Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

(2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

ΟΜΑΔΑ Α΄

Α1. Να δώσετε με συντομία το περιεχόμενο των παρακάτω ιστορικών όρων:

Εκλεκτικοί

Αρχή της δεδηλωμένης

Κίνημα στο Γουδί

«Ανόρθωση»

Μονάδες 20

Α2.1. Στον παρακάτω πίνακα να συνδέσετε τα στοιχεία της στήλης Α΄ με τα ο-

νόματα της στήλης Β΄. (ένα στοιχείο της στήλης Α΄ περισσεύει).

Στήλη Α΄ Στήλη Β΄

α) Χαρίλαος Τρικούπης 1. Πεδινοί

β) Θεόδωρος Δηλιγιάννης 2. Ορεινοί

γ) επικεφαλής ήταν ο Δημήτριος Γούνα-

ρης

3. Εθνικόν Κομιτάτον

δ) ηγέτης ο Δημήτριος Βούλγαρης 4. Κύριος αντίπαλος του Χ. Τρι-

κούπη

ε) ηγέτες οι Δ. Γρίβας και Κ. Κανάρης 5. Ομάδα των Ιαπώνων

στ) ηγέτης ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης

Μονάδες 6

Α2.2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι

σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στον α-

ριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

1. Ο Κωλέττης επέβαλε κατά τα χρόνια της πρωθυπουργίας του (1846-

1847) ένα είδος κοινοβουλευτικής δικτατορίας.

Σ Λ

2. Το πρώτο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από τη Βουλή 53 τροπο-

ποιήσεις θεμελιωδών διατάξεων του συντάγματος.

Σ Λ

3. Το 1913, το βασιλιά Γεώργιο Α΄ διαδέχθηκε στο θρόνο ο Αλέξανδρος

Ζαΐμης.

Σ Λ

4. Στις 25 Ιανουαρίου 1921 η Αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση που προέ-

κυψε από τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 ανακηρύχθηκε Συντακτική.

Σ

Λ

Μονάδες 4

Α3. Ποιες ομάδες πολιτών εξέφραζαν όλο και περισσότερο την απογοήτευσή

τους για την αναποτελεσματικότητα του κράτους και την ανυπαρξία της οικονομι-

κής ανάπτυξης ανάμεσα στα χρόνια 1893 και 1909;

Μονάδες 10

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Ν. Ρουσάκης Φιλολογικό Φροντιστήριο

Α4. α) Τι γνωρίζετε για τα αριστερά κόμματα; β) Να αναφερθείτε στους λόγους

δημιουργίας του Σοσιαλιστικού κόμματος, στις θέσεις του προγράμματός του και

στην εξέλιξή του μέχρι και το 1924.

Μονάδες 15(8+7)

ΟΜΑΔΑ Β’

Β1.

ΠΗΓΗ 1

Στην ουσία, ο Τρικούπης εκπροσωπούσε τον εξευρωπαϊσμό της πολιτικής ζωής,

ενώ ο Δηλιγιάννης την παραδοσιακή λειτουργία της. Ο Τρικούπης πίστευε ότι το

κράτος χρειαζόταν πολιτική και οικονομική ανόρθωση, πριν γίνει λόγος για εμπλο-

κή σε αλυτρωτικές περιπέτειες. Γι' αυτό και επεδίωξε να καταστήσει τη χώρα διε-

θνώς αξιόπιστη, να ενθαρρύνει την έναρξη της εκβιομηχάνισης, να βελτιώσει τις

επικοινωνίες με την κατασκευή σιδηροδρόμων και την διάνοιξη του Ισθμού της

Κορίνθου, και να εκσυγχρονίσει το στρατό και το ναυτικό. Ωστόσο, ένα τέτοιο

πρόγραμμα ήταν δαπανηρό και συνεπαγόταν αυξημένη φορολογία. Αυτό πρόσφε-

ρε εύκολο στόχο στο δημοφιλή και δημαγωγό Δηλιγιάννη, ο οποίος δεν είχε πρό-

βλημα να δηλώνει ότι ήταν αντίθετος προς οτιδήποτε υποστήριζε ο Τρικούπης. Η

επιδεικτική λαϊκιστική ρητορεία του Δηλιγιάννη και η φλογερή προάσπιση μιας

«Μεγαλύτερης Ελλάδας», χωρίς αμφιβολία εξέφραζε πιο πιστά τους ενθουσιασμούς

και τους μύχιους πόθους του απλού πολίτη από τα αυστηρά μεταρρυθμιστικά

προγράμματα του Τρικούπη. Οι παράτολμες όμως πολιτικές επιλογές του Δηλι-

γιάννη, στις περιόδους που ήταν στην εξουσία, δεν μπορούσαν παρά να θέσουν σε

δοκιμασία την ήδη εξασθενημένη οικονομία, όπως συνέβη με τη θνησιγενή κινητο-

ποίηση στη διάρκεια της βουλγαρικής κρίσης του 1885, η οποία κατέληξε στον α-

ποκλεισμό της Ελλάδας από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Επιπλέον, η φιλοπολεμική του

πολιτική έμελλε να καταλήξει σε ήττα το 1897, στη διάρκεια του καταστροφικού

πολέμου των τριάντα ημερών με την Τουρκία. R. Clogg, Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας 1770-1990, εκδ. Ιστορητής, Αθήνα 1995, σσ. 71-72

