ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΜΦΙΚΛΕΙΕΩΝ (ΔΑΔΙΩΤΩΝ) - ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗΤΖΩΡΤΖ 3 και ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ Τ.Κ. 106 82 ΤΗΛ. 210 38.15.988 FAX: 210 38.17.552 email: info@syndesmos-dadioton.gr Τιμή Φύλ. 1 € MAΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2017 Αριθμ. φύλλου 202

Ηλεκτρονική ιστοσελίδα συνδέσμου: www.syndesmos-dadioton.gr

Ετήσια ΣυνεστίασηΠραγματοποιήθηκε και φέτος, όπως και τα

προηγούμενα χρόνια η ετήσια συνεστίαση τουΣυλλόγου μας με μεγάλη συμμετοχή μελών, συμ-πατριωτών και φίλων του συνδέσμου μας. Πολύτο κέφι με μουσική, χορό και εκλεκτά εδέσματα.Μια ακόμα ευκαιρία συνάντησης, γλεντιού καικουβεντούλας μεταξύ μας.

Ευχόμαστε να ακολουθήσουν πολλές ακόμα τέ-τοιες αλλά και καλύτερες συναντήσεις.

Επί τέλους ήρθε και φέτος η Άνοιξη

Ύστερα από έναν μακρύ και δύσκολο χειμώναμε πολύ κρύο, χιόνια και παγωνιές, έφτασε και ηΆνοιξη με τα χρώματά της, τα αρώματά της, ταπουλιά και τις ανοιξιάτικες γιορτές. Ένα αισιό-δοξο μήνυμα ζωής.

Με το καλό να ακολουθήσει και το καλοκαίριέτσι ώστε όλοι μας να νιώσουμε μια ανάσαπνοής.

Σ ήμερα, τιμούμε την έναρξη της Επανάστασης του 1821 πουαποτελεί το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός της νεότερης ιστο-ρίας μας, αφού με αυτήν το έθνος μας κατόρθωσε να αποκτήσει

κρατική υπόσταση. Μαζί με την εθνική μας επέτειο γιορτάζουμε και τον Ευαγγελισμό

της Θεοτόκου, που συμβολικά ταυτίστηκε με την επανάσταση τουλαού για να υποδηλώσει ότι το ευαγγέλιο της σωτηρίας του ανθρώ-που εξομοιώνεται με τη λύτρωση του έθνους από τη σκλαβιά.

Με την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως, στις 29 Μαΐου 1453, ημαύρη νύχτα της σκλαβιάς κάλυψε τον εθνικό ορίζοντα. Πολλές γε-νιές Ελλήνων γεννήθηκαν και έζησαν σε συνθήκες δουλείας. Ο λαόςμας κατόρθωσε να διατηρήσει την εθνική του ταυτότητα, όπως αυτήεκφράζεται μέσα από τη γλώσσα και τη θρησκεία του.

Σ’ αυτό συνέβαλλαν: η Εκκλησία, που υπήρξε «η κιβωτός του Έθνους»,ο ρασοφόρος δάσκαλος, Κοσμάς ο Αιτωλός και οι Δάσκαλοι του Γένους,που με τα κείμενά τους βοήθησαν στην πνευματική αφύπνιση των Ελ-λήνων.

Η ελπίδα και η πίστη για την απελευθέρωση, δεν έσβησαν όμωςαπό τις καρδιές των Ελλήνων. Έμειναν κρυμμένες στα στήθη τους.

• Έγιναν τραγούδι, • Έγιναν ύμνος, • Έγιναν δύναμη που δυνάμωνετο σκλάβο Έλληνα και τον έκανε να ξεσηκώνεται κατά καιρούς και νακτυπά το δυνάστη.

Εμπνευσμένοι Έλληνες όπως ο Τσακάλωφ, ο Σκουφάς και ο Ξάν-θος, ίδρυσαν τη “Φιλική Εταιρεία” και οργάνωσαν το Έθνος για τηνεξέγερση και την τελική αναμέτρηση, ύστερα από αποτυχημένα κι-νήματα που πνίγηκαν στο αίμα από τους Οθωμανούς. Η “ΦιλικήΕταιρεία” δίκαια θεωρείται προπομπός της Επανάστασης του 1821.

Από διπλωματικής απόψεως η επανάσταση άρχισε με συνθήκες,κάθε άλλο, παρά ευνοϊκές, τόσο γι’ αυτήν, όσο και για οποιοδήποτεεπαναστατικό κίνημα στην Ευρώπη και πολύ περισσότερο στα Βαλ-κάνια. Το μόνο κέρδος για τον αγώνα ήταν ότι δεν έγινε ένοπλη ευ-ρωπαϊκή επέμβαση. Αυτό οφειλόταν κυρίως στον Καποδίστρια, πουτότε, ως υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας, αγωνίστηκε να δια-χωρίσει την Ελληνική Επανάσταση από τις άλλες ευρωπαϊκές και νατονίσει τον εθνικό και χριστιανικό της χαρακτήρα.

Η αποτίναξη του τουρκικού ζυγού ήταν ένα εγχείρημα που αρχικάφαινόταν ακατόρθωτο. Η αριθμητική υπεροχή των τουρκικών στρα-τευμάτων και η μακρόχρονη υποτέλεια δεν έκαμψαν το ηθικό τωνσκλαβωμένων Ελλήνων.

«Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλο-γισθήκαμε, ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχομε άρματα, ούτεότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανέναςφρόνιμος μας είπε «πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκά-ραβα», μας λέγει ο Κολοκοτρώνης.

Η ανταρσία του Αλή Πασά, κατά του Σουλτάνου, θεωρήθηκε η κα-τάλληλη ευκαιρία για να ξεκινήσει η επανάσταση. Έτσι, στις 25 Μαρ-τίου 1821, ο Μητροπολίτης Γερμανός με τους οπλαρχηγούς τηςΠελοποννήσου, κήρυξαν την επανάσταση στη Μονή της Αγίας Λαύ-ρας, στα Καλάβρυτα.

Όμως από τις 23 του Μαρτίου του 1821 οι Μανιάτες και οι Μεσ-σήνιοι, με οπλαρχηγούς τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Πέτρομ-πεη Μαυρομιχάλη, είχαν ελευθερώσει την Καλαμάτα.

H επανάσταση από την Πελοπόννησο διαδόθηκε σε όλη την υπό-δουλη Ελλάδα. Η Στερεά, η Θεσσαλία, η Ήπειρος, η Μακεδονία, ηΚρήτη και τα Νησιά ξεσηκώθηκαν με την κραυγή “Ελευθερία ή Θά-νατος”. Ήταν το ξέσπασμα ενός βασανισμένου και ταπεινωμένουλαού.

Στο μεγάλο προσκλητήριο της πατρίδας όλοι έδωσαν το παρόν.Βρέθηκαν όλοι στην πρώτη γραμμή με τα μπαρουτόβολα και τα σπα-θιά στα χέρια. Κολοκοτρώνης, Ανδρούτσος, Διάκος, Μακρυγιάννης,Νικηταράς, Μαυρομιχαλαίοι, κ.ά. πολλοί.

Ο στόλος που σχηματίστηκε από τα εξοπλισμένα εμπορικά καράβια,ιδίως της Ύδρας, των Σπετσών, των Ψαρών, της Σάμου και του Γαλαξι-δίου, κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τα μεγάλα πολεμικά καράβια τωνΤούρκων και να κυριαρχήσει στο Αιγαίο, εμποδίζοντας αποβάσεις πουθα ήταν μοιραίες για τον Ελληνικό αγώνα, αναδεικνύοντας ήρωες όπωςτο Μιαούλη, το Σαχτούρη, και πυρπολητές όπως τον Παπανικολή, τονΚανάρη και άλλους.

Οι σφαγές των αμάχων στις μεγάλες πόλεις από τους Τούρκους καιο απαγχονισμός του Πατριάρχη τον Απρίλιο του 1821 συγκλόνισαν τηνκοινή γνώμη της Ρωσίας και έδωσαν την ευκαιρία στον Καποδίστριανα επαναφέρει το ελληνικό ζήτημα και να προσπαθήσει να πείσει τοντσάρο να επέμβει, ασκώντας το δικαίωμα που του έδιναν οι Συνθήκεςτης Αικατερίνης της Β με την Τουρκία.

Με την κατάληψη της Τριπολιτσάς και τις νίκες στα Βασιλικά, σταΔερβενάκια, στο Μεσολόγγι (Πρώτη πολιορκία - Δεκέμβριος 1822),η Επανάσταση δυνάμωσε στη Στερεά και στην Πελοπόννησο.

