124755171-Η-Αθανασία-Μίλαν-Κούντερα-Milan-Kundera

7/18/2019 124755171-Η-Αθανασία-Μίλαν-Κούντερα-Milan-Kundera

http://slidepdf.com/reader/full/124755171-milan-kundera 1/400

Κ Ο Υ

Η

Α



Σ ε ι ρ ά Ξ έ ν η ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ϊ α ς

Τ Ο Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Δ Ε Ν Ε ΙΝ Α Ι Ο Θ Α Ν Α Τ Ο Σ : Ε ΙΝ Α Ι Η Α Θ Α Ν Α Σ ΙΑ .

«μ ικ ρ ή » κ α ί ή «μ ε γ ά λ η ». Τ ή μ ικ ρ ή τ ή ν κ ε ρ δ ίζ ο υ μ ε δ λ ο ι, λ ί-

γ ο -π ο λ ύ , σ τ ή μ ν ή μ η α υ τ ώ ν π ο ύ μ α ς α γ ά π η σ α ν . Τ ή μ ε γ ά λ η τ ή ν

α ξ ιώ ν ο ν τ α ι ε κ ε ίν ο ι π ο ύ δ ια β α ίν ο υ ν τό δ ρ ιο τ ή ς φ ή μ η ς , ά λ λ ά κ α ί

κ ά π ο ιο ι γ ύ ρ ω τ ο υ ς . ’Έ ρ ω τ α ς π α ρ α κ ίν η σ ε τ ή ν Μ π ε τ τ ίν α Μ π ρ ε ν -

τ ά ν ο ν ά γ ρ ά φ ε ι ε ρ ω τ ικ ά γ ρ ά μ μ α τ α σ τ ό ν Γ κ α ίτ ε ; ’Ό χ ι. Π έ ρ α ά π ό

τ ό ν έ ρ ω τ α , ή τ α ν ή έ π ιθ υ μ ία τ ή ς μ ε γ ά λ η ς ά θ α ν α σ ία ς . Γ ιά χ ά ρ η τ η ς

δ ια π λ η κ τ ίσ θ η κ ε μ έ τ ή Χ ρ ισ τ ιά ν ε Γ κ α ιτ ε , γ ιά χ ά ρ η τ η ς ε ίδ ε τ ά γ υ α

λ ιά τ η ς ν ά θ ρ υ μ μ α τ ίζ ο ν τ α ι σ έ χ ίλ ια κ ο μ μ ά τ ια .

Λ ώ ρ α κ ρ υ β ό τ α ν π ίσ ω ά π ό τ ά μ α ύ ρ α τ η ς γ υ α λ ιά , κ ι δ τ α ν τ ά

ε ίδ ε σ υ ν τ ρ ίμ μ ια α π ό τ ά χ έ ρ ια τ ή ς ά δ ε λ φ ή ς τη ς , κ α τ ά λ α β ε δ τ ι τ ό

ε ρ ω τ ικ ό τ η ς π α ιχ ν ίδ ι ή τ α ν π ιό δ ιά φ α ν ο ά π ό δ σ ο ν ό μ ιζ ε . Κ α ί ή

Ά ν ιέ ς ; φ υ γ ή ή τ α ν θ ε μ ε λ ια κ ό ·σ τ ο ιχ ε ίο τ ή ς ζ ω ή ς τ η ς . Σ έ δ λ ε ς τ ίς

π α ιδ ικ έ ς τ η ς φ α ν τ α σ ιώ σ ε ις ε τ ρ ε χ ε κ α ί κ ά π ο ιο ς τ ή ν κ α τ α δ ίω κ ε : ή

μ ικ ρ ή κ α ί, υ π ο τ ίθ ε τα ι, ά δ ύ ν α μ η ά δ ε λ φ ή , ή μ η τ έ ρ α τ η ς , ή ά γ ά π η

τ ο υ π α τ έ ρ α , ό π ισ τ ό ς κ α ί ισ ο π ε δ ω μ έ ν ο ς Π ώ λ ... Ό Ρ ο ϋ μ π ε ν ς ; ’Ά ,

ό Ρ ο ϋ μ π ε ν ς ε ίν α ι μ ιά ισ τ ο ρ ία μ έ σ α σ τ ή ν ισ τ ο ρ ία , κ α ί ό ά π ρ ό β λ ε -

π τ ο ς κ α θ η γ η τ ή ς Ά β ε ν ά ρ ιο ς μ ο χ λ ό ς δ λ ο υ το υ μ ύ θ ο υ .



πα γορεύεται ή ανα δημ οσ ίευσ η, ή αναπα ραγω γή καθώ ς καί

ή όπο ιου δή ποτε είδους διασ κευή τοϋ πα ρόντος έργου.

Σειρά —ενης Λογοτεχνίας

ΙΙρώτη έκδοτη: Ιί)(,)1

Δεκζτη τέταρτη έκδοτη: Φεβρουάριος ;30()i)

Τ ίτλος ” ρ(οτοτυ"ου: Nesmrelnost

© Milan Kundera ίί)'.)()

Σχεοιασαός εξ(υφυλλου: (I>toxio)v Κ οττανάρτ,ς

AiozikoTr: Ε ρρίκος Σοφ ράς

Σ τοιχειοθεσία: · Γεωργακοτ;ουλου - .‘V, (-)(οααΐοη & Σ ’7Φ ω τογραφιστ, μοντάζ: 'Α φοί Π ίνα

Έ κτύ-ω τ/;: Γ ραφικές Τ έχνες «Corfu»

Έ κτυ~ωσΎ( έςοχφύλλου: Λ . Μ ώ λ & Γιος

Π ι λιοοεσία: Λ . ΙΙετρέλης & Γιος

J ί11>Λ I ί) I !12ΛΚ Ι( > \ Τ ΙΙΣ «Κ Σ Τ ΙΛ Σ »

Ι.Λ . Κ Ο Λ Λ Λ ΙΌ Γ & Σ ΙΛ Σ Λ . Κ .

Ivjpi“ ioo’j 8 ;ι - 1()Γ> Γ>,Ί Α θήνα

[email protected] · www.hestia.gr

ISBN 960-05-0332-Χ

mailto:[email protected]

http://www.hestia.gr/

http://www.hestia.gr/

mailto:[email protected]



ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο : Τ ό π ρ ό σ ω π ο .............................................................. 9

Ε Ρ Ο Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο : ' Η ά θ α ν α σ ί α ................................................................ 59

μ ε ρ ο ς Τ Ρ Ι Τ Ο : Ό ά γ ώ ν α ς ................ .................................................... 109

Ο ί α δ ε λ φ έ ς ~ Τ ά μ α ύ ρ α γ υ α λ ιά ~ Τ ό σ ώ μ α ~ ' Η π ρ ό σ θ ε σ η

κ α ί ή ά φ α ίρ ε σ η ~ 'Η γ υ ν α ίκ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ά π ό τ ό ν ά ν τ ρ α ,

ό ά ν τ ρ α ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς ά π ό τ ή γ υ ν α ί κ α ~ Ή έ ν δ ε κ ά τ η

ε ν τ ο λ ή ~ 'Η ε ι κ ο ν ο λ ο γ ία ~ Ό π ν ε υ μ α τ ώ δ η ς σ ύ μ μ α χ ο ς

τ ο ϋ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ ~ ' Ο σ κ έ τ ο ς γ ά ιδ α ρ ο ς ~ ' Η γ ά τ α

~ Ή κ ί ν η σ η δ ια μ α ρ τ υ ρ ία ς κ α τ ά τ ώ ν π α ρ α β ι ά σ ε ω ν τ ώ ν

ά ν θ ρ ω π ίν ω ν δ ικ α ιω μ ά τ ω ν ~ Τ ό ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ίς ά π ό λ υ τ α

σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς ~ Τ ό ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ίς θ ύ μ α τ ή ς δ ό ξ α ς τ ο υ ~ Ό

ά γ ώ ν α ς ~ Ό κ α θ η γ η τ ή ς Ά β ε ν ά ρ ι ο ς ~ Τ ό κ ο ρ μ ί ~ 'Η

χ ε ιρ ο ν ο μ ί α τ ή ς ε π ιθ υ μ ία ς γ ιά ά θ α ν α σ ία ~ Τ ό δ ι φ ο ρ ο ύ μ ε ν ο

~ Ή μ ά ν τ ις ~ Ή α ύ τ ο κ τ ο ν ία ~ Τ ά μ α ύ ρ α γ υ α λ ιά

Ε Ρ Ο Σ Τ Ε Τ Α Ρ Τ Ο : Homo sentimentalis ............................................. 225

Ε Ρ Ο Σ Π Ε Π Τ Ο : Τ ό τ υ χ α ί ο ...................................................................... 265

Ε Ρ Ο Σ Ε Κ Τ Ο : ' Η π λ ά κ α τ ο ϋ ρ ο λ ο γ ιο ύ ............................. 325

Ε Ρ Ο Σ Ε Β Δ Ο Ο : ' Ο ε ο ρ τ α σ μ ό ς .......................................... ..

397



Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο

Τ ό π ρ ό σ ω π ο



1

Η Κ Υ Ρ Ι Α θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά ε ίν α ι ε ξ ή ν τ α , ε ξ ή ν τ α π έ ν τ ε χ ρ ό ν ω ν . Τ ή ν

κ ο ίτ α ζ α ά π ό τ ή ν ξ α π λ ώ σ τ ρ α μ ο υ , μ π ρ ο σ τ ά σ τ ή ν π ι σ ί ν α ε ν ό ς

γ υ μ ν α σ τ η ρ ί ο υ σ τ ό τ ε λ ε υ τ α ί ο π ά τ ω μ α ε ν ό ς μ ο ν τ έ ρ ν ο υ κ τ ιρ ί ο υ

ά π ’ ό π ο υ , μ έ σ α ά π ό τ ε ρ ά σ τ ια γ υ ά λ ι ν α κ ο ι λ ώ μ α τ α , β λ έ π ε ις ο λ ό -κ λ η ρ ο τ ό Π α ρ ί σ ι . Π ε ρ ί μ ε ν α τ ό ν κ α θ η γ η τ ή Ά β ε ν ά ρ ι ο , μ έ τ ό ν

ό π ο ι ο δ ί ν ω ρ α ν τ ε β ο ύ έ δ ώ ά π ό κ α ιρ ό σ έ κ α ιρ ό γ ιά ν ά σ υ ζ η τ ή σ ο υ -

μ ε π ε ρ ί ά ν έ μ ω ν κ α ί ύ δ ά τ ω ν . Ά λ λ ά ό κ α θ η γ η τ ή ς Ά β ε ν ά ρ ι ο ς δ έ ν

ε ρ χ ό τ α ν κ α ί κ ο ί τ α ζ α τ ή ν Κ υ ρ ία * μ ό ν η μ έ σ α σ τ ή ν π ι σ ί ν α , β ο υ τ η γ -

μ έ ν η σ τ ό ν ε ρ ό ώ ς τ ή μ έ σ η , ε ί χ ε κ α ρ φ ω μ έ ν α τ ά μ ά τ ια σ τ ό ν ν ε α ρ ό

δ ά σ κ α λ ο τ ή ς κ ο λ ύ μ β η σ η ς , ό ό π ο ι ο ς , ό ρ θ ι ο ς ά π ό π ά ν ω τ η ς μ έ τ ό

μ π ο υ ρ ν ο ύ ζ ι, τ ή ς μ ά θ α ιν ε κ ο λ ύ μ π ι. Α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ ίς ε ν τ ο λ έ ς

τ ο υ , σ τ η ρ ί χ τ η κ ε σ τ ό χ ε ί λ ο ς τ ή ς π ι σ ί ν α ς γ ιά ν ά ε ισ π ν ε ύ σ ε ι κ α ί ν ά

έ κ π ν ε ύ σ ε ι β α θ ιά . Τ ό ε κ α ν ε σ ο β α ρ ά , μ έ ζ ή λ ο , κ α ί ή τ α ν σ ά ν ’

ά ν έ β α ί ν ε ά π ό τ ά β ά θ η τ ώ ν ύ δ ά τ ω ν ή φ ω ν ή μ ι α ς γ έ ρ ι κ η ς ά τ μ ο μ η

χ α ν ή ς (α ύ τ ή ή ε ι δ υ λ λ ι α κ ή φ ω ν ή π ο ύ ε ί ν α ι σ ή μ ε ρ α ξ ε χ α σ μ έ ν η κ α ί

π ο ύ δ έ ν μ π ο ρ ώ ν ά δ ώ σ ω μ ι ά ι δ έ α τ η ς σ ’ α ύ τ ο ύ ς π ο ύ δ έ ν τ ή ν

γ ν ώ ρ ι σ α ν π α ρ ά μ ό ν ο ά ν τ ή σ υ γ κ ρ ί ν ω μ έ τ ή ν ά ν ά σ α μ ια ς Κ υ ρ ία ς

ή λ ι κ ι ω μ έ ν η ς π ο ύ ε ισ π ν έ ε ι κ α ί ε κ π ν έ ε ι σ τ ή ν ά κ ρ η μ ια ς π ι σ ί ν α ς ).

Τ ή ν κ ο ί τ α ζ α μ α γ ε μ έ ν ο ς . *Η ο ξ ύ τ η τ α τ ο ϋ κ ω μ ικ ο ύ τ η ς σ τ ο ι χ ε ί ο υ μ έ α ιχ μ α λ ώ τ ιζ ε (τ ό κ ω μ ικ ό α ύ τ ό , τ ό ε ισ έ π ρ α τ τ ε έ π ί σ η ς κ α ί ό

δ ά σ κ α λ ο ς τ ή ς κ ο λ ύ μ β η σ η ς , γ ια τ ί ο ί ά κ ρ ε ς τ ώ ν χ ε ι λ ι ώ ν τ ο υ μ ο ϋ

φ α ί ν ο ν τ α ν ν ά τ ρ έ μ ο υ ν σ έ κ ά θ ε σ τ ιγ μ ή ), ά λ λ ά κ ά π ο ι ο ς μ ο ϋ μ ί λ η σ ε

κ α ί ά π έ σ π α σ ε τ ή ν π ρ ο σ ο χ ή μ ο υ . Λ ί γ ο ά ρ γ ό τ ε ρ α , ό τ α ν θ έ λ η σ α ν ά

ξ α ν α ρ χ ί σ ω ν ά τ ή ν π α ρ α τ η ρ ώ , τ ό μ ά θ η μ α ε ΐ χ ε τ ε λ ε ιώ σ ε ι. ’Έ φ ε υ γ ε

μ έ τ ό μ α γ ιό κ α τ ά μ ή κ ο ς τ ή ς π ι σ ί ν α ς κ α ί ό τ α ν π ι ά ε ί χ ε ξ ε π ε ρ ά σ ε ι

π έ ν τ ’ ε ξ ι μ έ τ ρ α τ ό ν δ ά σ κ α λ ο τ ή ς κ ο λ ύ μ β η σ η ς , γ ύ ρ ι σ ε τ ό κ ε φ ά λ ι π ρ ό ς τ ό μ έ ρ ο ς τ ο υ , χ α μ ο γ έ λ α σ ε , κ α ί τ ο ϋ ε γ ν ε ψ ε μ έ τ ό χ έ ρ ι . 'Η

κ α ρ δ ι ά μ ο υ σ φ ί χ τ η κ ε . Α ύ τ ό τ ό χ α μ ό γ ε λ ο , α ύ τ ή ή κ ί ν η σ η , ή σ α ν

μ ια ς γ υ ν α ί κ α ς ε ί κ ο σ ι χ ρ ό ν ω ν ! Τ ό χ έ ρ ι τ η ς ε ί χ ε φ τ ε ρ ο υ γ ίσ ε ι μ έ

11



2

Β ρ ί σ κ ο μ α ι σ τ ό κ ρ ε β ά τ ι, β υ θ ι σ μ έ ν ο ς σ ’ ε ν α γ λ υ κ ό ϋ π ν ο ξ ύ π ν ιο .

Σ τ ίς έ ξ ι, ά π ό τ ό π ρ ώ τ ο κ α ί ε λ α φ ρ ό ξ ύ π ν η μ α , ά π λ ώ ν ω τ ό χ έ ρ ι σ τ ό

μ ικ ρ ό τ ρ α ν ζ ί σ τ ο ρ π ο ύ ε ί ν α ι ά κ ο υ μ π ι σ μ έ ν ο κ ο ν τ ά σ τ ό μ α ξ ι λ ά ρ ι

μ ο υ κ α ί π α τ ά ω τ ό κ ο υ μ π ί. ’Α κ ο ύ ω τ ίς π ρ ω ιν έ ς ε ιδ ή σ ε ις , μ ό λ ι ς

ξ ε χ ω ρ ί ζ ο ν τ α ς τ ίς λ έ ξ ε ις , κ α ί ά π ο κ ο ι μ ιέ μ α ι π ά λ ι , έ τ σ ι π ο ύ ο ί

φ ρ ά σ ε ι ς π ο ύ ά κ ο ύ ω μ ε τ α β ά λ λ ο ν τ α ι σ έ ό ν ε ι ρ α . Ε ίν α ι ή ω ρ α ιό τ ε ρ η φ ά σ η τ ο ϋ ύ π ν ο υ , ή π ι ό ή δ ο ν ι κ ή σ τ ιγ μ ή τ ή ς ή μ έ ρ α ς : χ ά ρ η σ τ ό

ρ α δ ιό φ ω ν ο , γ ε ύ ο μ α ι τ ίς δ ι α ρ κ ε ίς ά φ υ π ν ίσ ε ις κ α ί τ ίς σ τ ιγ μ έ ς π ο ύ

ά π ο κ ο ι μ ι έ μ α ι π ά λ ι; α ύ τ ή τ ή ν ύ π έ ρ ο χ η τ α λ ά ν τ ε υ σ η μ ε τ α ξ ύ ε γ ρ ή -

γ ο ρ σ η ς κ α ί ΰ π ν ο υ , α ύ τ ή τ ή ν κ ί ν η σ η π ο ύ μ ό ν η τ η ς μ ο ϋ ά φ α ιρ ε ΐ

κ ά θ ε δ ι ά θ ε σ η μ ε τ ά ν ο ια ς π ο ύ γ ε ν ν ή θ η κ α . ’Ο ν ε ι ρ ε ύ ο μ α ι ά ρ α γ ε ή

ε ίμ α ι π ρ α γ μ α τ ικ ά σ τ ή ν ό π ε ρ α , μ π ρ ο σ τ ά σ έ δ υ ό ή θ ο π ο ι ο ύ ς ν τ υ μ έ -

ν ο υ ς ι π π ό τ ε ς π ο ύ τ ρ α γ ο υ δ ο ύ ν τ ό μ ε τ ε ω ρ ο λ ο γ ικ ό δ ε λ τ ίο ; Π ώ ς

γ ί ν ε τ α ι κ α ί δ έ ν τ ρ α γ ο υ δ ο ύ ν τ ό ν έ ρ ω τ α ; ’Έ π ε ιτ α κ α τ α λ α β α ίν ω ό τ ι

δ έ ν π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ιά π α ρ ο υ σ ι α σ τ έ ς , δ έ ν τ ρ α γ ο υ δ ο ύ ν π ιά , ά λ λ ά

δ ι α κ ό π τ ο υ ν ό έ ν α ς τ ό ν ά λ λ ο γ ιά ν ά χ α ρ ι ε ν τ ισ θ ο ϋ ν . «'Η ή μ έ ρ α θ ά

ε ϊν α ι ζ ε σ τ ή , ά ν α μ έ ν ε τ α ι κ α ύ σ ω ν , θ ά έ χ ε ι κ α τ α ιγ ίδ α », λ έ ε ι ό

π ρ ώ τ ο ς , τ ό ν ό π ο ι ο δ ι α κ ό π τ ε ι ό ά λ λ ο ς ά κ κ ιζ ό μ ε ν ο ς : « ’Α δ ύ ν α -

τ ο ν !» Ό π ρ ώ τ ο ς ά π α ν τ ά ε ι σ τ ό ν ι'δ ιο τ ό ν ο : « ά ν α ί , π ε ρ ν ά ρ .

Λ υ π ά μ α ι, δ έ ν έ χ ο υ μ ε ά λ λ η ε π ι λ ο γ ή . Κ ο υ ρ ά γ ιο !» 'Ο π ε ρ ν ά ρ

κ α γ χ ά ζ ε ι κ α ί δ η λ ώ ν ε ι: « ’Ι δ ο ύ ό κ ο λ α σ μ ό ς τ ώ ν ά μ α ρ τ ιώ ν μ α ς ». Κ α ί ό π ρ ώ τ ο ς : «Γ ια τ ί π ε ρ ν ά ρ θ ά έ π ρ ε π ε ν ά ύ π ο φ έ ρ ω έ γ ώ γ ι ά τ ίς

δ ι κ έ ς σ ο υ ά μ α ρ τ ί ε ς ;» Τ ό τ ε ό π ε ρ ν ά ρ γ ε λ ά ε ι μ έ τ ή ν κ α ρ δ ιά τ ο υ

γ ιά ν ά ύ π ο γ ρ α μ μ ί σ ε ι δ ε ό ν τ ω ς σ τ ο ύ ς ά κ ρ ο α τ έ ς π ε ρ ί π ο ί α ς ά μ α ρ

τ ία ς π ρ ό κ ε ιτ α ι, κ α ί τ ό ν κ α τ α λ α β α ίν ω : δ έ ν ύ π ά ρ χ ε ι π α ρ ά έ ν α

π ρ ά γ μ α π ο ύ έ π ι θ υ μ ο ϋ μ ε ό λ ο ι β α θ ύ τ α τ α : ν ά μ ά ς θ ε ω ρ ε ί ο λ ό κ λ η ρ ο ς

ό κ ό σ μ ο ς μ ε γ ά λ ο υ ς ά μ α ρ τ ω λ ο ύ ς ! Ν ά σ υ γ κ ρ ί ν ο ν τ α ι ο ί ά κ ο λ α σ ί ε ς

μ α ς μ έ τ ίς μ π ό ρ ε ς , μ έ τ ίς κ α τ α ι γ ί δ ε ς , μ έ τ ο ύ ς τ υ φ ώ ν ε ς ! ’Α ν ο ί γ ο ν τ α ς σ ή μ ε ρ α μ ι ά ο μ π ρ έ λ α π ά ν ω ά π ό τ ό κ ε φ ά λ ι τ ο υ , κ ά θ ε Γ ά λ λ ο ς

13



ν ά σ κ έ π τ ε τ α ι τ ό δ ι φ ο ρ ο ύ μ ε ν ο γ έ λ ι ο τ ο ϋ π ε ρ ν ά ρ και να τον

φ θ ο ν ε ί . Γ υ ρ ίζ ω τ ό κ ο υ μ π ί, ε λ π ί ζ ο ν τ α ς ν ά α π ο κ ο ι μ η θ ώ καί πάλι

σ υ ν τ ρ ο φ ι ά μ έ ε ι κ ό ν ε ς π ι ό α π ρ ό σ μ ε ν ε ς . Σ τ ό ν δ ι π λ α ν ό σ τ α θ μ ό , μ ιά

γ υ ν α ι κ ε ί α φ ω ν ή ά ν α γ γ έ λ λ ε ι ό τ ι ή ή μ έ ρ α θ ά ε ί ν α ι ζ ε σ τ ή , α ν α μ έ ν ε -

τ α ι κ α ύ σ ω ν , μ έ κ α τ α ιγ ίδ α , κ α ί χ α ί ρ ο μ α ι γ ια τ ί σ τ ή Γ α λ λ ί α έ χ ο υ μ ε

τ ό σ ο υ ς ρ α δ ι ο φ ω ν ικ ο ύ ς σ τ α θ μ ο ύ ς κ α ί γ ια τ ί ό λ ο ι , τ ή ν ιδ ι α σ τ ιγ μ ή ,

λ έ ν ε τ ά ιδ ια π ρ ά γ μ α τ α . ' Ο ε ύ τ υ χ ι σ μ έ ν ο ς γ ά μ ο ς τ ή ς ο μ ο ι ο μ ο ρ φ ί α ς

κ α ί τ ή ς ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς , τ ί θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α λ ύ τ ε ρ ο ν ά ε ύ χ η θ ε ι ή

ά ν θ ρ ω π ό τ η τ α ; ’Ε π ι σ τ ρ έ φ ω λ ο ι π ό ν σ τ ό σ τ α θ μ ό ό π ο υ ό π ε ρ ν ά ρ

έ κ α ν ε ε π ί δ ε ιξ η τ ώ ν α μ α ρ τ ιώ ν τ ο υ * σ τ ή θ έ σ η τ ο υ ό μ ω ς μ ιά

α ν δ ρ ικ ή φ ω ν ή ψ ά λ λ ε ι έ ν α ν ύ μ ν ο σ τ ό τ ε λ ε υ τ α ί ο μ ο ν τ έ λ ο τ ή ς Ρ ε ν ώ , γ υ ρ ί ζ ω ά κ ό μ α τ ό κ ο υ μ π ί, μ ία χ ο ρ ω δ ί α γ υ ν α ι κ ώ ν ε ξ υ μ ν ε ί τ ίς

γ ο ύ ν ε ς μ έ έ κ π τ ω σ η , ξ α ν α γ υ ρ ίζ ω σ τ ο ϋ π ε ρ ν ά ρ , ϊ σ α ίσ α γ ιά ν ά

ά κ ο ύ σ ω τ ίς τ ε λ ε υ τ α ί ε ς σ τ ρ ο φ έ ς τ ο ϋ ύ μ ν ο υ σ τ ή Ρ ε ν ώ , έ π ε ι τ α ό

ϊδ ι ο ς ό π ε ρ ν ά ρ ξ α ν α π α ί ρ ν ε ι τ ό λ ό γ ο . ι μ ο ύ μ ε ν ο ς τ ή μ ε λ ω δ ί α

π ο ύ μ ό λ ι ς έ χ ε ι τ ε λ ε ιώ σ ε ι, μ ά ς π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί μ έ τ ρ α γ ο υ δ ισ τ ή φ ω ν ή

ό τ ι μ ό λ ι ς έ χ ε ι έ κ δ ο θ ε ΐ μ ία β ι ο γ ρ α φ ί α τ ο ϋ Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η , ή ε κ α τ ο -

σ τ ή ε ι κ ο σ τ ή έ β δ ο μ η , ά λ λ ά τ ή φ ο ρ ά α ύ τ ή ε ίν α ι π ρ α γ μ α τ ικ ά π ο λ ύ σ η μ α ν τ ικ ή , γ ια τ ί δ ε ίχ ν ε ι ό τ ι σ έ ό λ η τ ο υ τ ή ζ ω ή ό Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η

δ έ ν ε ίπ ε ο ϋ τ ε μ ι ά λ έ ξ η π ο ύ ν ά ή τ α ν ά λ ή θ ε ι α . Π α ρ α φ ο ύ σ κ ω σ ε τ ό ν

ά ρ ι θ μ ό τ ώ ν τ ρ α υ μ ά τ ω ν τ ο υ σ τ ό ν π ό λ ε μ ο , π α ρ ί σ τ α ν ε τ ό ν μ ε γ ά λ ο

κ α ρ δ ιο κ α τ α κ τ η τ ή έ ν ώ έ χ ε ι ά π ο δ ε ι χ θ ε ΐ ό τ ι τ ό ν Α ύ γ ο υ σ τ ο τ ο ϋ

1944, κ ι έ π ε ι τ α ά π ό τ ό ν 9Ι ο ύ λ ι ο τ ο ϋ 1959, ή τ α ν έ ν τ ε λ ώ ς ά ν ί κ α ν ο ς .

« ’Α δ ύ ν α τ ο ν !» λ έ ε ι ή γ ε λ α σ τ ή φ ω ν ή τ ο ϋ ά λ λ ο υ , κ α ί ό π ε ρ ν ά ρ

ά π α ν τ ά ε ι ά κ κ ι ζ ό μ ε ν ο ς : « ά , ν α ί ...» κ α ί ν ά ’μ α σ τ έ π ά λ ι ό λ ο ι

π ά ν ω σ τ ή σ κ η ν ή μ ια ς ό π ε ρ α ς , ά κ ό μ α κ α ί ό Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η ό

ά ν ίκ α ν ο ς ε ί ν α ι μ α ζ ί μ α ς , κ α ί μ ε τ ά μ ιά φ ω ν ή π ο λ ύ σ ο β α ρ ή

ά ν α φ έ ρ ε τ α ι σ έ μ ιά δ ίκ η π ο ύ τ ίς τ ε λ ε υ τ α ί ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς σ υ γ κ ί ν η σ ε

ό λ η τ ή Γ α λ λ ία : σ τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α κ ά π ο ι α ς ά ν ώ δ υ ν η ς ε γ χ ε ί ρ η σ η ς , μ ιά

ά ν α ι σ θ η σ ί α π ο ύ δ έ ν δ ό θ η κ ε σ ω σ τ ά π ρ ο κ ά λ ε σ ε τ ό θ ά ν α τ ο μ ι α ς

ά σ θ ε ν ο ϋ ς . Κ α τ ά σ υ ν έ π ε ι α , ή ο ρ γ ά ν ω σ η π ο ύ ε ί ν α ι ε π ι φ ο ρ τ ισ μ έ ν η

μ έ τ ή ν π ρ ο σ τ α σ ί α τ ώ ν «κ α τ α ν α λ ω τ ώ ν », ό π ω ς μ ά ς ο ν ο μ ά ζ ε ι

ό λ ο υ ς , π ρ ο τ ε ίν ε ι ν ά κ ι ν η μ α τ ο γ ρ α φ ο ϋ ν τ α ι σ τ ό μ έ λ λ ο ν ό λ ε ς ο ι χ ε ιρ ο υ ρ γ ι κ έ ς ε π ε μ β ά σ ε ις κ α ί ν ά δ ι α τ η ρ ο ύ ν τ α ι ο ί τ α ι ν ίε ς σ ε

ά ρ γ ε ΐα . Α ύ τ ό ς θ ά ή τ α ν , κ α τ ά τ ή ν ο ρ γ ά ν ω σ η «γ ιά τ ή ν π ρ ο σ τ α σ ί α

14



τ ώ ν κ α τ α ν α λ ω τ ώ ν », ό μ ό ν ο ς τ ρ ό π ο ς ν ά έ γ γ υ η θ ε ΐ κ α ν ε ίς σ " ε ν α

Γ λ λ ο π ο ύ π ε θ α ίν ε ι κ ά τ ω ά π ό τ ό ν υ σ τ έ ρ ι , ό τ ι θ ά π ά ρ ε ι δ ε ό ν τ ω ς

τ ή ν ε κ δ ί κ η σ ή τ ο υ μ έ τ ή δ ι κ α ι ο σ ύ ν η . ’Έ π ε ιτ α ά π ο κ ο ι μ ι έ μ α ι ξ α ν ά .

"Ο τ α ν ξ ύ π ν η σ α ή τ α ν ή δ η ό κ τ ώ μ ι σ ι ή ώ ρ α σ χ ε δ ό ν * φ α ν τ ά σ τ η -

κ α τ ή ν Ά ν ι έ ς . "Ο π ω ς κ ι έ γ ώ , ε ί ν α ι ξ α π λ ω μ έ ν η σ ’ ε ν α μ ε γ ά λ ο

κ ρ ε β ά τ ι. Ή δ ε ξ ιά μ ε ρ ιά τ ο ϋ κ ρ ε β α τ ιο ύ ε ίν α ι ά δ ε ια . Π ο ι ό ς ε ίν α ι ό

σ ύ ζ υ γ ο ς ; Κ α τ ά τ ά φ α ι ν ό μ ε ν α , κ ά π ο ι ο ς π ο ύ β γ α ί ν ε ι π ο λ ύ ν ω ρ ί ς τ ό

Σ ά β β α τ ο . Γ Γ α ύ τ ό κ ι έ κ ε ίν η ε ί ν α ι μ ό ν η κ α ί τ α λ α ν τ ε ύ ε τ α ι ή δ ο ν ι -

κ ά μ ε τ α ξ ύ ά φ ύ π ν ι σ η ς κ α ί ο ν ε ι ρ ο π ό λ η σ η ς .

’Έ π ε ιτ α σ η κ ώ ν ε τ α ι . ’ Α π έ ν α ν τ ι, π ά ν ω σ έ ε ν α μ α κ ρ ύ π ό δ ι,

ο ρ θ ώ ν ε τ α ι μ ιά τ η λ ε ό ρ α σ η . Π ε τ ά ε ι τ ό ν υ χ τ ι κ ό τ η ς , κ ι α ύ τ ό ξ α ν α σ κ ε π ά ζ ε ι τ ή ν ο θ ό ν η μ ’ έ ν α ά σ π ρ ο κ ά λ υ μ μ α . Γ ιά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά

τ ή β λ έ π ω γ υ μ ν ή , τ ή ν Ά ν ι έ ς , τ ή ν ή ρ ω ίδ α τ ο ϋ μ υ θ ι σ τ ο ρ ή μ α τ ο ς

μ ο υ . Σ τ έ κ ε τ α ι ό ρ θ ια δ ίπ λ α σ τ ό κ ρ ε β ά τ ι, ε ίν α ι ώ ρ α ία , δ έ ν μ π ο ρ ώ

ν ά τ ή ν ά φ ή σ ω ά π ό τ ά μ ά τ ια μ ο υ . Σ τ ό τ έ λ ο ς , σ ά ν ν ά ε ί χ ε

ά ν τ ιλ η φ θ ε ϊ τ ό β λ έ μ μ α μ ο υ , φ ε ύ γ ε ι σ τ ό δ ι π λ α ν ό δ ω μ ά τ ιο κ α ί

ν τ ύ ν ε τ α ι .

Π ο ι ά ε ί ν α ι ή Ά ν ι έ ς ;

"Ο π ω ς ή Ε ϋ α β γ ή κ ε ά π ό μ ία π λ ε υ ρ ά τ ο ϋ Ά δ ά μ , ό π ω ς ή

Α φ ρ ο δ ί τ η γ ε ν ν ή θ η κ ε ά π ό τ ό ν ά φ ρ ό τ ώ ν κ υ μ ά τ ω ν , ή Ά ν ι έ ς

ά ν α δ ύ θ η κ ε ά π ό μ ιά κ ί ν η σ η τ ή ς έ ξ η ν τ ά χ ρ ο ν η ς Κ υ ρ ί α ς , τ ή ν ό π ο ί α

ε ίδ α σ τ ή ν ά κ ρ η τ ή ς π ι σ ί ν α ς ν ά χ α ι ρ ε τ ά ε ι μ έ τ ό χ έ ρ ι τ ό δ ά σ κ α λ ό

τ η ς τ ή ς κ ο λ ύ μ β η σ η ς κ α ί π ο ύ τ ά χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά τ η ς θ ο λ ώ ν ο υ ν

ή δ η σ τ ή μ ν ή μ η μ ο υ . 'Η κ ί ν η σ ή τ η ς ξ ύ π ν η σ ε τ ό τ ε μ έ σ α μ ο υ μ ιά

ά π έ ρ α ν τ η , μ ιά ά κ α τ α ν ό η τ η ν ο σ τ α λ γ ί α , κ ι ή ν ο σ τ α λ γ ί α α ύ τ ή

γ έ ν ν η σ ε τ ό π ρ ό σ ω π ο σ τ ό ό π ο ι ο έ δ ω σ α τ ό ό ν ο μ α Ά ν ι έ ς . ή π ω ς ό μ ω ς ό ά ν θ ρ ω π ο ς , κ ι έ ν α μ υ θ ι σ τ ο ρ η μ α τ ι κ ό π ρ ό σ ω π ο

ά κ ό μ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο , δ έ ν π ρ ο σ δ ι ο ρ ί ζ ε τ α ι σ ά ν έ ν α ό ν μ ο ν α δ ι κ ό κ α ί

ά μ ίμ η τ ο ; Π ώ ς ε ί ν α ι λ ο ι π ό ν δ υ ν α τ ό ν μ ι ά χ ε ιρ ο ν ο μ ί α π ο ύ π α ρ α τ η

ρ ή θ η κ ε σ έ έ ν α π ρ ό σ ω π ο Α , α ύ τ ή ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α π ο ύ ά π ο τ ε λ ο ϋ σ ε

μ ’ ε κ ε ίν ο έ ν α σ ύ ν ο λ ο , π ο ύ τ ό χ α ρ α κ τ ή ρ ι ζ ε , π ο ύ έ φ τ ια χ ν ε τ ή ν

ιδ ια ίτ ε ρ η χ ά ρ η τ ο υ , ν ά ε ίν α ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α κ α ί ή π ε μ π τ ο υ σ ί α ε ν ό ς

π ρ ο σ ώ π ο υ Β κ α ί ό λ η ς μ ο υ τ ή ς ο ν ε ι ρ ο π ό λ η σ η ς π ά ν ω σ 5 α ύ τ ό ; ’Ι δ ο ύ τ ί κ α λ ε ΐ σ ’ έ ν α σ υ λ λ ο γ ι σ μ ό :

Ά ν ό π λ α ν ή τ η ς μ α ς έ χ ε ι δ ε ι ν ά π ε ρ ν ο ύ ν π ε ρ ίπ ο υ ο γ δ ό ν τ α



δ ι σ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια α ν θ ρ ώ π ιν ω ν ό ν τ ω ν , ε ί ν α ι α π ί θ α ν ο τ ό κ α θ έ ν α ά π ό

α ύ τ ά ν ά ε ίχ ε τ ό π ρ ο σ ω π ι κ ό τ ο υ ρ ε π ε ρ τ ό ρ ι ο χ ε ι ρ ο ν ο μ ι ώ ν . ’ Α ρ ιθ

μ η τ ι κ ώ ς ε ί ν α ι ά δ ι α ν ό η τ ο . Κ α ν έ ν α ς δ έ ν ά μ φ ι β ά λ λ ε ι ό τ ι ύ π ή ρ ξ α ν

σ τ ό ν κ ό σ μ ο ά σ ύ γ κ ρ ιτ α λ ι γ ό τ ε ρ ε ς χ ε ι ρ ο ν ο μ ί ε ς ά π ό ά τ ο μ α . Α ύ τ ό

μ ά ς ο δ η γ ε ί σ έ ε ν α σ υ μ π έ ρ α σ μ α σ υ γ κ λ ο ν ι σ τ ικ ό : μ ία χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α

ε ίν α ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά τ ο μ ι κ ή ά π ό ε ν α ά τ ο μ ο . Γ ιά ν ά τ ό π ο ύ μ ε σ ά ν

π α ρ ο ι μ ία : π ο λ λ ο ί ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι, λ ίγ ε ς ο ι χ ε ιρ ο ν ο μ ίε ς .

Ε ίπ α σ τ ό π ρ ώ τ ο κ ε φ ά λ α ι ο , μ έ τ ή ν ε ύ κ α ιρ ία τ ή ς Κ υ ρ ία ς μ έ τ ό

μ α γ ιό , ό τ ι «σ τ ό κ λ ά σ μ α ε ν ό ς δ ε υ τ ε ρ ο λ έ π τ ο υ , μ ιά π ε μ π τ ο υ σ ία τ ή ς

χ ά ρ η ς τ η ς , π ο ύ δ έ ν έ ξ α ρ τ ιό τ α ν ά π ό τ ό χ ρ ό ν ο , ά π ο κ α λ ύ φ θ η κ ε κ α ί

μ έ ά φ η σ ε έ κ θ α μ β ο ». Ν α ί, ή τ α ν α ύ τ ό π ο ύ τ ό τ ε σ κ ε π τ ό μ ο υ ν , ά λ λ ά

ξ ε γ ε λ ά σ τ η κ α . Ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α δ έ ν ά π ο κ ά λ υ ψ ε κ α θ ό λ ο υ μ ία π ε μ -π τ ο υ σ ί α τ ή ς Κ υ ρ ία ς , θ ά έ π ρ ε π ε μ ά λ λ ο ν ν ά π ε ι κ α ν ε ίς ό τ ι ή Κ υ ρ ία

μ ο ϋ ά π ο κ ά λ υ ψ ε τ ή χ ά ρ η μ ι α ς χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α ς . Δ ι ό τ ι δ έ ν μ π ο ρ ο ύ μ ε

ν ά θ ε ω ρ ή σ ο υ μ ε μ ιά χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α ο ϋ τ ε ώ ς τ ή ν ι δ ι ο κ τ η σ ί α ε ν ό ς

ά τ ό μ ο υ , ο ϋ τ ε ώ ς τ ό δ η μ ιο ύ ρ γ η μ ά τ ο υ (κ α θ ώ ς κ α ν ε ίς δ έ ν ε ί ν α ι σ έ

θ έ σ η ν ά δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ε ι μ ι ά χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α π ρ ο σ ω π ι κ ή , ε ν τ ε λ ώ ς

π ρ ω τ ό τ υ π η π ο ύ ν ά μ ή ν ά ν ή κ ε ι π α ρ ά σ ’ ε κ ε ί ν ο ν ), ο ϋ τ ε κ ά ν ώ ς τ ό

ό ρ γ α ν ό τ ο υ * τ ό ά ν τ ίθ ε τ ο ε ίν α ι ά λ ή θ ε ια : ε ίν α ι ο ί χ ε ι ρ ο ν ο μ ί ε ς π ο ύ

μ ά ς χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ ν * ε ίμ α σ τ ε τ ά ό ρ γ α ν ά τ ο υ ς , ο ί μ α ρ ι ο ν έ τ ε ς τ ο υ ς ,

ο ί ε ν σ α ρ κ ώ σ ε ι ς τ ο υ ς .

Ή ’Α ν ι έ ς , π ο ύ ε ιχ ε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι τ ό ν τ ύ σ ι μ ό τ η ς , ε τ ο ιμ α ζ ό τ α ν ν ά

β γ ε ι. Σ τ ό ν π ρ ο θ ά λ α μ ο σ τ ά θ η κ ε μ ιά σ τ ιγ μ ή γ ιά ν ’ ά κ ο ύ σ ε ι. "Ε ν α ς

ά ό ρ ι σ τ ο ς θ ό ρ υ β ο ς σ τ ό δ ι π λ α ν ό δ ω μ ά τ ιο φ α ν έ ρ ω ν ε ό τ ι ή κ ό ρ η τ η ς

μ ό λ ι ς ε ίχ ε σ η κ ω θ ε ί. Σ ά ν γ ιά ν ’ ά π ο φ ύ γ ε ι ν ά τ ή σ υ ν α ν τ ή σ ε ι,

ε π ι τ ά χ υ ν ε τ ό β ή μ α κ α ί β ι ά σ τ η κ ε ν ά ά φ ή σ ε ι τ ό δ ι α μ έ ρ ισ μ α . Σ τ ό ν

ά ν ε λ κ υ σ τ ή ρ α π ά τ η σ ε τ ό κ ο υ μ π ί τ ο ϋ ι σ ο γ ε ίο υ . ’Α ν τ ί ν ά ξ ε κ ι ν ή -

σ ε ι , ό ά ν ε λ κ υ σ τ ή ρ α ς χ ο ρ ο π ή δ η σ ε σ π α σ μ ω δ ικ ά , σ ά ν ά ν θ ρ ω π ο ς

π ο ύ έ χ ε ι π ά θ ε ι τ ρ ο μ ώ δ η π α ρ ά λ υ σ η . Δ έ ν ή τ α ν ή π ρ ώ τ η φ ο ρ ά π ο ύ

ο ί δ ι α θ έ σ ε ις τ ο ϋ μ η χ α ν ή μ α τ ο ς τ ή ν ξ ά φ ν ια ζ α ν . Π ό τ ε ά ν έ β α ι ν ε

ό τ α ν έ κ ε ίν η ή θ ε λ ε ν ά κ α τ έ β ε ι, π ό τ ε ά ρ ν ιό τ α ν ν 5 ά ν ο ί ξ ε ι τ ή ν

π ό ρ τ α τ ο υ κ α ί τ ή ν κ ρ α τ ο ύ σ ε φ υ λ α κ ι σ μ έ ν η μ ι σ ή ώ ρ α . Σ ά ν ν ά

ή θ ε λ ε ν ά π ι ά σ ε ι κ ο υ β έ ν τ α , σ ά ν ν ά ή θ ε λ ε ν ά τ ή ς μ ε τ α δ ώ σ ε ι κ ά τ ι

ε π ε ί γ ο ν μ έ τ ά τ ρ α χ ιά τ ο υ μ έ σ α τ ο ϋ μ ο υ γ κ ο ύ ζ ώ ο υ . Π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς ή δ η ε ίχ ε π α ρ α π ο ν ε θ ε ΐ σ τ ή θ υ ρ ω ρ ό * έ κ ε ίν η ό μ ω ς , μ ιά κ α ί ό

16



α ν ε λ κ υ σ τ ή ρ α ς σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ ό τ α ν σ ω σ τ ά μ έ τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς έ ν ο ικ ι α

σ τ έ ς , δ έ ν έ β λ ε π ε , σ τ ή ν έ ρ ι δ α ά ν ά μ ε σ α σ τ ή ν Ά ν ι έ ς κ α ί σ ’

έ κ ε ίν ο ν , π α ρ ά μ ιά ά π λ ή ιδ ι ω τ ικ ή ύ π ό θ ε σ η κ α ί δ έ ν τ ή ς έ δ ιν ε κ α μ ιά

σ η μ α σ ί α . 'Η Ά ν ι έ ς χ ρ ε ιά σ τ η κ ε ν ά β γ ε ι κ α ί ν ά κ α τ έ β ε ι μ έ τ ά

π ό δ ι α . ό λ ι ς τ ό ν ά φ η σ ε , ό ά ν ε λ κ υ σ τ ή ρ α ς ή ρ έ μ η σ ε κ α ί κ α τ έ β η κ ε

κ ι α ύ τ ό ς μ έ τ ή σ ε ιρ ά τ ο υ .

Τ ό Σ ά β β α τ ο ή τ α ν ή π ι ό κ ο υ ρ α σ τ ικ ή ή μ έ ρ α . ' Ο Π ώ λ , ό ά ν τ ρ α ς

τ η ς , έ β γ α ι ν ε π ρ ί ν ά π ό τ ίς ε π τ ά κ α ί γ ε υ μ ά τ ιζ ε μ 5 έ ν α φ ί λ ο , έ ν ώ

έ κ ε ίν η έ π ω φ ε λ ε ΐτ ο α ύ τ ή ς τ ή ς έ λ ε ύ θ ε ρ η ς ή μ έ ρ α ς γ ιά ν ά έ κ π λ η ρ ώ

σ ε ι σ ε ιρ ά ύ π ο χ ρ ε ώ σ ε ω ν π ο λ ύ π ιό κ ο π ια σ τ ικ ώ ν ά π ό τ ή δ ο υ λ ε ιά

τ η ς σ τ ό γ ρ α φ ε ίο : ν ά π ά ε ι σ τ ό τ α χ υ δ ρ ο μ ε ίο , ν ά ύ π ο μ ε ίν ε ι μ ισ ή

ώ ρ α σ τ ή ν ο ύ ρ ά , ν ά κ ά ν ε ι τ ά ψ ώ ν ια τ η ς σ τ ό σ ο ύ π ε ρ μ ά ρ κ ε τ , ν ά

ά ρ π α χ τ ε ί μ έ μ ι ά π ω λ ή τ ρ ια , ν ά χ ά σ ε ι χ ρ ό ν ο μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό τ α μ ε ίο ,

ν ά τ η λ ε φ ω ν ή σ ε ι σ τ ό ν ύ δ ρ α υ λ ι κ ό , ν ά τ ό ν ι κ ε τ ε ύ σ ε ι ν ά π ε ρ ά σ ε ι σ έ

μ ιά ώ ρ α ο ρ ι σ μ έ ν η γ ιά ν ά ά π ο φ ύ γ ε ι ν ά τ ό ν π ε ρ ι μ έ ν ε ι ό λ η μ έ ρ α .

Ά ν ά μ ε σ α σ έ δ ύ ο ε π ε ίγ ο υ σ ε ς έ ρ γ α σ ί ε ς , π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε ν ά β ρ ε ι έ ν α

λ ε π τ ό γ ιά τ ή σ ά ο υ ν α , ό π ο υ π ο τ έ δ έ ν ε ίχ ε τ ό ν κ α ιρ ό ν ά π ά ε ι μ έ ς

σ τ ή ν ε β δ ο μ ά δ α , κ α ί π ε ρ ν ο ύ σ ε τ ό τ έ λ ο ς τ ο ύ ά π ο γ ε ύ μ α τ ο ς π α λ ε ύ ο -ν τ α ς μ έ τ ή ν ή λ ε κ τ ρ ι κ ή σ κ ο ύ π α κ α ί μ έ τ ό ξ ε σ κ ο ν ό π α ν ο γ ια τ ί ή

π α ρ α δ ο υ λ ε ύ τ ρ α π ο ύ έ ρ χ ό τ α ν τ ή ν Π α ρ α σ κ ε υ ή , π α ρ α μ ε λ ο ύ σ ε ο λ ο -

έ ν α κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο τ ή δ ο υ λ ε ι ά τ η ς .

’Ε κ ε ίν ο τ ό Σ ά β β α τ ο , δ μ ω ς , δ ι έ φ ε ρ ε ά π ό τ ά ά λ λ α : ή τ α ν ή

π έ μ π τ η έ π έ τ ε ι ο ς τ ο ϋ θ α ν ά τ ο υ τ ο ϋ π α τ έ ρ α τ η ς . ία σ κ η ν ή τ ή ς

ή ρ θ ε σ τ ό μ υ α λ ό : ό π α τ έ ρ α ς τ η ς ε ί ν α ι κ α θ ι σ μ έ ν ο ς , σ κ ύ β ε ι π ά ν ω σ &

μ ι ά σ τ ίβ α ά π ό κ ο υ ρ ε λ ι α σ μ έ ν ε ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς κ α ί ή ά δ ε λ φ ή τ ή ς Ά ν ι έ ς φ ω ν ά ζ ε ι: «Γ ια τ ί σ χ ί ζ ε ι ς τ ίς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς τ ή ς μ α μ ά ς ;» 'Η

Ά ν ι έ ς ύ π ε ρ α σ π ί ζ ε τ α ι τ ό ν π α τ έ ρ α τ η ς κ α ί ο ί δ ύ ο ά δ ε λ φ έ ς φ ι λ ο ν ι -

κ ο ύ ν , π α ρ α σ υ ρ μ έ ν ε ς ά π ό έ ν α ξ α φ ν ικ ό μ ί σ ο ς .

π ή κ ε σ τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ο τ η ς π ο ύ ή τ α ν π α ρ κ α ρ ι σ μ έ ν ο μ π ρ ο σ τ ά

σ τ ό σ π ίτ ι.

17



3

Ε ν α ς Α Ν Ε Λ Κ Υ Σ Τ Η Ρ Α Σ τ ή ν ο δ ή γ η σ ε σ τ ό ν τ ε λ ε υ τ α ί ο ό ρ ο φ ο ε ν ό ς

μ ο ν τ έ ρ ν ο υ κ τ ιρ ί ο υ ό π ο υ ή τ α ν ε γ κ α τ ε σ τ η μ έ ν η ή λ έ σ χ η μ έ γ υ μ ν α -

σ τ ή ρ ι ο , π ι σ ί ν α , γ ι α κ ο ύ ζ ι , σ ά ο υ ν α κ α ί θ έ α σ τ ό Π α ρ ί σ ι . Σ τ ά

ά π ο δ υ τ ή ρ ι α , τ ά μ ε γ ά φ ω ν α σ κ ο ρ π ο ύ σ α ν μ ο υ σ ι κ ή ρ ό κ . Δ έ κ α χ ρ ό -

ν ια ν ω ρ ί τ ε ρ α π ο ύ ε ί χ ε κ ά ν ε ι ή Ά ν ι έ ς τ ή ν έ γ γ ρ α φ ή τ η ς , τ ά μ έ λ η

ή σ α ν ο λ ι γ ά ρ ι θ μ α κ α ί τ ό π ε ρ ι β ά λ λ ο ν ή τ α ν ή ρ ε μ ο . ’Έ π ε ι τ α , ά π ό

χ ρ ό ν ο σ έ χ ρ ό ν ο , ή λ έ σ χ η β ε λ τ ι ω ν ό τ α ν : ε ίχ ε ό λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε -

ρ ο γ υ α λ ί , φ ώ τ α , ψ ε ύ τ ικ α φ υ τ ά , μ ε γ ά φ ω ν α , μ ο υ σ ι κ ή , ό λ ο κ α ί

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ ς θ α μ ώ ν ε ς έ π ί σ η ς , π ο ύ ό α ρ ι θ μ ό ς τ ο υ ς δ ι π λ α σ ι ά -

σ τ η κ ε κ ι ό λ α ς τ ή ν ή μ έ ρ α π ο ύ α ν τ ικ α τ ο π τ ρ ί σ θ η κ α ν σ τ ο ύ ς τ ε ρ ά -

σ τ ιο υ ς κ α θ ρ έ φ τ ε ς τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς ή δ ι ε ύ θ υ ν σ η ά π ο φ ά σ ι σ ε ν ά

τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι σ έ ό λ ο υ ς τ ο ύ ς τ ο ί χ ο υ ς τ ο ϋ γ υ μ ν α σ τ η ρ ί ο υ .

'Η Ά ν ι έ ς ά ν ο ι ξ ε τ ό ν τ ο υ λ ά π ι τ η ς κ ι ά ρ χ ι σ ε ν ά γ δ ύ ν ε τ α ι . Δ ί π λ α , δ υ ό γ υ ν α ί κ ε ς φ λ υ α ρ ο ύ σ α ν . έ ά ρ γ ή κ α ί γ λ υ κ ιά φ ω ν ή

κ ο ν τ ρ ά λ τ ο , ή μ ί α π α ρ α π ο ν ιό τ α ν γ ιά κ ά π ο ι ο σ ύ ζ υ γ ο π ο ύ τ ά ά φ η ν ε

ό λ α ν ά σ έ ρ ν ο ν τ α ι χ ά μ ω : τ ά β ι β λ ί α τ ο υ , τ ίς κ ά λ τ σ ε ς τ ο υ , τ ή ν ιδ ι α

τ ή ν π ίπ α τ ο υ κ α ί τ ά σ π ί ρ τ α τ ο υ . 'Η ά λ λ η , μ ία σ ο π ρ ά ν ο , μ ι λ ο ύ σ ε

δ υ ό φ ο ρ έ ς π ι ό γ ρ ή γ ο ρ α * ό γ α λ λ ι κ ό ς τ ρ ό π ο ς ν ά ά ν ε β α ί ν ε ι μ ιά

ο κ τ ά β α ή φ ω ν ή σ τ ό τ έ λ ο ς τ ή ς φ ρ ά σ η ς θ ύ μ ιζ ε θ υ μ ω μ έ ν ο κ α κ ά ρ ι

σ μ α κ ό τ α ς : «Λ ο ι π ό ν τ ώ ρ α , μ έ ά π ο γ ο η τ ε ύ ε ις ! έ κ ά ν ε ις ν ά σ τ ε ν ο χ ω ρ ι έ μ α ι . Δ έ ν ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν ! Δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ ν ά τ ό κ ά ν ε ι α ύ τ ό !

Δ έ ν ε ί ν α ι δ υ ν α τ ό ν ! Ε ί σ α ι σ τ ό σ π ί τ ι σ ο υ ! ’Έ χ ε ι ς δ ικ α ιώ μ α τ α !» Ή

ά λ λ η , σ ά ν ν ά ή τ α ν κ ο μ μ έ ν η σ τ ά δ ύ ο ά ν ά μ ε σ α σ έ μ ιά φ ίλ η τ ή ς

ο π α ί α ς ά ν α γ ν ώ ρ ι ζ ε τ ή ν α ύ θ ε ν τ ία κ α ί σ ’ έ ν α ν ά ν τ ρ α π ο ύ ά γ α π ο ϋ -

σ ε , ε ξ η γ ο ύ σ ε μ ε λ α γ χ ο λ ι κ ά : «Τ ί τ ά θ έ λ ε ις ; Ε ίν α ι ό χ α ρ α κ τ ή ρ α ς

τ ο υ . Π ά ν τ α έ τ σ ι ή τ α ν . Π ά ν τ ο τ ε ά φ η ν ε τ ά π ρ ά γ μ α τ α ν ά σ έ ρ ν ο ν τ α ι

σ τ ό π ά τ ω μ α . — Έ κ α λ ά , ν ά σ τ α μ α τ ή σ ε ι! Ε ί σ α ι σ τ ό σ π ί τ ι σ ο υ !

’Έ χ ε ι ς δ ικ α ιώ μ α τ α ! Έ γ ώ π ο τ έ μ ο υ δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α ν ά τ ό ν

ά ν ε χ θ ώ ».

18



'Η Ά ν ι έ ς δ έ ν έ π α ιρ ν ε μ έ ρ ο ς σ έ τ έ τ ο ι ο υ ε ίδ ο υ ς σ υ ζ η τ ή σ ε ι ς *

π ο τ έ δ έ ν κ α κ ο λ ο γ ο ύ σ ε τ ό ν Π ώ λ , π α ρ ’ δ λ ο π ο ύ ή ξ ε ρ ε δ τ ι α ύ τ ό

τ ή ν α π ο ξ έ ν ω ν ε λ ιγ ά κ ι ά π ό τ ίς ά λ λ ε ς γ υ ν α ί κ ε ς . ’Έ σ τ ρ ε ψ ε τ ό

κ ε φ ά λ ι π ρ ό ς τ ή ν τ σ ι ρ ι χ τ ή φ ω ν ή : ή τ α ν μ ι ά π ο λ ύ ν έ α κ ο π έ λ α μ έ ά ν ο ι χ τ ό χ ρ ω μ α μ α λ λ ιά κ ι έ ν α π ρ ό σ ω π ο ά γ γ έ λ ο υ .

« Ά , ό χ ι . Ο ϋ τ ε σ υ ζ ή τ η σ η ! Έ χ ε ι ς τ ό δ ικ α ίω μ α ! ή ν τ ό ν

ά φ ή ν ε ις ν ά σ έ κ ά ν ε ι δ ,τ ι θ έ λ ε ι!» σ υ ν έ χ ι σ ε ό ά γ γ ε λ ο ς , κ α ί ή

Ά ν ι έ ς κ α τ ά λ α β ε δ τ ι τ ά λ ό γ ια τ η ς σ υ ν ο δ ε ύ ο ν τ α ν ά π ό κ ο φ τ έ ς κ α ί

γ ρ ή γ ο ρ ε ς κ ι ν ή σ ε ις τ ή ς κ ε φ α λ ή ς , ά π ό δ ε ξ ι ά π ρ ό ς τ 5 ά ρ ι σ τ ε ρ ά ,

ά π ό ά ρ ι σ τ ε ρ ά π ρ ό ς τ ά δ ε ξ ιά , ε ν ώ ο ι ώ μ ο ι κ α ί τ ά φ ρ ύ δ ια ύ ψ ώ ν ο

ν τ α ν σ ά ν γ ιά ν ά φ α ν ε ρ ώ σ ο υ ν ο ρ γ ισ μ έ ν η έ κ π λ η ξ η σ τ ή ν ιδ έ α δ τ ι

κ ά π ο ι ο ς μ π ό ρ ε σ ε ν ά π α ρ α γ ν ω ρ ί σ ε ι τ ά ά ν θ ρ ώ π ι ν α δ ι κ α ιώ μ α τ α τ ή ς

φ ί λ η ς τ η ς . 'Η Ά ν ι έ ς τ ή γ ν ώ ρ ι ζ ε α ύ τ ή τ ή ν κ ί ν η σ η : ή π ρ ι ζ ίτ , ή

κ ό ρ η τ η ς , τ ίν α ζ ε τ ό κ ε φ ά λ ι ά κ ρ ιβ ώ ς μ έ τ ό ν ϊ δ ι ο τ ρ ό π ο .

"Ο τ α ν γ δ ύ θ η κ ε , κ λ ε ίδ ω σ ε τ ό ν τ ο υ λ ά π ι κ α ί π έ ρ α σ ε ά π ό τ ή ν

τ ύ π ο υ «σ α λ ο ύ ν » π ό ρ τ α σ έ μ ιά π λ α κ ό σ τ ρ ω τ η α ί θ ο υ σ α δ π ο υ ά π ό

τ ή μ ιά μ ε ρ ι ά ή σ α ν τ ά ν τ ο ύ ς , κ ι ά π ό τ ή ν ά λ λ η ή γ υ ά λ ι ν η π ό ρ τ α

τ ή ς σ ά ο υ ν α ς . Έ κ ε ΐ ή τ α ν π ο ύ κ ά θ ο ν τ α ν ο ί γ υ ν α ί κ ε ς , σ τ ρ ιμ ω γ μ έ

ν ε ς ή μ ία δ ίπ λ α σ τ ή ν ά λ λ η , π ά ν ω σ έ ξ ύ λ ι ν ο υ ς π ά γ κ ο υ ς . ε ρ ι κ έ ς φ ο ρ ο ύ σ α ν έ ν α ε ι δ ι κ ό π λ α σ τ ικ ό κ ά λ υ μ μ α π ο ύ σ χ η μ ά τ ιζ ε γ ύ ρ ω ά π ό

τ ό σ ώ μ α (ή γ ύ ρ ω ά π ό έ ν α μ έ ρ ο ς τ ο υ , κ ο ι λ ι ά κ α ί ο π ί σ θ ια κ υ ρ ίω ς )

έ ν α ε ϊ δ ο ς ε ρ μ η τ ικ ο ύ π ε ρ ι τ υ λ ί γ μ α τ ο ς , π ο ύ π ρ ο κ α λ ο ϋ σ ε έ ν τ ο ν η

έ φ ίδ ρ ω σ η κ α ί τ ή ν έ λ π ί δ α ά δ υ ν α τ ίσ μ α τ ο ς .

'Η Ά ν ι έ ς ά ν έ β η κ ε σ τ ό ν ψ η λ ό τ ε ρ ο ά π ό τ ο ύ ς π ά γ κ ο υ ς π ο ύ

ή σ α ν ά κ ό μ α δ ι α θ έ σ ι μ ο ι. Ά κ ο ύ μ π η σ ε σ τ ό ν τ ο ϊ χ ο κ α ί έ κ λ ε ι σ ε τ ά

μ ά τ ια . Ό π ά τ α γ ο ς τ ή ς μ ο υ σ ι κ ή ς δ έ ν έ φ θ α ν ε ώ ς έ κ ε ΐ, ά λ λ ά ο ί ά ν ά κ α τ ε ς φ ω ν έ ς τ ώ ν γ υ ν α ι κ ώ ν π ο ύ μ ι λ ο ύ σ α ν δ λ ε ς μ α ζ ί ή χ ο ϋ σ α ν

τ ό ϊδ ι ο έ ν τ ο ν α . ιά ν ε α ρ ή ά γ ν ω σ τ η μ π ή κ ε τ ό τ ε , π ο ύ ή δ η ά π ό τ ό

κ α τ ώ φ λ ι ά ρ χ ι σ ε ν ά κ α τ α δ υ ν α σ τ ε ύ ε ι τ ίς ά λ λ ε ς : τ ίς έ κ α ν ε ν ά

σ τ ρ ι μ ω χ τ ο ϋ ν ά κ ό μ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο σ τ ίς γ ρ α μ μ έ ς τ ο υ ς γ ιά ν ά

ά δ ε ιά σ ε ι θ έ σ η κ ο ν τ ά σ τ ή θ έ ρ μ α ν σ η , έ π ε ι τ α έ σ κ υ ψ ε γ ιά ν ά π ά ρ ε ι

τ ό φ τ υ ά ρ ι κ α ί τ ό ά δ ε ια σ ε π ά ν ω σ τ ή σ ό μ π α . ’ έ ν α σ π ί θ ισ μ α , ό

ά τ μ ό ς α ν έ β η κ ε κ α υ τ ό ς π ρ ό ς τ ό τ α β ά ν ι, κ α ί μ ία γ υ ν α ίκ α κ α θ ι σ μ έ -

ν η δ ί π λ α σ τ ή ν ’ Α ν ιέ ς π ρ ο σ τ ά τ ε ψ ε τ ό π ρ ό σ ω π ό τ η ς μ έ τ ά χ έ ρ ι α

τ η ς μ ο ρ φ ά ζ ο ν τ α ς ά π ό π ό ν ο . Γ Η ά γ ν ω σ τ η τ ό π ή ρ ε ε ί δ η σ η ,

19



δ ή λ ω σ ε «μ ’ α ρ έ σ ε ι ν ά κ α ίε ι ό α τ μ ό ς ! Ε ί ν α ι ή α π ό δ ε ιξ η ό τ ι

β ρ ί σ κ ε σ α ι σ τ ή σ ά ο υ ν α !» χ ώ θ η κ ε ά ν ά μ ε σ α σ έ δ υ ό γ υ μ ν ά κ ο ρ μ ιά

κ ι ά ρ χ ι σ ε ν ά μ ι λ ά ε ι γ ιά τ ή ν τ η λ ε ο π τ ικ ή ε κ π ο μ π ή τ ή ς π α ρ α μ ο ν ή ς ,

σ τ ή ν ό π ο ί α ε ίχ ε ε μ φ α ν ισ τ ε ί ε ν α ς δ ι ά σ η μ ο ς β ι ο λ ό γ ο ς π ο ύ μ ό λ ι ς ε ίχ ε δ η μ ο σ ι ε ύ σ ε ι τ ά 3Α π ο μ ν η μ ο ν ε ύ μ α τ ά τ ο υ . «Τ Η τ α ν ύ π έ ρ ο χ ο ς »,

ε ί π ε .

