο ζχγρξνλν δεκνθξαηηθφ θξάηνο, δελ είλαη δπλαηφλ λα

κείλεη έμσ απφ απηέο ηηο εμειίμεηο θαη ε ησξηλή ζπδήηεζε γηα ηελ

αλαζεψξεζε ηνπ Ππληάγκαηνο είλαη κία επθαηξία γηα λα ζπκβαδίζεη ε

ρψξα καο κε ηα ππφινηπα θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φζνλ αθνξά

ζηε ζέζπηζε δηαηάμεσλ γηα ηηο ΚΘΝ.

Άιισζηε, ην Πχληαγκα πξέπεη λα εθθξάδεη ηελ θνπιηνχξα θαη ηηο

αληηιήςεηο ηνπ έζλνπο. Ζ αλαγλψξηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ σο

έθθξαζε πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο δξάζεο είλαη επηηαθηηθή, γηαηί ην

Πχληαγκα θαηνρπξψλεη αμίεο πνπ ε ίδηα ε θνηλσλία πνιηηψλ δεκηνπξγεί.

Γηα φινπο ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο, ν Σάξεο Ξακπνχθεο εθθξάδεη ηε ζεηηθή ηνπ

άπνςε ππέξ ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ ΚΘΝ θαη θαηαιήγεη ζην

ζπκπέξαζκα, πσο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζα απνθηήζεη ην ειιεληθφ ζεζκηθφ

ζχζηεκα ζχγρξνλε κνξθή δηαθπβέξλεζεο θαη ζα βειηησζεί ε ιεηηνπξγία ηεο

δεκνθξαηίαο.

Νη απφςεηο ηνπ Σάξε Ξακπνχθε παξνπζηάζηεθαλ πεξηζζφηεξν αλαιπηηθά ζε

ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο, γηαηί ζπκππθλψλνπλ ηα ζεκαληηθφηεξα επηρεηξήκαηα

ππέξ ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ ΚΘΝ.

60

7.4.1.9. Ιίλα Ξαπαδοπούιοσ - Ιέθηορας Πσληαγκαηηθού Γηθαίοσ ζηε

Λοκηθή Πτοιή Θεζζαιολίθες

Ζ Ιίλα Ξαπαδνπνχινπ, ιέθηνξαο Ππληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ζηε Λνκηθή Πρνιή

Θεζζαινλίθεο, ζε πξψηε θάζε δελ ζεσξεί φηη ε αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο

πνιηηψλ πξέπεη απαξαηηήησο λα πεξάζεη κέζα απφ ηνλ Θαηαζηαηηθφ καο Σάξηε,

ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο ζπδήηεζεο γηα έλα ιηηφ Πχληαγκα. Θαηφπηλ, φκσο,

πινχζηαο θαη αλαιπηηθήο ελεκέξσζεο εθ κέξνπο ηεο θακπάληαο, πηνζέηεζε

ζεηηθή άπνςε γηα ηε ζπκπεξίιεςε ζρεηηθήο ζπληαγκαηηθήο αλαθνξάο.

Ξηζηεχεη φηη ην ζέκα είλαη ηδηαίηεξα ιεπηφ θαη πσο ην λα ζπκπεξηιεθζεί δηάηαμε

γηα ηηο ΚΘΝ ζην Πχληαγκα ζα αιινηψζεη ηνλ αξρηθφ ραξαθηήξα ησλ

νξγαλψζεσλ, νη νπνίεο είλαη απηφ πνπ είλαη, αθξηβψο επεηδή βξίζθνληαη καθξηά

απφ ην θξάηνο. Ζ θαηνρχξσζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, κε ηελ πιηθή ζηήξημε ηεο

πνιηηείαο, ζα κπνξνχζε λα αιιάμεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο, φπσο έρεη γίλεη ήδε

κε ηα θφκκαηα. Απηφ είλαη θαη ην ζεκαληηθφηεξν επηρείξεκα φζσλ δελ

ππνζηεξίδνπλ ην αίηεκα, είηε αλήθνπλ ζε κία Κε Θπβεξλεηηθή Νξγάλσζε είηε

φρη. Άιισζηε νη ΚΘΝ ζηεξίδνπλ ηελ χπαξμή ηνπο ζην ήδε ππάξρνλ άξζξν πεξί

ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη θαη επηπιένλ, ην Πχληαγκα πξέπεη λα είλαη

κηληκαιηζηηθφ.

Κεηά απφ ελεκέξσζε φκσο πνπ ππήξμε απφ ζηειέρε ηεο θακπάληαο γηα ηε

δξάζε ησλ ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο θαη ηηο επζχλεο πνπ έρνπλ αλαιάβεη, ππνζηεξίδεη

θαη ε ίδηα ην αίηεκα, πσο εηδηθά απηνχ ηνπ είδνπο νη νξγαλψζεηο πξέπεη λα

ξπζκηζηνχλ ζπληαγκαηηθά.

Πην θείκελφ ηεο γηα ηε ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, ζηα

πιαίζηα ηεο θακπάληαο, απνηππψλεη κε νξζνινγηθά επηρεηξήκαηα ηνπο ιφγνπο

γηα ηνπο νπνίνπο ε αλαθνξά ζην Πχληαγκα πξέπεη λα γίλεη πξάμε. Πηε ζπλέρεηα,

αλαθέξνληαη ηα βαζηθφηεξα ζεκεία ησλ απφςεψλ ηεο, πνπ δίλνπλ

νινθιεξσκέλε απάληεζε ζην εχινγν εξψηεκα «Γηαηί ζην Πχληαγκα;». Κε

δεδνκέλν φηη ην Πχληαγκα:

είλαη ν ζεκειηψδεο λφκνο ηνπ θξάηνπο,

έρεη απμεκέλε ηππηθή ηζρχ έλαληη ησλ λφκσλ,

61

ξπζκίδεη, πξψηνλ, ηελ νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο θαη δεχηεξνλ, ηηο

ζρέζεηο θξάηνπο-πνιίηε,

νπζηαζηηθά ηαπηίδεηαη κε ην πνιίηεπκα, αθνχ απνηππψλεη κε

ηξφπν θαλνληζηηθφ ην πψο θπβεξλάηαη έλα θξάηνο,

έρεη εκπινπηηζζεί θαη δηεπξπλζεί, ψζηε λα πεξηιακβάλεη φια φζα

ζεσξνχληαη ζεκειηψδε θαη θαλνληζηηθά θξίζηκα γηα κηα

νξγαλσκέλε θνηλσληθή ζπκβίσζε,

πξέπεη ζηε ζχγρξνλε εθδνρή ηνπ λα πεξηιακβάλεη ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο πνπ

δηέπνπλ ηελ Ξνιηηεία. Άξα, ζχκθσλα κε ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο, ε

ζπληαγκαηηθή αλαγλψξηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, σο θαηαιπηηθνχ παξάγνληα

ζηε ιεηηνπξγία ηεο νξγαλσκέλεο θνηλσληθήο ζπκβίσζεο, είλαη δπλαηή. Δίλαη,

φκσο, ζεκηηή θαη επηβεβιεκέλε; Ζ Ιίλα Ξαπαδνπνχινπ απαληά ζεηηθά ζην

εξψηεκα, ρξεζηκνπνηψληαο σο επηρείξεκα ηηο ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο. Απφ ηε ζηηγκή

πνπ νη νξγαλψζεηο απηέο αζθνχλ, ζε ζπλεξγαζία κε ην θξάηνο, δεκφζηεο

πνιηηηθέο θαη δηαρεηξίδνληαη, κε επηηπρία σο επί ην πιείζηνλ, δεκφζηεο ππνζέζεηο,

επηβάιιεηαη λα ξπζκίδνληαη απφ ηνλ αλψηαην λφκν ηεο ρψξαο. Νη ιεηηνπξγίεο

ησλ ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο ππεξβαίλνπλ, θαηά πνιχ, ηελ εκβέιεηα ηνπ άξζξνπ 12

πεξί ηνπ ακπληηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη θαη θαηά ζπλέπεηα, δελ

θαηνρπξψλνληαη ζπληαγκαηηθά ζην βαζκφ πνπ επηβάιιεηαη.

Πηελ εξψηεζε «γηαηί ζην Πχληαγκα θαη φρη κε ηππηθφ λφκν;» ε Ιίλα

Ξαπαδνπνχινπ απαληά αλαιχνληαο ηελ ηδηαηηεξφηεηα θαη ηηο θαλνληζηηθέο

ζπλέπεηεο ηεο ζπληαγκαηηθήο πξφβιεςεο. Ρα πιενλεθηήκαηα ηεο ζπληαγκαηηθήο

θαηνρχξσζεο, πνπ αληηθξνχνπλ ζε θαλνληζηηθφ επίπεδν ηελ άπνςε φηη ην

Πχληαγκα πξέπεη λα είλαη ιηηφ θαη αθεξεκέλν, είλαη ηα εμήο:

Ξξψηνλ, ζηε ζχγρξνλε επνρή ην Πχληαγκα, πιένλ, δελ αθνξά κφλν ζην

θξάηνο, αιιά πεξηιακβάλεη θαη δηαηάμεηο πξσηαξρηθέο γηα ηελ ξχζκηζε ηεο

πνιηηείαο. Γελ αθνξά κφλν ζηε ζρέζε θξάηνπο-θνηλσλίαο, αιιά θαη ζηε ξχζκηζε

ηεο θνηλσλίαο σο νινθιεξσκέλεο πνιηηηθήο νληφηεηαο. Άξα, ε νπνηαδήπνηε

δηάηαμε γηα ηηο ΚΘΝ ζπκβνιίδεη ηελ αλαγσγή ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζε

ζεκειηψδεο ζπζηαηηθφ ηνπ πνιηηεχκαηνο, καδί κε ην θξαηηθφ θαη ην ηδησηηθφ.

62

Γεχηεξνλ, ε θαηνρχξσζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ΚΘΝ ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία ζα

έρεη πνιιέο δηαθνξεηηθέο ζπλέπεηεο ζε θαλνληζηηθφ επίπεδν, φπσο γηα

παξάδεηγκα λα ππνρξεψλνληαη ηα θξαηηθά φξγαλα λα δηαβνπιεχνληαη κε ηελ

θνηλσλία πνιηηψλ θαη λα ζπλεξγάδνληαη γηα λα εθαξκφζνπλ ηηο ιεθζείζεο απφ

θνηλνχ απνθάζεηο. Ζ ζπληαγκαηνιφγνο ζπκίδεη θαη ηελ αλάινγε δηάηαμε πνπ

ππάξρεη ζηε Ππλζήθε γηα ην Δπξσπατθφ Πχληαγκα ζην άξζξν Η-47 (αξρή ηεο

ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο). Άξα, ε ζπκπεξίιεςε αλαθνξάο γηα ηηο ΚΘΝ ζην

Πχληαγκα δεκηνπξγεί, ιφγσ ησλ θαλνληζηηθψλ ζπλεπεηψλ, ηηο πξνυπνζέζεηο γηα

ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ θαη ηελ

ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο.

Ρξίηνλ, ην Πχληαγκα, σο ν αλψηαηνο λφκνο ηνπ θξάηνπο, θαηηζρχεη θάζε

αληίζεηεο δηάηαμεο λφκνπ. Δπηπιένλ, ρξεηάδεηαη επξεία πιεηνςεθία ησλ

βνπιεπηψλ γηα λα αλαζεσξεζεί. Άξα, δηαζθαιίδεηαη πεξηζζφηεξν ζε ζρέζε κε

ηνλ ηππηθφ λφκν ε θαηνρχξσζε ησλ ΚΘΝ θαη πξνζηαηεχεηαη απφ κεηαβνιέο πνπ

κπνξεί λα νθείινληαη ζε αιιαγή ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο ή ζε

θνκκαηηθά ζπκθέξνληα.

Ρέηαξηνλ, αθνχ ε ζπληαγκαηηθή δηάηαμε ζα πεξηιακβάλεη δηαθνξεηηθέο

πεξηπηψζεηο, ζα απνηειέζεη ηελ θαλνληζηηθή βάζε γηα θάζε λφκν πνπ ρξεηάδεηαη

λα ξπζκίδεη πνηθίιεο πεξηπηψζεηο ζε δηαθνξεηηθά πεδία.

Ρα παξαπάλσ επηρεηξήκαηα απαληνχλ ζε φζνπο αλαξσηηνχληαη κε

πξνζηαηεπηηθή ή θαρχπνπηε δηάζεζε «Γηαηί ζην Πχληαγκα ε θνηλσλία πνιηηψλ

θαη φρη κε έλαλ απιφ λφκν;».

Ρέινο, ζην εξψηεκα «ηη ζπλεπάγεηαη ε ζπκπεξίιεςε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζην

ζπληαγκαηηθφ θείκελν;» ε απάληεζε κπνξεί λα αξρίζεη κε κία αθφκε εξψηεζε

«ηη είδνπο δηάηαμε πξνηείλεηαη θαη ηη θηλδχλνπο εγθπκνλεί γηα ηηο ΚΘΝ;». Ρν

ζπκπέξαζκα είλαη πσο ην άξζξν 12 πεξί ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη επαξθεί, ίζσο, γηα

ηηο ΚΘΝ πξψηεο γεληάο, αιιά νη νξγαλψζεηο δεχηεξεο θαη ηξίηεο γεληάο πξέπεη,

απαξαίηεηα, λα έρνπλ πεξηζζφηεξεο ζεζκηθέο εγγπήζεηο, ιφγσ ηεο ζπκκεηνρήο

ηνπο ζηε δηακφξθσζε δεκφζησλ πνιηηηθψλ. Ν θχξηνο θίλδπλνο πνπ παξακνλεχεη

είλαη ν έιεγρνο ησλ ΚΘΝ, εηδηθά ζε πεξίπησζε πνπ ξπζκηζηεί ν ηξφπνο

ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο.

63

Ζ Ιίλα Ληθνιαθνπνχινπ θαηαιήγεη ζηελ άπνςε, φηη ε πεξίπησζε ηεο πξνζζήθεο

δηάηαμεο ζην άξζξν 12 εκθαλίδεη ηα πεξηζζφηεξα πιενλεθηήκαηα, θπξίσο γηαηί

ε θνηλσλία πνιηηψλ βαζίδεηαη ζην δηθαίσκα ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη θαη ζε απηή ηε

ινγηθή ζα ήηαλ ζσζηφ λα ζπλερίζεη λα ιεηηνπξγεί.

7.4.1.10. Πηέθαλος Καηζίας - πρώελ Ξρόεδρος ηοσ Αρείοσ Ξάγοσ

Κία δηαθνξεηηθή πξφηαζε ζέηεη ν Πηέθαλνο Καηζίαο, πξψελ πξφεδξνο ηνπ

Αξείνπ Ξάγνπ, πνπ κπνξεί λα απνηειέζεη βάζε γηα πξνβιεκαηηζκφ σο πξνο ην

ζέκα ζε πνην ζεκείν ηνπ Ππληάγκαηνο πξέπεη λα κπεη ε αλαθνξά γηα ηηο ΚΘΝ.

Ξξνηείλεη, ινηπφλ, ηε ζπκπεξίιεςε δηάηαμεο ζην άξζξν 10 ζηελ παξάγξαθν 15.