Εκτός όμως από τις επιτυχίες υπήρξαν μεγάλες καταστροφές καιαρκετές αποτυχίες. Η καταστροφή της Χίου στις 31 Μαρτίου 1822,η συντριβή των Ελλήνων στη μάχη του Πέτα της Ηπείρου στις 4 Ιου-λίου 1822, η έξοδος του Μεσολογγίου, η δυσμενής εξέλιξη της Επα-νάστασης στη Μακεδονία, έπειτα από τις πρώτες επιτυχίες, και άλλεςπεριπτώσεις στην ξηρά και στη θάλασσα αποτελούν κορυφαίες στιγ-μές του Αγώνα, αποτελούν ολοκαυτώματα ψυχών και σωμάτων, πουσυγκίνησαν όλον τον κόσμο και δημιούργησαν ισχυρό ρεύμα Φιλελ-ληνισμού στην Ευρώπη.

Από τις καταστροφές, άλλες οφείλονταν στη συντριπτική υπεροχήτου εχθρού και μερικές στα σφάλματα και στη διένεξη μεταξύ τωνΕλλήνων.

Και ενώ αυτά συνέβαιναν το 1822, την επόμενη χρονιά η Επανάστασηπαρουσίασε κάμψη εξαιτίας της φυσικής κόπωσης, της εξάντλησης τωνοικονομικών πόρων και των αντιπαραθέσεων στρατιωτικών και πολιτικώνπου οδήγησαν σε εμφύλιες συγκρούσεις το 1824 και 1825 και έβαλαν σεκίνδυνο τα όσα είχαν κατακτηθεί ως τότε. Η δολερή διχόνοια ήταν η αιτίατης αδυναμίας συγκροτήσεως πολιτικής εξουσίας, ικανής να διευθύνειτον αγώνα.

Την περίοδο αυτή καταστράφηκε η Κάσος και τα Ψαρά (Ιούλιος1824). Ο ελληνικός στόλος είχε μεγάλες νίκες στη Σάμο, στον Γέροντα(Αύγουστος 1824), δεν είχε όμως τα οικονομικά μέσα για να επιμεί-νει στον αγώνα και δεν κατόρθωσε να εμποδίσει την απόβαση τωνΑιγυπτίων στην Πελοπόννησο (Φεβρουάριος 1825), που είχε μείνειχωρίς αρχηγούς με τη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και των πιο ση-μαντικών προκρίτων. Η Στερεά είχε εξασθενήσει μετά τη δολοφονίατου Οδυσσέα Ανδρούτσου και με τη μεταφορά στρατευμάτων στηνΠελοπόννησο.

Συνέχεια στη σελ. 3

25η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΓνωρίζουμε στα μέλη του Συνδέσμου μας ότι η Τακτική Γενική Συνέλευση της 7ης Μαΐου 2017, δεν κατέστη δυνατό να

πραγματοποιηθεί λόγω αδυναμίας προσέλευσης των μελών με αφορμή την διενέργεια του ποδηλατικού αγώνα του ΔήμουΑθηναίων. Κατόπιν τούτου η Συνέλευση θα πραγματοποιηθεί ως συνέχεια την Τετάρτη 24η Μαΐου 2017 απόγευμα ώρα 6 -9 μ.μ. στα γραφεία του Συνδέσμου.

Παρακαλούνται θερμά τα μέλη να προσέλθουν επειδή από τη διενέργεια των εκλογών θα πρέπει να εκλεγεί νέο ΔιοικητικόΣυμβούλιο, τα θέματα που απασχολούν το Σύνδεσμο είναι πολύ σοβαρά και από τη συμμετοχή σας εξαρτάται η συνέχισητης λειτουργίας του.

Το Διοικητικό Συμβούλιο

«ΑΜφΙκΛΕΙΑ» ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2017ΣΕΛΙΔΑ 2

Τα κουνούπια

Το αρχαίο Τιθρώνιο ήταν μια από τις πόλεις της αρχαίας Φω-κίδας στην αριστερή όχθη του Κηφισού, τέσσερα περίπου χι-λιόμετρα βόρεια της Αμφίκλειας. Αναφέρεται από τον Ηρόδοτομεταξύ των πόλεων που πυρπόλησε ο Ξέρξης το 480 π.Χ, καθώςκαι από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, τον Παυσανία στα «Φω-κικά» και τον Τίτο Λίβιο. Ήκμασε κατά την ύστερη κλασσικήεποχή έως τον τρίτο μ.Χ. αιώνα, όπως μαρτυρούν και τα ση-μαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Σύμφωνα με την περιγραφήτου περιηγητή Παυσανία σε κάποια απόσταση από την πόλη,στην όχθη του Κηφισού, υπήρχε το Άλσος των Τιθρωνίων. Απότον Παυσανία μάλιστα τονίζεται ιδιαίτερα το άλσος αυτό σεσχέση με την ίδια την πόλη, για την οποία μας πληροφορεί ότι«δεν έχει τίποτε το αξιομνημόνευτο». Για το άλσος των Τιθρω-νίων ο ίδιος περιηγητής αναφέρει ότι βρίσκεται στο μέρος,όπου ο δρόμος από το Τιθρώνιο προς τη Δρυμαία συναντάειτο δρόμο που κατευθείαν οδηγεί από την Αμφίκλεια στη Δρυμαία «περί» τον Κηφισό. Όπωςαναφέρει ο Ν.Παπαχατζής στα σχόλιά του για τα «Φωκικά» του Παυσανία, έχει προταθεί να αν-τικατασταθεί το «περί» με το «παρά» τον Κηφισό. Ίσως το «περί» αποδίδει καλύτερα τη θέσηκαι την έκταση του άλσους, γιατί ένα άλσος δίπλα στο ποτάμι είναι επόμενο να εκτείνεται καιστις δύο όχθες του ανεξάρτητα αν το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται στη μία μόνον του όχθη.

Το άλσος ήταν αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα και είχε κατασκευαστεί μάλιστα και ναός τουθεού εκεί. Την εποχή του Παυσανία υπήρχαν στο άλσος πολλοί βωμοί, δεν υπήρχε όμωςάγαλμα του θεού στο ναό.

Η θέση του άλσους, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχει μέχρι σήμερα με ακρίβεια προσδιοριστεί. ΟΠαυσανίας αναφέρει ότι στην εποχή του ένας δρόμος ξεκινούσε από την Αμφίκλεια, που ήτανστο σημερινό νεκροταφείο της νέας πόλης, διέσχιζε την κοιλάδα δεξιά του Κηφισού, περνούσετο ποτάμι και κατ' ευθείαν οδηγούσε στη Δρυμαία. Ένας άλλος δρόμος ξεκινούσε από το Τι-θρώνιο, προφανώς στην αριστερή πλευρά του Κηφισού, και συναντούσε το δρόμο από την Αμ-φίκλεια προς τη Δρυμαία κοντά στο ποτάμι, όπου ήταν το άλσος. Το άλσος, για όσουςγνωρίζουν καλά την περιοχή, πρέπει να ήταν κοντά στη θέση Κομοπίλι, όπου εδώ και αιώνεςυπάρχει ο δρόμος από την Αμφίκλεια προς τη Δρυμαία όπως μαρτυρεί και το πέτρινο γεφύριστον Κηφισό, χτισμένο από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σε απόσταση 70 περίπου μέτρωννότια από το παλιό πέτρινο γεφύρι έχει κατασκευαστεί γύρω στα 1900 ένα νέο γεφύρι, απόόπου διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή. Ο Κηφισός, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρο-μής του έχει βορειοανατολική ή ανατολική κατεύθυνση, εδώ στρέφεται βόρεια και δημιουργείένα τόξο 180° περίπου με διάμετρο 100 μέτρα. Το δεξιό (ανατολικό) επίπεδο της όχθης του πο-ταμού είναι υπερυψωμένο σε σχέση με το αριστερό (δυτικό) κατά 3 έως 4 μέτρα. Στο εσωτερικότου τόξου αυτού του ποταμιού σχηματίζεται μία έκταση αρκετών στρεμμάτων με χαμηλότερο