ία ά λ λ η τ ό ε π ικ ύ ρ ω σ ε : «Β έ β α ια ! Κ α ί τ ό σ ο μ ε τ ρ ι ό φ ρ ω ν !»

'Η ά γ ν ω σ τ η ε ξ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε : « ε τ ρ ι ό φ ρ ω ν ; Δ έ ν κ α τ α λ ά β α τ ε

ό τ ι α ύ τ ό ς ό ά ν θ ρ ω π ο ς έ χ ε ι τ ρ ο μ α κ τ ικ ή έ π α ρ σ η ; Ή έ π α ρ σ ή τ ο υ

ό μ ω ς μ ο ϋ ά ρ έ σ ε ι! Λ α τ ρ ε ύ ω τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο ύ έ χ ο υ ν έ π α ρ σ η !»

κ α ί σ τ ρ ά φ η κ ε π ρ ό ς τ ή ν Ά ν ι έ ς : « ή π ω ς έ σ ε ΐ ς τ ό ν β ρ ή κ α τ ε μ ε τ ρ ι ό φ ρ ο ν α ;»

Ή Ά ν ι έ ς ε ί π ε ό τ ι δ έ ν ε ί χ ε δ ε ι τ ή ν έ κ π ο μ π ή * σ ά ν ή ά π ά ν τ η σ η

α ύ τ ή ν ά π ρ ο ϋ π έ θ ε τ ε μ ι ά κ ρ υ φ ή δ ι α φ ω ν ία , ή ά γ ν ω σ τ η έ π α ν έ λ α β ε

μ έ σ τ α θ ε ρ ό τ η τ α κ ο ι τ ά ζ ο ν τ α ς τ ή ν Ά ν ι έ ς ϊσ ι α σ τ ά μ ά τ ια : «Δ έ ν

ύ π ο φ έ ρ ω τ ή μ ε τ ρ ι ο φ ρ ο σ ύ ν η ! Ο ί μ ε τ ρ ι ό φ ρ ο ν ε ς ε ίν α ι ύ π ο κ ρ ιτ έ ς !»

' Η Ά ν ι έ ς σ ή κ ω σ ε τ ο ύ ς ώ μ ο υ ς κ α ί ή ν ε α ρ ή ά γ ν ω σ τ η σ υ ν έ χ ισ ε .

« έ σ α σ έ μ ιά σ ά ο υ ν α π ρ έ π ε ι ν ά κ ά ν ε ι ζ έ σ τ η ! Θ έ λ ω ν ά ιδ ρ ώ ν ω

π ο λ ύ . ε τ ά ό μ ω ς χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι έ ν α κ ρ ύ ο ν τ ο ύ ς ! Λ α τ ρ ε ύ ω τ ά κ ρ ύ α

ν τ ο ύ ς ! Δ έ ν κ α τ α λ α β α ί ν ω τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο ύ μ ε τ ά τ ή σ ά ο υ ν α

θ έ λ ο υ ν ν ά κ ά ν ο υ ν ζ ε σ τ ά ν τ ο ύ ς . Σ τ ό σ π ί τ ι μ ο υ κ ά ν ω μ ό ν ο κ ρ ύ ο

ν τ ο ύ ς ! Τ ά ζ ε σ τ ά ν τ ο ύ ς μ έ κ ά ν ο υ ν ν ά ν ιώ θ ω φ ρ ί κ η !»

Δ έ ν ά ρ γ η σ ε ν ά ζ ε σ τ α θ ε ί μ έ χ ρ ι σ κ α σ μ ο ύ , έ τ σ ι π ο ύ ά φ ο ϋ

έ π α ν έ λ α β ε π ό σ ο σ ι χ α ι ν ό τ α ν τ ή μ ε τ ρ ι ο φ ρ ο σ ύ ν η , σ η κ ώ θ η κ ε κ α ί

έ ξ α φ α ν ί σ τ η κ ε .

Σ τ ά π α ιδ ι κ ά τ η ς χ ρ ό ν ι α , σ ’ έ ν α ν ά π ό τ ο ύ ς π ε ρ ι π ά τ ο υ ς π ο ύ έ κ α ν ε μ α ζ ί μ έ τ ό ν π α τ έ ρ α τ η ς , ή Ά ν ι έ ς τ ό ν ε ί χ ε ρ ω τ ή σ ε ι ά ν

π ίσ τ ε υ ε σ τ ό ν Θ ε ό . Ε ι χ ε ά π α ν τ ή σ ε ι: «Π ισ τ ε ύ ω σ τ ό ν ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή

τ ο ϋ Δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ». Ή ά π ά ν τ η σ η ή τ α ν τ ό σ ο π α ρ ά ξ ε ν η π ο ύ τ ό

π α ιδ ί τ ή ν ε ΐχ ε σ υ γ κ ρ α τ ή σ ε ι . 'Ο ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή ς δ έ ν ή τ α ν ή μ ό ν η

π α ρ ά ξ ε ν η λ έ ξ η , ό Δ η μ ι ο υ ρ γ ό ς ή τ α ν ε ξ ίσ ο υ . ’Ε π ε ιδ ή ό π α τ έ ρ α ς

δ έ ν μ ι λ ο ύ σ ε π ο τ έ γ ι ά τ ό ν Θ ε ό , ά λ λ ά π ά ν τ ο τ ε γ ιά τ ό ν Δ η μ ι ο υ ρ γ ό

λ έ ς κ α ί ή θ ε λ ε ν ά π ε ρ ι ο ρ ί σ ε ι τ ή σ η μ α σ ί α τ ο ϋ Θ ε ο ϋ μ ό ν ο σ τ ή ν έ π ί δ ο σ ή τ ο υ ώ ς μ η χ α ν ι κ ο ύ . Ό ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή ς τ ο ϋ Δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ :

π ώ ς ό μ ω ς έ ν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά ε π ι κ ο ι ν ω ν ε ί μ έ έ ν α

20



μ η χ ά ν η μ α ; Ρ ώ τ η σ ε λ ο ι π ό ν τ ό ν π α τ έ ρ α τ η ς ά ν τ ο ϋ σ υ ν έ β α ι ν ε π ο τ έ

ν ά π ρ ο σ ε ύ χ ε τ α ι . Ε ίπ ε : «"Ο σ ο π ρ ο σ ε ύ χ ε τ α ι κ α ν ε ίς σ τ ό ν ’Έ ν τ ι σ ο ν

ό τ α ν κ α ίγ ε τ α ι έ ν α ς λ α μ π τ ή ρ α ς ».

'Η Ά ν ι έ ς σ υ λ λ ο γ ίζ ε τ α ι : ό Δ η μ ι ο υ ρ γ ό ς έ β α λ ε σ τ ό ν ύ π ο λ ο γ ι

σ τ ή μ ία δ ι σ κ έ τ α μ έ έ ν α λ ε π τ ο μ ε ρ έ ς π ρ ό γ ρ α μ μ α , κ ι έ π ε ι τ α έ φ υ γ ε . "Ο τ ι ά φ ο ϋ δ η μ ι ο ύ ρ γ η σ ε τ ό ν κ ό σ μ ο , ό Θ ε ό ς τ ό ν ά φ η σ ε σ τ ό έ λ ε ο ς

τ ώ ν έ γ κ α τ α λ ε λ ε ι μ μ έ ν ω ν ά ν θ ρ ώ π ω ν , ο ί ό π ο ι ο δ τ α ν ά π ε υ θ ύ ν ο ν τ α ι

σ ’ α ύ τ ό ν π έ φ τ ο υ ν σ ’ έ ν α κ ε ν ό χ ω ρ ί ς ή χ ώ , δ έ ν ε ίν α ι μ ιά κ α ιν ο ύ ρ -

γ ια ιδ έ α . Τ ό ν ά β ρ ε θ ε ίς ό μ ω ς έ γ κ α τ α λ ε λ ε ι μ μ έ ν ο ς ά π ό τ ό ν Θ ε ό τ ώ ν

π ρ ο γ ό ν ω ν μ α ς ε ί ν α ι έ ν α π ρ ά γ μ α , κ ι ε ίν α ι ά λ λ ο π ρ ά γ μ α ν ά β ρ ε θ ε ίς

έ γ κ α τ α λ ε λ ε ι μ μ έ ν ο ς ά π ό τ ό ν θ ε ϊκ ό έ φ ε υ ρ έ τ η τ ο ϋ κ ο σ μ ι κ ο ύ ύ π ο λ ο

γ ισ τ ή . Σ τ ή θ έ σ η τ ο υ μ έ ν ε ι έ ν α π ρ ό γ ρ α μ μ α π ο ύ σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε τ α ι ά ν ε λ έ η τ α τ ή ά π ο υ σ ί α τ ο υ , χ ω ρ ί ς ν ά μ π ο ρ ε ΐ κ α ν ε ίς ν ’ ά λ λ ά ξ ε ι

ο τ ιδ ή π ο τ ε . Π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ισ μ ό ς τ ο ϋ ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή : α ύ τ ό δ έ ν σ η μ α ί -

ν ε ι δ τ ι τ ό μ έ λ λ ο ν ε ί ν α ι σ χ ε δ ι α σ μ έ ν ο μ έ κ ά θ ε λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι α , ο ϋ τ ε

ό τ ι δ λ α ε ίν α ι γ ρ α μ μ έ ν α «έ κ ε ΐ έ π ά ν ω ». Π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς χ ά ρ ι ν , τ ό

π ρ ό γ ρ α μ μ α δ έ ν δ ρ ι ζ ε ό τ ι τ ό 1815 θ ά γ ι ν ό τ α ν ή μ ά χ η τ ο ϋ Β α τ ε ρ λ ώ ,

ο ϋ τ ε δ τ ι ο ί Γ ά λ λ ο ι θ ά τ ή ν έ χ α ν α ν , ά λ λ ά μ ό ν ο ν δ τ ι ό ά ν θ ρ ω π ο ς

ε ί ν α ι έ κ φ ύ σ ε ω ς έ π ι θ ε τ ικ ό ς , ό τ ι ό π ό λ ε μ ο ς ε ίν α ι σ ύ μ φ υ τ ο ς μ έ τ ό ν

ά ν θ ρ ω π ο κ α ί δ τ ι ή τ ε χ ν ι κ ή π ρ ό ο δ ο ς θ α κ ά ν ε ι τ ό ν π ό λ ε μ ο δ λ ο κ α ί

π ι ό ά π ο τ ρ ό π α ιο . Ά π ό τ ή ν ά π ο ψ η τ ο ϋ Δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ , δ λ α τ ά

ύ π ό λ ο ι π α ε ί ν α ι χ ω ρ ί ς σ η μ α σ ί α , ά π λ ό π α ι χ ν ίδ ι έ ν α λ λ α γ ώ ν κ α ί

μ ε τ α β ο λ ώ ν σ ’ έ ν α γ ε ν ικ ό π ρ ό γ ρ α μ μ α π ο ύ δ έ ν έ χ ε ι τ ίπ ο τ α ν ά

κ ά ν ε ι μ έ μ ία π ρ ο φ η τ ικ ή π ρ ο κ α τ α β ο λ ή τ ο ϋ μ έ λ λ ο ν τ ο ς , ά λ λ ά

χ α ρ ά ζ ε ι μ ό ν ο τ ά δ ρ ι α τ ώ ν δ υ ν α τ ο τ ή τ ω ν μ έ σ α σ τ ά δ ρ ι α α ύ τ ά ,

ά φ ή ν ε ι δ λ ε ς τ ίς έ ξ ο υ σ ί ε ς σ τ ό τ υ χ α ίο .

' Ο ά ν θ ρ ω π ο ς ε ίν α ι έ ν α σ χ έ δ ι ο γ ι ά τ ό ό π ο ι ο θ ά μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά π ε ι κ α ν ε ίς τ ό ϊ δ ι ο π ρ ά γ μ α . Κ α μ ιά Ά ν ι έ ς , κ α ν έ ν α ς Π ώ λ , δ έ ν σ χ ε δ ι ά -

σ τ η κ α ν σ τ ό ν ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή , ά λ λ ά ά κ ρ ι β ώ ς έ ν α π ρ ό τ υ π ο : τ ό α ν θ ρ ώ -

π ιν ο δ ν , σ έ π λ ή θ ο ς ά ν τ ιτ ύ π ω ν π ο ύ ε ίν α ι ά π λ ά π α ρ ά γ ω γ α τ ο ϋ

ά ρ χ ικ ο ϋ π ρ ω τ ο τ ύ π ο υ κ α ί δ έ ν έ χ ο υ ν κ α μ ία ά τ ο μ ι κ ή ο ύ σ ί α . ’Ό χ ι

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά π ό α ύ τ ή ν π ο ύ έ χ ε ι έ ν α α ύ τ ο κ ί ν η τ ο π ο ύ β γ α ί ν ε ι ά π ό

τ ά έ ρ γ ο σ τ ά σ ι α τ ή ς Ρ ε ν ώ . Τ ή ν ο ύ σ ί α τ ο ϋ α ύ τ ο κ ι ν ή τ ο υ π ρ έ π ε ι ν ά

τ ή ν ά ν α ζ η τ ή σ ε ι κ α ν ε ίς π έ ρ α ά π ό α ύ τ ό τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ο , σ τ ά ά ρ χ ε ΐ α τ ο ϋ κ α τ α σ κ ε υ α σ τ ή . ό ν ο έ ν α ς ά ρ ιθ μ ό ς σ ε ιρ ά ς ξ ε χ ω ρ ί ζ ε ι τ ό έ ν α

21



α ύ τ ο κ ί ν η τ ο ά π ό τ ό ά λ λ ο . Σ ’ ε ν α ά ν θ ρ ώ π ιν ο ά ν τ ίγ ρ α φ ο , ό ά ρ ι θ μ ό ς

ε ί ν α ι τ ό π ρ ό σ ω π ο , α ύ τ ό τ ό τ υ χ α ί ο κ α ί μ ο ν α δ ι κ ό σ ύ ν ο λ ο χ α ρ α κ τ η -

ρ ι σ τ ικ ώ ν . Ο ϋ τ ε ό χ α ρ α κ τ ή ρ α ς , ο ϋ τ ε ή ψ υ χ ή , ο ϋ τ ε α ύ τ ό π ο ύ

ο ν ο μ ά ζ ο υ ν τ ό έ γ ώ δ έ ν ά π ο κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι σ τ ό σ ύ ν ο λ ο α ύ τ ό . Τ ό π ρ ό σ ω π ο δ έ ν κ ά ν ε ι τ ί π ο τ 5 ά λ λ ο π α ρ ά ν ά ά ρ ιθ μ ε ΐ ε ν α ά ν τ ίτ υ π ο .

Ή Ά ν ι έ ς θ υ μ ή θ η κ ε τ ή ν ά γ ν ω σ τ η π ο ύ μ ό λ ι ς ε ΐ χ ε δ η λ ώ σ ε ι τ ό

μ ί σ ο ς τ η ς γ ιά τ ά ζ ε σ τ ά ν τ ο ύ ς . "Ή ρ θ ε ν ά γ ν ω σ τ ο π ο ι ή σ ε ι σ έ ό λ ε ς

τ ίς γ υ ν α ί κ ε ς π ο ύ ή σ α ν π α ρ ο ύ σ ε ς 1) ό τ ι τ ή ς ά ρ ε σ ε ν ά ιδ ρ ώ ν ε ι , 2)

ό τ ι τ ή ς ά ρ ε σ α ν ο ί έ π η ρ μ έ ν ο ι , 3) ό τ ι π ε ρ ι φ ρ ο ν ο ϋ σ ε τ ο ύ ς μ ε τ ρ ι ό

φ ρ ο ν ε ς , 4) ό τ ι τ ρ ε λ α ι ν ό τ α ν γ ι ά τ ά κ ρ ύ α ν τ ο ύ ς , 5) ό τ ι σ ι χ α ι ν ό τ α ν

τ ά ζ ε σ τ ά ν τ ο ύ ς . Σ έ π έ ν τ ε γ ρ α μ μ έ ς ε ιχ ε σ χ ε δ ι ά σ ε ι τ ή ν α ύ τ ο π ρ ο σ ω π ο γ ρ α φ ί α τ η ς , σ έ π έ ν τ ε σ η μ ε ία ε ΐχ ε π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ε ι τ ό έ γ ώ τ η ς κ α ί

τ ό ε ΐ χ ε π ρ ο σ φ έ ρ ε ι σ έ ό λ ο τ ό ν κ ό σ μ ο . Κ α ί δ έ ν τ ό ε ίχ ε π ρ ο σ φ έ ρ ε ι

μ έ μ ε τ ρ ι ο φ ρ ο σ ύ ν η (σ τ ό κ ά τ ω κ ά τ ω ε ί χ ε έ κ φ ρ ά σ ε ι τ ή ν π ε ρ ι φ ρ ό ν η -

σ ή τ η ς γ ιά τ ο ύ ς μ ε τ ρ ι ό φ ρ ο ν ε ς ), ά λ λ ά μ έ τ ό ν τ ρ ό π ο μ ια ς σ τ ρ α τ ε υ

μ έ ν η ς . Χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ σ ε ρ ή μ α τ α π α θ ι α σ μ έ ν α , λ α τ ρ ε ύ ω , π ε ρ ι φ ρ ο -

ν ώ , σ ι χ α ί ν ο μ α ι , σ ά ν ν ά δ ι α β ε β α ίω ν ε ό τ ι ή τ α ν έ τ ο ιμ η ν ά ύ π ε ρ α

σ π ι σ τ ε ι β ή μ α π ρ ό ς β ή μ α τ ίς π έ ν τ ε γ ρ α μ μ έ ς τ ή ς π ρ ο σ ω π ο γ ρ α φ ί α ς

τ η ς , τ ά π έ ν τ ε σ η μ ε ί α τ ο ϋ π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ ο ύ τ η ς .

Γ ια τ ί α ύ τ ό τ ό π ά θ ο ς ; ά ν α ρ ω τ ή θ η κ ε ή Ά ν ι έ ς κ α ί σ κ έ φ θ η κ ε :

ό τ α ν ε ξ α π ο λ υ θ ή κ α μ ε σ τ ό ν κ ό σ μ ο , α ύ τ ο ί π ο ύ ε ίμ α σ τ ε , χ ρ ε ιά σ τ η κ ε

π ρ ώ τ α ν ά τ α υ τ ι σ τ ο ύ μ ε μ ’ α ύ τ ή ν τ ή ζ α ρ ι ά , μ ’ α ύ τ ό τ ό τ υ χ α ί ο π ο ύ

ο ρ γ α ν ώ θ η κ ε ά π ό τ ό ν θ ε ϊκ ό ύ π ο λ ο γ ισ τ ή : ν ά π ά ψ ο υ μ ε ν ά ν ι ώ θ ο υ μ ε

έ κ π λ η ξ η ε π ε ιδ ή ά κ ρ ι β ώ ς α υ τ ό (ε κ ε ίν ο τ ό π ρ ά γ μ α π ο ύ μ ά ς ά ν τ ικ ρ ί

ζ ε ι σ τ ό ν κ α θ ρ έ φ τ η ) ε ίν α ι τ ό έ γ ώ μ α ς . Χ ω ρ ίς ν ά ε ίμ α σ τ ε π ε π ε ισ μ έ -

ν ο ι ό τ ι τ ό π ρ ό σ ω π ό μ α ς ε κ φ ρ ά ζ ε ι τ ό έ γ ώ μ α ς , χ ω ρ ί ς α ύ τ ή ν τ ή ν ά ρ χ ικ ή κ α ί θ ε μ ε λ ια κ ή α ύ τ α π ά τ η , δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ν ά σ υ ν ε χ ί

σ ο υ μ ε ν ά ζ ο ϋ μ ε , ή τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν ν ά π α ίρ ν ο υ μ ε τ ή ζ ω ή σ τ ά

σ ο β α ρ ά . Κ α ί δ έ ν ή τ α ν κ ά ν ά ρ κ ε τ ό τ ό ν ά τ α υ τ ιζ ό μ α σ τ ε μ έ τ ό ν

ε α υ τ ό μ α ς . Χ ρ ε ια ζ ό τ α ν μ ι ά π α θ ια σ μ έ ν η τ α ύ τ ισ η μ έ τ ή ζ ω ή κ α ί μ έ

τ ό θ ά ν α τ ο . Δ ι ό τ ι μ ό ν ο ύ π ό τ ή ν π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η α ύ τ ή δ έ ν ε μ φ α ν ιζ ό μ α -

σ τ ε σ τ ά ιδ ια μ α ς τ ά μ ά τ ια σ ά ν μ ί α ά π λ ή π α ρ α λ λ α γ ή τ ο ϋ ά ν θ ρ ώ π ι

ν ο υ π ρ ω τ ο τ ύ π ο υ , ά λ λ ά ώ ς π λ ά σ μ α τ α π ρ ο ι κ ι σ μ έ ν α μ έ τ ή δ ικ ή τ ο υ ς κ α ί μ ή ά ν τ α λ λ ά ξ ιμ η ο ύ σ ία . Ν ά γ ια τ ί ή ν ε α ρ ή ά γ ν ω σ τ η ε ί χ ε

ν ι ώ σ ε ι τ ή ν ά ν ά γ κ η ό χ ι μ ό ν ο ν ά σ χ ε δ ι ά σ ε ι τ ή ν π ρ ο σ ω π ο γ ρ α φ ί α

22



τ η ς , ά λ λ ά τ α υ τ ό χ ρ ο ν α ν ά δ ε ίξ ε ι σ έ δ λ ο τ ό ν κ ό σ μ ο δ τ ι ή

π ρ ο σ ω π ο γ ρ α φ ί α α ύ τ ή έ κ ρ υ β ε κ ά τ ι ε ν τ ε λ ώ ς μ ο ν α δ ι κ ό κ α ί α ν α ν τ ι-

κ α τ ά σ τ α τ ο , γ ιά τ ό ό π ο ι ο ά ξ ιζ ε τ ό ν κ ό π ο ν ά π ο λ ε μ ή σ ε ι ή κ α ί ν ά

δ ώ σ ε ι τ ή ζ ω ή τ η ς ά κ ό μ α .

"Ο τ α ν ε ί χ ε π ε ρ ά σ ε ι ε ν α τ έ τ α ρ τ ο σ τ ή ζ έ σ τ η τ ο ϋ φ ο ύ ρ ν ο υ , ή

Ά ν ι έ ς σ η κ ώ θ η κ ε κ α ί π ή γ ε ν ά β ο υ τ ή ξ ε ι σ τ ή δ ε ξ α μ ε ν ή μ έ τ ό

π α γ ω μ έ ν ο ν ε ρ ό . ’Έ π ε ι τ α π ή γ ε σ τ ό ά ν α π α υ τ ή ρ ι ο κ α ί ξ ά π λ ω σ ε

ά ν ά μ ε σ α σ έ ά λ λ ε ς γ υ ν α ίκ ε ς π ο ύ κ ι ε κ ε ί έ π ί σ η ς δ έ ν σ τ α μ α τ ο ύ σ α ν

ν ά μ ιλ ά ν ε .

"Ε ν α ε ρ ώ τ η μ α χ ο ρ ο π η δ ο ύ σ ε σ τ ό μ υ α λ ό τ η ς : μ ε τ ά τ ό θ ά ν α τ ο ,

π ο ι ό ν τ ρ ό π ο ύ π α ρ ξ η ς ε ι χ ε π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ίσ ε ι ό ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή ς ;

Δ ύ ο π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις ε ί ν α ι π ι θ α ν έ ς . Ά ν ό ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή ς τ ο ϋ Δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ έ χ ε ι ώ ς μ ο ν α δ ι κ ό π ε δ ί ο δ ρ ά σ η ς τ ό ν π λ α ν ή τ η μ α ς , κ ι

ά ν έ ξ α ρ τ ιό μ α σ τ ε ά π ό α ύ τ ό ν κ α ί μ ό ν ο ά π ό α ύ τ ό ν , δ έ ν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν ά

π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε μ ε τ ά θ ά ν α τ ο ν π α ρ ά μ ί α π α ρ α λ λ α γ ή α ύ τ ο ϋ π ο ύ

γ ν ω ρ ί σ α μ ε σ τ ή ζ ω ή * δ έ ν θ ά σ υ ν α ν τ ο ύ μ ε π α ρ ά τ ο π ί α π α ρ ό μ ο ια ,

π α ρ ό μ ο ια π λ ά σ μ α τ α . Θ ά ε ίμ α σ τ ε μ ό ν ο ι ή μ έ σ α σ τ ό π λ ή θ ο ς ; Ά , ή

μ ο ν α ξ ιά ε ί ν α ι τ ό σ ο λ ί γ ο π ιθ α ν ή , ή δ η σ τ ή ζ ω ή ή τ α ν σ π ά ν ια , τ ί ν ά

π ε ι λ ο ι π ό ν κ α ν ε ίς μ ε τ ά θ ά ν α τ ο ν ! 'Υ π ά ρ χ ο υ ν τ ό σ ο ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι

ν ε κ ρ ο ί ά π ό ζ ω ν τ α ν ο ί! Σ τ ή ν κ α λ ύ τ ε ρ η τ ώ ν ύ π ο θ έ σ ε ω ν , τ ό ο ν μ ε τ ά

τ ό θ ά ν α τ ο θ ά μ ο ι ά ζ ε ι σ ’ α ύ τ ό π ο ύ ή Ά ν ι έ ς ζ ε ϊ μ έ σ α σ τ ό

ά ν α π α υ τ ή ρ ι ο : ά π ό π α ν τ ο ύ θ ’ ά κ ο ύ ε ι τ ή ν ά δ ι ά κ ο π η φ λ υ α ρ ί α τ ώ ν

γ υ ν α ικ ώ ν . ' Η α ιω ν ιό τ η τ α σ ά ν ά τ έ λ ε ιω τ η φ λ υ α ρ ί α : γ ιά ν ά ε ί μ α ι

ε ιλ ι κ ρ ι ν ή ς , θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ν ε ίς ν ά φ α ν τ α σ τ ε ί κ α ί χ ε ιρ ό τ ε ρ α

π ρ ά γ μ α τ α , ά λ λ ά ή ίδ ια ή ιδ έ α τ ο ϋ ν ά π ρ έ π ε ι Vs ά κ ο ϋ ς α ύ τ έ ς τ ίς

γ υ ν α ι κ ε ίε ς φ ω ν έ ς , π ά ν τ ο τ ε , χ ω ρ ί ς ά ν ά π α υ λ α κ α ί ε ις τ ό δ ι η ν ε κ έ ς ,

ε ίν α ι γ ιά τ ή ν ’ Α ν ιέ ς λ ό γ ο ς ά π ο χ ρ ώ ν π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν ά κ ρ α τ ιέ τ α ι

λ υ σ σ α λ έ α σ τ ή ζ ω ή κ α ί ν ά ε π ι β ρ α δ ύ ν ε ι τ ό θ ά ν α τ ο δ σ ο π ε ρ ι σ σ ό τ ε -

ρ ο γ ί ν ε τ α ι .

ία ά λ λ η π ι θ α ν ό τ η τ α δ μ ω ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε τ α ι : π ά ν ω ά π ό τ ό ν

γ ή ι ν ο ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή ύ π ά ρ χ ο υ ν ά λ λ ο ι π ο ύ ίε ρ α ρ χ ικ ώ ς ε ί ν α ι ά ν ώ τ ε

ρ ο ί τ ο υ . Σ τ ή ν π ε ρ ί π τ ω σ η α ύ τ ή , τ ό ο ν μ ε τ ά θ ά ν α τ ο ν δ έ ν θ ά έ π ρ ε π ε

ά ν α γ κ α σ τ ικ ά ν ά μ ο ι ά ζ ε ι μ ’ α ύ τ ό π ο ύ έ χ ο υ μ ε ή δ η ζ ή σ ε ι, κ α ί ό

ά ν θ ρ ω π ο ς θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά π ε θ α ί ν ε ι μ έ μ ιά ά ό ρ ι σ τ η , ά λ λ ά δ ι κ α ι ο -λ ο γ η μ έ ν η , ε λ π ίδ α . Κ α ί ή Ά ν ι έ ς β λ έ π ε ι τ ό τ ε μ ιά σ κ η ν ή π ο ύ τ ό ν

23



τ ε λ ε υ τ α ίο κ α ιρ ό κ υ ρ ι α ρ χ ε ί σ τ ή φ α ν τ α σ ί α τ η ς : σ τ ό σ π ί τ ι , δ έ χ ε τ α ι

μ α ζ ί μ έ τ ό ν Π ώ λ τ ή ν ε π ί σ κ ε ψ η ε ν ό ς α γ ν ώ σ τ ο υ . Σ υ μ π α θ η τ ικ ό ς ,

π ρ ο σ η ν ή ς , κ ά θ ε τ α ι σ έ μ ιά π ο λ υ θ ρ ό ν α α π έ ν α ν τ ι τ ο υ ς κ ι α ρ χ ί ζ ε ι μ ι ά σ υ ζ ή τ η σ η . 'Ο Π ώ λ σ υ ν ε π α ρ μ έ ν ο ς ά π ό τ ή γ ο η τ ε ί α α ύ τ ο ϋ τ ο ϋ

π α ρ ά ξ ε ν α ά ξ ια γ ά π η τ ο υ ε π ι σ κ έ π τ η , δ ε ίχ ν ε ι ε ϋ θ υ μ ο ς , ε ύ φ ρ α δ ή ς ,

φ ιλ ι κ ό ς κ α ί π ρ ό θ υ μ ο ς ν ά π ά ε ι ν ά ψ ά ξ ε ι τ ό λ ε ύ κ ω μ α μ έ τ ίς

ο ι κ ο γ ε ν ε ια κ έ ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς . ' Ο ε π ι σ κ έ π τ η ς τ ό ξ ε φ υ λ λ ί ζ ε ι , ά λ λ ά

ο ρ ι σ μ έ ν ε ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς τ ο ϋ π ρ ο ξ ε ν ο ϋ ν ά μ η χ α ν ί α . Γ ιά π α ρ ά δ ε ιγ -

μ α , μ π ρ ο σ τ ά σ ’ έ κ ε ίν η π ο ύ δ ε ίχ ν ε ι τ ή ν Ά ν ι έ ς κ α ί τ ή ν π ρ ιζ ίτ

κ ά τ ω ά π ό τ ό ν Π ύ ρ γ ο τ ο ϋ Ά ι φ ε λ , ρ ω τ ά ε ι: «Τ ί ε ίν α ι;— Δ έ ν τ ή ν ά ν α γ ν ω ρ ί ζ ε τ ε ; Ε ί ν α ι ή Ά ν ι έ ς ! ά π α ν τ ά ε ι ό Π ώ λ .

Κ α ί έ κ ε ΐ ε ίν α ι ή κ ό ρ η μ α ς , ή π ρ ιζ ίτ !

— Τ ό ξ έ ρ ω , λ έ ε ι ό ε π ισ κ έ π τ η ς · ή θ ε λ α ν ά π ώ , α ύ τ ό τ ό κ τ ίρ ιο ».

'Ο Π ώ λ τ ό ν κ ο ι τ ά ζ ε ι έ κ π λ η κ τ ο ς : « ά , ε ί ν α ι ό Π ύ ρ γ ο ς τ ο ϋ

Ά ι φ ε λ !

—’Ά κ α λ ά , λ έ ε ι ό ε π ι σ κ έ π τ η ς , ν ά λ ο ι π ό ν α ύ τ ό ς ό π ε ρ ί φ η μ ο ς

Π ύ ρ γ ο ς !» κ α ί έ χ ε ι τ ό ν τ ό ν ο ε ν ό ς ά ν θ ρ ώ π ο υ σ τ ό ν ό π ο ι ο θ ά θ έ λ α τ ε

ν ά δ ε ίξ ε τ ε τ ό π ο ρ τ ρ α ΐτ ο τ ο ϋ π α π π ο ϋ σ α ς κ α ί π ο ύ θ ά σ ά ς δ ή λ ω ν ε :

«Α ύ τ ό ς ε ί ν α ι λ ο ι π ό ν ό π α π π ο ύ ς γ ιά τ ό ν ό π ο ι ο ά κ ο υ σ α τ ό σ ο π ο λ ύ

ν ά μ ι λ ο ϋ ν ! Ε ίμ α ι ε ν θ ο υ σ ι α σ μ έ ν ο ς π ο ύ ε π ι τ έ λ ο υ ς τ ό ν β λ έ π ω !»

'Ο Π ώ λ ε ί ν α ι θ ο ρ υ β η μ έ ν ο ς , ή Ά ν ι έ ς π ο λ ύ λ ι γ ό τ ε ρ ο . Ξ έ ρ ε ι

π ο ι ό ς ε ίν α ι α ύ τ ό ς ό ά ν θ ρ ω π ο ς . Ξ έ ρ ε ι γ ιά π ο ι ό λ ό γ ο ή ρ θ ε κ α ί

π ο ι έ ς ε ρ ω τ ή σ ε ι ς θ ά τ ο ύ ς θ έ σ ε ι. Γ Γ α ύ τ ό ά κ ρ ι β ώ ς α ισ θ ά ν ε τ α ι λ ί γ ο

ν ε υ ρ ι κ ή , θ ά ή θ ε λ ε ν ά κ α τ ά φ ε ρ ν ε ν ά μ ε ί ν ε ι μ ό ν η μ α ζ ί τ ο υ , ά λ λ ά

δ έ ν ξ έ ρ ε ι π ώ ς ν ά τ ό κ ά ν ε ι.

24



4

Ε ί ν α ι π ε ν τ ε χ ρ ο ν ι ά π ο ύ π έ θ α ν ε ό π α τ έ ρ α ς τ η ς , έ ξ ι χ ρ ό ν ι α π ο ύ

έ χ α σ ε τ ή μ η τ έ ρ α τ η ς . Τ ή ν ε π ο χ ή έ κ ε ί ν η , ό π α τ έ ρ α ς ή τ α ν ή δ η

ά ρ ρ ω σ τ ο ς κ ι ό λ ο ι π ε ρ ί μ ε ν α ν ν ά τ ό ν δ ο υ ν ν ά π ε θ α ί ν ε ι. 5Α ν τ ίθ ε τ α ,

ή μ η τ έ ρ α ή τ α ν γ ε μ ά τ η ύ γ ε ί α κ α ί ζ ω ν τ ά ν ια , φ α ι ν ο μ ε ν ικ ά π ρ ο ο ρ ι -

σ μ έ ν η ν ά ζ ή σ ε ι μ ιά μ α κ ρ ιά ζ ω ή σ έ ε ύ θ υ μ η χ η ρ ε ία * τ ό σ ο , π ο ύ ό

π α τ έ ρ α ς ε ί χ ε δ ο κ ιμ ά σ ε ι κ ά π ο ι α ά μ η χ α ν ία ό τ α ν ά π ρ ο σ δ ό κ η τ α

π έ θ α ν ε έ κ ε ίν η ά ν τ ί γ Γ α ύ τ ό ν . Σ ά ν ν ά ε ίχ ε φ ο β η θ ε ί τ ή ν ά π ο δ ο κ ι

μ α σ ί α τ ώ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν . Ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι ή σ α ν ή ο ι κ ο γ έ ν ε ι α τ ή ς

μ η τ έ ρ α ς . Ή ο ι κ ο γ έ ν ε ι α τ ο ϋ π α τ έ ρ α ή τ α ν σ κ ο ρ π ι σ μ έ ν η σ ’ ο λ ό -

κ λ η ρ ο τ ό ν κ ό σ μ ο κ α ί, ε κ τ ό ς ά π ό μ ία έ ξ α δ έ λ φ η ά π ρ ο σ δ ι ό ρ ι σ τ η

π ο ύ κ α τ ο ικ ο ύ σ ε σ τ ή Γ ε ρ μ α ν ί α , ή Ά ν ι έ ς κ α ν έ ν α ν δ έ ν γ ν ώ ρ ι ζ ε .

Ά π ό τ ή μ η τ ρ ι κ ή π λ ε υ ρ ά , ά ν τ ιθ έ τ ω ς , ό λ ο τ ό σ υ γ γ ε ν ο λ ό ι έ μ ε ν ε

σ τ ή ν ι δ ι α π ό λ η : ά δ ε λ φ έ ς , ά δ ε λ φ ο ί , έ ξ ά δ ε λ φ ο ι , έ ξ α δ έ λ φ ε ς κ α ί

έ ν α ς σ υ ρ φ ε τ ό ς ά π ό ά ν ιψ ιο ύ ς κ α ί ά ν ιψ ιέ ς . 'Ο π α π π ο ύ ς , ά π ό τ ή ν

π λ ε υ ρ ά τ ή ς μ η τ έ ρ α ς , ο ρ ε ιν ό ς μ ι κ ρ ο κ α λ λ ι ε ρ γ η τ ή ς , ή ξ ε ρ ε ν ά θ υ σ ιά ζ ε τ α ι γ ιά τ ά π α ι δ ι ά τ ο υ , π ο ύ ό λ α ε ίχ α ν σ π ο υ δ ά σ ε ι κ α ί ε ίχ α ν

κ α λ ο π α ν τ ρ ε υ τ ε ί.

Κ α ν έ ν α ς δ έ ν ά μ φ ι β ά λ λ ε ι ό τ ι, τ ό ν π ρ ώ τ ο κ α ιρ ό , ή μ η τ έ ρ α ή τ α ν

ε ρ ω τ ε υ μ έ ν η μ έ τ ό ν π α τ έ ρ α : π ρ ά γ μ α π ο ύ δ έ ν ε ί ν α ι π α ρ ά ξ ε ν ο , μ ιά

κ α ί ή τ α ν ω ρ α ίο ς ά ν τ ρ α ς κ α ί σ τ ά τ ρ ιά ν τ α τ ο υ χ ρ ό ν ι α ά σ κ ο ϋ σ ε ή δ η

κ α θ ή κ ο ν τ α κ α θ η γ η τ ή π α ν ε π ι σ τ η μ ί ο υ , π ο ύ ά κ ό μ α τ ό τ ε ή τ α ν κ ά τ ι

ά ξ ιο σ έ β α σ τ ο . Δ έ ν χ α ι ρ ό τ α ν μ ό ν ο π ο ύ ε ϊ χ ε έ ν α ν ά ξ ιο ζ ή λ ε υ τ ο σ ύ ζ υ γ ο , χ α ι ρ ό τ α ν ά κ ό μ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο π ο ύ τ ό ν π ρ ο σ έ φ ε ρ ε δ ώ ρ ο

σ τ ή ν ο ι κ ο γ έ ν ε ιά τ η ς , μ έ τ ή ν ό π ο ί α ή τ α ν δ ε μ έ ν η μ έ τ ή ν π α λ ι ά

χ ω ρ ι κ ή ά λ λ η λ ε γ γ ύ η . Κ α θ ώ ς ό μ ω ς ό π α τ έ ρ α ς ή τ α ν ε λ ά χ ισ τ α

κ ο ι ν ω ν ικ ό ς κ α ί γ ε ν ικ ά σ ι ω π η λ ό ς (χ ω ρ ίς κ α ν ε ίς ν ά μ ά θ ε ι ά ν ή τ α ν

δ ε ιλ ό ς ή ά ν ο ί σ κ έ ψ ε ις τ ο υ τ ό ν π α ρ έ σ υ ρ α ν ά λ λ ο ϋ , μ ’ ά λ λ α λ ό γ ι α

ά ν ή σ ι ω π ή τ ο υ ή τ α ν έ ν α σ η μ ε ί ο μ ε τ ρ ι ο φ ρ ο σ ύ ν η ς ή ά δ ι α φ ο ρ ί α ς ),

ή μ η τ ρ ι κ ή π ρ ο σ φ ο ρ ά έ φ ε ρ ε σ τ ή ν ο ι κ ο γ έ ν ε ι α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ η ά μ η -

χ α ν ί α ά π ό ε ύ τ υ χ ία .

25



"Ο σ ο ή ζ ω ή π ε ρ ν ο ύ σ ε κ α ί ο ί σ ύ ζ υ γ ο ι γ ε ρ ν ο ύ σ α ν , ή μ η τ έ ρ α

δ ε ν ό τ α ν ό λ ο κ α ί π ι ό π ο λ ύ μ έ τ ο ύ ς δ ικ ο ύ ς τ η ς : ά ν ά μ ε σ α σ έ ά λ λ ο υ ς

λ ό γ ο υ ς , κ α ί γ ι ά τ ό γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ό π α τ έ ρ α ς έ μ ε ν ε α ιω ν ίω ς κ λ ε ι σ μ έ -ν ο ς μ έ σ α σ τ ό γ ρ α φ ε ίο τ ο υ , ε ν ώ έ κ ε ίν η έ ν ιω θ ε μ ιά ε π ι τ α κ τ ικ ή

α ν ά γ κ η ν ά μ ι λ ή σ ε ι , κ α ί π ε ρ ν ο ύ σ ε ώ ρ ε ς σ τ ό τ η λ έ φ ω ν ο μ έ τ ή ν

ά δ ε λ φ ή τ η ς , τ ο ύ ς ά δ ε λ φ ο ύ ς τ η ς , τ ίς έ ξ α δ έ λ φ ε ς ή τ ίς ά ν ιψ ιέ ς τ η ς ,

τ ώ ν ο π ο ί ω ν ό λ ο κ α ί π ι ό π ο λ ύ μ ο ι ρ α ζ ό τ α ν τ ίς έ ν ν ο ι ε ς . Τ ώ ρ α π ο ύ ή

μ η τ έ ρ α τ η ς έ χ ε ι π ε θ ά ν ε ι ή Ά ν ι έ ς β λ έ π ε ι τ ή ζ ω ή τ η ς σ ά ν έ ν α

κ ύ κ λ ο : ό τ α ν ά φ η σ ε τ ό δ ικ ό τ η ς π ε ρ ι β ά λ λ ο ν , ρ ί χ τ η κ ε θ α ρ ρ α λ έ α

σ ’ έ ν α ν κ ό σ μ ο ό λ ό τ ε λ α δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ό , έ π ε ιτ α ξ α ν α β ρ έ θ η κ ε ν ά

π ο ρ ε ύ ε τ α ι π ρ ό ς τ ό ά ρ χ ικ ό τ η ς σ η μ ε ί ο έ κ κ ι ν ή σ ε ω ς : κ α τ ο ικ ο ύ σ ε

μ έ τ ό ν π α τ έ ρ α κ α ί τ ίς δ ύ ο κ ό ρ ε ς σ έ μ ιά β ίλ α μ έ κ ή π ο ό π ο υ

κ α λ ο ϋ σ ε , π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς τ ό χ ρ ό ν ο (τ ά Χ ρ ι σ τ ο ύ γ ε ν ν α , σ τ ίς έ π ε

τ ε ίο υ ς ), τ ή ν ο ι κ ο γ έ ν ε ι α σ έ μ ε γ ά λ ε ς γ ιο ρ τ έ ς · ή π ρ ό θ ε σ ή τ η ς ή τ α ν

ν ά π α ρ α μ ε ί ν ε ι ε κ ε ί μ έ τ ή ν ά δ ε λ φ ή τ η ς κ α ί τ ή ν ά ν ιψ ιά τ η ς ό τ α ν θ ά

ε ρ χ ό τ α ν ό θ ά ν α τ ο ς τ ο ύ π α τ έ ρ α (θ ά ν α τ ο ς π ο ύ ή π ρ ό γ ν ω σ ή τ ο υ ε ί χ ε

γ ί ν ε ι ά π ό π ο λ ύ κ α ι ρ ό , π ο ύ π α ρ ε ί χ ε σ τ ό ν ε ν δ ι α φ ε ρ ό μ ε ν ο τ ή ν

π ρ ο σ ε κ τ ικ ή φ ρ ο ν τ ί δ α μ έ τ ή ν ό π ο ί α π ε ρ ι β ά λ λ ε ι κ α ν ε ίς α ύ τ ο ύ ς π ο ύ έ χ ο υ ν π ά ρ ε ι ά ν α σ τ ο λ ή έ κ τ ε λ έ σ ε ω ς ).

Ά λ λ ά ή μ η τ έ ρ α π έ θ α ν ε κ α ί ό π α τ έ ρ α ς έ π έ ζ η σ ε . Δ ε κ α π έ ν τ ε

μ έ ρ ε ς μ ε τ ά τ ή ν κ η δ ε ί α , ό τ α ν ή Ά ν ι έ ς κ α ί ή ά δ ε λ φ ή τ η ς Λ ώ ρ α

π ή γ α ν ν ά τ ό ν δ ο ϋ ν , τ ό ν β ρ ή κ α ν κ α θ ι σ μ έ ν ο μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι

τ ο ϋ σ α λ ο ν ιο ύ , γ ε ρ μ έ ν ο π ά ν ω σ 5 έ ν α σ ω ρ ό σ χ ισ μ έ ν ε ς φ ω τ ο γ ρ α -

φ ίε ς . 'Η Λ ώ ρ α τ ίς ά ρ π α ξ ε φ ω ν ά ζ ο ν τ α ς : «Γ ια τ ί σ χ ί ζ ε ι ς τ ίς φ ω τ ο -

γ ρ α φ ί ε ς τ ή ς μ α μ ά ς ;» έ τ ή σ ε ι ρ ά τ η ς , ή Ά ν ν ι έ ς έ σ κ υ ψ ε π ά ν ω σ τ ή ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή :

ό χ ι , δ έ ν ή σ α ν ά π ο κ λ ε ι σ τ ικ ά φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς τ ή ς μ α μ ά ς , ή σ α ν

κ υ ρ ίω ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς τ ο ϋ π α τ έ ρ α · σ έ ο ρ ι σ μ έ ν ε ς ό μ ω ς έ μ φ α ν ιζ ό τ α ν

κ ι έ κ ε ί ν η σ τ ό π λ ε υ ρ ό τ ο υ κ α ί σ έ ο ρ ι σ μ έ ν ε ς ά λ λ ε ς ή τ α ν μ ό ν η .

Α ί φ ν ιδ ι α σ μ έ ν ο ς ά π ό τ ίς κ ό ρ ε ς τ ο υ , ό π α τ έ ρ α ς σ ι ω π ο ύ σ ε , χ ω ρ ί ς

ο ϋ τ ε μ ι ά λ έ ξ η γ ιά έ ξ ή γ η σ η . «Π ά ψ ε ν ά φ ω ν ά ζ ε ις », σ φ ύ ρ ι ξ ε ή

Ά ν ι έ ς μ έ σ α ά π ’ τ ά δ ό ν τ ια τ η ς , ά λ λ ά ή Λ ώ ρ α σ υ ν έ χ ι ζ ε . Ό

π α τ έ ρ α ς σ η κ ώ θ η κ ε , π έ ρ α σ ε σ τ ό δ ι π λ α ν ό δ ω μ ά τ ι ο κ α ί ο ί δ ύ ο

α δ ε λ φ έ ς τ σ α κ ώ θ η κ α ν ό π ω ς π ο τ έ δ έ ν ε ί χ α ν τ σ α κ ω θ ε ί . Τ ή ν ε π ο μ έ -

ν η , ή Λ ώ ρα έ φ υ γ ε γ ιά τ ό Π α ρ ί σ ι κ α ί ή Ά ν ι έ ς έ μ ε ιν ε σ τ ό σ π ίτ ι.

26



'Ο π α τ έ ρ α ς τ ή ς έ μ π ι σ τ ε ύ θ η κ ε τ ό τ ε δ τ ι ε ίχ ε β ρ ε ι έ ν α μ ικ ρ ό

δ ι α μ έ ρ ισ μ α σ τ ό κ έ ν τ ρ ο τ ή ς π ό λ η ς κ α ί ό τ ι ε ίχ ε α π ο φ α σ ί σ ε ι ν ά τ ό

π ο υ λ ή σ ε ι τ ό σ π ίτ ι. Ή τ α ν μ ιά ν έ α έ κ π λ η ξ η : γ ια τ ί σ έ ό λ ω ν τ ά

μ ά τ ι α , ό π α τ έ ρ α ς ή τ α ν έ ν α ς α δ έ ξ ιο ς π ο ύ ε ί χ ε ε ν τ ε λ ώ ς π α ρ α χ ω ρ ή -

σ ε ι σ τ ή μ η τ έ ρ α τ ά ή ν ία γ ιά κ ά θ ε τ ρ έ χ ο υ σ α ύ π ό θ ε σ η . Τ ό ν

θ ε ω ρ ο ύ σ α ν α ν ίκ α ν ο ν ά ζ ή σ ε ι χ ω ρ ί ς έ κ ε ί ν η , ό χ ι μ ό ν ο γ ια τ ί δ έ ν

ε ίχ ε κ α μ ι ά α ί σ θ η σ η τ ώ ν π ρ α κ τ ικ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν , ά λ λ ά ε π ι π λ έ ο ν

γ ι α τ ί π ο τ έ δ έ ν ή ξ ε ρ ε τ ί ή θ ε λ ε * ε π ε ιδ ή ά κ ό μ α κ α ί τ ή θ έ λ η σ ή τ ο υ

έ μ ο ι α ζ ε ν ά τ ή ν έ χ ε ι π α ρ α χ ω ρ ή σ ε ι σ τ ή μ η τ έ ρ α ά π ό π ο λ ύ κ α ιρ ό .

"Ο τ α ν ό μ ω ς , ξ α φ ν ικ ά , χ ω ρ ίς ν ά δ ι σ τ ά σ ε ι, μ ε ρ ικ έ ς μ ό λ ι ς μ έ ρ ε ς

μ ε τ ά τ ή χ η ρ ε ία , ά π ο φ ά σ ι σ ε ν ά μ ε τ α κ ο μ ίσ ε ι , ή 5Α ν ιέ ς κ α τ ά λ α β ε

ό τ ι π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ο ύ σ ε α ύ τ ό π ο ύ σ κ ε π τ ό τ α ν π ο λ ύ κ α ιρ ό κ α ί ή ξ ε ρ ε ε π ο μ έ ν ω ς π ο λ ύ κ α λ ά τ ί ή θ ε λ ε . Ή τ α ν ά κ ό μ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ε ν δ ι α -

φ έ ρ ο ν ό τ ι δ έ ν ε ί χ ε μ π ο ρ έ σ ε ι ο ϋ τ ε κ ά ν ε κ ε ίν ο ς ν ά π ρ ο β λ έ ψ ε ι π ώ ς

ή μ η τ έ ρ α θ ά π έ θ α ιν ε π ρ ώ τ η * τ ό ό τ ι τ ο ϋ ε ίχ ε έ ρ θ ε ι ή ι δ έ α λ ο ι π ό ν

ν ά ά γ ο ρ ά σ ε ι έ ν α δ ι α μ έ ρ ι σ μ α σ τ ή ν π α λ ιά π ό λ η , ή τ α ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο

έ ν α ό ν ε ι ρ ο π α ρ ά έ ν α σ χ έ δ ι ο . Ε ί χ ε ζ ή σ ε ι μ έ τ ή μ η τ έ ρ α σ τ ή β ί λ α

τ ο υ ς , ε ίχ ε π ε ρ π α τ ή σ ε ι μ α ζ ί τ η ς σ τ ό ν κ ή π ο , ε ίχ ε ύ π ο δ ε χ θ ε ΐ τ ίς

ά δ ε λ φ έ ς τ η ς κ α ί τ ίς ά ν ιψ ιέ ς τ η ς , ε ίχ ε π ρ ο σ π ο ι η θ ε ΐ ό τ ι τ ίς ά κ ο υ γ ε , ά λ λ ά ό λ ο ν α ύ τ ό τ ό ν κ α ιρ ό , μ έ τ ή φ α ν τ α σ ία τ ο υ , ε ίχ ε ζ ή σ ε ι μ ό ν ο ς

μ έ σ α σ τ ό μ ικ ρ ό έ ρ γ έ ν ι κ ο δ ι α μ έ ρ ισ μ ά τ ο υ * μ ε τ ά τ ό θ ά ν α τ ο τ ή ς

μ η τ έ ρ α ς , δ έ ν έ κ α ν ε τ ί π ο τ ’ ά λ λ ο π α ρ ά ν ά μ ε τ α φ ε ρ θ ε ι έ κ ε ΐ ό π ο υ

ά π ό π ο λ ύ κ α ιρ ό κ α τ ο ικ ο ύ σ ε μ έ τ ό μ υ α λ ό τ ο υ .

Γ ι ά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά ε μ φ α ν ί σ τ η κ ε σ τ ή ν 5Α ν ι έ ς σ ά ν έ ν α μ υ σ τ ή ρ ι ο .

Γ ια τ ί έ σ χ ι σ ε τ ίς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς ; Γ ια τ ί ο ν ε ιρ ε ύ τ η κ ε τ ό σ ο π ο λ ύ

κ α ιρ ό τ ό μ ικ ρ ό τ ο υ δ ια μ έ ρ ισ μ α ; Κ α ί γ ια τ ί δ έ ν έ μ ε ιν ε π ι σ τ ό ς σ τ ή ν

ε π ιθ υ μ ία τ ή ς μ η τ έ ρ α ς π ο ύ ή θ ε λ ε ν ά δ ε ι τ ή ν ά δ ε λ φ ή τ η ς κ α ί τ ή ν

ά ν ιψ ιά τ η ς ε γ κ α τ ε σ τ η μ έ ν ε ς σ τ ή β ί λ α ; Θ ά ή τ α ν π ι ό π ρ α κ τ ι κ ό : Θ ά

ά σ χ ο λ ι ό ν τ α ν μ α ζ ί τ ο υ , ο π ω σ δ ή π ο τ ε κ α λ ύ τ ε ρ α ά π ό τ ή ν ο σ ο κ ό μ α

π ο ύ θ ά έ π ρ ε π ε ν ά π ρ ο σ λ ά β ε ι μ ιά μ έ ρ α . "Ο τ α ν τ ό ν ρ ώ τ η σ ε γ ια τ ί

ή θ ε λ ε ν ά μ ε τ α κ ο μ ίσ ε ι, ή ά π ά ν τ η σ ή τ ο υ ή τ α ν π ο λ ύ ά π λ ή : «Τ ί

θ έ λ ε ι ς ν ά κ ά ν ω , έ ν α ς ά ν τ ρ α ς μ ό ν ο ς μ ο υ , σ ’ έ ν α τ ό σ ο μ ε γ ά λ ο

σ π ίτ ι;» Δ έ ν τ ο ϋ ύ π έ δ ε ιξ ε κ ά ν ν ά κ α λ έ σ ε ι τ ή ν ά δ ε λ φ ή κ α ί τ ή ν

ά ν ιψ ιά , τ ό σ ο ή τ α ν φ α ν ε ρ ό ό τ ι δ έ ν τ ίς ή θ ε λ ε . Τ ό τ ε ή Ά ν ι έ ς σ κ έ φ θ η κ ε π ώ ς κ α ί ό π α τ έ ρ α ς τ η ς έ κ λ ε ιν ε έ ν α ν κ ύ κ λ ο . ' Η μ η τ έ ρ α :

27



ά π ό τ ή ν ο ι κ ο γ έ ν ε ι α σ τ ή ν ο ι κ ο γ έ ν ε ι α π ε ρ ν ώ ν τ α ς ά π ό τ ό γ ά μ ο .

’Ε κ ε ίν ο ς : π ε ρ ν ώ ν τ α ς ά π ό τ ό γ ά μ ο , ά π ό τ ή μ ο ν α ξ ιά σ τ ή μ ο ν α ξ ιά .

Ο ι π ρ ώ τ ο ι π α ρ ο ξ υ σ μ ο ί τ ή ς σ ο β α ρ ή ς τ ο υ ά ρ ρ ώ σ τ ια ς ε ί χ α ν

ε κ δ η λ ω θ ε ί μ ε ρ ι κ ά χ ρ ό ν ι α π ρ ί ν ά π ό τ ό θ ά ν α τ ο τ ή ς μ η τ έ ρ α ς . Τ ό τ ε , ή Ά ν ι έ ς ε ίχ ε π ά ρ ε ι δ ε κ α π έ ν τ ε μ έ ρ ε ς ά δ ε ια γ ι ά ν ά τ ίς π ε ρ ά σ ε ι

μ ό ν η μ α ζ ί τ ο υ . Ο ί ε λ π ίδ ε ς τ η ς ό μ ω ς δ ι α ψ ε ύ σ τ η κ α ν γ ια τ ί ή μ η τ έ ρ α

δ έ ν τ ο ύ ς ά φ η ν ε π ο τ έ ν ά μ ε ίν ο υ ν ο ί δ υ ό τ ο υ ς . ιά μ έ ρ α , ο ί

σ υ ν ά δ ε λ φ ο ί τ ο υ ά π ό τ ό π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο ή ρ θ α ν ν ά έ π ι σ κ ε φ θ ο ύ ν τ ό ν

π α τ έ ρ α . Τ ο ύ έ κ α ν α ν έ ν α σ ω ρ ό ε ρ ω τ ή σ ε ις , ά λ λ ά ή μ η τ έ ρ α ή τ α ν

έ κ ε ί ν η π ο ύ δ ι α ρ κ ώ ς ά π α ν τ ο ϋ σ ε . 'Η Ά ν ι έ ς δ έ ν κ ρ α τ ή θ η κ ε ά λ λ ο :

«Σ έ π α ρ α κ α λ ώ ! Ά σ ε τ ό ν μ π α μ π ά ν ά μ ι λ ή σ ε ι!» Ή μ η τ έ ρ α π ε ιρ ά χ τ η κ ε : «Δ έ ν β λ έ π ε ις ό τ ι ε ίν α ι ά ρ ρ ω σ τ ο ς ;» "Ο τ α ν π ρ ό ς τ ό

τ έ λ ο ς ε κ ε ί ν ω ν τ ώ ν δ ε κ α π έ ν τ ε ή μ ε ρ ώ ν ό π α τ έ ρ α ς έ ν ιω σ ε λ ί γ ο

κ α λ ύ τ ε ρ α , ή Ά ν ι έ ς π ή γ ε δ υ ό φ ο ρ έ ς π ε ρ ί π α τ ο μ α ζ ί τ ο υ . Τ ή ν τ ρ ί τ η

φ ο ρ ά , ό μ ω ς , ή μ η τ έ ρ α ή τ α ν κ α ί π ά λ ι μ α ζ ί τ ο υ ς .

Τ Η τ α ν ή δ η π ε θ α μ έ ν η έ ν α χ ρ ό ν ο ή μ η τ έ ρ α ό τ α ν ή κ α τ ά σ τ α σ η

τ ή ς ύ γ ε ία ς τ ο ύ π α τ έ ρ α ε π ιδ ε ιν ώ θ η κ ε α ιφ ν ιδ ί ω ς . 'Η Ά ν ι έ ς π ή γ ε

ν ά τ ό ν δ ε ι, π έ ρ α σ ε τ ρ ε ις μ έ ρ ε ς μ α ζ ί τ ο υ , τ ή ν τ έ τ α ρ τ η π έ θ α ν ε .

’Ε κ ε ί ν ε ς ο ί τ ρ ε ις ή μ έ ρ ε ς ή τ α ν ο ί μ ό ν ε ς π ο ύ μ π ό ρ ε σ ε ν ά π ε ρ ά σ ε ι

μ έ τ ή σ υ ν τ ρ ο φ ι ά τ ο υ σ τ ίς σ υ ν θ ή κ ε ς π ο ύ ε ίχ ε π ά ν τ ο τ ε ε ύ χ η θ ε ι .

Ε ίπ ε σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς ό τ ι ε ίχ α ν ά γ α π η θ ε ΐ χ ω ρ ί ς ν ά έ χ ο υ ν τ ό ν

κ α ιρ ό ν ά γ ν ω ρ ι σ τ ο ύ ν , γ ι α τ ί ε ίχ α ν λ ε ίψ ε ι ο ί ε ύ κ α ι ρ ί ε ς ν ά β ρ ε θ ο ύ ν

μ ό ν ο ι ό έ ν α ς μ έ τ ή ν ά λ λ η . Τ Η τ α ν μ ό ν ο ά ν ά μ ε σ α σ τ ά ο κ τ ώ κ α ί σ τ ά

δ ώ δ ε κ α χ ρ ό ν ι α τ η ς π ο ύ ε ί χ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι ν ’ ά π ο μ ο ν ώ ν ε τ α ι ά ρ κ ε τ ά

σ υ χ ν ά μ α ζ ί τ ο υ , γ ια τ ί ή μ η τ έ ρ α ε ίχ ε ν ’ ά σ χ ο λ η θ ε ΐ μ έ τ ή μ ικ ρ ή

Λ ώ ρ α * έ κ α ν α ν τ ό τ ε μ ε γ ά λ ο υ ς π ε ρ ι π ά τ ο υ ς σ τ ή φ ύ σ η κ α ί ε κ ε ίν ο ς ά π α ν τ ο ϋ σ ε σ τ ίς ά ν α ρ ί θ μ η τ ε ς έ ρ ω τ ή σ ε ις τ η ς . ?Η τ α ν τ ό τ ε π ο ύ τ ή ς

μ ί λ η σ ε γ ιά τ ό ν θ ε ι ο ύ π ο λ ο γ ι σ τ ή κ α ί γ ιά έ ν α π λ ή θ ο ς ά λ λ α

π ρ ά γ μ α τ α . Ά π ό τ ίς σ υ ζ η τ ή σ ε ι ς α ύ τ έ ς δ έ ν δ ι α τ η ρ ο ύ σ ε π α ρ ά

θ ρ ύ μ μ α τ α , ιδ ια μ έ κ ο μ μ ά τ ια ά π ό π ιά τ α σ π α σ μ έ ν α , π ο ύ ό τ α ν

μ ε γ ά λ ω σ ε ε ί χ ε π ρ ο σ π α θ ή σ ε ι ν ά τ ά ξ α ν α κ ο λ λ ή σ ε ι .

Ό θ ά ν α τ ο ς έ β α λ ε τ έ λ ο ς σ τ ή ν τ ρ υ φ ε ρ ή δ υ α δ ικ ή τ ο υ ς μ ο ν α ξ ι ά .