Ζ πξφηαζή ηνπ έρεη σο εμήο: «Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο έρνπλ επηπιένλ ην

δηθαίσκα λα ππνβάιινπλ ζηηο αξρέο κειέηεο γηα πνιηηηθά ή θνηλσληθά δεηήκαηα

θαη λα αλαπηχζζνπλ ελψπηφλ ηνπο πξνθνξηθά ζρεηηθέο πξνηάζεηο θαη

ππνκλήκαηα, πνπ ιακβάλνληαη ππφςε θαηά ηε δηακφξθσζε ηεο λνκνζεηηθήο

πνιηηηθήο θαη ηελ άζθεζε ηεο δηνίθεζεο». Νη ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο έρνπλ

ηδηαίηεξε ζεκαζία θαζψο είλαη απηέο πνπ δίλνπλ έκθαζε θαη θαηεπζχλνπλ ηε

δηάηαμε πξνο ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα.

Νη ΚΘΝ, σο επίζεκε έθθξαζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη σο ζεζκνί

αλαγλσξηζκέλνη απφ έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο θνηλσλίαο, έρνπλ ζε κεγαιχηεξν

βαζκφ ην δηθαίσκα λα απεπζχλνληαη ζηηο αξρέο, αλαθνξηθά κε πνιηηηθά ή

θνηλσληθά ζέκαηα. Έρνπλ, φκσο, ην δηθαίσκα φρη κφλν λα ππνβάιινπλ κειέηεο

αιιά, επίζεο, λα πξνηείλνπλ ιχζεηο ζηα δεηήκαηα απηά, ζπκκεηέρνληαο

πξνθνξηθά. πάξρνπλ, ινηπφλ, θαη νη δχν δηαζηάζεηο ηεο ζπκκεηνρήο,

πξνθνξηθή θαη γξαπηή. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη νη πξνηάζεηο ησλ ΚΘΝ λα

ιακβάλνληαη ππφςε απφ ηηο αξρέο ζηα πιαίζηα ηεο λνκνζεηηθήο θαη εθηειεζηηθήο

εμνπζίαο.

5 Άξζξν 10 παξ. 1: «Καζέλαο ή πνιινί καδί έρνπλ ην δηθαίωκα, ηεξώληαο ηνπο λόκνπο ηνπ Κξάηνπο, λα

αλαθέξνληαη εγγξάθωο ζηηο αξρέο, νη νπνίεο είλαη ππνρξεωκέλεο λα ελεξγνύλ ζύληνκα θαηά ηηο θείκελεο

δηαηάμεηο θαη λα απαληνύλ αηηηνινγεκέλα ζε εθείλνλ, πνπ ππέβαιε ηελ αλαθνξά, ζύκθωλα κε ην λόκν.».

64

Ζ πξφηαζε ηνπ Πηέθαλνπ Καηζία είλαη πεξηεθηηθή, ιηηή θαη αγγίδεη ρσξίο πνιιέο

ιεπηνκέξεηεο φιεο, ζρεδφλ, ηηο πηπρέο ηνπ αηηήκαηνο: α) δηθαίσκα ππνβνιήο

κειεηψλ γηα πνιηηηθά ή θνηλσληθά δεηήκαηα ζηηο αξρέο, β) δηθαίσκα πξνθνξηθήο

ζπκκεηνρήο κε πξνηάζεηο φζνλ αθνξά ζηα ζέκαηα απηά, γ) ππνρξέσζε ησλ

αξρψλ λα ιακβάλνπλ ππφςε ηηο κειέηεο θαη ηηο πξνηάζεηο ησλ ΚΘΝ πνπ

γίλνληαη είηε πξνθνξηθά είηε γξαπηά, δ) ππνρξέσζε ησλ αξρψλ λα ζπλ-

δηακνξθψλνπλ ηελ λνκνζεηηθή πνιηηηθή κε ηηο ΚΘΝ, θαη ε) λα αζθνχλ ηε

δηνίθεζε ζε ζπλεξγαζία κε απηέο.

Ξξφθεηηαη γηα κηα ελδηαθέξνπζα ελαιιαθηηθή πξφηαζε, πνπ ζα έπξεπε λα

ιεθζεί ππφςε ζηηο ζπδεηήζεηο γηα ηε κνξθή πνπ ζα έρεη ε δηάηαμε γηα ηηο Κε

Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο.

7.4.2. Νη απόυεης ηφλ ποιηηηθώλ θοκκάηφλ

Ρη γίλεηαη φκσο κε ηα θφκκαηα; Ξψο δέρηεθαλ ην αίηεκα ηεο θακπάληαο γηα

ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ; Δίλαη γλσζηφ, πσο ηα ηξία απφ ηα ηέζζεξα

θφκκαηα, ε Λέα Γεκνθξαηία, ην ΞΑΠΝΘ θαη ν Ππλαζπηζκφο ηεο Αξηζηεξάο, ησλ

Θηλεκάησλ θαη ηεο Νηθνινγίαο, χζηεξα απφ ζπλαληήζεηο κε αληηπξνζσπεία ηεο

θακπάληαο, ελζηεξλίζηεθαλ ην αίηεκα θαη ην ζπκπεξηέιαβαλ ζηηο πξνηάζεηο ηνπο

γηα ηηο αλαζεσξεηέεο δηαηάμεηο. Ρν ΘΘΔ δελ έθαλε θακία πξφηαζε γηα ηελ

αλαζεψξεζε, νπφηε εθ ησλ πξαγκάησλ δελ πξφηεηλε δηάηαμε γηα ηηο ΚΘΝ.

Γελ έρεη ζεκαζία γηα πνην ιφγν ηα ηξία θφκκαηα ζπκθψλεζαλ ζην λα

αλαβαζκηζηεί ζπληαγκαηηθά ε θνηλσλία πνιηηψλ ζηελ Διιάδα, ζεκαζία έρεη φηη

ην απνδέρηεθαλ θαη απηφ είλαη πνπ κεηξάεη, ην ηειηθφ απνηέιεζκα. Ξνιχ σξαία,

ζα πεη θάπνηνο, αιιά δελ παίδεη ξφιν ζε πνην ζεκείν ηνπ Ππληάγκαηνο ζα κπεη ε

δηάηαμε; Φπζηθά θαη παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν, αλ θαη ππάξρεη εκπηζηνζχλε εθ

κέξνπο ησλ ΚΘΝ φηη ζα επηιεγεί ε θαιχηεξε δπλαηή ιχζε. Άιισζηε, ε

νπνηαδήπνηε αλαθνξά γηα ηηο ΚΘΝ ζην Πχληαγκα απφ κφλε ηεο πξνζδίδεη

ηδηαίηεξν θχξνο θαη κεγάιεο δπλαηφηεηεο ζηηο νξγαλψζεηο ησλ πνιηηψλ.

65

7.4.2.1. Ζ άπουε ηοσ ΞΑΠΝΘ

Ρν ΞΑΠΝΘ, κε δήισζε ηνπ πξνέδξνπ ηνπ θφκκαηνο, πξφηεηλε ηελ θαηνρχξσζε

ζην Πχληαγκα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη ησλ θνηλσληθψλ νξγαλψζεσλ, σο

ζεκειίνπ ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο. Δηδηθφηεξα, νη επηηξνπέο εξγαζίαο γηα

ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Ππληάγκαηνο, ζην αξρηθφ θείκελν πνπ ππέβαιαλ,

πξνηείλνπλ ηε ξεηή αλαγλψξηζε θαη ηελ θαηνρχξσζε ηνπ ελεξγνχ ξφινπ θαη

ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ελψζεσλ πνιηηψλ ζηελ επηδίσμε θνηλσληθψλ ζθνπψλ, γηα

ηελ πξνψζεζε ηνπ δεκνζίνπ θαη επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ζπκθέξνληνο, κε ηελ

πξνζζήθε παξαγξάθνπ ζην άξζξν 56.

Ζ πξφηαζε λα ππάξμεη δηάηαμε ζην ζπγθεθξηκέλν άξζξν πξνζδίδεη μερσξηζηφ

θχξνο ζην ζέκα ηεο αλαβάζκηζεο, θαζψο ην άξζξν 5 είλαη απφ ηα «ηζρπξά» ηνπ

Ππληάγκαηνο, κε ηελ έλλνηα φηη αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ δηαηάμεσλ πνπ

ξπζκίδνπλ ηα αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα, ελψ νη παξάγξαθνη 1 θαη 3 γηα

ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ην απαξαβίαζην ηεο

πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο αληίζηνηρα, πξνζηαηεχνληαη απφ ην Πχληαγκα θαη δελ

ππφθεηληαη ζε αλαζεψξεζε, φπσο νξίδεη ην άξζξν 110.

7.4.2.2. Ζ άπουε ηες Λέας Γεκοθραηίας

Ξαξνκνίσο, ε Λέα Γεκνθξαηία ππνζηήξημε ην αίηεκα ηεο θακπάληαο. Πε νκηιία

ηνπ Ξξσζππνπξγνχ ζηε ζπλεδξίαζε ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο νκάδαο ηνπ

θφκκαηνο γηα ηελ επεξρφκελε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε, πξνηάζεθε λα

ππάξμεη ξεηή πξφβιεςε ηεο ππνρξέσζεο ηνπ θξάηνπο «λα πξνσζεί κέηξα θαη

πνιηηηθέο γηα ηελ εκπέδσζε, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξναγσγή ηνπ εζεινληηζκνχ,

έηζη ψζηε λα εληζρχεηαη ε αηνκηθή πξσηνβνπιία, ε θνηλσληθή αιιειεγγχε θαη ε

θνηλσληθή ζπλνρή».

6 Τν άξζξν 5, αλάκεζα ζηηο ππόινηπεο δηαηάμεηο, νξίδεη θαη ην δηθαίωκα ειεύζεξεο αλάπηπμεο ηεο

πξνζωπηθόηεηαο θαη ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλωληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δωή ηεο Χώξαο εθόζνλ δελ

πξνζβάιιεη ηα δηθαηώκαηα ηωλ άιιωλ θαη δελ παξαβηάδεη ην Σύληαγκα ή ηα ρξεζηά ήζε. Επίζεο, νξίδεη

ην απαξαβίαζην ηεο πξνζωπηθήο ειεπζεξίαο.

66

Πε πξψηε θάζε, ε πξφηαζε θάλεθε λα απνδπλακψλεη ην αίηεκα, θαζψο ε

αλαθνξά ζην εζεινληηζκφ, κία φςε κφλν ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, δελ είλαη

αθξηβψο φ,ηη αλέκελαλ νη νξγαλψζεηο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ θακπάληα. Γη΄ απηφ

ην ιφγν θαη επέκεηλαλ λα γίλεη αλαθνξά πεξηζζφηεξν ηζρπξή θαη πην ζαθήο θαη

λα κελ πεξηνξηζηεί ζε γεληθέο αλαθνξέο πεξί εζεινληηζκνχ. Ζ απαίηεζή ηνπο

ηθαλνπνηήζεθε ζε κεγάιν βαζκφ, φηαλ ν Ξξσζππνπξγφο, ζε νκηιία ηνπ ζηα

εγθαίληα ηεο 71εο Γηεζλνχο Έθζεζεο Θεζζαινλίθεο, αλαθέξεη φηη νη Κε

Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο θαη ν εζεινληηζκφο απνηεινχλ κεγάιε δχλακε ζηελ

θνηλσλία καο θαη φηη ε ζηήξημή ηνπο ήηαλ θαη είλαη πάγηα ζέζε ηνπ θπβεξλψληνο

θφκκαηνο.

Δπηπιένλ, ην γεγνλφο φηη ν Αληψλεο Καθξπδεκήηξεο, ν νπνίνο είλαη ν

ζχκβνπινο ηνπ Ξξσζππνπξγνχ ζε ηέηνηνπ είδνπο ζέκαηα, εμέθξαζε ηελ άπνςε

λα ππάξμεη αλαθνξά κεηά ην άξζξν 29, απνηέιεζε ζεηηθή εμέιημε ππέξ ηνπ

αηηήκαηνο.

7.4.2.3. Ζ άπουε ηοσ Πσλαζπηζκού

Ρέινο, ν Ππλαζπηζκφο ηεο Αξηζηεξάο, ησλ Θηλεκάησλ θαη ηεο Νηθνινγίαο

ζπκθψλεζε, επίζεο, κε ηηο ζέζεηο ηεο Ππληνληζηηθήο Δπηηξνπήο ηεο θακπάληαο

γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζην ππφ αλαζεψξεζε

Πχληαγκα. Ξξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζπζηάζεθε θαη κηα Γηαξθήο Δπηηξνπή

Γηαβνχιεπζεο, γηα ηε ζπζηεκαηνπνίεζε ηνπ δηαιφγνπ ηνπ θφκκαηνο κε ηηο

ΚΘΝ.

Ζ πξφηαζε ηνπ Ππλαζπηζκνχ ζηξέθεηαη πξνο ηελ ζπκπεξίιεςε δηάηαμεο ζην

άξζξν 12 πεξί ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη, ηδηαίηεξα ηθαλνπνηεηηθή γηα

ηηο ΚΘΝ θαη ε νπνία ζπκθσλεί κε ηηο απφςεηο αξθεηψλ ζπληαγκαηνιφγσλ.

Απφ ηηο πξνηάζεηο ησλ θνκκάησλ θαίλεηαη πσο ε θνηλσλία πνιηηψλ έρεη αξρίζεη

λα θαζηεξψλεηαη ζηε ζπλείδεζε ησλ θπβεξλψλησλ σο άμνλαο πνιηηηθήο.

67

7.4.3. Ιοηποί θοηλφληθοί θορείς ποσ σποζηερίδοσλ ηο αίηεκα

Ρν αίηεκα ππνζηεξίρζεθε θαη απφ ηελ Θεληξηθή Έλσζε Γήκσλ θαη Θνηλνηήησλ

Διιάδαο (ΘΔΓΘΔ), ζεκαληηθφ ζπκπαξαζηάηε ζηελ θακπάληα, αθνχ ε ελίζρπζε

ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο είλαη απαξαίηεηνο παξάγνληαο εθζπγρξνληζκνχ ηεο

ρψξαο καο, ψζηε λα θαηαξγεζεί ην κνληέιν ηνπ ζπγθεληξσηηθνχ θξάηνπο-

νκπξέια.

Δπίζεο, ν Ξξφεδξνο ηνπ ΠΔΒ, ζε νκηιία ηνπ ζην «Αλνηθηφ θφξνπκ γηα ηε

Ππληαγκαηηθή Αλαζεψξεζε», αλάκεζα ζηηο πξνηάζεηο ηνπ ζπκπεξηέιαβε θαη

απηή ηεο δηαζθάιηζεο ηεο ηζνλνκίαο αλάκεζα ζηνπο πνιίηεο θαη ην θξάηνο,

κέζσ ηεο ελίζρπζεο ησλ ζεζκψλ θαη νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, κε

επηζπκεηφ απνηέιεζκα κηα πην πξφζθνξε δεκφζηα δηαθπβέξλεζε.

7.5. ΑΞΝΙΝΓΗΠΚΝΠ ΘΑΗ ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ ΑΞΝ ΡΖΛ ΞΝΟΔΗΑ ΡΖΠ

ΘΑΚΞΑΛΗΑΠ

Ρα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ ζεηηθή έθβαζε ηεο θακπάληαο κπνξνχλ λα

«κεηαθξαζηνχλ» ζε πέληε ζεηηθέο ζπλέπεηεο πνιηηηθήο ζεκαζίαο, ηηο εμήο:

Ξξψηνλ, ε απνδνρή απφ ηα θφκκαηα. Έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ην φηη ηα

θφκκαηα απνδέρηεθαλ ην αίηεκα ρσξίο αληηδξάζεηο, παξά ην γεγνλφο φηη ε

ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ησλ ΚΘΝ «ζπάεη» ην κνλνπψιην ησλ θνκκάησλ

ζηελ πνιηηηθή.