υψόμετρο, η οποία για το λόγο αυτό συχνά πλημμυρίζει μετάαπό καταρρακτώδεις βροχές. Πριν από 50 περίπου χρόνιαπλημμύρισε και το νερό κάλυψε τα υπάρχοντα εκεί χωράφια,φθάνοντας στο ύψος της οροφής μιας αγροτικής καλύβας πουυπήρχε εκεί και λίγο πιο κάτω από το ύψος των σιδηροτροχιώντου τραίνου. Κοντά στη γέφυρα του τραίνου, δίπλα στη σιδη-ροδρομική γραμμή και σε χαμηλό επίσης υψόμετρο έχει χτιστείπολυβολείο κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Έχειδιάμετρο τρία περίπου μέτρα και ύψος μεγαλύτερο από τέσ-σερα μέτρα. Είναι χτισμένο από πέτρες που προέρχονται απότη γύρω περιοχή, ενώ ενδιάμεσα έχουν ενσωματωθεί πελεκη-μένοι λιθόπλινθοι από κατασκευές παλαιότερων εποχών. Λι-θόπλινθους με επίπεδες επιφάνειες, καθώς και άλλους μεκαμπύλη τη μία τους πλευρά, μπορεί να δει κανείς στην όχθηή στην κοίτη του ποταμιού. Επειδή οι λιθόπλινθοι αυτοί έχουν

βάρος μερικές εκατοντάδες κιλά και δύσκολα μετακινούνται, θα πρέπει να βρίσκονται πολύκοντά στην αρχική τους θέση. Εξετάζοντας τη μορφολογία του εδάφους στην περιοχή των γε-φυριών, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι η κοίτη του ποταμού δεν έχει αλλάξει εδώκαι πολλούς αιώνες, πλην ίσως κατά ελάχιστα μόνο μέτρα. Άλλωστε το ποτάμι εξακολουθεί ναπερνά κάτω από την ίδια πέτρινη γέφυρα που έχει κατασκευαστεί την περίοδο της τουρκοκρα-τίας. Τα δομικά υλικά των βωμών και του ναού στο άλσος των Τιθρωνίων ή καταχώθηκαν απόπολλές πλημμύρες του ποταμού ή μετακινήθηκαν από το νερό σε χαμηλότερο υψόμετρο προςτην κοίτη του. Το άλσος δεν υπάρχει εδώ και πάρα πολλούς αιώνες. Η περιοχή του έχει αποδο-θεί στην καλλιέργεια κυρίως δημητριακών. Τυχόν λιθόπλινθοι που υπήρχαν στην περιοχή, κατάτην παλαιότερη συνήθεια των κατοίκων, ή χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή σπιτιών καικαλυβιών στους γύρω οικισμούς - τουλάχιστον οι ελαφρότεροι- ή μετακινήθηκαν λίγο χαμη-λότερα προς το ποτάμι για να είναι ελεύθερα τα χωράφια για καλλιέργεια.

Ένας ακόμα λόγος, που συνηγορεί στην άποψη ότι στην περιοχή Κομοπίλι βρισκόταν άλσος,είναι η ίδια η περιγραφή της θέσης από τον Παυσανία, ο οποίος αναφέρει ότι ήταν στον δρόμοπου «κατ' ευθείαν» οδηγεί από την Αμφίκλεια στη Δρυμαία. Πραγματικά η αρχαία Αμφίκλεια,η πέτρινη γέφυρα στη θέση Κομοπίλι και η αρχαία Δρυμαία βρίσκονται ακριβώς σε μία ευθεία.Χρειάζεται έρευνα των αρμοδίων τοπικών αρχαιολόγων για να διαπιστωθεί ο σκοπός της κα-τασκευής των διασωζόμενων στην επιφάνεια του εδάφους λιθόπλινθων και πιθανώς σε ανα-σκαφική έρευνα να βρεθούν πολλοί περισσότεροι και ίσως κάποια δομικά στοιχεία από τονναό του Απόλλωνα, ο οποίος σύμφωνα με όλες τις παραπάνω ενδείξεις, πρέπει να βρισκότανσ' αυτήν την περιοχή.

Γιάννης Παν. Σκορδάς

ΤΟ ΑΛΣΟΣ ΤΩΝ ΤΙΘΡΩΝΙΩΝ

Όπως σας υποσχέθηκα, συνεχίζω, μετά την εισαγωγή στα άγριαχόρτα, την περιγραφή τους: Τα άγρια βρώσιμα χόρτα χωρίζονταισε δύο κατηγορίες, σε πικρά και γλυκά. Πικρά είναι μία κατηγορίαμε κύριο είδος το ραδίκι και την πικραλίδα, όπως λέγεται στοντόπο μας, αυτό που σε άλλα μέρη το ονομάζουν ραδίκι ή αγριο-ράδικο ή πικροράδικο. Το πιο διαδεδομένο που φυτρώνει σ’ όλητην εύκρατη ζώνη και το οποίο μπορούμε και να καλλιεργήσουμεείναι το ραδίκι. Το κόκκινο άγριο ραδίκι που θεωρείται ο βασιλιάςτων χόρτων τόσο για την γεύση του όσο και για τις θεραπευτικέςτου ιδιότητες (μειώνει το σάκχαρο και τη χοληστερίνη), φυτρώνεικυρίως σε χέρσα εδάφη κοντά σε μαντριά, καθώς και στις άκρεςτων αγροτικών δρόμων, οι βλαστοί του είναι κοκκινωποί, ανθίζειτην άνοιξη με μωβ λουλουδάκια, πάνω σε λεπτό καλάμι που ξε-κινά από τους κόμπους του φυτού, συλλέγεται κατά του διάρκειατου χειμώνα και τρώγεται βραστό σαλάτα, μόνο του ή αναμεμειγ-μένο με άλλα άγρια χόρτα. Ωφέλιμο είναι να πίνεται και το ραδι-κόζουμο. Το ραδίκι του βουνού φυτρώνει όχι μόνο σε ημιορεινάμέρη, αλλά και σε χέρσα εδάφη. Διαφέρει από την προηγούμενηκατηγορία, είναι απλωμένο στο έδαφος και διακρίνεται δύσκολα.Ανθίζει την άνοιξη με ένα κίτρινο λουλούδι σε μακρύ μίσχο. Είναιπιο πικρό από το προηγούμενο, γι’ αυτό και το ονομάζουμε πικρα-λίδα. Η καλύτερη συνταγή μαγειρέματος, εκτός από βραστό, είναιφρικασέ με πρόβειο κρέας. Η κατηγορία των γλυκών χόρτων πε-ριλαμβάνει κυρίως την βρούβα, το πιο διαδεδομένο άγριο χόρτο,που υπάγεται στα συναποειδή. Είδος της βρούβας είναι η λεγο-μένη στον τόπο μας λαψάνα, η οποία είναι πιο γυαλιστερή, πιο

γλυκιά πιο νόστιμη και έχει πιο μαλακιά υφή. Επειδή μοιάζει πολύμε τη βρούβα, ο διαχωρισμός της είναι δύσκολος, αλλά οι δα-διώτες είναι ειδήμονες. Την άνοιξη μαζεύουμε τις τρυφερές κο-ρυφές του φυτού, τα λεγόμενα βρουβοβλάσταρα. Δεν τοθεωρούμε πρώτης ποιότητας χόρτο, αλλά το μαζεύουμε όταν ταάλλα χόρτα σπανίζουν. Ένα εξαιρετικό άγριο γλυκό χόρτο, είναιο ζωχός που στο Δαδί το αποκαλούμε ζωγκάδι και είναι το πιονόστιμο χόρτο και το πιο διαδεδομένο στην Ελλάδα. Κατά κανόναευδοκιμεί σε οργωμένα χωράφια. Αποφεύγουμε να το μαζεύουμεσε καλλιεργημένα χωράφια και ειδικά σε χωράφια όπου καλλιερ-γείται βαμβάκι και καπνός επειδή είναι ψεκαρισμένα με ισχυράφυτοφάρμακα. Τρώγεται βραστός μόνος του ή με άλλα χόρτα.Μετά από περιόδους παγωνιάς γίνεται κοκκινωπός αλλά και πιονόστιμος. Οι άκρες των φύλλων του είναι αγκαθωτές, αλλά με τοβρασμό γίνονται τρυφερές και δεν ενοχλούν. Βρακανίδες: Τις βρί-σκουμε κυρίως στον κάμπο και τη δημοσιά, πάντα σε οργωμέναχωράφια, είναι σπάνιες αλλά όχι διάσπαρτες όπως τα άλλα άγριαχόρτα αλλά σε πυκνές συστάδες, γι’ αυτό και αν ανακαλύψουμεκάποια συστάδα, μπορούμε χωρίς μετακινήσεις να μαζέψουμε αρ-κετές. Έχουν σαρκώδη φύλλα με εγκοπές και όταν τα μαζεύουμετα φύλλα τους συγκλίνουν προς τα κάτω και το χόρτο παίρνεισχήμα σφαιρικό, πράγμα που δυσκολεύει στο καθάρισμα. Πρέπεινα αναμιχθούν με άλλα άγρια χόρτα στα οποία προσδίδουν ιδιαί-τερη γεύση, άρωμα και οξύτητα. Τσουκρίδα: Είναι πλατύφυλλοχόρτο με σαρκώδη φύλλα χωρίς εγκοπές. Η επάνω επιφάνεια των

φύλλων έχει μικρά τριχοειδή αγκαθάκια που με το βρασμό γίνονταιτρυφερά. Τρώγεται πάντα αναμεμειγμένη, όπως και η βρακανίδαμε άλλα άγρια χόρτα. Συνήθως φύεται στην περιοχή των Άνω Κα-λυβίων. Υπάρχουν και άλλα γλυκά χόρτα, μικρής σημασίας με το-πικές ονομασίες όπως το πόδι της χήνας, μαρουλήθρα, σιταρήθρακ.λ.π., τα οποία από μόνα τους δεν είναι βρώσιμα.