Σ τ ή ν κ η δ ε ία , ό λ η ή ο ι κ ο γ έ ν ε ι α τ ή ς μ η τ έ ρ α ς ξ α ν α β ρ έ θ η κ ε . Κ α θ ώ ς ό μ ω ς ή μ η τ έ ρ α δ έ ν ή τ α ν π ι ά έ κ ε ϊ, κ α ν έ ν α ς δ έ ν ε π ι χ ε ίρ η σ ε ν ά

μ ε τ α β ά λ ε ι τ ό π έ ν θ ο ς σ έ π έ ν θ ι μ ο φ α γ ο π ό τ ι κ α ί ή π ο μ π ή δ ι α λ ύ θ η κ ε

28



γ ρ ή γ ο ρ α . Έ ξ α λ λ ο υ , ο ί σ υ γ γ ε ν ε ί ς ε ί χ α ν ε ρ μ η ν ε ύ σ ε ι τ ή ν π ώ λ η σ η τ ή ς β ί λ α ς κ α ί τ ή ν ε γ κ α τ ά σ τ α σ η τ ο ϋ π α τ έ ρ α σ ’ έ ν α δ ι α μ έ ρ ι σ μ α ,

ώ ς π ρ ό θ ε σ η ν ά μ ή δ έ χ ε τ α ι ε π ι σ κ έ ψ ε ι ς . Γ ν ω ρ ί ζ ο ν τ α ς τ ή ν ά ξ ία τ ή ς

β ί λ α ς , δ έ ν σ κ έ π τ ο ν τ α ν π α ρ ά τ ή ν κ λ η ρ ο ν ο μ ι ά π ο ύ π ή ρ α ν ο ί δ ύ ο

κ ό ρ ε ς . Ά λ λ ά ό σ υ μ β ο λ α ι ο γ ρ ά φ ο ς τ ο ύ ς π λ η ρ ο φ ό ρ η σ ε ό τ ι ό λ ο τ ό

χ ρ ή μ α π ο ύ ή τ α ν σ τ ή ν τ ρ ά π ε ζ α π ή γ α ι ν ε σ έ μ ι ά μ α θ η μ α τ ικ ή

ε τ α ι ρ ε ία τ ή ς ό π ο ί α ς ό π α τ έ ρ α ς ή τ α ν ιδ ρ υ τ ι κ ό μ έ λ ο ς . Τ ο ύ ς έ γ ιν ε

τ ό τ ε ά κ ό μ α π ι ό ξ έ ν ο ς ά π ό ό ,τ ι ή τ α ν ό σ ο ζ ο ϋ σ ε . Σ ά ν , μ έ τ ή

δ ι α θ ή κ η α ύ τ ή , ν ά τ ο ύ ς ε ί χ ε ζ η τ ή σ ε ι ν ά έ χ ο υ ν τ ή ν ε ύ γ ε ν ή

κ α λ ο σ ύ ν η ν ά τ ό ν ξ ε χ ά σ ο υ ν .

Έ π ε ιτ α , μ ιά μ έ ρ α , ή Ά ν ι έ ς π α ρ α τ ή ρ η σ ε ό τ ι ό τ ρ α π ε ζ ι κ ό ς

λ ο γ α ρ ι α σ μ ό ς τ η ς σ τ ή ν Ε λ β ε τ ί α ε ί χ ε π ι σ τ ω θ ε ι μ έ έ ν α ά ρ κ ε τ ά

σ η μ α ν τ ι κ ό π ο σ ό . Τ ά κ α τ ά λ α β ε ό λ α . Α ύ τ ό ς ό ά ν θ ρ ω π ο ς π ο ύ

φ α ι ν ο μ ε ν ικ ά ή τ α ν τ ό σ ο σ τ ε ρ η μ έ ν ο ς π ρ α κ τ ικ ο ύ π ν ε ύ μ α τ ο ς , ε ί χ ε δ ρ ά σ ε ι μ έ ά ρ κ ε τ ή π ο ν η ρ ι ά . Δ έ κ α χ ρ ό ν ι α ν ω ρ ίτ ε ρ α , ό τ α ν ε ί χ ε

π ά ρ ε ι μ ιά π ρ ώ τ η π ρ ο ε ι δ ο π ο ί η σ η γ ιά τ ό ν κ ί ν δ υ ν ο π ο ύ δ ι έ τ ρ ε χ ε ή

ζ ω ή τ ο υ , κ ι έ κ ε ίν η ε ί χ ε έ ρ θ ε ι ν ά π ε ρ ά σ ε ι δ ε κ α π έ ν τ ε μ έ ρ ε ς μ α ζ ί

τ ο υ , τ ή ν ε ί χ ε ύ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ν 5 ά ν ο ί ξ ε ι έ ν α λ ο γ α ρ ι α σ μ ό σ τ ή ν

Ε λ β ε τ ί α . Λ ί γ ο π ρ ί ν ά π ό τ ό θ ά ν α τ ό τ ο υ , ε ί χ ε κ α τ α θ έ σ ε ι έ κ ε ΐ ό λ α

π ε ρ ί π ο υ τ ά τ ρ α π ε ζ ι κ ά τ ο υ ύ π ά ρ χ ο ν τ α , κ ρ α τ ώ ν τ α ς τ ά ύ π ό λ ο ι π α

γ ιά τ ο ύ ς ε π ι σ τ ή μ ο ν ε ς . Ά ν ε ί χ ε ο ρ ί σ ε ι ά ν ο ι χ τ ά τ ή ν Ά ν ι έ ς

κ λ η ρ ο ν ό μ ο τ ο υ , θ ά ε ί χ ε χ ω ρ ί ς λ ό γ ο π λ η γ ώ σ ε ι τ ή ν ά λ λ η τ ο υ

κ ό ρ η * ά ν ε ί χ ε μ ε τ α β ι β ά σ ε ι κ ρ υ φ ά ό λ α τ ο υ τ ά χ ρ ή μ α τ α σ τ ή ν

Ά ν ι έ ς χ ω ρ ί ς ν ά ο ρ ί σ ε ι έ ν α σ υ μ β ο λ ι κ ό π ο σ ό γ ιά τ ο ύ ς μ α θ η μ α τ ι-

κ ο ύ ς , θ ά ε ί χ ε π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ ή ν ά δ ι ά κ ρ ιτ η π ε ρ ι έ ρ γ ε ι α ό λ ω ν .

Σ τ ή ν ά ρ χ ή ε ί π ε σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς ό τ ι έ π ρ ε π ε ν ά τ ά μ ο ι ρ α σ τ ε ί μ έ

τ ή Λ ώ ρ α . Κ α θ ώ ς ή τ α ν ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ή τ η ς , ή Ά ν ι έ ς δ έ ν μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά ά π α λ λ α γ ε ΐ ά π ό έ ν α α ί σ θ η μ α ε ύ θ ύ ν η ς π ρ ό ς τ ή ν

ά δ ε λ φ ή τ η ς . Σ τ ό τ έ λ ο ς , ό μ ω ς , δ έ ν τ ή ς ε ί π ε τ ίπ ο τ α . ’Ό χ ι ά π ό

ά π λ η σ τ ία , ά λ λ ά ά π ό φ ό β ο μ ή π ω ς π ρ ο δ ώ σ ε ι τ ό ν π α τ έ ρ α τ η ς . έ

τ ό δ ώ ρ ο α ύ τ ό , ε ίχ ε ο π ω σ δ ή π ο τ ε θ ε λ ή σ ε ι ν ά τ ή ς π ε ι κ ά τ ι, ν ά τ ή ς

κ ά ν ε ι έ ν α ν ε ϋ μ α , ν ά τ ή ς δ ώ σ ε ι μ ι ά σ υ μ β ο υ λ ή π ο ύ δ έ ν π ρ ό φ θ α σ ε

ν ά τ ή ς δ ώ σ ε ι ό σ ο ζ ο ϋ σ ε κ α ί π ο ύ έ π ρ ε π ε ν ά τ ή ν κ ρ α τ ή σ ε ι σ τ ό ε ξ ή ς



5

Π α ρ κ α ρ ε τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ο , κ α τ έ β η κ ε κ α ί κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε π ρ ό ς τ ή

μ ε γ ά λ η λ ε ω φ ό ρ ο . Α ι σ θ α ν ό τ α ν κ ο υ ρ α σ μ έ ν η , π έ θ α ι ν ε ά π ό τ ή ν

π ε ίν α , κ α ί κ α θ ώ ς ε ίν α ι θ λ ι β ε ρ ό ν ά τ ρ ώ ε ι κ α ν ε ί ς μ ό ν ο ς τ ο υ σ τ ό

ε σ τ ι α τ ό ρ ι ο , ε ίχ ε τ ή ν π ρ ό θ ε σ η ν ά τ σ ι μ π ή σ ε ι κ ά τ ι σ τ ά π ε τ α χ τ ά σ τ ό π ρ ώ τ ο μ π ι σ τ ρ ό π ο ύ θ ά σ υ ν α ν τ ο ύ σ ε . "Α λ λ ο τ ε , ή σ υ ν ο ι κ ί α ή τ α ν

γ ε μ ά τ η ά π ό β ρ ε τ ό ν ι κ ε ς τ α β έ ρ ν ε ς π ο ύ σ έ κ α λ ω σ ό ρ ι ζ α ν κ α ί ό π ο υ

μ π ο ρ ο ύ σ ε ς ν ά φ α ς μ έ τ ή ν ά ν ε σ ή σ ο υ κ α ί π ά μ φ θ η ν α , κ ρ έ π ε ς ή

γ α λ έ τ ε ς μ έ μ η λ ό κ ρ α σ ο . Κ ά π ο ι α μ έ ρ α , ο ί τ α β έ ρ ν ε ς ε ξ α φ α ν ίσ τ η -

κ α ν γ ιά ν ά δ ώ σ ο υ ν τ ή θ έ σ η τ ο υ ς σ ’ α ύ τ ά τ ά μ ο ν τ έ ρ ν α κ α π η λ ε ι ά

σ τ ά ό π ο ι α δ ί ν ο υ ν τ ό θ λ ι β ε ρ ό ό ν ο μ α fast food. Π ρ ο σ π α θ ώ ν τ α ς γ ι ά

μ ιά ά κ ό μ η φ ο ρ ά ν ά ξ ε π ε ρ ά σ ε ι τ ή ν ά π ο σ τ ρ ο φ ή τ η ς , κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε

π ρ ό ς μ ί α ά π ό α ύ τ έ ς τ ίς κ α ν τ ίν ε ς . έ σ α ά π ό τ ό τ ζ ά μ ι , έ β λ ε π ε τ ο ύ ς

π ε λ ά τ ε ς σ κ υ μ μ έ ν ο υ ς σ τ ό χ ο ν τ ρ ό χ ά ρ τ ι ν ο τ ρ α π ε ζ ο μ ά ν τ ιλ ό τ ο υ ς .

Τ ό β λ έ μ μ α τ η ς σ τ α μ ά τ η σ ε σ ’ έ ν α ν ε α ρ ό κ ο ρ ί τ σ ι , π ο λ ύ χ λ ω μ ό , μ έ

κ α τ α κ ό κ κ ι ν α χ ε ί λ ι α . ό λ ι ς ε ίχ ε τ ε λ ε ιώ σ ε ι τ ό γ ε ύ μ α τ η ς , έ σ π ρ ω -

ξ ε π έ ρ α τ ό ά δ ε ιο τ ε ν ε κ ε δ ά κ ι τ ή ς κ ό κ α κ ό λ α κ α ί έ χ ω σ ε τ ό ν δ ε ί κ τ η

τ η ς β α θ ιά μ έ σ α σ τ ό σ τ ό μ α . Κ ο υ ν ο ύ σ ε ε κ ε ί τ ό δ ά χ τ υ λ ο γ ιά ώ ρ α , σ τ ρ ι φ ο γ υ ρ ί ζ ο ν τ α ς δ υ ό ά σ π ρ α μ ά τ ια . Σ τ ό γ ε ιτ ο ν ι κ ό τ ρ α π έ ζ ι , έ ν α ς

ά ν τ ρ α ς ρ ι γ μ έ ν ο ς π ά ν ω σ τ ή ν κ α ρ έ κ λ α τ ο υ , κ ά ρ φ ω ν ε τ ό δ ρ ό μ ο μ έ

τ ά μ ά τ ια τ ο υ , ά ν ο ί γ ο ν τ α ς έ ν α τ ε ρ ά σ τ ιο σ τ ό μ α . eΗ χ α σ μ ω δ ί α τ ο υ

δ έ ν ε ίχ ε ο ϋ τ ε ά ρ χ ή ο ϋ τ ε τ έ λ ο ς ,, ή τ α ν ή ή μ ι τ ε λ ή ς χ α σ μ ω δ ί α τ ή ς

β α γ κ ν ε ρ ι κ ή ς μ ε λ ω δ ί α ς : τ ό σ τ ό μ α έ κ λ ε ιν ε χ ω ρ ί ς ν ά σ φ α λ ί ζ ε ι

ε ν τ ε λ ώ ς , ά ν ο ι γ ε ξ α ν ά κ α ί ξ α ν ά , ε ν ώ σ έ ά ν τ ι χ ρ ο ν ι σ μ ό , τ ά μ ά τ ια

έ π ί σ η ς ά ν ο ι γ ό κ λ ε ιν α ν . Κ ι ά λ λ ο ι π ε λ ά τ ε ς χ α σ μ ο υ ρ ι ό ν τ α ν , ε π ι δ ε ι -

κ ν ύ ο ν τ α ς τ ά δ ό ν τ ια τ ο υ ς κ α ί τ ά σ φ ρ α γ ίσ μ α τ ά τ ο υ ς , τ ίς κ ο ρ ό ν ε ς

κ α ί τ ίς γ έ φ υ ρ ε ς , κ α ί κ α ν έ ν α ς δ έ ν έ β α ζ ε π ο τ έ τ ό χ έ ρ ι τ ο υ μ π ρ ο σ τ ά

σ τ ό σ τ ό μ α . ’Α ν ά μ ε σ α σ τ ά τ ρ α π έ ζ ι α π ε ρ ι δ ι ά β α ζ ε έ ν α κ ο ρ ι τ σ ά κ ι

μ έ ρ ό ζ φ ό ρ ε μ α , κ ρ α τ ώ ν τ α ς τ ό α ρ κ ο υ δ ά κ ι τ ο υ ά π ό τ ό έ ν α π ό δ ι , κ ι

ε κ ε ί ν ο έ π ί σ η ς μ έ τ ό σ τ ό μ α ά ν ο ι χ τ ό · ή τ α ν ό μ ω ς φ α ν ε ρ ό ό τ ι ά ν τ ί



ν ά χ α σ μ ο υ ρ ι έ τ α ι ο ύ ρ λ ι α ζ ε , κ ο π α ν ώ ν τ α ς π ο ύ κ α ί π ο ύ τ ο ύ ς π ε λ ά τ ε ς μ έ τ ό ά ρ κ ο υ δ ά κ ι. Κ α θ ώ ς τ ά τ ρ α π έ ζ ι α ή σ α ν κ ο λ λ η μ έ ν α τ ό έ ν α

κ ο ν τ ά σ τ ό ά λ λ ο , ά κ ό μ α κ α ί π ίσ ω ά π ό τ ό τ ζ ά μ ι μ ά ν τ ε υ ε κ α ν ε ίς δ τ ι

ό κ α θ έ ν α ς τ ο υ ς θ ά έ π ρ ε π ε ν ά κ α τ α π ί ν ε ι μ α ζ ί μ έ τ ή μ ε ρ ίδ α τ ο ϋ

κ ρ έ α τ ο ς π ο ύ έ τ ρ ω γ ε , κ α ί τ ίς ά ν α θ υ μ ι ά σ ε ι ς π ο ύ ε ξ α π ο λ ύ ο ν τ α ν ,

μ έ σ α σ τ ό μ ή ν α ’Ι ο ύ ν ιο , ά π ό τ ό ν Ι δ ρ ώ τ α τ ώ ν δ ι π λ α ν ώ ν . Τ ό κ ύ μ α

τ ή ς ά σ χ ή μ ι α ς χ τ ύ π η σ ε τ ή ν Ά ν ι έ ς κ α τ α π ρ ό σ ω π ο , τ ό ο ρ α τ ό ,

ο σ φ ρ η τ ικ ό , γ ε υ σ τ ικ ό (ή Ά ν ι έ ς φ α ν τ α ζ ό τ α ν τ ή γ ε ύ σ η τ ο ϋ χ ά -

μ π ο υ ρ γ κ ε ρ μ α ζ ί μ έ τ ή γ λ υ κ ε ρ ή κ ό κ α κ ό λ α ) κ ύ μ α ά σ χ ή μ ι α ς , τ ό σ ο

π ο ύ ά π έ σ τ ρ ε ψ ε τ ό β λ έ μ μ α κ α ί ά π ο φ ά σ ι σ ε ν ά π ά ε ι ν ά θ ε ρ α π ε ύ σ ε ι

τ ή ν π ε ίν α τ η ς ά λ λ ο ϋ .

Τ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο μ υ ρ μ ή γ κ ι α ζ ε ά π ό κ ό σ μ ο κ α ί δ ύ σ κ ο λ α κ α ν ε ίς

μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά π ρ ο χ ω ρ ή σ ε ι . π ρ ο σ τ ά τ η ς , δ υ ό μ α κ ρ ό σ τ ε ν ε ς σ ι

λ ο υ έ τ ε ς Β ό ρ ε ι ω ν , μ έ π ά λ λ ε υ κ α μ ά γ ο υ λ α , μ έ κ ί τ ρ ι ν α μ α λ λ ι ά , ά ν ο ι γ α ν δ ρ ό μ ο μ έ σ α σ τ ό π λ ή θ ο ς : έ ν α ς ά ν τ ρ α ς κ α ί μ ί α γ υ ν α ί κ α ,

π ο ύ δ έ σ π ο ζ α ν δ υ ό κ ε φ ά λ ια π α ρ α π ά ν ω ά π ό τ ή ν κ ι ν ο ύ μ ε ν η μ ά ζ α

τ ώ ν Γ ά λ λ ω ν κ α ί τ ώ ν Α ρ ά β ω ν . Κ α ί ό έ ν α ς κ α ί ή ά λ λ η ε ί χ α ν έ ν α

ρ ο ζ σ ά κ ο σ τ ή ν π λ ά τ η κ α ί π ά ν ω σ τ ή ν κ ο ι λ ι ά , μ έ σ α σ ’ έ ν α

σ ά κ ο «κ α γ κ ο υ ρ ό », έ ν α β ρ έ φ ο ς . Χ ά θ η κ α ν γ ρ ή γ ο ρ α γ ιά ν ά ά ν τ ικ α

τ α σ τ α θ ο ϋ ν ά π ό μ ι ά γ υ ν α ί κ α μ έ β ρ α κ ί φ α ρ δ ύ π ο ύ σ τ α μ α τ ο ύ σ ε σ τ ά

γ ό ν α τ α , σ ύ μ φ ω ν α μ έ τ ή μ ό δ α τ ή ς χ ρ ο ν ι ά ς . Τ ά ό π ί σ θ ι ά τ η ς

φ ά ν τ α ζ α ν , μ 5 έ ν α τ έ τ ο ιο ρ ο ϋ χ ο , ά κ ό μ α π ι ό χ ο ν τ ρ ά κ α ί π ι ό

χ α μ η λ ά σ τ ό έ δ α φ ο ς . Ο ί ν ε ρ ο υ λ έ ς τ η ς σ ά ρ κ ε ς , γ υ μ ν έ ς κ α ί ά σ π ρ ε ς ,

έ μ ο ι α ζ α ν μ έ χ ω ρ ι ά τ ικ ο λ α γ ή ν ι σ τ ο λ ι σ μ έ ν ο ά π ό κ ι ρ σ ο ύ ς ά ν ά γ λ υ

φ ο υ ς , σ τ ό μ π λ έ χ ρ ώ μ α τ ή ς κ λ η μ α τ ίδ α ς , π λ ε γ μ έ ν ο υ ς σ ά ν φ ω λ ιά

μ ικ ρ ώ ν φ ιδ ιώ ν . Ή Ά ν ι έ ς σ κ έ φ θ η κ ε : ή γ υ ν α ί κ α α ύ τ ή θ ά μ π ο ρ ο ϋ -

σ ε ν ά ε ίχ ε β ρ ε ι ε ίκ ο σ ι ά λ λ ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς ν ά ν τ υ θ ε ί γ ιά ν ά κ ά ν ε ι λ ι γ ό τ ε ρ ο τ ε ρ α τ ώ δ η τ ά ό π ί σ θ ι ά τ η ς κ α ί γ ιά ν ά κ ρ ύ ψ ε ι τ ο ύ ς

κ ι ρ σ ο ύ ς τ η ς . Γ ια τ ί δ έ ν τ ό κ ά ν ε ι; Ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι , δ χ ι μ ό ν ο δ έ ν

γ υ ρ ε ύ ο υ ν π ιά ν ά ε ί ν α ι (δ ρ α ΐο ι δ τ α ν β ρ ί σ κ ο ν τ α ι ά ν ά μ ε σ α σ τ ο ύ ς

ά λ λ ο υ ς , ά λ λ ά δ έ ν γ υ ρ ε ύ ο υ ν ο ϋ τ ε κ ά ν ν ά μ ή ν ε ί ν α ι ά σ χ η μ ο ι !

Ε ί π ε μ έ σ α τ η ς : μ ιά μ έ ρ α , δ τ α ν ή έ φ ο δ ο ς τ ή ς ά σ χ ή μ ι α ς θ ά έ χ ε ι

γ ί ν ε ι ε ν τ ε λ ώ ς ά ν υ π ό φ ο ρ η , θ ά ά γ ο ρ ά σ ε ι ά π ό έ ν α ά ν θ ο π ω λ ε ΐ ο έ ν α



Θ ά β γ ε ι μ ’ α ύ τ ό σ τ ό δ ρ ό μ ο κ ρ α τ ώ ν τ α ς τ ο μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό π ρ ό σ ω π ό

τ η ς , μ έ τ ό β λ έ μ μ α α π ά ν ω τ ο υ ώ σ π ο υ ν ά μ ή ν β λ έ π ε ι τ ί π ο τ ’ ά λ λ ο

ά π ό α ύ τ ό τ ό ώ ρ α ι ο γ α λ ά ζ ι ο σ η μ ε ίο , ύ σ τ α τ η ε ικ ό ν α π ο ύ θ έ λ ε ι ν ά δ ι α τ η ρ ή σ ε ι ά π ό ε ν α ν κ ό σ μ ο π ο ύ έ χ ε ι π ά ψ ε ι ν ά τ ό ν ά γ α π ά ε ι . Θ ά

π ά ε ι έ τ σ ι μ έ σ α σ τ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς τ ο ύ Π α ρ ι σ ι ο ύ , ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι

σ ύ ν τ ο μ α θ ά μ ά θ ο υ ν ν ά τ ή ν ά ν α γ ν ω ρ ί ζ ο υ ν , τ ά π α ι δ ι ά θ ά τ ή ν

π α ί ρ ν ο υ ν ά π ό π ίσ ω , θ ά τ ή ν κ ο ρ ο ϊ δ ε ύ ο υ ν , θ ά τ ή ς π ε τ ο ϋ ν σ α ΐ τ ε ς ,

κ α ί ό λ ο τ ό Π α ρ ί σ ι θ ά τ ή ν φ ω ν ά ζ ε ι ή τ ρ ε λ ή μ έ τ ή μ ν ο σ ω τ ίδ α .

Σ υ ν έ χ ι σ ε τ ό δ ρ ό μ ο τ η ς : τ ό δ ε ξ ί α ύ τ ί κ α τ έ γ ρ α φ ε ά ν α κ λ ώ μ ε ν α

μ ο υ σ ι κ ά κ ύ μ α τ α , ρ υ θ μ ικ έ ς τ υ μ π α ν ο κ ρ ο υ σ ί ε ς , π ο ύ π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ν

ά π ό τ ά μ α γ α ζ ι ά , ά π ό τ ά κ ο μ μ ω τ ή ρ ι α , ά π ό τ ά ε σ τ ια τ ό ρ ι α , ε ν ώ τ ό

ά ρ ι σ τ ε ρ ό α ύ τ ί σ υ ν ε λ ά μ β α ν ε τ ο ύ ς θ ο ρ ύ β ο υ ς τ ή ς ά σ φ ά λ τ ο υ : τ ό

ε ν ι α ί ο β ζ ν ν ν , β ζ ν ν ν τ ώ ν α ύ τ ο κ ι ν ή τ ω ν , τ ό β ό μ β ο ε ν ό ς λ ε ω φ ο ρ ε ί ο υ

π ο ύ ξ ε κ ι ν ά ε ι. ’Έ π ε ιτ α , τ ή ς τ ρ ύ π η σ ε τ 5 α ύ τ ιά ό δ ι α π ε ρ α σ τ ικ ό ς

θ ό ρ υ β ο ς ά π ό ε ν α μ η χ α ν ά κ ι . Δ έ ν μ π ό ρ ε σ ε ν ά ε μ π ο δ ί σ ε ι τ ό ν ε α υ τ ό

τ η ς ά π ό τ ό ν ά ά ν α ζ η τ ή σ ε ι μ έ τ ά μ ά τ ια ε κ ε ί ν ο ν π ο ύ τ ή ς π ρ ο κ ά λ ε σ ε α ύ τ ό ν τ ό ν φ υ σ ικ ό π ό ν ο : μ ι ά ν έ α κ ο π έ λ α μ έ τ ζ ή ν , μ έ μ α ύ ρ α μ α λ λ ι ά

π ο ύ ά ν έ μ ι ζ α ν , κ α θ ό τ α ν σ τ η τ ή σ τ ή σ έ λ α σ ά ν μ π ρ ο σ τ ά σ έ μ ι ά

γ ρ α φ ο μ η χ α ν ή · χ ω ρ ί ς σ ι γ α σ τ ή ρ α , ή μ η χ α ν ή έ κ α ν ε ε ν α ν ά π α ί σ ι ο

κ ρ ό τ ο .

'Η Ά ν ι έ ς θ υ μ ή θ η κ ε τ ή ν ά γ ν ω σ τ η π ο ύ ε ί χ ε μ π ε ι σ τ ή σ ά ο υ ν α

τ ρ ε ι ς ώ ρ ε ς π ρ ί ν κ α ί π ο ύ , γ ι ά ν ά π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι τ ό έ γ ώ τ η ς , γ ιά ν ά τ ό ε π ι β ά λ ε ι σ τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς , ε ί χ ε ά ν α γ γ ε ί λ ε ι θ ο ρ υ β ω δ ώ ς σ τ ό κ α τ ώ φ λ ι

τ ή ς π ό ρ τ α ς δ τ ι ά π ε χ θ α ν ό τ α ν τ ά ζ ε σ τ ά ν τ ο ύ ς κ α ί τ ή μ ε τ ρ ι ο φ ρ ο σ ύ -

ν η . 'Η Ά ν ι έ ς σ κ έ φ θ η κ ε : σ έ μ ι ά ά π ο λ ύ τ ω ς ιδ ια π α ρ ό ρ μ η σ η ή τ α ν

π ο ύ ε ί χ ε ύ π α κ ο ύ σ ε ι ή κ ο π έ λ α μ έ τ ά μ α ύ ρ α μ α λ λ ι ά κ α ί ε ί χ ε β γ ά λ ε ι

τ ό σ ι γ α σ τ ή ρ α ά π ό τ ό μ η χ α ν ά κ ι τ η ς . Δ έ ν ή τ α ν ή μ η χ α ν ή π ο ύ

έ κ α ν ε θ ό ρ υ β ο , ή τ α ν τ ό έ γ ώ τ ή ς κ ο π έ λ α ς μ έ τ ά μ α ύ ρ α μ α λ λ ιά * α ύ τ ή ή κ ο π έ λ α , γ ι ά ν ά ά κ ο υ σ τ ε ΐ , γ ιά ν ά ά π α σ χ ο λ ή σ ε ι τ ή σ κ έ ψ η

τ ο ύ ά λ λ ο υ , ε ί χ ε π ρ ο σ θ έ σ ε ι σ τ ή ν ψ υ χ ή τ η ς μ ιά θ ο ρ υ β ώ δ η ε ξ ά τ μ ι -

σ η . Β λ έ π ο ν τ α ς ν ά π ε τ ο ϋ ν τ ά μ α κ ρ ι ά μ α λ λ ι ά α ύ τ ή ς τ ή ς π α τ α γ ώ -

δ ο υ ς ψ υ χ ή ς , ή Ά ν ι έ ς κ α τ ά λ α β ε δ τ ι ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε σ φ ο δ ρ ώ ς τ ό

θ ά ν α τ ο τ ή ς μ ο τ ο σ υ κ λ ε τ ίσ τ ρ ι α ς . Ά ν τ ή ν ε ί χ ε ά ν α τ ρ έ ψ ε ι τ ό

λ ε ω φ ο ρ ε ί ο , ά ν έ μ ε ν ε π ά ν ω σ τ ό λ ι θ ό σ τ ρ ω τ ο μ έ ς σ τ ά α ί μ α τ α , ή



Ά ν ι έ ς δ έ ν θ ά δ ο κ ί μ α ζ ε ο ϋ τ ε φ ρ ί κ η ο ϋ τ ε λ ύ π η , ά λ λ ά μ ό ν ο

ι κ α ν ο π ο ί η σ η .

Τ ρ ο μ α γ μ έ ν η ξ α φ ν ι κ ά ά π ό τ ο ϋ τ ο τ ό μ ί σ ο ς , σ κ έ φ θ η κ ε : ό κ ό -

σ μ ο ς έ φ θ α σ ε σ ’ έ ν α ό ρ ι ο · ό τ α ν τ ό π ε ρ ά σ ε ι , ό λ α θ ά μ π ο ρ ο ϋ ν ν ά

φ θ ά σ ο υ ν σ τ ή ν τ ρ έ λ α : ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι θ ά π ε ρ π α τ ο ϋ ν σ τ ό δ ρ ό μ ο

κ ρ α τ ώ ν τ α ς μ ία μ υ ο σ ω τ ί δ α , ή ίσ ω ς θ ά π υ ρ ο β ο λ ο ϋ ν τ α ι σ τ ό ψ α χ ν ό

μ ό λ ι ς θ ά ά ν τ ικ ρ ί ζ ο ν τ α ι . Κ α ί θ ά ά ρ κ ε ΐ κ ά τ ι ά π ε ιρ ο ε λ ά χ ι σ τ ο , μ ιά

σ τ α γ ό ν α ν ε ρ ό θ ά κ ά ν ε ι τ ό π ο τ ή ρ ι ν ά ξ ε χ ε ιλ ί ζ ε ι: π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς

χ ά ρ ι ν , έ ν α α ύ τ ο κ ί ν η τ ο , έ ν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς ή έ ν α ν τ ε σ ι μ π έ λ π α ρ α π ά -

ν ω σ τ ό δ ρ ό μ ο . 'Υ π ά ρ χ ε ι έ ν α ό ρ ι ο π ο σ ο τ ι κ ό π ο ύ δ έ ν π ρ έ π ε ι ν ά ύ π ε ρ φ α λ α γ γ ι σ τ ε ΐ · τ ό ό ρ ι ο α ύ τ ό , ό μ ω ς , κ α ν ε ί ς δ έ ν τ ό φ ρ ο υ ρ ε ί ,

μ π ο ρ ε ΐ μ ά λ ι σ τ α κ α ν ε ί ς ν ά μ ή γ ν ω ρ ί ζ ε ι κ ι ό λ α ς τ ή ν ύ π α ρ ξ ή τ ο υ .

Σ τ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο ε ϊ χ ε ό λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο κ ό σ μ ο κ α ί κ α ν έ ν α ς

δ έ ν τ ή ς έ κ α ν ε τ ό π ο , έ τ σ ι π ο ύ κ α τ έ β η κ ε σ τ ή ν ά σ φ α λ τ ο , σ υ ν ε χ ί ζ ο -

ν τ α ς τ ό δ ρ ό μ ο τ η ς ά ν ά μ ε σ α σ τ ό ρ ε ίθ ρ ο τ ο ϋ π ε ζ ο δ ρ ο μ ί ο υ κ α ί σ τ ό

κ ύ μ α τ ώ ν α ύ τ ο κ ιν ή τ ω ν . Ά π ό π ο λ ύ κ α ιρ ό ε ί χ ε δ ο κ ι μ ά σ ε ι τ ή ν

ε μ π ε ι ρ ί α α ύ τ ο ϋ τ ο ϋ π ρ ά γ μ α τ ο ς : π ο τ έ ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι δ έ ν τ ή ς έ κ α ν α ν

τ ό π ο . Τ ό δ ο κ ί μ α ζ ε α ύ τ ό σ ά ν έ ν α ε ϊ δ ο ς κ α τ ά ρ α ς π ο ύ σ υ χ ν ά

π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε ν ά τ ή σ π ά σ ε ι: μ α ζ ε ύ ο ν τ α ς τ ό κ ο υ ρ ά γ ιο τ η ς , π ρ ο -

σ π α θ ο ύ σ ε δ σ ο μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά μ ή ν ά π ο μ α κ ρ ύ ν ε τ α ι ά π ό τ ή δ ε ξ ι ά

γ ρ α μ μ ή έ τ σ ι ώ σ τ ε ν ά ύ π ο χ ρ ε ώ ν ε ι τ ό ν ά π έ ν α ν τ ί τ η ς ν ά σ π ρ ώ χ ν ε -

τ α ι , ά λ λ ά π ο τ έ δ έ ν τ ά κ α τ ά φ ε ρ ν ε . Σ ’ α ύ τ ή τ ή ν κ α θ η μ ε ρ ι ν ή ,

κ ο ι ν ό τ ο π η ε π ί δ ε ιξ η ι σ χ ύ ο ς ή τ α ν έ κ ε ί ν η π ά ν τ α π ο ύ έ χ α ν ε . ιά μ έ ρ α , έ ν α ε π τ ά χ ρ ο ν ο π α ιδ ί έ φ θ α σ ε ά π έ ν α ν τ ί τ η ς · ε ίχ ε π ρ ο σ π α θ ή -

σ ε ι ν ά μ ή ν ύ π ο χ ω ρ ή σ ε ι , ά λ λ ά σ τ ό τ έ λ ο ς δ έ ν μ π ό ρ ε σ ε ν ά κ ά ν ε ι

ά λ λ ι ώ ς γ ιά ν ά μ ή ν τ ό χ τ υ π ή σ ε ι .

ι ά ά ν ά μ ν η σ η τ ή ς ξ α ν ά ρ θ ε : δ τ α ν ή τ α ν κ α μ ι ά δ ε κ α ρ ι ά χ ρ ό -

ν ω ν , ε ϊ χ ε π ά ε ι π ε ρ ί π α τ ο μ έ τ ο ύ ς γ ο ν ε ί ς τ η ς σ τ ό β ο υ ν ό . Σ ’ έ ν α

φ α ρ δ ύ δ ρ ό μ ο σ τ ό δ ά σ ο ς , ε ί δ α ν ν ά ο ρ θ ώ ν ο υ ν τ ό ά ν ά σ τ η μ ά τ ο υ ς

δ υ ό χ ω ρ ι α τ ό π α ι δ α : τ ό έ ν α τ έ ν τ ω ν ε τ ό χ έ ρ ι κ ρ α τ ώ ν τ α ς έ ν α μ π α -

σ τ ο ύ ν ι , γ ι ά ν ά τ ο ύ ς κ λ ε ίσ ε ι τ ό π έ ρ α σ μ α : «Ε ί ν α ι ιδ ιω τ ικ ό ς δ ρ ό -

μ ο ς ! Π λ η ρ ώ ν ε ι ς δ ι ό δ ι α !» φ ώ ν α ζ ε χ τ υ π ώ ν τ α ς ε λ α φ ρ ά τ ό ν π α τ έ ρ α

σ τ ή ν κ ο ι λ ι ά μ έ τ ό μ π α σ τ ο ύ ν ι.

Δ έ ν ή τ α ν β έ β α ι α π α ρ ά έ ν α ά σ τ ε ί ο π α ιδ ι κ ό κ α ί θ ά ά ρ κ ο ϋ σ ε ν ά

σ π ρ ώ ξ ε ι κ α ν ε ί ς τ ό χ α μ ί ν ι. Ή ή τ α ν ίσ ω ς έ ν α ς τ ρ ό π ο ς ν ά ζ η τ ι α ν έ -



ψ ε ι κ α ί 0ά ά ρ κ ο ϋ σ ε ν ά β γ ά λ ε ις ε ν α φ ρ ά γ κ ο ά π ό τ ή ν τ σ έ π η . 'Ο

π α τ έ ρ α ς δ μ ω ς έ κ α ν ε σ τ ρ ο φ ή κ α ί π ρ ο τ ίμ η σ ε ν ά π ά ρ ε ι ε ν α ν ά λ λ ο

δ ρ ό μ ο . Γ ι ά ν ά π ε ι κ α ν ε ί ς τ ή ν ά λ ή θ ε ια , δ έ ν ε ίχ ε σ η μ α σ ί α , π ή γ α ι ν α ν σ τ ή ν τ ύ χ η * ε ν τ ο ύ τ ο ι ς , ή μ η τ έ ρ α τ ό σ τ ρ α β ο π ή ρ ε τ ό π ρ ά γ μ α κ α ί δ έ ν μ π ό ρ ε σ ε ν ά ε μ π ο δ ί σ ε ι τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς ά π ό τ ό ν ά

π ε ι: «'Υ π ο χ ω ρ ε ί ά κ ό μ α κ α ί μ π ρ ο σ τ ά σ έ δ ω δ ε κ ά χ ρ ο ν α π α ι δ ι ά !»

Τ ή σ τ ιγ μ ή έ κ ε ί ν η ή 5Α ν ι έ ς έ ν ιω σ ε κ ι έ κ ε ί ν η λ ί γ ο ά π ο γ ο η τ ε υ μ έ ν η

ά π ό τ ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά τ ο ϋ π α τ έ ρ α τ η ς .

ι ά ν έ α ε π ί θ ε σ η τ ο ϋ θ ο ρ ύ β ο υ δ ι έ κ ο ψ ε α ύ τ ή τ ή ν ά ν ά μ ν η σ η :

ά ν θ ρ ω π ο ι μ έ κ ά σ κ ε ς , ο π λ ι σ μ έ ν ο ι μ έ κ ο μ π ρ ε σ έ ρ σ τ η ρ ί ζ ο ν τ α ν

π ά ν ω σ τ ό λ ιθ ό σ τ ρ ω τ ο . ’Α π ό κ ά π ο ι ο ύ ψ ο ς ά π ρ ο σ δ ι ό ρ ι σ τ ο , λ έ ς κ ι

έ π ε φ τ ε ά π ό τ ό σ τ ε ρ έ ω μ α , ξ α φ ν ι κ ά , μ ιά φ ο ύ γ κ α τ ο ϋ π ά χ π α ι γ μ έ -

ν η σ τ ό π ι ά ν ο ά ν τ ή χ η σ ε δ υ ν α τ ά σ τ ή μ έ σ η α ύ τ ο ϋ τ ο ϋ ο ρ υ μ α γ δ ο ύ .

Κ α τ ά τ ά φ α ι ν ό μ ε ν α , έ ν α ς έ ν ο ι κ ο ς τ ο ϋ τ ε λ ε υ τ α ί ο υ ο ρ ό φ ο υ ε ί χ ε

ά ν ο ί ξ ε ι τ ό π α ρ ά θ υ ρ ο κ α ί ε ί χ ε ρ υ θ μ ί σ ε ι έ τ σ ι τ ό μ η χ ά ν η μ α σ τ ή

δ ι α π α σ ώ ν , ώ σ τ ε ή α ύ σ τ η ρ ή ω ρ α ι ό τ η τ α τ ο ϋ π ά χ ν ά ά ν τ η χ ή σ ε ι σ ά ν ά π ε ι λ η τ ικ ή π ρ ο ε ι δ ο π ο ί η σ η σ τ ό ν π α ρ α π λ α ν η μ έ ν ο κ ό σ μ ο . 'Η

φ ο ύ γ κ α τ ο ϋ π ά χ , δ μ ω ς , δ έ ν ή τ α ν σ έ θ έ σ η ν ά ά ν τ ισ τ α θ ε ι σ τ ά

κ ο μ π ρ ε σ έ ρ ή σ τ ά α ύ τ ο κ ί ν η τ α . ’Α ν τ ί θ ε τ α , ή τ α ν τ ά α ύ τ ο κ ί ν η τ α

κ α ί τ ά κ ο μ π ρ ε σ έ ρ ε κ ε ί ν α π ο ύ ο ι κ ε ι ο π ο ι ή θ η κ α ν τ ή μ ο υ σ ι κ ή τ ο ϋ

π ά χ κ α ί τ ή ν π ε ρ ι έ λ α β α ν σ τ ή δ ικ ή τ ο υ ς φ ο ύ γ κ α * ή Ά ν ι έ ς

έ κ λ ε ισ ε τ ’ α ύ τ ιά τ η ς μ έ τ ά χ έ ρ ι α κ ι έ τ σ ι σ υ ν έ χ ι σ ε τ ό δ ρ ό μ ο τ η ς .

'Έ ν α ς π ε ρ α σ τ ι κ ό ς , π ο ύ π ή γ α ι ν ε π ρ ό ς τ ή ν ά ν τ ίθ ε τ η κ α τ ε ύ θ υ ν -

σ η , τ ή ς έ ρ ι ξ ε τ ό τ ε έ ν α β λ έ μ μ α δ λ ο μ ί σ ο ς χ τ υ π ώ ν τ α ς τ ό κ ο ύ τ ε λ ό

τ ο υ , π ρ ά γ μ α π ο ύ σ η μ α ί ν ε ι σ τ ή ν γ λ ώ σ σ α τ ώ ν ν ε υ μ ά τ ω ν δ λ ο υ τ ο ϋ

κ ό σ μ ο υ , δ τ ι ό ά λ λ ο ς ε ϊν α ι τ ρ ε λ ό ς , β α ρ ε μ έ ν ο ς ή π τ ω χ ό ς τ ώ

π ν ε ύ μ α τ ι. 'Η Ά ν ι έ ς σ υ ν έ λ α β ε α ύ τ ό τ ό β λ έ μ μ α , α ύ τ ό τ ό μ ί σ ο ς , κ ι

έ ν ιω σ ε ν ά τ ή ν π λ η μ μ υ ρ ί ζ ε ι έ ν α ς ξ έ φ ρ ε ν ο ς θ υ μ ό ς . Σ τ α μ ά τ η σ ε .

’Ή θ ε λ ε ν ά ρ ι χ τ ε ί π ά ν ω σ ’ α ύ τ ό ν τ ό ν ά ν θ ρ ω π ο . ’Ή θ ε λ ε ν ά τ ό ν τ σ α κ ί σ ε ι σ τ ό ξ ύ λ ο . Ά λ λ ά δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε : ό ά ν θ ρ ω π ο ς π α ρ α σ ύ ρ -

θ η κ ε ά π ό τ ό π λ ή θ ο ς κ α ί ή ’ Α ν ιέ ς δ έ χ τ η κ ε έ ν α σ π ρ ώ ξ ι μ ο κ α θ ώ ς

ή τ α ν ά δ ύ ν α τ ο ν ν ά σ τ α μ α τ ή σ ε ι κ α ν ε ί ς π ά ν ω ά π ό τ ρ ί α δ ε υ τ ε ρ ό λ ε -

π τ α σ τ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο .

Σ υ ν έ χ ισ ε τ ό δ ρ ό μ ο τ η ς χ ω ρ ί ς ν ά κ α τ α φ έ ρ ν ε ι ν ά δ ι ώ ξ ε ι α ύ τ ό ν

τ ό ν ά ν θ ρ ω π ο ά π ό τ ό μ υ α λ ό τ η ς : τ ή ν ώ ρ α π ο ύ ό ’δ ι ο ς θ ό ρ υ β ο ς



έ φ ο ρ μ ο ϋ σ ε έ ν α ν τ ί ο ν τ ο υ ς , ε ί χ ε κ ρ ί ν ε ι α ν α γ κ α ί ο ν ά τ ή ς γ ν ω σ τ ο -

π ο ι ή σ ε ι δ τ ι έ κ ε ί ν η δ έ ν ε ί χ ε κ α ν έ ν α λ ό γ ο , ϊσ ω ς κ α ί κ α ν έ ν α

δ ι κ α ίθ )μ α κ ι ό λ α ς , ν ά κ λ ε ίν ε ι τ ’ α ύ τ ι ά τ η ς . ' Ο ά ν θ ρ ω π ο ς α ύ τ ό ς

τ ή ν ε ί χ ε α ν α κ α λ έ σ ε ι σ τ ή ν τ ά ξ η , τ ή ν ό π ο ί α ή κ ί ν η σ ή τ η ς ε ί χ ε

π α ρ α β ε ΐ . Ή τ α ν ή ι σ ό τ η τ α π ρ ο σ ω π ο π ο ι η μ έ ν η π ο ύ τ ή ν ε ί χ ε

έ π ι π λ ή ξ ε ι , μ ή μ π ο ρ ώ ν τ α ς ν ά δ ε χ θ ε ί δ τ ι έ ν α ά τ ο μ ο ά ρ ν ιό τ α ν ν ά

ύ π ο μ ε ί ν ε ι α ύ τ ό π ο ύ δ λ ο ι ο φ ε ί λ ο υ ν ν ά ύ π ο μ έ ν ο υ ν . Ή τ α ν ή

ι σ ό τ η τ α π ρ ο σ ω π ο π ο ι η μ έ ν η π ο ύ τ ή ς ε ί χ ε ά π α γ ο ρ ε ύ σ ε ι ν ά ε ί ν α ι σ έ

δ υ σ α ρ μ ο ν ί α μ έ τ ό ν κ ό σ μ ο δ π ο υ δ λ ο ι ζ ο ϋ μ ε .Ή έ π ι θ υ μ ία τ η ς ν ά σ κ ο τ ώ σ ε ι α ύ τ ό ν τ ό ν ά ν θ ρ ω π ο δ έ ν ή τ α ν μ ι ά

ά π λ ή π ε ρ α σ τ ι κ ή ά ν τ ίδ ρ α σ η . 5Α κ ό μ α κ α ί μ ε τ ά τ ή ν π ρ ώ τ η σ τ ι γ μ ή

τ ή ς λ ύ σ σ α ς , ή έ π ι θ υ μ ί α α ύ τ ή δ έ ν τ ή ν ά φ η ν ε · π ρ ο σ τ έ θ η κ ε μ ό ν ο

σ ’ α ύ τ ή ν ή έ κ π λ η ξ η π ο ύ ή τ α ν ί κ α ν ή γ ι ά έ ν α τ έ τ ο ιο μ ί σ ο ς . 'Η

ε ι κ ό ν α τ ο ϋ ά ν θ ρ ώ π ο υ κ α θ ώ ς χ τ υ π ο ύ σ ε τ ό κ ο ύ τ ε λ ό τ ο υ , κ υ μ α ι ν ό -

τ α ν σ τ ά σ ω θ ι κ ά τ η ς δ π ω ς έ ν α ψ ά ρ ι π ο ύ ά π ο σ υ ν τ ί θ ε τ α ι ά ρ γ ά κ α ί

π ο ύ δ έ ν μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά τ ό ξ ε ρ ά σ ε ι .

Τ ή ς ξ α ν α ή ρ θ ε σ τ ό μ υ α λ ό ό π α τ έ ρ α ς τ η ς . ’Α π ό τ ό τ ε π ο ύ ε ί χ ε

ο π ι σ θ ο χ ω ρ ή σ ε ι μ π ρ ο σ τ ά σ έ δ υ ό δ ω δ ε κ ά χ ρ ο ν α π α λ ιό π α ι δ α , τ ό ν

ά ν α π α ρ ί σ τ α ν ε σ υ χ ν ά σ τ ή ν έ ξ η ς κ α τ ά σ τ α σ η : β ρ ί σ κ ε τ α ι σ ’ έ ν α

κ α ρ ά β ι π ο ύ β υ θ ί ζ ε τ α ι* π ρ ο φ α ν ώ ς ο ί σ ω σ ί β ι ε ς λ έ μ β ο ι δ έ ν θ ά

μ π ο ρ έ σ ο υ ν ν ά τ ο ύ ς χ ω ρ έ σ ο υ ν δ λ ο υ ς , μ έ ά π ο τ έ λ ε σ μ α π ά ν ω σ τ ή

γ έ φ υ ρ α τ ό σ π ρ ώ ξ ιμ ο ν ά ε ί ν α ι φ ρ ε ν ι τ ιώ δ ε ς . eΟ π α τ έ ρ α ς ά ρ χ ί ζ ε ι ν ά τ ρ έ χ ε ι μ α ζ ί μ έ τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς , ά λ λ ά ά ν α κ α λ ύ π τ ο ν τ α ς τ ή μ ά χ η σ ώ μ α

μ έ σ ώ μ α τ ώ ν ε π ι β α τ ώ ν , π ο ύ ε ί ν α ι έ τ ο ι μ ο ι ν ά π ο δ ο π α τ η θ ο ϋ ν έ ω ς

θ α ν ά τ ο υ , κ α ί ε ί σ π ρ ά τ τ ο ν τ α ς μ ι ά ά γ ρ ι α γ ρ ο θ ι ά ά π ό μ ία κ υ ρ ία

ε π ε ι δ ή σ τ έ κ ε τ α ι σ τ ό δ ρ ό μ ο τ η ς , σ τ α μ α τ ά ε ι ξ α φ ν ικ ά , έ π ε ι τ α

κ ά θ ε τ α ι σ τ ή ν ά κ ρ η * σ τ ό τ έ λ ο ς δ έ ν κ ά ν ε ι ά λ λ ο π α ρ ά ν ά π α ρ α τ η ρ ε ί

τ ίς ύ π ε ρ φ ο ρ τ ω μ έ ν ε ς β ά ρ κ ε ς π ο ύ , ά ν ά μ ε σ α σ έ φ ω ν έ ς κ α ί σ έ

β ρ ι σ ι έ ς , κ α τ ε β α ί ν ο υ ν ά ρ γ ά π ά ν ω σ τ ά ά γ ρ ι ε μ έ ν α κ ύ μ α τ α .

Τ ί δ ν ο μ α ν ά δ ώ σ ε ι σ τ ή ν σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά α ύ τ ή τ ο ϋ π α τ έ ρ α ;

Δ ε ι λ ί α ; Ό χ ι . Ο ί δ ε ι λ ο ί φ ο β ο ϋ ν α ι μ ή π ω ς π ε θ ά ν ο υ ν κ α ί γ ιά ν ά

έ π ι ζ ή σ ο υ ν ξ έ ρ ο υ ν ν ’ ά γ ω ν ίζ ο ν τ α ι μ έ ν ύ χ ι α κ α ί μ έ δ ό ν τ ι α . Ε ύ γ έ

ν ε ι α ; ’Α ν α μ φ ί β ο λ α , ά ν ε ί χ ε ε ν ε ρ γ ή σ ε ι έ τ σ ι ά π ό π ρ ο σ ο χ ή π ρ ό ς

τ ό ν π λ η σ ί ο ν . Ή ’Α ν ιέ ς δ μ ω ς δ έ ν π ί σ τ ε υ ε σ ’ α ύ τ ά τ ά κ ί ν η τ ρ α .



φ α ι ν ό τ α ν σ ί γ ο υ ρ ο : π ά ν ω σ ’ ε ν α π λ ο ί ο π ο ύ β υ θ ί ζ ε τ α ι κ α ί δ π ο υ

π ρ έ π ε ι ν ά δ ώ σ ε ις μ ά χ η γ ι ά ν ’ α ν έ β ε ις σ τ ί ς β ά ρ κ ε ς , ό π α τ έ ρ α ς θ ά

ή τ α ν ε κ τ ώ ν π ρ ο τ έ ρ ω ν κ α τ α δ ι κ α σ μ έ ν ο ς .Ν α ί , α ύ τ ό ή τ α ν β έ β α ι ο . Τ ό ε ρ ώ τ η μ α π ο ύ τ ίθ ε τ α ι ε ί ν α ι τ ό ε ξ ή ς :

ό π α τ έ ρ α ς τ η ς θ ά ε ί χ ε μ ι σ ή σ ε ι τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς τ ο ϋ π λ ο ί ο υ , δ π ω ς

έ κ ε ί ν η μ ό λ ι ς ε ί χ ε μ ι σ ή σ ε ι τ ή μ ο τ ο σ υ κ λ ε τ ίσ τ ρ ι α κ α ί τ ό ν ά ν τ ρ α

π ο ύ τ ή ν κ ο ρ ο ΐ δ ε ψ ε ε π ε ι δ ή έ κ λ ε ι ν ε τ ’ α ύ τ ιά τ η ς ; ’Ό χ ι , ή Ά ν ι έ ς

δ έ ν κ α τ α φ έ ρ ν ε ι ν ά φ α ν τ α σ τ ε ί δ τ ι ό π α τ έ ρ α ς τ η ς μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά

μ ι σ ή σ ε ι. ' Η π α γ ίδ α τ ο ϋ μ ί σ ο υ ς ε ίν α ι δ ,τ ι μ ά ς δ έ ν ε ι π ο λ ύ σ φ ι χ τ ά

μ έ τ ό ν ά ν τ ίπ α λ ο . ’ Ι δ ο ύ τ ό ά σ ε μ ν ο τ ο ϋ π ο λ έ μ ο υ : ή ο ι κ ε ι ό τ η τ α τ ο ϋ

α ϊ μ α τ ο ς π ο ύ χ ύ ν ε τ α ι ά μ ο ι β α ΐ α , ή ά σ ε λ γ ή ς ε γ γ ύ τ η τ α δ υ ό σ τ ρ α τ ιω -

τ ώ ν π ο ύ , κ ο ι τ ά ζ ο ν τ α ς ό έ ν α ς τ ό ν ά λ λ ο σ τ ά μ ά τ ι α , ά λ λ η λ ο δ ι α π ε ρ

ν ιο ϋ ν τ α ι . Ή Ά ν ι έ ς ε ΐν α ι β έ β α ι η : ά κ ρ ι β ώ ς α ύ τ ή ν τ ή ν ο ι κ ε ιό τ η τ α

ά π ε χ θ α ν ό τ α ν ό π α τ έ ρ α ς τ η ς : τ ό σ π ρ ώ ξ ι μ ο σ τ ό π λ ο ί ο τ ο ϋ έ φ ε ρ ν ε

τ έ τ ο ια α η δ ία π ο ύ π ρ ο τ ι μ ο ύ σ ε ν ά π ν ιγ ε ί . ' Η φ υ σ ικ ή ε π α φ ή μ έ

ά ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο ύ χ τ υ π ι ο ύ ν τ α ι , π ο δ ο π α τ ιο ϋ ν τ α ι κ α ί σ τ έ λ ν ο υ ν ό έ ν α ς τ ό ν ά λ λ ο ν σ τ ό θ ά ν α τ ο , τ ο ϋ φ α ι ν ό τ α ν π ο λ ύ χ ε ιρ ό τ ε ρ η ά π ό

έ ν α μ ο ν α χ ικ ό θ ά ν α τ ο σ τ ή ν κ α θ α ρ ό τ η τ α τ ώ ν ύ δ ά τ ω ν .

Ή ά ν ά μ ν η σ η τ ο ϋ π α τ έ ρ α ά ρ χ ι σ ε ν ά τ ή ν ά π ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ε ι ά π ό τ ό

μ ί σ ο ς τ ό ό π ο ι ο μ ό λ ι ς τ ή ν ε ίχ ε κ υ ρ ι ε ύ σ ε ι . Σ ι γ ά σ ι γ ά , ή δ η λ η τ η -

ρ ι ώ δ η ς ε ι κ ό ν α τ ο ϋ ά ν θ ρ ώ π ο υ π ο ύ χ τ υ π ο ύ σ ε τ ό κ ο ύ τ ε λ ό τ ο υ

έ σ β η ν ε ά π ό τ ό μ υ α λ ό τ η ς , δ π ο υ ξ α φ ν ι κ ά ξ ε π ή δ η σ ε α ύ τ ή ή

φ ρ ά σ η : δ έ ν θ έ λ ω ν ά τ ο ύ ς μ ισ ώ , δ ιό τ ι τ ίπ ο τ α δ έ ν μ έ σ υ ν δ έ ε ι μ α ζ ί

τ ο υ ς · δ έ ν έ χ ο υ μ ε τ ίπ ο τ α κ ο ι ν ό .



6

Α ν η Α Ν Ι Ε Σ δ έ ν ε ί ν α ι Γ ε ρ μ α ν ίδ α , ε ίν α ι έ π ε ι δ ή ό Χ ί τ λ ε ρ ε χ α σ ε τ ό ν

π ό λ ε μ ο . Γ ιά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ ή ν ι σ τ ο ρ ί α , δ έ ν ά φ η σ α ν σ τ ό ν ν ικ η μ έ -

ν ο κ α μ ι ά , μ ά κ α μ ι ά δ ό ξ α : ο ϋ τ ε κ ά ν τ ή ν ο δ υ ν η ρ ή δ ό ξ α τ ο ϋ ν α υ α γ ίο υ . Ό ν ι κ η τ ή ς δ έ ν ά ρ κ έ σ τ η κ ε σ τ ή ν ί κ η , ά π ο φ ά σ ι σ ε ν ά

δ ι κ ά σ ε ι τ ό ν ή τ τ η μ έ ν ο , κ α ί δ ί κ α σ ε ό λ ο τ ό έ θ ν ο ς * γ Γ α ύ τ ό τ ό ν ά

μ ι λ ά ε ι κ α ν ε ί ς γ ε ρ μ α ν ικ ά κ α ί ν ά ε ί ν α ι Γ ε ρ μ α ν ό ς δ έ ν ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ

ε ύ κ ο λ ο ε κ ε ί ν ο τ ό ν κ α ιρ ό .

Ό π α π π ο ύ ς κ α ί ή γ ι α γ ιά τ ή ς Ά ν ι έ ς ά π ό τ ή μ ε ρ ι ά τ ή ς μ η τ έ ρ α ς

τ η ς ε ί χ α ν ε ν α ά γ ρ ό κ τ η μ α σ τ ά ό ρ ι α τ ή ς γ α λ λ ό φ ω ν η ς κ α ί τ ή ς

γ ε ρ μ α ν ό φ ω ν η ς ζ ώ ν η ς τ ή ς ’Ε λ β ε τ ία ς · ε τ σ ι ώ σ τ ε μ ι λ ο ύ σ α ν ρ ε ό ν τ ω ς δ ύ ο γ λ ώ σ σ ε ς , π α ρ ’ ό λ ο π ο ύ δ ι ο ι κ η τ ικ ά ύ π ά γ ο ν τ α ν σ τ ή

ρ ω μ α ν ικ ή ’Ε λ β ε τ ί α . Ό π α π π ο ύ ς κ α ί ή γ ια γ ιά ά π ό τ ή μ ε ρ ιά τ ο ϋ

π α τ έ ρ α τ η ς , ή σ α ν Γ ε ρ μ α ν ο ί ε γ κ α τ ε σ τ η μ έ ν ο ι σ τ ή ν Ο ύ γ γ α ρ ία . ' Ο

π α τ έ ρ α ς , φ ο ι τ η τ ή ς σ τ ό Π α ρ ί σ ι π α λ ι ά , γ ν ώ ρ ι ζ ε κ α λ ά τ ά γ α λ λ ικ ά *

ε ν τ ο ύ τ ο ι ς , ά π ό τ ό τ ε π ο ύ π α ν τ ρ ε ύ τ η κ ε ή σ α ν τ ά γ ε ρ μ α ν ικ ά π ο ύ

ε γ ι ν α ν ε ν τ ε λ ώ ς φ υ σ ικ ά ή γ λ ώ σ σ α τ ο ϋ ζ ε υ γ α ρ ι ο ύ . ε τ ά τ ό ν π ό λ ε μ ο , ό μ ω ς , ή μ η τ έ ρ α θ υ μ ή θ η κ ε τ ή ν ε π ί σ η μ η γ λ ώ σ σ α τ ώ ν

γ ο ν ι ώ ν τ η ς : ε σ τ ε ιλ α ν τ ή ν Ά ν ι έ ς σ ’ ε ν α γ α λ λ ι κ ό λ ύ κ ε ιο . 'Ο

π α τ έ ρ α ς , ώ ς Γ ε ρ μ α ν ό ς , δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ώ ς ε κ τ ο ύ τ ο υ ν ά ε π ιτ ρ έ ψ ε ι

σ τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ π α ρ ά μ ό ν ο μ ί α ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η : ν ά ά π α γ γ έ λ λ ε ι σ τ ή ν

π ρ ω τ ό τ ο κ η κ ό ρ η τ ο υ σ τ ί χ ο υ ς τ ο ϋ Γ κ α ΐτ ε σ τ ό π ρ ω τ ό τ υ π ο .

’Ι δ ο ύ τ ό γ ε ρ μ α ν ικ ό π ο ί η μ α τ ό π ι ό δ ι ά σ η μ ο ό λ ω ν τ ώ ν ε π ο χ ώ ν ,

α ύ τ ό π ο ύ κ ά θ ε μ ι κ ρ ό ς Γ ε ρ μ α ν ό ς ο φ ε ί λ ε ι ν ά μ ά θ ε ι ά π έ ξ ω :

Σ ’ δ λ ε ς τ ίς κ ο ρ υ φ έ ς

ε φ τ ε ι σ ιω π ή ,

Ψ η λ ά σ 3 δ λ α τ ά δ έ ν τ ρ α

Ν ιώ θ ε ις



Τ ά π ο υ λ ά κ ια σ ω π α ίν ο υ ν σ τ ό δ ά σ ο ς .

Κ ά ν ε υ π ο μ ο ν ή , γ ρ ή γ ο ρ α

Κ ι ε σ ύ ε π ίσ η ς θ ά ξ α π ο σ τ ά σ ε ις .

Ή ι δ έ α τ ο ϋ π ο ι ή μ α τ ο ς ε ί ν α ι π ο λ ύ ά π λ ή : τ ό δ ά σ ο ς κ ο ι μ ά τ α ι , κ ι

ε σ ύ ε π ί σ η ς θ ά κ ο ι μ η θ ε ίς . Ή τ ά σ η τ ή ς π ο ί η σ η ς δ έ ν ε ί ν α ι ν ά μ ά ς

θ α μ π ώ σ ε ι μ έ μ ιά ιδ έ α ε κ π λ η κ τ ικ ή , ά λ λ ά ν ά κ ά ν ε ι έ τ σ ι ώ σ τ ε μ ιά

σ τ ι γ μ ή τ ο ϋ ε ί ν α ι ν ά γ ί ν ε ι ά λ η σ μ ό ν η τ η κ α ί ά ν τ ά ξ ι α μ ι ά ς ά β ά

σ τ α χ τ η ς ν ο σ τ α λ γ ί α ς .Σ τ ή ν μ ε τ ά φ ρ α σ η ό λ α χ ά ν ο ν τ α ι , δ έ ν θ ά σ υ λ λ ά β ε τ ε τ ή ν ο μ ο ρ -

φ ιά τ ο ϋ π ο ι ή μ α τ ο ς π α ρ ά δ ι α β ά ζ ο ν τ ά ς τ ο γ ε ρ μ α ν ι κ ά :

IJber alien Gipfeln

1st Ruh,

In alien Wipfeln

Spiirest du

Kaum einen Hauch;

Die Vogelein schweigen im Walde.

Warte nur, balde

Ruhest du auch.