Γεχηεξνλ, ην εχξνο ηεο ζπζπείξσζεο ησλ ΚΘΝ πνπ επηδηψθνπλ ηε

ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε. Αλ θαη νη 700 ΚΘΝ θαίλνληαη ιίγεο, σζηφζν

ζπκκεηέρνπλ ζρεδφλ φιεο νη κεγάιεο (θάπνηεο κε 20.000 κέιε ε θάζε κία), απφ

φια ηα κέξε ζρεδφλ ηεο Διιάδαο (νη 300 βξίζθνληαη εθηφο Αζελψλ), κε

δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο ε θάζε κία (απφ αζιεηηθέο νξγαλψζεηο κέρξη ηα

απηνδηνηθνχκελα ηακεία πγείαο θ.ά). Έρεη κεγάιε ζεκαζία ην φηη ππάξρεη

ζπλνρή θαη ζπλαίλεζε αλάκεζα ζηηο ΚΘΝ.

68

Ρξίηνλ, ην ίδην ην γεγνλφο ηεο ζπληαγκαηηθήο θαηνρχξσζεο. Ζ ελδερφκελε

ζπκπεξίιεςε ζρεηηθήο δηάηαμεο ζα ζεκαίλεη κεγάιεο πνιηηηθέο αιιαγέο γηα έλα

κεγάιν θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο, πνπ είρε κείλεη ζην πεξηζψξην γηα πνιιά ρξφληα

κέρξη λα απνδεηρζεί ε αμία ηνπ.

Ρέηαξηνλ, ε ζπλαίλεζε θαη ε ζπκπαξάζηαζε ησλ κεγάισλ θνηλσληθψλ θνξέσλ,

φπσο είλαη ε ΘΔΓΘΔ, ε ΔΛΑΔ, ν ΠΔΒ θαη ε ΝΘΔ. Ζ ππνζηήξημε ησλ θνηλσληθψλ

εηαίξσλ δίλεη κεγαιχηεξν βάξνο ζην αίηεκα.

Ρέινο, ε απηνξξχζκηζε ηεο θνηλσλίαο, κε ηελ έλλνηα φηη νη ΚΘΝ πνπ

ζπκκεηέρνπλ ζηελ θακπάληα απνθάζηζαλ λα κελ πεξηκέλνπλ ηελ θαηνρχξσζε

απφ ην Πχληαγκα γηα λα πξνρσξήζνπλ ζε πξάμεηο, ζρεηηθέο κε ηε ζπκκεηνρή

ηνπο ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο. Γηα παξάδεηγκα, δεκηνπξγήζεθαλ Δπηηξνπέο

Γηαξθνχο Γηαβνχιεπζεο κε θάζε έλαλ απφ ηνπο κεγάινπο θνηλσληθνχο θνξείο

(ΠΔΒ, ΘΔΓΘΔ, ΝΘΔ θ.ά.).

7.6. ΞΟΝΒΙΖΚΑΡΗΠΚΝΗ - ΑΛΡΗΟΟΖΠΔΗΠ

7.6.1. Αληηρρήζεης ζτεηηθά κε ηελ έλλοηα ηες θοηλφλίας ποιηηώλ

Ζ θνηλσλία πνιηηψλ δελ αληηκεησπίδεηαη πάληα ζεηηθά απφ φιν ην θνηλσληθφ

ζχλνιν. πσο ζπκβαίλεη ζε φια ηα πνιηηηθά θαηλφκελα, εθθξάδνληαη

αληηξξήζεηο απφ έλα πνζνζηφ επηζηεκφλσλ θαη ζεσξεηηθψλ, αιιά θαη απφ

φζνπο δελ ζπκκεηέρνπλ ζηηο νξγαλψζεηο ιφγσ πεπνίζεζεο. Αληηξξήζεηο νη

νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη σο επηρεηξήκαηα ελαληίνλ ηεο ζεζκηθήο θαηνρχξσζεο

ησλ ΚΘΝ θαη νη νπνίεο νπζηαζηηθά δελ απνδέρνληαη ηελ θνηλσλία πνιηηψλ σο

ζεκαληηθφ πνιηηηθφ ππνθείκελν.

Ζ πξψηε αληίξξεζε έρεη ήδε αλαθεξζεί ήδε θαη αθνξά ζηε καξμηζηηθή ζεσξία,

ε νπνία ππνζηεξίδεη φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ πξνβάιιεη ηδηαίηεξα ηηο νξγαλψζεηο

θαη ηα θνηλσληθά θηλήκαηα, ελψ ηαπηφρξνλα δελ ιακβάλεη ππφςε ηεο ηελ πάιε

ησλ ηάμεσλ. Δπίζεο, ε ζεσξία ππνζηεξίδεη φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ

πεξηζσξηνπνηεί ηα θχξηα ηζηνξηθά ππνθείκελα, πνπ είλαη νη θνηλσληθέο ηάμεηο θαη

ηνπνζεηεί ζηε ζέζε ησλ ππνθεηκέλσλ απηψλ ηηο νξγαλψζεηο πνιηηψλ, φπνπ δελ

69

ππάξρεη ζχγθξνπζε θαη αληηζέζεηο κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ. Ζ αιήζεηα είλαη

πσο ζηε ζεκεξηλή επνρή ππάξρνπλ θαη κεηά-πιηζηηθνί ζηφρνη, νη νπνίνη δελ

κπνξνχλ πάληα λα εληαρζνχλ ζηελ έλλνηα ηεο θνηλσλίαο πνπ πξνβάιιεη ε

ζεσξία ηνπ καξμηζκνχ. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα αλζξψπηλα

δηθαηψκαηα, ε αιιειεγγχε πξνο ηξίηεο ρψξεο, είλαη ζέκαηα πνπ δελ κπνξνχλ λα

ηνπνζεηεζνχλ ζηελ κία ή ηελ άιιε πιεπξά θαη πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ απφ

θνηλνχ (Πσηεξφπνπινο, 2000).

Βέβαηα, ζε κηα ζπληεξεηηθή πνιηηηθή θνηλσλία, φπσο είλαη ε ειιεληθή, κε ηελ

θνκκαηηθή λννηξνπία λα έρεη εηζρσξήζεη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο, είλαη

αξθεηά δχζθνιν λα γίλεη επξέσο απνδεθηφ, φηη ππάξρεη πεξίπησζε λα

πξνζθέξεη θάπνηνο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν ρσξίο λα έρεη ίδηνλ φθεινο. Απηφο

είλαη θαη ν θχξηνο ιφγνο πνπ ε θνηλσλία πνιηηψλ ζηελ Διιάδα αληηκεησπίδεη

ζθιεξή, πνιιέο θνξέο, θξηηηθή είηε απφ πνιηηηθνχο είηε απφ πνιίηεο.

Γεχηεξνλ, ππάξρεη ε άπνςε πσο ε θνηλσλία πνιηηψλ είλαη κία έλλνηα αζαθήο,

πνπ δελ πξνζδηνξίδεη θάηη ζπγθεθξηκέλν θαη δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα

αλαιχζνπκε ηελ θνηλσλία. Ζ ζέζε απηή ππνζηεξίδεη φηη απφ ηε ζηηγκή πνπ ε

θνηλσλία πνιηηψλ πεξηθιείεη ηα πάληα, δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη σο

ζεσξεηηθφ εξγαιείν γηα ηελ αλάιπζε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ

(Πσηεξφπνπινο, 2000). Γελ απνηειεί, δειαδή, απηνηειέο ππνθείκελν ηεο

θνηλσλίαο θαη δελ κπνξεί λα αλαθεξζεί ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα ζπζηαηηθά

ζηνηρεία ηεο θνηλσλίαο.

κσο, φπσο έρεη θαλεί ζηελ ηζηνξία, ε δξάζε ησλ θνηλσληθψλ νξγαλψζεσλ

κφλν αζαθείο θαη αλχπαξθηεο δελ είλαη. Νη ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο, νη εζεινληηθέο

νξγαλψζεηο πνπ πξνζθέξνπλ αλζξσπηζηηθή βνήζεηα θαη νη θάζε είδνπο άηππεο

ζπλεξγαζίεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ κε ην θξάηνο, φρη κφλν ζηελ Διιάδα αιιά

θαη ζε δηεζλέο επίπεδν (ΝΖΔ, Δπξσπατθή Έλσζε θ.ά.), απνδεηθλχνπλ πσο ε

θνηλσλία πνιηηψλ φρη κφλν δελ είλαη αθεξεκέλε έλλνηα αιιά είλαη απαξαίηεηε

γηα ηελ ηζηνξηθή αλάιπζε ηεο ζχγρξνλεο πξαγκαηηθφηεηαο. Ζ θνηλσλία πνιηηψλ

απνηειεί κία κεηξήζηκε έλλνηα, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη σο κέηξν ζχγθξηζεο

κεηαμχ ησλ θνηλσληψλ. Απηφ απνδεηθλχεηαη, κεηαμχ άιισλ, θαη απφ ηηο

αλαιχζεηο ηεο έλλνηαο απφ πνιινχο ζεσξεηηθνχο, φπσο είλαη ν Ρνθβίι, ν

70

Σάκπεξκαο, ν Γθξάκζη, ν Κνπδέιεο αιιά θαη απφ πνιινχο αθφκα πνιηηηθνχο,

θαζεγεηέο θαη δεκνζηνγξάθνπο, πνπ έρνπλ αζρνιεζεί κε ην θαηλφκελν. Δίλαη

έλλνηα απαξαίηεηε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο έλλνηαο ηνπ θξάηνπο. Ζ θνηλσλία

πνιηηψλ ππάξρεη ζε αλαθνξά κε ην θξάηνο θαη ην αληίζεην. Ζ κία έλλνηα

πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ηεο άιιεο.

Ρξίηνλ, ππάξρεη θαη ε άπνςε φηη ε θνηλσλία πνιηηψλ είλαη κία έλλνηα

εμηδαληθεπκέλε, φπνπ θπξηαξρεί ν αιηξνπηζκφο, ε θαηαλφεζε θαη νη σξαίεο

ηδέεο, ελψ δελ ππάξρνπλ ζπγθξνχζεηο, αηνκηθηζκφο θαη ηδηνηειή ζπκθέξνληα

(Πσηεξφπνπινο, 2000).

Αλ αλαινγηζηεί, φκσο, θαλείο πφζεο νξγαλψζεηο ραξαθηεξίδνληαη απφ

ξαηζηζηηθέο αληηιήςεηο, εζληθηζηηθά ζπκθέξνληα θαη αθξαίν ζξεζθεπηηθφ

θαλαηηζκφ, ηφηε ζα ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ππάξρεη θαη ε άιιε πιεπξά ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ, πνπ αιινηψλεη ηελ εμηδαληθεπκέλε απηή εηθφλα θαη

απνδεηθλχεη φηη θάζε θνηλσληθή έθθξαζε έρεη δχν φςεηο, ηελ θαιή θαη ηελ θαθή,

ηελ ζεηηθή θαη ηελ αξλεηηθή. πσο αθξηβψο ηζρχεη θαη γηα ηελ αλζξψπηλε θχζε.

Φπζηθά, είλαη ζην ρέξη φισλ καο ην πνηεο απφ απηέο ηηο νξγαλψζεηο ζα

ππεξηζρχζνπλ θαη πνην ζηνηρείν είλαη απηφ πνπ ζα πξσηαγσληζηήζεη ζηελ

θνηλσλία. Γη΄ απηφ ην ιφγν, είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ε δηάηαμε γηα ηηο ΚΘΝ λα

δηαηππσζεί κε ηέηνην ηξφπν, πνπ ζα επλνεί ηα ζεηηθά θαη ζα πεξηνξίδεη ηα

αξλεηηθά θαηλφκελα πνπ ηπρφλ εκθαλίδνληαη ζην ρψξν ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ.

Άιισζηε, ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ δξάζε ησλ ΚΘΝ παγθνζκίσο είλαη

ζεκαληηθά, γεγνλφο πνπ αληηθξνχεη ζε κεγάιν βαζκφ ην επηρείξεκα πσο, επεηδή

ππάξρεη θίλδπλνο αλάπηπμεο αηνκηθψλ ζπκθεξφλησλ, δελ ζα πξέπεη λα

ζπκπεξηιεθζεί ε θνηλσλία πνιηηψλ ζην Πχληαγκα.

7.6.2. Αληηρρήζεης ζτεηηθά κε ηε ζσληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ηες

θοηλφλίας ποιηηώλ

Έλα πξψην επηρείξεκα πνπ αληηηίζεηαη ζην λα θαηαζηεί ε θνηλσλία πνιηηψλ

ηζνδχλακνο κε ηα θφκκαηα πνιηηηθφο παίθηεο, είλαη ε άπνςε φηη ην Πχληαγκα

71

ήδε ξπζκίδεη ην πιαίζην ηεο ιεηηνπξγίαο θαη νξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ

θαη απηφ θαίλεηαη ζε φιν ην ζψκα ηνπ ζπληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ. Γειαδή, ην

Πχληαγκα δελ πεξηνξίδεηαη ζηε ξχζκηζε ζεκάησλ πνπ δηέπνληαη κφλν απφ ην

δεκφζην δίθαην νχηε ζηε ξχζκηζε δεηεκάησλ ελφο εξγαιεηαθά λννχκελνπ

θξάηνπο, αιιά πεξηιακβάλεη, επηπιένλ, δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηα δηθαηψκαηα

ησλ πνιηηψλ θαη ησλ νξγαλψζεψλ ηνπο (Βεληδέινο, 2000). Γηα παξάδεηγκα,

δηαηάμεηο, φπσο ην άξζξν γηα ην δηθαίσκα ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη, ην δηθαίσκα ηεο

απεξγίαο, ην δηθαίσκα ζχλαςεο ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ, ε θαηνρχξσζε ηνπ

θνηλσληθνχ θξάηνπο, κέζσ ηεο πξνζηαζίαο ηεο νηθνγέλεηαο, ηνπ παηδηνχ, ηνπ

γήξαηνο θ.ά., ε ηζνλνκία, ε θαζνιηθή ςεθνθνξία θαη πνιιέο αθφκα ξπζκίζεηο,

είλαη ζηνηρεία πνπ ε άπνςε απηή ρξεζηκνπνηεί σο απφδεημε, πσο ην Πχληαγκα

ξπζκίδεη θαη πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ πνιίηε. Υζηφζν, ηελ αληίξξεζε

απηή κπνξεί λα αληηθξνχζεη ε άπνςε, πσο ην Πχληαγκα νθείιεη λα αθνινπζεί

ηελ πξφνδν ηεο θνηλσλίαο θαη λα απνηππψλεη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ζρέζεσλ

θξάηνπο-πνιίηε, άξα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ηε ξχζκηζε λέσλ θνηλσληθψλ

θαηλνκέλσλ, φπσο είλαη ε θνηλσλία πνιηηψλ, έλα ζχλνιν θνηλσληθψλ δπλάκεσλ

πνπ δξα, έρεη άπνςε θαη ηελ ππνζηεξίδεη. Έλα ζχγρξνλν Πχληαγκα δελ κπνξεί

λα αγλνεί ηηο λέεο θνηλσληθέο εμειίμεηο.