Προτιμούμε να μαζεύουμε όλα τα άγρια χόρτα σε κοκκινό-χωμα, επειδή είναι πιο νόστιμα και περιέχουν σίδηρο. Στο επό-μενο άρθρο θα ασχοληθούμε με τα αρωματικά χόρτα.

Δημήτρης Στρατής

Τα άγρια χόρτα του τόπου μας

Τα κουνούπια τα τελευταία δύο τρία χρόνια έχουν φωλιάσειγια καλά στην Αμφίκλεια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υφί-σταται άμεσος και υπαρκτός ο κίνδυνος μετάδοσης διαφόρωνασθενειών. Επιπλέον οι κάτοικοι δεν μπορούν να απολαύσουνκατά τους καλοκαιρινούς μήνες τον καφέ τους στις αυλές, στιςβεράντες ή στις πλατείες της πόλης αφού η ενόχληση των κου-νουπιών είναι αφόρητη.

Το αρμόδιο Υπουργείο ανακοίνωσε ότι άρχισε ο αεροψεκα-σμός για την αντιμετώπιση των κουνουπιών.

Η δημοτική αρχή της Αμφίκλειας πρέπει έγκαιρα να προβείστις απαραίτητες ενέργειες προς τις αρμόδιες αρχές ψεκα-σμού κατά των κουνουπιών ώστε να συμπεριληφθεί στουςψεκασμούς και η Αμφίκλεια.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα φορητά μέσα ψεκασμού που

διαθέτει η Περιφέρεια για κατά τόπους ψεκασμούς δε φέρεικανένα απολύτως αποτέλεσμα. Η αναποτελεσματικότητααυτού του μέτρου αποδείχθηκε περίτρανα από τα προηγού-μενα δύο χρόνια, όπου έγινε ο κατά τόπους ψεκασμός και τοαποτέλεσμα ήταν μηδενικό.

Ιωάννης Γ. Κορομπίλης

Αγριοράδικο

Τσουκρίδα Βρακανίδες

Κόκκινο ραδίκι

Ακόμα ένας συμπατριώτης, συγγενής και καλός φίλος έφυγε πρόσφατα από κοντά μας ύστερα από μεγάλο αγώνα ζωής. Από τα παλιάμέλη του συνδέσμου μας, τακτικός συνδρομητής και πάντα με ένα καλό λόγο για όλους.

Στη μνήμη του δημοσιεύουμε την επιστολή του που λάβαμε μικρό χρονικό διάστημα πριν την αποδημία του.Καλό ταξίδι Γιάννη, θα σε θυμόμαστε πάντα με αγάπη.

Γιάννης Πολυζώης

1/1/2017 – 28/2/2017

Αναγνωστοπούλου - Ζουμπούλη Κλειώ ..........................40,00Ανδριτσόγιαννου Ευγενία ..................................................20,00Γαγάνη Θεοδώρα..................................................................20,00Γεωργίου Θεώνη..................................................................30,00Διπλάρη - Χρυσικού Κλειώ ................................................20,00Ζάχαρη Γιούλα Κων ............................................................30,00Ζυγούρος Λάμπρος Λουκ ..................................................20,00Θεοδώρου Μαρία Ιωάν ......................................................20,00Κανήρος Γεώργιος Kων......................................................20,00Κανήρος Δημήτριος Ιωάν ..................................................30,00 Καρατσώλη - Ποντίκη Αθηνά ............................................20,00Κίσσας Ευάγγελος Κων ......................................................20,00Κολοφούσης Αθανάσιος Παν ............................................50,00Κολοφούσης Γεώργιος Παν................................................50,00Κουτρούμπας Χαράλαμπος Αιδεσιμότατος ......................20,00Κρούνης Δημήτριος ............................................................20,00Κυριαζάκου -Τσακρή Δήμητρα ..........................................30,00Ματσιώτας Νικόλαος Αθαν ................................................20,00Μελεμέτης Γεώργιος Ευθ ..................................................20,00Μελεμέτης Ευθύμιος Γεωργ ..............................................30,00Μπακαστάμου - Διαμαντοπούλου Μίνα ............................20,00Μπούσια - Τσούτσου Αικατερίνη ......................................50,00Νικολόπουλος Ιωάννης ......................................................30,00Ξύδης Παναγιώτης ..............................................................20,00Οικονόμου Ευστάθιος Γεωργ..............................................20,00Παπαδάκη - Λαϊου Ευφροσύνη ........................................20,00Παπαδακη Κούλα ................................................................20,00Παπακούσουλας Αθανάσιος Ανδρ ....................................20,00Παπακούσουλας Ανδρέας Αθαν ........................................20,00Ποδάρα Άλκηστις Γεωργ ....................................................20,00Ποδάρας Γεώργιος Λουκ ....................................................20,00Πολιτικός Νικόλαος Ιωάν ..................................................30,00Ρεστέμη Ασημίνα Χαρ ........................................................20,00Σασσά Γαρυφαλλιά Αθαν ....................................................20,00Σασσά - Καρπουζά Δήμητρα ..............................................20,00Σασσάς Δήμος Ιωάν ............................................................20,00Σκανιακός Γεώργιος Κων ..................................................20,00Σκεπετάρας Δημήτριος ......................................................50,00Σκλαβούνου - Τριφύλλη Γαρυφαλλιά ................................20,00Σκλαβούνου Σοφία συζ. Γεωγ ............................................20,00Σκορδάς Δημήτριος Γεωργ ................................................50,00Σταθούλη Δέσποινα ............................................................30,00Σταυρόπουλος Κων/νος ....................................................20,00Στιβακτή Αθανασία Πλουτ ..................................................20,00Στιβακτή Γαλάτεια Δημ ........................................................10,00Στρογγύλη - Κυριακοπούλου Παναγιώτα ........................30,00Στρογγύλης Γεώργιος Ιωάν ................................................40,00Στρογγύλης Δημήτριος Γεωργ ............................................30,00Τζάκης Κων/νος Διον..........................................................20,00Τσάφος Αθανάσιος Ευθ ......................................................20,00Φίνου Γαρυφαλλιά ..............................................................20,00Φλώρος Γεώργιος Αθαν......................................................20,00

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2017 «ΑΜφΙκΛΕΙΑ» ΣΕΛΙΔΑ 3

Παρακαλούνται όσοι καταθέτουν τις συνδρομές τους στην ΕΤΕ να ζητάνε από τον ταμία να αναγράφει

στα παραστατικά το ονοματεπώνυμό τους.Παρακαλούνται και όσοι των συνδρομητών δεν

λαμβάνουν το φύλλο να μας ενημερώνουν.Επίσης, μπορείτε να καταθέτετε τις συνδρομές σας

μέσω του ΚΑΠΗ Αμφίκλειας.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

ΕυχαριστίεςΑπό την κυρία Αρετή - Ριζομάρκου λάβαμε την παρα-

κάτω επιστολή μαζί με τα χειροτεχνήματα (πελότες) ταοποία και διαθέσαμε στη γιορτή βράβευσης των νέωνφοιτητών. Τα έσοδα που προήλθαν από την πώληση τουςδιατέθηκαν για τους σκοπούς του Συλλόγου.