Ο ί σ τ ί χ ο ι α ύ τ ο ί έ χ ο υ ν δ λ ο ι έ ν α δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ό ά ρ ι θ μ ό σ υ λ λ α -β ώ ν , ο ί τ ρ ο χ α ί ο ι , ο ί ί α μ β ο ι , ο ί δ ά κ τ υ λ ο ι έ ν α λ λ ά σ σ ο ν τ α ι , ό έ κ τ ο ς

σ τ ί χ ο ς ε ίν α ι κ α τ ά π α ρ ά δ ο ξ ο τ ρ ό π ο π ι ό μ α κ ρ ύ ς ά π ό τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς *

κ ι ε ν ώ τ ό π ο ί η μ α ά π ο τ ε λ ε ΐ τ α ι ά π ό δ ύ ο τ ε τ ρ ά σ τ ιχ α , ή π ρ ώ τ η

γ ρ α μ μ α τ ι κ ή φ ρ ά σ η τ ε λ ε ι ώ ν ε ι ά σ ύ μ μ ε τ ρ α σ τ ό ν π έ μ π τ ο σ τ ί χ ο ,

φ τ ιά χ ν ο ν τ α ς μ ι ά μ ε λ ω δ ί α π ο ύ δ έ ν ύ π ά ρ χ ε ι π ο υ θ ε ν ά ά λ λ ο ϋ π α ρ ά

μ ό ν ο σ ’ α ύ τ ό τ ό έ ν α κ α ί μ ο ν α δ ι κ ό π ο ί η μ α , τ ό σ ο ε ξ α ί σ ι ο δ σ ο κ α ί

ά π ό λ υ τ α κ ο ι ν ό .

Ό π α τ έ ρ α ς τ ό ε ίχ ε μ ά θ ε ι δ τ α ν ή τ α ν π α ι δ ί σ τ ή ν Ο ύ γ γ α ρ ί α , τ ό τ ε

π ο ύ π ή γ α ι ν ε σ τ ό γ ε ρ μ α ν ικ ό ν η π ι α γ ω γ ε ί ο , κ α ί ή Ά ν ι έ ς ε ίχ ε τ ή ν

ϊδ ια ή λ ι κ ί α δ τ α ν τ ό ά κ ο υ σ ε ά π ό έ κ ε ΐ ν ο ν γ ιά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά . Τ ό

ά π ή γ γ ε ιλ α ν κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α τ ώ ν π ε ρ ι π ά τ ω ν τ ο υ ς , τ ο ν ί ζ ο ν τ α ς

ύ π ε ρ β ο λ ι κ ά δ λ ε ς τ ίς τ ο ν ι κ έ ς σ υ λ λ α β έ ς κ α ί π ε ρ π α τ ώ ν τ α ς σ τ ό



π ρ ά γ μ α , ή ε π ι τ υ χ ί α τ ο υ ς ή τ α ν α π ό λ υ τ η μ ό ν ο σ τ ο ύ ς δ ύ ο τ ε λ ε υ -

τ α ί ο υ ς σ τ ί χ ο υ ς : warte nurbalde ruhest duauch. Τ ή ν τ ε λ ε υ -

τ α ί α λ έ ξ η τ ή φ ώ ν α ζ α ν τ ό σ ο δ υ ν α τ ά π ο ύ ά κ ο υ γ ό τ α ν σ έ α κ τ ί ν α

ε ν ό ς χ ι λ ι ο μ έ τ ρ ο υ .

"Ο τ α ν ό π α τ έ ρ α ς τ ή ς α π ή γ γ ε ι λ ε τ ό π ο ί η μ α γ ι ά τ ε λ ε υ τ α ί α φ ο ρ ά ,

ή τ α ν δ υ ό ή τ ρ ε ι ς μ έ ρ ε ς π ρ ί ν ά π ό τ ό θ ά ν α τ ό τ ο υ . Ή 5Α ν ιέ ς

π ί σ τ ε ψ ε σ τ ή ν ά ρ χ ή ό τ ι γ ύ ρ ι ζ ε ε τ σ ι σ τ ή ν π α ιδ ι κ ή τ ο υ ή λ ι κ ί α , σ τ ή

μ η τ ρ ι κ ή τ ο υ γ λ ώ σ σ α * ε π ε ι τ α , κ α θ ώ ς τ ή ν κ ο ί τ α ζ ε ϊ σ ι α σ τ ά μ ά τ ια ,

κ ο ν τ ι ν ά , ε ύ γ λ ω τ τ α , σ κ έ φ θ η κ ε ό τ ι ή θ ε λ ε ν ά τ ή ς θ υ μ ί σ ε ι τ ή ν ε ύ τ υ χ ί α τ ώ ν π ε ρ ι π ά τ ω ν π ο ύ έ κ α ν α ν κ ά π ο τ ε * μ ό ν ο σ τ ό τ έ λ ο ς

κ α τ ά λ α β ε ό τ ι τ ό π ο ί η μ α μ ι λ ο ύ σ ε γ ιά τ ό θ ά ν α τ ο : ό π α τ έ ρ α ς τ η ς

ή θ ε λ ε ν ά τ ή ς π ε ι ό τ ι π έ θ α ι ν ε κ α ί ό τ ι τ ό ή ξ ε ρ ε . Π ο τ έ π ρ ί ν δ έ ν τ ή ς

ε ι χ ε ε ρ θ ε ι ή ι δ έ α ό τ ι α ύ τ ο ί ο ί ά θ ώ ο ι σ τ ί χ ο ι , κ α λ ο ί γ ι ά τ ο ύ ς

μ α θ η τ έ ς , θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν ά έ χ ο υ ν τ έ τ ο ιο ν ό η μ α . Ό π α τ έ ρ α ς τ η ς

ή τ α ν σ τ ό κ ρ ε β ά τ ι μ έ τ ό μ έ τ ω π ο μ ο ύ σ κ ε μ α σ τ ό ν ιδ ρ ώ τ α * τ ο ύ π ή ρ ε

τ ό χ έ ρ ι κ α ί, σ υ γ κ ρ α τ ώ ν τ α ς τ ά δ ά κ ρ υ ά τ η ς , έ π α ν έ λ α β ε σ ι γ ά μ α ζ ί

τ ο υ : warte nur, balde ruhest du auch. Κ ι ε σ ύ έ π ί σ η ς , γ ρ ή γ ο ρ α , θ ά

ξ α π ο σ τ ά σ ε ι ς . Κ α ί σ υ ν ε ι δ η τ ο π ο ί η σ ε ό τ ι ά ν α γ ν ώ ρ ι ζ ε τ ή φ ω ν ή τ ο ϋ

θ α ν ά τ ο υ τ ο ϋ π α τ έ ρ α : ή τ α ν ή σ ι ω π ή τ ώ ν π ο υ λ ι ώ ν π ο ύ ά π ο κ ο ι μ ι ο ϋ

ν τ α ι σ τ ή ν κ ο ρ υ φ ή τ ώ ν δ έ ν τ ρ ω ν .

Ή σ ι ω π ή , π ρ ά γ μ α τ ι, ά π λ ώ θ η κ ε μ ε τ ά τ ό θ ά ν α τ ο , γ έ μ ι σ ε τ ή ν

ψ υ χ ή τ ή ς 5Α ν ι έ ς , κ α ί ή τ α ν ώ ρ α ι ο * θ ά τ ό ξ α ν α π ώ : ή τ α ν ή σ ι ω π ή τ ώ ν π ο υ λ ι ώ ν π ο ύ ά π ο κ ο ι μ ι ο ϋ ν τ α ι σ τ ή ν κ ο ρ υ φ ή τ ώ ν δ έ ν τ ρ ω ν . Κ α ί

μ έ σ α σ ’ α ύ τ ή ν τ ή σ ι ω π ή , σ ά ν ε ν α κ υ ν η γ η τ ικ ό κ έ ρ α ς σ τ ό β ά θ ο ς

τ ο ϋ δ ά σ ο υ ς , τ ό τ ε λ ε υ τ α ί ο μ ή ν υ μ α τ ο ϋ π α τ έ ρ α ά ν τ η χ ο ϋ σ ε ο λ ο έ ν α

κ α ί π ι ό κ α θ α ρ ά ό σ ο π ε ρ ν ο ύ σ ε ό κ α ι ρ ό ς . Τ ί ε ί χ ε θ ε λ ή σ ε ι ν ά τ ή ς

π ε ι μ έ τ ό δ ώ ρ ο τ ο υ ; Ν ά ε ί ν α ι ε λ ε ύ θ ε ρ η . Ν ά ζ ή σ ε ι ό π ω ς ή θ ε λ ε ν ά

ζ ε ι, ν ά π ά ε ι ό π ο υ ή θ ε λ ε ν ά π ά ε ι . ’Ε κ ε ίν ο ς π ο τ έ δ έ ν τ ό ε ίχ ε

τ ο λ μ ή σ ε ι . Κ α ί ή τ α ν γ Γ α ύ τ ό π ο ύ ε ί χ ε δ ώ σ ε ι ό λ α τ ά μ έ σ α σ τ ή ν

κ ό ρ η τ ο υ , γ ιά ν ά τ ό τ ο λ μ ή σ ε ι έ κ ε ί ν η .

’Α π ό τ ό γ ά μ ο τ η ς κ ι ε π ε ιτ α , ή ’Α ν ιέ ς ύ π ο χ ρ ε ώ θ η κ ε ν ά ά ρ ν η θ ε ΐ

τ ίς χ α ρ έ ς τ ή ς μ ο ν α ξ ιά ς : κ ά θ ε μ έ ρ α , π ε ρ ν ο ύ σ ε ο κ τ ώ ώ ρ ε ς σ ’ ε ν α

γ ρ α φ ε ί ο σ υ ν τ ρ ο φ ι ά μ έ δ υ ό σ υ ν α δ έ λ φ ο υ ς * μ ε τ ά έ π έ σ τ ρ ε φ ε σ π ί τ ι

τ η ς , σ τ ά τ έ σ σ ε ρ α δ ω μ ά τ ια . Κ α ν έ ν α δ ω μ ά τ ιο ό μ ω ς δ έ ν τ ή ς ά ν ή κ ε :



τ ή ν π ρ ι ζ ί τ κ α ί τ ό μ ι κ ρ ό γ ρ α φ ε ί ο τ ο ϋ Π ώ λ . "Ο τ α ν π α ρ α π ο ν ι ό -

τ α ν , ό Π ώ λ τ ή ς π ρ ό τ ε ι ν ε ν ά θ ε ω ρ ε ί τ ό σ α λ ό ν ι δ ι κ ό τ η ς δ ω μ ά τ ιο κ α ί τ ή ς ύ π ο σ χ ό τ α ν (μ έ ε ιλ ι κ ρ ί ν ε ι α ύ π ε ρ ά ν ω π ά σ η ς ύ π ο ψ ί α ς ) ό τ ι

ο ϋ τ ε ό ϊ δ ι ο ς ο ϋ τ ε ή π ρ ι ζ ί τ δ έ ν θ ά έ ρ χ ο ν τ α ν ν ά τ ή ν ε ν ο χ λ ή σ ο υ ν .

Π ώ ς ό μ ω ς θ ά κ α θ ό τ α ν μ έ τ ή ν ά ν ε σ ή τ η ς σ ’ έ ν α χ ώ ρ ο ε π ι π λ ω μ έ ν ο

μ ’ έ ν α μ ε γ ά λ ο τ ρ α π έ ζ ι κ α ί μ έ ο κ τ ώ κ α ρ έ κ λ ε ς σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ε ς μ ό ν ο

σ τ ο ύ ς β ρ α δ ι ν ο ύ ς κ α λ ε σ μ έ ν ο υ ς ;

"Ι σ ω ς κ α τ α λ α β α ί ν ε ι κ α ν ε ίς κ α λ ύ τ ε ρ α τ ώ ρ α γ ι α τ ί ή 5Α ν ι έ ς ε ίχ ε ν ιώ σ ε ι τ ό σ ο ε ύ τ υ χ ι σ μ έ ν η , ε κ ε ί ν ο τ ό π ρ ω ί, μ έ σ α σ τ ό κ ρ ε β ά τ ι π ο ύ

μ ό λ ι ς ε ί χ ε έ γ κ α τ α λ ε ί ψ ε ι ό Π ώ λ , κ α ί γ ια τ ί ε ίχ ε μ ε τ ά δ ι α σ χ ί σ ε ι τ ό ν

π ρ ο θ ά λ α μ ο χ ω ρ ί ς ν ά κ ά ν ε ι θ ό ρ υ β ο , ά π ό φ ό β ο μ ή π ω ς τ ρ α β ή ξ ε ι

τ ή ν π ρ ο σ ο χ ή τ ή ς π ρ ι ζ ίτ . Δ ο κ ί μ α ζ ε ά κ ό μ α κ α ί τ ρ υ φ ε ρ ό τ η τ α γ ιά

τ ό ν ι δ ι ό τ ρ ο π ο ά ν ε λ κ υ σ τ ή ρ α , γ ια τ ί τ ή ς ε ξ α σ φ ά λ ι ζ ε κ ά π ο ι ε ς σ τ ι γ -

μ έ ς μ ο ν α ξ ιά ς . Ά κ ό μ α κ α ί τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ο τ η ς τ ή ς έ δ ι ν ε κ ά π ο ι α

ε ύ τ υ χ ί α , γ ι α τ ί έ κ ε ΐ κ α ν έ ν α ς δ έ ν τ ή ς μ ι λ ο ϋ σ ε , κ α ν έ ν α ς δ έ ν τ ή ν

κ ο ί τ α ζ ε . Ν α ί , ή τ α ν τ ό κ υ ρ ι ό τ ε ρ ο , κ α ν έ ν α ς δ έ ν τ ή ν κ ο ί τ α ζ ε . Ή

μ ο ν α ξ ι ά : γ λ υ κ ι ά ά π ο υ σ ί α β λ ε μ μ ά τ ω ν . ι ά μ έ ρ α , ο ί δ υ ό σ υ ν ά δ ε λ -

φ ο ί τ η ς ά ρ ρ ώ σ τ η σ α ν κ α ί γ ιά δ υ ό ε β δ ο μ ά δ ε ς δ ο ύ λ ε ψ ε μ ό ν η σ τ ό

γ ρ α φ ε ί ο . Τ ό β ρ ά δ υ , π α ρ α τ ή ρ η σ ε μ έ έ κ π λ η ξ η ό τ ι δ έ ν έ ν ι ω θ ε

σ χ ε δ ό ν κ α θ ό λ ο υ κ ο ύ ρ α σ η . Α ύ τ ό τ ή ν έ κ α ν ε ν ά κ α τ α λ ά β ε ι ό τ ι τ ά

β λ έ μ μ α τ α ή σ α ν φ ο ρ τ ία π ο ύ σ υ ν έ θ λ ι β α ν , φ ιλ ι ά τ ο ϋ β ρ ι κ ό λ α κ α * ό τ ι ή τ α ν τ ό σ τ ι λ έ τ ο τ ώ ν β λ ε μ μ ά τ ω ν π ο ύ ε ίχ ε χ α ρ ά ξ ε ι τ ίς ρ υ τ ίδ ε ς

σ τ ό π ρ ό σ ω π ό τ η ς .

’ Ε κ ε ί ν ο τ ό π ρ ω ί, ξ υ π ν ώ ν τ α ς , ά κ ο υ σ ε σ τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο ό τ ι σ τ ή

δ ι ά ρ κ ε ι α μ ιά ς , π α ρ ’ ό λ α α ύ τ ά ό χ ι σ ο β α ρ ή ς , χ ε ιρ ο υ ρ γ ι κ ή ς ε π έ μ -

β α σ η ς , μ ιά ά β ε λ τ η ρ ί α τ ώ ν ά ν α ι σ θ η σ ι ο λ ό γ ω ν ε ί χ ε ώ ς σ υ ν έ π ε ι α τ ό

θ ά ν α τ ο μ ιά ς ν ε α ρ ή ς ά σ θ ε ν ο ϋ ς . Έ ξ α ι τ ί α ς α ύ τ ο ϋ , τ ρ ε ις γ ι α τ ρ ο ί

ε ί χ α ν π α ρ α π ε μ φ θ ε ΐ σ τ ή δ ι κ α ιο σ ύ ν η * κ α ί μ ία ο ρ γ ά ν ω σ η κ α τ α ν α -

λ ω τ ώ ν π ρ ό τ ε ι ν ε ν ά κ ι ν η μ α τ ο γ ρ α φ ο ϋ ν τ α ι σ τ ό μ έ λ λ ο ν ό λ ε ς ο ί

έ γ χ ε ι ρ ή σ ε ι ς κ α ί ό λ ε ς ο ί τ α ι ν ίε ς ν ά μ π α ί ν ο υ ν σ τ ό ά ρ χ ε ΐο . "Ο λ ο ι ,

φ α ί ν ε τ α ι , χ ε ιρ ο κ ρ ό τ η σ α ν α ύ τ ή τ ή ν π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α . υ ρ ιά δ ε ς β λ έ μ -

μ α τ α μ ά ς δ ι α π ε ρ ν ο ύ ν κ ά θ ε μ έ ρ α , ά λ λ ά α ύ τ ό δ έ ν ά ρ κ ε ΐ: χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι

ε π ι π λ έ ο ν έ ν α β λ έ μ μ α θ ε σ μ ι κ ό , π ο ύ δ έ ν θ ά μ ά ς έ γ κ α τ α λ ε ί ψ ε ι ο ϋ τ ε



7

Κ α θ ι σ μ έ ν η σ τ ό σ α λ ό ν ι σ έ μ ι ά π ο λ υ θ ρ ό ν α , ή Ά ν ι έ ς π ε ρ ί μ ε ν ε τ ό ν

Π ώ λ . 'Υ π ή ρ χ ε μ π ρ ο σ τ ά τ ο υ ς ή π ρ ο ο π τ ικ ή ε ν ό ς ε π ί π ο ν ο υ «δ ε ί -

π ν ο υ έ ξ ω ». ή έ χ ο ν τ α ς φ ά ε ι τ ίπ ο τ α ό λ η τ ή ν ή μ έ ρ α α ι σ θ α ν ό τ α ν

λ ί γ ο α δ ύ ν α μ η κ α ί π ρ ό σ φ ε ρ ε σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς μ ι ά σ τ ιγ μ ή χ α λ ά ρ ω -

σ η ς ξ ε φ υ λ λ ί ζ ο ν τ α ς έ ν α χ ο ν τ ρ ό π ε ρ ι ο δ ι κ ό . Π ο λ ύ κ ο υ ρ α σ μ έ ν η γ ιά

ν ά δ ι α β ά σ ε ι τ ά ά ρ θ ρ α , τ ή ς ά ρ κ ο ϋ σ ε ν ά κ ο ι τ ά ζ ε ι τ ίς φ ω τ ο γ ρ α φ ί ε ς ,

π ο ύ ή σ α ν π ο λ λ έ ς κ α ί έ γ χ ρ ω μ ε ς . Σ τ ίς κ ε ν τ ρ ι κ έ ς σ ε λ ί δ ε ς , έ ν α

μ ε γ ά λ ο ρ ε π ο ρ τ ά ζ ή τ α ν ά φ ι ε ρ ω μ έ ν ο σ έ μ ι ά κ α τ α σ τ ρ ο φ ή π ο ύ ε ί χ ε

σ υ μ β ε ΐ σ τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α μ ι ά ς έ π ί δ ε ι ξ η ς ά ε ρ ο π λ ο ΐ α ς . 'Έ ν α ά ε ρ ο σ κ ά

φ ο ς φ λ ε γ ό μ ε ν ο ε ί χ ε π έ σ ε ι μ έ σ α σ τ ό π λ ή θ ο ς τ ώ ν θ ε α τ ώ ν . Ο ί

φ ω τ ο γ ρ α φ ί ε ς ή σ α ν τ ε ρ ά σ τ ιε ς , κ α θ ε μ ιά τ ο υ ς έ π ι α ν ε έ ν α δ ι σ έ λ ιδ ο * έ β λ ε π ε κ α ν ε ίς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς τ ρ ο μ ο κ ρ α τ η μ έ ν ο υ ς ν ά τ ρ έ χ ο υ ν π ρ ό ς

ό λ ε ς τ ίς κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις , μ έ τ ά ρ ο ύ χ α κ α μ έ ν α , τ ό δ έ ρ μ α τ σ ο υ ρ ο υ -

φ λ ι σ μ έ ν ο , τ ό σ ώ μ α π ε ρ ι τ ρ ι γ υ ρ ι σ μ έ ν ο ά π ό μ ι κ ρ έ ς φ λ ό γ ε ς . ' Η

Ά ν ι έ ς δ έ ν μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά ξ ε κ ο λ λ ή σ ε ι τ ό β λ έ μ μ α τ η ς ά π ό έ κ ε ΐ κ α ί

σ κ ε φ τ ό τ α ν τ ή ν ξ έ φ ρ ε ν η χ α ρ ά τ ο ϋ φ ω τ ο γ ρ ά φ ο υ π ο ύ ξ α φ ν ι κ ά , κ ι

έ ν ώ β α ρ ι ό τ α ν σ ’ έ ν α θ έ α μ α ν υ σ τ α λ έ ο , ε ίχ ε δ ε ι τ ή ν ε ύ τ υ χ ί α ν ά τ ο ϋ

π έ φ τ ε ι ά π ό τ ό ν ο ύ ρ α ν ό μ έ τ ή ν ό ψ η ε ν ό ς φ λ ε γ ό μ ε ν ο υ ά ε ρ ο π λ ά ν ο υ .

Γ υ ρ ί ζ ο ν τ α ς τ ή σ ε λ ίδ α , ε ί δ ε ά ν θ ρ ώ π ο υ ς γ υ μ ν ο ύ ς σ έ μ ιά π λ ά ζ

κ α ί έ ν α μ ε γ ά λ ο τ ί τ λ ο : Ο ι φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς τ ώ ν δ ια κ ο π ώ ν π ο ύ δ έ ν θ ά

δ ο ύ μ ε σ τ ό λ ε ύ κ ω μ α τ ο υ Μ π ά κ ιγ χ α μ , σ υ ν ο δ ε υ ό μ ε ν ο ά π ό έ ν α σ ύ ν τ ο -

μ ο κ ε ί μ ε ν ο π ο ύ τ ε λ ε ίω ν ε μ έ τ ή ν ά κ ό λ ο υ θ η φ ρ ά σ η : «...κ α ί έ ν α ς

φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς ή τ α ν έ κ ε ΐ: ο ί σ υ ν α ν α σ τ ρ ο φ έ ς τ ή ς π ρ ι γ κ ί π ι σ σ α ς

τ ρ ο φ ο δ ο τ ο ύ ν κ α ί π ά λ ι τ ά χ ρ ο ν ικ ά ». 'Έ ν α ς φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς ή τ α ν έ κ ε ΐ . Π α ν τ ο ύ ύ π ά ρ χ ε ι έ ν α ς φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς . "Ε ν α ς φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς

κ ρ υ μ μ έ ν ο ς π ί σ ω ά π ό έ ν α θ ά μ ν ο . "Ε ν α ς φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς μ ε τ α μ φ ι ε -

σ μ έ ν ο ς σ έ κ ο υ τ σ ό ζ η τ ι ά ν ο . Π α ν τ ο ύ ύ π ά ρ χ ε ι έ ν α μ ά τ ι. Π α ν τ ο ύ

ύ π ά ρ χ ε ι έ ν α ς φ α κ ό ς .

Ή Ά ν ι έ ς θ υ μ ή θ η κ ε ό τ ι κ ά π ο τ ε , σ τ ά π α ι δ ι κ ά τ η ς χ ρ ό ν ι α , τ ή ν



ε ίχ ε γ ο η τ ε ύ σ ε ι ή ι δ έ α δ τ ι ό Θ ε ό ς τ ή ν έ β λ ε π ε κ α ί τ ή ν έ β λ ε π ε

χ ω ρ ί ς α ν ά π α υ λ α . Ή τ α ν τ ό τ ε , χ ω ρ ί ς ά μ φ ι β ο λ ί α , π ο ύ ε ί χ ε γ ιά

π ρ ώ τ η φ ο ρ ά α ι σ θ α ν θ ε ί α ύ τ ή τ ή ν ή δ ο ν ή , α ύ τ ή τ ή ν π α ρ ά ξ ε ν η α π ό λ α υ σ η π ο ύ ν ι ώ θ ο υ ν τ ά ά ν θ ρ ώ π ι ν α δ ν τ α δ τ α ν τ ά β λ έ π ο υ ν , δ τ α ν

τ ά β λ έ π ο υ ν π α ρ ά τ ή θ έ λ η σ ή τ ο υ ς , δ τ α ν τ ά β λ έ π ο υ ν σ τ ίς σ τ ιγ μ έ ς

τ ή ς ο ι κ ε ι ό τ η τ α ς , δ τ α ν τ ά β λ έ π ο υ ν κ α ί τ ά β ι ά ζ ο υ ν μ έ τ ή ν δ ρ ά σ η .

Ή μ η τ έ ρ α τ η ς π ο ύ ή τ α ν π ι σ τ ή τ ή ς ε λ ε γ ε «ό Θ ε ό ς σ έ β λ έ π ε ι»

ε λ π ί ζ ο ν τ α ς ν ά τ ή ν κ ά ν ε ι ν ά χ ά σ ε ι τ ή σ υ ν ή θ ε ι α π ο ύ ε ί χ ε ν ά λ έ ε ι

ψ έ μ α τ α , ν ά τ ρ ώ ε ι τ ά ν ύ χ ι α τ η ς κ α ί ν ά β ά ζ ε ι τ ό δ ά χ τ υ λ ο σ τ ή μ ύ τ η ,

ά λ λ ά κ α τ ά φ ε ρ ν ε τ ό ε ν τ ε λ ώ ς ά ν τ ίθ ε τ ο * ή τ α ν ά κ ρ ι β ώ ς δ τ α ν έ γ κ α τ έ λ ε ί π ε τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς σ τ ί ς κ α κ έ ς τ η ς σ υ ν ή θ ε ιε ς , ή σ τ ί ς σ τ ι γ μ έ ς τ ή ς

ν τ ρ ο π ή ς , π ο ύ ή 5Α ν ι έ ς φ α ν τ α ζ ό τ α ν τ ό ν Θ ε ό κ α ί τ ο ϋ έ δ ε ι χ ν ε τ ί

έ κ α ν ε .

Σ κ έ φ θ η κ ε τ ή ν ά δ ε λ φ ή τ ή ς β α σ ί λ ι σ σ α ς τ ή ς 9Α γ γ λ ί α ς κ α ί ε ί π ε

σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς δ τ ι τ ώ ρ α τ ό μ ά τ ι τ ο ϋ Θ ε ο ϋ ε ίχ ε ά ν τ ικ α τ α σ τ α θ ε ί

ά π ό τ ή φ ω τ ο γ ρ α φ ικ ή μ η χ α ν ή . Τ ό μ ά τ ι τ ο ϋ ε ν ό ς μ ό ν ο υ ε ί χ ε ά ν τ ικ α τ α σ τ α θ ε ί ά π ό δ λ ω ν τ ά μ ά τ ια . Ή ζ ω ή ε ί χ ε μ ε τ α μ ο ρ φ ω θ ε ί

σ έ μ ιά ε κ τ ε τ α μ έ ν η π α ρ τ ο ύ ζ α σ τ ή ν ό π ο ί α δ λ ο ς ό κ ό σ μ ο ς π α ί ρ ν ε ι

μ έ ρ ο ς . "Ο λ ο ς ό κ ό σ μ ο ς μ π ο ρ ε ΐ ν ά δ ε ι σ έ μ ιά τ ρ ο π ι κ ή π λ ά ζ τ ή ν

π ρ ι γ κ ί π ι σ σ α τ ή ς 9Α γ γ λ ί α ς ν ά γ ι ο ρ τ ά ζ ε ι τ ά γ ε ν έ θ λ ι ά τ η ς γ υ μ ν ή .

Φ α ι ν ο μ ε ν ι κ ά , ή φ ω τ ο γ ρ α φ ι κ ή μ η χ α ν ή δ έ ν έ ν δ ι α φ έ ρ ε τ α ι π α ρ ά γ ιά

τ ο ύ ς δ ι ά σ η μ ο υ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς , ά λ λ ά ά ρ κ ε ΐ ν ά σ υ ν τ ρ ί β ε ι έ ν α ά ε ρ ο -

π λ ά ν ο δ ί π λ α σ α ς , ν ’ ά ν ά ψ ο υ ν φ λ ό γ ε ς σ τ ό π ο υ κ ά μ ι σ ό σ α ς , γ ιά ν ά γ ί ν ε τ ε κ ι έ σ ε ΐς έ π ί σ η ς δ ι ά σ η μ ο ι κ α ί ν ά π ε ρ ι λ η φ θ ε ΐ τ ε σ τ ή γ ε ν ι κ ή

π α ρ τ ο ύ ζ α π ο ύ δ έ ν έ χ ε ι τ ίπ ο τ α ν ά κ ά ν ε ι μ έ τ ή ν ά π ό λ α υ σ η , ά λ λ ά

ά ν α γ γ έ λ λ ε ι π α ν η γ υ ρ ι κ ώ ς δ τ ι κ α ν έ ν α ς δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ π ιά π ο υ θ ε ν ά ν ά

κ ρ υ φ τ ε ί κ α ί δ τ ι ό κ α θ έ ν α ς ε ί ν α ι σ τ ό έ λ ε ο ς δ λ ω ν .

ι ά μ έ ρ α π ο ύ ε ί χ ε ρ α ν τ ε β ο ύ μ ’ έ ν α ν ά ν τ ρ α , τ ή ν ώ ρ α π ο ύ τ ό ν

φ ι λ ο ύ σ ε σ τ ό χ ώ λ ε ν ό ς μ ε γ ά λ ο υ ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο υ , έ ν α ς τ ύ π ο ς μ έ τ ζ ή ν κ α ί π έ τ σ ι ν ο μ π ο υ φ ά ν ε ί χ ε ξ ε φ υ τ ρ ώ σ ε ι ξ α φ ν ι κ ά μ έ π έ ν τ ε σ ά κ ο υ ς

π ε ρ α σ μ έ ν ο υ ς σ τ ο ύ ς ώ μ ο υ ς * μ έ λ υ γ ι σ μ έ ν α τ ά γ ό ν α τ α , ε ίχ ε β ά λ ε ι τ ό

μ ά τ ι τ ο υ σ τ ή μ η χ α ν ή . Κ ο υ ν ώ ν τ α ς τ ό χ έ ρ ι , π ρ ο σ π ά θ η σ ε ν ά τ ό ν

κ ά ν ε ι ν ά κ α τ α λ ά β ε ι δ τ ι ά ρ ν ιό τ α ν ν ά φ ω τ ο γ ρ α φ η θ ε ΐ, ά λ λ ά ό

τ ύ π ο ς , ά φ ο ϋ ψ έ λ λ ι σ ε κ ά π ο ι ε ς λ έ ξ ε ι ς ά γ γ λ ι κ ά , ά ρ χ ι σ ε ν ά γ ε λ ά ε ι

κ α ί ν ά χ ο ρ ο π η δ ά ε ι π α ν τ ο ύ γ ύ ρ ω σ ά ν ψ ύ λ λ ο ς , π α τ ώ ν τ α ς τ ό



κ ο υ μ π ί . Α σ ή μ α ν τ ο ε π ε ι σ ό δ ι ο : κ α θ ώ ς γ ι ν ό τ α ν έ ν α σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ή ν

ή μ έ ρ α έ κ ε ί ν η σ τ ό ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο , ε ίχ α ν μ ι σ θ ώ σ ε ι τ ίς ύ π η ρ ε σ ί ε ς ε ν ό ς

φ ω τ ο γ ρ ά φ ο υ , έ τ σ ι ώ σ τ ε ο ί ε π ι σ τ ή μ ο ν ε ς π ο ύ ε ίχ α ν έ ρ θ ε ι ά π ό ό λ ο ν τ ό ν κ ό σ μ ο ν ά μ π ο ρ έ σ ο υ ν ν 5 ά γ ο ρ ά σ ο υ ν τ ίς ά ν α μ ν η σ τ ι κ έ ς φ ω τ ο -

γ ρ α φ ί ε ς τ ο υ τ ή ν ε π ο μ έ ν η . 5Α λ λ ά ή Ά ν ι έ ς δ έ ν ύ π έ φ ε ρ ε τ ή ν ιδ έ α

ό τ ι θ ά μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά ύ π ά ρ χ ε ι κ ά π ο υ μ ιά μ α ρ τ υ ρ ί α τ ή ς σ υ ν ά ν τ η σ ή ς

τ η ς μ έ τ ό ν φ ί λ ο τ η ς : τ ή ν ε π ο μ έ ν η , έ π έ σ τ ρ ε ψ ε σ τ ό ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο γ ιά

ν ά ά γ ο ρ ά σ ε ι ό λ ε ς τ ίς φ ω τ ο γ ρ α φ ί ε ς (π ο ύ τ ή ν έ δ ε ιχ ν α ν δ ί π λ α σ τ ό ν

ά ν τ ρ α , μ έ τ ό έ ν α χ έ ρ ι ύ ψ ω μ έ ν ο μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό π ρ ό σ ω π ο ) κ α ί

ζ ή τ η σ ε ε π ί σ η ς τ ’ ά ρ ν η τ ικ ά , ά λ λ ά α ύ τ ά , ή δ η κ α τ α χ ω ρ η μ έ ν α σ τ ά

ά ρ χ ε ΐ α τ ή ς ε π ι χ ε ί ρ η σ η ς , ή σ α ν ά π ρ ό σ ι τ α . Π α ρ ’ ό λ η τ ή ν ά π ο υ σ ί α

κ ά θ ε κ ι ν δ ύ ν ο υ , δ έ ν μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά ά π α λ λ α γ ε ΐ ά π ό μ ι ά κ ά π ο ι α

ά γ ω ν ία σ τ ή ν ιδ έ α ό τ ι έ ν α δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τ ο τ ή ς ζ ω ή ς τ η ς , ά ν τ ί ν ά

μ ε τ α τ ρ α π ε ι σ έ μ η δ έ ν , ό π ω ς ό λ α τ ά ά λ λ α δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τ α , θ ά έ χ ε ι

ά π ο σ π α σ θ ε ϊ σ τ ό ρ ο ϋ τ ο ϋ χ ρ ό ν ο υ κ α ί, ά ν κ ά π ο ι α ά ν ό η τ η σ ύ μ -

π τ ω σ η τ ό ά π α ι τ ή σ ε ι μ ιά μ έ ρ α , θ ά ά ν α σ τ η θ ε ϊ σ ά ν π ρ ο χ ε ι ρ ο θ α μ μ έ ν ο ς ν ε κ ρ ό ς .

Π ή ρ ε έ ν α ά λ λ ο ε β δ ο μ α δ ι α ί ο π ε ρ ι ο δ ι κ ό , π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο σ τ ρ α μ -

μ έ ν ο α ύ τ ό π ρ ό ς τ ή ν π ο λ ι τ ικ ή κ α ί τ ή ν κ ο υ λ τ ο ύ ρ α . Ό χ ι κ α τ α -

σ τ ρ ο φ έ ς , ό χ ι π ρ ι γ κ ί π ι σ σ ε ς γ υ μ ν έ ς σ τ ή ν ά κ ρ ο γ ι α λ ι ά , ά λ λ ά π ρ ό -

σ ω π α , π ρ ό σ ω π α , π ρ ό σ ω π α π α ν τ ο ύ . Ά κ ό μ α κ α ί σ τ ό τ ε λ ε υ τ α ί ο

τ μ ή μ α τ ο ϋ π ε ρ ι ο δ ι κ ο ύ , π ο ύ ή τ α ν ά φ ι ε ρ ω μ έ ν ο σ τ ίς π ε ρ ι λ ή ψ ε ι ς τ ώ ν

β ι β λ ί ω ν , τ ά ά ρ θ ρ α σ υ ν ο δ ε ύ ο ν τ α ν ό λ α ά π ό μ ι ά φ ω τ ο γ ρ α φ ία τ ο ϋ

ά ν τ ί σ τ ο ι χ ο υ σ υ γ γ ρ α φ έ α . Κ α θ ώ ς ο ί σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς ή σ α ν σ υ χ ν ά ά γ ν ω -

σ τ ο ι , μ π ο ρ ο ϋ σ ε κ α ν ε ί ς ν ά δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ε ι τ ή φ ω τ ο γ ρ α φ ία ώ ς

χ ρ ή σ ι μ η π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η , ά λ λ ά π ώ ς ν ά δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ε ι ς π έ ν τ ε

π ο ρ τ ρ α ί τ α τ ο ϋ Π ρ ο έ δ ρ ο υ τ ή ς Δ η μ ο κ ρ α τ ία ς , π ο ύ ό λ ο ς ό κ ό σ μ ο ς

ξ έ ρ ε ι ά π έ ξ ω κ α ί τ ή μ ύ τ η τ ο υ κ α ί τ ό π η γ ο ύ ν ι τ ο υ ; Ο ί χ ρ ο ν ο γ ρ ά -

φ ο ι , ε π ί σ η ς , ε ίχ α ν τ ή φ ω τ ο γ ρ α φ ία τ ο υ ς σ έ β ι ν ιέ τ α , κ α ί ο π ω σ δ ή -π ο τ ε α ύ τ ή θ ά έ π α ν α λ α μ β α ν ό τ α ν ε β δ ο μ ά δ α μ έ τ ή ν ε β δ ο μ ά δ α σ τ ή ν

ίδ ι α θ έ σ η . Σ τ ό ρ ε π ο ρ τ ά ζ γ ι ά τ ή ν ά σ τ ρ ο ν ο μ ί α έ β λ ε π ε κ α ν ε ίς τ ό

μ ε γ ε θ υ σ μ έ ν ο χ α μ ό γ ε λ ο τ ώ ν ά σ τ ρ ο ν ό μ ω ν κ α ί π ρ ό σ ω π α σ έ ό λ ε ς

τ ίς δ ι α φ η μ ι σ τ ικ έ ς κ α τ α χ ω ρ ί σ ε ι ς , π ρ ό σ ω π α π ο ύ έ κ θ ε ί α ζ α ν τ ά

έ π ι π λ α , τ ίς γ ρ α φ ο μ η χ α ν έ ς ή τ ά κ α ρ ό τ α . Ξ ε φ ύ λ λ ι σ ε κ α ί π ά λ ι τ ό



α ν ά λ ο γ ο ύ π ο λ ο γ ισ μ ό : ε ν ε ν ή ν τ α δ ύ ο φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς , π ο ύ π α ρ ο υ σ ί α -

ζ α ν έ ν α σ κ έ τ ο π ρ ό σ ω π ο * σ α ρ ά ν τ α μ ία μ έ τ ό π ρ ό σ ω π ο κ α ί τ ό

σ ώ μ α * ε ν ε ν ή ν τ α π ρ ό σ ω π α σ έ ε ί κ ο σ ι τ ρ ε ι ς ο μ α δ ι κ έ ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς * κ α ί μ ό ν ο έ ν τ ε κ α φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς ό π ο υ ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι έ π α ι ζ α ν έ ν α ν

ά σ ή μ α ν τ ό ρ ό λ ο ή κ α θ ό λ ο υ . Σ υ ν ο λ ικ ά , ύ π ή ρ χ α ν δ ι α κ ό σ ι α ε ί κ ο σ ι

τ ρ ί α π ρ ό σ ω π α μ έ σ α σ τ ό ε β δ ο μ α δ ι α ί ο α ύ τ ό π ε ρ ι ο δ ι κ ό .

’Έ π ε ιτ α , ό Π ώ λ γ ύ ρ ι σ ε σ τ ό σ π ί τ ι κ α ί ή ’ Α ν ιέ ς τ ο ϋ γ ν ω σ τ ο -

π ο ί η σ ε τ ο ύ ς ύ π ο λ ο γ ι σ μ ο ύ ς τ η ς .

«Ν α ί , σ υ μ φ ώ ν η σ ε . "Ο σ ο π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ό ά ν θ ρ ω π ο ς ά δ ι α φ ο ρ ε ΐ

γ ιά τ ή ν π ο λ ι τ ι κ ή , γ ιά τ ά ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ α τ ο ϋ ά λ λ ο υ , τ ό σ ο π ε ι θ α ν α -

γ κ ά ζ ε τ α ι ά π ό τ ό π ρ ό σ ω π ό τ ο υ . Ε ί ν α ι ό ά τ ο μ ι κ ι σ μ ό ς τ ο ϋ κ α ιρ ο ύ

μ α ς .

— ' Ο ά τ ο μ ι κ ι σ μ ό ς ; Π ο ϋ ε ί ν α ι ό ά τ ο μ ι κ ι σ μ ό ς ό τ α ν ή μ η χ α ν ή

σ έ φ ω τ ο γ ρ α φ ί ζ ε ι τ ή σ τ ιγ μ ή τ ή ς ά γ ω ν ία ς σ ο υ ; ’Α ν τ ίθ ε τ α , ε ί ν α ι

φ α ν ε ρ ό ό τ ι τ ό ά τ ο μ ο δ έ ν ά ν ή κ ε ι π ιά σ τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ , ό τ ι ε ίν α ι

ε ν τ ε λ ώ ς ιδ ι ο κ τ η σ ί α τ ώ ν ά λ λ ω ν . Θ υ μ ά μ α ι , σ τ ά π α ι δ ι κ ά μ ο υ χ ρ ό -

ν ια , π ώ ς ό τ α ν ή θ ε λ ε κ α ν ε ί ς ν ά φ ω τ ο γ ρ α φ ί σ ε ι κ ά π ο ι ο ν , τ ο ϋ

ζ η τ ο ύ σ ε π ά ν τ ο τ ε τ ή ν ά δ ε ια . ’Α κ ό μ α κ α ί μ έ ν α , ο ί μ ε γ ά λ ο ι μ ο ϋ

έ θ ε τ α ν τ ή ν ε ρ ώ τ η σ η : γ ιά π έ ς μ α ς μ ι κ ρ ή , μ π ο ρ ο ύ μ ε ν ά σ ο ϋ

β γ ά λ ο υ μ ε μ ιά φ ω τ ο γ ρ α φ ία ; Κ ι έ π ε ιτ α , μ ιά μ έ ρ α , κ α ν έ ν α ς δ έ ν

ρ ώ τ η σ ε π ι ά τ ίπ ο τ α . Τ ό δ ικ α ίω μ α τ ή ς φ ω τ ο γ ρ α φ ικ ή ς μ η χ α ν ή ς

ύ ψ ώ θ η κ ε π ά ν ω ά π ό ό λ α τ ά δ ικ α ι ώ μ α τ α , κ α ί τ ή ν ή μ έ ρ α έ κ ε ί ν η ό λ α ά λ λ α ξ α ν , ά π ο λ ύ τ ω ς ό λ α ».

Ξ α ν α π ή ρ ε τ ό π ε ρ ι ο δ ι κ ό κ α ί ε ίπ ε : «"Ο τ α ν β ά ζ ε ις δ ί π λ α δ ί π λ α

τ ίς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς δ ύ ο δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ώ ν π ρ ο σ ώ π ω ν , σ έ ε ν τ υ π ω σ ι ά ζ ε ι

α ύ τ ό π ο ύ τ ά ξ ε χ ω ρ ί ζ ε ι . ’Α λ λ ά ό τ α ν έ χ ε ι ς μ π ρ ο σ τ ά σ ο υ δ ι α κ ό σ ι α

ε ίκ ο σ ι τ ρ ί α π ρ ό σ ω π α , κ α τ α λ α β α ί ν ε ι ς μ έ μ ιά μ α τ ιά ό τ ι δ έ ν β λ έ π ε ι ς

π α ρ ά τ ίς π ο λ υ ά ρ ι θ μ ε ς π α ρ α λ λ α γ έ ς ε ν ό ς κ α ί μ ό ν ο ν π ρ ο σ ώ π ο υ κ α ί

ό τ ι π ο τ έ , κ α ν έ ν α ά τ ο μ ο δ έ ν έ χ ε ι ύ π ά ρ ξ ε ι.

— ’Α ν ι έ ς , ε ί π ε ό Π ώ λ κ α ί ή φ ω ν ή τ ο υ ξ α φ ν ικ ά έ γ ι ν ε π ο λ ύ

σ ο β α ρ ή , τ ό π ρ ό σ ω π ό σ ο υ δ έ ν μ ο ι ά ζ ε ι μ έ κ α ν έ ν α ά λ λ ο ».

Ή ’Α ν ιέ ς δ έ ν π ρ ό σ ε ξ ε τ ό ν τ ό ν ο τ ή ς φ ω ν ή ς τ ο υ κ α ί χ α μ ο γ έ -

λ α σ ε .

« ή χ α μ ο γ ε λ ά ς . ι λ ά to σ ο β α ρ ά . "Ο τ α ν α γ α π ά ς κ ά π ο ι ο ν .



ξ έ ρ ο υ μ ε τ ίπ ο τ α γ ιά τ ή ν ισ τ ο ρ ί α τ ο υ , κ ι δ μ ω ς τ ό φ έ ρ ο υ μ ε μ έ μ ι ά

ε ν θ ο υ σ ι ώ δ η π ί σ τ η , σ υ γ χ έ ο υ μ ε τ ό ν ε α υ τ ό μ α ς μ α ζ ί τ ο υ , μ ά ς α ρ έ σ ε ι π ο λ ύ , ε ί μ α σ τ ε γ ε λ ο ι ω δ ώ ς ύ π ε ρ ή φ α ν ο ι γ Γ α ύ τ ό λ έ ς κ α ί τ ό έ χ ο υ μ ε

ε μ ε ίς ο ί ί δ ι ο ι ε π ι ν ο ή σ ε ι ύ π ό τ ή ν ε π ή ρ ε ια μ ια ς έ μ π ν ε υ σ η ς ι δ ι ο -

φ υ ο ύ ς . Τ ό ί δ ι ο γ ί ν ε τ α ι κ α ί μ έ τ ό π ρ ό σ ω π ο . Θ υ μ ά μ α ι , α ύ τ ό θ ά

π ρ έ π ε ι ν ά έ χ ε ι γ ί ν ε ι ε κ ε ί π ρ ό ς τ ά τ έ λ η τ ή ς π α ι δ ι κ ή ς ή λ ι κ ί α ς : ά π ό

τ ό π ο λ ύ ν ά κ ο ι τ ά ζ ο μ α ι μ έ σ α σ τ ό ν κ α θ ρ έ φ τ η , κ α τ έ λ η ξ α ν ά

π ισ τ ε ύ ω δ τ ι α ύ τ ό π ο ύ έ β λ ε π α ή μ ο υ ν έ γ ώ . Δ έ ν έ χ ω π α ρ ά μ ιά

ά ό ρ ι σ τ η ά ν ά μ ν η σ η ε κ ε ί ν η ς τ ή ς ε π ο χ ή ς , ά λ λ ά ξ έ ρ ω δ τ ι ή ά ν α κ ά

λ υ ψ η τ ο ϋ έ γ ώ μ ο υ π ρ έ π ε ι ν ά ύ π ή ρ ξ ε μ ε θ υ σ τ ικ ή . 5Α ρ γ ό τ ε ρ α ,

δ μ ω ς , έ ρ χ ε τ α ι μ ιά σ τ ιγ μ ή π ο ύ σ τ έ κ ε σ α ι μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό ν κ α θ ρ έ φ τ η

κ α ί λ έ ς σ τ ό ν ε α υ τ ό σ ο υ : α ύ τ ό τ ό π ρ ά γ μ α ε ίμ α ι π ρ α γ μ α τ ικ ά έ γ ώ ;

κ α ί γ ια τ ί; γ ι α τ ί π ρ έ π ε ι ν ά ε ί μ α ι ά λ λ η λ έ γ γ υ ο ς μ έ α ύ τ ό ; σ έ τ ί μ έ

ά φ ο ρ ά α ύ τ ό τ ό π ρ ό σ ω π ο ; Κ α ί ά π ό τ ό σ η μ ε ί ο τ ο ύ τ ο κ ι έ π ε ι τ α , δ λ α

ά ρ χ ί ζ ο υ ν ν ά γ κ ρ ε μ ί ζ ο ν τ α ι . "Ο λ α ά ρ χ ί ζ ο υ ν ν ά γ κ ρ ε μ ί ζ ο ν τ α ι .— Τ ί ά ρ χ ί ζ ε ι ν ά γ κ ρ ε μ ίζ ε τ α ι; ρ ώ τ η σ ε ό Π ώ λ . Τ ί έ χ ε ι ς , Ά ν ι έ ς !

Τ ί σ ο ϋ σ υ μ β α ί ν ε ι τ ό ν τ ε λ ε υ τ α ί ο κ α ιρ ό ;»

Τ ό ν κ ο ί τ α ξ ε κ α τ α π ρ ό σ ω π ο κ α ί π ά λ ι χ α μ ή λ ω σ ε τ ό κ ε φ ά λ ι .

Ή τ α ν ά μ ε τ ά κ λ η τ ο , έ μ ο ι α ζ ε τ ή ς μ η τ έ ρ α ς τ ο υ . ά λ ι σ τ α , τ ή ς

έ μ ο ι α ζ ε δ λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο . "Ο λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο έ μ ο ι α ζ ε

σ τ ή ν ή λ ι κ ι ω μ έ ν η κ υ ρ ί α π ο ύ ύ π ή ρ ξ ε ή μ η τ έ ρ α τ ο υ .

'Ο Π ώ λ τ ή ν έ π ι α σ ε ά π ό τ ό μ π ρ ά τ σ ο κ α ί τ ή ν ά ν ά γ κ α σ ε ν ά

σ η κ ω θ ε ί . ό ν ο ν δ τ α ν ΰ ψ ω σ ε τ ά μ ά τ ι α π ρ ό ς τ ό μ έ ρ ο ς τ ο υ ή τ α ν

π ο ύ τ ά ε ί δ ε ύ γ ρ ά ά π ό τ ά δ ά κ ρ υ α .

«Π ρ έ π ε ι ν ά φ ύ γ ο υ μ ε , ε ίν α ι ώ ρ α ν ά ν τ υ θ ο ύ μ ε », ε ί π ε ξ ε φ ε ύ γ ο

ν τ α ς ά π ό τ ό ά γ κ ά λ ι α σ μ ά τ ο υ . Κ α ί έ τ ρ ε ξ ε π ρ ό ς τ ό μ π ά ν ι ο .



8

Γ Ρ Α Φ Ω γ ιά τ ή ν Ά ν ι έ ς , τ ή φ α ν τ ά ζ ο μ α ι , τ ή ν α φ ή ν ω ν ά ξ ε κ ο υ ρ ά ζ ε -

τ α ι σ ’ έ ν α ν π ά γ κ ο τ ή ς σ ά ο υ ν α ς , ν ά π ε ρ ι δ ι α β ά ζ ε ι σ τ ό Π α ρ ί σ ι , ν ά

ξ ε φ υ λ λ ί ζ ε ι τ ά π ε ρ ι ο δ ι κ ά τ η ς , ν ά σ υ ζ η τ ά ε ι μ έ τ ό ν ά ν τ ρ α τ η ς , ά λ λ ά

α ύ τ ό ά π ό τ ό ό π ο ι ο ό λ α ξ ε κ ί ν η σ α ν , έ κ ε ί ν η τ ή χ ε ιρ ο ν ο μ ί α τ ή ς

κ υ ρ ί α ς π ο ύ χ α ι ρ ε τ ά ε ι τ ό ν δ ά σ κ α λ ο τ ή ς κ ο λ ύ μ β η σ η ς σ τ ή ν ά κ ρ η τ ή ς π ι σ ί ν α ς , ε ίν α ι σ ά ν ν ά τ ή ν έ χ ω ξ ε χ ά σ ε ι. Ή ’ Α ν ι έ ς λ ο ι π ό ν δ έ ν

γ ν έ φ ε ι π ιά έ τ σ ι σ έ κ α ν έ ν α ν ; ’Ό χ ι . Ά κ ό μ α κ ι ά ν α ύ τ ό φ α ί ν ε τ α ι

π ε ρ ί ε ρ γ ο , μ ο ϋ φ α ί ν ε τ α ι ό τ ι έ χ ε ι π ε ρ ά σ ε ι π ο λ ύ ς κ α ι ρ ό ς π ο ύ δ έ ν τ ό

κ ά ν ε ι π ιά . Ά λ λ ο τ ε , ό τ α ν ή τ α ν π ο λ ύ ν έ α , ν α ί , τ ό έ κ α ν ε .

Ή τ α ν τ ό ν κ α ιρ ό π ο ύ κ α τ ο ι κ ο ύ σ ε ά κ ό μ α σ τ ή ν π ό λ η π ί σ ω ά π ό

τ ή ν ό π ο ί α δ ι α γ ρ ά φ ο ν τ α ν ο ί κ ο ρ υ φ έ ς τ ώ ν Ά λ π ε ω ν . Ν ε α ρ ό κ ο ρ ί -

τ σ ι , σ τ ά δ ε κ ά ξ ι τ η ς χ ρ ό ν ι α , ε ίχ ε π ά ε ι σ τ ό ν κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο μ έ έ ν α

σ υ μ μ α θ η τ ή τ η ς . Τ ή ν ώ ρ α π ο ύ έ σ β η ν α ν τ ά φ ώ τ α , ε κ ε ί ν ο ς τ ή ς

έ π ι α σ ε τ ό χ έ ρ ι . Γ ρ ή γ ο ρ α ο ί π α λ ά μ ε ς τ ο υ ς ά ρ χ ι σ α ν ν ά ι δ ρ ώ ν ο υ ν ,

ά λ λ ά τ ό ά γ ό ρ ι δ έ ν τ ο λ μ ο ύ σ ε ν ’ ά φ ή σ ε ι α ύ τ ό τ ό χ έ ρ ι π ο ύ τ ό ε ί χ ε

γ ρ α π ώ σ ε ι μ έ τ ό σ ο θ ά ρ ρ ο ς , γ ια τ ί έ τ σ ι θ ά ο μ ο λ ο γ ο ύ σ ε ό τ ι ίδ ρ ω ν ε

κ α ί ό τ ι ν τ ρ ε π ό τ α ν γ Γ α ύ τ ό . Γ ι ά μ ι ά μ ι σ η ώ ρ α λ ο ι π ό ν κ ρ ά τ η σ α ν

τ ά χ έ ρ ι α τ ο υ ς ν ά μ ο υ λ ι ά ζ ο υ ν ύ γ ρ ά κ α ί ζ ε σ τ ά κ α ί δ έ ν τ ά ξ έ σ φ ι ξ α ν π α ρ ά μ ό ν ο ν ό τ α ν ξ α ν ά ν α ψ ε τ ό φ ώ ς .

Γ ιά ν ά π α ρ α τ ε ί ν ε ι τ ή σ υ ν ά ν τ η σ η , τ ή ν ο δ ή γ η σ ε ά κ ο λ ο ύ θ ω ς

σ τ ά δ ρ ο μ ά κ ι α τ ή ς π α λ ι ά ς π ό λ η ς , μ έ χ ρ ι τ ό π α λ ι ό μ ο ν α σ τ ή ρ ι π ο ύ

δ έ σ π ο ζ ε έ κ ε ΐ κ α ί π ο ύ τ ό π ε ρ ι σ τ ή λ ι ό τ ο υ π ρ ο σ ε ί λ κ υ ε σ τ ίφ η

τ ο υ ρ ι σ τ ώ ν . Φ α ιν ο μ ε ν ικ ά , τ ά ε ί χ ε ό λ α κ α λ ά π ρ ο μ ε λ ε τ ή σ ε ι, δ ι ό τ ι

μ έ β ή μ α σ χ ε τ ικ ά ά π ο φ α σ ι σ τ ικ ό τ ή ν ο δ ή γ η σ ε σ ’ έ ν α ν έ ρ η μ ο δ ι ά δ ρ ο μ ο , μ έ τ ό ά ρ κ ε τ ά ά ν ό η τ ο π ρ ό σ χ η μ α ν ά τ ή ς δ ε ί ξ ε ι έ ν α ν

π ί ν α κ α . Έ φ τ α σ α ν σ τ ή ν ά κ ρ η τ ο ϋ δ ι α δ ρ ό μ ο υ χ ω ρ ί ς ν ά σ υ ν α ν τ ή -

σ ο υ ν ο ϋ τ ε μ ι σ ό π ί ν α κ α , π α ρ ά μ ό ν ο μ ιά μ π ο γ ι α τ ισ μ έ ν η κ α φ ε τ ιά

π ό ρ τ α ό π ο υ ή σ α ν γ ρ α μ μ έ ν α τ ά γ ρ ά μ μ α τ α W.C. Χ ω ρ ί ς ν ά π ρ ο σ έ ς ε ι

τ ή ν π ό ρ τ α , τ ό ά γ ό ρ ι σ τ α μ ά τ η σ ε . Ή Ά ν ι έ ς ή ξ ε ρ ε κ α λ ά ό τ ι ό



π ο ύ τ ή ν π α ρ α τ η ρ ο ύ σ ε α κ ί ν η τ ο ς . Δ ο κ ί μ α σ ε κ α ί π ά λ ι ο ί κ τ ο γ ι ά

λ ο γ α ρ ι α σ μ ό τ ο υ , έ ν α ν ο ί κ τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ς ά δ ε λ φ ή ς , κ α ί έ κ α ν ε

τ ό τ ε κ ά τ ι π ο ύ έ ν α δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τ ο π ρ ί ν δ έ ν θ ά τ ό ε ίχ ε σ κ ε φ θ ε ι.

Χ ω ρ ί ς ν ά σ τ α μ α τ ή σ ε ι , γ ύ ρ ι σ ε τ ό κ ε φ ά λ ι π ρ ό ς τ ό μ έ ρ ο ς τ ο υ , χ α μ ο γ έ λ α σ ε κ α ί ξ ε δ ί π λ ω σ ε χ α ρ ο ύ μ ε ν α τ ό μ π ρ ά τ σ ο τ η ς σ τ ό ν

ά έ ρ α , μ έ ε λ α φ ρ ά δ α κ α ί ά π α λ ό τ η τ α , σ ά ν γ ι ά ν ά ε ξ α π ο λ ύ σ ε ι π ρ ό ς

τ ό ν ο ύ ρ α ν ό έ ν α π ο λ ύ χ ρ ω μ ο μ π α λ ό ν ι .

Α ύ τ ή ή σ τ ιγ μ ή κ α τ ά τ ή ν ό π ο ί α , ξ α φ ν ικ ά , χ ω ρ ί ς κ α μ ι ά π ρ ο ε -

τ ο ιμ α σ ί α , κ ο μ ψ ά κ α ί ά π ε ρ ί σ κ ε π τ α , ή Ά ν ι έ ς σ ή κ ω σ ε τ ό χ έ ρ ι ,

α ύ τ ή ή σ τ ιγ μ ή ε ί ν α ι ύ π έ ρ ο χ η . Π ώ ς ε ίχ ε μ π ο ρ έ σ ε ι ν ά β ρ ε ι , μ έ σ α σ ’ έ ν α κ λ ά σ μ α δ ε υ τ ε ρ ο λ έ π τ ο υ κ α ί ά π ό τ ή ν π ρ ώ τ η κ ι ό λ α ς φ ο ρ ά ,

μ ι ά κ ί ν η σ η τ ο ϋ σ ώ μ α τ ο ς κ α ί τ ο ϋ β ρ α χ ί ο ν α τ ό σ ο τ έ λ ε ι α , τ ό σ ο

ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν η ό σ ο κ ι έ ν α έ ρ γ ο τ έ χ ν η ς ;

Τ ή ν ε π ο χ ή έ κ ε ί ν η , μ ι ά κ υ ρ ία σ α ρ ά ν τ α π ε ρ ί π ο υ χ ρ ό ν ω ν ,

γ ρ α μ μ α τ έ α ς σ τ ή σ χ ο λ ή , π ή γ α ι ν ε τ α κ τ ικ ά κ ι έ β λ ε π ε τ ό ν π α τ έ ρ α

γ ιά ν ά τ ο ϋ δ ι α β ι β ά ζ ε ι δ ι ά φ ο ρ α έ γ γ ρ α φ α κ α ί ν ά σ υ ν α π ο κ ο μ ί ζ ε ι

ά λ λ α μ έ τ ή ν ύ π ο γ ρ α φ ή τ ο υ . ο λ ο ν ό τ ι τ ό κ ί ν η τ ρ ό τ ο υ ς ή τ α ν ά ν ε υ σ η μ α σ ί α ς , ο ί ε π ι σ κ έ ψ ε ι ς α ύ τ έ ς σ υ ν ο δ ε ύ ο ν τ α ν ά π ό μ ιά π α ρ ά ξ ε ν η

έ ν τ α σ η (ή μ η τ έ ρ α σ κ υ θ ρ ώ π ι α ζ ε ) π ο ύ έ ξ ή π τ α ν π ο λ ύ τ ή ν π ε ρ ι έ ρ -

γ ε ι α τ ή ς Ά ν ι έ ς . "Ε σ π ε υ δ ε σ τ ό π α ρ ά θ υ ρ ο γ ι ά ν ά κ α τ α σ κ ο π ε ύ σ ε ι

δ ι α κ ρ ι τ ικ ά τ ή γ ρ α μ μ α τ έ α μ ό λ ι ς α ύ τ ή ε τ ο ι μ α ζ ό τ α ν ν ά φ ύ γ ε ι . ιά

μ έ ρ α π ο ύ έ κ ε ί ν η κ α τ ε υ θ υ ν ό τ α ν π ρ ό ς τ ό μ ι κ ρ ό κ ιγ κ λ ί δ ω μ α τ ο ϋ

κ ή π ο υ (κ α τ η φ ο ρ ί ζ ο ν τ α ς έ τ σ ι τ ό δ ρ ό μ ο π ο ύ ά ρ γ ό τ ε ρ α ή Ά ν ι έ ς έ μ ε λ λ ε ν ά ά ν η φ ο ρ ί σ ε ι κ ά τ ω ά π ό τ ό β λ έ μ μ α τ ο ϋ δ ύ σ τ υ χ ο υ φ ί λ ο υ

τ τ ΐς )> ή γ ρ α μ μ α τ έ α ς σ τ ρ ά φ η κ ε , χ α μ ο γ έ λ α σ ε κ α ί τ ί ν α ξ ε τ ό χ έ ρ ι

σ τ ό ν ά έ ρ α μ έ μ ι ά κ ί ν η σ η ά π ρ ο σ δ ό κ η τ η , α ύ θ ά δ η κ α ί ε λ α φ ρ ι ά .

Τ Η τ α ν ά ξ έ χ α σ τ ο : ή π ρ α σ ι ά έ μ ο ι α ζ ε ν ά λ ά μ π ε ι ό π ω ς έ ν α κ ύ μ α

χ ρ υ σ α φ έ ν ι ο σ τ ίς ά κ τ ίν ε ς τ ο ϋ ή λ ι ο υ κ α ί, ά π ό κ ά θ ε μ ε ρ ι ά τ ο ϋ

μ ι κ ρ ο ύ κ ι γ κ λ ι δ ώ μ α τ ο ς , ά ν θ ι ζ α ν δ υ ό γ ια σ ε μ ι ά . 'Η χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α

ξ ε τ υ λ ί χ τ η κ ε κ ά θ ε τ α , σ ά ν γ ιά ν ά κ α τ α δ ε ί ξ ε ι σ ’ α ύ τ ή ν τ ή χ ρ υ σ α φ έ -ν ια γ ω ν ι ά τ ή ς γ ή ς τ ή ν κ α τ ε ύ θ υ ν σ η π ο ύ ε ί χ ε τ ό π έ τ α γ μ ά τ η ς , τ ό σ ο

π ο ύ ο ί λ ε υ κ ο ί θ ά μ ν ο ι μ ε τ α μ ο ρ φ ώ ν ο ν τ α ν ή δ η σ έ φ τ ε ρ ά . ' Η Ά ν ι έ ς

δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά δ ε ι τ ό ν π α τ έ ρ α τ η ς , ά λ λ ά ά π ό τ ή χ ε ιρ ο ν ο μ ί α τ ή ς

γ υ ν α ί κ α ς κ α τ ά λ α β ε ό τ ι έ κ ε ΐ ν ο ς σ τ ε κ ό τ α ν σ τ ή ν π ό ρ τ α τ ή ς β ί λ α ς

κ α ί ό τ ι τ ή ν π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε μ έ τ ά μ ά τ ια .