Γεχηεξνλ, ππάξρεη ε άπνςε πνπ ππνζηεξίδεη πσο νη θνηλσληθέο νξγαλψζεηο δελ

κπνξεί λα ππνθαηαζηήζνπλ ηα θφκκαηα ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία, γηαηί δελ

απνιακβάλνπλ ηε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε θαη ηε ιατθή εληνιή. Ζ θνηλσληθή

αληηπξνζψπεπζε, δειαδή, γίλεηαη ζην φλνκα ηεο γλψζεο, ηεο επαηζζεζίαο θαη

ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη φρη ζην φλνκα ηεο ζπλαίλεζεο κέζσ δεκνθξαηηθψλ

δηαδηθαζηψλ, φπσο είλαη νη εθινγέο. Ρε ιεηηνπξγία ηεο αληηπξνζψπεπζεο

νθείινπλ λα επηηεινχλ κφλν ηα πνιηηηθά θφκκαηα, ζε αληίζεζε κε ηηο

κνλνζεκαηηθέο νξγαλψζεηο (Βεληδέινο, 2000).

κσο, ζηελ άπνςε απηή κπνξεί λα αληηηαρζνχλ δχν επηρεηξήκαηα. Αθελφο, ηα

θφκκαηα σο αληηπξνζσπεπηηθνί ζεζκνί θαη σο πνιηηηθέο ζπζζσκαηψζεηο έρνπλ

βξεζεί ζε αδηέμνδν θαη δελ κπνξνχλ λα επηηειέζνπλ πιένλ απνηειεζκαηηθά ηηο

ιεηηνπξγίεο ηνπο. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ θαη νξγαλψζεηο πνπ δελ είλαη

κνλνζεκαηηθέο, αιιά απνηεινχλ δεμακελέο - πνιηηηθήο θαη φρη κφλν - ζθέςεο θαη

72

πξνβιεκαηηζκνχ (think tanks). Έλα παξάδεηγκα ηέηνηαο νξγάλσζεο είλαη ε

ειιεληθή «Έλσζε Ξνιηηψλ γηα ηελ Ξαξέκβαζε», ε νπνία ιεηηνπξγεί απφ ην

1995 θαη αλάκεζα ζηηο θπξηφηεξεο δξαζηεξηφηεηέο ηεο έρεη λα επηδείμεη ηελ

πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ ηνπ Ππλεγφξνπ ηνπ Ξνιίηε. Αθεηέξνπ, νη νξγαλψζεηο

ησλ πνιηηψλ θάζε άιιν παξά κε λνκηκνπνηεκέλεο είλαη. ηαλ ππάξρνπλ

ρηιηάδεο νξγαλψζεηο, αλάκεζά ηνπο θαη ΚΘΝ πνπ δηαρεηξίδνληαη δεκφζηεο

πνιηηηθέο (π.ρ. WWF, Γηαηξνί ηνπ Θφζκνπ, Γηαηξνί ρσξίο Πχλνξα θ.ά.) θαη πνπ

παξάγνπλ θνηλσληθφ έξγν ζηελ Διιάδα κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ θξάηνπο αιιά

θαη πνιιψλ ρηιηάδσλ κειψλ, ηφηε δελ είλαη απαξαίηεην λα εθθξάδεηαη ε

λνκηκνπνίεζε θαη ε ζπλαίλεζε κφλν κέζσ εθινγψλ θαη επίζεκσλ δηαδηθαζηψλ.

Ρα απνηειέζκαηα ηεο δξάζεο ηνπο θαη ε απνδνρή ηνπο απφ έλα ζεκαληηθφ

θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο απνηεινχλ ηε ίδηα ηε λνκηκνπνίεζή ηνπο.

Ρξίηνλ, ππάξρεη θαη ε άπνςε πσο δίπια ζηελ πνιηηηθή σο επάγγεικα έρεη

εκθαληζηεί θαη ε θνηλσλία πνιηηψλ σο επάγγεικα. πάξρεη, δειαδή, έλαο

κεγάινο αξηζκφο θνηλσληθψλ θνξέσλ αλ θαη είλαη κε θεξδνζθνπηθνί,

ρξεκαηνδνηνχληαη φκσο κε κεγάια πνζά απφ ην θξάηνο, ηηο επηρεηξήζεηο, ηελ

Δπξσπατθή Έλσζε ή άιινπο δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη δηαρεηξίδνληαη κεγάια

θνλδχιηα, ρσξίο έιεγρν απφ ηα θξάηε (Βεληδέινο, 2000). Ππλεπψο, ε

ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ησλ ΚΘΝ κπνξεί λα θαηαζηήζεη απηέο ηηο νξγαλψζεηο

αγσγνχο δηνρέηεπζεο ζεκαληηθψλ θνλδπιίσλ, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα

εθκεηαιιεπηνχλ πξφζσπα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηέο, ψζηε λα αλαδεηρζνχλ

νηθνλνκηθά, πνιηηηθά θαη θνηλσληθά.

λησο, ν θίλδπλνο απηφο είλαη ππαξθηφο θαη επαθίεηαη ζην λνκνζέηε, ζην

θξάηνο θαη ζην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο ην λα κελ επηηξέςνπλ ζε ηέηνηα

θαηλφκελα λα εθδεισζνχλ. Απηφ, φκσο, ζα επηηεπρζεί κε ηνπο θαηάιιεινπο

ειεγθηηθνχο κεραληζκνχο, ρσξίο λα αιινηψλεηαη ν ραξαθηήξαο ησλ νξγαλψζεσλ

θαη κε ηελ χπαξμε αζθαιηζηηθψλ δηθιείδσλ ζηε ζπληαγκαηηθή δηάηαμε θαη ηνπο

λφκνπο. Ξάλησο, ην γεγνλφο φηη ηα θξάηε, ε ΔΔ θαη νη δηεζλείο νξγαληζκνί

εκπηζηεχνληαη κεγάια ρξεκαηηθά πνζά ζηηο θνηλσληθέο νξγαλψζεηο απνδεηθλχεη

δχν πξάγκαηα. Ξξψηνλ, πσο ππάξρεη εκπηζηνζχλε ζηε δξάζε ησλ νξγαλψζεσλ

θαη φρη πηα κφλν ζηα θξάηε ζην λα δηαρεηξηζηνχλ δεκφζηεο ππνζέζεηο θαη

73

δεχηεξνλ, πσο νη θπβεξλήζεηο, παξαρσξψληαο αξκνδηφηεηεο θαη νηθνλνκηθνχο

πφξνπο, παξαδέρνληαη εκκέζσο ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ θνηλσληθνχ

θξάηνπο. Άξα, θαηλνχξγηνη ζεζκνί πξέπεη λα έιζνπλ ζην πξνζθήλην, νη νπνίνη,

πξνθαλψο, θέξλνπλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα.

7.7. ΒΑΠΗΘΔΠ ΞΟΝΫΞΝΘΔΠΔΗΠ ΓΗΑ ΡΖ ΠΥΠΡΖ ΔΦΑΟΚΝΓΖ ΡΖΠ

ΠΛΡΑΓΚΑΡΗΘΖΠ ΓΗΑΡΑΜΖΠ ΓΗΑ ΡΗΠ ΚΘΝ

Ζ επηηπρία ή φρη ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο εμαξηάηαη απφ πνιινχο,

ζεκαληηθνχο θαη δηαθνξεηηθνχο παξάγνληεο. Ππλνπηηθά, νη αθφινπζεο

πξνυπνζέζεηο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο ζρεηηθήο δηάηαμεο:

1. Ξξφζβαζε ζε φινπο:

Απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε, γηα λα κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ φινη κε ίζνπο

φξνπο, ρσξίο δηαθξίζεηο. Δίλαη απηνλφεην, βέβαηα, πσο απηφ δελ ζεκαίλεη ηελ

θπζηθή παξνπζία φισλ ησλ πνιηηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε ΚΘΝ, αιιά ηε

δπλαηφηεηα φισλ λα εθθξάδνπλ ηε γλψκε ηνπο κέζα ζηελ νξγάλσζή ηνπο θαη

λα εθπξνζσπνχληαη, κέζσ επηηξνπψλ δηαβνχιεπζεο, ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία.

Ξξέπεη λα απνθεπρζεί ν θίλδπλνο λα δεκηνπξγεζνχλ πνιίηεο «πξψηεο

θαηεγνξίαο», ελψ ηαπηφρξνλα λα απνθιεηζηνχλ θάπνηνη άιινη.

2. Γηαθάλεηα θαη αζθάιεηα ζηηο δηαδηθαζίεο:

Ζ εκπηζηνζχλε είλαη απφ ηηο ζεκέιηνπο ιίζνπο ηεο δεκνθξαηίαο θαη ρξεηάδεηαη λα

ππάξρεη ηφζν απφ ηελ πιεπξά ησλ πνιηηψλ φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ησλ

θπβεξλψλησλ. Ξξέπεη νη πνιίηεο λα αηζζαλζνχλ φηη κπνξνχλ λα εκπηζηεπηνχλ

ηε δηαρείξηζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο ζηνπο πνιηηηθνχο εθπξνζψπνπο ηνπο. Ζ

έθθξαζε απηήο ηεο εκπηζηνζχλεο θνξπθψλεηαη κε ηε δηεμαγσγή ησλ εθινγψλ,

φπνπ απνδεηθλχεηαη ην πφζν θηιειεχζεξν θαη αλζξσπνθεληξηθφ είλαη ην

πνιίηεπκα ηεο δεκνθξαηίαο. Ρν ίδην ζα πξέπεη λα ζπκβεί, αληίζηνηρα, θαη κε

ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ ΚΘΝ πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηαδηθαζίεο αιιά θαη

ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ ΚΘΝ απφ ηα θφκκαηα. Ζ αζθάιεηα θαη ε δηαθάλεηα

74

απνηεινχλ απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα λα έρεη επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηεο

ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο.

3. Γεκηνπξγία ηνπ ζσζηνχ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ:

Δίλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε λα δεκηνπξγεζνχλ νη θαλφλεο θαη νη ζεζκνί πνπ

ζα δηαζθαιίζνπλ ηελ νηθνδφκεζε ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηεο δηαθάλεηαο. Κεηά

ηελ αλαθνξά ζην Πχληαγκα, ηη γίλεηαη; Δίλαη ζηελ επζχλε ηνπ θξάηνπο αιιά θαη

ηεο ίδηα ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ λα δηαζθαιίζνπλ ηε ζχληαμε ησλ ζσζηψλ

λφκσλ θαη λα θξνληίζνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπο, ρσξίο εμαηξέζεηο θαη δηαθξίζεηο.

Νπνηνζδήπνηε πξνζπαζήζεη λα επσθειεζεί κέζσ ησλ νξγαλψζεσλ γηα λα

ηθαλνπνηήζεη ηα δηθά ηνπο ζπκθέξνληα, ζα πξέπεη λα απνκαθξχλεηαη. Νη ΚΘΝ

δελ πξέπεη λα έρνπλ ηελ ίδηα πνξεία κε ηα θφκκαηα.

4. Αιιαγή θνπιηνχξαο θαη λννηξνπίαο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ πνιηηηθψλ:

ιεο νη παξαπάλσ πξνυπνζέζεηο δελ είλαη δπλαηφλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ρσξίο ηελ

αιιαγή λννηξνπίαο θαη θνπιηνχξαο ησλ πνιηηψλ, αιιά θαη ησλ πνιηηηθψλ.

Θαζψο ε δεκνθξαηία είλαη πνιίηεπκα πνπ εκπεξηέρεη ηελ ακθίδξνκε επηθνηλσλία

θαη ηελ αιιειεμάξηεζε θπβέξλεζεο θαη εθινγηθνχ ζψκαηνο, ε αιιαγή ζα

επέιζεη κφλν αλ γίλεη πξνζπάζεηα θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο. Νη πνιηηηθνί πξέπεη

λα δείμνπλ βνχιεζε θαη δηάζεζε λα ελζηεξληζηνχλ ηε γλψζε θαη ηελ εκπεηξία

ησλ ΚΘΝ θαη λα ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ηδέεο ηνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη

πνιίηεο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ πξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη είλαη δηθαίσκα,

αιιά θαη ππνρξέσζή ηνπο, λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο απνθάζεηο πνπ επεξεάδνπλ ηε

δσή ηνπο.

Νη πξνβιεκαηηζκνί θαη ε θξηηηθή πνπ εθθξάδνληαη ζε ζρέζε κε ην θαηά πφζνλ

είλαη δπλαηφ λα εθαξκνζηεί ζσζηά ε δηάηαμε γηα ηηο ΚΘΝ, αθνξνχλ ζηε κε

πινπνίεζε ησλ πξναλαθεξζέλησλ πξνυπνζέζεσλ. πάξρεη θίλδπλνο λα

δεκηνπξγεζεί ράζκα αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο ζε ΚΘΝ θαη ζε απηνχο πνπ

δελ ζπκκεηέρνπλ, αιιά θαη λα απνδπλακσζεί ν ξφινο ηνπ θνηλνβνπιίνπ. Ρν

δήηεκα δελ είλαη λα παξακεξηζηεί ε Βνπιή, αιιά, ζε ζπλεξγαζία κε ηηο

νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ λα ιακβάλνληαη νη θαιχηεξεο απνθάζεηο γηα

75

ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο. Γη΄ απηφ ην ιφγν, είλαη θαίξην δήηεκα

ε αλεμαξηεζία αιιά θαη ν έιεγρνο ησλ δηακεζνιαβεηψλ.

8. ΓΔΛΗΘΑ ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ

Ζ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία κηαο ζχγρξνλεο δεκνθξαηηθήο θνηλσλίαο

ζηεξίδεηαη ζε ηξεηο άμνλεο: ζε κηα πγηή αληαγσληζηηθή νηθνλνκία ηεο αγνξάο, ζε

κηα δηαθαλή δεκφζηα δηνίθεζε κε επίθεληξν ηνλ πνιίηε θαη ζε κία απηφλνκε

θνηλσλία πνιηηψλ αλεμάξηεηε απφ ηδησηηθέο, θνκκαηηθέο ή θπβεξλεηηθέο

επηξξνέο.

Ζ νηθνλνκία ηεο αγνξάο απνηειεί ηελ έθθξαζε ηεο αλζξψπηλεο

παξαγσγηθφηεηαο θαη ζπκβάιιεη ζηελ επεκεξία ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. Πε

ζπλδπαζκφ κε ηε επηηειηθή ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο, ε νηθνλνκία ηεο αγνξάο

είλαη αλαγθαία πξνυπφζεζε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο δεκνθξαηηθήο

δηαθπβέξλεζεο. Υζηφζν, ζηε ζεκεξηλή επνρή, νη πεξηνξηζκνί ησλ κεραληζκψλ

ηεο αγνξάο αθελφο θαη ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο αθεηέξνπ, δελ επηηξέπνπλ ηελ

ηθαλνπνηεηηθή εθπιήξσζε ησλ αηηεκάησλ θαη ησλ επηζπκηψλ ηνπ θνηλσληθνχ

ζπλφινπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν πνιίηεο δελ πξέπεη λα κέλεη κφλν ζηελ

εθπιήξσζε ησλ εθινγηθψλ ηνπ δηθαησκάησλ θάζε ηέζζεξα ρξφληα, αιιά λα

ζπκκεηέρεη ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία ζε θαζεκεξηλή βάζε.