Το Δ.Σ. ευχαριστεί θερμά.Προς τοΔιοικητικό Συμβούλιο Συλλόγου Δαδιωτών AθήναςΑμφίκλεια, 27/11/2016Κυρίες και Κύριοι,

Με την συμπλήρωση ενός έτους από την απώλεια της μη-τέρας μου Γαρυφαλλιάς Κ. Ριζομάρκου, στην μνήμη της προ-σφέρω προς πώληση για ενίσχυση του συλλόγου μας 15χειροποίητες πελότες. Με αυτόν τον τρόπο συμμετέχω, όπωςκαι εκείνη συνήθιζε, στη στήριξη της συλλογικότητας για τηνδιατήρηση της τοπικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Με τιμήΑρετή Αρβανίτη-Κ. Ριζομάρκου

ΑΜφΙκΛΕΙΑΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ

ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΜΦΙΚΛΕΙΕΩΝ

ΙΔΙΟκΤΗΤΗΣ: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΕΩΝ

ΙΔΡΥΤΗΣ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΥΛΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ

ΣΥΝΤΑκΤΙκΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Αδάμ Λ. Αδάμ - Ευφροσύνη Ρεστέμη - Παναγιώτης Ξύδης - Ζαφείρης Μανίκας

Για τη συνδρομή σας:Λογ/σμός Εθνικής Τράπεζας 129/296042-75IBAN GR 23011012900000 12929604275

Aυτοί που έφυγανΣυνδρομές1/1/2017 - 30/4/2017

- Αγγέλης Ευστάθιος, απεβίωσε στις 20/4/2017, ετών 96- Αγγέλης Λάμπρος, απεβίωσε στις 21/1/2017, ετών 72- Γούλατης Αναστάσιος, απεβίωσε στις 4/3/2017, ετών 55- Γρηγοριάδης Κων/νος (Παλαιοχώριον), απεβίωσε στις 19/2/2017, ετών 96- Καλατζής Ευάγγελος (Παλαιοχώριον), απεβίωσε στις 12/1/2017, ετών 95- Καλπύρη Μαρία, απεβίωσε στις 14/4/2017, ετών 94- Καραϊσκος Χρήστος (Δρυμαία), απεβίωσε στις 15/2/2017, ετών 85- Καραμερτζάνη Καλλιόπη, απεβίωσε στις 23/1/2017, ετών 87- Κολοφώτη Χαρίκλεια (Παλαιοχώριον), απεβίωσε στις 27/4/2017- Κοντός Αθανάσιος, απεβίωσε στις 14/2/2017, ετών 97- Κούτρης Χρήστος (Μπράλος), απεβίωσε στις 5/1/2017, ετών 71- Κωστοπούλου Βάγια (Μπράλος), απεβίωσε στις 13/1/2017, ετών 72- Μαμαλιός Παναγιώτης (Παλαιοχώριον), απεβίωσε στις 28/2/2017, ετών 74 - Νικαλέξης Γεώργιος , απεβίωσε στις 23/4/2017, ετών 91- Παναγιωτοπούλου Μαρία (Δρυμαία), απεβίωσε στις 26/3/2017, ετών 91- Παναγιώτου Ευθαλία, απεβίωσε στις 23/1/2017, ετών 82 - Παπακώστα Ανθή (Δρυμαία), απεβίωσε στις 13/1/2017, ετών 94- Παπανδρέου- Σπαθάρα Στυλιανή, απεβίωσε στις 10/1/2017, ετών 95- Περιβολιώτης Δημήτριος- Πιστόλη Κωνσταντίνα (Δρυμαία), απεβίωσε στις 27/2/2017, ετών 91- Πλαστήρα Αικατερίνη (Παλαιοχώριον), απεβίωσε στις 13/2/2017, ετών 92- Πολυζώης Ιωάννης Γεωργ, απεβίωσε 22/4/17, ετών 82 - Οικονόμου Αθανασία, απεβίωσε 24/2/2017, ετών 89- Ολύμπιος Θωμάς (Παλαιοχώριον), απεβίωσε στις 7/3/2017, ετών 53- Σκουρολιάκος Ευστάθιος, απεβίωσε στις 4/4/2017, ετών 83- Σμπρίνη Βασιλική, απεβίωσε στις 22/1/2017,ετών 94- Σταυροπούλου - Κανήρου Αικατερίνη, απεβίωσε 24/2/2017, ετών 84 - Τσιρνόβας Γεώργιος, απεβίωσε στις 20/1/2017, ετών 77- Τσιρνόβας Ευάγγελος, απεβίωσε στις 16/1/2017, ετών 81- Τσουροπλή Γεωργία, απεβίωσε στις 25/4/2017, ετών 93

1/3/2017 – 30/4/2017

Κοτσάνη Λίτσα ..................................................................50,00Εις μνήμη αδελφού της Ιωάννη ΠολυζώηΟικονόμου Ευστάθιος Γεωργ ........................................100,00Εις μνήμη μητρός του Αθανασίας Οικονόμου το γένος ΖανιάΡεστέμη Ασημίνα ............................................................100,00Εις μνήμη συζύγου της Κων/νου Ρεστέμη

Eις μνήμην

Ονομάζομαι Πολυζώης Ιωάννης του Γε-ωργίου (Γαλιούρης) και διαμένω στην Ερέ-τρια-Ευβοίας. Γνωρίζομαι με τον καθηγητήκον Μπελογιάννη Νικόλαο.

Σε συζήτηση που είχα με τον κον Μπελο-γιάννη, μου ανέφερε ότι όταν ήταν μαθητήςστον Τσοτίλη Γ. Κοζάνης, είχε καθηγητή καιεν συνεχεία γυμνασιάρχη, τον καθηγητήπου καταγόταν από την Αμφίκλεια-ΔαδίΠαπαλιάκο Γεώργιο.

Λόγω του μεγάλου θαυμασμού που είχεο κος Μπελογιάννης (που και αυτός έγινεκαθηγητής και εν συνεχεία γυμνασιάρχης),μου παρέδωσε ένα ποίημα και θέλει εάνείναι δυνατόν να δημοσιευτεί στην εφημε-ρίδα του χωριού. Όπως μου ανέφερε ο κοςΜπελογιάννης νοιώθει μεγάλο θαυμασμό καιευγνωμοσύνη από τον καθηγητή Παπαλιάκο,

διότι πήρε πολλές γνώσεις και αξίες που τονακολουθούν μέχρι και σήμερα.

Μετά τιμήςΠολυζώης Ιωάννης

EΛΛΑΔΑΕλλάδα πρώτη στης Γης τα πλάτη

του Πραξιτέλη, του Αισχύλου, του Σωκράτη

από την εποχή του ΟμήρουΕλλάδα χώρα του ονείρου

Πατρίδα ζηλευτών προγόνωντων δοξασμένων Μακεδόνωντου Αλεξάνδρου του Μεγάλου

του Ηρακλή, του Αχιλλέακαι του πανούργου του Οδυσσέα

Ελλάδα μάνα, Γη ηρωίδατων τριακοσίων του Λεωνίδα

πατρίδα δόξας, ελευθερίαςστολίδι αιώνιο της ιστορίας

Κοιτίδα της δημοκρατίαςτης τέχνης, της φιλοσοφίαςλίκνο σοφών, αρχιτεκτόνων

ερευνητών, ανθρωπιστών, επιστημόνων.Ελλάδα χώρα των αγώνων

των Γενεών και των αιώνιωντων επικών, ευγενικών και επιπόνων

της Ολυμπίας, των Δελφών και της Νεμέας

του Ποσειδώνα, της Δωδώνηςκαι της Παλλάδος της Αθηναίας

Ελλάδα εσύ, που στ΄ άγιο σου χώμαχτίσαν τα τέκνα σου τον Παρθενώνα

που έσωσες την Οικουμένηστ Σαλαμίνα, στο Μαραθώνα

Ελλάδα χιλιοδοξασμένη.

Συνέχεια από σελ. 1

Αντίθετα, οι τούρκικες δυνάμεις ενισχύθηκαν, επειδή ο σουλ-τάνος, ανήσυχος από την αλλαγή της αγγλικής πολιτικής, πέτυχεμε βαριά ανταλλάγματα τη συνεργασία του πασά της Αιγύπτου,που θα έστελνε στόλο και τακτικά αιγυπτιακά στρατεύματα στηνΠελοπόννησο με επί κεφαλής τον γιό του Ιμπραήμ.

Ο Ιμπραήμ κατέλαβε το λιμάνι της Πύλου, και παρά την ηρωικήθυσία του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι τον Μάιο του 1825 και τοναγώνα του Κολοκοτρώνη, ο οποίος είχε καθυστερημένα απελευ-θερωθεί, πέρασε στην Αρκαδία και κατέλαβε την Τρίπολη, πουήταν το κέντρο της Πελοποννήσου.