'Η χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α α ύ τ ή ή τ α ν τ ό σ ο α ν α π ά ν τ ε χ η , τ ό σ ο ώ ρ α ία , π ο ύ

έ μ ε ι ν ε σ τ ή μ ν ή μ η τ ή ς 5Α ν ιέ ς σ ά ν τ ό σ η μ ά δ ι τ ή ς α σ τ ρ α π ή ς . Τ ή ν

κ α λ ο ύ σ ε σ έ κ ά π ο ι ο μ α κ ρ ι ν ό τ α ξ ίδ ι , ξ υ π ν ο ύ σ ε μ έ σ α τ η ς μ ι ά ν

α π ρ ο σ δ ι ό ρ ι σ τ η κ α ί π ε λ ώ ρ ια έ π ι θ υ μ ία . Κ α ί ό τ α ν ή ρ θ ε ή σ τ ιγ μ ή

π ο ύ ή ιδ ια π ι ά ε ίχ ε τ ή ν α ν ά γ κ η ν ά έ κ φ ρ ά σ ε ι κ ά τ ι σ η μ α ν τ ι κ ό σ τ ό ν

φ ί λ ο τ η ς , ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α ξ α ν ά ζ η σ ε σ ’ έ κ ε ίν η , γ ιά ν ά π ε ι σ τ ή θ έ σ η

τ η ς , α ύ τ ό π ο ύ έ κ ε ίν η δ έ ν ε ί χ ε μ ά θ ε ι ν ά λ έ ε ι .

Δ έ ν ξ έ ρ ω γ ιά π ό σ ο κ α ι ρ ό κ α τ έ φ ε υ γ ε σ τ ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α α ύ τ ή (ή ,

ά κ ρ ι β έ σ τ ε ρ α , π ό σ ο κ α ι ρ ό α ύ τ ή ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α έ β ρ ι σ κ ε κ α τ α φ ύ γ ιο

σ ’ ε κ ε ίν η )* χ ω ρ ί ς α μ φ ι β ο λ ί α , ώ ς τ ή ν ή μ έ ρ α π ο ύ π α ρ α τ ή ρ η σ ε ό τ ι ή ά δ ε λ φ ή τ η ς , ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α μ ι κ ρ ό τ ε ρ ή τ η ς , τ ίν α ζ ε τ ό χ έ ρ ι σ τ ό ν

ά έ ρ α γ ι ά ν ά ά π ο χ α ι ρ ε τ ή σ ε ι κ ά π ο ι α σ υ μ μ α θ ή τ ρ ια . Β λ έ π ο ν τ α ς τ ή

δ ι κ ή τ η ς χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α ν ά γ ί ν ε τ α ι ά π ό μ ιά μ ικ ρ ή ά δ ε λ φ ή ή ό π ο ί α

ά π ό τ ά ν η π ι α κ ά τ η ς χ ρ ό ν ι α τ ή ν ε ΐ χ ε θ α υ μ ά σ ε ι κ α ί μ ι μ η θ ε ΐ σ έ ό λ α ,

δ ο κ ί μ α σ ε έ ν α ε ί δ ο ς δ υ σ φ ο ρ ία ς : ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α τ ο ϋ έ ν η λ ί κ ο υ δ έ ν

τ α ί ρ ι α ζ ε σ ’ έ ν α κ ο ρ ι τ σ ά κ ι έ ν τ ε κ α χ ρ ό ν ω ν . Κ υ ρ ί ω ς ό μ ω ς τ ή ν

τ ά ρ α ξ ε ό τ ι ή χ ε ιρ ο ν ο μ ί α α ύ τ ή ή τ α ν σ τ ή δ ι ά θ ε σ η ό λ ο υ τ ο ϋ

κ ό σ μ ο υ κ α ί δ έ ν ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ ή ι δ ι ο κ τ η σ ί α τ η ς ή τ α ν σ ά ν , ό τ α ν

τ ή ν έ κ α ν ε , ν ά γ ι ν ό τ α ν έ ν ο χ η κ λ ο π ή ς ή π α ρ α χ ά ρ α ξ η ς . ’Α π ό τ ό τ ε ,

ό χ ι μ ό ν ο β ά λ θ η κ ε ν ά ά π ο φ ε ύ γ ε ι τ ή χ ε ι ρ ο ν ο μ ί α α ύ τ ή (κ α ί δ έ ν

ε ΐ ν α ι κ α θ ό λ ο υ ε ύ κ ο λ ο ν ά ξ ε σ υ ν η θ ί σ ο υ μ ε τ ίς χ ε ιρ ο ν ο μ ί ε ς π ο ύ μ ά ς

κ α τ ο ι κ ο ύ ν ), ά λ λ ά κ α ί ν ά δ υ σ π ι σ τ ε ΐ π ρ ό ς ό λ ε ς τ ίς χ ε ι ρ ο ν ο μ ί ε ς .

Φ ρ ό ν τ ιζ ε ν ά μ ή ν κ ά ν ε ι π α ρ ά μ ό ν ο τ ίς ά π α ρ α ί τ η τ ε ς (ν ά κ ο υ ν ά ε ι τ ό κ ε φ ά λ ι γ ι ά ν ά σ η μ ά ν ε ι «ν α ί» ή «ό χ ι », ν ά δ ε ίξ ε ι έ ν α ά ν τ ι κ ε ίμ ε ν ο

σ έ κ ά π ο ι ο ν π ο ύ δ έ ν τ ό β λ έ π ε ι ) κ α ί α ύ τ έ ς π ο ύ δ έ ν έ χ ο υ ν κ α μ ιά

ά ξ ί ω σ η π ρ ω τ ο τ υ π ία ς σ τ ή φ υ σ ικ ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά . ’Έ τ σ ι , ή κ ί ν η σ η

π ο ύ τ ή ν ε ίχ ε σ α γ η ν ε ύ σ ε ι τ ό τ ε π ο ύ ε ΐ χ ε δ ε ι τ ή γ ρ α μ μ α τ έ α ν ά

ά π ο μ α κ ρ ύ ν ε τ α ι π ά ν ω σ τ ή χ ρ υ σ α φ έ ν ια π ρ α σ ι ά (κ α ί τ ή ς ό π ο ί α ς κ ι

έ γ ώ ό ί δ ι ο ς ε ϊ χ α δ ε χ τ ε ί τ ή σ α γ ή ν η , β λ έ π ο ν τ α ς τ ή ν κ υ ρ ία μ έ τ ό

μ α γ ιό ν ά λ έ ε ι ά ν τ ίο σ τ ό ν δ ά σ κ α λ ο τ ή ς κ ο λ ύ μ β η σ η ς ), ά π ο κ ο ι μ ή

θ η κ ε μ έ σ α τ η ς .

ιά μ έ ρ α , έ ν τ ο ύ τ ο ι ς , ά φ υ π ν ίσ θ η κ ε . "Ή τ α ν π ρ ί ν ά π ό τ ό θ ά ν α -

τ ο τ ή ς μ η τ έ ρ α ς τ η ς , ό τ α ν ε ίχ ε έ ρ θ ε ι ν ά π ε ρ ά σ ε ι δ ε κ α π έ ν τ ε μ έ ρ ε ς

σ τ ή β ί λ α σ τ ό π ρ ο σ κ έ φ α λ ο τ ο ϋ ά ρ ρ ω σ τ ο υ π α τ έ ρ α τ η ς . ’Α π ο χ α ι -

ρ ε τ ώ ν τ α ς τ ο ν τ ή ν τ ε λ ε υ τ α ί α ή μ έ ρ α , ή ξ ε ρ ε ό τ ι δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε



γ ιά π ο λ ύ κ α ιρ ό ν ά τ ό ν ξ α ν α δ ε ι . ' Η μ η τ έ ρ α δ έ ν ή τ α ν σ τ ό σ π ί τ ι κ α ί

ό π α τ έ ρ α ς ή θ ε λ ε ν ά τ ή ν σ υ ν ο δ ε ύ σ ε ι σ τ ό δ ρ ό μ ο , ώ ς τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ο τ η ς . Τ ο ύ α π α γ ό ρ ε υ σ ε ν ά δ ρ α σ κ ε λ ί σ ε ι τ ό κ α τ ώ φ λ ι τ ή ς β ί λ α ς κ α ί

π ρ ο χ ώ ρ η σ ε ο λ ο μ ό ν α χ η π ρ ό ς τ ό μ ι κ ρ ό κ ι γ κ λ ίδ ω μ α τ ο ϋ κ ή π ο υ ,

σ τ ή χ ρ υ σ α φ έ ν ι α ά μ μ ο ά ν ά μ ε σ α σ τ ίς δ υ ό π ρ α σ ι έ ς . Ό λ α ι μ ό ς τ η ς

ή τ α ν σ φ ι γ μ έ ν ο ς κ α ί μ ιά ά π έ ρ α ν τ η έ π ι θ υ μ ί α τ ή ν έ π ν ιγ ε ν ά π ε ι

σ τ ό ν π α τ έ ρ α τ η ς κ ά τ ι ω ρ α ί ο , κ ά τ ι π ο ύ ο ί λ έ ξ ε ι ς δ έ ν μ π ο ρ ο ύ ν ν ά

τ ό π ο ύ ν * κ α ί ξ α φ ν ικ ά , χ ω ρ ί ς ν ά κ α τ α λ ά β ε ι π ώ ς έ γ ι ν ε , γ ύ ρ ι σ ε τ ό

κ ε φ ά λ ι κ α ί μ έ έ ν α χ α μ ό γ ε λ ο τ ί ν α ξ ε τ ό χ έ ρ ι κ ά θ ε τ α , μ έ α ύ θ ά δ ε ια ,

μ έ έ λ α φ ρ ά δ α , σ ά ν γ ι ά ν ά π ε ι ό τ ι ε ίχ α ν ά κ ό μ α μ ιά μ α κ ρ ιά ζ ω ή

μ π ρ ο σ τ ά τ ο υ ς κ α ί ό τ ι θ ά ξ α ν α β λ έ π ο ν τ α ν σ υ χ ν ά . "Ε ν α λ ε π τ ό

ά ρ γ ό τ ε ρ α , θ υ μ ή θ η κ ε τ ή γ ρ α μ μ α τ έ α π ο ύ ε ίκ ο σ ι π έ ν τ ε χ ρ ό ν ι α π ρ ί ν ,

σ τ ό ί δ ιο σ η μ ε ίο κ α ί μ έ τ ό ν ίδ ι ο τ ρ ό π ο , ε ϊχ ε κ ά ν ε ι έ ν α ν ε ύ μ α σ τ ό ν

π α τ έ ρ α τ η ς . Ή Ά ν ι έ ς ή τ α ν σ υ γ κ ι ν η μ έ ν η γ Γ α ύ τ ό κ α ί τ α ρ α γ μ έ -

ν η . Ή τ α ν σ ά ν , ά π ό τ ο μ α , σ έ έ ν α μ ό ν ο δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τ ο , δ υ ό ά π ο μ α κ ρ υ σ μ έ ν ε ς έ π ο χ έ ς ν ά ε ίχ α ν σ υ ν α ν τ η θ ε ί , σ ά ν ν ά ε ί χ α ν σ υ ν α ν τ η θ ε ί

σ έ μ ι ά κ α ί μ ό ν η κ ί ν η σ η δ υ ό γ υ ν α ί κ ε ς δ ι α φ ο ρ ε τ ικ έ ς . Τ ή ς π έ ρ α σ ε

ά π ό τ ό μ υ α λ ό ή ιδ έ α ό τ ι ή σ α ν ίσ ω ς κ α ί ο ί μ ό ν ε ς π ο ύ έ κ ε ίν ο ς ε ίχ ε

ά γ α π ή σ ε ι .



9

M e t a t o δ ε ί π ν ο , σ τ ό σ α λ ό ν ι ό π ο υ ό λ ο ι ε ί χ α ν τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί σ τ ίς

π ο λ υ θ ρ ό ν ε ς , μ ’ έ ν α π ο τ ή ρ ι τ ο ϋ κ ο ν ι ά κ ή έ ν α φ λ ι τ ζ ά ν ι κ α φ έ σ τ ό

χ έ ρ ι , θ α ρ ρ α λ έ α , ό π ρ ώ τ ο ς κ α λ ε σ μ έ ν ο ς σ η κ ώ θ η κ ε κ α ί μ ’ έ ν α

χ α μ ό γ ε λ ο ύ π ο κ λ ί θ η κ ε σ τ ή ν ο ι κ ο δ έ σ π ο ι ν α . Σ ’ α ύ τ ό τ ό σ η μ ά δ ι , τ ό ό π ο ι ο θ έ λ η σ α ν ν ά ε ρ μ η ν ε ύ σ ο υ ν σ ά ν δ ια τ α γ ή , ο ί ά λ λ ο ι π ή δ η σ α ν

κ ι ε κ ε ί ν ο ι ά π ό τ ή ν π ο λ υ θ ρ ό ν α τ ο υ ς , σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β α ν ο μ έ ν ω ν τ ο ϋ

Π ώ λ κ α ί τ ή ς Ά ν ι έ ς , κ α ί ξ α ν α β ρ έ θ η κ α ν σ τ ά α ύ τ ο κ ί ν η τ ά τ ο υ ς . ' Ο

Π ώ λ ο δ η γ ο ύ σ ε , ε ν ώ ή Ά ν ι έ ς π α ρ α τ η ρ ο ύ σ ε τ ή ν ά δ ι ά κ ο π η κ ι ν η τ ι -

κ ό τ η τ α τ ώ ν ο χ η μ ά τ ω ν , τ ό ά ν α β ό σ β η μ α τ ώ ν φ ώ τ ω ν , ό λ η τ ή

μ ά τ α ιη μ ε τ α κ ί ν η σ η μ ιά ς ν ύ χ τ α ς σ τ ή ν π ό λ η π ο ύ ε ί ν α ι χ ω ρ ί ς

ά ν ά π α υ λ α . Τ ό τ ε , κ α ί π ά λ ι , δ ο κ ί μ α σ ε α ύ τ ή τ ή ν π α ρ ά ξ ε ν η κ α ί

δ υ ν α τ ή α ί σ θ η σ η π ο ύ τ ή ν κ υ ρ ί ε υ ε ο λ ο έ ν α κ α ί π ι ό σ υ χ ν ά : δ έ ν έ χ ε ι

τ ίπ ο τ α τ ό κ ο ι ν ό μ ’ α ύ τ ά τ ά π λ ά σ μ α τ α , τ ά δ ί π ο δ α , μ έ τ ό κ ε φ ά λ ι

π ά ν ω ά π ό τ ό λ α ι μ ό , τ ό σ τ ό μ α σ τ ό π ρ ό σ ω π ο . Ά λ λ ο τ ε , ή π ο λ ι τ ικ ή

τ ο υ ς , ή ε π ι σ τ ή μ η τ ο υ ς , ο ί ε φ ε υ ρ έ σ ε ις τ ο υ ς τ ή ν ε ίχ α ν α ι χ μ α λ ω τ ί -

σ ε ι κ α ί ε ίχ ε σ κ ε φ θ ε ί ν ά π α ί ξ ε ι έ ν α μ ι κ ρ ό ρ ό λ ο σ τ ή μ ε γ ά λ η τ ο υ ς

π ε ρ ι π έ τ ε ι α , ώ ς τ ή ν ή μ έ ρ α π ο ύ ε ί χ ε γ ε ν ν η θ ε ί μ έ σ α τ η ς α ύ τ ή ή α ί σ θ η σ η ό τ ι δ έ ν ή τ α ν μ ιά ά π ό έ κ ε ί ν ο υ ς . Α ύ τ ή ή α ί σ θ η σ η ή τ α ν

π α ρ ά ξ ε ν η , τ ή ν κ α τ α π ο λ ε μ ο ύ σ ε , γ ν ω ρ ί ζ ο ν τ α ς ό τ ι ή τ α ν π α ρ ά λ ο γ η

κ α ί ά ν ή θ ι κ η , ά λ λ ά κ α τ έ λ η ξ ε ν ά π ε ι σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς ό τ ι δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ

κ α ν ε ίς ν ά κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι τ ά σ υ ν α ι σ θ ή μ α τ ά τ ο υ : δ έ ν μ π ο ρ ο ϋ σ ε ο ϋ τ ε

ν ά β α σ α ν ίζ ε τ α ι γ ι ά τ ο ύ ς π ο λ έ μ ο υ ς τ ο υ ς , ο ϋ τ ε ν ά χ α ί ρ ε τ α ι γ ι ά τ ίς

γ ι ο ρ τ έ ς τ ο υ ς , γ ι α τ ί τ ή ν ε ί χ ε δ ι α π ο τ ί σ ε ι ή β ε β α ι ό τ η τ α ό τ ι ό λ α

α ύ τ ά δ έ ν ή σ α ν δ ικ ή τ η ς ύ π ό θ ε σ η .

ή π ω ς α ύ τ ό σ η μ α ί ν ε ι ό τ ι έ χ ε ι σ τ ε γ ν ώ σ ε ι ή κ α ρ δ ιά τ η ς ; ’Ό χ ι ,

α ύ τ ό δ έ ν έ χ ε ι ν ά κ ά ν ε ι μ έ τ ή ν κ α ρ δ ι ά . ’Ά λ λ ω σ τ ε , κ α ν έ ν α ς

β ε β α ίω ς δ έ ν δ ί ν ε ι τ ό σ α χ ρ ή μ α τ α σ τ ο ύ ς ζ η τ ιά ν ο υ ς . Δ έ ν κ ά ν ε ι ν ά

π ε ρ ά σ ε ι ά δ ι ά φ ο ρ η δ ί π λ α τ ο υ ς κ ι ε κ ε ί ν ο ι τ ή ς ά π ε υ θ ύ ν ο ν τ α ι σ ά ν ν ά

τ ό ξ έ ρ ο υ ν , έ π ι σ η μ α ί ν ο ν τ α ς ά μ έ σ ω ς κ α ί ά π ό μ α κ ρ ι ά , ά ν ά μ ε σ α σ 5



ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς π ε ρ α σ τ ικ ο ύ ς , α ύ τ ή ν π ο ύ τ ο ύ ς β λ έ π ε ι κ α ί τ ο ύ ς ά

κ ο ύ ε ι . — Ν α ί , ε ίν α ι α λ ή θ ε ια , ά λ λ ά π ρ έ π ε ι ν ά π ρ ο σ θ έ σ ω : ή

γ ε ν ν α ι ο δ ω ρ ί α τ η ς π ρ ό ς τ ο ύ ς ζ η τ ι ά ν ο υ ς ε ί χ ε , κ ι α ύ τ ή ε π ί σ η ς , μ ία

β ά σ η ά ρ ν η τ ικ ή : ή Ά ν ι έ ς τ ο ύ ς δ ί ν ε ι ε λ ε η μ ο σ ύ ν η δ χ ι έ π ε ι δ ή ά π ο τ ε λ ο ϋ ν μ έ ρ ο ς τ ο ύ ά ν θ ρ ώ π ι ν ο υ γ έ ν ο υ ς ά λ λ ά γ ια τ ί τ ο ϋ ε ί ν α ι

ξ έ ν ο ι , γ ι α τ ί ε ξ α ι ρ ο ύ ν τ α ι ά π ό α ύ τ ό κ α ί π ι θ α ν ό τ α τ α , δ π ω ς κ ι

έ κ ε ί ν η , χ ά ν ο υ ν τ ή ν ά λ λ η λ ε γ γ ύ η τ ο υ ς ά π έ ν α ν τ ι τ ο υ .

Τ ό μ ή ά λ λ η λ έ γ γ υ ο μ έ τ ό ά ν θ ρ ώ π ι ν ο γ έ ν ο ς : ν α ί , ε ί ν α ι ή σ τ ά σ η

τ η ς . Κ α ί μ ό ν ο ε ν α π ρ ά γ μ α θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά τ ή ν τ ρ α β ή ξ ε ι ά π ό

α ύ τ ή τ ή ν ά π ό σ π α σ η : ό σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ο ς έ ρ ω τ α ς γ ιά ε ν α ν σ υ γ κ ε κ ρ ι

μ έ ν ο ν ά ν τ ρ α . Ά ν π ρ α γ μ α τ ι κ ά ά γ α π ο ϋ σ ε κ ά π ο ι ο ν , τ ό τ ε ή μ ο ί ρ α

τ ώ ν ά λ λ ω ν θ ά έ π α υ ε ν ά τ ή ς ε ί ν α ι ά δ ι ά φ ο ρ η , γ ια τ ί ό ά γ α π η μ έ ν ο ς

θ ά έ ξ α ρ τ ιό τ α ν ά π ό τ ή μ ο ί ρ α α ύ τ ή , θ ά ά π ο τ ε λ ο ϋ σ ε μ έ ρ ο ς τ η ς * κ α ί

έ κ ε ί ν η , ά π ό τ ό τ ε , δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε π ι ά ν ά έ χ ε ι τ ή ν α ί σ θ η σ η δ τ ι τ ά

π ά θ η τ ώ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν , ο ί π ό λ ε μ ο ι κ α ί ο ί δ ι α κ ο π έ ς τ ο υ ς , δ έ ν ε ί ν α ι

ύ π ό θ ε σ η δ ικ ή τ η ς .

rH τ ε λ ε υ τ α ί α α ύ τ ή σ κ έ ψ η τ ή ν τ ρ ό μ α ξ ε . Ε ί ν α ι ά λ ή θ ε ια δ τ ι δ έ ν ά γ ά π η σ ε κ α ν έ ν α ν ; Κ α ί ό Π ώ λ ;

Θ υ μ ή θ η κ ε π ώ ς τ ή ν ε ί χ ε π λ η σ ι ά σ ε ι λ ί γ ε ς ώ ρ ε ς ν ω ρ ί τ ε ρ α , π ρ ί ν

ά ν α χ ω ρ ή σ ο υ ν γ ιά τ ό δ ε ί π ν ο , κ α ί τ ή ν ε ίχ ε σ φ ί ξ ε ι σ τ ή ν ά γ κ α λ ι ά

τ ο υ . Ν α ί , κ ά τ ι π ή γ α ι ν ε σ τ ρ α β ά : έ δ ώ κ α ί κ ά π ο ι ο κ α ι ρ ό τ ή ν

κ υ ν η γ ο ύ σ ε ή ι δ έ α δ τ ι ή ά γ ά π η τ η ς γ ιά τ ό ν Π ώ λ σ τ η ρ ι ζ ό τ α ν μ ό ν ο

σ έ μ ία θ έ λ η σ η : σ τ ή θ έ λ η σ η ν ά τ ό ν ά γ α π ά ε Γ σ τ ή ν θ έ λ η σ η ν ά έ χ ε ι

έ ν α σ π ί τ ι ε ύ τ υ χ ι σ μ έ ν ο . Ά ν ή θ έ λ η σ η α ύ τ ή χ α λ ά ρ ω ν ε γ ιά έ ν α

λ ε π τ ό , ή ά γ ά π η θ ά π ε τ ο ϋ σ ε δ π ω ς έ ν α π ο υ λ ί π ο ύ β ρ ί σ κ ε ι τ ό

κ λ ο υ β ί τ ο υ ά ν ο ι χ τ ό .

Ε ί ν α ι μ ί α ή ώ ρ α τ ό π ρ ω ί, ή Ά ν ι έ ς κ α ί ό Π ώ λ γ δ ύ ν ο ν τ α ι . Ά ν

έ π ρ ε π ε ό κ α θ έ ν α ς τ ο υ ς ν ά π ε ρ ι γ ρ ά ψ ε ι τ ό γ δ ύ σ ι μ ο τ ο ϋ ά λ λ ο υ κ α ί

τ ίς κ ι ν ή σ ε ις π ο ύ κ ά ν ε ι, θ ά ή σ α ν κ α ί ο ί δ ύ ο π ο λ ύ ά μ ή χ ά ν ο ι . Ν ά

π ο ύ ε ίν α ι ή δ η π ο λ ύ ς κ α ι ρ ό ς π ο ύ δ έ ν κ ο ι τ ά ζ ε ι π ι ά ό έ ν α ς τ ό ν ά λ λ ο ν . 'Η σ υ σ κ ε υ ή τ ή ς μ ν ή μ η ς ε ί ν α ι ά π ο σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν η , δ έ ν

κ α τ α γ ρ ά φ ε ι π ι ά τ ίπ ο τ α ά π ό δ σ α π ρ ο η γ ο ύ ν τ α ι τ ή ς κ α τ ά κ λ ι σ ή ς

τ ο υ ς σ τ ό κ ο ι ν ό κ ρ ε β ά τ ι.

Τ ό κ ο ι ν ό κ ρ ε β ά τ ι: ό β ω μ ό ς τ ο ϋ γ ά μ ο υ * κ ι δ π ο ι ο ς λ έ ε ι β ω μ ό ς ,

λ έ ε ι έ π ί σ η ς θ υ σ ί α . ’Ε κ ε ί ε ίν α ι π ο ύ ά λ λ η λ ο θ υ σ ι ά ζ ο ν τ α ι : κ α ί ο ί



δ ύ ο δ υ σ κ ο λ ε ύ ο ν τ α ι ν ’ α π ο κ ο ι μ η θ ο ύ ν κ α ί ή α ν α π ν ο ή τ ο ϋ ε ν ό ς

ξ υ π ν ά ε ι τ ό ν ά λ λ ο · ό κ α θ έ ν α ς σ τ ρ ι μ ώ χ ν ε τ α ι σ τ ή ν ά κ ρ η τ ο ϋ

κ ρ ε β α τ ιο ύ , ά φ ή ν ο ν τ α ς σ τ ή μ έ σ η έ ν α φ α ρ δ ύ κ ε ν ό ' ό έ ν α ς ύ π ο κ ρ ί

ν ε τ α ι ό τ ι κ ο ι μ ά τ α ι μ έ τ ή ν έ λ π ί δ α ό τ ι θ ά ά φ ή σ ε ι τ ό ν ά λ λ ο ν ν ά

ά π ο κ ο ι μ η θ ε ι γ υ ρ ί ζ ο ν τ α ς κ α ί ξ α ν α γ υ ρ ί ζ ο ν τ α ς χ ω ρ ί ς φ ό β ο ν ά τ ό ν

έ ν ο χ λ ή σ ε ι. Α λ ί μ ο ν ο , ό ά λ λ ο ς δ έ ν ε π ω φ ε λ ε ί τ α ι κ α θ ό λ ο υ ά π ό ·

α ύ τ ό , κ α θ ώ ς κ ι έ κ ε ιν ο ς έ π ί σ η ς ε ί ν α ι ά π α σ χ ο λ η μ έ ν ο ς (γ ι ά τ ο ύ ς

ί δ ιο υ ς λ ό γ ο υ ς ) ν ά ύ π ο κ ρ ί ν ε τ α ι ό τ ι κ ο ι μ ά τ α ι, ά π ο φ ε ύ γ ο ν τ α ς ν ά

κ ι ν η θ ε ί.

Ν ά μ ή ν μ π ο ρ ε ίς ν ά ά π ο κ ο ι μ η θ ε ΐ ς κ α ί ν ά ά π α γ ο ρ ε ύ ε ι ς σ τ ό ν ε α υ τ ό σ ο υ ν ά κ ι ν η θ ε ί: τ ό σ υ ζ υ γ ι κ ό κ ρ ε β ά τ ι.

Ή Ά ν ι έ ς ε ϊ ν α ι ξ α π λ ω μ έ ν η ά ν ά σ κ ε λ α κ α ί ε ι κ ό ν ε ς ξ ε τ υ λ ί γ ο -

ν τ α ι σ τ ό μ υ α λ ό τ η ς : σ τ ό σ π ί τ ι τ ο υ ς έ χ ε ι έ ρ θ ε ι τ ο ύ τ ο ς ό ε ύ π ρ ο σ ή

γ ο ρ ο ς κ α ί π α ρ ά ξ ε ν ο ς ά ν θ ρ ω π ο ς π ο ύ τ ά ξ έ ρ ε ι ό λ α γ Γ α ύ τ ο ύ ς ά λ λ ά

ά γ ν ο ε ΐ τ ί ε ί ν α ι ό π ύ ρ γ ο ς τ ο ϋ ’Ά ι φ ε λ . ' Η Ά ν ι έ ς θ ά έ δ ι ν ε τ ά π ά ν τ α

γ ιά ν ά σ υ ζ η τ ή σ ε ι μ ό ν η τ η ς μ α ζ ί τ ο υ ά λ λ ά έ κ ε ι ν ο ς έ π ί τ η δ ε ς δ ι ά λ ε ξ ε τ ή σ τ ιγ μ ή π ο ύ θ ά β ρ ί σ κ ο ν τ α ν κ α ί ο ι δ ύ ο τ ο υ ς σ τ ό σ π ί τ ι.

Ή Ά ν ι έ ς σ π ά ε ι τ ό κ ε φ ά λ ι τ η ς ν ά ε π ι ν ο ή σ ε ι έ ν α τ έ χ ν α σ μ α ώ σ τ ε

ν ά ά π ο μ α κ ρ υ ν θ ε ι ό Π ώ λ . Κ ά θ ο ν τ α ι κ α ί ο ί τ ρ ε ις σ έ π ο λ υ θ ρ ό ν ε ς

γ ύ ρ ω ά π ό έ ν α χ α μ η λ ό τ ρ α π έ ζ ι , μ π ρ ο σ τ ά σ έ τ ρ ί α φ λ ι τ ζ ά ν ι α κ α φ έ ,

κ α ί ό Π ώ λ μ ι λ ά ε ι γ ιά ν ά δ ι α σ κ ε δ ά σ ε ι τ ό ν έ π ι σ κ έ π τ η . 'Η Ά ν ι έ ς

δ έ ν σ κ έ π τ ε τ α ι π α ρ ά τ ή σ τ ιγ μ ή π ο ύ ό ά ν τ ρ α ς θ 5 ά ρ χ ί σ ε ι ν ά έ ξ η γ ε ΐ

τ ο ύ ς λ ό γ ο υ ς τ ή ς ε π ί σ κ ε ψ ή ς τ ο υ . Τ ο ύ ς λ ό γ ο υ ς α ύ τ ο ύ ς , έ κ ε ί ν η τ ο ύ ς

ξ έ ρ ε ι . Έ κ ε ί ν η , ό μ ω ς , μ ό ν ο κ α ί ό χ ι ό Π ώ λ . Ε π ι τ έ λ ο υ ς , ό

έ π ι σ κ έ π τ η ς δ ι έ κ ο ψ ε τ ή φ λ υ α ρ ί α γ ιά ν ά μ π ε ι σ τ ή ν ο ύ σ ί α τ ο ϋ

θ έ μ α τ ο ς : «Π ι σ τ ε ύ ω ό τ ι ξ έ ρ ε τ ε ά π ό π ο ϋ έ ρ χ ο μ α ι .

— Ν α ί», ά π α ν τ ά ε ι ή Ά ν ι έ ς . Ξ έ ρ ε ι ό τ ι έ ρ χ ε τ α ι ά π ό έ ν α ν ά λ λ ο

π λ α ν ή τ η , ά π ό έ ν α π λ α ν ή τ η π ο λ ύ μ α κ ρ ι ν ό π ο ύ κ α τ α λ α μ β ά ν ε ι

μ έ σ α σ τ ό σ ύ μ π α ν μ ι ά σ η μ α ν τ ι κ ή θ έ σ η . Κ α ί π ρ ο σ θ έ τ ε ι ά μ έ σ ω ς , μ ’ έ ν α δ ε ιλ ό χ α μ ό γ ε λ ο : «Ε ί ν α ι κ α λ ύ τ ε ρ α έ κ ε ΐ;»

'Ο έ π ι σ κ έ π τ η ς ά ρ κ ε ΐ τ α ι ν ά σ η κ ώ σ ε ι τ ο ύ ς ώ μ ο υ ς : « Ε λ ά τ ε

τ ώ ρ α , Ά ν ι έ ς , ξ έ ρ ε τ ε κ α λ ά π ο ϋ ζ ε ΐ τ ε ».

' Η Ά ν ι έ ς λ έ ε ι: «’Ί σ ω ς ν ά π ρ έ π ε ι ν ά ύ π ά ρ χ ε ι ό θ ά ν α τ ο ς . Δ έ ν θ ά

μ π ο ρ ο ύ σ α ν ό μ ω ς ν ά τ ό ν ε ί χ α ν ε π ι ν ο ή σ ε ι δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ά ; Ε ί ν α ι



α π α ρ α ί τ η τ ο ν * α φ ή ν ε ι ς π ίσ ω σ ο υ ε ν α λ ε ί ψ α ν ο π ο ύ π ρ έ π ε ι ν ά

:α φ ε ΐ ή ν ά ρ ι χ τ ε ί σ τ ή φ ω τ ιά ; "Ο λ α α ύ τ ά ε ίν α ι β δ ε λ υ ρ ά !

— Ε ίν α ι π α σ ί γ ν ω σ τ ο π ώ ς ή Γ ή δ έ ν ε ί ν α ι π α ρ ά ε ν α β δ έ λ υ γ μ α ,

ά π α ν τ ά ό ε π ι σ κ έ π τ η ς .

— "Α λ λ ο π ρ ά γ μ α , ε π α ν έ ρ χ ε τ α ι ή Ά ν ι έ ς , έ σ τ ω κ ι ά ν ή έ ρ ό π τ η -

σ ή μ ο υ σ ά ς φ α ί ν ε τ α ι κ ο υ τ ή . Α ύ τ ο ί π ο ύ ζ ο ύ ν ε κ ε ί κ ά τ ω , σ έ σ ά ς ,

έ χ ο υ ν π ρ ό σ ω π α ;

—"Ο χ ι. Τ ό π ρ ό σ ω π ο δ έ ν ύ π ά ρ χ ε ι π α ρ ά έ δ ώ , σ έ σ ά ς .

— Κ α ί α ύ τ ο ί ο ί ε κ ε ί κ ά τ ω π ώ ς ξ ε χ ω ρ ί ζ ο υ ν λ ο ι π ό ν μ ε τ α ξ ύ

τ ο υ ς ;— ’Ε κ ε ί κ ά τ ω , γ ι ά ν ά τ ό π ο ύ μ ε έ τ σ ι , ό κ α θ έ ν α ς ε ίν α ι τ ό

π ρ ο σ ω π ι κ ό τ ο υ έ ρ γ ο . Ο κ α θ έ ν α ς έ π ι ν ο ε ι ο λ ο κ λ η ρ ω τ ικ ά τ ό ν

ε α υ τ ό τ ο υ . Ε ί ν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν ά τ ό ε ξ η γ ή σ ε ι κ α ν ε ί ς . Δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ -

σ α τ ε ν ά κ α τ α λ ά β ε τ ε . ιά μ έ ρ α , ό μ ω ς , θ ά κ α τ α λ ά β ε τ ε . Γ ι α τ ί ή ρ θ α

ν ά σ ά ς π ώ ό τ ι σ έ μ ιά ε π ό μ ε ν η ζ ω ή , δ έ ν θ ά ξ α ν α γ υ ρ ί σ ε τ ε σ τ ή Γ ή »,

Φ υ σ ι κ ά , ή Ά ν ι έ ς ή ξ ε ρ ε ε κ τ ώ ν π ρ ο τ έ ρ ω ν α ύ τ ό π ο ύ έ π ρ ό κ ε ι τ ο

ν ά τ ο ύ ς π ε ι ό έ π ι σ κ έ π τ η ς κ α ί δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά έ κ π λ α γ ε ΐ . ' Ο

Π ώ λ ό μ ω ς ε ίχ ε μ ε ί ν ε ι ά ν α υ δ ο ς . Κ ο ί τ α ξ ε τ ό ν ε π ι σ κ έ π τ η , κ ο ί τ α ξ ε

τ ή ν Ά ν ι έ ς , π ο ύ δ έ ν μ π ό ρ ε σ ε τ ό τ ε π α ρ ά ν ά ρ ω τ ή σ ε ι: «Κ α ί ό Π ώ λ ;

— Ο ϋ τ ε ό Π ώ λ θ ά ξ α ν α γ υ ρ ί σ ε ι σ τ ή Γ ή , ά π ά ν τ η σ ε ό έ π ι σ κ έ -

π τ η ς . Α ύ τ ό ε ί ν α ι π ο ύ ή ρ θ α ν ά σ ά ς ά ν α γ γ ε ί λ ω . Π ρ ο ε ιδ ο π ο ι ο ύ μ ε

π ά ν τ ο τ ε ε κ ε ί ν ο υ ς π ο ύ έ χ ο υ μ ε δ ι α λ έ ξ ε ι . "Ε χ ω μ ό ν ο μ ία έ ρ ώ τ η σ η

ν ά σ ά ς κ ά ν ω : σ ’ α ύ τ ή τ ή ν ε π ό μ ε ν η ζ ω ή , θ έ λ ε τ ε ν ά μ ε ί ν ε τ ε μ α ζ ί ή ν ά μ ή ν ξ α ν α σ υ ν α ν τ η θ ε ι τ ε π ο τ έ ;»

' Η 5Α ν ιέ ς τ ή ν π ε ρ ί μ ε ν ε α ύ τ ή τ ή ν τ ή ν έ ρ ώ τ η σ η . Γ Γ α ύ τ ό ή θ ε λ ε

ν ά ή τ α ν μ ό ν η μ έ τ ό ν ε π ι σ κ έ π τ η . Ξ έ ρ ε ι ό τ ι ε ί ν α ι ά ν ίκ α ν η μ π ρ ο σ τ ά

σ τ ό ν Π ώ λ ν ά ά π α ν τ ή σ ε ι : «Δ έ ν θ έ λ ω ά λ λ ο ν ά ζ ώ μ α ζ ί τ ο υ ». Δ έ ν

μ π ο ρ ε ΐ μ π ρ ο σ τ ά τ ο υ ν ά δ ώ σ ε ι α ύ τ ή τ ή ν ά π ά ν τ η σ η , ο ϋ τ ε ε κ ε ί ν ο ς

μ π ρ ο σ τ ά τ η ς , π α ρ ’ ό λ ο π ο ύ ε ί ν α ι π ι θ α ν ό ό τ ι κ ι α ύ τ ό ς έ π ί σ η ς θ ά

ή θ ε λ ε ν ά ζ ή σ ε ι ά λ λ ι ώ τ ικ α τ ή ν ά λ λ η τ ο υ ζ ω ή , κ α ί, σ υ ν ε π ώ ς , χ ω ρ ί ς

τ ή ν Ά ν ι έ ς . Δ ι ό τ ι , τ ό ν ά π ε ι ό έ ν α ς π α ρ ο υ σ ί α τ ο ϋ ά λ λ ο υ ,

φ ω ν α χ τ ά : «Σ έ μ ιά ε π ό μ ε ν η ζ ω ή δ έ ν θ έ λ ο υ μ ε ν ά μ ε ί ν ο υ μ ε μ α ζ ί, δ έ ν

θ έ λ ο υ μ ε π ι ά ν ά ξ α ν α σ υ ν α ν τ η θ ο ϋ μ ε », θ ά ι σ ο δ υ ν α μ ο ϋ σ ε μ έ τ ό ν ά

π ε ι: «Ο ύ δ έ π ο τ ε ύ π ή ρ ξ ε ά γ ά π η ά ν ά μ ε σ ά μ α ς , ο ϋ τ ε ύ π ά ρ χ ε ι π ιά ».

Ν ά τ ί δ έ ν μ π ο ρ ο ύ ν ν ά π ο ϋ ν φ ω ν α χ τ ά , γ ια τ ί ό λ η ή κ ο ι ν ή τ ο υ ς ζ ω ή



π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά π ό ε ί κ ο σ ι χ ρ ό ν ι α ή δ η κ ο ι ν ή ς ζ ω ή ς ), ε π α ν α π α ύ ε -

τ α ι σ τ ή ν α ύ τ α π ά τ η τ ή ς ά γ ά π η ς , σ έ μ ιά α ύ τ α π ά τ η τ ή ν ό π ο ί α

κ α λ λ ι ε ρ γ ο ύ ν κ α ί ο ί δ ύ ο κ α ί φ ρ ο ν τ ίζ ο υ ν ν ά τ ή ν σ υ ν τ η ρ ο ύ ν .

’ Ε κ ε ί ν η ξ έ ρ ε ι ά κ ό μ α , ό τ α ν φ α ν τ ά ζ ε τ α ι τ ή σ κ η ν ή κ α ί φ θ ά ν ε ι σ τ ή ν ε ρ ώ τ η σ η τ ο ϋ έ π ι σ κ έ π τ η , ό τ ι θ ά σ υ μ β ι β ά ζ ε τ α ι π ά ν τ ο τ ε , κ ι ό τ ι

π α ρ ά τ ή ν ε ύ χ ή τ η ς , π α ρ ά τ ή ν έ π ιθ υ μ ία τ η ς , θ ά κ α τ α λ ή ξ ε ι ν ά π ε ι:

«Ν α ί . *Ο π ω σ δ ή π ο τ ε . Θ έ λ ω ν ά μ ε ί ν ο υ μ ε μ α ζ ί , ά κ ό μ α κ α ί σ έ μ ιά

ε π ό μ ε ν η ζ ω ή ».

Σ ή μ ε ρ α , ε ν τ ο ύ τ ο ι ς , γ ι ά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά , ε ί ν α ι σ ί γ ο υ ρ η ό τ ι θ ά β ρ ε ι

τ ό κ ο υ ρ ά γ ιο ά κ ό μ α κ α ί μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό ν Π ώ λ , ν ά π ε ι α ύ τ ό π ο ύ θ έ λ ε ι, α ύ τ ό π ο ύ π ρ α γ μ α τ ικ ά θ έ λ ε ι μ έ σ α ά π ό τ ά φ υ λ λ ο κ ά ρ δ ι α τ η ς *

ε ί ν α ι σ ί γ ο υ ρ η ό τ ι θ ά β ρ ε ι τ ό κ ο υ ρ ά γ ι ο ά κ ό μ α κ α ί μ έ τ ό ν κ ί ν δ υ ν ο

ν ά δ ε ι ν ά γ κ ρ ε μ ί ζ ε τ α ι ό ,τ ι ε ίχ ε ύ π ά ρ ξ ε ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς . Ά κ ο ύ ε ι

δ ί π λ α τ η ς μ ιά β α θ ι ά ά ν ά σ α . Ό Π ώ λ έ χ ε ι ά π ο κ ο ι μ η θ ε ί. "Ο π ω ς

μ ι ά μ π ο μ π ί ν α π ο ύ τ ή ν ξ α ν α π έ ρ α σ α ν σ ’ έ ν α μ η χ ά ν η μ α π ρ ο β ο λ ή ς ,

ξ ε τ υ λ ί γ ε ι μ ιά φ ο ρ ά ά κ ό μ α τ ή σ κ η ν ή ό λ ό κ λ η ρ η : έ κ ε ί ν η σ υ ζ η τ ά ε ι

μ έ τ ό ν έ π ι σ κ έ π τ η , ό Π ώ λ τ ο ύ ς κ ο ι τ ά ζ ε ι ά ν α υ δ ο ς κ α ί ό έ π ι σ κ έ π τ η ς

ρ ω τ ά ε ι: «Σ έ μ ιά ε π ό μ ε ν η ζ ω ή , θ έ λ ε τ ε ν ά μ ε ί ν ε τ ε μ α ζ ί ή ν ά μ ή ν

ξ α ν α σ υ ν α ν τ η θ ε ΐ τ ε π ο τ έ ;»

(Ε ί ν α ι π ε ρ ί ε ρ γ ο : π α ρ 5 ό λ ο π ο ύ έ χ ε ι ό λ ε ς τ ίς π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς σ έ

ό ,τ ι τ ο ύ ς ά φ ο ρ ά , ή γ ή ι ν η ψ υ χ ο λ ο γ ί α π α ρ α μ έ ν ε ι ά κ α τ α ν ό η τ η γ Γ

α ύ τ ό ν , ή έ ν ν ο ι α τ ή ς ά γ ά π η ς ά γ ν ω σ τ η * δ έ ν ύ π ο π τ ε ύ ε τ α ι ε π ί σ η ς τ ίς

δ υ σ κ ο λ ί ε ς σ τ ί ς ό π ο ι ε ς τ ο ύ ς β ά ζ ε ι ή ά μ ε σ η κ α ί π ρ α κ τ ικ ή τ ο υ έ ρ ώ τ η σ η , δ ι α τ υ π ω μ έ ν η μ έ τ ίς κ α λ ύ τ ε ρ ε ς τ ώ ν π ρ ο θ έ σ ε ω ν ).

' Η Ά ν ι έ ς σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ε ι δ λ ε ς τ η ς τ ίς δ υ ν ά μ ε ι ς κ α ί ά π α ν τ ά ε ι μ έ

σ τ α θ ε ρ ή φ ω ν ή : «Π ρ ο τ ιμ ο ύ μ ε ν ά μ ή ν ξ α ν α σ υ ν α ν τ η θ ο ϋ μ ε π ο τ έ

π ιά ».

Κ α ί ε ί ν α ι σ ά ν ν ά β ρ ο ν τ ο ύ σ ε τ ή ν π ό ρ τ α μ π ρ ο σ τ ά σ τ ή ν α ύ τ α π ά -

τ η τ ο ϋ έ ρ ω τ α .



Ε Ρ Ο Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο

Ή ά θ α ν α σ ί α



1

13 Σ Ε Π Τ Ε Β Ρ Ι Ο Υ 1811. Ε ίν α ι τ ρ ε ις ε β δ ο μ ά δ ε ς ή δ η π ο ύ ή ν ε ό ν υ μ φ η

π ε τ τ ίν α , τ ό γ έ ν ο ς π ρ ε ν τ ά ν ο , κ α τ ο ι κ ε ί μ έ τ ό ν σ ύ ζ υ γ ό τ η ς , τ ό ν

π ο ι η τ ή Ά χ ι μ φ ό ν "Α ρ ν ιμ , σ τ ό σ π ί τ ι τ ώ ν σ υ ζ ύ γ ω ν Γ κ α ίτ ε σ τ ή

Β α ϊμ ά ρ η . Ή π ε τ τ ίν α ε ί ν α ι ή λ ι κ ί α ς ε ίκ ο σ ι έ ξ ι χ ρ ό ν ω ν , ό

"Α ρ ν ιμ τ ρ ι ά ν τ α , ή Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε , ή σ ύ ζ υ γ ο ς τ ο ϋ Γ κ α ιτ ε , σ α ρ ά ν τ α έ ν ν έ α . Ό Γ κ α ίτ ε ε ί ν α ι ε ξ ή ν τ α δ ύ ο χ ρ ό ν ω ν κ α ί δ έ ν έ χ ε ι π ι ά ο ϋ τ ε

έ ν α δ ό ν τ ι. eΟ "Α ρ ν ιμ ά γ α π ά ε ι τ ή ν ε α ρ ή τ ο υ γ υ ν α ί κ α , ή Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε

ά γ α π ά ε ι τ ό ν γ έ ρ ο κ ύ ρ ι ό τ η ς , κ α ί ή π ε τ τ ίν α , ά κ ό μ α κ α ί μ ε τ ά τ ό

γ ά μ ο τ η ς , δ έ ν π α ύ ε ι ν ά έ ρ ω τ ο τ ρ ο π ε ΐ μ έ τ ό ν Γ κ α ιτ ε . Τ ή ν ή μ έ ρ α

έ κ ε ίν η , ό Γ κ α ίτ ε μ έ ν ε ι σ τ ό σ π ίτ ι κ α ί ή Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε σ υ ν ο δ ε ύ ε ι τ ο ύ ς

ν ε α ρ ο ύ ς σ υ ζ ύ γ ο υ ς σ έ μ ία έ κ θ ε σ η (ο ρ γ α ν ω μ έ ν η ά π ό τ ό ν φ ίλ ο τ ή ς

ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ς , τ ό ν α ύ λ ικ ό σ ύ μ β ο υ λ ο ά υ ε ρ ) ό π ο υ π α ρ ο υ σ ι ά ζ ο ν τ α ι π ί ν α κ ε ς γ ιά τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς ό Γ κ α ίτ ε έ χ ε ι έ κ φ ρ α σ θ ε ϊ κ ο λ α κ ε υ τ ι κ ά .

' Η Κ υ ρ ία Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε δ έ ν κ α τ α λ α β α ί ν ε ι μ έ ν τ ο ύ ς π ί ν α κ ε ς , ά λ λ ά

έ χ ε ι σ υ γ κ ρ α τ ή σ ε ι ό σ α έ λ ε γ ε γ Γ α ύ τ ο ύ ς ό Γ κ α ιτ ε , τ ό σ ο κ α λ ά π ο ύ

μ π ο ρ ε ΐ χ ω ρ ί ς δ υ σ κ ο λ ί α ν ά π ε ρ ά σ ε ι γ ιά δ ι κ έ ς τ η ς τ ίς ά π ό ψ ε ις τ ο ϋ

σ υ ζ ύ γ ο υ τ η ς . 'Ο "Α ρ ν ιμ ά κ ο ύ ε ι τ ή δ υ ν α τ ή φ ω ν ή τ ή ς Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε

κ α ί β λ έ π ε ι τ ά γ υ α λ ι ά π ά ν ω σ τ ή μ ύ τ η τ ή ς π ε τ τ ίν α ς . Κ α θ ώ ς ή

π ε τ τ ίν α σ ο υ φ ρ ώ ν ε ι τ ή μ ύ τ η (ό π ω ς κ ά ν ο υ ν τ ά κ ο υ ν έ λ ι α ), α ύ τ ά τ ά γ υ α λ ι ά χ ο ρ ο π η δ ο ύ ν . Κ α ί ό "Α ρ ν ιμ ξ έ ρ ε ι κ α λ ά τ ί σ η μ α ί ν ε ι

α ύ τ ό : ή π ε τ τ ίν α ε ίν α ι έ ξ ο ρ γ ι σ μ έ ν η μ έ χ ρ ι μ α ν ία ς . Σ ά ν ά έ ν ιω θ ε

τ ή ν κ α τ α ιγ ίδ α ν ά έ ρ χ ε τ α ι , π ε ρ ν ά ε ι δ ι α κ ρ ιτ ικ ά σ τ ή δ ι π λ α ν ή

α ίθ ο υ σ α .

Δ έ ν έ χ ε ι π ρ ο λ ά β ε ι ν ά β γ ε ι κ α ί ή π ε τ τ ίν α δ ια κ ό π τ ε ι τ ή

Χ ρ ισ τ ιά ν ε : ό χ ι , δ έ ν σ υ μ φ ω ν ε ί μ α ζ ί τ η ς ! Σ τ ή ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ,

α ύ τ ο ί ο ί π ίν α κ ε ς ε ίν α ι ά φ ό ρ η τ ο ι !Ή Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε ε ί ν α ι έ π ί σ η ς έ ξ ο ρ γ ι σ μ έ ν η , κ α ί α ύ τ ό γ ιά δ ύ ο

λ ό γ ο υ ς : ά π ό τ ή μ ιά μ ε ρ ιά , π α ρ ’ ό λ ο π ο ύ ε ίν α ι π α ν τ ρ ε μ έ ν η κ ο π

π ε ρ ι μ έ ν ε ι π α ιδ ί , α ύ τ ή ή ν ε α ρ ή ε ύ γ ε ν ή ς έ ρ ω τ ο τ ρ ο π ε ΐ ά ν α ί σ χ ι

61



μ έ τ ό ν Γ κ α ΐτ ε , κ ι ά π ό τ ή ν ά λ λ η τ ο ϋ ά ν τ ιλ έ γ ε ι. Τ ί π ε ρ ι μ έ ν ε ι; Ν ά

κ α τ α λ ά β ε ι τ ή ν π ρ ώ τ η θ έ σ η ά ν ά μ ε σ α σ τ ο ύ ς ζ η λ ω τ έ ς τ ο ϋ Γ κ α ίτ ε

κ α ί τ α υ τ ό χ ρ ο ν α τ ή ν π ρ ώ τ η θ έ σ η ά ν ά μ ε σ α σ τ ο ύ ς ά μ φ ισ β η τ η τ έ ς

τ ο υ ; 'Η Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε ε ί ν α ι ά ν α σ τ α τ ω μ έ ν ή κ α ί ά π ό τ ίς δ ύ ο α ύ τ έ ς α ιτ ίε ς χ ω ρ ι σ τ ά , ά λ λ ά κ α ί ά π ό τ ίς δ ύ ο μ α ζ ί έ π ί σ η ς , κ α θ ώ ς ή μ ία

λ ο γ ι κ ά ά π ο κ λ ε ίε ι τ ή ν ά λ λ η . ’Έ τ σ ι , δ η λ ώ ν ε ι μ έ δ υ ν α τ ή φ ω ν ή ό τ ι

ε ί ν α ι ά φ ό ρ η τ ο ν ά χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε ι κ α ν ε ίς ά φ ό ρ η τ ο ύ ς π ί ν α κ ε ς τ ό σ ο

ά ξ ιο π ρ ό σ ε κ τ ο υ ς .

Π ρ ά γ μ α τ ό ό π ο ι ο ή π ε τ τ ίν α ά ν τ ικ ρ ο ύ ε ι: ό χ ι μ ό ν ο ε ί ν α ι

ά π ο λ ύ τ ω ς θ ε μ ι τ ό ν ά τ ο ύ ς χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε ι ά φ ό ρ η τ ο ύ ς , ά λ λ ά ε π ι π λ έ -

ο ν π ρ έ π ε ι ν ά χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ο ύ ν γ ε λ ο ί ο ι ! ν α ί , γ ε λ ο ί ο ι , κ α ί ά ν α π τ ύ σ σ ε ι ά λ λ ε π ά λ λ η λ α έ π ^χ ε ιρ ή μ α τ α γ ιά ν ά σ τ η ρ ί ξ ε ι τ ή β ε β α ιό τ η τ ά

τ η ς

' Η Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε ά κ ο ύ ε ι κ α ί δ ι α π ισ τ ώ ν ε ι ό τ ι τ ίπ ο τ α δ έ ν κ α τ α λ α -

β α ί ν ε ι ά π ό ό λ α α ύ τ ά π ο ύ τ ή ς δ ι η γ ε ίτ α ι α ύ τ ή ή κ ο π έ λ α . "Ο σ ο ή

π ε τ τ ίν α ά ν ά β ε ι, τ ό σ ο π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί λ έ ξ ε ι ς π ο ύ

τ ή ς έ χ ο υ ν μ ά θ ε ι φ ί λ ο ι τ ή ς δ ικ ή ς τ η ς ή λ ι κ ί α ς , ν ε α ρ ο ί π ο ύ έ χ ο υ ν

π ε ρ ά σ ε ι ά π ό τ ά π α ν ε π ι σ τ ή μ ι α , κ α ί ή Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε ξ έ ρ ε ι κ α λ ά ό τ ι τ ίς χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί ά κ ρ ιβ ώ ς ε π ε ι δ ή ε κ ε ί ν η ς τ ή ς ε ίν α ι ά κ α τ α ν ό η τ ε ς .

Κ ο ι τ ά ζ ε ι τ ή μ ύ τ η π ά ν ω σ τ ή ν ό π ο ί α χ ο ρ ο π η δ ο ύ ν τ ά γ υ α λ ιά , κ α ί

σ κ έ π τ ε τ α ι ό τ ι α ύ τ ά τ ά γ υ α λ ι ά κ α ί α ύ τ έ ς ο ί λ έ ξ ε ις ο ί ά κ α τ α ν ό η τ ε ς ,

τ α ι ρ ι ά ζ ο υ ν γ ά ν τ ι. Α ξ ί ζ ε ι ν ά τ ά π ρ ο σ έ ξ ε ι ς τ ά γ υ α λ ι ά , σ τ ή μ ύ τ η

τ ή ς π ε τ τ ίν α ς ! Ο ύ δ ε ίς ά γ ν ο ε ΐ ό τ ι ό Γ κ α ΐτ ε κ α τ α δ ίκ α ζ ε ώ ς

έ ν δ ε ι ξ η κ α κ ο ύ γ ο ύ σ τ ο υ , ώ ς έ κ κ ε ν τ ρ ι κ ό τ η τ α , τ ό ν ά φ ο ρ ά ε ι κ α ν ε ίς

γ υ α λ ι ά δ η μ ο σ ίω ς . ’Ά ν π α ρ ’ ό λ α α ύ τ ά ή π ε τ τ ίν α τ ά φ ο ρ ά ε ι, ε ν μ έ σ η Β α ϊ μ ά ρ η , ε ί ν α ι γ ιά ν ά π ρ ο κ α λ έ σ ε ι ά ν α ιδ έ σ τ α τ α κ α ί γ ιά ν ά

δ ε ίξ ε ι ό τ ι ά ν ή κ ε ι σ τ ή ν έ α γ ε ν ι ά , α ύ τ ή ν ά κ ρ ιβ ώ ς π ο ύ δ ι α κ ρ ί ν ε τ α ι

ά π ό τ ίς ρ ο μ α ν τ ι κ έ ς π ε π ο ι θ ή σ ε ις κ α ί ά π ό τ ό ν ά φ ο ρ ά ς γ υ α λ ι ά .

"Ο τ α ν κ ά π ο ι ο ς δ ι α δ η λ ώ ν ε ι, μ έ ύ π ε ρ η φ ά ν ε ι α κ α ί π ε ί σ μ α , ό τ ι

ά ν ή κ ε ι σ τ ή ν έ α γ ε ν ι ά , ξ έ ρ ο υ μ ε κ α λ ά τ ί θ έ λ ε ι ν ά π ε ι: θ έ λ ε ι ν ά π ε ι

ό τ ι θ ά β ρ ί σ κ ε τ α ι ά κ ό μ α σ τ ή ζ ω ή ό τ α ν ο ί ά λ λ ο ι (σ τ ή ν π ε ρ ί π τ ω σ η

τ ή ς π ε τ τ ίν α ς : ό Γ κ α ΐτ ε κ α ί ή Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε ) θ ά τ ρ ώ ν ε γ ε λ ο ι ω δ έ -σ τ α τ α τ ά ρ α δ ί κ ια ά π ’ τ ίς ρ ίζ ε ς .

'Η π ε τ τ ίν α μ ι λ ά ε ι , έ ξ ά π τ ε τ α ι ο λ ο έ ν α κ α ί π ι ό π ο λ ύ κ α ί

ξ α φ ν ικ ά τ ό χ έ ρ ι τ ή ς Χ ρ ι σ τ ι ά ν ε τ ιν ά ζ ε τ α ι σ τ ό ν ά έ ρ α . Τ ή ν τ ε λ ε υ -

62



τ α ί α σ τ ι γ μ ή , σ υ ν ε ιδ η τ ο π ο ι ε ί δ τ ι δ έ ν ε ίν α ι κ α θ ό λ ο υ σ ω σ τ ό ν ά

χ α σ τ ο υ κ ί ζ ε ις μ ι ά κ α λ ε σ μ έ ν η . 5Α ν α χ α ι τ ί ζ ε ι τ ή ν κ ί ν η σ ή τ η ς , κ α ί

τ ό χ έ ρ ι τ η ς μ ό λ ι ς π ο ύ α γ γ ί ζ ε ι τ ό μ έ τ ω π ο τ ή ς π ε τ τ ίν α ς . Τ ά

γ υ α λ ιά π έ φ τ ο υ ν χ ά μ ω κ α ί σ π ά ν ε σ έ χ ί λ ι α κ ο μ μ ά τ ια . Τ ρ ι γ ύ ρ ω , ά μ ή χ α ν ο ι , ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι σ τ ρ έ φ ο ν τ α ι κ α ί π α γ ώ ν ο υ ν * ά π ό τ ή γ ε ι τ ο -

ν ικ ή α ί θ ο υ σ α , ό κ α κ ο μ ο ί ρ η ς ό "Α ρ ν ιμ τ ρ έ χ ε ι κ α ί, μ ή β ρ ί σ κ ο ν τ α ς

τ ίπ ο τ α π ιό έ ξ υ π ν ο ν ά κ ά ν ε ι, σ κ ύ β ε ι ν ά μ α ζ έ ψ ε ι τ ά κ ο μ μ α τ ά κ ια

σ ά ν ν ά ή θ ε λ ε ν ά τ ά ξ α ν α κ ο λ λ ή σ ε ι .

Γ ιά π ο λ λ έ ς ώ ρ ε ς , δ λ ο ι π ε ρ ι μ έ ν ο υ ν μ έ ά γ ω ν ία τ ή ν ε τ υ μ η γ ο ρ ία

τ ο ϋ Γ κ α ιτ ε . Π ο ι ό ν θ ά ύ π ε ρ α σ π ι σ τ ε ΐ δ τ α ν τ ά μ ά θ ε ι δ λ α ;

Ό Γ κ α ίτ ε ύ π ε ρ α σ π ί ζ ε τ α ι τ ή Χ ρ ι σ τ ιά ν ε κ α ί κ λ ε ίν ε ι ο ρ ι σ τ ικ ά τ ή ν π ό ρ τ α τ ο υ σ τ ο ύ ς δ ύ ο σ υ ζ ύ γ ο υ ς .

"Ο τ α ν σ π ά ε ι έ ν α π ο τ ή ρ ι , ε ίν α ι γ ο ύ ρ ι . "Ο τ α ν σ π ά ε ι έ ν α ς

κ α θ ρ έ φ τ η ς μ π ο ρ ε ΐ ν ά π ε ρ ι μ έ ν ε ι κ α ν ε ίς ε π τ ά χ ρ ό ν ι α γ ρ ο υ σ ο υ ζ ι ά ς .

Κ ι δ τ α ν τ ά γ υ α λ ι ά π ε τ ά γ ο ν τ α ι σ έ κ ο μ μ ά τ ια ; Ε ίν α ι ό π ό λ ε μ ο ς . eΗ

π ε τ τ ί ν α δ ι α κ η ρ ύ σ σ ε ι σ έ δ λ α τ ά σ α λ ό ν ι α τ ή ς Β α ϊμ ά ρ η ς δ τ ι «τ ό

χ ο ν τ ρ ό λ ο υ κ ά ν ι κ ο τ ρ ε λ ά θ η κ ε κ α ί τ ή δ ά γ κ ω σ ε ». Ή δ ια τ ύ π ω σ η

π ε ρ ν ά ε ι ά π ό σ τ ό μ α σ έ σ τ ό μ α κ α ί δ λ η ή Β α ϊμ ά ρ η γ ε λ ά ε ι μ έ χ ρ ι δ α κ ρ ύ ω ν . Α ύ τ ή ή ά θ ά ν α τ η δ ι α τ ύ π ω σ η , α ύ τ ό τ ό ά θ ά ν α τ ο γ έ λ ι ο ,

ά ν τ η χ ο ϋ ν ά κ ό μ α σ τ ’ α ύ τ ιά μ α ς .