Δίλαη γεγνλφο, φηη νη ζχγρξνλεο δεκνθξαηηθέο θνηλσλίεο βξίζθνληαη ζε κηα

πεξίνδν θξίζεο ηεο πνιηηηθήο. Νη παξάγνληεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηε δεκηνπξγία

απηήο ηεο θαηάζηαζεο είλαη πνιινί, κε ζεκαληηθφηεξνπο ηελ ηερλνινγηθή

αλάπηπμε, ηελ παγθνζκηνπνίεζε ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηελ εκβάζπλζε ηεο

δεκνθξαηίαο, κε ηελ έλλνηα φηη ε εθαξκνγή ηεο δηαθπβέξλεζεο θαζίζηαηαη

νινέλα θαη πην πνιχπινθε. Νη επηπηψζεηο απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ γίλνληαη

ηδηαίηεξα εκθαλείο ζε πεξηφδνπο εθινγηθψλ αλακεηξήζεσλ, φπνπ ηα πνζνζηά

απνρήο κεγαιψλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν. Ρν θελφ επηθνηλσλίαο πνπ έρεη

δεκηνπξγεζεί αλάκεζα ζηνπο πνιίηεο θαη ηελ επίζεκε πνιηηηθή κπνξεί λα

θαιχςεη ε θνηλσλία πνιηηψλ θαη νη νξγαλψζεηο ηεο. Ζ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο

76

δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ είλαη επηηαθηηθή. Νη Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο

κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ απνηειεζκαηηθά δεκφζηεο πνιηηηθέο θαη λα επηηχρνπλ

εθεί πνπ ην θξάηνο απνηπγράλεη, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη κε ηηο δξάζεηο ησλ

ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο. Ζ ζχγρξνλε δεκνθξαηία πξέπεη λα είλαη άκεζε,

αληηπξνζσπεπηηθή θαη ζπκκεηνρηθή, κε, φζν ηνλ δπλαηφλ, πεξηζζφηεξεο

θνηλσληθέο δπλάκεηο λα ζπκκεηέρνπλ.

Ρν Πχληαγκα ηεο Διιάδαο πξνβιέπεη ηε ξχζκηζε ησλ αληηπξνζσπεπηηθψλ

ζεζκψλ (θφκκαηα, θπβέξλεζε, ππνπξγεία, δεκφζηα δηνίθεζε θ.ά.) αιιά δελ

δίλεη ην απαηηνχκελν βάξνο ζε ζεζκνχο ζπκκεηνρηθήο θαη άκεζεο δεκνθξαηίαο

(θνηλσλία πνιηηψλ, ΚΘΝ, νξγαλψζεηο εζεινληψλ, θ.ά.). Ζ θακπάληα ησλ ΚΘΝ

γηα ηε ζπληαγκαηηθή αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ έρεη σο βαζηθφ αίηεκα

ηε γεθχξσζε απηνχ ηνπ θελνχ ζηνλ Θαηαζηαηηθφ Σάξηε ηεο ρψξαο καο, ψζηε

λα ζπκβαδίδεη κε ηηο αξρέο ηεο Δπξσπατθήο έλσζεο θαη ησλ Γηεζλψλ

Νξγαληζκψλ, φπνπ ε ζπκκεηνρή ησλ ΚΘΝ ζηελ παξαγσγή θαλφλσλ δηθαίνπ

απνηειεί πάγηα ηαθηηθή.

Ζ κέρξη ηψξα πνξεία ηεο θακπάληαο δείρλεη φηη ην αίηεκα έρεη αηηηνινγεκέλε

βάζε, αθνχ έρεη γίλεη απνδεθηφ απφ ηελ επίζεκε πνιηηηθή θαη ππνζηεξίδεηαη απφ

ζπληαγκαηνιφγνπο, πνιηηηθνχο, θφκκαηα, ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο θαη

θνηλσληθνχο θνξείο. Νη απφςεηο πνπ έρνπλ εθθξαζηεί γηα ην ζέκα έρνπλ

δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν σο πξνο ηε κνξθή πνπ ζα κπνξνχζε λα έρεη ε ζρεηηθή

δηάηαμε, σζηφζν έρνπλ έλα θνηλφ ζεκείν: παξαδέρνληαη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο

ζπληαγκαηηθήο αλαβάζκηζεο ησλ ΚΘΝ θαη ζεσξνχλ ηελ ζπκπεξίιεςε ζρεηηθήο

αλαθνξάο επηβεβιεκέλε απφ ηηο λέεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο.

Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη ν αθηηβηζκφο ζα ππνθαηαζηήζεη ηε δεκνθξαηία νχηε φηη νη

Κε Θπβεξλεηηθέο Νξγαλψζεηο ζα αληηθαηαζηήζνπλ ηα θφκκαηα. Θνηλσλία

πνιηηψλ θαη πνιηηηθά θφκκαηα δελ είλαη ξφινη αλαπιεξσκαηηθνί αιιά

ζπκπιεξσκαηηθνί θαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπο είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ

εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο δηαθπβέξλεζεο. Γη‟ απηφ ην ιφγν, ε δηάηαμε γηα ηηο ΚΘΝ

πξέπεη λα ξπζκίδεη ηε ζρέζε ησλ νξγαλψζεσλ κε ηνπο ππφινηπνπο ζεζκνχο, κε

ηξφπν πνπ λα πξνσζεί ηε ζσζηή επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ηξηψλ ρψξσλ δξάζεο

ησλ πνιηηψλ (αγνξά, θξάηνο, θνηλσλία πνιηηψλ), λα δηαζθαιίδεη ηνλ έιεγρν ησλ

77

νξγαλψζεσλ, ρσξίο φκσο λα πεξηνξίδεη ηελ αλεμαξηεζία ηνπο θαη λα εμαζθαιίδεη

γηα ηηο ΚΘΝ ίδηεο δπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο κε ηνπο ππφινηπνπο θνξείο πνιηηηθήο

ζπζζσκάησζεο.

Ρα θξάηε εκπηζηεχνληαη, πιένλ, ηε δηαρείξηζε επαίζζεησλ θνηλσληθψλ

δεηεκάησλ ζηηο ΚΘΝ κε ηελ παξάιιειε ρξεκαηνδφηεζε πνπ απαηηείηαη γηα λα

εθπιεξψζνπλ νη νξγαλψζεηο ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ρν θαηλφκελν απηφ

παξαηεξείηαη ζε επξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε λα

πξσηαγσληζηεί ζηελ θαηλνχξγηα πξαγκαηηθφηεηα θαη λα ραξάδεη πνιηηηθέο

ιακβάλνληαο ππφςε ηελ εκπεηξία θαη ηε γλψζε ησλ ΚΘΝ ζηε δηακφξθσζε ηνπ

δηθαίνπ. Ήδε, ζηε Ππλζήθε γηα ην Πχληαγκα ηεο Δπξψπεο ην άξζξν Η-47,

νξίδεηαη φηη ηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο Έλσζεο πξέπεη λα δηαηεξνχλ αλνηρηφ,

δηαθαλή θαη ηαθηηθφ δηάινγν κε ηηο αληηπξνζσπεπηηθέο ελψζεηο θαη ηελ θνηλσλία

πνιηηψλ. Ζ Διιάδα νθείιεη λα αθνινπζήζεη ηηο δηεζλείο εμειίμεηο ζε απηφ ηνλ

ηνκέα, γηα λα ζπκβαδίδεη κε ηα ππφινηπα αλεπηπγκέλα θξάηε. Αλάινγα, ην

Πχληαγκα ηεο ρψξαο καο, σο ν αλψηαηνο λφκνο ηνπ θξάηνπο, νθείιεη λα

πξνζαξκφδεηαη ζηηο λέεο θνηλσληθέο κεηαβνιέο. Ζ ξχζκηζε ηνπ ρψξνπ ηεο

θνηλσλίαο πνιηηψλ απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο

δηαθπβέξλεζεο θαη ηελ πνηνηηθή ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ πνιηηεχκαηνο,

πνπ πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιν, έρεη σο επίθεληξν ηνλ άλζξσπν.

78

ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ

Βαζηιφπνπινο, Ξ. (2003), Γηαθπβέξλεζε θαη Θνηλσλία Ξνιηηψλ, δηαζέζηκν

ζην www.koinoniapoliton.gr/site/content/view/192/27/lang,el_GR.UTF8/,

αλαθηήζεθε ζηηο 25/09/2006.

Βεληδέινο, Δ. (2000), Νη πεξηπέηεηεο ηεο Θνηλσλίαο ησλ Ξνιηηψλ,

δηαζέζηκν ζην

www.koinoniapoliton.gr/site/content/view/105/27/lang,el_GR.UTF8/,

αλαθηήζεθε ζηηο 25/09/2006.

Γηαλλήο, Λ. (2001), Θνηλσλία Ξνιηηψλ θαη Λενιαία, Κειέηε ηεο Γεληθήο

Γξακκαηείαο Λέαο Γεληάο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έθθξαζεο (επηκ. Λίθνο

Γηαλλήο), Δθδφζεηο Ξαπαδήζε, Αζήλα.

Γηαλλήο, Λ. (2002), Ρη είλαη ε Θνηλσλία Ξνιηηψλ; Έθδνζε ηεο ΚΘΝ

«Θίλεζε πνιηηψλ γηα κηα αλνηρηή θνηλσλία», Αζήλα.

Ίδξπκα Κείδνλνο Διιεληζκνχ, (1998), δηαζέζηκν ζην

www.fhw.gr/chronos/05/gr/politics/index.html, αλαθηήζεθε ζηηο

07/09/2006.

Θαδαιφηηη, Δ. (2006), Θνηλσλία πνιηηψλ θαη θφκκαηα, Άξζξν ζηελ

εθεκεξίδα Διεπζεξνηππία, δεκνζηεχηεθε ζηηο 21/03/2006.

Ιηνλαξάθεο, Λ. (2005), Νη ΚΘΝ ηξίηεο γεληάο, Άξζξν ζηελ εθεκεξίδα Ρα

Λέα, δεκνζηεχηεθε ζηηο 23/08/2005.

Καθξπδεκήηξεο, Α. (2003), Θξάηνο θαη Θνηλσλία ησλ Ξνιηηψλ,

Κεηακεζνλχθηηεο Δθδφζεηο, Αζήλα.

Κνπδέιεο, Λ. (2000), Ζ θξίζε ησλ θνκκάησλ θαη ε Θνηλσλία πνιηηψλ σο

δηέμνδνο, δηαζέζηκν ζην

www.koinoniapoliton.gr/site/content/view/116/27/lang,el_GR.UTF8/,

αλαθηήζεθε ζηηο 25/09/2006.

Κνπδέιεο, Λ. (2003), Γηαηί απνηπγράλνπλ νη κεηαξξπζκίζεηο;, Άξζξν ζην

έλζεην Λέεο Δπνρέο ηνπ Βήκαηνο, δεκνζηεχηεθε ζηηο 29-6-2003, Αζήλα.

Ξαπαζπειηφπνπινο, Π. (2002), Ρη είλαη ε «θνηλσλία πνιηηψλ», Άξζξν

ζηελ εθεκεξίδα Διεπζεξνηππία ηεο 20/12/2002, Αζήλα.

79

Πσηεξέιεο, Γ. (2000), Ζ ζπληαγκαηηθή ελζάξξπλζε ηεο «θνηλσλίαο ησλ

πνιηηψλ», Δπίκεηξν ζην «Πχληαγκα θαη Γεκνθξαηία ζηελ επνρή ηεο

“παγθνζκηνπνίεζεο”», Δθδφζεηο Αλη. Λ. Πάθθνπια, Αζήλα.

Πσηεξφπνπινο, Γ. (2000), Δλλνηνινγηθέο δηεπθξηλήζεηο γηα ηελ Θνηλσλία

Ξνιηηψλ, δηαζέζηκν ζην

www.koinoniapoliton.gr/site/content/view/114/27/lang,el_GR.UTF8/,

αλαθηήζεθε ζηηο 25/09/2006.

Πσηεξφπνπινο, Γ. (2004), Ζ άγλσζηε θνηλσλία πνιηηψλ (επηκ. Γεκήηξεο

Πσηεξφπνπινο), Δθδφζεηο Ξνηακφο, Αζήλα.

Ρνθβίι, Α. (1987), Ζ Γεκνθξαηία ζηελ Ακεξηθή, (κεηάθξαζε: Βαζ. Ι.

Θαδαληδή), Δθδφζεηο Α. Θαξαβηα, Αζήλα.

Γηαδηθηπαθνί ηφπνη

www.mkosyntagma.gr

www.koinoniapoliton.gr

www.anatheorisi.org

80

ΞΑΟΑΟΡΖΚΑΡΑ

81

ΝΟΓΑΛΥΠΔΗΠ ΞΝ ΠΚΚΔΡΔΣΝΛ ΠΡΖΛ ΘΑΚΞΑΛΗΑ ΓΗΑ ΡΝ ΠΛΡΑΓΚΑ7

Μη Κυβερνητική Οργάνωση

"ΑΓ. ΘΔΟΓΧΡΟΗ"- Φηιαλζξσπηθόο ύιινγνο Μέξηκλαο Δηδηθνύ Παηδηνύ Ν. Ρνδόπεο

Άγξηα Εσή

Αγξνηνπεξηβαιινληηθή Οκάδα Βηνθαιιηεξγεηώλ Γπη. Διιάδνο

Αεξνιέζρε Ρόδνπ

Αζιεηηθόο ύιινγνο Εαγνξάο

Αηησιηθή Δηαηξία Σνπίνπ θαη Πεξηβάιινληνο

Αθαδεκία Πνιηηώλ

"ΑΚΡΟΠΟΛΗ"- ύιινγνο Πνληίσλ Γήκνπ Καιιηθξάηεηαο

"ΑΛΚΤΟΝΖ"- ύιινγνο Πξνζηαζίαο θαη Πεξίζαιςεο Αγξίσλ Εώσλ Πάξνπ

Αιιεινβνεζεηηθό Σακείν πιιόγνπ Τπαιιήισλ Σξαπέδεο Διιάδαο

"ΑΜΦΗΚΣΗΟΝΗΑ"- ύιινγνο Δζεινληώλ Αηκνδνηώλ

"ΑΝΑΓΔΝΝΖΖ"- ύιινγνο Γνλέσλ & Φίισλ Απηηζηηθώλ Παηδηώλ

Αλαπεξία Σώξα

"ΑΝΣΗΓΟΝΖ"- Κέληξν Πιεξνθόξεζεο θαη Σεθκεξίσζεο

Αληηππξεληθό Παξαηεξεηήξην Μεζνγείνπ

Αξηζηνηέινπο Πεξίπαηνο

Αξθηνύξνο

Άξζηο

"ΑΡΗ"- ύιινγνο Θεζζαινλίθεο

"ΑΡΥΔΛΧΝ"- ύιινγνο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ζαιάζζηαο ρειώλαο