Κολοκοτρώνης, μη μπορώντας να τον αντιμετωπίσει κατά μέ-τωπο, ακολούθησε την τακτική του κλεφτοπολέμου και κατόρ-θωσε να συντηρήσει την Επανάσταση στην Πελοπόννησο, παράτις ταλαιπωρίες του πληθυσμού και τη φοβερή λεηλασία τωνπεδινών περιοχών από τα αιγυπτιακά στρατεύματα.

«Ο Θεός υπέγραψε τη λευτεριά της Ελλάδοςκαι δεν την παίρνει πίσω την υπογραφή του..»

Eίναι λόγια του που αποδεικνύουν πόσο βαθιά ήταν ριζωμένηη πίστη των Ελλήνων.

Στη Στερεά οι Τούρκοι πολιόρκησαν το Μεσολόγγι με τον Κιου-ταχή, αλλά δυστυχώς αργότερα το Δεκέμβριο του 1825 ήρθεκαι ο Ιμπραήμ για ενίσχυση. Η σχετικά ολιγάριθμη φρουρά απέ-κρουε όλες τις εφόδους και καθήλωνε τα εχθρικά στρατεύματααπό τον Απρίλιο του 1825 μέχρι τον Απρίλιο του 1826, έξω απότο φρούριο, προσφέροντας ανεκτίμητη υπηρεσία στον αγώνασε τέτοιες δύσκολες ώρες. Όταν, δε, έλειψε κάθε δυνατότηταεπισιτισμού προτίμησαν να βγουν πολεμώντας. Αργότερα ηναυμαχία του Ναβαρίνου τον Οκτώβριο του 1827 σήμανε την

ελευθερία της Ελλάδος. Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830

η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε την Ανεξαρτησία της Ελλάδας.Ένα χρόνο πριν, στις 6 Ιανουαρίου 1829, Κυβερνήτης του νεο-σύστατου Ελληνικού Κράτους είχε αναλάβει ο Ι. Καποδίστριαςο οποίος με τις συνεχείς και άοκνες προσπάθειές του συντέλεσεπάρα πολύ στη θεμελίωση του νέου Ελληνικού Κράτους, ενόςκράτους που εδαφικά ήταν πολύ περιορισμένο, οικονομικά καιστρατιωτικά ανίσχυρο και είχε να αντιμετωπίσει μεγάλα εσω-τερικά και εξωτερικά προβλήματα.

Η Επανάσταση του 1821 είναι το σπουδαιότερο γεγονός στηνΙστορία της Νεώτερης Ελλάδας και η αφετηρία της αναγέννησης τουΕλληνικού Κράτους.

Ήταν γεγονός παγκοσμίου σημασίας, διότι υπήρξε η πρώτηΕθνική Επανάσταση για την ανεξαρτησία ενός υπόδουλουΈθνους, που παραδειγμάτισε και άλλους υπόδουλους λαούς.

Στα Βαλκάνια αποτέλεσε το προηγούμενο για την τελική διάλυσητης οθωμανικής αυτοκρατορίας και την ίδρυση ανεξάρτητων βαλ-κανικών κρατών. Οι σημερινοί Έλληνες δεν πρέπει να λησμονούμεποτέ ότι οφείλουμε την Ελευθερία, την Εθνική μας υπόσταση καιυπερηφάνεια, την πρόοδο και την ευημερία μας στους αγώνες καιτις θυσίες των αγωνιστών του 1821.

Όπως, λέει κι ο Μακρυγιάννης: «Τούτην την πατρίδα την έχο-μεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοίκαι πολιτικοί και στρατιωτικοί. Όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλό-γως ο καθείς, έχομεν να ζήσομεν εδώ».

Ζήτω το ΈθνοςΖήτω η 25η Μαρτίου 1821

Δημήτριος Ιωάν. ΒασιλείουΔιευθυντής του Λυκείου Αμφίκλειας

25η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

«ΑΜφΙκΛΕΙΑ» ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2017ΣΕΛΙΔΑ 4

Είναι μεγάλη ικανοποίηση για τον καθένα, όταν, με την ολοκλήρωση της καριέραςκαι της προσφοράς προς τους συνανθρώπους του, εισπράττει, δέχεται, ακούει, λαμ-βάνει επαίνους, ευχαριστίες, ενίοτε δε και τιμητικούς τίτλους. Αισθάνεται ότι εκπλή-ρωσε το καθήκον του με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο και προσέφερε τις υπηρεσίεςτου στο κοινωνικό σύνολο. Πολύ δε περισσότερο όταν η προσφορά του δεν είναι μόνοπαροχή υπηρεσίας αλλά και λειτούργημα, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον πατέρα Χα-ράλαμπο γνωστό σε όλους μας ως «Παπαχαράλαμπο». Έτσι λοιπόν δίκαια και επάξιαέλαβε το ευεργετήριο αυτό από τον Μητροπολίτη Φωκίδος και θα πρέπει να νιώθει

υπερήφανος για το σύνολο τηςπροσφοράς του. Για εννέα συνα-πτά χρόνια, όντας συνταξιούχοςκαι ενώ θα μπορούσε να ξεκουρά-ζεται και να χαίρεται ότι με κόπουςείχε επιτύχει στη ζωή του, ιερουρ-γούσε με συνέπεια και ευλάβειαστο μοναστήρι μας, την Παναγία τηΓαυριώτισσα, παρά την βεβαρυμ-μένη κατάσταση της υγείας τουκαι αγνοώντας πολλές φορές τιςκακές καιρικές συνθήκες οδη-γώντας έφτανε στη μοναστήριπολλές φορές και με κίνδυνο. Τε-λούσε όλες τις ακολουθίες τα μυ-στήρια, τις παρακλήσεις και έδινεζωή στη μονή και χαρά στους πι-στούς να συμμετέχουν με κατά-νυξη σε όλα αυτά.

Εμείς όλοι που είχαμε τη χαρά ναείμαστε, όσο γινόταν κοντά του, θανιώθουμε την αγάπη που μαςέδωσε όλα αυτά τα χρόνια, την πα-ρουσία του και θα ευχόμαστε ο Πα-νάγαθος να του χαρίζει υγεία καινα πρεσβεύουμε o ίδιος να μεσι-τεύει με τις προσευχές του γιαόλους μας.

Ευφροσύνη Ρεστέμη

Πατήρ Χαράλαμπος Κουτρούμπας

Μέχρι τώρα πίστευα ότι η μεγαλύτερη χαράγια έναν επιστήμονα είναι η ανακάλυψη, η προ-σφορά καινούριας γνώσης. Δεν έχω αλλάξειγνώμη γι’ αυτό. Διαπίστωσα όμως, από τότε πουξεκίνησε η συνεργασία μου με το περιοδικό, ότιυπάρχει ακόμη μία εξίσου μεγάλη ικανοποίηση.Κι αυτή δεν είναι παρά η ανταπόκριση των αναγνωστών, η επιθυμίατους να πληροφορηθούν περισσότερα και, κυρίως, ο ζήλος αλλά και ηεμπιστοσύνη με τα οποία εφαρμόζουν όσα διαβάζουν. Έτσι, στο σημε-ρινό άρθρο θα ασχοληθώ ξανά με τα φυτοφάρμακα στις πατάτες, καθώςπάρα πολλοί αναγνώστες ζήτησαν να πληροφορηθούν περισσότερα.

Γιατί όμως τόσος λόγος για τις πατάτες; Κατ’ αρχήν γιατί από το 1555,που oι Ισπα νοί τις πρωτοέφεραν από τη Νό τια Αμερική, πολλά έχουναλλά ξει στον τρόπο που καλλιεργού νται και, επιπλέον, γιατί κάθε Έλληναςυπολογίζεται ότι κα ταναλώνει περίπου 180-200 κιλά πατάτες το χρόνο.

Και εδώ βρίσκεται το πρό βλημα. Διότι, πολύ απλά, μπο ρεί μεν η πο-σότητα από τις τοξικές ουσίες που βρίσκονται σε κάθε κιλό πατάταςνα μην είναι επικίνδυνη, εισερχόμενη όμως στον οργανισμό αθροίζε-ται με ό λες τις άλλες. Κι όταν η ποσό τητα που καταναλώνουμε είναιτόσο μεγάλη, δεν μπορούμε να αδιαφορούμε για τα προβλήμα τα πουπιθανόν να υπάρξουν.

Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι θα έπρεπε να σταματήσουμε να κατα-ναλώνουμε πατάτες, που είναι άλλωστε πλούσια πηγή βι ταμίνης C, Β1και Β2, αμινοξέων και υδατανθράκων. Σίγου ρα, όμως, πρέπει νασταματή σουμε το λανθασμένο τρόπο κατανάλωσης.