63



2

Η Α Θ Α Ν Α Σ Ι Α . Ο Γ κ α ΐτ ε δ έ ν τ ή φ ο β ό τ α ν α ύ τ ή ν τ ή λ έ ξ η . Σ τ ό

β ι β λ ί ο τ ο υ 'Η ζ ω ή μ ο υ , π ο ύ φ έ ρ ε ι τ ό ν δ ιά σ η μ ο ύ π ό τ ιτ λ ο Dichtung

und Wahrheit, ο ίη σ η κ α ί ’Α λ ή θ ε ια , μ ι λ ά ε ι γ ιά τ ή ν α ύ λ α ί α τ ή ν

ό π ο ί α , ν ε α ρ ό ς δ ε κ α ε ν ν ιά χ ρ ό ν ω ν , π α ρ α τ η ρ ο ύ σ ε μ έ λ α χ τ ά ρ α σ τ ό

κ α ιν ο ύ ρ γ ι ο θ έ α τ ρ ο τ ή ς Λ ε ιψ ία ς . Σ τ ό β ά θ ο ς τ ή ς α ύ λ α ία ς ε ικ ο ν ί ζ ο

ν τ α ν (ε π ικ α λ ο ύ μ α ι τ ό ν Γ κ α ΐτ ε ) der Tempel des Ruhmes, ό Ν α ό ς τ ή ς Δ ό ξ α ς , κ α ί μ π ρ ο σ τ ά ά π ό α ύ τ ό ν ό λ ο ι ο ί μ ε γ ά λ ο ι δ ρ α μ α τ ο υ ρ -

γ ο ί ό λ ω ν τ ώ ν ε π ο χ ώ ν . Σ τ ή μ έ σ η , χ ω ρ ί ς ν ά τ ο ύ ς δ ί ν ε ι π ρ ο σ ο χ ή ,

«ε ν α ς ά ν τ ρ α ς μ έ ε ν α έ λ α φ ρ ύ κ ο ν τ ό σ α κ ά κ ι κ α τ ε υ θ υ ν ό τ α ν ί σ ι α

π ρ ό ς τ ό Ν α ό * φ α ι ν ό τ α ν ά π ό τ ή ν π λ ά τ η κ α ί δ έ ν π ρ ό σ φ ε ρ ε τ ίπ ο τ α

τ ό ε ξ α ι ρ ε τ ικ ό . Τ Η τ α ν ό Σ α ίξ π η ρ , ό ό π ο ι ο ς , χ ω ρ ί ς π ρ ο δ ρ ό μ ο υ ς ,

ά δ ι ά φ ο ρ ο ς σ τ ά μ ε γ ά λ α π ρ ό τ υ π α , β ά δ ι ζ ε χ ω ρ ί ς κ α μ ιά ύ π ο σ τ ή ρ ι ξ η

π ρ ό ς σ υ ν ά ν τ η σ η τ ή ς ά θ α ν α σ ί α ς ».eH ά θ α ν α σ ί α γ ι ά τ ή ν ό π ο ί α μ ι λ ά ε ι ό Γ α ΐτ ε δ έ ν έ χ ε ι β έ β α ια

τ ίπ ο τ α ν ά κ ά ν ε ι μ έ τ ή ν π ί σ τ η σ τ ή ν ά θ α ν α σ ία τ ή ς ψ υ χ ή ς . Π ρ ό κ ε ι -

τ α ι γ ιά μ ι ά ν ά λ λ η ά θ α ν α σ ία , β έ β η λ η , γ Γ α ύ τ ο ύ ς π ο ύ μ ε τ ά τ ό

θ ά ν α τ ό τ ο υ ς π α ρ α μ έ ν ο υ ν σ τ ή μ ν ή μ η τ ώ ν μ ε τ α γ ε ν έ σ τ ε ρ ω ν . *Ο

κ α θ έ ν α ς μ π ο ρ ε ΐ ν ά ε π ι δ ι ώ ξ ε ι α ύ τ ή τ ή ν ά θ α ν α σ ία , λ ι γ ό τ ε ρ ο ή

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο μ ε γ ά λ η , λ ι γ ό τ ε ρ ο ή π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο π α ρ α τ ε τ α μ έ ν η ,

κ α ί ό κ α θ έ ν α ς τ ή ν σ κ έ π τ ε τ α ι ή δ η ά π ό τ ή ν ε φ η β ε ία . "Ο τ α ν ή μ ο υ ν μ ικ ρ ό π α ιδ ί , π ή γ α ι ν α π ε ρ ί π α τ ο τ ή ν Κ υ ρ ια κ ή σ ’ έ ν α χ ω ρ ι ό τ ή ς

ο ρ α β ί α ς ό δ ή μ α ρ χ ο ς τ ο ϋ ο π ο ί ο υ , έ λ ε γ α ν , φ ύ λ α γ ε σ τ ό σ α λ ό ν ι

τ ο υ έ ν α φ έ ρ ε τ ρ ο ό π ο υ ξ ά π λ ω ν ε , σ έ σ τ ιγ μ έ ς ε ύ φ ο ρ ία ς ή ό τ α ν

α ι σ θ α ν ό τ α ν ιδ ι α ίτ ε ρ α ι κ α ν ο π ο ι η μ έ ν ο ς ά π ό τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ , κ α ί

φ α ν τ α ζ ό τ α ν τ ή ν κ η δ ε ία τ ο υ . Δ έ ν έ χ ε ι π ο τ έ ζ ή σ ε ι τ ίπ ο τ α π ι ό

ώ ρ α ΐο ά π ό α ύ τ έ ς τ ίς σ τ ιγ μ έ ς τ ή ς ο ν ε ιρ ο π ό λ η σ η ς σ τ ό β ά θ ο ς έ ν ό :

φ ε ρ έ τ ρ ο υ : τ ό τ ε ζ ο ϋ σ ε τ ή ν ά θ α ν α σ ία τ ο υ .’Α π έ ν α ν τ ι σ τ ή ν ά θ α ν α σ ία , ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι δ έ ν ε ίν α ι Ι σ ο

ν ά δ ια κ ρ ί ν ο υ μ ε τ ή ν μ ικ ρ ή ά θ α ν α σ ία , α ν ά μ ν η σ η ε ν ό ς (

64



στό νοϋ εκείνω ν πού τόν γνώ ρισαν (τήν άθανασία τήν όποία

ονειρευόταν ό δήμαρχος τοϋ χω ριού τής Μ οραβίας), καί τήν

μ ε γ ά λ η ά θ α ν α σ ία , άνάμνηση ενός άνθρώ που στό νοϋ εκείνω ν πού

δέν τόν γνώ ρισαν. 'Υ πάρχουν σταδιοδρομίες πού έξ ορισμούφέρνουν άντιμέτω πο έναν άνθρω πο μέ τή μεγάλη άθανασία,

ά βέβαιη είναι ή άλήθεια, βλέπε άπίθανη, άλλά χω ρίς άμφιβολία

δυνατή: είναι οίσταδιοδρομίες τοϋ καλλιτέχνη καίτοϋ πολιτικού.

Ά πό όλους τούς Ε ύρω παίους πολιτικούς τοϋ καιρού μας, ό

Φ ρανσουά Μ ιττεράν είναι χω ρίς συζήτηση αύτός πού παραχώ

ρησε τή μεγαλύτερη θέση στήν άθανασία στίς σκέψεις του.

Θ υμάμαι τήν άλησμόνητη τελετή πού είχε οργανω θεί τό 198!μετά τήν έκλογή του στήν προεδρία. Σ τήν πλατεία τοϋ Π ανθέου

είχε μαζευτείένα ένθουσιώ δες πλήθος, άπό τό όποιο άπομακρύν-

θηκε: δρασκέλιζε τή φαρδιά σκάλα (άκριβώ ς δπω ς ό Σαίξπη ρ

κατευθυνόμενος πρός τό Ν αό τής Δ όξας, στήν αύλαία πού

περιγράφει ό Γ καίτε), μέ τρία τριαντάφυλλα στό χέρι. ’Έ πειτα,

καθώ ς έξαφ ανιζόταν άπό τά μάτια τοϋ λαοϋ, βρέθηκε μόνος

άνάμεσα στούς τάφ ους τώ ν εξήντα τεσσάρω ν επιφανώ ν νεκρώ ν,έχοντας άκολουθηθεΐ στή στοχαστική του μοναξιά μόνο άπό μιά

κάμερα, ένα συνεργείο κινηματογραφιστώ ν καί άπό μερικά εκα

τομμύρια Γ άλλω ν πού, ύπό τόν καταιγισμό τής Έ ν ά τ η ς τοϋ

Μ πετόβεν, ήσαν καρφω μένοιμπροστά στή μικρή οθόνη. Ά κού-

μπησε διαδοχικά τά τρία αύτά τριαντάφυλλα πάνω στούς τάφους

τώ ν τριώ ν νεκρώ ν πού άνάμεσα σέ δλους εΐχε έπιλέξει. "Ο πω ς

ένας χω ρομέτρης φύτεψε τά τρία αύτά τριαντάφυλλα σάν τρεις

πασσάλους στό άπέραντο έργοτάξιο τής αιω νιότητας, γιά νά

χαράξει έτσι τό τρίγω νο στή μέση τοϋ οποίου θά ύψ ω ναν τό

άνάκτορό του.

Ό Β αλερύ Ζισκάρ ντ’ Έ σταίν, προκάτοχός του στήν προε

δρία, προσκάλεσε τό 1974 στό πρώ το του πρόγευμα στό Μ έγαρο

τώ ν ' Η λυσίω ν, τούς σκουπιδιάρηδες. Α ύτή ήταν ή χειρονομία

ενός εύαίσθητου άστοϋ, πού φροντίζει νά τόν άγαπήσουν οί

άπλοί άνθρω ποι καί νά τούς κάνει νά πιστέψ ουν δτι ήταν ένας

άπό τούς δικούς τους. ' Ο Μ ιττεράν δέν ήταν άρκετά καθαρός γιά

νά θέλεινά μοιάζειστούς σκουπιδιάρηδες (κανένας πρόεδρος δέν

5 65



μπορεΐ νά τό καταφέρει αύτό)· ήθελε νά μοιάζει στούς νεκρούς,

πράγμα πού φανερώ νει μιά πιό μεγάλη σοφ ία διότι, καθώ ς ό

θάνατος καί ή άθανασία κάνουν ένα άχώ ριστο ζευγάριεραστώ ν,

εκείνος τοϋ οποίου τό πρόσω πο μπερδεύεται μέ τό πρόσω πο τώ ν

νεκρώ ν είναι άθάνατος άπό τότε πού είναι ζω ντανός.'Ο Α μερικα νός πρόεδρος Τ ζίμμυ Κ άρτερ μοϋ ήταν πάντα

συμπαθής, άλλά ένιω σα σχεδόν άγάπη γΓ αύτόν κοιτάζοντάς τον

στήν τηλεοπτική οθόνη, νά τρέχει μέ φόρμα άθλητική μαζί μέ

μιά όμάδα συνεργατώ ν, προπονητώ ν καί γορίλω ν ξαφ νικά, τό

κούτελό του γυάλισε άπό τόν ιδρώ τα, τό πρόσω πό του σύσπαστη -

κε, οι συνεργάτες έσκυψ αν άπό πάνω του, τόν άρπαξαν άπό τή

μέση: μιά μικρή καρδιακή κρίση. Τ ό τζόγκινγκ θά έπρεπε νάδώ σει στόν πρόεδρο τήν εύκαιρία νά δείξει στό λαό τήν αιώ νια

νεότητά του. Γιά τό σκοπό αύτό είχαν καλέσει τούς κάμεραμεν,

καίδέν είναι δικό τους λάθος ότι χρειάστηκε νά μάς δείξουν, στή

θέση ενός άθλητή πού ξεχειλίζει άπό ζω ή, έναν άνθρω πο πού

γερνούσε καί είχε γκίνια.

'Ο άνθρω πος επιθυμεί τήν άθανασία, καί μιά μέρα ή κάμερα

μάς δείχνει τό στόμα του παραμορφω μένο άπό μιά θλιβερήγκριμάτσα, τό μόνο πράγμα πού θά μάς μείνει άπό αύτόν καίπού

θά μεταμορφω θεί σέ παραβολή όλης τής ζω ής του: θά περάσει

στήν άθανασία τή λεγόμενη κ α τ α γ έ λ α σ τ η . Ό Τύχο Μ πραχέ

ήταν ένας μεγάλος άστρονόμος, άλλά σήμερα δέν θυμόμαστε πιά

τίποτα άπό αύτόν, εκτός άπό εκείνο τό περίφημο δείπνο στήν

αύτοκρατορική αύλή τής Π ράγας, στή διάρκεια τοϋ οποίου

συγκράτησε αιδημόνω ς τήν έπιθυμία του νά πάει στόν καμπινέ,τόσο καλά πού ή κύστη του έξερράγη, καίεκείνος, μάρτυρας τής

ντροπής καί τώ ν ούρω ν, πήγε άκαριαΐα νά συναντήσει τούς

καταγέλαστους άθάνατους. Τ ούς συνάντησε, όπω ς άργότερα καί

ή Χ ριστιάνε Γκαιτε, έσαείμεταμορφω μένη σέ τρελό λουκάνικο.

Σ ’ όλο τόν κόσμο, δεν γνω ρίζω ένα μυθιστοριογράφο πού νά μοϋ

είναι πιό άγαπητός άπό τόν Ρόμπερτ Μ ούζιλ. Π έθανε ένα πρω ί

σηκώ νοντας άλτήρες. "Ο ταν κιέμένα μοϋ συμβαίνει νά σηκώ νωέπίσης, προσέχω μέ άγω νία τό σφυγμό μου καί φοβάμαι μήπω ς

πεθάνω μέ τούς άλτήρες στό χέρι, όπω ς ό άγαπημένος μου



συγγραφέας, νά τί θά μέ εκανε εναν επίγονο τόσο απίστευτο,

τόσο μανιώ δη, τόσο φανατικό, πού ή καταγέλαστη άθανασία θά

μοϋ ήταν άμέσω ς εξασφαλισμένη.



3

Α ς Φ Α Ν Τ Α ΣΤ Ο Υ Μ Ε ότι τήν εποχή τοϋ αύτοκράτορα Ροδόλφου

είχαν ύπάρξει οί κάμερες (εκείνες πού έκαναν τόν Κ άρτερ

αθάνατο) καί ότι είχαν κινηματογραφήσει τό δείπνο στήν αύλή,

όπου ό Τ ύχο στριφογύριζε στήν καρέκλα του, χλώ μιαζε, σταύ

ρω νε τά πόδια και τά μάτια του συστρέφονταν άσπρα. "Α ν

μπορούσε νά ξέρει ότι τόν παρατηρούσαν μερικά εκατομμύρια

θεατώ ν, τό βάσανό του θά είχε δεκαπλασιαστεί καί τά γέλια θά

αντηχούσαν πιό δυνατά στούς διαδρόμους τής άθανασίας του. ' Ο

λαός, πού ψ άχνει απεγνω σμένα ιλαρούς λόγους ύπαρξης, οπω σ

δήποτε θά άξίω νε νά προβάλλεται κάθε Π ρω τοχρονιά τό φ ιλμ γιά

τόν διάσημο αστρονόμο πού ντρεπόταν νά κατουρήσει.

Η εικόνα αύτή μοϋ γεννάει ενα ερώ τημα: μήπω ς στήν εποχή

πού ύπάρχουν οί κάμερες, ή άθανασία έχει άλλάξει χαρακτήρα;

Δ έν διστάζω νά άπαντήσω : κατά βάθος, όχι* διότι πρίν άκόμα

επινοηθεί, ό φ ω τογραφικός φακός ύπήρχε ήδη ώ ς ή ίδια ή μή

ύλοποιημένη ούσία του. Χ ω ρίς κανένας άληθινός φακός νά τούς

έχει σημαδέψει, οί άνθρω ποι ήδη συμπεριφέρονταν σάν νά τούς

φω τογράφιζαν. Γύρω άπό τόν Γ καΐτε δέν έτρεχε ποτέ κανένα

κοπάδι φω τογράφω ν, άλλά έτρεχαν σκιές φω τογράφω ν πού προβάλλονταν πρός αύτόν άπό τά βάθη τοϋ μέλλοντος. "Ε τσι, γιά

παράδειγμα, στή διάρκεια τής περίφημης συνάντησής του μέ τόν

Ν απολέοντα. Σ τήν κορυφή τής σταδιοδρομίας του, τότε, ό

αύτοκράτορας τώ ν Γ άλλω ν είχε συγκεντρώ σει στήν Έ ρφ ούρτη

όλους τούς Ε ύρω παίους ήγέτες, προκειμένου νά τούς κάνει νά

κατακυρώ σουν τό μοίρασμα τής εξουσίας άνάμεσα στόν ίδιον

καί στόν αύτοκράτορα τής Ρω σίας.Κ ατά τούτο, ό Ν απολέω ν ήταν γιά τά καλά Γ άλλος: εκατοντά

δες χιλιάδω ν νεκροί δέν άρκοϋσαν γιά νά τόν ικανοποιήσουν,

ήθελε ώ ς προσαύξηση τό θαυμασμό τώ ν συγγραφέω ν. Ρώ τησε

68



τόν μορφω τικό του σύμβουλο ποιες ήσαν οιανώ τατες πνευματι

κές αρχές τής Γερμανίας τοϋ καιρού* ό σύμβουλος κατονόμασε

πρώ τα απ’ όλα έναν κάποιον Κ ύριο Γκαιτε. Γκαιτε! Ό Ν απολέ

ω ν χτύπησε τό κούτελό του: αύτός πού έγραψ ε Τ ά π ά θ η τ ο υ ν ε α ρ ο ύ

Β ε ρ Θ έ ρ ο ν ! Στή διάρκεια τής έκστρατείας στήν Α ίγυπτο, είχε

παρατηρήσει μιά μέρα ότι οι αξιω ματικοί του ήσαν βυθισμένοι

στήν ανάγνω ση αύτοϋ τοϋ βιβλίου. Έ πειδή καίό ϊδιος τό ήξερε,

έγινε πϋρ καί μανία. Ε ίχε κατηγορήσει αγριεμένος τούς αξιω μα

τικούς του γιατί διάβαζαν τέτοιες αισθηματικές φλυαρίες καί

τούς είχε μιά γιά πάντα απαγορεύσει ν ’ ανοίγουν ένα μυθιστόρη

μα. Ό ποιοδή ποτε μυθιστόρημα. Ν ά διάβαζαν ιστορικά βιβλία,πού είναι πολύ πιό χρήσιμα! Τή φορά αύτή όμω ς, εύχαριστημέ-

νος πού μάθαινε ποιός ήταν ό Γκαιτε, αποφάσισε νά τόν καλέσει,

Τό έκανε μέ άκόμα μεγαλύτερη εύχαρίστηση, καθώ ς κατά τόν

σύμβουλό του, ό Γ καίτε ήταν διάσημος κυρίω ς ώ ς δραματουργός.

Τό θέατρο, άντίθετα μέ τά μυθιστορήματα, είχε τήν εϋνοια τοϋ

Ν απολέοντα, γιατί τοϋ θύμιζε τίς μάχες. Κ αθώ ς ήταν ό ϊδιος ένας

μεγάλος δημιουργός μαχώ ν καί μαζί ένας ασύγκριτος σκηνοθέτης, πίστευε βαθιά μέσα του ότι ήταν ό μεγαλύτερος τραγικός

ποιητής όλίον τώ ν έποχώ ν, μεγαλύτερος άπό τόν Σοφ οκλή,

μεγαλύτερος άπό τόν Σαίξπηρ.

' Ο μορφ ω τικός σύμβουλος ήταν ένας άνθρω πος ικανός, ό

όποιος όμω ς συχνά τύχαινε νά τά μπερδεύει. Ε ίναι άλήθεια ότι ό

Γ καίτε άσχολιόταν πολύ μέ τό θέατρο, άλλά ή δόξα του δέν

όφ ειλε πολλά στά θεατρικά του έργα. f Ο σύμβουλος τοϋ Ν απολέοντα τόν έπαιρνε μάλλον γιά τόν Σ ίλλερ! Στό κάτω κάτω , μιά καί

ό Σ ίλλερ ήταν πολύ συνδεδεμένος μέ τόν Γ καιτε, δέν ήταν τόσο

άνάξιο νά φτιάξει κανείς άπό δύο φ ίλους έναν καίμόνον ποιητή*

μπορεΐ κιόλας ό σύμβουλος νά ένεργοϋσε μέ πλή ρη έπίγνω ση

τοϋ πράγματος, στά πλαίσια μιάς άξιέπαινης παιδαγω γικής φρο

ντίδας, δημιουργώ ντας γιά τόν Ν απολέοντα, ώς σύνθεση τοϋ

γερμανικού κλασικισμού, τό πρόσω πο ενός Φ ρήντριχ Β όλφ γκανγκΣ ιλλγκαΐτε.

"Ο ταν ό Γκαιτε (χω ρίς νά ύποψ ιάζεται ότι ήταν ό Σ ιλλγκαΐτε)

πήρε τήν πρόσκληση, κατάλαβε άμέσω ς ότι έπρεπε νά τήν

69



δεχτεί. Π λησίαζε τά εξήντα. Π ροσέγγιζε τό θάνατο καί μαζί μ ’

αύτόν τήν άθανασία (διότι ό θάνατος καί ή άθανασία, όπω ς έχω

πει, φτιάχνουν ενα ζευγάρι άχώ ριστο, πιό ω ραίο άπό τόν Μ άρξ

καί τόν ’Έ νγκελς, τόν Ρω μαίο καίτήν Μ ουλιέττα, τόν Λ ώ ρελ καίτόν Χ άρντυ) καί ό Γ καΐτε δέν μπορούσε νά πάρει άψ ήφιστα τήν

πρόσκληση ενός άθανάτου. Μ ολονότι τότε ήταν πολύ άπασχο-

λημένος μέ τή θεω ρία τώ ν χρω μάτω ν, τήν όποία έκρινε ώ ς

αποκορύφ ω μα τοϋ έργου του, παράτησε τό χειρόγραφ ό του καί

έφυγε γιά τήν Έ ρφ ούρτη όπου, στίς 2 ’Ο κτω βρίου 1808, πραγμα-

τοποιήθηκε ή άλησμόνητη συνάντηση μεταξύ ενός άθάνατου

ποιητή καί ενός άθάνατου στρατηλάτη.

70



4

Σ υ ν ο δ ε υ μ ε ν ο ς άπό κινητικές σκιές φω τογράφω ν, μέ τόν ύπα-

σπιστή τοϋ Ν απολέοντα νά τόν οδηγεί, ό Γ καιτε άνεβαίνει τή

φαρδιά σκάλα καί, άπό μιά άλλη σκάλα καί άπό άλλους διαδρό

μους, κατευθύνεται πρός μία μεγάλη αίθουσα στό βάθος τήςόποίας ό Ν απολέω ν, καθισμένος στό τραπέζι του, παίρνει τό

πρω ινό του. Γύρω του μυρμηγκιάζουν άντρες μέ στολή πού τοϋ

ύποβάλλουν άναφορές, καίό στρατηλάτης τούς άπαντά χω ρίς νά

σταματήσει τό μάσημα. Π ερνούν μερικά λεπτά προτού ό ύπασπι-

στής τολμήσει νά τοϋ δείξει τόν Γκαιτε, πού στέκει άκίνητος

στήν άκρη. 'Ο Ν απολέω ν σηκώ νει τά μάτια καί γλιστράει τό

δεξί του χέρι κάτω άπό τό σακάκι, μέ τήν παλάμη πάνω στόστομάχι. Ε ίναι μιά χειρονομία πού συνηθίζει νά κάνει όταν τόν

περιτριγυρίζουν οί φω τογράφοι. Κ αταπίνοντας βιαστικά (γιατί

δέν είναι καλό νά σέ φω τογραφίζουν όταν έχεις τό πρόσω πο

παραμορφω μένο άπό τό μάσημα, μέ δεδομένη τήν κακία τώ ν

φω τογράφω ν πού ξετρελαίνονται γΓ αύτό τό είδος τώ ν πορτραί-

τω ν), πετάειμέ δυνατή φω νή γιά νά τόν άκούσουν όλοι: «Ν ά ένας

άντρας!»Π ρόκειται άκριβώ ς γΓ αύτό πού στή Γ αλλία σήμερα ονομά

ζουν «μιά μικρή φράση». Ο ί πολιτικοί εκστομίζουν μακρεΐς

λόγους επαναλαμβάνοντας, χω ρίς τόν παραμικρό δισταγμό, πά

ντοτε τό ϊδιο πράγμα, γνω ρίζοντας έτσι κι άλλιώ ς ότι τό κοινό

δέν θά μάθει παρά μερικές λέξεις πού θά άναφερθοϋν άπό τούς

δημοσιογράφους* γιά νά τούς διευκολύνουν τό έργο καί γιά νά

τούς χειραγω γήσουν λιγάκι, παραθέτουν μέσα στούς λόγουςαύτούς πού είναι όλο καίπερισσότερο πανομοιότυποι, μία ή δύο

φράσεις τίς όποιες δέν έχουν ποτέ πει* αύτό καθ’ εαυτό είναι

τόσο άπρόβλεπτο, τόσο εκπληκτικό, πού ή μικρή φράση γίνεται

έξ ορισμού διάσημη. Σήμερα, ή τέχνη τής πολιτικής δέν συνί-

71



ύπόκλιση. — Κ αί έχετε παιδιά; —"Ενα γιό. —Κ αί ό δικός σας

Κ άρολος-Α ϋγουστος;» λέειό Ν απολέω ν αναπάντεχα έξακοντίζο-

ντας στόν Γ καίτε τό όνομα τοϋ ήγεμόνα τής Β αϊμάρης τόν όποιο

προφανώ ς δέν συμπαθεί.Ό Γ καίτε δέν θέλει νά κακολογήσει τόν πρίγκιπά του, άλλά

καθώ ς δέν θέλει έπίσης νά άντιμιλήσει σ ’ έναν άθάνατο, άντι-

τάσσει μέ μιά όλότελα διπλω ματική εύχέρεια ότιό Κ άρολος-Α ϋ-

γουστος έχει κάνει πολλά γιά τίς επιστήμες καί γιά τίς τέχνες.

Ή άναφ ορά στίς τέχνες δίνει στόν άθάνατο στρατηλάτη τήν

εύκαιρία νά σηκω θεί άπό τό τραπέζι, νά ξαναβάλει τό χέρι του

κάτω άπό τό σακάκι, νά προχω ρήσει μερικά βήματα πρός τήνκατεύθυνση τοϋ ποιητή καί νά άναπτύξει μπροστά του τίς ιδέες

του γιά τό θέατρο. Π άραυτα, ρίγη διαπερνούν τό άθέατο κοπάδι

τώ ν φω τογράφω ν, οί μηχανές κροταλίζουν καί ό στρατηλάτης

πού άπομακρύνεται μέ τόν ποιητή γιά μιά προσω πική συζήτηση,

χρειάζεται νά ύψ ώ σει τή φω νή του γιά νά άκούγεται μέσα στήν

αίθουσα. Π ροτείνει στόν Γ καίτε νά γράψ ει ένα έργο γιά τό

συνέδριο τής Έ ρφ ούρτης, μιά καί αύτό οφ είλει επιτέλους νάέξασφαλίσει στήν άνθρω πότητα τήν εύδαιμονία καί τήν ειρήνη.

«Τό θέατρο», προσθέτει μέ δυνατή φω νή, «θά έπρεπε νά γίνει τό

σχολείο τοϋ λαοϋ!» (ιδού ή δεύτερη μικρή φράση του πού θά

άξιζε νά δημοσιευθεΐ πρω τοσέλιδη τήν επομένη). «Κ αί θά ήταν

κομψ ό», έξακολουθεΐ πιό σιγά, «νά αφιερω θεί τό έργο στόν

τσάρο ’ Α λέξανδρο». (Δ ιότι περί αύτοϋ πρόκειται στή σύνοδο

τής Έ ρφ ούρτης! αύτόν θέλει ό Ν απολέω ν νά κάνει σύμμαχότου!). Έ πειτα, έπιβάλλει στόν Σ ιλλγκαΐτε ένα μικρό μάθημα

λογοτεχνίας, άλλά τόν διακόπτει ένας άπό τούς ύπασπιστές του

καί χάνει τόν ειρμό. Μ έ τήν έλπίδα νά τόν ξαναβρεΐ, έπαναλαμ-

βάνει δυό φορές άκόμα, χω ρίς οϋτε λογική οϋτε πεποίθηση, ότι

τό θέατρο είναι τό σχολείο τοϋ λαοϋ, μετά (αύτό είναι! επιτέλους!

ξαναβρίσκει τόν ειρμό!) φθάνει στό Θ ά ν α τ ο τ ο ν Κ α ίσ α ρ ο ς τοϋ

Β ολταίρου. 'Ω ραίο παράδειγμα, κατά τήν άποψ ή του, ενόςποιητή πού έχασε τήν εύκαιρία νά γίνει ό έκπαιδευτής τοϋ λαοϋ.

' Η τραγω δία του θά έπρεπε νά δείχνει ένα μεγάλο στρατηλάτη

πού εργάστηκε γιά τήν εύημερία τοϋ άνθρώ πινου γένους, άλλά

73



εμποδίστηκε νά πραγματοποιήσει τά εύγενή του σχέδια άπό εναν

άδόκητο θάνατο. Ο ί τελευταίες λέξεις άντήχησαν μελαγχολικά

καί ό στρατηλάτης κοιτάζει τόν ποιητή ϊσια μές στά μάτια: «Ν άενα σπουδαίο θέμα γιά σάς!»

Τ όν διακόπτουν όμω ς καίπάλι. Ο ίστρατηγοί μπαίνουν στήν

αίθουσα, ό Ν απολέω ν βάζειτό χέρι άπό κάτω άπ’ τό σακάκι του,

κάθεται στό τραπέζι του, τσιμπάει ενα κομμάτι κρέας μέ τό

πιρούνι του καί άρχίζει νά μασάει άκούγοντας τίς άναφ ορές. Ο ί

σκιές τώ ν φω τογράφω ν έχουν εξαφ ανιστεί. Ό Γκαίτε κοιτάζει

γύρω του, στέκεται μπροστά στούς πίνακες. ’Έ πειτα, πλησιάζοντας τόν ύπασπιστή πού τόν είχε συνοδεύσει, τόν ρω τάει άν

τελείω σε ή άκρόαση. Ό ύπασπιστής λέει ναί, τό πιρούνι τοϋ

Ν απολέοντα ύψ ώ νεται καί ό Γκαΐτε φεύγει.

74



5

Η Π Ε Τ Τ Ι Ν Α ήταν ή κόρη τής Μ αξιμιλιάνε Λ α Ρός, τής γυναίκας

μέ τήν όποία ό Γ καίτε ήταν ερω τευμένος όταν ήταν είκοσι τριώ ν

χρόνω ν. "Α ν έξαιρέσει κανείς κάποια άθώ α φ ιλιά, ήταν ένας

έρω τας άυλος, καθαρά συναισθηματικός, καί επιπλέον τόσο

χω ρίς συνέπειες, ώ στε ή μητέρα τής Μ αξιμιλιάνε είχε, έν καιρώ

τώ δέοντι, παντρέψ ει τήν κόρη της μέ τόν πλούσιο ’ Ιταλό

έμπορο Μ πρεντάνο* όταν τούτος εδώ είδε πώ ς ό νεαρός ποιητής

είχε τήν πρόθεση νά συνεχίζει νά έρω τοτροπεΐ μέ τή γυναίκα

του, τόν πέταξε έξω άπό τό σπίτι του καί τού άπαγόρευσε νά

ξαναπατήσει τό πόδι του έκεΐ. Στή συνέχεια, ή Μ αξιμιλιάνε

γέννησε δώ δεκα παιδιά (τό κολασμένο ιταλικό άρσενικό της

κατασκεύασε είκοσι συνολικά!) άπό τά όποια ένα κορίτσι πού τό

βάφτισαν ’ Ελιζαμπέτ* ήταν ή Μ πεττίνα.

*Η Μ πεττίνα ένιω σε έλξη γιά τόν Γ καίτε άπό τά πολύ μικρά

της χρόνια. ’Ό χι μόνο επειδή στά μάτια όλης τής Γερμανίας

πορευόταν πρός τό Ν αό τής Δ όξας, άλλά επίσης επειδή είχε

πληροφ ορηθεΐ τήν έρω τική ιστορία τοϋ Γ καίτε μέ τή μητέρα της.

’Ε νδιαφέρθηκε μέ πάθος γΓ αύτόν τόν παλιό έρω τα, πού ήταν

άκόμα πιό μαγευτικός καθώ ς ήταν μακρινός (Θ εέ καί Κ ύριε,πήγαινε δεκατρία χρόνια πρίν άπό τή γέννηση τής Μ πεττίνας!)

καί, σιγά σιγά, τής μπήκε στό μυαλό ή ιδέα ότι είχε κρυφά

δικαιώ ματα στόν μεγάλο ποιητή, πού μέ τή μεταφορική έννοια

(ποιός άλλος παρά ό ποιητής θά έπρεπε νά πάρει στά σοβαρά τίς

μεταφορές;) θεω ρούσε τόν εαυτό της κόρη του.

Ο ί άντρες, είναι πασίγνω στο, έχουν μιά εξοργιστική τάση

ν’ άποφεύγουν τίς πατρικές τους ύποχρεώ σεις, νά μήν πληρώ νουν τή διατροφή, νά άρνοϋνται τήν πατρότητα. ’ Α ρνοϋνται νά

καταλάβουν ότι τό παιδί είναι ή πεμπτουσία κάθε έρω τα, άκόμα

κι άν δέν έχει πραγματικά συλληφθεΐ καίέρθειτόν κόσμο. Στήν

75



ερω τική άλγεβρα, τό παιδί είναι τό σημείο μιας μαγικής πρόσθε

σης δύο όντω ν. 5Α κόμα κι άν άγαπάει μιά γυναίκα χω ρίς νά τήν

άγγίζει, ό άντρας πρέπει νά συνυπολογίζει τήν πιθανότητα ό

ερω τάς του νά είναι γόνιμος καί ό καρπός του νά μή δει τό φω ςτής ήμέρας παρά δεκατρία χρόνια μετά τήν τελευταία συνάντηση

τώ ν ερω τευμένω ν. Ν ά λίγο πολύ τί θά επρεπε νά έλεγε ή

Μ πεττίνα στόν εαυτό της πρίν τολμ ήσει νά πάει στό σπίτι τοϋ

Γ καΐτε στή Β αϊμάρη. ΤΗ ταν τήν "Α νοιξη τοϋ 1807. Έ κείνη ήταν

είκοσι δύο χρόνω ν (δηλαδή είχε τήν ίδια ήλικία πού είχε εκείνος

τότε πού περιτριγύριζε τή μητέρα της), αλλά ένιω θε πάντα παιδί.

Μ ύστηριω δώ ς, ή αίσθηση αύτή τήν προστάτευε λές καί ήσαν τάπαιδικά χρόνια ή άσπίδα της.

' Η πονηριά όλης τής ζω ής της ήταν νά βρίσκει καταφύγιο

πίσω άπό τήν άσπίδα τώ ν παιδικώ ν χρόνω ν. 'Η πονηριά της,

άλλά καίή φύση της μαζί, γιατί τό παιδίτό ’έπαιζε άπό τά παιδικά

χρόνια. ΤΗ ταν πάντοτε λίγο ερω τευμένη μέ τόν ποιητή Κ λέμενς

Μ πρεντάνο, τόν μεγαλύτερο αδελφό της, καί καθόταν ήδονικά

στά γόνατά του. ’Ή δη άπό τότε (ήταν δεκατεσσάρω ν χρόνω ν),ήταν σέ θέση νά γεύεταιτήν τριπλά διφορούμενη κατάσταση τοϋ

παιδιού, τής άδελφής καί τής διψ ασμένης γιά έρω τα γυναίκας.

Ε ίναι δυνατόν νά πετάξεις ενα παιδί άπό τά γόνατά σου; Ο ύτε ό

Γ καΐτε δέν θά τά κατάφερνε.

Κ άθισε στά γόνατά του τήν ίδια άκόμα μέρα πού πρω τοσυνα-

ντήθηκαν τό 1807, άν τουλάχιστον πιστέψουμε τήν ίδια τή δική

της άφήγηση άργότερα: πρώ τα εγκαταστάθηκε στόν καναπέάπέναντι απ’ τόν Γκαΐτε* μέ μία περιστασιακή θλίψ η, εκείνος

μιλούσε γιά τή δούκισσα ’Α μαλία πού εΐχε πεθάνει λίγες μέρες

πρίν. ' Η Μ πεττίνα είπε ότι δέν είχε μάθειτίποτα γΓ αύτό. «Π ώ ς;

άπόρησε ό Γκαΐτε, δέν σάς ενδιαφέρει ή ζω ή τής Β αϊμάρης;» Κ αί

ή Μ πεττίνα: «Τ ίποτα δέν μ ’ ενδιαφέρει έκτος άπό σάς τόν ίδιο».

Χ αμογελώ 'ντας στή νεαρή γυναίκα, 6 Γ καΐτε πρόφ ερε τούτη τή

μοιραία φράση: «Ε ίσθε ένα χαριτω μένο παιδί». Μ όλις άκου σε τήλέξη «παιδί» ή Μ πεττίνα ένιω σε όλο της τό τράκ νά διαλύεται:

«Δ έν μπορώ νά μείνω στόν καναπέ», είπε καί πετάχτηκε όρθια.

«Κ αθίστε λοιπόν μέ τήν άνεσή σας», είπε ό Γ καΐτε καί ή

76



Μ πεττίνα έτρεξε νά τόν αγκαλιάσει καί κάθισε στά γόνατά του.

Π ρέπει νά δοκίμασε έκεΐ μιά αίσθηση τέτοιας άνεσης πού δέν

άργησε ν ’ άποκοιμηθεΐ σφιγμένη άπάνω του.

Ε ίναι δύσκολο νά πει κανείς ότι έτσι έγιναν όλα ή ότι ήΜ πεττίνα μάς έμπαίζει, άλλά άν μάς εμπαίζειτόσο τό καλύτερο:

μπορούμε έτσι νά καταλάβουμε τί εικόνα ήθελε νά δώ σει τοϋ

εαυτού της καί ποιά μέθοδο άκολουθοϋσε γιά νά πλησιάσει τούς

άντρες: όπω ς κάνει ένα παιδί, είχε δείξει μιά αύθάδη ειλικρίνεια

(δηλώ νοντας ότι τήν άφηνε αδιάφ ορη ό θάνατος τής δούκισσας,

καί βρίσκοντας άβολο τόν καναπέ όπου, πρίν άπό έκείνη, είχαν

καθίσει, εύγνώ μονες, δεκάδες καλεσμένω ν)· όπω ς κάνει έναπαιδί, είχε πηδήξει στό λαιμό τοϋ Γ καίτε καί είχε καθίσει στά

γόνατά του* καί τό άποκορύφω μα: όπω ς κάνειένα παιδί, τήν είχε

πάρει ό ύπνος έκεΐ.

Τ ίποτα δέν είναι περισσότερο προνομιακό άπό τό νά υιοθε

τείς μιά παιδιάστικη συμπεριφορά: καθώ ς είναι άκόμα άθώ ο καί

άπειρο, τό παιδί μπορεΐ νά έπιτρέψ ει στόν εαυτό του ό,τι θέλει*

καθώ ς δέν έχει άκόμα περάσει στόν κόσμο όπου βασιλεύει ό

τύπος, δέν είναι ύποχρεω μένο νά τηρεί τούς κανόνες τής καλής

συμπεριφοράς· μπορεΐ νά έκφράζει τά συναισθήματά του χω ρίς

νά ύπολογίζει τίς συνέπειες. Ο ίάνθρω ποι πού άρνοϋνταινά δοϋν

τήν Μ πεττίνα σάν παιδί τήν έβρισκαν θεόμουρλη (μιά μέρα,

ω θούμενη άπλώ ς άπό μιά αίσθηση εύτυχίας, είχε χορέψ ει στήν

κάμαρά της, είχε πέσει κάτω κι είχε άνοίξει τό κούτελό της στή

γω νιά ενός τραπεζιού), κακοαναθρεμμένη (στό σαλόνι, προτι

μούσε πάντοτε νά κάθεται χάμω ), καί κυρίω ς άθεράπευτα έπιτη-

δευμένη. ’Α ντίθετα, όσοι δέχονταν νά τήν άποδέχονται σάν

αιώ νιο παιδί, γοητεύονταν άπό τόν όλότελα φυσικό της αύθορ-

μητισμό.

' Ο Γ καίτε συγκινήθηκε άπό τό παιδί. Σέ άνάμνηση τής δικής

του νιότης, τής χάρισε ένα ω ραίο δαχτυλίδι. Κ αί τό ϊδιο βράδυ,

έγραψ ε λακω νικά στό σημειω ματάριό του: Mamsel Brentano.

11



τό σπίτι τοϋ Γκαΐτε, όπω ς καί τήν καρδιά του. 'Ο ύπολογισμός

αύτός δέν ήταν άπόλυτα σω στός. 'Ο Γ καίτε έκρινε έλαφ ρώ ς

κω μική τή λατρεία πού τοϋ ειχε ή μητέρα του (ποτέ δέν πήγαινενά τήν δειστή Φ ραγκφούρτη) καίοσφραινόταν εναν κίνδυνο στή

σχέση μιας εκκεντρικής κοπέλας μέ μιά μητέρα άφελή.

"Ο ταν ή Μ πεττίνα τοϋ διηγόταν τίς Ιστορίες πού είχε μάθει

άπό τή γηραιά κυρία, φαντάζομαι ότι θά δοκίμαζε άνάμεικτα

συναισθήματα. Κ ατ’ άρχάς, βεβαίω ς, κολακευόταν άπό τό ενδια

φέρον τής νέας κοπέλας. Τά λόγια της τοϋ ξυπνούσαν χίλιες δυό

κοιμισμένες άναμνήσεις πού τόν γοήτευαν. Σ ύντομα όμω ς άνακά-λυψ ε άνέκδοτα πού ούδέποτε είχαν παραχθεΐ ή πού τόν εμφάνι

ζαν κάτω άπό ένα πρίσμα τόσο γελοίο, πού δέν θά έπρεπε ποτέ νά

είχαν παραχθεΐ. ’Ε πιπλέον, όλα του τά παιδικά χρόνια, όλη του

ή νιότη, στίς διηγήσεις τής Μ πεττίνας χρω ματίζονταν ή έπαιρ

ναν μιά έννοια πού δέν τοϋ άρεσε. ’Ό χι ότι ή Μ πεττίνα ήθελε νά

χρησιμοποιήσει τίς παιδικές του άναμνήσεις εναντίον του* άλλά

ό καθένας (καί όχι μόνο ό Γ καΐτε) βρίσκει ενοχλητικό νάδιηγούνται τή ζω ή του έρμηνεύοντάς την μέ άλλον τρόπο άπό

τόν δικό του. Τ όσο, πού ό Γ καΐτε δοκίμασε μιά αίσθηση άπειλής:

αύτή ή νεαρή πού εξελισσόταν άνάμεσα στούς νέους διανοούμε

νους τοϋ ρομαντικού κινήματος (ό Γ καΐτε δέν είχε τήν παραμι

κρή συμπάθεια γΓ αύτούς) ήταν επικίνδυνα φιλόδοξη καί περ

νούσε τόν εαυτό της (μέ μιά φ υσικότητα πού άπτονταν τής

άφροσύνης) γιά μέλλοντα συγγραφέα. Μ ιά μέρα, έξάλλου, τοϋ τόείπε χω ρίς περιστροφές: ήθελε νά γράψ ει ένα βιβλίο βασισμένο

στίς άναμνήσεις τής μητέρας του. "Ε να βιβλίο γιά εκείνον, γιά

τόν Γκαΐτε! ’ Ε κείνη τή στιγμή, πίσω ά#ό τίς ερω τικές διαμαρτυ

ρίες, διέβλεψ ε τήν άπειλητική επιθετικότητα μιας πένας κι

άρχισε νά είναι προσεχτικός.

Ά λλά άκριβώ ς επειδή ήταν προσεκτικός, άπαγόρευε στόν

εαυτό του νά είναι δυσάρεστος. ΤΗ ταν πάρα πολύ επικίνδυνη γιάνά μπορέσει νά επιτρέψει στόν εαυτό του νά τήν κάνειεχθρό του*

άξιζε περισσότερο νά τήν έχει διαρκώ ς ύπό διακριτικό έλεγχο,

χω ρίς έπίσης νά ύπερβάλλει σέ εύγένεια, διότι ή παραμικρότερη

κίνηση πού θά μπορούσε νά έρμηνευθεΐ ώ ς ένδειξη ερω τικής

/ν



7

To 1810, στή διάρκεια τώ ν τριώ ν ήμερώ ν πού ή τύχη τούς έφερεμαζίστό Τ έπλιτζ, έκείνη έμπιστεύθηκε στόν Γ καίτε ότιέπρόκει-

το σύντομα νά παντρευτείτόν ποιητή Ά χιμ φόν Ά ρνιμ . Τοϋ τό

είπε, μέ μιά κάποια αμηχανία πιθανώ ς, διότι φοβόταν μήπω ς

εκείνος θεω ρήσει αύτή τή γαμήλια δέσμευση σάν τήν προδοσία

ενός έρω τα τόσο εκστατικά εξομολογημένου. *Η ανεπαρκής

εμπειρία πού ειχε άπό τούς άντρες δέν τήν άφηνε νά προβλέψ ει

ποιά μυστική χαρά μπορούσε νά προκαλέσει στόν Γκαΐτε μιάτέτοια είδηση.

Ά μέσω ς μετά τήν άναχώ ρηση τής Μ πεττίνας, έγραψ ε στήν

Χ ριστιάνε ένα γράμμα όπου μπορεΐκανείς νά διαβάσει τήν εξής,

γεμάτη εύχαρίστηση, φ ράση: «Mit Arnim ists wohl gewiss». Μ έ

τόν Ά ρνιμ , είναι άπολύτω ς σίγουρο. Στό ϊδιο γράμμα, εϋρισκε

μέ εύχαρίστηση τήν Μ πεττίνα «άληθινά πιό όμορφη καί πιό

άξιαγάπητη άπό άλλοτε», καί μπορούμε νά φανταστούμε γιατί

τού εμφανιζόταν έτσι: ό Γ καΐτε ήταν βέβαιος ότι ή ύπαρξη ενός

συζύγου θά τόν προστάτευε επιτέλους άπό τούς εξω φρενισμούς

οί όποιοι, ώ ς τότε, τόν είχαν εμποδίσει άπό τό νά εκτιμήσει τίς

χάρες τής Μ πεττίνας μέ ήρεμία καί καλή διάθεση.

Γιά νά γίνει πιό κατανοητή ή κατάσταση, πρέπει νά προσέ

ξουμε νά μήν ξεχάσουμε μία θεμελιώ δη συνιστώ σα: ό Γκαΐτε

ύπή ρξε άπό τά πρώ τα του νιάτα γυναικάς, πράγμα πού ήταν ήδη

άπό σαράντα χρόνια όταν γνώ ρισε τήν Μ πεττίνα* σέ όλο αύτό τό

διάστημα είχε τελειοποιηθεί μέσα του ένας μηχανισμός κατα

κτητικώ ν κινήσεω ν καί άνακλαστικώ ν πού έμπαιναν σέ κίνηση

μέ τήν έλάχιστη προτροπή. "Ω ς τότε, είχε ύποχρεώ σει τόν εαυτό

του, όχι χω ρίς προσπάθεια πρέπει νά πει κανείς, νά κρατάει

άκίνητο τό μηχανισμό αύτό παρουσία τής Μ πεττίνας. Ά λλά

όταν κατάλαβε ότι «μέ τόν Ά ρνιμ ήταν άπολύτω ς σίγουρο», είπε

6 81



μέσα του μέ ανακούφιση δτι πιά ή σύνεση δέν ήταν απαραίτητη.

Τ ό βράδυ, ήρθε έκείνη νά τόν βρει στό δω μάτιό του, μέ μία

παιδιάστικη γκριμάτσα, δπω ς πάντοτε. ’Ε ξιστορώ ντας χαριτω

μένες κουταμάρες, κάθισε χάμω απέναντι άπό τήν πολυθρόναδπου ήταν εγκατεστημένος ό Γκαιτε. Κ αθώ ς εκείνος ήταν σέ

εξαιρετική διάθεση («μέ τόν ’Ά ρνιμ είναι άπολύτω ς σίγουρο!»),

έσκυψ ε πρός τό μέρος της γιά τής χαϊδέψ ει τά μάγουλα δπω ς

χαϊδεύει κανείς ένα παιδί. ’Ε κείνη τή στιγμή, τό παιδί σταμάτη

σε τή φλυαρία του καί ύψω σε πρός αύτόν μάτια γεμάτα άπό

άπαιτήσεις καί πόθους τελείω ς γυναικείους. Τ ήν άνάγκασε νά

σηκω θεί, κρατώ ντας την άπό τά χέρια. Ά ς συγκρατήσουμε καλάτή σκηνή: έκεινος έμενε καθιστός, έκείνη ήταν δρθια άπό πάνω

του καί στό άνοιγμα τοϋ παραθύρου, έδυε ό ήλιος. Κ οιτάχτηκαν

μέσα στά μάτια, ή κατακτητική μηχανή είχε τεθείσέ κίνηση καί

ό Γ καίτε δέν έκανε τίποτα γιά νά τήν σταματήσει. Μ έ μιά φω νή

λίγο πιό χαμηλή άπό άλλοτε καίχω ρίς νά πάψ εινά τήν κοιτάζει,

τής ζήτησε νά ξεγυμνώ σει τό στήθος της. ’Ε κείνη δέν εΐπε

τίποτα, δέν έκανε τίποτα* κοκκίνησε. ’Ε κείνος σηκώ θηκε άπότήν πολυθρόνα του καί τής ξεκούμπω σε τό φόρεμα ώ ς τή μέση.

Α κίνη τη, τόν κοιτούσε πάντοτε μέσα στά μάτια, καίοίκόκκινες

άνταύγειες άπό τό ήλιοβασίλεμα μπερδεύονταν πάνω στό δέρμα

της μέ τό έρύθημα πού τήν σκέπαζε άπό τό μέτω πο ώ ς τό

στομάχι. Ά κούμπησε τό χέρι του στό στήθος της: «’Έ χει ποτέ

άγγίξει κανείς τό στήθος σου;» ρώ τησε. — Ο χι, άπάντησε

έκείνη. Κ αί είναι τόσο παράξενο πού μέ άγγίζεις...» καί δέν τόνάφηνε άπό τά μάτια της οϋτε μιά στιγμή. Μ έ τό χέρι πάντα στό

στήθος της, τήν κοίταζε, κι αύτός έπίσης, μέσα στά μάτια, καί

στό βάθος βάθος, γιά πολλή ώ ρα, παρατηροΰσε άπληστα τήν

συστολή μιάς νέας γυναίκας πού κανένας άκόμα δέν είχε άγγίξει

τό στήθος της.

’Ιδού πάνο3 κάτω ή σκηνή δπω ς ή ϊδια ή Μ πεττίνα τήν

σημείω σε, σκηνή ή όποία, κατά πάσα πιθανότητα, δέν είχε καμιάσυνέχεια* στήν περισσότερο ρητορική παρά έρω τική τους ιστο

ρία, λάμπει σάν μοναδικό καί ύπέροχο κειμήλιο σεξουαλικής

έξαψ ης.

82



8

Α Κ Ο Α Κ Ι Ο Τ Α Ν αργότερα απομακρύνθηκαν ό ενας άπό τόν

άλλον, κράτησαν μέσα τους τό σημάδι αύτής τής μαγικής

στιγμής. Στό γράμμα πού άκολούθησε τή συνάντησή τους, ό

Γκαΐτε τήν ονόμασε «allerliebste», τήν πιό άγαπημένη ά π5 όλες.

Δ έν λησμόνησε εντούτοις τήν ούσία τής ύπόθεσης καί, ήδη άπό

τό επόμενο γράμμα, γνω στοποιώ ντας της ότι είχε άρχίσει τή

σύνταξη τώ ν ’Α πομνημονευμάτω ν του, Dichtung und Wahrheit,

τής ζήτησε νά τόν βοηθήσει: ή μητέρα του δέν ζοϋσε πιά,

κανένας δέν θυμόταν τά χρόνια τής νιότης του. 'Η Μ πεττίνα

όμω ς είχε γιά πολύ μεγάλο διάστημα συναναστραφεΐ τή γηραιά

κυρία: έκείνη επρεπε νά καταγράψ ει ό,τι τής είχε διηγηθεΐ,

έκείνη επρεπε νά τά στείλει στόν Γκαΐτε.

Δ έν ήξερε ότι ή Μ πεττίνα ήθελε άπό τή μεριά της νά

δημοσιεύσει ένα βιβλίο γιά τά παιδικά χρόνια τού Γκαΐτε; "Ο τι

ήταν κιόλας σέ διαπραγματεύσεις μ ’ έναν εκδότη; Κ αίβέβαια τό

ήξερε! Σ τοιχηματίζω ότι τής ζήτησε τήν εξυπηρέτηση αύτή όχι

άπό άληθινή άνάγκη, άλλά γιά νά τής κάνει άδύνατη κάθε

δημοσίευση σχετική μ 5 αύτόν. Ε ύάλω τη άπό τά μάγια τής

τελευταίας τους συνάντησης, μέ τό φόβο έπίσης ότι ό γάμος της

μέ τόν "Α ρνιμ θά τήν άποξένω νε άπό τόν Γκαΐτε, ύπέκυψ ε.

Κ ατάφερε νά τήν εξουδετερώ σει, όπω ς εξουδετερώ νει κανείς μία

βόμβα.

"Ε πειτα, τόν Σεπτέμβριο τοϋ 1811, ήρθε στή Β αϊμάρη συνο-

δευόμενη άπό τόν νεαρό της σύζυγο άπό τόν όποιο ήταν έγκυος.

Τ ίποτα δέν προξενεί περισσότερη χαρά άπό τό νά συναντάς μιά

γυναίκα κάποτε επίφοβη, ή όποία όμω ς, άφοπλισμένη, δέν

προξενεί πιά φόβο! Λ οιπόν, ή Μ πεττίνα, παρ’ ό,τι έγκυος, παρ’

ό,τι παντρεμένη, παρ’ ό,τι είχε έμποδιστεΐ άπό τό νά γράψ ει τό

βιβλίο της, δέν θεω ρούσε τόν εαυτό της άφοπλισμένο καί δέν

83



είχε καμία πρόθεση νά έγκαταλείψ ει τή μάχη. Ν ά γίνω απόλυτα

κατανοητός: όχι τή μάχη γιά τόν έρω τα, άλλά γιά τήν άθανασία.

"Ο τι ό Γκαιτε είχε σκεφθεΐ τήν άθανασία, είναι κάτι πού ή

κατάστασή του μάς έπιτρέπει νά τό ύποθέσουμε. Ε ίναι όμω ς

δυνατόν μιά γυναίκα τόσο νέα καί τόσο λίγο γνω στή όπω ς ήΜ πεττίνα, νά είχε τήν ϊδια σκέψ η; Β εβαιότατα. ’Ο νειρευόμαστε

τήν άθανασία άπό παιδιά. ’Ε πιπλέον, ή Μ πεττίνα άνήκε στή

γενιά τώ ν ρομαντικώ ν, πού τούς θάμπω νε ό θάνατος άπό τή

στιγμή πού έβλεπαν τό φώ ς. 'Ο Ν οβάλις δέν έφτασε τά τριάντα

του χρόνια, άλλά παρ’ όλη τή νιότη του τίποτα ίσω ς δέν τόν

ένέπνευσε περισσότερο άπό τό θάνατο, τό θάνατο τό γητευτή, τό

θάνατο μεταμορφω μένο σέ ποιητική μέθη. "Ο λοι ζοϋσαν μέσαστήν ύπέρβαση, στό ξεπέρασμα τούς εαυτού τους, μέ τά χέρια

τεντω μένα πρός τό μακρινό, πρός τό τέλος τής ζω ής τους καίπιό

πέρα άκόμα, πρός τήν άπεραντοσύνη τοϋ μή-εΐναι. "Ο πω ς τό έχω

πει, όπου κι άν βρίσκεται ό θάνατος, ή σύντροφός του ή

άθανασία είναι μαζί του, καί οί Ρομαντικοί τής άπευθύνονταν

στόν ενικό χω ρίς ντροπή, όπω ς άκριβώ ς ή Μ πεττίνα μιλούσε

στόν ενικό στόν Γκαιτε.Α ύτά τά χρόνια άνάμεσα στό 1807 καί τό 1811 ήταν τά

ω ραιότερα τής ζω ής της. Στή Β ιέννη, τό 1810, έπισκέφθηκε

άπροειδοποίητα τόν Μ πετόβεν. ’Έ τσι γνώ ρισε τούς δύο Γερμα

νούς τούς πιό άθάνατους άπ’ όλους, όχι μόνον τόν ώ ραίο ποιητή,

άλλά καί τόν άσχημο συνθέτη, καί είχε έρω τοτροπήσει καί μέ

τούς δύο. Α ύτή ή διπλή άθανασία τή μεθούσε. ' Ο Γ καίτε ήταν

ήδη γέρος (τήν εποχή έκείνη ένας εξηντάρης περνούσε γιά

γεροντάκι) καίύπέροχα ώ ριμος γιά τό θάνατο* μόλις σαραντάρης

τόν καιρό έκεΐνο, ό Μ πετόβεν ήταν, χω ρίς νά τό ξέρει, πέντε

χρόνια πιό κοντά στόν τάφ ο άπό τόν Γκαιτε. 'Η Μ πεττίνα

τρύπω σε άνάμεσά τους όπω ς ένα λεπτεπίλεπτο άγγελούδι άνάμε

σα σέ δυό πελώ ριες μαύρες έπιτάφιες στήλες. ΤΗ ταν έξαίσιο καί

τό ξεδοντιασμένο στόμα τοϋ Γ καίτε καθόλου δέν τήν ενοχλούσε.

’Α ντίθετα, όσο πιό γέρος ήταν τόσο πιό πολύ τήν τραβούσε,

διότι όσο πιό πολύ πλησίαζε τό θάνατο, τόσο πλησίαζε τήν

άθανασία. Μ όνο ένας Γ καίτε νεκρός θά ήταν ικανός νά τήν πάρει

84



σταθερά άπό τό χέρι καί νά τήν οδηγήσ ει πρός τό Ν αό τής

Δ όξας. "Ο σο περισσότερο εκείνος πλησίαζε τό θάνατο, τόσο

λιγότερο εΐχε έκείνη τήν πρόθεση νά παραιτηθεί άπό αύτόν.

Γ Γ αύτό τό λόγο ήταν πού, εκείνον τόν μοιραίο μήνα,Σεπτέμβριο τοϋ 1811, παρ’ όλο πού ήταν παντρεμένη καί έγκυος,

έπαιζε πιό πολύ άπό κάθε άλλη φορά τό παιδί, μιλούσε δυνατά,

καθόταν κατάχαμα, στό τραπέζι, στήν άκρη τής κομόντας,

πιανόταν άπό τόν πολυέλαιο, σκαρφ άλω νε στά δέντρα, μετακι-

νιόταν χορεύοντας, τραγουδούσε όταν οί άλλοι συζητούσαν

σοβαρά, εκφραζόταν μέ σοβαρότητα όταν οί άλλοι τραγουδού

σαν, καίάναζητοϋσε μέ κάθε κόστος τήν εύκαιρία νά μείνει μόνη

της μέ τόν Γκαΐτε. Ε ντούτοις, δέν τά κατάφ ερε ν ’ άπομονω θεΐ

μαζί του, παρά μιά φ ορά μόνο στή διάρκεια αύτώ ν τώ ν δύο

εβδομάδω ν. ’Α π’ ό,τι διηγούνται, ή συζήτηση έξελίχθηκε^πάνω

κάτω ώ ς εξής:

ΤΗ ταν βράδυ, ήσαν καθισμένοι κοντά στό παράθυρο, στό

δω μάτιο τοϋ Γ καΐτε. Έ κείνη άρχισε νά μιλάει γιά τήν ψ υχή, κι

έπειτα γιά τ άστέρια. 'Ο Γκαΐτε σήκω σε τότε τά μάτια στόν

ούρανό καί τής έδειξε ένα μεγάλο άστρο. Ά λλά ή Μ πεττίνα

ήταν μύω ψ καί δέν έβλεπε τίποτα. Τ ής έτεινε ένα τηλεσκόπιο:

«Ε ίσαι τυχερή, νά ό Ε ρμ ής. Τούτο τό φθινόπω ρο διακρίνεται

πολύ καθαρά!» 'Η Μ πεττίνα όμω ς συλλογιζόταν τ’ άστέρια τώ ν

ερω τευμένω ν κι όχι Γ άστέρια τώ ν άστρονόμω ν: βάζοντας τό

μάτι στό τηλεσκόπιο τό έκανε επίτηδες νά μή δει τίποτα καί

δήλω σε ότι οί φακοί ήσαν πολύ άδύνατοι. 'Υ πομονετικά, ό

Γκαΐτε πήγε νά ψ άξει ένα πιό ισχυρό τηλεσκόπιο. Κ αί πάλι,

έκείνη έβαλε τό μάτι της έκεΐ, καί πάλι διαβεβαίω σε ότι τίποτα

δέν έβλεπε. Π ράγμα πού παρακίνησε τόν Γ καΐτε νά τής μιλήσει

γιά τόν 'Ε ρμή, τόν Ά ρ η , τούς πλανήτες, τόν ήλιο καί τόν

Γαλαξία. Μ ίλησε γιά πολλή ώ ρα καί όταν τελείω σε, ζητώ ντας

του συγνώ μη, έφυγε μόνη της γιά τό δικό της δω μάτιο. Λ ίγες

μέρες άργότερα, στήν έκθεση, δήλω σε ότι οι πίνακες ήσαν

άνυπόφοροι καί ή Χ ριστιάνε, άντίγιά άλλη άπάντηση, έκανε τά

γυαλιά νά πετάξουν στό πάτω μα.

85



τοϋ ποιητή έμοιαζαν μέ φλόγες. "Ε στειλε τό σχέδιο στόν Γκαΐτε

καί συνέβη ενα πράγμα εντελώ ς απροσδόκητο: στό μάτι του

φάνηκε ενα δάκρυ! 7Η ταν έτσι πού μετά άπό δεκατρία χρόνια

(βρισκόμαστε στόν ’Ιούλιο τοϋ 1824, εκείνος ήταν εβδομήντα

πέντε χρόνω ν, έκείνη τριάντα εννέα), τήν δέχτηκε σπίτι του καί

τής έδω σε νά καταλάβει, άν καίλίγο προσποιητός, ότι όλα είχαν

συγχω ρηθεΐ καί ότι ή εποχή τής περιφρονητικής σιω πής είχε

τελειώ σει.

Μ οϋ φαίνεται ότι σ ’ αύτήν τή φάση τώ ν γεγονότω ν, οι δύο

πρω ταγω νιστές είχαν καταλήξει σέ μιά ψ υχρώ ς εναργή κατανόη

ση τώ ν πραγμάτω ν: ήξεραν καίοίδύο περί τίνος έπρόκειτο καίό

καθένας ήξερε πώ ς ό άλλος ήξερε. Σ χεδιάζοντας τό μνημείο

αύτό, ή Μ πεττίνα είχε ύποδείξει, γιά πρώ τη φορά χω ρίς διφορού

μενα, αύτό πού εξαρχής παιζόταν: τήν άθανασία. Χ ω ρίς νά τήν

προφέρει εΐχε θίξει αύτήν τή λέξη όπω ς άγγίζει κανείς μιά χορδή

πού ήχει γιά ώ ρα πολλή άπαλά. Ό Γ καίτε τήν άκουσε. Σ τήν

άρχή κολακεύτηκε άφελώ ς, άλλά λίγο λίγο (άφοϋ εΐχε σκουπίσει

τό δάκρυ του) κατάλαβε τό άληθινό (καί λιγότερο κολακευτικό)

νόημα τοϋ μηνύματος: τοϋ γνω στοποιούσε ότιτό παλιό παιχνίδισυνεχιζόταν ότι δέν εΐχε παραδοθεΐ* ότι θά ήταν έκείνη πού θά

τοϋ έκοβε τό επίσημο σάβανο, αύτό μέσα στό όποιο θά τόν

εξέθεταν στίς έπερχόμενες γενεές* τοϋ γνω στοποιούσε ότι δέν

μπορούσε μέ κανέναν τρόπο νά τήν εμποδίσει σ ’ αύτό, καί

κυρίω ς όχι μέ μιά χολω μένη σιγή. Ε ίπε καίπάλι στόν εαυτό του

αύτό πού άπό καιρό ήξερε: ή Μ πεττίνα ήταν επικίνδυνη καί θά

ήταν καλύτερα νά τήν έχει ύπό διακριτική επιτήρηση.' Η Μ πεττίνα ήξερε ότι ό Γ καίτε ήξερε. Α ύτό συνάγεταιάπό τή

συνάντησή τους τό φθινόπω ρο τοϋ ϊδιου χρόνου, τήν πρώ τη μετά

τή συμφιλίω σή τους* τήν διηγείται ή ιδια σ ’ ένα γράμμα πού

έστειλε στήν άνιψ ιά της: μόλις τήν δέχτηκε, γράφειή Μ πεττίνα,

«ό Γ καΐτε πρώ τα κατέβασε τά μούτρα κι έπειτα μοϋ είπε λόγια

χαϊδευτικά γιά νά ξανακερδίσει τήν εϋνοιά μου».