Αζηηθή Δηαηξία Πξνζηαζίαο Ληκλώλ Κνξσλείαο - Βόιβεο

Αζηξνλνκηθή Οκάδα Φνηηεηώλ Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο

Αηηηθή - Πεξηβάιινλ Ο

"ΑΤΡΑ"- Πεξηβαιινληηθή Οξγάλσζε ειηαλίηηθσλ Αραταο

Access2democracy

Action Aid

Act Up

AEGEE

"ANCE"- Athens network of colloborating experts

"AWNM"- Αζύξκαην Μεηξνπνιηηηθό Γίθηπν Αζήλαο

Βήκα γηα Γεκνθξαηία ησλ Πνιηηώλ

"ΒΟΖΘΔΗΑ ΕΧΖ ΠΡΟ ΣΟ ΔΗΓΗΚΟ ΠΑΗΓΗ – ΑΣΟΜΟ" Φ.. Β. Διιάδνο

"ΒΡΗΣΟΜΑΡΣΤ"- Δπηκνξθσηηθόο ύιινγνο Γπλαηθώλ Υεξζνλήζνπ

"ΓΑΗΑ"- Πεξηβαιινληηθή νκάδα Κπθιάδσλ

"ΓΔΝΑΘΛΟΝ"- Κέληξν δηεπηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο αλζξσπίλσλ θαη θπζηθώλ ζπζηεκάησλ

"ΓΗΑΝΝΖ ΚΟΡΓΑΣΟ"- Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Εαγνξάο

Γηαηξνί ηεο Γεο

Γηαηξνί ηνπ Κόζκνπ

"ΓΝΧΜΖ θαη ΓΝΧΖ"- ύιινγνο Γηαβεηηθώλ Ν. Έβξνπ

7 Μέρξη ηε ζηηγκή πνπ γξάθεηαη ε παξνύζα εξγαζία

82

Γξακκαηεία Νέσλ ΓΔΔ

Γπκλαζηηθόο Αζιεηηθόο ύιινγνο Υνιαξγνύ

Γπλαίθα θαη Αλάπηπμε

Γπλαίθεο ηνπ Κόζκνπ (ηκήκα Κσ)

"CAID"- Κέληξν Δθαξκνζκέλνπ Βηνκεραληθνύ ρεδίνπ

Γειθηθή Δηαηξεία

Γεκνζηνγξάθνη Κνληά ζηα ύλνξα

"ΓΖΧ"- Οξγαληζκόο Διέγρνπ θαη Πηζηνπνίεζεο Βηνινγηθώλ Πξντόλησλ

"ΓΗΑΒΑΖ ΠΔΕΧΝ"- Γεκνηηθή Κίλεζε

Γηαδεκνηηθό Γίθηπν Γνκώλ Τγείαο Οξγαληζκώλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Αηηηθήο

Γηεζλέο Αλαπηπμηαθό Κέληξν

Γηεζλήο Αληηαπαγνξεπηηθή Έλσζε

Γηεζλήο Γηαθάλεηα

Γηεπηζηεκνληθό Ηλζηηηνύην Πεξηβαιινληηθώλ Δξεπλώλ

Γίθηπν Αλνηθηήο θαη Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο

Γίθηπν "Διιεληθή Πιαηθόξκα γηα ηελ Έξεπλα θαη Σερλνινγία ζηελ Καηαζθεπή"

Γίθηπν γηα ηα Γηθαηώκαηα ηνπ Παηδηνύ

Γίθηπν Γπλαηθώλ Δπξώπεο

Γίθηπν Μεζόγεηνο Ο

ΓΡΑ.Δ.

Γσδεθαλεζηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ

"ΔΑΓΑΠ"- Δηαηξεία γηα ηελ Αλάπηπμε θαη ηε Γεκηνπξγηθή Απαζρόιεζε ησλ Παηδηώλ

Δζεινληέο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο Νέαο Φηιαδέιθεηαο

Δζεινληηθή Δξγαζία Αζήλαο

Δζεινληηθή Δξγαζία Θεζζαινλίθεο

Δζεινληηθό Σκήκα Αληηκεηώπηζεο Καηαζηξνθώλ Καζηνξηάο

Δζληθή Οκνζπνλδία Κηλεηηθά Αλαπήξσλ

Δζληθή Οκνζπνλδία Σπθιώλ

Δζληθή πλνκνζπνλδία Αηόκσλ κε Αλαπεξία

ΔΚΠΟΗΕΧ

"ΔΚΤΘΚΚΑ"- Κέληξν Έξεπλαο θαη Τπνζηήξημεο Θπκάησλ Καθνπνίεζεο θαη Κνηλσληθνύ Απνθιεηζκνύ.

"ΔΛΠΗΝΗΚΖ"- Οηθνινγηθόο θαη Φηινδσηθόο ύιινγνο Υνιαξγνύ

Διιεληθή Δπηηξνπή Pierre De Coubertin

Διιεληθή Έλσζε γηα Αηιαληηθή θαη Δπξσπατθή πκκαρία / Δπηηξνπή Δθπαίδεπζεο θαη Δπηζηεκώλ / Σκήκα Γπλαηθώλ

Διιεληθή Οκνζπνλδία Θαιαζζαηκίαο

Διιεληθή Οκνζπνλδία Ηππαζίαο

Διιεληθό Ηλζηηηνύην Ζιεθηξνθίλεησλ Ορεκάησλ

Διιεληθό Κέληξν Καηαλαισηώλ

Διιεληθό Κέληξν Σέρλεο θαη Πνιηηηζκνύ

Διιεληθόο Αγξνπεξηβαιινληηθόο ύλδεζκνο

Eιιεληθν Φόξνπκ Μεηαλαζησλ

Διιελνηηαιηθόο ύιινγνο Βόινπ

Διιελνζνπδαληθόο ύλδεζκνο Φηιίαο

"ΔΝ ΓΡΑΔΗ"- Δζεινληηθή Πεξηβαιινληηθή Οκάδα Αικπξνύ

"ΔΝΔΑΡ"- Δπξσπατθή-Μεζνγεηαθή Δηαηξεία γηα ηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε, Δθηίκεζε θαη Πξνζηαζία

Δλεξγνί Πνιίηεο γηα ηελ Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε

83

θαη ηελ Πξόζβαζε ζηε Γεκόζηα Δπηθνηλσλία

Έλσζε γηα Δπξσ-Αηιαληηθή πλεξγαζία

Έλσζε Γνλέσλ Παιαηνύ Φαιήξνπ

Έλσζε Γπλαηθώλ Κξήηεο

Έλσζε Γεκνζηνγξάθσλ Πεξηνδηθνύ θαη Ζιεθηξνληθνύ Σύπνπ Μαθεδνλίαο-Θξάθεο

Έλσζε Καηαλαισηώλ Καβάιαο

Έλσζε Κπξηώλ Γξάκαο

Έλσζε Νεθξνπαζώλ

Έλσζε Νέσλ Δπηζηεκόλσλ Δπξσπατθώλ πνπδώλ

Έλσζε Πνιηηώλ Θεζζαινλίθεο

Έλσζε Πνιηηώλ Θεζζαινλίθεο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηνλ Πνιηηηζκό

Έλσζε πγγξαθέσλ Ννκνύ εξξώλ

Έλσζε πιιόγσλ Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Γήκνπ Γάθλεο

Έλσζε Σνπηθώλ Δθεκεξίδσλ Αηηηθήο

Δπηηξνπή εηείαο γηα ηελ Δηξήλε ζηα Βαιθάληα

Δξγαηηθό Κέληξν Γξάκαο

Δξεπλεηηθό Δξγαζηήξην Σερλνινγίαο Διέγρνπ θαη Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο

Δξύκαλζνο

Δζηία - Αγ. Νηθόιανο

Δηαηξεία Θεζζαιηθώλ Μειεηώλ

Δηαηξία Κνηλσληθήο Φπρηαηξηθήο θαη Φπρηθήο Τγείαο

Δηαηξία Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο θαη Φπρηθήο Τγείαο

Δηαηξία Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Ρίνπ

Δηαηξία Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Καζηνξηάο

Δηαηξεία Πξνζηαζίαο Σερλώλ θαη Πνιηηηζκνύ

Δηαηξία Πξνζηαζίαο Σνπίνπ θαη Πεξηβάιινληνο Πάηξαο

Δηαηξία Πξνζηαζίαο Σξηρσλίδαο

Δηαηξία Πξνζηαζίαο Φύζεο Κεθαινληάο- Ηζάθεο

Δηαηξεία ρνιηθώλ Φπρνιόγσλ Διιάδαο

Δηαηξία Σξηγώλνπ Πξεζπώλ

"ΔΤ ΕΖΝ" Ηζάθεο Φηιαλζξσπηθόο ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ ΑΜΔΑ

Δπξσπατθή Έθθξαζε

Δπξσπατθή Πξόθιεζε

"EYΧΝΤΜΟ"- Οηθνινγηθή Βηβιηνζήθε

"Ecofilms"- Δηθόλα θαη Πεξηβάιινλ

ELSA

"EURONEM"- Δπξσπατθό Οπηηθναθνπζηηθό Γίθηπν

European Business Ethic Network

Greek Politics Special Group

Greenpeace

"Ζ ΑΓΑΠΖ"- Ννκαξρηαθόο ύιινγνο Αηόκσλ κε Αλαπεξία Ν. Υαιθηδηθήο

"Ζ ΑΓΗΑ ΣΡΗΑΓΑ"- Δθπνιηηηζηηθόο θαη Δμσξατζηηθόο ύιινγνο Αγξηάλσλ

"Ζ ΑΡΓΧ"- σκαηείν Ναπηηθώλ Γνλέσλ Παηδηώλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο

"Ζ ΓΖΜΖΣΡΑ"- Οηθνινγηθόο ύιινγνο Γηάδνζεο Βηνινγηθήο Καιιηέξγεηαο

"Ζ ΔΛΠΗΓΑ"- ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ ΑΜΔΑ Κεθαιιελίαο

"Ζ ΔΛΠΗΓΑ"- ύιινγνο Νεθξνπαζώλ Γπη. Μαθεδνλίαο

"Ζ ΔΛΠΗΓΑ"- σκαηείν Αηόκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Λεπθάδαο

84

"Ζ ΚΤΦΔΛΖ"- Ννκαξρηαθόο ύιινγνο Αηόκσλ κε Αλαπεξίεο

"ΖΛΗΟΠΟΡΟΗ"- Γίθηπν πιεξνθόξεζεο - δξάζεο λέσλ γηα ηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή νηθνινγία

"ΖΛΗ"- ύιινγνο ΑΜΔΑ θαη Γνλέσλ Απηώλ Ν. Ζιείαο

"Ζ ΜΗΔΕΑ"- Μνξθσηηθόο Δθπνιηηηζηηθόο ύιινγνο Νέσλ Κνπαλνύ

"Ζ ΠΡΟΣΑΗΑ"- ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Αηηηθήο

"Ζ ΤΝΑΝΣΖΖ"- Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Άλσ Βξνληνύο

Hellenic Legal Aid

Human Rights Defense Center

"ΘΔΑΗ"- Kηλεκαηνγξαθηθή Δηαηξεία Ρόδνπ

"ΘΟΑ"- Δηαηξία Πξνζηαζίαο Σερλώλ θαη Πνιηηηζκνύ

Ηαηξηθή Δηαηξεία Καηά ηεο Ππξεληθήο θαη Βηνρεκηθήο Απεηιήο

Ηαηξηθό Κέληξν Απνθαηάζηαζεο Θπκάησλ Βαζαληζηεξίσλ Αζήλαο

"INKA"- Γεληθή Οκνζπνλδία Καηαλαισηώλ Διιάδνο

"ΗΝΚΑ"- Ηλζηηηνύην Καηαλαισηώλ Μαθεδνλίαο

Ηλζηηηνύην γηα ηε Βηώζηκε Δμέιημε ηνπ Κεξθπξατθνύ Πνιηηηζκνύ

Ηλζηηηνύην Καηαλαισηώλ

Ηλζηηηνύην Κνηλσληθήο θαη Πξνιεπηηθήο Ηαηξηθήο

Ηλζηηηνύην Οκάδα γηα ηνλ Κόζκν

Ηππηθόο ύιινγνο Νάνπζαο

Ηζνλ Λακία

Ηζηνξηθό Λανγξαθηθό Μνπζείν Βαξλάβα

"INTER PARES"-Δπηζηεκνληθό Γίθηπν Νέσλ

IYUDS

"JADE Hellas"- Διιεληθή Οκνζπνλδία Νεαληθώλ Δπηρεηξήζεσλ

Κάζε Μέξα Πνιίηεο

"ΚΑΛΛΗΣΧ"- Πεξηβαιινληηθή Οξγάλσζε γηα ηελ Άγξηα Εσή θαη ηε Φύζε

Κάξηηαο Αζήλαο - Πξνζθπγηθό Έξγν

"ΚΑΑΠΗ"- Έλσζε Φηιηππηλέδσλ Διιάδαο

Κεληξηθή Έλσζε Γεκνηηθώλ θαη Ννκαξρηαθώλ πκβνπιίσλ Νενιαίαο

Κέληξν Δλαιιαθηηθώλ Αλαδεηήζεσλ Νέσλ Ησαλλίλσλ

Κέληξν Έξεπλαο θαη Γξάζεο γηα ηελ Δηξήλε

Κέληξν Θεξαπεπηηθήο Ηππαζίαο εξξώλ

Κέληξν Μειεηώλ Πνιύηεθλεο Μεηέξαο

Κέληξν Πιεξνθόξεζεο Νέσλ Καιιηθξάηεηαο

Κέληξν Πξνβιεκαηηζκνύ Μεηνλόηεηαο Γπηηθήο Θξάθεο

"KEΠΚΑ"- Κέληξν Πξνζηαζίαο Καηαλαισηή

"ΚΤΜΔ"- Κέληξν ύγρξνλεο Μνπζηθήο Έξεπλαο

Κίλεκα γηα ηα Γηθαηώκαηα ηνπ Παηδηνύ θαη ηνπ Παηέξα

Κηλεκαηνγξαθηθή Λέζρε Καιακάηαο

Κηλεκαηνγξαθηθή Λέζρε Κνξπδαιινύ

Κηλεκαηνγξαθηθή Λέζρε Κσ

Κίλεζε Γεκνθξαηηθώλ Γπλαηθώλ

Κίλεζε Πεξηβάιινληνο θαη Οηθνινγίαο άκνπ

Kίλεζε Πνιηηώλ

Kίλεζε Πνιηηώλ Βέξνηαο 2005

Kίλεζε Πνιηηώλ Ζιηνύπνιεο

Κιίκαθα

85

Κνηλσληθή Αξσγή Διιάδαο

Κνηλσληθή Δθπαίδεπζε θαη Γξάζε

Κνηλσληθή ηήξημε Αλαβύζζνπ

Κνξκνξάλνο

ΚΤΓΑΠ / Οκάδεο Πνιηηώλ γηα ηα Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα ησλ Υξνλίσο Παζρόλησλ

Λανγξαθηθή Δηαηξία Βαξλάβα

"ΛΟΓΟ ΚΑΗ ΠΡΑΞΖ"- Κίλεζε Δλεξγώλ Πνιηηώλ Θεζζαινλίθεο

"ΜΔΓΑ ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ"- ύλδεζκνο Παξαπιεγηθώλ Διιάδνο