ΠΗΓΗ 2

Οι φόροι που είχε αναγκασθεί να επιβάλει ο Τρικούπης, καθώς και τα δάνεια

που είχε συνάψει για να φέρει σε πέρας το μεγαλόπνοο έργο του, είχαν προκαλέσει

τη δυσφορία ενός μεγάλου μέρους του λαού. Τη δυσφορία αυτή τη καλλιέργησε με

δημαγωγικό τρόπο η αντιπολ τευση που του κόλλησε και το επ θετο «φορομπή-

χτης». Έτσι ο αρχηγός της Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ανταποκρινόμενος στις επιθυμί-

ες του λαού και υποσχόμενος να κυβερνήσει χωρίς την επιβολή νέων φόρων και

χωρίς τη σύναψη νέων δανείων, κατορθώνει να τον ανατρέψει στις 7 Απριλίου

1885. Απ. Βακαλόπουλου, Νέα Ελληνική Ιστορία 1204-1985, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη

51991, σ. 310

Απέναντι στο εκσυγχρονιστικό κράτος του Χ. Τρικούπη αντιπαρατίθεται το κρά-

τος κοινωνικής αλληλεγγύης του Θ. Δηλιγιάννη». Να σχολιάσετε την παραπάνω

άποψη λαμβάνοντας υπόψη σας τις πηγές και το κείμενο του βιβλίου σας.

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Ν. Ρουσάκης Φιλολογικό Φροντιστήριο

Μονάδες 25

Β2.

«Το νέο κόµµα νίκησε πάλι στις εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πή-

ραν µέρος όλες οι πολιτικές δυνάµεις. Αυτή τη φορά ανέδειξε 145 βουλευτές, ενώ

τα αντίπαλα κόµµατα κέρδισαν 36 έδρες. Κατά κύριο λόγο στη σύνθεσή του

περιλαµβάνονταν οι ανερχόµενες µεταπρατικές και εµπορικές τάξεις (και πολλοί

γαιοκτήµονες), µέλη διαφόρων επαγγελµατικών ενώσεων, καθώς και τη νεότερη

γενιά αξιωµατικών της καριέρας. Τα υπόλοιπα µέλη του προέρχονταν από το χώρο

των αγροτικών κοµµάτων της Θεσσαλίας, των σοσιαλιστών (από τους οποίους έ-

κλεψε την παράσταση ο Βενιζέλος), από δηµοκρατικά στοιχεία που ανήκαν στην

αριστερή πτέρυγα του Στρατιωτικού Συνδέσµου, και τέλος από άτοµα που προέρ-

χονταν από το κόµµα των Τρικουπικών, όπως επίσης και στοιχεία που είχαν

µεταπηδήσει καλόπιστα από τους συντηρητικότερους πολιτικούς σχηµατισµούς. Σε

µεγάλο βαθµό το λεγόµενο κόµµα των Φιλελευθέρων το αποτελούσαν οι προσωπι-

κοί οπαδοί του Βενιζέλου, ή µάλλον ένα συνονθύλευµα από τους προσωπικούς ο-

παδούς των λιγότερο σπουδαίων ηγετών, που είτε ανήκαν στο στενό του περιβάλ-

λον, είτε προτίµησαν να προωθηθούν πολιτικά υποστηρίζοντάς τον. Εκείνο που

επιδίωξε ο Βενιζέλος δεν ήταν τόσο ένα φιλελεύθερο κόµµα όσο µια κοινοβουλευ-

τική δικτατορία. Παρόλο που ίδρυσε συνδέσµους Φιλελευθέρων στις εκλογικές πε-

ριφέρειες, δεν δηµιουργήθηκε µια οργάνωση που να ασκεί έλεγχο στο κεντρικό

γραφείο του κόµµατος. Απεναντίας καθοδηγούνταν από τα ανώτερα όργανα. Τε-

λικά, δεν διέφεραν και τόσο από τις τοπικές οµάδες φίλων που σχηµάτιζαν τα άλλα

κόµµατα. Ίσως πρόσθεταν µια επίφαση δύναµης και ενότητας στο κόµµα, αλλά κά-

τω από την επιφάνεια εξακολουθούσαν να βασιλεύουν οι διαιρέσεις και οι αντιζηλί-

ες. Ο Βενιζέλος κρατούσε, όπως και ο Τρικούπης πριν από αυτόν, τα πράγµατα υπό

τον έλεγχό του, γιατί είχε τη δύναµη που πήγαζε από την ισχυρή θέση του στο κοι-

νοβούλιο. Το κύρος του µάλιστα εµφανιζόταν αδιαµφισβήτητο. Αλλά στην Ελλάδα

µια ισχυρή κοινοβουλευτική θέση ανοίγει δύο δρόµους. Η έλλειψη ισχυρής αντιπο-

λίτευσης απέξω µπορούσε να προκαλέσει συνοµωσίες στο εξωτερικό. Οπωσδήποτε,

ο Βενιζέλος δεν εκπροσωπούσε το σύνολο του εκλογικού λαού. Υπήρχαν στις

διάφορες εκλογικές περιφέρειες ισχυρές µειονότητες ψηφοφόρων που δεν εκ-

προσωπούνταν καθόλου στη Βουλή και, µολονότι προς το παρόν δεν είχε κάνει

την εµφάνισή της καµιά υπολογίσιµη αντιπολιτευτική οµάδα, υπήρχε πληθώρα

αντιβενιζελικών σε όλη τη χώρα.» [Dakin, «Η ενοποίηση της Ελλάδας», σελ. 279 —

280]

Αφού µελετήσετε τις πληροφορίες του παραθέµατος και σε συνδυασµό µε τις ι-

στορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τη δοµή του κόµµατος των Φιλελευθέρων

καθώς και την κοινωνική και πολιτική προέλευση των οπαδών του.

Μονάδες 25

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Ν. Ρουσάκης Φιλολογικό Φροντιστήριο