Π ώ ς νά μήν τόν καταλάβεικανείς τόν Γ καΐτε! Π αρατηρώ νταςτην, αίσθάνθηκε καί πάλι έντονα πόσο τοϋ χτύπαγε στά νεύρα

καί θύμω σε πού εΐχε διακόψ ει αύτήν τή θαυμάσια σιω πή τώ ν

87



δεκατριώ ν χρόνω ν. Ξ εκίνησε μ ’ ένα διαπληκτισμό, σά νά ήθελε

νά ρίξει άπάνω της όλες τίς κατηγορίες πού δέν είχε ποτέ

έκφ ράσει. Ά λλά συγκρατήθηκε άμέσω ς: γιατί νά είναι ειλικρι

νής; γιατί νά τής πειαύτό πού σκεπτόταν; Τ ό μόνο πού λογάριαζεήταν ή άπόφασή του: νά τήν έξουδετερώ σει, νά τήν κατευνάσει,

νά τήν κρατήσει ύπό επιτήρηση.

Μ έ διάφορες προφ άσεις, διηγείται ή Μ πεττίνα, ό Γκαιτε

διέκοψ ε τή συζήτησή τους έξι φορές τουλάχιστον γιά νά πάει

στό διπλανό δω μάτιο όπου έπινε κρυφά κρασί, όπω ς έκείνη

άκολούθω ς διαπίστω σε άπό τήν άναπνοή του. Στό τέλος τόν

ρώ τησε, γελώ ντας, γιατί έπινε στά κρυφ ά, καί ό Γκαιτε θύμω σε.

Π ερισσότερο άπό τόν Γ καιτε νά πίνει κρασί στά κρυφ ά, είναι

ή Μ πεττίνα πού μοϋ μοιάζει πιό ενδιαφέρουσα: δέν συμπεριφέρ

θηκε όπω ς εσείς ή έγώ , πού θά είχαμε παρατηρήσει τόν Γκαιτε

διασκεδάζοντας, άλλά θά σιω πούσαμε διακριτικά καί μέ σεβα

σμό. Τ ό νά τοϋ πει αύτό πού θά άποσιω ποϋσαν οί άλλοι («ή

άναπνοή σου μυρίζει οινόπνευμα! γιατί ήπιες; γιατί πίνεις κρυ

φά;»), ήταν ό δικός της τρόπος γιά νά άποσπάσει άπό τόν Γκαιτε

ένα κομμάτι άπό τά ένδόμυχά του, νά βρεθείέτσι σώ μα μέ σώ μα

μαζί του. Σ ’ αύτή τήν επιθετικότητα τής άδιακ (ας, τήν όποία

εϊχε έκείνη άνέκαθεν διεκδικήσει στό όνομα u παιδικού της

αύθορμητισμοϋ, ό Γκαιτε άμέσω ς άναγνώ ρισε τήν Μ πεττίνα πού

δεκατρία χρόνια πρίν είχε άποφ ασίσει νά μήν ξαναδεΐ ποτέ.

Χ ω ρίς λέξη, σηκώ θηκε, πήρε ένα λυχνάρι γιά νά δείξει ότι ή

συζήτηση είχε τελειώ σει καί ότι θά συνόδευε πάλι τήν έπισκέ-

πτρια άπό τόν σκοτεινό διάδρομο ώ ς τήν πόρτα.

Τ ότε, διηγείται ή Μ πεττίνα στή συνέχεια τής επιστολής της,

γιά νά τόν εμποδίσει νά βγει, γονάτισε στό κατώ φλι, μπροστά

στό δω μάτιο, καί τοϋ είπε: «Θ έλω νά δώ άν είναι δυνατόν νά σέ

κρατήσω κλεισμένο καί άν είσαι ένα πνεύμα τοϋ Κ αλού ή ένα

πνεύμα τοϋ Κ ακού όπω ς ό ποντικός τοϋ Φ άουστ* άσπάζομαι καί

εύλογώ τούτο τό κατώ φλι πού τό διασχίζει κάθε μέρα τό πνεύμα

τό επιφανέστερο, πού είναι επίσης ό καλύτερός μου φίλος».

Κ αί τί έκανε ό Γκαιτε; Σύμφω να μέ τό'άναφ ερόμενο γράμμα,

δήλω σε: «Γιά νά βγώ , δέν πρόκειται νά σάς ποδοπατήσω , οϋτε



εσένα οϋτε τόν έρω τά σου, αύτός μοϋ είναι πολύ ακριβός· όσο γιά

τό πνεύμα σου, θά γλιστρήσω τριγύρω του (καί πραγματικάγύριζε προσεκτικά γύρω άπό τό γονατισμένο κορμί τής Μ πεττί

νας), γιατί είσαι παμπόνηρη καίείναι καλύτερα νά τά έχει κανείς

καλά μαζί σου».

Α ύτή ή φ ράση, πού τήν έβαλε ή ιδια ή Μ πεττίνα στό στόμα

τοϋ Γ καΐτε, μοϋ φ αίνεται ότι συνοψ ίζει όλα όσα στή διάρκεια τής

συνάντησής τους, τής έλεγε χω ρίς νά τά λέει: Γνω ρίζω , Μ πεττί

να, ότι τό σχέδιό σου γιά τό άγαλμα ήταν μιά ιδιοφυής πανουργία. Στά άξιοθρήνητα γηρατειά μου, άφησα τόν εαυτό μου νά

συγκινηθεΐ άπό τίς φ λόγες μέ τίς όποιες συγκρίνεις τά μαλλιά

μου (ά, τά ταλαίπω ρα άραιά μου μαλλιά), άλλά δέν άργησα νά

καταλάβω : θέλησες νά μοϋ δείξεις όχι ένα σχέδιο, άλλά τό

πιστόλι πού κρατάς στά χέρια σου γιά νά τραβήξεις στά μάκρη

τής άθανασίας μου. "Ο χι, δέν κατάφ ερα νά σέ άφ οπλίσω . Δ έν

θέλω λοιπόν τόν πόλεμο. Θ έλω τήν ειρήνη. Ά λλά τίποταπερισσότερο άπό τήν ειρήνη. Θ ά σέ περιτριγυρίζω χω ρίς νά σ ’

άγγίζω , μέ σύνεση, δέν θά σ ’ άγκαλιάσω , δέν θά σέ φιλήσω .

Π ρώ τον, δέν έχω καμιά έπιθυμία. Κ ιέπειτα, ξέρω πώ ς ό,τιδήποτε

κάνω θά τό μεταμορφώ σεις σέ φυσίγγια γιά τό πιστόλι σου.



10

M e t a Α Π Ο Δ Υ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Α , ή Μ πεττίνα έπέστρεψ ε στή Β αϊμάρη*

έβλεπε κάθε μέρα σχεδόν τόν Γκαΐτε (εκείνος ήταν τότε εβδομή

ντα επτά χρόνω ν) καί στό τέλος τής παραμονής του έκεΐ,

προσπαθώ ντας νά παρουσιαστεί στήν αύλή τοϋ Κ αρόλου-Α ύγού-

στου, έκανε μία άπό αύτές τίς χαριτω μένες αύθάδειες τώ ν όποιω ν

κατείχε τό μυστικό. Τ ότε, συνέβη κάτιτό άπρόβλεπτο: ό Γκαΐτε

έξερράγη. «Α ύτή ή άνυπόφορη άλογόμυγα (diese leidige Bremse)

πού μού κληροδότησε ή μητέρα μου, έγραψ ε στόν Κ άρολο-Α ϋ-

γούστο, μάς ενοχλεί έδώ καίπολύ καιρό. Συνεχίζει ένα παιχνιδά-

κι πού θά μπορούσε έστω νά άρεσε τότε πού ήταν νέα, μιλάει όλο

μέ γλυκόλογα καί τιτιβίζει σάν καναρίνι. "Α ν ή Ύ ψ ηλότης Σας

μέ διατάξει, στό μέλλον θά τής άπαγορεύσω κάθε παρενόχληση,

μέ τήν άποφ ασιστικότητα ενός θείου. Ε ίδάλλω ς, ή 'Υ ψ ηλότης

Σας ούδέποτε θά είναι προστατευμένη άπό τίς διαβολιές της».

"Ε ξι χρόνια άργότερα, ζήτησε άκόμα μιά φορά νά τήν άναγγεί-

λουν στό σπίτι του. 'Ο Γκαΐτε, όμω ς, άρνήθηκε νά τήν δεικαί ή

παρομοίω ση τής Μ πεττίνας μέ άλογόμυγα έμεινε ή τελευταία του

λέξη σ ’ αύτή τήν ιστορία.

Π ράγμα περίεργο: άπό τότε πού είχε λάβει τό σχέδιο τοϋ

μνημείου, είχε ορίσει στόν εαυτό του ώς κανόνα νά διατηρήσει

ειρήνη μαζί της, μέ κάθε κόστος. Μ ολονότι άλλεργικός στήν

παρουσία της καί μόνη, είχε τότε κάνει τά πάντα (έστω κι άν

έπρεπε έκείνη νά μυρίσει τό οινόπνευμα στήν άναπνοή του)

προκειμένου νά περάσει τή βραδιά «έχοντάς τα καλά» μαζίτης.

Π ώ ς μπόρεσε ξαφνικά ν’ άφήσει όλες τίς προσπάθειές του νά

έξατμισθοϋν; Α ύτός πού τόσο πολύ φρόντιζε νά μή φύγειγιά τήν

αιω νιότητα μέ τσαλακω μένο πουκάμισο, πώ ς μπόρεσε νά γράψ ει

αύτές τίς φρικτές λέξεις, άνυπόφορη άλογόμυγα, αύτές τίς λέξειςπού θά τοϋ τίς προσάπτουν άκόμα, εκατό χρόνια άργότερα,

90



τριακόσια χρόνια αργότερα, κι όταν κανένας θά διαβάζει οϋτε

τόν Φ ά ο ν σ τ οϋτε Τ ά π ά θ η τ ο ν ν ε α ρ ο ύ Β ε ρ θ έ ρ ο ο ;

Π ρέπει νά καταλάβουμε τό πλαίσιο τής ζω ής:

Μ έχρι ένα ορισμένο σημείο, ό θάνατος παραμένεικάτι πολύ

μακρινό γιά νά άσχολιόμαστε μαζί του. Δ έν τόν έχουμε δει, δέν

είναι ορατός. Ε ίναι ή πρώ τη φάση τής ζω ής, ή εύτυχέστερη.

’Έ πειτα, ξαφ νικά, βλέπουμε τόν ίδιο τό θάνατό μας μπροστά

μας καί είναι αδύνατον νά τόν άπομακρύνουμε άπό τό οπτικό μας

πεδίο. Ε ίναι μαζίμας. Κ αίεπειδή ή άθανασία είναι κολλημένη μέ

τό θάνατο όπω ς ό Χ άρντυ μέ τόν Α ώ ρελ, μπορεΐ νά πεικανείς ότι

καί ή άθανασία επίσης είναι κι αύτή μαζί μας. Μ όλις α ν α κ α λ ύ -π τ ο υ μ ε τήν παρουσία της, άρχίζουμε πυρετω δώ ς νά τήν φροντί

ζουμε. Τ ής παραγγέλνουμε ένα σμόκιν, τής άγοράζουμε μιά

γραβάτα, μέ τό φόβο νά μήν διαλέξει κανένας άλλος, καίμάλιστα

άσχημα, τό κουστούμικαίτή γραβάτα. Τ έτοια είναι ή στιγμή πού

ό Γ καίτε άποφ ασίζει νά γράψ ει τά 5Α πομνημονεύματά του, τήν

διάσημή του ο ίη σ η κ α ί Α λ ή θ ε ια , καί καλεΐ στό σπίτι του τόν

άφ οσιω μένο Έ κέρμα ν (παράξενη σύμπτω ση: αύτά συμβαίνουντήν ϊδια άκριβώ ς χρονιά, τό 1823, πού ή Μ πεττίνα κάνει τό

σχέδιο τοϋ άγάλματος) γιά νά τοϋ επιτρέψ ει νά γράψ ει τίς

Σ υ ζ η τ ή σ ε ις μ ε τ ό ν Γ κ α ιτ ε , αύτή τήν ώ ραία προσω πογραφία πού

πραγματοποιήθηκε ύπό τήν εύγενή επίβλεψ η τοϋ προσω πογρα-

φομένου.

Μ ετά τή δεύτερη αύτή φάση τής ζω ής, πού ό άνθρω πος δέν

μπορεΐν’ άφήσει τό θάνατο άπό τά μάτια του, έρχεται μία τρίτη,ή πιό σύντομη καίή πιό κρυφή, γιά τήν όποία ξέρουμε πολύ λίγα

πράγματα καί γιά τήν όποία δέν μιλούμε. Ο ί δυνάμεις του

έξασθενίζουν καί μία άφοπλιστική κόπω ση κυριεύειτόν άνθρω

πο. Κ όπω ση: σιω πηλή γέφυρα πού οδηγεί άπό τήν όχθη τής ζω ής

στήν όχθη τοϋ θανάτου. ' Ο θάνατος είναι τόσο κοντινός πού

βαριέται κανείς νά τόν κοιτάζει. "Ο πω ς παλιά, δέν τόν έχουμε

δει, δέν είναι ορατός. Δ έν τόν έχουμε δει, όπω ς τά πολύ οικείαάντικείμενα, τά πολύ γνω στά. Ό κουρασμένος άνθρω πος κοιτά

ζειάπό τό παράθυρο καίπαρατηρεί τό φύλλω μα τώ ν δέντρω ν πού

τό όνομά τους τό προφέρει νοερά: καστανιά, λεύκα, σφενδάμι.

9!



Α ύτά τά ονόματα είναι ώ ραία σάν τό είναι τό Γδιο. eΗ λεύκα είναι

μεγάλη καί μοιάζει μέ αθλητή πού ύψ ώ νει τά χέρια πρός τόν

ούρανό. ’Ή άκόμα μοιάζει μέ μιά ψ ηλή, πετρω μένη φλόγα. 'Η

λεύκα, ά, ή λεύκα. ' Η άθανασία είναι μιά καταγέλαστη αύταπά-

τη, μιά λέξη κούφ ια, μιά ριπή άνέμου πού τήν άκολουθούμε μέ

μιά άπόχη γιά πεταλούδες, άν τή συγκρίνει κανείς μέ τήν

ώ ραιότητα τής λεύκας πού ό γέρος, κουρασμένος άνθρω πος

κοιτάζει άπ’ τό παράθυρό του. Ή άθανασία. Ό γέρος, κουρα

σμένος άνθρω πος δέν τήν σκέπτεται πιά καθόλου.

Τ ί θά κάνει λοιπόν, ό γέρος, κουρασμένος άνθρω πος πού

κοιτάζει τή λεύκα, όταν ξαφνικά άναγγέλλει τήν παρουσία της

μιά γυναίκα πού θέλει νά χορέψ ει γύρω άπό τό τραπέζι, νά

γονατίσει στό κατώ φλικαίνά βγάζει λόγους εξεζητημένους; Μ έ

ένα αίσθημα άφατης χαράς καίμιά αιφνίδια άνάκτηση ρώ μης, θά

τήν άποκαλέσει leidige Bremse, άνυπόφορη άλογόμυγα.

Σκέπτομαι τή στιγμή έκείνη πού ό Γ καίτε έγραψ ε: άνυπόφορη

άλογόμυγα. Σ κέπτομαι τήν εύχαρίστηση πού δοκίμασε καί πι

στεύω ότι, σέ μιά άστραπή διαύγειας, κατάλαβε: ποτέ δέν είχε

κάνει αύτό πού ήθελε. Ε ίχε θεω ρήσει τόν εαυτό του σάν τόν

διαχειριστή τής άθανασίας του καί ή εύθύνη αύτή τόν είχε κάνει

νά χάσει κάθε φυσικότητα. Ε ίχε φοβηθεί τίς έκκεντρικότητες,

μολονότι τίς έβρισκε πολύ ελκυστικές, κι άν είχε κάνει καμιά

δυό, είχε μετά προσπαθήσει νά τίς άπαλύνει, γιά νά μήν άπομα-

κρυνθεΐ άπό αύτήν τή φιλομειδή μετριοπάθεια πού τήν ταύτιζε

συχνά μέ τήν ομορφ ιά. Ο ί λέξεις «άνυπόφορη άλογόμυγα» δένταίριαζαν οϋτε μέ τό έργο του, οϋτε μέ τή ζω ή του, οϋτε μέ τήν

άθανασία του. Ο ί λέξεις αύτές ήσαν καθαρή έλευθερία. Μ πόρεσε

νά τίς γράψ ει μόνο ένας άνθρω πος πού, έχοντας φθάσει στήν

τρίτη φάση τής ζω ής του, έπαψ ε νά διαχειρίζεται τήν άθανασία

του καί δέν τήν παίρνει πιά στά σοβαρά. Ε ίναι σπάνιο νά φθάσει

κανείς ώ ς αύτό τό άπώ τατο όριο, άλλά αύτός πού τό φθάνειξέρει

ότι έκεϊ βρίσκεται ή πραγματική έλευθερία, καίπουθενά άλλοϋ.Α ύτές οί ιδέες διαπέρασαν τό πνεύμα τοϋ Γ καίτε, άλλά τίς

ξέχασε άμέσω ς γιατί ήταν ένας γέρος άνθρω πος κουρασμένος καί

ή μνήμη του είχε έξασθενίσει.

92



12

Χ Α Ρ Η Σ Τ Η Ν οπισθοδρόμηση πού μάς προσφέρει τό τέλος τοϋ

αιώ να μας, μπορούμε Ισω ς νά τολμήσουμε νά τό πούμε: ό Γκαΐτε

είναι ή προσω πικότητα πού κεΐται άκριβώ ς στό κέντρο τής

εύρω παϊκής ιστορίας. Γ καΐτε: τό μέγα κέντρο. ’Ό χι τό κέντρο,

σημείο μικρόψ υχο πού άποστρέφεται τά άκρα, άλλά τό σταθερό

κέντρο πού κρατάει τά δύο άκρα σέ μία άξιοπρόσεκτη ισορρο

πία, τήν όποία ή Εύρώ πη ούδέποτε πιά θά γνω ρίσει. Στή νεότητά

του, ό Γ καΐτε μελετάει άκόμα τήν άλχημεία, άλλά άργότερα

γίνεται ένας πρω τοπόρος τής σύγχρονης έπιστήμης· είναι ό

μεγαλύτερος άπό τούς Γερμανούς, όντας έντούτοις άντιπατριώ -

της καί εύρω παΐος* κοσμοπολίτης, δέν έγκαταλείπει παρ’ όλα

αύτά τήν έπαρχία του, τή μικροσκοπική του Β αϊμάρη* είναι ό

άνθρω πος τής φύσης καί ταυτόχρονα ό άνθρω πος τής ' Ιστορίας.

Στόν έρω τα, είναι τό ίδιο λάγνος όσο καί ρομαντικός. Κ αίτούτο

άκόμα:

Ν ά θυμηθούμε τήν Ά νιές μέσα στόν άνελκυστήρα πού

ταραζόταν άπό κραδασμούς, σάν νά ειχε πάθειτρομώ δη παράλυ

ση. Μ ολονότι ήταν ειδικευμένη στήν κυβερνητική, δέν μπορού

σε νά έξηγήσει στόν εαυτό της τίήταν αύτό πού περνούσε άπό τό

τεχνικό κεφάλι αύτής τής συσκευής, τό όποιο παρέμενε γιά

έκείνη τόσο ξένο καί θολό όσο καί οί μηχανισμοί όλω ν τώ ν

άντικειμένω ν πού κάθε μέρα συναντούσε, άπό τόν μικρό ήλε-

κτρονικό ύπολογιστή δίπλα στό τηλέφω νο, ο>ςτό πλυντή ριο τώ ν

πιάτω ν.

Ό Γ καΐτε, άντίθετα, εζησε σ ’ αύτήν τή σύντομη καί μοναδική

στιγμή τής ιστορίας, πού τό τεχνικό επίπεδο έπέτρεπε ήδη μία

ορισμένη άνεση, άλλά πού ό καλλιεργημένος άνθρω πος μπορού

σε άκόμα νά καταλαβαίνει όλα τά έργαλεΐα πού τόν περιτριγύρι

ζαν. Ό Γ καΐτε ήξερε μέ τί καί πώ ς είχε χτιστεί τό σπίτι του,

95



γιατί μιά λάμπα έδινε φω ς, γνώ ριζε τό μηχανισμό τοϋ τηλεσκο

πίου του* χω ρίς άμφιβολία, δέν τολμοϋσε νά κάνειχειρουργικές

επεμβάσεις, άλλά καθώ ς είχε παρευρεθει σέ μερικές, μποροϋσε

νά συνεννοηθεΐ ώ ς γνώ στης μέ τόν γιατρό πού τόν παρακολου

θούσε. ' Ο κόσμος τώ ν τεχνικώ ν άντικειμένω ν τοϋ ήταν κατανοη

τός καί διαφανής. Τ έτοια ήταν ή μεγάλη γκαιτική στιγμή στόμέσο τής ιστορίας τής Εύρώ πης, ή στιγμή πού άφησε μιά

νοσταλγική ούλή στήν καρδιά τοϋ άνθρώ που πού φυλακίζεται σ 5

έναν άνελκυστήρα πού ταρακουνιέται καί χορεύει.

Τ ό έργο τοϋ Μ πετόβεν άρχίζει εκείόπου τελειώ νει ή μεγάλη

στιγμή τοϋ Γ καιτε. Ό κόσμος χάνει σιγά σιγά τή διαφάνειά του,

θολώ νει, γίνεται άκατανόητος, γκρεμίζεται στό άγνω στο, ενώ ό

άνθρω πος προδομένος άπό τόν κόσμο δραπετεύει στά ένδόμυχάτου, στή νοσταλγία του, στά όνειρά του, στήν εξέγερσή του καί,

παραζαλισμένος άπό τήν πονεμένη φω νή πού σηκώ νεται μέσα

του, δέν ξέρει πιά ν ’ άκούει τίς φω νές πού άπ’ έξω τόν καλούν.

Ή εσω τερική φω νή ήταν, γιά τόν Γκαιτε, ένας άνυπόφ ορος

ορυμαγδός. Μ ισούσε τό θόρυβο. Ε ίναι γνω στό. Δ έν μποροϋσε νά

ύποφ έρει οϋτε τό γαύγισμα ενός σκύλου στό βάθος ενός κήπου

μακρινού. Λ ένε ότι δέν άγαποϋσε τή μουσική. Ε ίναι λάθος. Δ ένάγαποϋσε τίς ορχήστρες. Λ άτρευε τόν Μ πάχ, πού σκεπτόταν

άκόμα τή μουσική σάν διάφ ανη ήχητική άνεξάρτητω ν καί

ξεχω ριστώ ν φω νώ ν. Ά λλά στίς συμφω νίες τοϋ Μ πετόβεν, οί

ιδιαίτερες φω νές τώ ν οργάνω ν έλιω ναν σέ μιά ήχηρή θολότητα

κραυγώ ν καί θρήνω ν. Ό Γκαιτε δέν ύπέφερε τά ούρλιαχτά τής

ορχήστρας, όπω ς δέν ύπέφερε τούς θορυβώ δεις λυγμούς τής

ψ υχής. Ο ί σύντροφοι τής Μ πεττίνας είχαν διαβάσει τήν άηδίαστά μάτια τοϋ θεϊκού Γ καιτε, πού τούς παρατηρούσε βουλώ νο

ντας τ5 αύτιά του. Δ έν μπορούσαν νά τοϋ τό συγχω ρήσουν καί

τοϋ έπιτίθενταν όπω ς σ ’ έναν εχθρό τής ψ υχής, τής εξέγερσης

καί τοϋ συναισθήματος.

Ά δελφ ή τοϋ ποιητή Μ πρεντάνο, σύζυγος τοϋ ποιητή Ά ρνιμ ,

λάτρις τοϋ Μ πετόβεν, ή Μ πεττίνα, μέλος τής ρομαντικής οικογέ

νειας, ήταν ή φίλη τοϋ Γ καιτε. Ιδού ή ίδιάζουσα θέση της: ήταν

ήγεμονίδα σέ δύο βασίλεια.

96



Τό βιβλίο της εμφ ανίζεται σάν μία ύπέροχη τιμητική προ-

σφορά στόν Γκαΐτε. "Ο λα της τά γράμματα δέν ήσαν παρά έναερω τικό τ ρ α γ ο ύ δ ι γιά εκείνον. Μ πορεΐ, καθώ ς όμω ς όλοι ήξεραν

ότι ή κυρία Γ καΐτε είχε πετάξει χάμω τά γυαλιά τής Μ πεττίνας,

καίότι ό Γκαΐτε είχε τότε επονείδιστα προδώ σει τήν ερω τευμένη

παιδούλα γιά ένα λουκάνικο πού τρελάθηκε, τό βιβλίο αύτό ήταν

ταυτόχρονα (καί άκόμα περισσότερο) ένα μ ά θ η μ α έρω τα, γιά

τιμω ρία στόν ποιητή πού, άπέναντιστό μεγάλο αίσθημα, συμπε

ριφέρθηκε σάν ένας δειλός τιποτένιος καίείχε θυσιάσει τό πάθοςσέ μιά άθλια συζυγική ειρήνη. Τ ό βιβλίο τής Μ πεττίνας ήταν

μαζί μιά προσφορά τιμητική καί ένα ξυλοκόπημα.

9?



13

Τ η ν Ι Δ Ι Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α πού πέθανε ό Γ καΐτε, σ ’ ενα γράμμα πού

απευθύνεται στό φίλο της, τόν κόμη Χ έρμαν φόν Π ύκλερ-Μ ου-

σκάου, διηγείται αύτό πού είχε συμβεΐμιά καλοκαιριάτικη μέρα,

είκοσι χρόνια πρίν. "Α ν τήν πιστέψουμε, τό ήξερε άπό τόν ίδιο

τόν Μ πετόβεν. Τ ό 1812 (δηλαδή ένα χρόνο μετά τή μαύρη χρονιά

τώ ν σπασμένω ν γυαλιώ ν), αύτός έδώ είχε πάεινά περάσει μερικές

μέρες στό Κ άρλσμπαντ, όπου είχε γιά πρώ τη φορά συναντήσει

τόν Γκαΐτε. Ε ίχαν κάνει έναν περίπατο μαζί. Κ αθώ ς βάδιζαν σέ

μιά πρασιά, φάνηκε ξαφ νικά μπροστά τους ή αύτοκράτειρα,

συνοδευόμενη άπό τήν οικογένειά της και άπό τήν άδελφή της.

Δ ιακρίνοντας τήν πομπή καί σταματώ ντας ν ’ άκούει αύτά πού

τοϋ έλεγε ό Μ πετόβεν, ό Γκαΐτε σταμάτησε, παραμέρισε καί

έβγαλε τό καπέλο του. 'Ο Μ πετόβεν, αύτός, τράβηξε πιό βαθιά

τό δικό του, σούφ ρω σε τά πυκνά του φρύδια πού πετάχτηκαν

άκόμα μερικά εκατοστά καί κατευθύνθηκε καταπάνω στούς άρι-

στοκράτες, χω ρίς νά επιβραδύνει τό βήμα* ήσαν εκείνοι πού

σταμάτησαν, πού τόν άφησαν νά περάσει, πού τόν χαιρέτησαν.

Δ έν στράφηκε παρά μετά, γιά νά περιμένει τόν Γ καΐτε. Κ αί τοϋ

είπε αύτό πού σκεπτόταν γιά τήν ύποτακτική του συμπεριφορά.

Τ όν μάλω σε όπω ς ένα μυξιάρικο.

Συνέβη πράγματι αύτή ή σκηνή; Τ ήν επινόησε ό Μ πετόβεν;

Έ ξ ολοκλήρου; "Η άπλώ ς τήν παραφούσκω σε λίγο; "Η μήπω ς

τήν παραφούσκω σε ή Μ πεττίνα; Ή μήπω ς τήν χάλκευσε σέ όλα

τά σημεία; Κ ανείς ποτέ δέν θά τό μάθει. Ε ίναι όμω ς βέβαιο ότι

γράφοντας τό γράμμα της στόν Χ έρμαν φόν Π ύκλερ, έχει

καταλάβει καλά τήν άνεκτίμητη άξία αύτοϋ τοϋ άνεκδότου, τοϋ

μόνου πού μπορεΐ νά άποκαλύψ ει τό βαθύτερο νόημα τής ερω τι

κής ιστορίας της μέ τόν Γκαΐτε. Ε ντούτοις, πώ ς νά τό κάνει

γνω στό; Σ τό γράμμα της ζητάει άπό τόν Χ έρμαν φόν Π ύκλερ:

m



«Σ ’ αρέσει ή Ιστορία; Kannst Du sie brauchen?» Μ πορεις νά τή

χρησιμοποιήσεις; ’ Ε πειδή ό φόν Π ύκλερ δεν εϊχε τήν πρόθεση

νά τή χρησιμοποιήσει, καλλιεργεί πρώ τα στό μυαλό της τό

σχέδιο νά έκδώ σει όλη τήν άλληλογραφ ία πού εϊχε ανταλλάξει

μέ τόν κόμη, έπειτα καταλήγει στό νά βρειμιά λύση πού πόρρω

άπέχει άπό τό νά είναι ή καλύτερη: τό 1839, στήν επιθεώ ρηση

Athenaum, δημοσιεύει τό γράμμα στό όποιο ό ϊδιος ό Μ πετόβεν

διηγείται αύτή τήν ιστορία! Τ ό πρω τότυπο αύτής τής επιστολής

πού χρονολογείται τό 1812, ούδέποτε βρέθηκε. 'Υ πάρχει μόνο τό

άντίγραφο γραμμένο μέ τό χέρι τής Μ πεττίνας. Π ολλές λεπτομέ

ρειες (παραδείγματος χάριν ή άκριβής ήμερομηνία τής επιστο

λής) φανερώ νουν ότι ό Μ πετόβεν δέν τήν έγραψ ε ποτέ, ή ότι

τουλάχιστον δέν τήν έγραψ ε έτσι όπω ς ή Μ πεττίνα τήν άντέγρα-

ψε. Λ ίγο όμω ς ενδιαφέρει άν πρόκειται γιά ένα πλαστό ή ένα

ήμίπλαστο, τό άνέκδοτο εγινε διάσημο καί κατέκτησε όλο τόν

κόσμο. Ξ αφ νικά, όλα ξεκαθάρισαν: άν ό Γ καίτε προτίμησε άπό

ένα μεγάλο έρω τα ένα λουκάνικο, δέν ήταν τυχαίο: ένώ όΜ πετόβεν είναι ό έπαναστατημένος άνθρω πος πού προχω ρεί

μπροστά μέ τό καπέλο του βιδω μένο στό κεφάλι, μέ τά χέρια

πίσω άπό τήν πλάτη, ό Γκαιτε, αύτός, είναι ένας άνθρω πος

ύποτακτικός πού κάνει ύποκλίσεις χαμηλά στήν άκρη μιας

πρασιάς.

55



14

Η Π Ε Τ Τ Ι Ν Α είχε σπουδάσει μουσική, είχε κιόλας συνθέσει

κάποια κομμάτια, ήταν λοιπόν σέ θέση νά καταλάβει αύτό τό

καινούργιο καίτό ω ραίο πού ύπήρχε στή μουσική τοϋ Μ πετόβεν.

Ε ντούτοις, θέτω τό έρώ τημα: ή μουσική τού Μ πετόβεν τήν είχε

αιχμαλω τίσει αύτή καθαυτή, μέ τίς νότες της; ’Ή μάλλον μέ αύτόπού ε κ π ρ ο σ ω π ο ύ σ ε , αλλιώ ς ειπω μένο μέ τή νεφελώ δη της συγγέ

νεια μέ τή συμπεριφορά καίτίς ιδέες πού ή Μ πεττίνα μοιραζόταν

μέ τή γενιά της; Γ ιά νά τά λογαριάσουμε όλα, ύπάρχει καί έχει

ύπάρξει ποτέ ή άγάπη γιά τήν τέχνη; Μ ήπω ς δέν είναι μιά

αύταπάτη; "Ο ταν ό Λ ένιν διακήρυττε ότι πάνω ά π’ όλα άγαποϋσε

τήν Appassionata τοϋ Μ πετόβεν, τί άγαποϋσε πραγματικά; Τ ί

άκουγε; Τή μουσική; Ή μήπω ς έναν εύγενή ορυμαγδό πού τοϋθύμιζε τίς πομπώ δεις κινήσεις τής ψ υχής του πού ήταν συνεπαρ-

μένη άπό αίμα, άπό άδελφοσύνη, άπό άπαγχονισμούς, άπό

δικαιοσύνη καί άπόλυτο; ’Ά κουγε τή μουσική ή άπλώ ς άφ ηνό-

ταν νά εισάγεται άπ’ αύτήν σέ μιά ονειροπόληση πού τίποτα

κοινό δέν είχε οϋτε μέ τήν τέχνη οϋτε μέ τήν ομορφιά; Ά ς

ξαναγυρίσουμε όμω ς στήν Μ πεττίνα: δοκίμαζε τήν έλξη τοϋ

μουσικού Μ πετόβεν ή τοϋ Μ πετόβεν μεγάλου Ά ντι-Γ καΐτε;Ά γαποϋσε τή μουσική του μέ μιά άγάπη διακριτική, όπω ς

έκείνη πού μάς συνδέει μέ μιά μαγική μεταφορά, μέ τό συνδυα

σμό δύο χρω μάτω ν σ ’ έναν πίνακα; Ή μ ’ εκείνο τό κατακτητικό

πάθος πού σέ κάνεινά προσχω ρείς σ ’ ένα πολιτικό κόμμα; "Ο ,τι

κιάν ήταν (καίποτέ δέν θά μάθουμε τί ήταν), ή Μ πεττίνα έστειλε

στόν κόσμο τήν εικόνα ενός Μ πετόβεν πού προχω ρούσε μπρο

στά, μέ τό καπέλο βιδω μένο στό κεφάλι, καί ή εικόνα αύτήσυνέχισε ολομόναχη τήν πορεία της διαμέσου τώ ν αιώ νων.

To 1927, εκατό χρόνια μετά τό θάνατο τοϋ Μ πετόβεν, μιά

γερμανική επιθεώ ρηση, Die liter arise he Welt, ζήτησε άπό τούς

100



πιό σημαντικούς συνθέτες νά προσδιορίσουν τί αντιπροσώ πευε ό

Μ πετόβεν γΓ αύτούς. Ή σύνταξη δέν μποροϋσε νά φανταστεί

μιά τέτοια μετά θάνατον εκτέλεση τοϋ ανθρώ που μέ τό καπέλο τό

βυθισμένο στό μέτω πο: ό Ά ουρικ, μέλος τής ομάδας τώ ν "Ε ξι,

εξαπέλυσε μία διακήρυξη στό όνομα όλω ν του τώ ν φίλω ν: ό

Μ πετόβεν τούς ήταν σέ τέτοιο σημείο αδιάφορος πού δέν άξιζε

κάν νά τόν άντικρούσει κανείς. "Ο τι θά μποροϋσε νά τόν

άνακαλύψ ουν καί πάλι μιά μέρα, νά τόν παλινορθώ σουν, όπω ς

είδαμε νά γίνεται εκατό χρόνια νω ρίτερα μέ τόν Μ πάχ; ’Α πο

κλείεται! Γ ελοιότητες! Ό Γιάνατσεκ διαβεβαίω σε κι αύτός

επίσης ότι τό έργο τοϋ Μ πετόβεν ούδέποτε τόν είχε μαγέψ ει. Κ αί

ό Ραβέλ συνόψ ισε: δέν άγαποϋσε τόν Μ πετόβεν, γιατί ή δόξα του

δέν στηριζόταν στή μουσική, προφανώ ς όχι τέλεια, άλλά σέ ένα

λογοτεχνικό μύθο βγαλμένο άπό τή βιογραφία του.

"Ε να λογοτεχνικό μύθο. Κ ατά σύμπτω ση, στηρίζεται σέ δύο

καπέλα: τό ένα βαθιά χω μένο στό μέτω πο, μέχρι τά τεράστια

φρύδια, τό άλλο νά τό κρατάει στό χέρι ένας άνθρω πος πού

ύποκλίνεται βαθιά. Στούς ταχυδακτυλουργούς άρέσει νά χειρίζονται τά καπέλα. ’Ε ξαφανίζουν άντικείμενα μέσα σ ’ αύτά, ή

βγάζουν άπό μέσα περιστέρια πού πετοϋν στό ταβάνι. Ή Μ πετ

τίνα έβγαλε άπό τό καπέλο τοϋ Γκαιτε τά ελεεινά πουλιά τής

δουλοπρέπειάς του* καί μέσα στό καπέλο τοϋ Μ πετόβεν (χω ρίς

νά τό θέλει οπω σδήποτε), έκανε νά εξαφανιστεί όλη του ή

μουσική. ’Ε πεφύλαξε στόν Γκαιτε τήν τύχη του Τ ύχο Μ πραχέ

καί τού Κ άρτερ: μία άθανασία καταγέλαστη. Ή καταγέλαστηάθανασία όμω ς μάς παραμονεύειόλους* γιά τόν Ραβέλ, ό Μ πετό

βεν πού προχω ρούσε μέ τό καπέλο του χω μένο ώς τά φ ρύδια ήταν

πολύ πιό γελοίος άπό τόν Γ καίτε πού ύποκλινόταν βαθιά.

Κ ατά συνέπεια, άκόμα κιάν είναι δυνατόν νά σχεδιάσεις τήν

άθανασία, νά τής φτιάξεις έκ τώ ν προτέρω ν ένα πρότυπο, νά τήν

χειραγο)γήσεις (άς θυμηθούμε τά τρία τριαντάφυλλα τοϋ Μ ιττε-

ράν!), ποτέ δέν θά πραγματοποιηθεί έτσι όπω ς σχεδιάστηκε. Τόκαπέλο τοϋ Μ πετόβεν έγινε άθάνατο. Κ ατά τούτο, τό σχέδιο

πέτυχε. ’Α λλά κανείς δέν μποροϋσε νά προβλέψ ει τό νόημα πού

θά έπαιρνε τό άθάνατο καπέλο.

101



15

« Ξ ε ρ ε τ ε , Γ ιόχαν, είπε ό Χ εμινγουαίη, οΰτε κι έγώ ξεφεύγω άπό

τά άδιάκοπα κατηγορητήριά τους. ’Α ντί νά διαβάζουν τά βιβλία

μου, γράφουν βιβλία γιά μένα. Φ αίνεται ότι δέν άγαποϋσα τίς

συζύγους μου. "Ο τι δέν άσχολήθηκα άρκετά μέ τόνγιό μου. "Ο τι

έσπασα τά μούτρα ενός κριτικού. "Ο τι δέν ήμουν ειλικρινής.

Ό τι ή μου ν ύπερφίαλος. "Ο τι ήμουν φαλλοκράτης. "Ο τι καυχή-θηκα γιά διακόσια τριάντα τραύματα σ τόν πόλεμο, ενώ στήν

πραγματικότητα είχα μόνον διακόσια έξι. "Ο τι αύνανίστηκα.

"Ο τι ήμουν κακός μέ τή μαμά.

—Ε ίναι ή άθανασία, τί τά θέλετε, είπε ό Γ καιτε. Ή άθανασία

είναι μιά αιώ νια δίκη.

—’Ά ν είναι μιά αιώ νια δίκη, χρειάζεται ένας άληθινός δικα

στής! Κ ι όχι μιά δασκάλα τοϋ χω ριού οπλισμένη μέ μαστίγιο.

—Τ ό μαστίγιο πού κραδαίνει μιά δασκάλα τοϋ χω ριού, ιδού ή

αιώ νια δίκη! Τ ί άλλο είχατε φανταστεί, ’Έ ρνεστ;

—Δ έν είχα τίποτα φανταστεί. Ε ίχα μόνο τήν ελπίδα ότι μετά

τό θάνατό μου θά ζοϋσα λίγο ήσυχος.

— Κ άνατε τά πάντα γιά νά γίνετε άθάνατος.

— ’Α νοησίες. Έ γραφ α βιβλία, αύτό είναι όλο.

— 5Α κριβώ ς! κάγχασε ό Γ καίτε.

—"Ο τι τά βιβλία μου είναι άθάνατα, σ ’ αύτό δέν είμαι

άντίθετος. Τά έγραψ α μέ τέτοιο τρόπο πού νά μήν μπορεΐ κανείς

νά τούς άλλάξει μία λέξη. Έ κανα τά πάντα γιά ν ’ άντέξουν σ ’

όλες τίς άντιξοότητες. 5Α λλά ώ ς άνθρω πος, ώ ς Έ ρνεσ τ Χ εμιν-

γουαίη, στά παλιά μου τά παπούτσια ή άθανασία!

— Σάς καταλαβαίνω Έ ρνεστ. Θ ά έπρεπε όμω ς νά είχατε

φανεί πιό συνετός όταν ήσασταν στή ζω ή. Τ ώ ρα πιά, δέν μένουν

πολλά πράγματα νά κάνει κανείς.

— Π ιό συνετός; Π ρόκειται γιά νύξη σχετικά μέ τίς κομπορ-

102



ρημοσύνες μου; Έ ναί, στά νιάτα μου ήμουν σάν κοκόρι.

Π ροσφερόμουν γιά θέαμα. Χ άριζα στόν εαυτό μου ιστορίες πού

κυκλοφορούσαν γιά μένα. Π ιστέψ τε με όμω ς όσο ματαιόδοξος κι

άν ύπήρξα, δέν ήμουν ένα τέρας καίδέν σκεπτόμουν καθόλου τήνάθανασία! Τ ήν ήμέρα πού κατάλαβα ότι ήταν έκείνη πού μέ

καραδοκούσε, μέ κατέλαβε ό πανικός. ' Ε κατό φορές παρακίνησα

τούς άνθρώ πους νά μήν άνακατεύονταιστή ζω ή μου. Ά λλά όσο

περισσότερο τούς παρακινούσα, τόσο χειρότερα ήταν. ’Ε γκατα

στάθηκα στήν Κ ούβα γιά νά τούς ξεφύγω . "Ο ταν μού έδω σαν τό

Β ραβείο Ν όμπελ, άρνήθηκα νά πάω στή Στοκχόλμη. Κ αρφί δέν

μοϋ καιγόταν γιά τήν άθανασία, σάς λέω , καί θά πώ μάλισταπερισσότερα: τήν ήμέρα πού διαπίστω σα ότι μέ έσφιγγε στήν

άγκαλιά της, ή φρίκη πού δοκίμασα ά π’ αύτό ήταν άκόμα

χειρότερη κι άπό τή φρίκη τοϋ θανάτου. 'Ο άνθρω πος μπορεΐ νά

θέσει τέλος στή ζω ή του. Ά λλά δέν μπορεΐνά θέσειτέλος στήν

άθανασία του. ’Έ τσι καί σέ επιβιβάσει, δέν μπορεις ποτέ πιά νά

ξανακατεβεΐς, κι άν άκόμα άνάψ εις μιά στό κεφάλι σου, όπω ς

έγώ , παραμένεις επιβάτης μέ τήν αύτοκτονία σου, καί είναιφρίκη, Γ ιόχαν, είναιφρίκη. ’Ή μουν πεθαμένος, ξαπλω μένος στή

γέφυρα, καί γύρω μου έβλεπα τίς τέσσερις γυναίκες μου γονατι-

σμένες νά γράφουν όλα όσα ήξεραν γιά μένα, καίπίσω άπ’ αύτές

ήταν ό γιός μου πού έγραφε έπίσης, καί ή Γερτρούδη Στάιν, ή

γριά μάγισσα, ήταν έκεΐ καί έγραφε, καί όλοι οί φίλοι μου ήσαν

εκεί καίδιηγούνταν όλα τά κουτσομπολιά, όλες τίς συκοφ αντίες

πού είχαν μπορέσει ν’ άκούσουν γιά μένα, καί καμιά εκατοστήδημοσιογράφοι, μέ τά μικρόφ ω να νά σκοπεύουν, σπρώ χνονταν

πίσω τους, καί σέ όλα τά πανεπιστήμια τής Α μ ερικής μιά

στρατιά καθηγητώ ν ταξινομούσε όλα αύτά, τά άνέλυε, τά άνέ-

πτυσσε, κατασκευάζοντας χιλιάδες άρθρα καί εκατοντάδες βι

βλία».

103



16

Ο Χ Ε Ι Ν Γ Ο Υ Α Ι Η έτρεμε καίό Γ καίτε τοϋ πήρε τό χέρι. «’Έ ρνεστ,

ήρεμεΐστε. Ή ρεμεΐστε, φίλε μου. Σάς καταλαβαίνω . Α ύτό πού

μοϋ διηγείστε μοϋ θυμίζει ένα όνειρο. Ή τα ν τό τελευταίο μου

όνειρο, δέν ονειρεύτηκα πιά μετά ή μάλλον έπρόκειτο γιά όνειρα

συγκεχυμένα τά όποια δέν ήξερα πιά νά ξεχω ρίζω άπό τήν

πραγματικότητα. Φ ανταστείτε μιά μικρή αίθουσα θεάτρου μέ

μαριονέτες. Β ρίσκομαι πίσω άπ’ τή σκηνή, διευθύνω τά άνδρεί-

κελα καίάπαγγέλλω ό ϊδιος τό κείμενο. Ε ίναι μιά παράσταση τοϋ

Φ ά ο υ σ τ . Τ οϋ δικού μου Φ ά ο υ σ τ . Μ έ τήν εύκαιρία, ξέρετε ότι

πουθενά δέν είναι τόσο ω ραίος ό Φ ά ο υ σ τ όσο στό θέατρο μέ τίς

μαριονέτες; Γ Γ αύτό ήμουν τόσο εύτυχισμένος πού δέν ύπήρχαν

ήθοποιοί καί μπορούσα νά άπαγγέλλω εγώ ό ϊδιος τούς στίχους

πού τήν ήμέρα έκείνη ήχοϋσαν ώ ραιότεροι παρά ποτέ. Κ αίμετά,

ξαφ νικά, κοίταξα τήν αίθουσα καί διαπίστω σα ότι ήταν άδεια.Α ύτό μέ ξάφνιασε. Π οϋ είναι οί θεατές; Ό δικός μου Φ ά ο υ σ τ

είναι τόσο άνιαρός πού όλος ό κόσμος έφυγε; Δ έν άξιζα οϋτε κάν

τόν κόπο νά μέ σφυρίξουν; ’Α μήχανος, κοίταξα τριγύρω μου καί

έμεινα κατάπληκτος: περίμενα νά τούς βρώ στήν αίθουσα, κι

αύτοί ήσαν όλοι πίσω άπό τή σκηνή! Μ έ γουρλω μένα τά μάτια,

μέ παρατηρούσαν μέ περιέργεια. Μ όλις τά βλέμματά μας συνα-

ντήθηκαν, άρχισαν νά χειροκροτούν. Κ αίκατάλαβα ότι τό θέαμαπού ήθελαν νά δοϋν δέν ήσαν οί μαριονέτες, άλλά εγώ ό ίδιος.

’Ό χι τόν Φ ά ο υ σ τ , άλλά τόν Γκαιτε! Τ ότε μέ κατέλαβε φρίκη, μιά

φρίκη πού μοιάζει πολύ μ ’ αύτή γιά τήν όποία μόλις μιλήσατε.

’Έ νιω σα ότι ήθελαν νά πώ κάτι, άλλά ήμουν άνίκανος νά τό

κάνω . Μ έ τό λαιμό σφιγμένο, έγκατέλειψ α τά άνδρείκελα στήν

φω τισμένη σκηνή, πού κανένας δέν τήν είχε κοιτάξει. Π ροσπά

θησα νά διατηρήσω μία άξιοπρεπή ήρεμία, χω ρίς νά πώ λέξηκατευθύνθηκα πρός τήν κρεμάστρα γιά νά πάρω τό καπέλο μου,

104



τό έβαλα στό κεφάλι μου, καί μή δίνοντας καμιά σημασία σέ

όλους αύτούς τούς περίεργους, έφυγα γιά νά γυρίσω σπίτι μου.

Π ίεζα τόν εαυτό μου νά μήν κοιτάζω οϋτε άριστερά οϋτε δεξιά,

κυρίω ς οϋτε πίσω , γιατί ήξερα ότι μέ άκολουθοϋσαν. Ξ εκλειδώ νοντας, άνοιξα τή βαριά πόρτα τοϋ σπιτιού μου καί, γρήγορα, τή

χτύπησα πίσω μου. "Α ναψ α τό λυχνάρι καί, κρατώ ντας το στό

τρεμάμενο χέρι μου, κατευθύνθηκα πρός τό γραφείο μου γιά νά

ξεχάσω αύτό τό άτύχημα μπροστά στά ορυκτά τής συλλογής μου.

Μ όλις όμω ς είχα άκουμπήσει τό λυχνάρι πάνω στό τραπέζι, τό

βλέμμα μου γύρισε πρός τό παράθυρο: είδα τά πρόσω πά τους

σφιγμένα τό ένα δίπλα σ τ’ άλλο. Κ αί κατάλαβα ότι ποτέ δέν

θ5 άπαλλαγώ άπ5 αύτούς, ποτέ πιά, ποτέ, πιά ποτέ. Ά πό τά

μεγάλα τους μάτια πού μέ κάρφω ναν, συνειδητοποίησα ότι τό

λυχνάρι φώ τιζε τό πρόσω πό μου. Τ ό έσβησα, ξέροντας ότι ήταν

λάθος: καταλάβαιναν ήδη ότι τούς κρυβόμουν, ότι φοβόμουν, καί

θά άποχαλινώ νονταν ολοένα καί περισσότερο. Κ αί καθώ ς ό

φόβος έπαιρνε τό πάνω χέρι στή λογική, έτρεξα στό ύπνοδω μά

τιό μου, τράβηξα τό σεντόνι τοϋ κρεβατιού γιά νά κρύψ ω τό

πρόσω πό μου καί χώ θηκα σέ μιά γω νιά τοϋ δω ματίου, κολλημέ

νος εντελώ ς στόν τοίχο...»

105



17

Ο Χ Ε Ι Ν Γ Ο Υ Α Ι Η καί ό Γκαΐτε απομακρύνονται στούς δρόμους

τοϋ ύπερπέραν καί σεις μέ ρω τάτε πού μοϋ ήρθε αύτή ή ιδέα νά

βάλω μαζίάκριβώ ς αύτούς τούς δύο. Μ πορεΐ κανείς νά διανοηθεΐ

ένα ζευγάρι πιό αύθαίρετο; Δ έν έχουν τίποτα κοινό! Κ αίλοιπόν;

Μ έ ποιόν, κατά τή γνώ μη σας, θά ήθελε ό Γκαΐτε νά περάσει τόν

καιρό του στό ύπερπέραν; Μ έ τόν Χ έρντερ; Μ έ τόν Χ αίλντερλιν;Μ έ τήν Μ πεττίνα; Μ έ τόν Έ κερμ αν; Θ υμάστε τήν 5Α νιές καί

τήν άποστροφή της στήν ιδέα ότι μετά τό θάνατό της θά έπρεπε

γιά πάντα ν 5 άκούειαύτές τίς ίδιες γυναικείες φω νές πού άκουγε

κάθε φορά στή σάουνα. Δ έν επιθυμούσε νά βρεθεί ξανά οϋτε μέ

τόν Π ώ λ οϋτε μέ τήν Μ πριζίτ! Γ ιατί λοιπόν ό Γ καΐτε θά έπρεπε

νά επιθυμεί τήν μεταθανάτια παρουσία τοϋ Χ έρντερ; Τ ολμώ

μάλιστα νά πώ ότι δέν θά είχε καμία έπιθυμία νά ξαναδεΐ τόνΣίλλερ. Φ υσικά, ούδέποτε θά τό ομολογούσε όσο ήταν στή ζω ή,

γιατί θά ήταν ένας θλιβερός άπολογισμός τό νά μήν έχεις

άποκτήσει στή ζω ή κανέναν μεγάλο φίλο. eΟ Σίλλερ ήταν χω ρίς

άμφιβολία ό πιό άγαπημένος του φίλος. Ά λλά ό πιό άγαπημένος

σημαίνει πιό άγαπημένος άπό όλους τούς άλλους, οι όποιοι, γιά

νά μιλήσει κανείς άνοιχτά, δέν τοϋ ήσαν καί τόσο άγαπητοί.

ΤΗ σαν οί σύγχρονοί του, δέν τούς είχε διαλέξει. Ά κόμ α καί τόνΣίλλερ, δέν τόν είχε διαλέξει. "Ο ταν μιά μέρα χρειάστηκε νά

παραδεχτεί ότι θά τούς είχε γύρω του σέ όλη του τή ζω ή, ή

άγω νία τοϋ έσφιξε τήν καρδιά. Τ ί νά έκανε, έπρεπε νά συμβιβα

στεί. Γ ιατί, όμω ς, θά έπρεπε καί εύχεται νά τούς συναναστρέφε

ται μετά τό θάνατό του;

Ά π ό μιά άγάπη καθαρά άνιδιοτελή, λοιπόν, ήταν πού φαντά

στηκα νά τοϋ δώσω γιά σύντροφο κάποιον πού θά ήταν ικανός νάτόν κατακτήσει (άν τό ξεχάσατε, σάς ύπενθυμίζω ότι ό Γ καΐτε

όσο ζοϋσε είχε μεγάλη περιέργεια γιά τήν Α μερική), κάποιον

106



πού δέν θά τοϋ θύμιζε αύτήν τή σπείρα τώ ν ρομαντικώ ν μέ τά

πελιδνά πρόσω πα πού, πρός τό τέλος τής ζω ής του, κατακυρίευσε

τή Γ ερμανία.

«Ξ έρετε Γ ιόχαν, είπε ό Χ εμινγουαίη, είναι μεγάλη τύχη γιάμένα νά σάς έχω συντροφιά. Μ προστά σας οίάνθρω ποιτρέμουν

άπό σεβασμό, τόσο πού οί σύζυγοί μου κι αύτή άκόμα ή γριά

Γερτρούδη Στάιν σάς άποφ εύγουν μόλις σάς βλέπουν άπό μα

κριά». ’Έ πειτα έβαλε τά γέλια: «Ε κτός κι άν πρόκειται γιά τήν

άπίστευτη άμφίεσή σας!»

Γιά νά γίνουν κατανοητά τά λόγια αύτά τοϋ Χ εμινγουαίη,

πρέπει νά διευκρινίσω ότιοί άθάνατοιείναι εξουσιοδοτημένοι νάδιαλέγουν, γιά τούς περιπάτους τους στό ύπερπέραν, έκείνη τήν

φυσική εμφάνιση πού προτιμούν άπό όσες είχαν στή ζω ή τους.

Κ αί ό Γ καίτε έχει διαλέξει τήν εμφάνιση πού είχε στό σπίτι σου

στά τελευταία του χρόνια* κανένας, εκτός άπό τούς κοντινούς

του, δέν τόν είχε γνω ρίσει έτσι: γιά νά προστατέψ ει τά μάτια του

πού τόν έκαιγαν, φ ορούσε στό κούτελο ένα πράσινο καίδιαφανές

σκιάδι, πού τό στερέω νε μ ’ ένα κορδονάκι γύρω άπό τό κεφάλι*στά πόδια φ ορούσε παντούφλες καί, επειδή φοβόταν μήπω ς

αρπάξει κρύο, κουκουλω νόταν μ ’ ένα τεράστιο πολύχρω μο σάλι.

5Α κούγοντας νά μιλούν γιά τήν άπίστευτη άμφίεσή του,

γέλασε εύτυχισμένος, λές καί ό Χ εμινγουαίη τοϋ είχε κάνει ένα

μεγάλο κομπλιμέντο. ’Έ πειτα έσκυψ ε πρός τό μέρος του καί είπε

σιγά: «Ε ίναι έξαιτίας τής Μ πεττίνας πού ντύνομαιέτσι. "Ο που κι

άν πηγαίνει, διηγείται τόν μεγάλο της έρω τα γιά μένα. θέλωλοιπόν νά βλέπουν οί άνθρω ποιτό άντικείμενο αύτοϋ τοϋ έρω τα!

Μ όλις μέ βλέπει άπό μακριά, τό βάζει στά πόδια. Κ αί ξέρω ότι

τρέμειάπό θυμό καθώ ς μέ βλέπεινά περιδιαβάζω εδώ μ ’ αύτή τήν

όψ η: χω ρίς δόντια, χω ρίς μαλλιά, καί μ ’ αύτό τό χονδροειδές

άντικείμενο πάνω άπό τά μάτια».

107



Μ ΕΡΟ Σ ΤΡΙΤΟ

'Ο ά γ ώ ν α ς



Ο ί ά δ ε λ φ έ ς

Ο Ρ Α Δ Ι Ο Φ Ω Ν Ι Κ Ο Σ Σ Τ Α Θ Ο Σ πού ακούω είναι κρατικός, πού

σημαίνει ότι δέν μεταδίδει διαφημιστικά μηνύματα άλλά εναλ

λάσσει ειδήσεις καί σχόλια μέ τά πιό πρόσφατα άναμασήματα.

Κ αθώ ς ό διπλανός σταθμός είναι ιδιω τικός, ή διαφήμιση άντι-

σταθιστά τή μουσική, άλλά μοιάζειτόσο πολύ στά πιό πρόσφατα

άναμασήματα, πού ποτέ δέν ξέρω ποιό σταθμό άκούω , καί τό

ξέρω άκόμα λιγότερο μιά καί μέ παίρνει ό ύπνος καίξανακοιμάμαι σέ κάθε στιγμή. Β υθισμένος σ ’ έναν ήμι-λήθαργο, μαθαίνω

ότι άπό τό τέλος τοϋ πολέμου ύπήρξαν δύο εκατομμύρια νεκροί

στούς δρόμους τής Ε ύρώ πης, μέ μέσο όρο στή Γ αλλία δέκα

χιλιάδες νεκρούς καί τριακόσιες χιλιάδες τραυματίες τό χρόνο,

μιά ολόκληρη στρατιά άπό άνθρώ πους χω ρίς πόδια, χω ρίς χέρια,

χω ρίς αύτιά, χω ρίς μάτια. Ά γανακτισμένος άπό αύτόν τόν

φ ρικαλέο ισολογισμό, ό βουλευτής Μ περτράν Μ περτράν (αύτότό όνομα είναι ώ ραίο σάν νανούρισμα) πρότεινε νά ληφθει ένα

εξαίρετο μέτρο, άλλά καθώ ς τήν ώ ρα έκείνη μέ είχε πάρειγιά τά

καλά ό ύπνος, δέν τό έμαθα παρά μισή ώ ρα άργότερα, όταν

έπανέλαβαν τήν ίδια είδηση: ό βουλευτής Μ περτράν Μ περτράν,

πού τό όνομά του είναι ώ ραίο σάν νανούρισμα, κατέθεσε στή

Β ουλή ένα σχέδιο νόμου γιά τήν άπαγόρευση κάθε διαφήμισης

τής μπύρας. ’Εξ ου καί προέκυψ ε μέγας σάλος στή Β ουλή,πολλοί βουλευτές άντιτάχθηκαν στό νομοσχέδιο, ύποστηριζόμε-

νοι άπό τούς εκπροσώ πους τοϋ ραδιοφώ νου καίτής τηλεόρασης

πού μιά τέτοια άπαγόρευση θά τούς έκανε νά χάσουν πολλά

χρήματα. "Ε πειτα, άκούω τήν ίδια τή φω νή τοϋ Μ περτράν

Μ περτράν: μιλάει γιά τή μάχη έναντίον τοϋ θανάτου, τόν άγώ να

γιά τή ζω ή... Ή λέξη «άγώ νας», πού τήν έπανέλαβε πέντε φορές

στόν σύντομο λόγο του, μοϋ θυμίζειτήν παλιά μου πατρίδα, τήνΠ ράγα, κόκκινες σημαίες, άφίσες, άγώ νας γιά τήν εύτυχία,

άγώ νας γιά τή δικαιοσύνη, άγώ νας γιά τό μέλλον, άγώ νας γιά τήν

111



ειρήνη· άγώ νας γιά τήν ειρήνη μέχρι τήν καταστροφή όλω ν άπό

όλους, δέν παρέλειπε νά προσθέτει ή σοφ ία τοϋ τσέχικου λαοϋ.