Μέλησξ

"ΜΔΑΗΧΝΗΚΟ ΡΟΓΟ"- Πνιηηηζηηθόο κε Κεξδνζθνπηθόο ύιινγνο

Μεζνγεηαθό Ηλζηηηνύην Κηλεκαηνγξάθνπ

Μεραληθνί ηνπ Κόζκνπ

"ΜΗΑΦΤΖ"- Γηεζλέο Γίθηπν γηα ηε Φύζε

Μνξθσηηθόο θαη Δμσξατζηηθόο ύιινγνο Αβδνύ

Μνξθσηηθόο Πνιηηηζηηθόο Όκηινο Βακβαθόθπηηνπ εξξώλ

"MEDASSET"- Μεζνγεηαθόο ύλδεζκνο γηα ηε σηεξία ησλ Θαιάζζησλ Υειώλσλ

Mediterranian Wetlands Initiative

ΜΗΟ-ESCDE

ΜOm Δηαηξεία Μειέηεο θαη Πξνζηαζίαο Μεζνγεηαθήο Φώθηαο

"ΝΔΑΝΗΚΟ ΠΛΑΝΟ"-Γεκηνπξγηθή Οκάδα γηα ηελ Αλάπηπμε ηεο Οπηηθναθνπζηθήο Δπηθνηλσλίαο θαη Έθθξαζεο ησλ Νέσλ Αλζξώπσλ

Νεαληθόο Όκηινο Πνιηηηθήο Έθθξαζεο Θεζζαινλίθεο

Νενιαία Διιεληθήο Έλσζεο γηα Αηιαληηθή θαη Δπξσπατθή πλεξγαζία

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Αξγνιίδαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Αξθαδίαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Θεζπξσηίαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Κεξθύξαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Λαθσλίαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Μεζζελίαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Πηεξίαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Ρεζύκλνπ

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Φζηώηηδαο

Ννκαξρηαθόο ύιινγνο Γνλέσλ θαη Φίισλ ΑΜΔΑ Ν. Έβξνπ

Ννκαξρηαθό σκαηείν ΑΜΔΑ Ν. Υαλίσλ

"ΝΟΜΗΚΟΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ" Αζηηθή Δηαηξεία

Νόκνο θαη Φύζε

"ΟΓΤΔΑ" Γίθηπν

"Ο ΖΛΗΟ"- ύιινγνο Αηόκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Γνλέσλ θαη θίισλ Γήκνπ Καηζαξηαλήο

"ΟΗ ΑΗΓΔ"- Δθπνιηηηζηηθόο Μνξθσηηθόο ύιινγνο Βεξγίλαο

"ΟΗΚΟΕΧΖ" Πεξηβαιινληηθόο θαη Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Κηάηνπ

"ΟΗΚΟΚΡΖΣΖ"- Παγθξήηην Γίθηπν Οηθνινγηθώλ Οξγαλώζεσλ

Οηθνινγηθή Δηαηξία Αλαθύθισζεο

Οηθνινγηθή Δηαηξία Έβξνπ

Οηθνινγηθή Κίλεζε Γξάκαο

Οηθνινγηθή Κίλεζε Θεζζαινλίθεο

Οηθνινγηθή Κίλεζε Καβάιαο

Οηθνινγηθή Κίλεζε Kαιακάηαο

Οηθνινγηθή Κίλεζε Κνδάλεο

Οηθνινγηθή Κίλεζε Πάηξαο

86

Οηθνινγηθή Κίλεζε Πεξηβάιινληνο Σξηθάισλ

Οηθνινγηθή Κίλεζε εξξώλ

Οηθνινγηθή Κίλεζε Φιώξηλαο

Οηθνινγηθή Οκάδα Βέξνηαο

Οηθνινγηθή Οκάδα Ηεξάπεηξαο

Οηθνινγηθή Οκάδα Καξπελεζίνπ

Οηθνινγηθή Οκάδα Ρνδόπεο

Οηθνινγηθή Οκάδα εηείαο

Οηθνινγηθή Παξέκβαζε Ζξαθιείνπ

Oηθνινγηθή Πξσηνβνπιία Οξεηλνύ Γήκνπ Μαθξύ Γηαινύ

Οηθνινγηθή Πξσηνβνπιία Υαλίσλ

Οηθνινγηθή Πξσηνβνπιία Γήκνπ Φνίληθα

Οηθνινγηθή πλεξγαζία Παι. Φαιήξνπ

Οηθνινγηθόο ύιινγνο Πξνζηαζίαο Κνξηλζηαθνύ

Οηθνινγηθόο θαη Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Ξπινθάζηξνπ

Οηθνιόγνη θηάζνπ

ΟΗΚΟ - ιόγνο

Οηθνηνπία

"ΟΗ ΟΡΗΕΟΝΣΔ"- Κέληξν Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο Παηδηώλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο

"ΟΗ ΟΡΗΕΟΝΣΔ"- ύιινγνο Οηθνγελεηώλ Αηόκσλ κε Αλαπεξίεο Γ. Ακπεινθήπσλ

"ΟΗ ΠΟΠΟΛΑΡΟΗ"- σκαηείν Αηόκσλ κε Αλαπεξίεο Ν. Εαθύλζνπ

"Ο ΚΑΛΟ ΑΜΑΡΔΗΣΖ"- ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ παζηηθώλ Παηδηώλ

Οκάδα Αιιειεγγύεο Πξνζθύγσλ Υίνπ

Οκάδα Απηνβνήζεηαο Κνηλσληθώλ Φνξέσλ Γήκνπ Καιιηθξάηεηαο

Οκάδα Δζεινληηζκνύ Γεκνηηθνύ πκβνπιίνπ Νενιαίαο Καιιηθξάηεηαο

Οκάδα Δζεινληώλ Τγείαο Γήκνπ Υεξζνλήζνπ

Οκάδα Κνηλσληθήο θαη Οηθνινγηθήο Γξάζεο ηεο Νέαο Αθξόπνιεο

Οκάδα Οηθνιόγσλ Πξαζίλσλ Βόινπ

Οκάδα Παξέκβαζεο Πνιηηώλ ζε Θέκαηα Πεξηβάιινληνο άκνπ

Οκάδα Πξσηνβνπιίαο κειώλ ηνπ πλδέζκνπ Διιήλσλ Πεξηθεξεηνιόγσλ

Οκάδα Φσηνγξαθίαο Καιιηθξάηεηαο

Οκάδεο Κνηλσληθνύ Απνθιεηζκνύ - Κέληξν Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο-ΟΝΑΚΑ

Όκηινο Πξνβιεκαηηζκνύ γηα ηνλ Δθζπγρξνληζκό ηεο Κνηλσλίαο καο

Όκηινο Φίισλ Γάζνπο Λακίαο

Όκηινο UNESCO Καιακάηαο

Όκηινο UNESCO Journalist Διιάδαο

Όκηινο UNESCO εξξώλ

Οκνζπνλδία Απηνδηαρεηξηδόκελσλ Σακείσλ Τγείαο Διιάδαο

Οκνζπνλδία Δζεινληηθώλ ΜΚΟ

Οκνζπνλδία Κσθώλ Διιάδνο

Οκνζπνλδία Πνιηηηζηηθώλ πιιόγσλ θαη σκαηείσλ Ν. εξξώλ Θεζζαινλίθεο

Olbios Νetwork

ONE EARTH

Παγθξήηηνο Έλσζε

Παλειιαδηθό Γίθηπν Γπλαηθώλ Μεηαλαζηξηώλ

Παλειιαδηθόο ύιινγνο Παξαπιεγηθώλ θαη Κηλεηηθά Αλαπήξσλ

Παλειιήληα Ηζηνξηθή θαη Φηινζνθηθή Δηαηξία

Παλειιήληα Οκνζπνλδία Κξεηηθώλ σκαηείσλ

87

Παλειιήληα Οκνζπνλδία Νεθξνπαζώλ

Παλειιήληα Οκνζπνλδία πιιόγσλ Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Αηόκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο

Παλειιήληα Οκνζπνλδία πιιόγσλ Οηθνγελεηώλ γηα ηελ Φπρηθή Τγεία

Παλειιήληα Οκνζπνλδία σκαηείσλ πιιόγσλ Αηόκσλ κε αθραξώδε Γηαβήηε

Παλειιήλην Γίθηπν γηα ην ζέαηξν ζηελ Δθπαίδεπζε

Παλειιήλην Γίθηπν Οηθνινγηθώλ Οξγαλώζεσλ

Παλειιήληνο ύιινγνο Aγάκσλ Mεηέξσλ

Παλειιήληνο ύιινγνο Δξγαδνκέλσλ ΚΓΑΠ - ΚΓΑΠΜΔΑ

Παλειιήληνο ύλδεζκνο Νεθξνπαζώλ

Παλειιήληνο ύιινγνο Τπνζηήξημεο Τγείαο

Παλειιήληνο ύλδεζκνο Σπθιώλ

Παλειιήληνο ύλδεζκνο Υαλζεληθώλ

Παλειιήλην σκαηείν πκβαζηνύρσλ Δξγαδνκέλσλ ζε Κέληξα Πιεξνθόξεζεο Νέσλ θαη Οξγαλώζεηο Νενιαίαο

Παλζεζζαιηθόο ύιινγνο Αλαπήξσλ Πνιηηώλ

"Π.ΑΝ.ΚΔ.ΘΡΑ."- Πνιηηηζηηθό Αλαπηπμηαθό Κέληξν Θξάθεο

Παξαηεξεηήξην Γηεζλώλ Οξγαληζκώλ θαη Παγθνζκηνπνίεζεο

Παξαηεξεηήξην πκθσληώλ Διζίλθη

Παξέκβαζε

Πάξθν Σήινπ

"ΠΑΗΦΑΖ"- Ηλζηηηνύην Γηαπνιηηηζκηθήο πλεξγαζίαο

Παηξατθή Έλσζε Καηαλαισηώλ

Πεηξατθή Έλσζε Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ θαη Φίισλ ΑΜΔΑ

Πεηξατθόο ύιινγνο Κηλεηηθά Αλαπήξσλ

Πεηξαηνηέρλεκα

50 + Διιάο

Πεξηβαιινληηθή Δηαηξία Μαξγαξηηίνπ

Πεξηβαιινληηθή Δηαηξία Πξέβεδαο

Πεξηβαιινληηθή Κίλεζε Πειίνπ

Πεξηβαιινληηθή Πξσηνβνπιία Κέξθπξαο

Πεξηβαιινληηθή Πξσηνβνπιία Κηιθίο

Πεξηβαιινληηθή Πξσηνβνπιία Μαγλεζίαο

Πεξηβαιινληηθόο ύιινγνο Κνξσπίνπ

Πεξηβαιινληηθόο ύιινγνο Ρεζύκλνπ

"ΠΔΡΗΠΟΤ ΣΡΗΑΝΣΑ, ΓΤΡΧ ΣΑ ΣΡΗΑΝΣΑ"- Νεαληθό Ρεύκα θέςεο θαη Παξέκβαζεο Θεζζαινλίθεο

Πεξηθεξεηαθή Έλσζε Σπθιώλ Βνξεηνδπηηθήο Διιάδαο

Πεξηθεξεηαθή Οκνζπνλδία ΑΜΔΑ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο

Πεξηθεξεηαθή Οκνζπνλδία ΑΜΔΑ Θεζζαιίαο

Πεξηθεξεηαθή Οκνζπνλδία ΑΜΔΑ Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο

Πίλδνο Πεξηβαιινληηθή

"ΠNOH"- ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Γιπθάδαο

Πνδνζθαηξηθόο ύιινγνο ΑΣΡΑΠΖ - Βακβαθόθπηην εξξώλ

Πνηείλ θαη Πξάηηεηλ

Πνιίηεο γηα ην Μέιινλ

Πνιίηεο Πάηξαο Δλ Γξάζεη

Πνιίηεο (Θεζζαινλίθεο)

Πνιηηηζηηθή Γέθπξα

"ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΟ ΠΡΟΞΔΝΔΗΟ"- Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Διαζζόλαο

88

Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Αλάιεςεο Υεξζνλήζνπ

Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Γπλαηθώλ Ληβαδνρσξίνπ

Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Γσληώλ Πεδηάδνο Υεξζνλήζνπ Κξήηεο

Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Νέαο Ζξάθιεηαο Υαιθηδηθήο

Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο Πνηακηώλ

Πνιηηηζηηθόο ύιινγνο θελδπιίνπ

ΠΟ.ΦΤ.ΕΧ.

"ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ"- Πνιηηηζηηθή Δηαηξεία

"ΠΡΟΣΑΣΔΤΧ ΣΟΝ ΔΑΤΣΟ ΜΟΤ ΚΑΗ ΣΟΤ ΑΛΛΟΤ"- Οκάδα Δζεινληώλ Γήκνπ Υεξζνλήζνπ

"ΠΡΧΠΟΤ"- Πξσηνβνπιία Πνιηηώλ γηα ηελ Πξνζηαζία ηνπ πληάγκαηνο ησλ Γεκνθξαηηθώλ Θεζκώλ θαη Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ

Πξσηνβνπιία Γπλαίθα θαη Τγεία

Πξσηνβνπιία Πνιηηώλ Ρεζύκλνπ γηα ηελ Πξόιεςε ησλ Σξνραίσλ Αηπρεκάησλ θαη ηελ Πξνώζεζε ηεο Οδηθήο Αζθάιεηαο

ΟΛΧΝ

νξνπηηκηζηηθή Έλσζε Διιάδνο

πειαηνινγηθή Οκνζπνλδία Διιάδνο

πίηη Αλνηρηήο Φηινμελίαο Γξάκαο

ηαζκόο Πξνζηαζίαο Αγξίσλ Εώσλ θαη Πνπιηώλ

ηέγε Μαθεδνληθνύ Πνιηηηζκνύ

ηέθη Πνιηηηζκνύ Αιβαλώλ Μεηαλαζηώλ

ύιινγνο ΑΜΔΑ Ν. Κνξίλζνπ

ύιινγνο Αηόκσλ κε Αλαπεξία Ν. Άξηαο

ύιινγνο Αηόκσλ κε Κηλεηηθά Πξνβιήκαηα Ν.Ξάλζεο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ 8νπ Γπκλαζίνπ ρνιείνπ Ίιηνλ

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Γεκνηηθνύ ρνιείνπ Εαγνξάο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Γεκνηηθνύ ρνιείνπ Λεβηδίνπ θαη Αξθαδίαο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Δηδηθνύ ρνιείνπ Νάνπζαο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Κσθώλ θαη Βαξήθνσλ Παηδηώλ Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Λπθείνπ Εαγνξάο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ Μνπζηθνύ ρνιείνπ εξξώλ

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ 5νπ Λπθείνπ Νέαο κύξλεο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Κεδεκόλσλ 1νπ Δηδηθνύ ρνιείνπ Θεζζαινλίθεο

ύιινγνο Γνλέσλ θαη Φίισλ ηνπ Κέληξνπ Γεκηνπξγηθήο Απαζρόιεζεο ΑΜΔΑ ηεο Γ.Δ.ΠΑ. Γηαλληηζώλ

ύιινγνο Γνλέσλ Κεδεκόλσλ θαη Φίισλ Παηδηώλ θαη Αηόκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Ν. Κνξηλζίαο (ΔΤΘΤΜΔΗΟ ΚΔΝΣΡΟ)