Πριν αναφερθώ και πάλι στις τοξικές ουσίες, που συσ σωρεύονταιστις πατάτες από τη χρήση των φυτοφαρμάκων, θεωρώ σκόπιμο ναπω λίγα λό για για μια αλκαλοειδή ουσία που περιέχει η ίδια η πατάτακαι η οποία, με ορισμένες προϋποθέ σεις, μπορεί να γίνει επικίνδυνηγια την υγεία μας.

Η ουσία αυτή είναι η σολα νίνη. Η ποσότητα που περιέχεται σε μίαπατάτα είναι φυσικά μηδαμινή, μόλις 0,009%. Όταν όμως δεν έχει καλάωριμάσει, ό ταν έχει αρχίσει να φυτρώνει, και όταν με το ηλιακό φωςαρ χίσει να πρασινίζει, τότε η σο λανίνη αυξάνεται και γίνεται τοξική.

Μια περιεκτικότητα 0,04% είναι αρκετή για να παρουσια στούν ταπρώτα συμπτώματα δηλητηρίασης όπως: πονοκέ φαλος, πόνοι στονκοιλιακό χώρο, καούρα στο λαιμό, διάρ ροια και εμετός. Περιπτώσειςθανάτου ενηλίκων δεν έχουν α ναφερθεί μέχρι σήμερα, αλλά τα μικράπαιδιά δεν είναι εκτός κινδύνου.

Με το βράσιμο δεν καταστρέφεται η σολανίνη, αλλά παραμένει στοζουμί.

Επιστημονικές μελέτες έ χουν δείξει ότι μπορεί η σολανί νη να έχειμεταλλακτικές ιδιό τητες στα έμβρυα, ιδιαίτερα όταν η πατάτα είναιμουχλιασμέ νη, διότι ένα είδος μύκητα που αναπτύσσεται τότε συντελείστην αύξηση της ποσότητας της σολανίνης. Γι’ αυτό, πατάτες που άρ-χισαν να σαπίζουν, πατά τες που έχουν φυτρώσει ή που έ χουν πρασι-νίσει από τον ήλιο δεν πρέπει να καταναλώνονται. Εκτός από τησολανίνη, η πατά τα περιέχει και λιγότερο επικίν δυνες ουσίες όπως ηχυμοτρυψίνη. Αυτές όμως, ευτυχώς, με το βράσιμο διασπώνται, δηλ.καταστρέφονται ολοσχερώς- έ τσι δεν δημιουργούν κανένα πρόβλημαγια την υγεία μας.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΑ ΝΙΤΡΙΚΑΑς έρθουμε όμως και πάλι στον τρόπο παραγωγής της πατά τας και

στα προβλήματα που αυ τός δημιουργεί. Όπως ήδη γρά φτηκε στο τεύ-χος του Σεπτεμ βρίου, οι πατάτες έχουν ουσιαστι κά μεταβληθεί σε«βιομηχανικό προϊόν» με στόχο να παράγονται όσο γίνεται πιο μεγά-λες, η συ γκομιδή να γίνεται πιο γρήγορα και εύκολα και να χρειάζονταιλιγότερα εργατικά χέρια. Για να παραχθούν οι πατάτες σε μεγάλο μέ-γεθος χρειάζονται άφθονα λιπά σματα, νιτρικά και φωσφορικά.

Το αποτέλεσμα είναι ότι, εκτός από την αισθητή αλλοίωση της γεύ-σης της πατάτας, επιβαρύνε ται αυτή και από τα κατάλοιπα των λιπα-σμάτων. Μετρήσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς - όχι στη χώρα μαςφυσικά - αναφέ ρουν συγκεντρώσεις μέχρι 120 ppm. Με άλλα λόγια:στα 53 γραμμάρια πατάτας περιέχονται 56mg./κιλό νιτρικά, από ταοποία επιβαρύνεται ο ανθρώπινος ορ γανισμός με 3mg την ημέρα.

Το άσχημο είναι ότι κατά την παρασκευή των νιτρικών λιπασμά τωνπροστίθενται χημικές ουσίες που αυξάνουν την επικινδυνότητά τους.Μία από αυτές είναι το κάδμιο.

Πρόκειται για ένα λευκό και γυαλιστερό μέταλλο. Σύμφωνα με τιςπρόσφατες επιστημονικές από ψεις είναι ένα στοιχείο, το οποίο ο αν-θρώπινος οργανισμός δεν το χρειάζεται καν. Όταν η βιοσυσσώρευσήτους είναι αυξημένη, τό σο το κάδμιο όσο και οι ενώσεις του δρουνσαν ισχυρό δηλητήριο.

Μακροχρόνια προσβάλλει τους πνεύμονες και τα νεφρά. Κυρίωςόμως προσβάλλει τα κόκαλα. Η κύρια πηγή βιοσυσσώρευσης για τονάνθρωπο είναι τα τρόφιμα αλλά και το τσιγάρο.

Στα φυτά, η αφομοίωση του καδμίου που παίρνουν από τα λι -πάσματα γίνεται με τις ρίζες του φυτού που καταλήγει στο βλαστό.

Για το πόσιμο νερό τα ανώτε ρα επιτρεπτά όρια έχουν καθιε ρωθεί τα5 μικρογραμμάρια στο λίτρο.

Η WHO προτείνει 1 μικρογραμμάριο/ λίτρο. Επίσης, προ τείνει ναμην τρώμε συχνά μο σχαρίσια και χοιρινά νεφρά.

Ένα θετικό είναι ότι στις έγκυες γυναίκες δεν προχωράει στον πλα-κούντα για να προσβάλει το έμβρυο.

Και κάτι που πρέπει να γνωρί ζουμε: η ετήσια επιβάρυνση της ατμό-σφαιρας σ’ ολόκληρη τη γη ανέρχεται περίπου στους 8.000 τό νους.

Πριν εξηγήσουμε για ποιο λό γο είναι βλαβερά τα νιτρικά και τα νι-τρώδη, ας δούμε πού αλλού τα συναντάμε:

α) τα νιτρικά άλατα τα προσθέ τουν σαν συντηρητικά στα σαλά μια, τοζαμπόν (και για τη διατή ρηση του χρώματος, αλλιώς το κρέας, λ.χ. τουσαλαμιού, θα ήταν σκούρο, σχεδόν μαύρο), τα τυριά, τα ψάρια κ.λπ.

β) στο πόσιμο νερό που προ έρχεται είτε από πετρώματα με νι τρικάείτε περνά δίπλα από α γροκαλλιέργειες και μολύνεται από τα λιπά-σματα και

γ) στα αγροτικά και κηπευτικά από τη χρήση λιπασμάτων.Εξετάζοντας τώρα το ρόλο των νιτρικών στην υγεία μας, πρέ πει να

πούμε ότι βασικά δεν είναι αρνητικός. Το πρόβλημα δημιουργείταιόταν η ποσότητά τους στο πόσιμο νερό ξεπερνά ένα ό ριο. Από 2 gr.π.χ. και πάνω αρχί ζουν τα συμπτώματα δηλητηρία σης.

Τα νιτρικά, κάτω από ορισμέ νες προϋποθέσεις - μέσω βα κτηρίωνστο νερό, στο έδαφος, στα τρόφιμα όπως και στον αν θρώπινο οργανι-σμό, μετατρέπονται σε νιτρώδη.

Τα νιτρώδη, ιδιαίτερα στα νε ογνά αλλά και στα προσχολικής ηλικίαςπαιδιά, μπορούν να φέ ρουν το θάνατο επειδή παρεμπο δίζουν τηνομαλή ανταλλαγή ο ξυγόνου στον οργανισμό τους.

Χαρακτηριστικό αυτής της δηλητηρίασης είναι ότι μελανιάζουνπρώτα τα χείλη (κυάνωση).

Μια άλλη παρενέργεια προκαλείται από την ιδιότητα των νιτρωδώννα σχηματίζουν καρκι- νογενείς ενώσεις, τις λεγάμενες νιτροζαμίνες.

Ο σχηματισμός των νιτοζαμινών επιτυγχάνεται ή με τη θέρ μανση

πλούσιων σε νιτρικά τρο φίμων (ο λόγος που λ.χ. τα σαλά μια, όταν δενβρίσκονται στο ψυ γείο το καλοκαίρι, είναι επικίνδυ να) ή στον ανθρώ-πινο οργανισμό με το σάλιο στην περιοχή του στό ματος ή στο στομάχι,τα υγρά του οποίου ανάγουν (δηλ. σχηματί ζουν) τα νιτρώδη σε καρκι-νογενείς νιτροζαμίνες.