ύιινγνο Γνλέσλ Κεδεκόλσλ θαη Φίισλ ΑΜΔΑ Ν. Πηεξίαο

ύιινγνο Γπλαηθώλ Εαγνξάο

ύιινγνο Γηαβεηηθώλ Ν. εξξώλ

ύιινγνο Δξγαδνκέλσλ ζην Γήκν Τκεηηνύ

ύιινγνο Δξγαδνκέλσλ θαη πληαμηνύρσλ ΟΣΔ πνπ έρνπλ Παηδηά κε Δηδηθά Πξνβιήκαηα

ύιινγνο Εσόθηισλ Αγίαο Παξαζθεπήο

ύιινγνο Ησαλληηώλ θαθηζηώλ

ύιινγνο Κνηλσληθώλ Λεηηνπξώλ Διιάδαο - Παξάξηεκα εξξώλ

ύιινγνο Κνηλσληνιόγσλ Διιάδαο - Παξάξηεκα Θεζζαινλίθεο

ύιινγνο Κνηλσληνιόγσλ Διιάδαο - Παξάξηεκα εξξώλ

89

ύιινγνο Νεθξνπαζώλ Ν. Ζκαζίαο

ύιινγνο Νεθξνπαζώλ Ν. Λαζηζίνπ

ύιινγνο Νεθξνπαζώλ Ν. Μεζζελίαο

ύιινγνο Νεθξνπαζώλ θαη Μεηακνζρεπκέλσλ Ν. Αραίαο

ύιινγνο Νεθξνπαζώλ ππό αηκνθάζαξζε ή κεηακόζρεπζε Ν. Φζηώηηδαο

ύιινγνο Οηθνγελεηώλ Αηόκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Γήκνπ πθεώλ

ύιινγνο Οηθνγελεηώλ θαη Φίισλ γηα ηελ Φπρηθή Τγεία Ν. εξξώλ

ύιινγνο Οκνηνπαζεηηθώλ Διιάδνο

ύιινγνο Πεξηβαιινληηθήο Πξνζηαζίαο Φπρηθνύ

ύιινγνο Παξαπιεγηθώλ θαη Κηλεηηθά Αλαπήξσλ Ν.Πέιιαο

ύιινγνο Πνδειαηηζηώλ/Πνδειαηεζηξηώλ Καιακάηαο

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Διιήλσλ Αηκνξξνθηιηθώλ

ύιινγνο Πξνζηαζίαο θαη Γηαρείξηζεο Πιαηαλνδάζνπο Μάθξεο Φζηώηηδαο

ύιινγνο Πξνζξαζίαο Πεξηβάιινληνο Αλ. Αηγηαιείαο (Αθξάηα)

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Βνπιηαγκέλεο

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο θαη Παξαδνζηαθώλ Οηθηζκώλ Υεξζνλήζνπ

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Κέξθπξαο

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Παξαιίαο Αθξάηαο

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Ρόδνπ

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Τγείαο θαη Πεξηβάιινληνο Πεξηνρήο Κέληξνπ Τγείαο Υαιαλδξίηζαο

ύιινγνο Πξνζηαζίαο Τγξνβηόηνπσλ Λίκλεο Κεξθίλεο

ύιινγνο Πξνώζεζεο Αλαλεώζηκσλ Πεγώλ Δλέξγεηαο θαη Δπίιπζεο Δλεξγεηαθνύ Κξήηεο

ύιινγνο Ραδηνθσληθνύ ηαζκνύ Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ

ύιινγνο εξξαίσλ Θεζζαινλίθεο

ύιινγνο Σεξπλησηώλ Θεζζαινλίθεο

ύιινγνο Φίισλ Πεξηβάιινληνο Καζηνξηάο

ύιινγνο Φίισλ ηνπ Πελεηνύ θαη ηνπ Παξαπνηάκηνπ Πνιηηηζκνύ ηνπ

πκβνύιην Διιελν-Σνπξθηθήο Δπηρεηξεκαηηθήο πλεξγαζίαο

ύλδεζκνο γηα ηε Γηεζλή Αλάπηπμε

ύλδεζκνο γηα ηε Γηεζλή πλεξγαζία

ύλδεζκνο Διιελίδσλ Δπηζηεκόλσλ

ύλδεζκνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Ννκνύ Ζξαθιείνπ

πλεξγάηεο γηα Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Αλάπηπμε

πλύπαξμε θαη Δπηθνηλσλία ζην Αηγαίν

πληνληζηηθή Δπηηξνπή θαηά ησλ Γεμακελώλ Καβάιαο

SOS Ραηζηζκόο

Σακείν Τγείαο Πξνζσπηθνύ Αγξνηηθήο Σξάπεδαο Διιάδνο

Σακείν Τγείαο Πξνζσπηθνύ Δζληθήο Σξάπεδαο

"ΣΟ ΑΡΚΑΓΗ"- ύιινγνο Κσθώλ Ν. Ρεζύκλνπ

"ΣΟ ΓΔΛΦΗΝΗ"- ύιινγνο θάιαο Λνπηξώλ Λέζβνπ

"ΣΟ ΔΡΓΑΣΖΡΗ"- ύιινγνο Γνλέσλ Κεδεκόλσλ θαη Φίισλ ΑΜΔΑ

"TO KOINΧNIKO ΒΖΜΑ"- Γίθηπν γηα ηελ Αθαδεκία Δζεινληηζκνύ θαη Πνιηηηζκνύ

Σνπξθηθή Μεηνλνηηθή Κίλεζε γηα Αλζξώπηλα θαη Μεηνλνηηθά Γηθαηώκαηα

"ΣΤΦΛΟ"

Unisef Διιάδνο

Unesco Ν. Πεηξαηά θαη Νήζσλ

Ύπαην πκβνύιην ησλ Διιήλσλ Δζληθώλ

Ύπαην πκβνύιην ησλ Διιήλσλ Δζληθώλ Βνξείνπ Διιάδνο

Youth Society for the United Nations- Greece

90

YUASEC

Φηιαλζξσπηθό σκαηείν εηείαο Αηόκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο

Φηινδσηθόο ύιινγνο Νέαο Φηιαδέιθεηαο

Φίινη Ηδξύκαηνο Μειίλα Μεξθνύξε Καιακάηαο

Φίινη Μεζζεληαθνύ θόιπνπ

Φίινη ηνπ Αζπινπνύιεηνπ Ννζνθνκείνπ Βόινπ

Φίινη ηνπ Κξαπζίδσλα Βόινπ

Φίινη ηνπ Πεξηβάιινληνο Ηεξηζζνύ

"ΦΗΛΟΗ ΣΟΤ ΥΑΒΡΗΑ"- Οηθνινγηθόο ύιινγνο Οξκπιίαο Υαιθηδηθήο

Φηινπξόνδνο Όκηινο Τκεηηνύ

Φηινπξόνδνο ύιινγνο Κνδάλεο

Φηινζνθηθόλ Αζήλαηνλ "Δθαηήβνινο"

Φηισλίδεηνο Πνιηηηζηηθόοθαη Δμσξατζηηθόο ύιινγνο Ληκ. Υεξζνλήζνπ

"ΦΛΟΓΑ"- ύιινγνο Γνλέσλ Παηδηώλ κε Νενπιαζκαηηθή Αζζέλεηα

"ΦΛΟΓΑ"- Παξαξηήκαηα Ζκαζίαο θαη Μαγλεζίαο πιιόγνπ Γνλέσλ κε Νενπιαζκαηηθή Αζζέλεηα

"FRIENDS OF NATURE"- Όκηινο Φίισλ Βνπλνύ θαη Θάιαζζαο

"ΥΔΡΟΝΖΟ"- Πνιηηηζηηθόο θαη Δμσξατζηηθόο ύιινγνο

Υηώηεο Πνιίηεο ηνπ Κόζκνπ

WWF

www.anthropos.gr

ΓΗΜΟΣΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΑΡΥΙΑΚΑ ΤΜΒΟΤΛΙΑ ΝΔΟΛΑΙΑ

Αιεμαλδξνύπνιεο

Αλσγείσλ Μεινπνηάκνπ

Αξγπξνύπνιεο

Αξθαινρσξίνπ

Βαζηιηθώλ Θεζζαινλίθεο

Βηζηνλίδαο

Γηαλληηζώλ Πέιιαο

Έδεζζαο

Διεπζέξσλ Καβάιαο

Δπηζθνπήο

Δρεδώξνπ

Εαθύλζνπ

Ζξαθιείνπ

Ζξαθιείνπ ( ΝΟΤΝ)

Θέξκεο

Καιακαξηάο

Καιιηζέαο

Καιιηθξάηεηαο

Καζηειιίνπ Πεδηάδνο

Κηιθίο

Κνδάλεο

Κνξηλζίαο (ΝΟΤΝ)

Μαθεδλώλ

91

Μελεκέλεο

Παιηαλήο Ζξαθιείνπ

Ρεζύκλνπ (ΝΟΤΝ)

εξξώλ

Σακύλεσλ

Σεκέλνπο

Σπιίζζνπ Ζξαθιείνπ

Σπρεξνύ

Φεξώλ Έβξνπ

Υεξζνλήζνπ

Υίνπ

ΟΜΟΠΟΝΓΙΑ ΔΘΔΛΟΝΣΙΚΩΝ ΜΗ ΚΤΒΔΡΝΗΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΔΩΝ ΔΛΛΑΓΟ

"ΑΓΑΠΑΝ " Αλαθνπθηζηηθή πκπνλεηηθή Παξεγνξεηηθή Αγσγή Διιάο

Άγηνο Ησάλλεο ν Διεήκσλ

"ΑΘΖΝΑ"- Αζηηθή κε Κεξδνζθνπηθή Δηαηξεία Δπηκνξθσηηθώλ Γξαζηεξηνηήησλ

Αιιειεγγύε ησλ Λαώλ

ΑΜΟΤΡΣ Διιάο

"ΑΜΤΜΧΝΖ"- Παλειιήληνο ύιινγνο Γνλέσλ Κεδεκόλσλ θαη Φίισλ Αηόκσλ κε Πξνβιήκαηα Όξαζεο θαη Πξόζζεηεο Αλαπεξίεο

"ΑΝΔΛΗΞΖ"- Κέληξν Δπηθνηλσληαθήο Αγσγήο θαη Γξακαηνζεξαπείαο

"ΑΝΟΗΥΣΖ ΑΓΚΑΛΗΑ"- Φίινη Κνηλσληθήο Παηδηαηξηθήο

Αληηθαπληζηηθόο ύιινγνο Πάηξαο

Αληηκεηώπηζε Παηδηθνύ Σξαύκαηνο

Απόθνηηνη ηνπ Πξνγξάκκαηνο "Πξνζηαηεύσ ηνλ εαπηό κνπ θαη ηνπο Άιινπο"

Αξκεληθόο Κπαλνύο ηαπξόο

Άξηνο Γξάζε

"AEGEE-ATHINA" Κίλεζε Φνηηεηώλ γηα ηελ Έλσζε ηεο Δπξώπεο

"AEPHORIA"- Γηα ηνλ Άλζξσπν θαη ην Πεξηβάιινλ

"AIESEC HELLAS"- Έλσζε Γηεζλώλ Οηθνλνκηθώλ θαη Δκπνξηθώλ Δπηζηεκώλ

"ΒΑΛΚΑΝΗΚΖ ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΑ" -Διιεληθή Κέληξν Αλάπηπμεο θαη Δθπαίδεπζεο

Γεληά ηεο Δπξώπεο γηα ηελ Διιάδα-Κύπξν

Γέθπξεο Φηιίαο

Γξακκή Αλζξσπηάο Κνξπδαιινύ

"CHILDREN'S FORUM 21"- Δηαξεηά Γηεζλνύο Καηνρύξσζεο Γηθαησκάησλ ηνπ Παηδηνύ ηνλ 21ν Αηώλα

Γάζθαινη ηνπ Κόζκνπ

"ΓΖΜΖΣΡΑ"- Κέληξν ηξαηεγηθνύ ρεδηαζκνύ γηα ηελ Αλάπηπμε (ΚΔ...Α.)

Γηεζλέο Αλαπηπμηαθό Ηλζηηηνύην Έξεπλαο, Πνιηηηζκνύ θαη Αλάπηπμεο (Γ.Α.Κ.Δ.Π.Δ.)

"ΓΗΑ"- Γηεζλέο Ηλζηηηνύην Αιιειεγγύεο

"ΓΗΚΑ"- Γηαβαιθαληθό Ηλζηηηνύην Κνηλσληθήο Αξσγήο

Γίθηπν Αλζξσπηάο θαη Αιιειεγγύεο Κεξαηζηλίνπ (Γ.Α.Α.Κ.)

"ΔΓΡΑ"- Κνηλσληθέο Γξαζηεξηόηεηεο Δππαζώλ Οκάδσλ

Δζεινληηθή Οκάδα Γηάζσζεο Θεζζαινλίθεο

Δζεινληηθό ώκα Διιήλσλ Ναπαγνζώζησλ

"ΔΚΑΣΟ" -Διιεληθή Καηαλαισηηθή Οξγάλσζε

Διιεληθή Έλσζε Πιεξνθνξηθήο

92

Διιεληθή Δηαηξεία Αληηξεπκαηηθνύ Αγώλα (ΔΛ.Δ.ΑΝ.Α.)

Διιεληθή Δηαηξεία Αληιεξηαλήο Φπρνινγίαο

Διιεληθή Δηαηξεία γηα ηελ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο θαη ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο

Διιεληθή Δηαηξεία γηα ηηο πζηεκαηηθέο Απηνάλνζεο Αζζέλεηεο

Διιεληθή Δηαηξεία Οδώδνπο θιεξύλζεσο

Διιεληθή Δηαηξεία Πξνγελλεηηθήο Αγσγήο

Διιεληθή Δηαηξεία Φπρνινγηθήο Τπνζηήξημεο

Διιεληθή Λέζρε ηνπ Βηβιίνπ

Διιεληθό Kέληξν Έξεπλαο θαη Θεξαπείαο

Διιεληθό Κέληξν ύγρξνλεο Κνηλσληθήο Αληίιεςεο

Διιεληθό πκβνύιην γηα ηνπο Πξόζθπγεο

Διιεληθόο Υηνλνδξνκηθόο ύιινγνο κίμεο Γξεβελώλ

"ΔΛΠΗΓΑ"- Παλειιήληνο ύιινγνο Τπνζηήξημεο Φνξέσλ ηνπ ηνύ ηνπ AIDS

Δηαηξεία Δπηθνηλσληαθήο θαη Πνιηηηθήο Έξεπλαο/Διιεληθό Παξαηεξεηήξην ησλ πκθσληώλ ηνπ Διζίλθη

Δηαηξεία Κνηλσληθήο Τπνζηήξημεο Αλειίθσλ θαη Δθήβσλ ύξνπ

Δηαηξεία πιινγηθήο Τπνζηήξημεο θαηά ηνπ AIDS

"ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ"- Κέληξν Αλάπηπμεο θαη Δθπαίδεπζεο

"ΔΤΣΟΚΗΑ"-ύιινγνο γηα ηελ Πξναγσγή ηνπ Φπζηθνύ Σνθεηνύ

e-ISOTIS (Information Society Open to Impair)

"Ζ ΑΝΑΓΔΝΝΖΖ"- σκαηείν Δλάληηα ζηελ Πξνθαηάιεςε γηα ηηο Φπρηθέο Γηαηαξαρέο

"ΖΛΗΑ ΛΑΛΑΟΤΝΖ"- Μνπζείν Κνζκήκαηνο

"ΖΛΗΑ ΠΟΛΗΣΖ"- Παλειιήληνο ύιινγνο Δζεινληώλ Αηκνδνηώλ Τπ.Τγείαο θαη Πξόλνηαο

"ΖΛΗΑΥΣΗΓΑ" ύιινγνο γηα ην Παηδί θαη ηελ Οηθνγέλεηα