Νιτροζαμίνες, νιτρώδη, νιτρι κά αποτελούν, λοιπόν, τον κρίκο τηςίδιας αλυσίδας και αυτό που πρέπει να προσπαθήσουμε είναι να στα-ματάμε την εξέλιξή της ό ταν ακόμα βρίσκεται στα νιτρικά.

ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΟΙ ΜΙΚΡΕΣ ΠΑΤΑΤΕΣΟι νοικοκυρές πρέπει να προ σέχουν να αγοράζουν πατά τες που να

είναι λεπτές και μι κρές. Εκτός του ότι είναι πιο νό στιμες από τις μεγά-λες, έχει αποδειχθεί εργαστηριακά ότι δεν πε ριέχουν και τόσα νιτρικά.(Κι ας μη ρωτήσω καλύτερα τι έχει κάνει το κράτος για να προστατέψειε μάς και, κυρίως, τα παιδιά μας που είναι και πιο ευάλωτα).

ΤΟ ΑΝΤΙΔΟΤΟΕυτυχώς υπάρχει και αντίδοτο για τις νιτροζαμίνες: οι βιτα μίνες C

και Ε αποτρέπουν το σχηματισμό νιτροζαμινών από νιτρώδη και γενικάη διατροφή, ό ταν είναι πλούσια σε βιταμίνες (π.χ. λαχανικά αλλά όχιαπό θερ μοκήπια), βοηθάει ώστε να μη σχηματίζονται καρκινώματα.

Όσον αφορά τώρα τα φωσφορικά λιπάσματα, ανά λογα με τον τρόποπαρασκευής τους (με φωσφορικό οξύ σαν βά ση), περιέχουν και αυτάμε τη σειρά τους σαν παράγωγο μόλυ βδο.

Παράλληλα, καλλιέργειες με πατάτες, που βρίσκονται κοντά στηνεθνική οδό ή σε αυτοκινητό δρομους με μεγάλη κυκλοφορία αυτοκι-νήτων, επιβαρύνονται με μόλυβδο που προέρχεται από τις εξατμίσειςτων αυτοκινήτων.

Αλλά τι είναι ο μόλυβδος;Διατυπώθηκε κάποτε η άποψη ότι ακόμη και η πτώση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας είχε σαν αιτία το μόλυβδο. Κι αυτό γιατί από το υλικόαυτό κατα σκεύαζαν οι Ρωμαίοι τους σωλή νες ύδρευσης για τη μετα-φορά του πόσιμου νερού, έφτιαχναν σκεύη για οικιακή χρήση (λ.χ.μα γείρεμα) και έτσι, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, επηρεάστηκε όχιμό νο η υγεία τους αλλά και η πνευ ματική τους ανάπτυξη! Το αποτέ -λεσμα ήταν να καταρρεύσει η αυ τοκρατορία!! Η θεωρία αυτή ακούγε-ται βέβαια «τραβηγμένη» δεί χνει όμως ότι οι κίνδυνοι από το μόλυβδοείναι τόσο σοβαροί ώστε να στηρίζονται πάνω τους ακόμα και θεωρίεςγια την ιστορική εξέ λιξη.

To Club of Rome, το οποίο αποτελείται από μια ομάδα ανε ξάρτητωνεπιστημόνων από 30 χώρες, κατονόμασε το 1972 το μόλυβδο ως ένααπό τα πιο ε πικίνδυνα δηλητήρια για το περιβάλλον και την ανθρώπινηυγεία. (Και ας σημειωθεί ότι το 15-20% της επιβάρυνσης από το μό-λυβδο το παίρνουμε από τις πατάτες).

Πώς να συντηρείτε τις πατάτεςΟι γεωργοί μας, μετά από κά θε συγκομιδή, αποθηκεύουν τις πατά-

τες σε μέρος δροσερό στο υπόγειό, μέσα σε ξύλινη κατασκευή για νααερί ζονται ώστε να μη φυτρώνουν εύκολα (η επαφή με το έδαφος επι-ταχύνει το σάπισμα). Η ιδε ώδης θερμοκρασία συντήρησης είναι +4°C.Στις πόλεις, όμως, ποιος διαθέτει υπόγειο; Αλλά και αυτοί που διαθέ-τουν ένα υ πόγειο με τη «μοντερνοποίηση» του σπιτιού (κεντρική θέρ -μανση, σωλήνες με ζεστό νερό κ.λπ.) δεν μπορούν να ρυθμί σουν τηθερμοκρασία, η οποία είναι ίδια. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι πατάτες,μετά από λίγο, εκτός από την αλλοίωση της γεύσης, σχημάτιζαν τοδηλητή ριο που έχω προαναφέρει, τη σολανίνη.

Αλλά η χημεία δεν μπορού σε παρά να βρει και εδώ μια «λύση».Έτσι, η πατάτα ψεκά ζεται με ισχυρά ζιζανιοκτόνα ώστε να μην μπορείμετά να φυτρώσει τίποτα επάνω της.

Όσο μικρότερες οι πατάτες τόσο ασφαλέστερες

Το δίκτυο ύδρευσης της Αμφίκλειας

Το Δίκτυο ύδρευσης της Αμφίκλειας στο μεγαλύτερο τμήμα του είναι απαρ-χειωμένο με αποτέλεσμα συχνά να σπάνε οι σωλήνες, να τρέχει το νερό στοδρόμους με κίνδυνο να εισέρχονται μικροοργανισμοί στο πόσιμο νερό, οιοποίοι είναι επικίνδυνοι για την υγεία των καταναλωτών.

Η εσωτερική διάμετρος των σωληνώσεων του παλαιού δικτύου έχει περιο-ριστεί στο ελάχιστο λόγω της δημιουργίας μεγάλης ποσότητας σε πουρί. Τοπουρί δημιουργήθηκε από την εποχή που η υδροδότηση της πόλης γινότανκαι από την πηγή του Καλανίτσου, το νερό του οποίου έχει άφθονα άλατα.

Η μικρή διάμετρος των σωληνώσεων περιορίζει τη διέλευση επαρκούς πο-σότητας νερού και έτσι οι βρύσες των οικιών δεν έχουν ικανοποιητική ποσό-τητα νερού.

Το πουρί είναι ένα πορώδες ασβεστολιθικό πέτρωμα. Στους πόρους αυτούτου πετρώματος εγκλωβίζονται σκουπίδια και μικροοργανισμοί που επηρεά-ζουν σοβαρά την ποιότητα του νερού. Επί δημαρχίας Ιωάννου Τσιτσιπή είχεαρχίσει η αντικατάσταση του πεπαλαιωμένου δικτύου με νέας ποιότηταςυλικό (σωλήνες) που θα εξασφάλιζαν καλής ποιότητας πόσιμου νερού.

Δυστυχώς, ενώ είχε αντικατασταθεί περίπου το 30% του παλαιού δικτύου,ήρθε ο Καλλικράτης, ο οποίος αφαίρεσε τη Δημαρχία από την Αμφίκλεια μεσυνέπεια να διακοπεί και η συνέχιση της αντικατάστασης και του υπολοίπουδικτύου. Πρέπει να σημειωθεί ότι είχε παραγγελθεί ολόκληρο το απαιτούμενουλικό για την αντικατάσταση ολόκλητου του παλαιού δικτύου και είχε εξα-σφαλισθεί εξ’ ολοκλήρου και η σχετική δαπάνη.

Δυστυχώς από τότε μέχρι σήμερα δεν παρατηρήθηκε καμία κίνηση ώστε νασυνεχιστεί το έργο ολοκλήρωσης της αντικατάστασης του παλαιού δικτύου.

Επειδή η αντικατάσταση του παλαιού δικτύου αποτελεί μείζον θέμα, πρέπεινα καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια από τη Δημοτική Αρχή, ώστε χωρίςκαθυστέρηση να επανεκκινήσει το έργο αντικατάστασης του παλαιού δικτύουτο γρηγορότερο δυνατό.

Με την ολοκλήρωση της αντικατάστασης του παλαιού δικτύου, θα είναι δυ-νατή η εργοδυναμική κατανομή της διανομής του ύδατος ώστε κάθε οικία ναέχει την ίδια ποσότητα ύδατος καθ’ όλο το 24ωρο ανεξάρτητα από το σημείοτης πόλης που βρίσκεται αυτή.

Ιωάννης Γ. Κορομπίλης

Του Δόκτορα Βασίλη ΜερτζανηΧημικού Περιβάλλοντος