’Έ χω όμω ς ήδη άποκοιμηθεΐ ξανά (ένας ϋπνος γλυκός μέ κυ

ριεύει κάθε φορά πού άκούω νά προφέρεται τό όνομα τοϋ

Μ περτράν Μ περτράν) καίόταν ξυπνάω , είναι γιά ν ’ άκούσω ένασχόλιο περί κηπουρικής· γυρίζω τό κουμπί στόν γειτονικό

σταθμό. Έ κεΐ, γίνεται λόγος γιά τόν βουλευτή Μ περτράν Μ περ

τράν καί γιά τήν άπαγόρευση κάθε διαφ ήμισης τής μπύρας. Ο ί

λογικές σχέσεις μοϋ έμφ ανίζονται σιγά σιγά: οί άνθρω ποι σκο

τώ νονται μέ τό αύτοκίνητο όπω ς σ ’ ένα πεδίο μάχης, άλλά δέν

μπορεις νά άπαγορεύσεις τά αύτοκίνητα πού εϊναι τό καύχημα

τοϋ σύγχρονου άνθρώ που* ένα κάποιο ποσοστό τώ ν καταστρο

φώ ν πρέπει νά άποδοθεΐ στή μέθη τώ ν άτζαμήδω ν οδηγώ ν, άλλά

δέν θά μπορούσε κανείς νά άπαγορεύσει τό κρασί, άρχαία δόξα

τής Γαλλίας* ένα μέρος τής δημόσιας μέθης όφείλεται στή

μπύρα, άλλά οϋτε καί τήν μπύρα μπορεις ν ’ άπαγορεύσεις, γιατί

έτσι θά παραβιάζονταν οί διεθνείς συμβάσεις γιά τήν έλευθερία

τής άγοράς* ένα κάποιο ποσοστό άπό όσους πίνουν μπύρα,

παρακινείται στήν μπυροποσία άπό τίς διαφημιστικές καμπά-

νιες, πράγμα πού ε π ιτ έ λ ο υ ς άποκαλύπτει τήν 5Α χίλλειο πτέρνα

τοϋ έχθροϋ: ιδού πού ό θαρραλέος βουλευτής άποφάσισε νά

καταφ έρει τό χτύπημα! Ζ ήτω ό Μ περτράν Μ περτράν, λέω μέσα

μου, άλλά καθώ ς τό όνομα αύτό έχει άπάνω μου τήν έπίδραση

πού έχει τό νανούρισμα, ξανακοιμάμαι άμέσω ς, ώς τή στιγμή πού

άντηχει μιά πολύ γνω στή φω νή, μιά σαγηνευτική φω νή βελουδέ

νια, ναί, είναι ό Μ περνάρ, ό παρουσιαστής, καί σάν νά μήν

ύπήρχε σήμερα άλλη έπικαιρότητα άπό τήν τροχαία, διηγείται:

αύτή τή νύχτα, μιά νεαρή κοπέλα κάθισε στή μέση τοϋ δρόμου μέ

γυρισμένη τήν πλάτη σ τ’ αύτοκίνητα. Τ ρία οχήματα στή σειρά,

τήν άπέφυγαν τήν τελευταία στιγμή καί τσακίστηκαν μέσα στό

χαντάκι, ύπάρχουν νεκροί καί τραυματίες. ’Έ χοντας άποτύχει τό

στόχο της, ή έπίδοξος αύτόχειρ έφυγε χω ρίς ν ’ άφήσει ίχνη, καί

δέν μάθαμε τήν ύπαρξή της παρά άπό τίς συγκλίνουσες μαρτυ

ρίες τώ ν τραυματισμένω ν. 'Η είδηση αύτή μέ τρομοκρατεί σέ

σημείο πού δέν μπορεΐ πιά νά ξανακοιμηθώ . Δ έν μοϋ μένει α ρ ά

112



νά σηκω θώ , νά πάρω τό πρω ινό μου καί νά καθίσω μπροστά στή

γραφομηχανή μου. Γιά πολλή ώ ρα όμω ς άκόμα δέν μπορώ νά

συγκεντρω θώ , έχω στά μάτια μου αύτήν τή νεαρή κοπέλα,

κουβαριασμένη στό δρόμο, μέ τό μέτω πο άνάμεσα στά γόνατα, κι

άκούω τίς φω νές πού βγαίνουν άπό τό χαντάκι. Π ρέπει νά διώ ξω

μέ τή βία αύτή τήν εικόνα γιά νά μπορέσω νά συνεχίσω τό

μυθιστόρημά του τό όποιο, άν ή μνήμη σας είναι καλή, άρχισε

στήν άκρη μιάς πισίνας, καθώ ς, περιμένοντας τόν καθηγητή

’ Α βενάριο, είδα μιά άγνω στη νά χαιρετάει τόν δάσκαλό της τής

κολύμβησης. Ξ αναείδαμε τήν κίνηση αύτή όταν ή ’Α νιές άπο-

χαιρέτισε τόν δειλό συμμαθητή της. Τ ήν έκανε ξανά, κάθε φορά

πού ένας φ ίλος τή συνόδευε στό κιγκλίδω μα τοϋ κήπου. Ή

μικρή Λ ώ ρα κρυβόταν πίσω άπό ένα θάμνο καί περίμενε τήν

επιστροφ ή τής άδελφ ής της* ήθελε νά δει τό φ ιλί πού άντάλλα-

σαν, έπειτα νά συνοδεύσειτήν ’Α νιές όταν έκείνη άνέβαινε μόνη

πρός τήν πόρτα τοϋ σπιτιού. Π ερίμενε τή στιγμή πού θά στρεφό

ταν ή ’Α νιές γιά νά τινάξει τό χέρι της στόν άέρα. Γ ιά τό

κοριτσάκι, στήν κίνηση αύτή ήταν μαγικά κλεισμένη ή φ ευγα

λέα ιδέα τοϋ έρω τα γιά τόν όποιο τίποτα δέν ήξερε καί πού, γΓ

αύτήν, θά έμενε πάντοτε δεμένος μέ τήν εικόνα μιάς χαριτω μένης

καί τρυφ ερής μεγαλύτερης άδελφής.

"Ο ταν ή ’Α νιές συνέλαβε τή Λ ώ ρα νά μιμείται τήν κίνηση

αύτή γιά νά χαιρετίσει τούς μικρούς της φίλους, τή βρήκε

δυσάρεστη καί άποφάσισε, όπω ς ξέρουμε, νά άποχαιρετάει τούς

φίλους της σοβαρά, χω ρίς έκδηλώ σεις. Α ύτή ή μικρή ιστορία

μιάς χειρονομίας, μάς επιτρέπει νά διακρίνουμε τό μηχανισμό

πού ρύθμιζε τίς σχέσεις άνάμεσα στίς δύο άδελφές: ή μικρότερη

μιμούνταν τή μεγαλύτερη, τής έτεινε τά χέρια, άλλά έκείνη τής

ξέφευγε πάντοτε τήν τελευταία στιγμή.

Μ ετά τό μπακαλορεά, ή ’Α νιές πήγε νά συνεχίσει τίς σπου

δές της στό Π αρίσι. Ή Λ ώ ρα τής θύμω σε πού έγκατέλειψ ε έτσι

τά μέρη πού καί οί δυό τους είχαν άγαπήσει, άλλά ήρθε κι αύτή

νά σπουδάσει στό Π αρίσι μετά τό δικό της μπακαλορεά. Ή

’Α νιές άφ οσιώ θηκε στά μαθηματικά. "Ο ταν τελείω σε τίς σπου

δές της, όλοι προέβλεψ αν γΓ αύτήν μιά λαμπρή έπιστημονική

8 113



σταδιοδρομία, ή Ά νιές δμω ς αντί νά συνεχίσει τίς έρευνές της

παντρεύτηκε τόν Π ώ λ καί δέχτηκε μιά συνηθισμένη θέση, έστω

καλοπληρω μένη, χω ρίς καμιά προοπτική γιά δόξα. ' Η Λ ώ ρα

στενοχω ρήθηκε καί άποφ άσισε, όταν πέρασε στό 5Ω δείο, νά

άποκαταστήσει τήν αποτυχία τής άδελφής της καί νά γίνειδιάσημη στή θέση της.

Μ ιά μέρα, ή Ά νιές τής παρουσίασε τόν Π ώ λ. Τ ήν ιδια τή

στιγμή τής συνάντησής τους, ή Λ ώ ρα άκουσε κάποιον πού ήταν

άόρατος νά τής λέει: «Ν ά ένας άντρας! 'Ο άληθινός. 'Ο μοναδι

κός. Δ έν ύπάρχει άλλος τέτοιος στόν κόσμο». Π οιός ήταν ό

άόρατος ομιλητής; Μ ήπω ς ή ίδια ή Ά νιές; Ν αί. ΤΗ ταν αύτή πού

έδειχνε τό δρόμο στή μικρή της άδελφ ή, φράζοντάς της τονταυτόχρονα.

Π ολύ φ ιλικοί άπέναντι στή Λ ώ ρα, ή Ά νιές καί ό Π ώ λ τήν

φρόντιζαν τόσο πολύ πού ένιω θε στό Π αρίσι σάν στό σπίτι της

όπω ς άλλοτε στήν πόλη πού γεννήθηκε. Π αραμένοντας έτσι στό

οικογενειακό περιβάλλον, δοκίμαζε μιά εύτυχία πού δέν ήταν

άμοιρη κάποιας μελαγχολίας: ό μόνος άντρας πού θά μπορούσε

ν 5 άγαπήσει ήταν τήν ίδια στιγμή καί ό μόνος πού τής ήτανάπαγορευμένος. "Ο ταν μοιραζόταν τή ζω ή τώ ν συζύγω ν, τά

στάδια τής εύτυχίας έναλλάσσονταν μέ τίς κρίσεις τής θλίψ ης.

’Έ μενε σιω πηλή, τό βλέμμα της χανόταν στό κενό, όπόταν ή

Ά νιές τής έπαιρνε τά χέρια λέγοντας: «Τ ί έχεις Λ ώ ρα; Τ ί έχεις

άδελφούλα μου;» Κ αμιά φορά, στήν ίδια κατάσταση, καί μέ τήν

ίδια συγκίνηση, ήταν ό Π ώ λ πού τής έπαιρνε τά χέρια, καί

βυθίζονταν καί οί τρεις σ ’ ένα ήδονικό λουτρό, καμω μένο άπόάνάκατα συναισθήματα: άδελφικά καίέρω τικά, συμπονετικά καί

αισθησιακά.

’Έ πειτα, παντρεύτηκε. Ή Μ πριζίτ, ή κόρη τής Ά νιές, ήταν

δέκα χρόνω ν καί ή Λ ώ ρα άποφάσισε νά τής προσφέρει ένα μικρό

έξάδελφο ή μιά μικρή έξαδέλφη. ΙΙαρακάλεσε τόν άντρα της νά

τήν άφήσει έγκυο καί τόν έπεισε χω ρίς δυσκολία, άλλά τό

άποτέλεσμα ήταν θλιβερό: ή Λ ώ ρα άπέβαλε καί οί γιατροί τήνπροειδοποίησαν ότι δέν θά μπορούσε στό εξής ν ’ άποκτήσει

παιδί χω ρίς νά ύποστεί σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις.

114



Τ ά μ α ύ ρ α γ υ α λ ιά

Η Α Ν Ι Ε Σ είχε προσ κολληθεΐ στά μαϋρα γυαλιά άπό τότε άκόμαπού ήταν στό λύκειο. Τά φ όραγε λιγότερο γιά νά προστατεύσει

τά μάτια της άπό τόν ήλιο καί περισσότερο γιά νά φαίνεται

ώ ραία καί αινιγματική. Τά γυαλιά έγιναν ή τρέλα της: όπω ς

ορισμένοι άντρες έχουν μιά ντουλάπα γεμάτη γραβάτες, όπω ς

ορισμένες γυναίκες γεμίζουν τήν κοσμηματοθήκη τους μέ δαχτυ-

λίδια, ή 9Α νιές έκανε συλλογή άπό μαϋρα γυαλιά.

"Ο σο γιά τή Λ ώ ρα, έκείνη φόρεσε μαϋρα γυαλιά τήν επομένητής ή μέρας πού άπέβαλε. Τ ήν εποχή έκείνη τά φορούσε σχεδόν

συνεχώ ς, ζητώ ντας συγνώ μη άπό τούς φίλους της: «Μ ή μέ

παρεξηγείτε, έχω παραμορφω θεί άπό τά κλάματα, δέν μπορώ νά

εμφανιστώ χω ρίς αύτά». Ά π ό τότε, τά μαϋρα γυαλιά σήμαιναν

γΓ αύτήν τό πένθος. Δ εν τά φ ορούσε γιά νά κρύψ ει τά κλάματά

της, άλλά γιά νά δίνειστούς άλλους νά καταλάβουν ότι έκλαιγε.

Τά γυαλιά έγιναν ένα ύποκατάστατο τώ ν δακρύω ν, προσφέρο-ντας έναντι τώ ν πραγματικώ ν δακρύω ν τό πλεονέκτημα ότι δέν

κατέστρεφαν τά βλέφαρα, δέν τά έκαναν νά κοκκινίζουν ή νά

φουσκώ νουν, καί ήσαν πολύ πιό ταιριαστά.

Κ αί έκεΐ άκόμα ή Ά νιές ήταν πού είχε έμπνεύσειστή Λ ώ ρα

τήν προτίμηση γιά τά μαϋρα γυαλιά. Ή ιστορία τώ ν γυαλιώ ν

όμω ς δείχνει επιπλέον ότι ή σχέση μεταξύ τώ ν δύο άδελφώ ν δέν

θά μποροϋσε νά περιορισθεΐ στή μίμηση τής μεγάλης άπό τήμικρή. Τ ήν μιμούνταν, ναί, άλλά διορθώ νοντάς την: έδινε στά

μαϋρα γυαλιά ένα πιό βαθύ περιεχόμενο, ένα νόημα πιό σοβαρό,

πιέζοντας, γιά νά τό πεικανείς έτσι, τά μαϋρα γυαλιά τής Ά νιές

νά κοκκινίζουν γιά τήν έπιπολαιότητά τους. "Ο ταν ή Λ ώ ρα

παρουσιαζόταν μέ τά μαϋρα της γυαλιά, αύτό σήμαινε πάντοτε

ότι ύπέφερε, καί ή Ά νιές αισθανόταν ότι έπρεπε νά βγάλει τά

δικά της, άπό σεμνότητα καί άπό εύγένεια.

115



eΗ ιστορία τώ ν γυαλιώ ν αποκαλύπτει καί άλλο πράγμα έπί

σης: ή Ά νιές έμφανιζόταν σάν μία εύνοημένη άπό τήν Τ ύχη, ή

Λ ώ ρα σάν τό άποπαίδι της. Κ αί οί δυό τους κατέληξαν νά

πιστεύουν ότι δέν ήσαν ισότιμες άπέναντι στό πεπρω μένο,

πράγμα πού ίσω ς πείραζε τήν ’ Α νιές περισσότερο άκόμα κι ά π’

τή Λ ώ ρα. « 'Η μικρή μου άδελφή είναι έρω τευμένη μαζί μου κι

έχει γκίνια», έλεγε. Ν ά γιατί χάρηκε όταν ύποδέχτηκε τή Λ ώ ρα

στό Π αρίσι καίτής παρουσίασε τόν Π ώ λ, παρακαλώ ντας τον νά

γίνει φίλος μαζί της· νά γιατί είχε ξετρυπώ σειγιά τή Λ ώ ρα ένα

εύχάριστο διαμερισματάκι στή γειτονιά καί γιατί καλούσε τήν

άδελφή της στό σπίτι της κάθε φορά πού είχε τήν ύποψ ία ότι

ήταν λυπημένη. "Ο ,τι κι άν έκανε όμω ς, έμενε πάντοτε έκείνηπού ή Τ ύχη άδίκω ς τήν εύνοοϋσε, καίή Λ ώ ρα έκείνη πού ή Τ ύχη

δέν τήν άγαποϋσε.

Ή Λ ώ ρα είχε μεγάλο μουσικό ταλέντο, έπαιζε πάρα πολύ

ώ ραΐο πιάνο, εντούτοις όμω ς αύτό πού θέλησε πεισματικά νά

σπουδάσει στό ’Ω δείο, ήταν τό τραγούδι. «"Ο ταν παίζω πιάνο

βρίσκομαι μπροστά σ ’ ένα ξένο καί έχθρικό άντικείμενο. 'Η

μουσική δέν μοϋ άνήκει, άνήκει στό μαύρο έργαλείο πού είναιάπέναντι μου. Α ντίθετα, όταν τραγουδάω , τό σώ μα μου μεταμορ

φώ νεται σέ όργανο καί γίνομαι μουσική». Δ έν ήταν άπό λάθος

της άν, δυστυχώ ς, ειχε μιά πολύ άδύναμη φω νή πού τήν οδήγησε

στήν άποτυχία: δέν έγινε σολίστ καίγιά τήν ύπόλοιπη ζω ή της οί

μουσικές της φ ιλοδοξίες περιορίστηκαν σέ μιά έρασιτεχνική

χορω δία, όπου πήγαινε δυό φορές τήν εβδομάδα νά έπαναλάβει

κάποια έτήσια κοντσέρτα.Ό γάμος της, στόν όποιο είχε έπενδύσει όλη τήν καλή της

θέληση, κατέρρευσε έπίσης μέσα σέ έξι χρόνια. Ε ίναι άλήθεια

ότι ό πολύ πλούσιος σύζυγός της χρειάστηκε νά τής άφήσει ένα

ώ ραϊο διαμέρισμα καί νά τής δώ σει μία άξιόλογη διατροφ ή,

πράγμα πού τής έπέτρεψε νά άγοράσει μία μπουτίκ όπου πουλού

σε γούνες μέ μιά καπατσοσύνη πού τούς κατέπληξε όλους* ή

επιτυχία αύτή όμω ς ήταν πολύ πεζή γιά νά άποκαταστήσει τήνάδικία πού είχε ύποστεΐ σ ’ ένα πολύ πιό υψ ηλό επίπεδο: πνευμα

τικό καί συναισθηματικό.

116



Χ ω ρισμένη, άλλαζε εραστές, είχε φήμη παθιασμένης ερω μέ

νης καί παρίστανε δτι έφερε τούς έρω τές της δπω ς θά έφερε ένα

σταυρό. «Ε ίχα πολλούς άντρες στή ζω ή μου», έλεγε συχνά μέ

σοβαρό καί μελαγχολικό τόνο, σάν γιά νά παραπονεθεΐ γιά τή

μοίρα της.«Σέ ζηλεύω », άπαντοϋσε ή 9Α νιές καί ή Λ ώ ρα, σέ ένδειξη

θλίψ ης, φ ορούσε τά μαϋρα της γυαλιά.

Δ έν τήν είχε ποτέ έγκαταλείψ ει ό θαυμασμός πού είχε δοκιμά

σει στά παιδικά της χρόνια, βλέποντας τήν 5Α νιές νά χαιρετάει

τούς φίλους της στά κάγκελα τοϋ κήπου, καί τήν ή μέρα πού

κατάλαβε ότι ή άδελφή της άρνιόταν κάθε έπιστημονική σταδιο

δρομία, δέν μπόρεσε νά κρύψ ει τήν άπογοήτευσή της.«Τί έχεις νά μοϋ προσάψ εις; έλεγε ή ’ Α νιές γιά νά ύπερασπι-

στεϊ τόν εαυτό της. ’Ε σύ, άντί νά τραγουδάς στήν ’Ό περα ,

πουλάς γουναρικά, κι εγώ άντίνά ταξιδεύω άπό τό ένα συνέδριο

στό άλλο, έχω μιά θέση εύχάριστα άδιάφορη σέ μιά εταιρεία

πληροφ ορικής.

— ’Ε γώ όμω ς έκανα ό,τι μπορούσα γιά νά τραγουδήσω . ’Ε νώ

έσύ παραιτήθηκες μέ τή θέλησή σου άπό τίς φ ιλοδοξίες σου.’Εγώ νικήθηκα. ’Εσύ παραδόθηκες.

— Κ αί γιατί θά έπρεπε νά σταδιοδρομή σω ;

— ’Α νιές! Δ έν έχουμε παρά μιά ζω ή μονάχα! Π ρέπει νά τήν

άναλάβουμε. Π ρέπει τέλος πάντω ν ν ’ άφ ήσουμε κάτι πίσω μας!

—Ν ’ άφήσουμε κάτι πίσω μας;» έπανέλαβε ή 5Α νιές μ ’ ένα

ϋφος έκπληκτο καί σκεπτικό.

'Η Λ ώ ρα σημείω σε μία σχεδόν οδυνηρή διαφω νία: « Ά νιές,είσαι άρνητική!»

Τ ήν κατηγορία αύτή τήν άπηύθυνε συχνά στήν άδελφή της,

νοερά όμω ς. Δ έν τήν είχε έκφ ράσει φω ναχτά παρά μόνο σέ δύο ή

τρεις περιπτώ σεις. Ή τελευταία φορά ήταν μετά τό θάνατο τής

μητέρας τους, δταν είχε δει τόν πατέρα νά σ χίζει τίς φω τογρα

φίες. Α ύτό πού έκανε ό πατέρας ήταν άπαράδεκτο: κατέστρεφε

ένα μέρος τής ζω ής, τής κοινής του ζω ής μέ τή μαμά* έσχιζε

εικόνες, έσχιζε άναμνήσεις πού δέν ήσαν μόνο δικές του άλλά

άνήκαν σέ όλη τήν οικογένεια καί κυρίω ς στίς κόρες του* δέν

117



είχε τό δικαίω μα νά πράξει έτσι. Τοϋ έβαλε τίς φω νές καί ή

Ά νιές ύπερασπίστηκε τόν πατέρα. "Ο ταν έμειναν μόνες, καυγά

δισαν γιά πρώ τη φορά στή ζω ή τους, μέ πάθος καίμίσος. «Ε ίσαι

αρνητική!» φώ ναξε ή Λ ώρα* έπειτα, κλαίγοντας άπό λύσσα,φόρεσε τά μαύρα της γυαλιά καί έφυγε.

118



Τ ό σ ώ μ α

Ο τ α ν Η Σ Α Ν Π Ι Α πολύ γέροι, ό διάσημος ζω γράφος Σαλβαντόρ

Ν ταλί καί ή γυναίκα τοϋ Γκαλά, εϊχαν έξημερώ σει ένα κουνέλι

πού μετά έζησε μαζί τους χω ρίς νά τούς αφήνει ρούπι* τό

αγαπούσαν πολύ. Μ ιά μέρα πού έπρεπε νά φ ύγουν γιά ένα μακρύ

ταξίδι, συζητούσαν αργά μέσα στή νύχτα τί θά έκαναν μέ τό

κουνέλι. ΤΗ ταν δύσκολο νά τό πάρουν μαζί, άλλά όχι λιγότεροδύσκολο νά τό άφήσουν σέ κάποιον, γιατί τό κουνέλι δέν

έμπιστευόταν τούς άνθρώ πους. Τ ήν επομένη, ή Γκαλά ετοίμασε

τό γεύμα καί ό Ν ταλί εύφράνθηκε, ώ ς τή στιγμή πού κατάλαβε

ότι έτρω γε κουνέλι στιφάδο. Σηκώ θηκε άπό τό τραπέζι καί

έτρεξε στόν καμπινέ γιά νά ξεράσει στή λεκάνη τό άγαπημένο

του ζω άκι, τόν πιστό σύντροφο τώ ν γέρικω ν ήμερώ ν του. ’Α ντί

θετα, ή Γκαλά, ήταν εύτυχισμένη πού τό άγαπημένο της είχεεισχω ρήσει στά σπλάχνα της, τά είχε χαϊδέψ ει άργά καί είχε

γίνει τό κορμί τής κυράς του. Δ έν γνώ ριζε καμιά πιό άπόλυτη

ολοκλήρω ση τοϋ έρω τα άπό τήν κατάποση τοϋ άγαπημένου. Σέ

σύγκριση μ ’ αύτή τήν σύντηξη τώ ν σω μάτω ν, ή έρω τική πράξη

τής φαινόταν σάν μιά γελοία φαγούρα.

' Η Λ ώ ρα ήταν σάν τή ν Γ καλά. ' Η ’ Α νιές ήταν σάν τόν Ν ταλί.

’Α γαπούσε πλήθος άνθρώ πω ν, άντρες καί γυναίκες, άλλά άνκάποιο περίεργο συμβόλαιο φιλίας τής είχε έπιβάλει ώ ς καθήκον

νά φροντίζει τή μύτη τους καί νά τή σκουπίζει τακτικά, θά είχε

προτιμήσει νά ζεΐχω ρίς φίλους. Γ νω ρίζοντας τίς άπω θήσεις τής

άδελφής της, ή Λ ώ ρα τήν πείραζε: «Τ ίσημαίνει ή συμπάθεια πού

νιώ θεις γιά κάποιον; Π ώ ς μπορεις νά έξαιρεις άπό αύτήν τή

συμπάθεια τό σώ μα; Χ ω ρίς τό σώ μα του, είναι άκόμα άνθρω πος ό

άνθρω πος;»Ν αί, ή Λ ώ ρα ήταν σάν τήν Γκαλά: εντελώ ς ταυτισμένη μέ τό

σώ μα της, έντελώ ς εγκατεστημένη σ ’ αύτό. Κ αί τό σώ μα δέν

119



ήταν μόνο αύτό πού μποροϋσε νά δει σ ’ έναν καθρέφτη: τό πιό

πολύτιμο μέρος βρισκόταν στό εσω τερικό. ’Έ τσι, στό λεξιλόγιό

της είχε μιά ξεχω ριστή θέση γιά τά ονόματα τώ ν εσω τερικώ ν

οργάνω ν. Γιά νά έκφράσει τήν απελπισία στήν όποία τήν είχε

ρίξει τήν παραμονή ό έραστής της, έλεγε: «Μ όλις έφυγε πήγα νά

κάνω έμετό». Π αρ5 όλες τίς συχνές αναφορές στόν εμετό, ή

5Α νιές δέν ήταν σίγουρη ότι ή άδελφή της είχε ποτέ κάνειέμετό.

Ό εμετός δέν ήταν ή άλήθεια της, άλλά ή ποίησή της: ή

μεταφ ορά, ή λυρική εικόνα τής άπογοήτευσης καί τής άηδίας.

Μ ιά μέρα πού είχαν πάει γιά ψ ώ νια σέ ένα κατάστημα λευκώ ν

ειδώ ν, ή Ά νιές είδε τή Λ ώ ρα νά χαϊδεύει ένα σουτιέν πού τής

έτεινε ή πω λήτρια. Σέ τέτοιες στιγμές ήταν πού καταλάβαινε όλα

όσα τή χώ ριζαν άπό τήν άδελφή της: γιά τήν Ά νιές, τό σουτιέν

ήταν μέρος εκείνω ν τώ ν άντικειμένω ν πού προορίζονταν γιά νά

άντισταθμίζουν μία φ υσική έλλειψ η, όπω ς παραδείγματος χάριν

οι έπίδεσμοι, οί προθέσεις, τά γυαλιά, τά κολάρα πού πρέπει νά

φορούν οί άρρω στοι πού πάσχουν άπό αύχενικούς σπονδύλους.

Τ ό σουτιέν προορίζεται νά υποστηρίζει κάτι πιό βαρύ άπό ό,τι

είχε προβλεφθεΐ, πού τό βάρος του ύπολογίστηκε άσχημ α, καί

πού πρέπει νά τό ύποστηλώ σεις κατόπιν εορτής όπω ς ύποστηλώ -

νει κανείς μέ στύλους καί άντερείσματα τό μπαλκόνι μιάς

οικοδομής πού χτίστηκε άσχημα. Μ έ άλλα λόγια: τό σουτιέν

άποκαλύπτει τόν τ ε χ ν ι κ ό χαρακτήρα τοϋ γυναικείου σώ ματος.

Ή Ά νιές ζήλευε τόν Π ώ λ πού μποροϋσε νά ζειχω ρίς νά έχει

διαρκώ ς συνείδηση τοϋ σώ ματός του. Ε ισπνέει, εκπνέει, ό πνεύ-

μονάς του δουλεύει σάν ένα μεγάλο αύτόματο φυσερό καί έτσι

είναι πού άντιλαμβάνεται τό σώ μα του: ξεχνώ ντας το χαρμόσυνα.

Ά κόμ α κι όταν έχει φυσικές ενοχλήσεις, ποτέ δέν μιλάει γΓ

αύτές, όχι άπό σεμνότητα άλλά περισσότερο άπό μιά μάταιη

επιθυμία κομψ ότητας, γιατί μιά άρρώ στια δέν είναι παρά μιά

άτέλεια γιά τήν όποία ντρέπεται. Γιά χρόνια ολόκληρα, ύπέφερε

άπό έλκος τοϋ στομάχου, άλλά ή ’ Α νιές δέν τό έμαθε παρά τήν

ή μέρα όπου ένα άσθενοφόρο τόν πήγε στό νοσοκομείο σέ μιά

τρομερή κρίση πού τόν είχε ξαπλώ σει χάμω άμέσω ς μετά άπό μιά

δραματική διαδικασία ενώ πιον τοϋ δικαστηρίου. Α ύτή ή ματαιο-

120



δοξία ήταν γιά γέλια, ή Ά νιές όμω ς ήταν μάλλον συγκινημένη,

έφθασε σχεδόν ώ ς τό σημείο νά τόν ζηλεύει.

Μ ολονότι ό Π ώ λ είναι κατά πάσα πιθανότητα πιό ματαιόδο

ξος άπό τόν μέσο όρο, έλεγε μέ τό νοϋ της ή Ά νιές, ή

συμπεριφορά του φ ανερώ νει τή διαφορά άνάμεσα στή γυναικείακαί τήν άνδρική μοίρα: ή γυναίκα περνάει πολύ περισσότερο

χρόνο συζητώ ντας γιά τίς φυσικές της άνησυχίες· δέν γνω ρίζει

τήν ξένοιαστη λήθη τοϋ σώ ματος. Α ύτό άρχίζει μέ τήν ταραχή

τώ ν πρώ τω ν αιμορραγιώ ν* ξαφ νικά τό σώ μα είναι έδώ κι έκείνη

στέκεται μπροστά του σάν μηχανικός επιφορτισμένος μέ τό νά

θέτει μόνος του σέ κίνηση ένα μικρό έργοστάσιο: πρέπει κάθε

μήνα νά φοράει ταμπόν, νά καταπίνει χάπια, νά διορθώ νει τόσουτιέν της, νά είναι έτοιμη νά παραγάγει. 'Η ’Α νιές κοίταζε μέ

φθόνο τούς ήλικιω μένους άντρες* είχε τήν εντύπω ση ότι γερνού

σαν διαφορετικά: τό σώ μα τοϋ πατέρα της μεταμορφ ω νόταν

άνεπαίσθητα στήν ιδια τή σκιά του, έξαϋλω νόταν, μή παραμένο-

ντας πιά έδώ κάτω παρά σάν μία ψ υχή ενσαρκω μένη άτημέλητα.

Α ντίθετα, τό γυναικείο σώ μα, όσο πιό άχρηστο γίνεται τόσο πιό

πολύ σώ μα γίνεται: βαρύ καίπαρόν* μοιάζειμέ γέρικη βιοτεχνίαπού προορίζεται γιά κατεδάφιση, άλλά στήν όποία τό εγώ μιας

γυναίκας είναι ύποχρεω μένο νά παραμείνει ώ ς τό τέλος μέ τήν

ιδιότητα τής θυρω ρού.

Τ ί θά μπορούσε ν ’ άλλάξει τή σ χέση τής Ά νιές μέ τό σώ μα

της; Τ ίποτ5 άλλο άπό τή στιγμή τής διέγερσης. 'Η διέγερση:

φευγαλέα άπολύτρω ση τοϋ σώ ματος.

Ο ϋτε καί σ ’ αύτό τό σημείο όμω ς συμφ ω νούσε ή Λ ώ ρα. 'Ηστιγμή τής διέγερσης; Τ ί είναι αύτό, ή στιγμή; Γ ιά τή Λ ώ ρα τό

σώ μα ήταν σεξουαλικό άπό τήν άρχή, εκ τώ ν προτέρω ν, πάντοτε

καίολοκληρω τικά, στήν ούσία. Τ ό νά άγαπάς κάποιον γΓ αύτήν

σήμαινε: νά τοϋ φέρνεις τό σώ μα σου, νά τοϋ έναποθέτεις τό

σώ μα σου μπροστά του, τό σώ μα σου έτσι όπω ς είναι εξω τερικά

καί έσω τερικά, άκόμα καί μέ τό χρόνο πού γλυκά, άργά, τό

φθείρει.Γιά τήν Ά νιές τό σώ μα δέν ήταν σεξουαλικό. Δ έν γινόταν

παρά μόνο σέ σπάνιες στιγμές, όταν ή διέγερση πρόβαλλε άπάνω

121



τ ο υ έ ν α φ ω ς ε ξ ω π ρ α γ μ α τ ικ ό , τ ε χ ν η τ ό , π ο ύ τ ό έ κ α ν ε ώ ρ α ϊο κ α ί

ε π ιθ υ μ η τ ό . Ν ά γ ια τ ί, ά κ ό μ α κ ι ά ν σ χ ε δ ό ν κ α ν ε ίς δ έ ν τ ό ύ π ο ψ ι α ζ ό

τ α ν , ή Ά ν ι έ ς σ υ ν α ν α σ τ ρ ε φ ό τ α ν τ ό ν φ υ σ ι κ ό έ ρ ω τ α κ α ί ή τ α ν

δ ε μ έ ν η μ α ζ ί τ ο υ , γ ια τ ί χ ω ρ ίς α ύ τ ό ν ή ά θ λ ι ό τ η τ α τ ο ύ σ ώ μ α τ ο ς δ έ ν θ ά ε ϊχ ε κ α μ ία δ ι έ ξ ο δ ο κ α ί ό λ α θ ά ή σ α ν χ α μ έ ν α . "Ο τ α ν έ κ α ν ε

έ ρ ω τ α , κ ρ α τ ο ύ σ ε τ ά μ ά τ ια τ η ς ά ν ο ι χ τ ά , κ ι ά ν β ρ ι σ κ ό τ α ν κ ο ν τ ά

κ α ν έ ν α ς κ α θ ρ έ φ τ η ς π α ρ α τ η ρ ο ύ σ ε τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς : τ ό σ ώ μ α τ η ς τ ή ς

φ α ι ν ό τ α ν τ ό τ ε λ ο υ σ μ έ ν ο σ τ ό φ ώ ς .

"Ο μ ω ς , τ ό ν ά κ ο ι τ ά ζ ε ι ς τ ό σ ώ μ α σ ο υ λ ο υ σ μ έ ν ο σ τ ό φ ώ ς ε ί ν α ι

έ ν α ά π α τ η λ ό π α ι χ ν ίδ ι . ιά μ έ ρ α π ο ύ ή τ α ν μ έ τ ό ν ε ρ α σ τ ή τ η ς , ή

Ά ν ι έ ς π α ρ α τ ή ρ η σ ε σ τ ό ν κ α θ ρ έ φ τ η τ ή ν ώ ρ α τ ο ϋ έ ρ ω τ α , κ ά π ο ια έ λ α τ τ ώ μ α τ α τ ο ϋ κ ο ρ μ ι ο ύ τ η ς π ο ύ τ ή ς ε ί χ α ν ξ ε φ ύ γ ε ι σ τ ή ν δ ι ά ρ -

κ ε ια τ ή ς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η ς σ υ ν ά ν τ η σ ή ς τ ο υ ς (δ έ ν β λ έ π ο ν τ α ν π α ρ ά

μ ία ή δ ύ ο φ ο ρ έ ς τ ό χ ρ ό ν ο , σ ’ έ ν α μ ε γ ά λ ο ά ν ώ ν υ μ ο π α ρ ι σ ι ν ό

ξ ε ν ο δ ο χ ε ίο ) κ α ί τ ή ς ή τ α ν ά δ ύ ν α τ ο ν ά ξ ε κ ο λ λ ή σ ε ι τ ό β λ έ μ μ α τ η ς

ά π ό έ κ ε ι: δ έ ν έ β λ ε π ε π ι ά τ ό ν έ ρ α σ τ ή , δ έ ν έ β λ ε π ε π ι ά σ ώ μ α τ α ν ά

ζ ε υ γ α ρ ώ ν ο υ ν , δ έ ν έ β λ ε π ε π α ρ ά τ ά γ η ρ α τ ε ι ά π ο ύ ε ίχ α ν ά ρ χ ί σ ε ι ν ά

τ ή ρ ο κ α ν ί ζ ο υ ν . Ή δ ι έ γ ε ρ σ η έ ξ α φ α ν ί σ τ η κ ε ά μ έ σ ω ς ά π ό τ ό δ ω μ ά τ ιο . Ή Ά ν ι έ ς έ κ λ ε ισ ε τ ά μ ά τ ια κ α ί έ π ι τ ά χ υ ν ε τ ίς κ ι ν ή σ ε ι ς

τ ο ϋ έ ρ ω τ α γ ιά ν ά έ μ π ο δ ί σ ε ι τ ό σ ύ ν τ ρ ο φ ο ν ά μ α ν τ έ ψ ε ι τ ίς σ κ έ ψ ε ι ς

τ η ς : μ ό λ ι ς ε ί χ ε ά π ο φ α σ ί σ ε ι ό τ ι α ύ τ ή θ ά ή τ α ν ή τ ε λ ε υ τ α ί α τ ο υ ς

σ υ ν ά ν τ η σ η . Α ι σ θ α ν ό τ α ν ά δ ύ ν α μ η κ α ί ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε τ ό σ υ ζ υ γ ι κ ό

κ ρ ε β ά τ ι, π ο ύ σ τ ό κ ο μ ο δ ί ν ο τ ο υ μ ιά μ ικ ρ ή λ ά μ π α έ μ ε ν ε π ά ν τ ο τ ε

σ β η σ τ ή * τ ό ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε σ ά ν μ ιά π α ρ η γ ο ρ ι ά , σ ά ν έ ν α σ κ ο τ ε ιν ό

λ ι μ α ν ά κ ι .

122



Ή π ρ ό σ θ ε σ η κ α ί ή α φ α ίρ ε σ η

Σ τ ο ν Κ Ο Σ Ο μ α ς , π ο ύ κ α θ η μ ε ρ ι ν ά ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι δ λ ο κ α ί π ε ρ ι σ -

σ ό τ ε ρ α π ρ ό σ ω π α π ο ύ μ ο ι ά ζ ο υ ν ό λ ο κ α ί π ι ό π ο λ ύ μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς , τ ό

έ ρ γ ο τ ο ϋ α ν θ ρ ώ π ο υ π ο ύ θ έ λ ε ι ν ά ε π ι β ε β α ι ώ σ ε ι τ ή ν π ρ ω τ ο τ υ π ί α

τ ο ϋ ε γ ώ τ ο υ κ α ί ν ά κ α τ α φ έ ρ ε ι ν ά π ε ι σ θ ε ΐ γ ιά τ ή ν α μ ίμ η τ η

μ ο ν α δ ι κ ό τ η τ ά τ ο υ , δ έ ν ε ί ν α ι ε ύ κ ο λ ο . 'Υ π ά ρ χ ο υ ν δ ύ ο μ έ θ ο δ ο ι γ ιά

ν ά κ α λ λ ι ε ρ γ ή σ ε ι κ α ν ε ίς τ ή μ ο ν α δ ι κ ό τ η τ α τ ο ϋ ε γ ώ : ή π ρ ο σ θ ε τ ικ ή μ έ θ ο δ ο ς κ α ί ή ά φ α ιρ ε τ ικ ή μ έ θ ο δ ο ς . Ή Ά ν ι έ ς ά φ α ι ρ ε ΐ ά π ό τ ό ε γ ώ

τ η ς ό ,τ ι ε ίν α ι έ ξ ω τ ε ρ ι κ ό κ α ί δ α ν ε ισ μ έ ν ο , γ ι ά ν ά π λ η σ ι ά σ ε ι έ τ σ ι

σ τ ή ν κ α θ α ρ ή τ η ς ο ύ σ ί α (δ ι α τ ρ έ χ ο ν τ α ς τ ό ν κ ί ν δ υ ν ο ν ά κ α τ α λ ή ξ ε ι

σ τ ό μ η δ έ ν , μ 5 α ύ τ έ ς τ ίς σ υ ν ε χ ε ίς ά φ α ι ρ έ σ ε ι ς ). Ή μ έ θ ο δ ο ς τ ή ς

Λ ώ ρ α ς ε ί ν α ι ά κ ρ ιβ ώ ς ά ν τ ίθ ε τ η : γ ιά ν ά κ ά ν ε ι τ ό ε γ ώ τ η ς π ε ρ ι σ σ ό -

τ ε ρ ο ό ρ α τ ό , π ι ό ε ύ κ ο λ ο ν ά τ ό σ υ λ λ ά β ε ι κ α ν ε ί ς , γ ιά ν ά τ ο ϋ δ ώ σ ε ι

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ η π υ κ ν ό τ η τ α , τ ο ϋ π ρ ο σ θ έ τ ε ι ά δ ι ά κ ο π α ν έ ε ς ι δ ι ό τ η τ ε ς , μ έ τ ίς ό π ο ι ε ς π ρ ο σ π α θ ε ί ν ά τ α υ τ ισ τ ε ί (δ ι α τ ρ έ χ ο ν τ α ς τ ό ν κ ί ν δ υ ν ο

ν ά χ ά σ ε ι τ ή ν ο ύ σ ί α τ ο ϋ ε γ ώ , μ έ τ ίς π ρ ό σ θ ε τ ε ς ιδ ιό τ η τ ε ς ).

Ά ς π ά ρ ο υ μ ε τ ό π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ή ς γ ά τ α ς τ η ς . ε τ ά τ ό δ ι α ζ ύ γ ι ό

τ η ς , ή Λ ώ ρ α β ρ έ θ η κ ε μ ό ν η τ η ς σ ’ έ ν α μ ε γ ά λ ο δ ια μ έ ρ ι σ μ α κ α ί

έ ν ιω σ ε θ λ ίψ η . Θ έ λ η σ ε ν ά μ ο ι ρ α σ τ ε ί τ ή μ ο ν α ξ ιά τ η ς , έ σ τ ω κ α ί μ έ

έ ν α ζ ω ά κ ι. Ή π ρ ώ τ η τ η ς σ κ έ ψ η ή τ α ν ν ά π ά ρ ε ι έ ν α σ κ υ λ ί , ά λ λ ά

κ α τ ά λ α β ε ά μ έ σ ω ς ό τ ι έ ν α σ κ υ λ ί ά π α ι τ ο ϋ σ ε φ ρ ο ν τ ίδ ε ς π ο ύ έ κ ε ίν η δ έ ν ή σ α ν σ έ θ έ σ η ν ά τ ο ϋ π α ρ έ χ ε ι . ’Έ τ σ ι , π ρ ο μ η θ ε ύ τ η κ ε μ ιά γ ά τ α .

Ή τ α ν μ ι ά μ ε γ ά λ η γ ά τ α σ ι α μ α ί α , ώ ρ α ία κ α ί κ α κ ι ά . έ τ ό ν ά ζ ε ΐ

μ α ζ ί τ η ς κ α ί ν ά μ ι λ ά ε ι γ Γ α ύ τ ή ν σ τ ο ύ ς φ ί λ ο υ ς τ η ς , π ρ ο σ έ δ ω σ ε

σ ’ α ύ τ ή ν τ ή γ ά τ α , π ο ύ τ ή ν ε ίχ ε μ ά λ λ ο ν κ α τ ά τ ύ χ η δ ι α λ έ ξ ε ι κ α ί

χ ω ρ ίς ν ά ε ίν α ι π ο λ ύ σ ί γ ο υ ρ η (δ ι ό τ ι έ π ι τ έ λ ο υ ς , σ τ ή ν ά ρ χ ή ε ίχ ε

θ ε λ ή σ ε ι έ ν α σ κ ύ λ ο !), μ ιά ο λ ο έ ν α κ α ί μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η σ η μ α σ ί α :

κ α υ χ ι ό τ α ν π α ν τ ο ύ γ ιά τ ά π ρ ο τ ε ρ ή μ α τ ά τ η ς , π ι έ ζ ο ν τ α ς τ ό ν κ α θ έ ν α ν ά τ ή θ α υ μ ά ζ ε ι. Ε ίδ ε σ ’ α ύ τ ή ν τ ή ν ώ ρ α ία ά ν ε ξ α ρ τ η σ ί α , τ ή ν

ύ π ε ρ η φ ά ν ε ι α , τ ή ν ε λ ε υ θ ε ρ ί α σ τ ή σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά κ α ί τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α

123



μ ια ς γ ο η τ ε ία ς (κ α ίτ ο ι π ο λ ύ δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ή ς ά π ό τ ή ν ά ν θ ρ ώ π ι ν η

γ ο η τ ε ί α , π ο ύ π ά ν τ ο τ ε ε ν α λ λ ά σ σ ε τ α ι μ έ σ τ ιγ μ έ ς α δ ε ξ ιό τ η τ α ς κ α ί

έ λ λ ε ιψ η ς χ ά ρ η ς )· ε ίδ ε σ τ ή γ ά τ α τ η ς έ ν α π ρ ό τ υ π ο * ε ίδ ε τ ό ν ε α υ τ ό

τ η ς σ ’ α ύ τ ή ν .

Δ έ ν έ ν δ ι α φ έ ρ ε ι κ α θ ό λ ο υ ν ά γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε ά ν , λ ό γ ω χ α ρ α κ τ ή

ρ ο ς , ή Λ ώ ρ α μ ο ι ά ζ ε ι ή ό χ ι σ τ ή γ ά τ α , τ ό σ η μ α ν τ ικ ό ε ί ν α ι ό τ ι τ ή

σ χ ε δ ί α σ ε σ τ ό θ υ ρ ε ό τ η ς κ α ί ό τ ι ή γ ά τ α έ γ ι ν ε έ ν α ά π ό τ ά σ τ ο ι χ ε ί α

τ ο ϋ ε γ ώ τ η ς . Κ α θ ώ ς π ο λ λ ο ί ά π ό τ ο ύ ς έ ρ α σ τ έ ς τ η ς ε ί χ α ν έ ξ α ρ χ ή ς

δ ε ίξ ε ι τ ό ν ε κ ν ε υ ρ ι σ μ ό τ ο υ ς μ π ρ ο σ τ ά σ ’ α ύ τ ό τ ό έ γ ω κ ε ν τ ρ ι κ ό κ α ί

κ α κ ό β ο υ λ ο ζ ώ ο , π ο ύ γ ιά τ ό τ ίπ ο τ α ά ρ χ ι ζ ε ν ά φ τ ύ ν ε ι κ α ί ν ά

γ δ έ ρ ν ε ι μ έ τ ά ν ύ χ ι α τ ο υ , ή γ ά τ α έ γ ι ν ε ή δ ο κ ιμ ή τ ή ς δ ύ ν α μ η ς τ ή ς Λ ώ ρ α ς , π ο ύ έ μ ο ι α ζ ε ν ά λ έ ε ι σ τ ό ν κ α θ έ ν α : θ ά μ έ έ χ ε ι ς , ά λ λ ά έ τ σ ι

ό π ω ς π ρ α γ μ α τ ικ ά ε ί μ α ι , δ η λ α δ ή μ α ζ ί μ έ τ ή γ ά τ α μ ο υ . 'Η γ ά τ α

ή τ α ν ή ε ι κ ό ν α τ ή ς ψ υ χ ή ς τ η ς , κ α ί ό έ ρ α σ τ ή ς έ π ρ ε π ε π ρ ώ τ α ν ά

δ ε χ τ ε ί τ ή ν ψ υ χ ή τ η ς ά ν ή θ ε λ ε μ ε τ ά ν ά ά π ο κ τ ή σ ε ι τ ό κ ο ρ μ ί τ η ς .

' Η π ρ ο σ θ ε τ ι κ ή μ έ θ ο δ ο ς ε ί ν α ι ά π ο λ ύ τ ω ς ε ύ χ ά ρ ι σ τ η ά ν π ρ ο σ θ έ -

τ ε ι κ α ν ε ί ς σ τ ό έ γ ώ τ ο υ έ ν α σ κ ύ λ ο , μ ιά γ ά τ α , έ ν α γ ο υ ρ ο υ ν ό π ο υ λ ο

ψ η τ ό , τ ή ν ά γ ά π η γ ι ά τ ό ν ο ο κ ε α ν ό ή γ ι ά τ ά κ ρ ύ α ν τ ο ύ ς . Τ ά π ρ ά γ μ α τ α γ ί ν ο ν τ α ι λ ι γ ό τ ε ρ ο ε ι δ υ λ λ ι α κ ά ά ν ά π ο φ α σ ί σ ε ι κ α ν ε ίς ν ά

π ρ ο σ θ έ σ ε ι σ τ ό έ γ ώ τ ο υ τ ό π ά θ ο ς γ ι ά τ ό ν κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ό , γ ιά τ ή ν

π α τ ρ ί δ α , γ ι ά τ ό ν ο υ σ σ ο λ ί ν ι , γ ιά τ ή ν κ α θ ο λ ι κ ή ’Ε κ κ λ η σ ί α , γ ιά

τ ό ν ά θ ε ϊ σ μ ό , γ ιά τ ό φ α σ ι σ μ ό ή γ ιά τ ό ν ά ν τ ιφ α σ ι σ μ ό . Κ α ί σ τ ίς δ ύ ο

π ε ρ ι π τ ώ σ ε ις , ή μ έ θ ο δ ο ς π α ρ α μ έ ν ε ι ά κ ρ ιβ ώ ς ή ιδ ια : α ύ τ ό ς π ο ύ

ύ π ε ρ α σ π ί ζ ε τ α ι έ π ι μ ό ν ω ς τ ή ν ύ π ε ρ ο χ ή τ ώ ν γ ά τ ω ν σ έ σ χ έ σ η μ έ τ ά

ά λ λ α ζ ώ α κ ά ν ε ι, ο ύ σ ι α σ τ ι κ ά , τ ό ϊδ ι ο π ρ ά γ μ α μ ’ έ κ ε ΐν ο ν π ο ύ ά ν α κ η ρ ύ σ σ ε ι τ ό ν ο υ σ σ ο λ ί ν ι μ ο ν α δ ι κ ό σ ω τ ή ρ α τ ή ς ’Ι τ α λ ία ς :

έ γ κ ω μ ι ά ζ ε ι έ ν α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό τ ο ϋ έ γ ώ τ ο υ κ α ί κ ά ν ε ι ό ,τ ι

μ π ο ρ ε ΐ έ τ σ ι ώ σ τ ε α ύ τ ό τ ό χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ό (μ ία γ ά τ α ή ό ο υ σ -

σ ο λ ί ν ι ) ν ά ά ν α γ ν ω ρ ι σ τ ε ΐ κ α ί ν ά ά γ α π η θ ε ι ά π ό ό λ ο τ ο υ τ ό

π ε ρ ι β ά λ λ ο ν .

Τ έ τ ο ι ο ε ί ν α ι τ ό π α ρ ά δ ο ξ ο τ ο ϋ ο π ο ί ο υ π έ φ τ ο υ ν θ ύ μ α τ α ό λ ο ι

ε κ ε ί ν ο ι π ο ύ κ α τ α φ ε ύ γ ο υ ν σ τ ή ν π ρ ο σ θ ε τ ικ ή μ έ θ ο δ ο π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν ά κ α λ λ ι ε ρ γ ή σ ο υ ν τ ό έ γ ώ τ ο υ ς : π ρ ο σ π α θ ο ύ ν ν ά κ ά ν ο υ ν π ρ ο σ θ έ -

σ ε ις γ ιά ν ά δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ο υ ν έ ν α έ γ ώ μ ο ν α δ ι κ ό κ α ί ά μ ί μ η τ ο , ά λ λ ά

κ α θ ώ ς τ α υ τ ό χ ρ ο ν α γ ίν ο ν τ α ι ο ί π ρ ο π α γ α ν δ ι σ τ έ ς α ύ τ ώ ν τ ώ ν π ρ ό -

124



σ θ ε τ ω ν χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ώ ν , κ ά ν ο υ ν τ ά π ά ν τ α ώ σ τ ε ν ά τ ο ύ ς μ ο ι ά σ ε ι

ή π λ ε ι ο ψ η φ ί α τ ώ ν α ν θ ρ ώ π ω ν κ α ί τ ό τ ε ή (μ έ τ ό σ η έ π ι μ έ λ ε ια

κ α τ α κ τ η μ έ ν η ) μ ο ν α δ ι κ ό τ η τ α τ ο ύ ε γ ώ τ ο υ ς ε ξ α φ α ν ίζ ε τ α ι ά μ έ σ ω ς .

π ο ρ ο ύ μ ε λ ο ι π ό ν ν ’ ά ν α ρ ω τ η θ ο ύ μ ε γ ια τ ί ό ά ν θ ρ ω π ο ς π ο ύ

ά γ α π ά ε ι μ ι ά γ ά τ α (ή έ ν α ν ο υ σ σ ο λ ί ν ι) δ έ ν ά ρ κ ε ΐ τ α ι σ τ ή ν ά γ ά π η

τ ο υ ά λ λ ά θ έ λ ε ι ε π ι π λ έ ο ν ν ά τ ή ν έ π ι β ά λ λ ε ι σ τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς . "Α ς

π ρ ο σ π α θ ή σ ο υ μ ε ν ’ ά π α ν τ ή σ ο υ μ ε φ έ ρ ν ο ν τ α ς σ τ ή θ ύ μ η σ ή μ α ς

έ κ ε ί ν η τ ή ν ε α ρ ή γ υ ν α ί κ α τ ή ς σ ά ο υ ν α ς π ο ύ , ε ρ ι σ τ ικ ά , έ π ι β ε β α ί ω ν ε

τ ή ν π ρ ο τ ί μ η σ ή τ η ς γ ιά τ ά κ ρ ύ α ν τ ο ύ ς . Ι δ ο ύ π ώ ς ε ίχ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι,

μ ’ έ ν α χ τ ύ π η μ α , ν ά δ ι α κ ρ ι θ ε ΐ ά π ό τ ό έ ν α μ ι σ ό τ ο ϋ ά ν θ ρ ώ π ιν ο υ

γ έ ν ο υ ς , α ύ τ ό π ο ύ π ρ ο τ ι μ ά ε ι τ ά ζ ε σ τ ά ν τ ο ύ ς . Τ ό δ υ σ τ ύ χ η μ α ε ίν α ι

ό τ ι τ ό ά λ λ ο μ ι σ ό τ ή ς ά ν θ ρ ω π ό τ η τ α ς τ ή ς έ μ ο ι α ζ ε τ ό ϊ δ ι ο κ α ί

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο . "Α , π ό σ ο λ υ π η ρ ό ε ίν α ι ! Π ο λ λ ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι , λ ί γ ε ς

ιδ έ ε ς , κ α ί π ώ ς ν ά κ ά ν ο υ μ ε ώ σ τ ε ν ά δ ι α φ ο ρ ο π ο ι η θ ο ύ μ ε ο ί μ έ ν ά π ό

τ ο ύ ς δ έ ; Ή ν ε α ρ ή ά γ ν ω σ τ η δ έ ν ή ξ ε ρ ε π α ρ ά έ ν α μ ό ν ο τ ρ ό π ο

π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν ά ύ π ε ρ π η δ ή σ ε ι τ ό μ ε ι ο ν έ κ τ η μ α τ ή ς ο μ ο ι ό τ η τ ά ς τ η ς

μ έ τ ά ά ν α ρ ί θ μ η τ α π λ ή θ η τ ώ ν ζ η λ ω τ ώ ν τ ο ϋ κ ρ ύ ο υ ν τ ο ύ ς : έ π ρ ε π ε

ν ά έ ξ α π ο λ ύ ε ι τ ή ν ά π ο σ τ ρ ο φ ή τ η ς «λ α τ ρ ε ύ ω τ ά κ ρ ύ α ν τ ο ύ ς !» ά π ό

τ ό κ α τ ώ φ λ ι τ ή ς σ ά ο υ ν α ς , μ έ ό λ η τ ή ν ε ν ε ρ γ ή τ ικ ό τ η τ ά τ η ς , έ τ σ ι

π ο ύ ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια ά λ λ ε ς γ υ ν α ί κ ε ς π ο ύ τ ο ύ ς ά ρ έ σ ε ι τ ό κ ρ ύ ο ν τ ο ύ ς

ν ά έ μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ξ α φ ν ικ ά σ ά ν θ λ ι β ε ρ ά μ ιμ η τ ικ ά . έ ά λ λ α λ ό γ ια :

ά ν θ έ λ ο υ μ ε ή (ά θ ώ α κ α ί ά σ ή μ ά ν τ η ) ά γ ά π η γ ιά τ ά ν τ ο ύ ς ν ά γ ί ν ε ι

έ ν α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ό τ ο ϋ έ γ ώ μ α ς , π ρ έ π ε ι ν ά γ ν ω σ τ ο π ο ι ή σ ο υ μ ε σ έ

ό λ ο τ ό ν κ ό σ μ ο τ ή ν π ρ ό θ ε σ ή μ α ς ν ά π ο λ ε μ ή σ ο υ μ ε γ ιά τ ή ν ά γ ά π η

α ύ τ ή .

Α ύ τ ό ς π ο ύ κ ά ν ε ι, ά π ό έ ν α π ά θ ο ς γ ιά τ ό ν ο υ σ σ ο λ ί ν ι , έ ν α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό τ ο ϋ έ γ ώ τ ο υ , σ τ ρ α τ ε ύ ε τ α ι σ τ ή ν π ο λ ιτ ικ ή * α ύ τ ό ς

π ο ύ έ ξ α ί ρ ε ι τ ίς γ ά τ ε ς , τ ή μ ο υ σ ικ ή ή τ ά π α λ ι ά έ π ι π λ α , κ ά ν ε ι δ ώ ρ α

σ τ ο ύ ς φ ίλ ο υ ς τ ο υ .

"Α ς ύ π ο θ έ σ ο υ μ ε ό τ ι έ χ ε τ ε έ ν α φ ί λ ο π ο ύ ά γ α π ά ε ι τ ό ν Σ ο ύ μ α ν

κ α ί ά π ο σ τ ρ έ φ ε τ α ι τ ό ν Σ ο ϋ μ π ε ρ τ , ε ν ώ έ σ ε ΐ ς ά γ α π ά τ ε τ ό ν Σ ο ϋ

μ π ε ρ τ μ έ χ ρ ι τ ρ έ λ α ς κ α ί ό Σ ο ύ μ α ν σ ά ς π ρ ο κ α λ ε ϊ ύ π ν η λ ί α . Τ ί

δ ίσ κ ο θ ά π ρ ο σ φ έ ρ α τ ε σ τ ό φ ί λ ο σ α ς γ ιά τ ά γ ε ν έ θ λ ι ά τ ο υ ; "Ε ν α ν Σ ο ύ μ α ν π ο ύ τ ό ν ξ ε τ ρ ε λ α ί ν ε ι ή έ ν α ν Σ ο ϋ μ π ε ρ τ π ο ύ σ ά ς ξ ε τ ρ ε λ α ί -

ν ε ι ε σ ά ς ; Σ ο ϋ μ π ε ρ τ , β ε β α ίω ς . Π ρ ο σ φ έ ρ ο ν τ α ς έ ν α ν Σ ο ύ μ α ν θ ά

125



γ κ ρ α σ ί α τ ή ς 5Α ν ι έ ς ο ϋ τ ε σ τ ί ς π ρ ο τ ι μ ή σ ε ι ς τ η ς . Δ ο κ ί μ α σ ε λ ο ι π ό ν

ό χ ι μ ό ν ο ε ιλ ι κ ρ ι ν ή ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η , ά λ λ ά ά ν α κ ο ύ φ ι σ η ε γ ω ισ τ ικ ή

ό τ α ν μ ι ά μ έ ρ α (κ α ν έ ν α ς δ έ ν ά γ γ ι ζ ε τ ό π ι ά ν ο έ ξ ι χ ρ ό ν ι α ή δ η ) ή Λ ώ ρ α τ ή ς ά ν α κ ο ί ν ω σ ε , ό λ ο χ α ρ ά , ό τ ι ε ίχ ε έ ρ ω τ ε υ θ ε ΐ τ ό ν π ε ρ -

ν ά ρ , τ ό ν ν ε α ρ ό φ ί λ ο τ ο ϋ Π ώ λ . ιά γ υ ν α ί κ α π ο ύ β ρ ί σ κ ε τ α ι σ τ ό

σ η μ ε ίο ν ά ζ ε ϊ έ ν α μ ε γ ά λ ο έ ρ ω τ α , σ κ έ φ θ η κ ε ή ’Α ν ιέ ς , έ χ ε ι

κ α λ ύ τ ε ρ α π ρ ά γ μ α τ α ν ά κ ά ν ε ι ά π ό τ ό ν ά κ ο υ β α λ ά ε ι δ ώ ρ α σ τ ή ν

ά δ ε λ φ ή τ η ς κ α ί ν ’ ά σ χ ο λ ε ΐτ α ι μ έ τ ή ν ά ν α τ ρ ο φ ή τ ή ς ά ν ιψ ιά ς τ η ς .

127



rH γ υ ν α ίκ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ά π ό τ ό ν ά ν τ ρ α ,

ό ά ν τ ρ α ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς ά π ό τ ή γ υ ν α ί κ α

« α μ ι α Ε Ι Δ Η Σ Η κ α τ α π λ η κ τ ικ ή », ε ί π ε ό Π ώ λ δ τ α ν ή Λ ώ ρ α τ ο ϋ

έ μ π ισ τ ε ύ θ η κ ε τ ό ν έ ρ ω τ α τ η ς , κ α ί κ ά λ ε σ ε τ ίς δ ύ ο ά δ ε λ φ έ ς σ έ

δ ε ίπ ν ο . Κ α θ ώ ς ή τ α ν μ ε γ ά λ η χ α ρ ά γ Γ α ύ τ ό ν ν ά β λ έ π ε ι δ υ ό

α ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο ύ ό ίδ ι ο ς ά γ α π ο ϋ σ ε , ν 5 ά γ α π ι ο ϋ ν τ α ι , π α ρ ή γ γ ε ι λ ε

δ υ ό μ π ο υ κ ά λ ια π α ν ά κ ρ ι β ο κ ρ α σ ί .

«Θ ά σ υ γ γ ε ν έ ψ ε ις μ έ μ ιά ά π ό τ ίς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς ο ι κ ο γ έ ν ε ιε ς τ ή ς

Γ α λ λ ί α ς , έ ξ ή γ η σ ε σ τ ή Λ ώ ρ α . Ξ έ ρ ε ι ς π ο ι ό ς ε ίν α ι ό π α τ έ ρ α ς τ ο ϋ π ε ρ ν ά ρ ;»

Ή Λ ώ ρ α ε ίπ ε : «Β ε β α ίω ς ! "Ε ν α ς β ο υ λ ε υ τ ή ς !» Κ α ί ό Π ώ λ :

«Τ ίπ ο τ α δ έ ν ξ έ ρ ε ι ς ! *Ο β ο υ λ ε υ τ ή ς π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν ε ίν α ι

γ ιό ς τ ο ϋ β ο υ λ ε υ τ ή Ά ρ τ ύ ρ π ε ρ τ ρ ά ν . Π ο λ ύ π ε ρ ή φ α ν ο ς γ ιά τ ό

π α τ ρ ώ ν υ μ ό τ ο υ , ό Ά ρ τ ύ ρ ή θ ε λ ε ό γ ι ό ς τ ο υ ν ά τ ό κ ά ν ε ι ά κ ό μ α

δ ι α σ η μ ό τ ε ρ ο . Ά φ ο ϋ γ ιά π ο λ ύ κ α ιρ ό ά ν α ρ ω τ ή θ η κ ε τ ί ό ν ο μ α ν ά

τ ο ϋ δ ώ σ ε ι , ε ίχ ε τ ή ν μ ε γ α λ ο φ υ ή ι δ έ α ν ά τ ό ν β α φ τ ίσ ε ι π ε ρ τ ρ ά ν . "Ε ν α ό ν ο μ α έ τ σ ι δ ι π λ α σ ι α σ μ έ ν ο δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ’ ά φ ή σ ε ι

κ α ν έ ν α ν ά δ ι ά φ ο ρ ο , κ α ν ε ίς δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά τ ό ξ ε χ ά σ ε ι! Θ ά

ά ρ κ ο ϋ σ ε ν ά λ ε ς π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν μ ό ν ο γ ιά ν ά ή χ ε ΐ τ ό ό ν ο μ α

α ύ τ ό σ ά ν μ ι ά ε π ε υ φ η μ ί α , σ ά ν μ ία ζ η τ ω κ ρ α υ γ ή : π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ -

τ ρ ά ν ! π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν ! π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν !»

’Ε π α ν α λ α μ β ά ν ο ν τ α ς α ύ τ έ ς τ ίς λ έ ξ ε ι ς , ό Π ώ λ ϋ ψ ω ν ε τ ό π ο τ ή ρ ι

τ ο υ σ ά ν γ ιά ν ά κ ά ν ε ι μ ία π ρ ό π ο σ η ή ν ά κ ρ α τ ή σ ε ι τ ό ρ υ θ μ ό σ τ ό ό ν ο μ α ε ν ό ς ά ρ χ η γ ο ϋ π ο ύ τ ό ν ε π ε υ φ η μ ο ύ ν τ ά π λ ή θ η . ’Έ π ε ι τ α

κ α τ ά π ιε μ ιά γ ο υ λ ι ά : «Α ύ τ ό τ ό κ ρ α σ ί ε ίν α ι έ ξ ο χ ο », κ α ί σ υ ν έ χ ι σ ε :

« Ό κ α θ έ ν α ς ά π ό μ ά ς ε ί ν α ι μ ύ σ τ η ρ ι ω δ ώ ς ε π η ρ ε α σ μ έ ν ο ς ά π ό τ ό

ό ν ο μ ά τ ο υ , κ α ί ό π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν , π ο ύ έ χ ε ι ά κ ο ύ σ ε ι π ο λ λ έ ς

φ ο ρ έ ς τ ή ν ή μ έ ρ α τ ή ρ υ θ μ ικ ή ε π α ν ά λ η ψ η τ ο ϋ δ ικ ο ύ τ ο υ , έ ν ι ω σ ε

σ έ ό λ η τ ο υ τ ή ζ ω ή ν ά σ υ ν θ λ ί β ε τ α ι κ ά τ ω ά π ό τ ή φ α ν τ α σ τ ι κ ή δ ό ξ α

α ύ τ ώ ν τ ώ ν τ ε σ σ ά ρ ω ν ε ύ φ ω ν ικ ώ ν σ υ λ λ α β ώ ν . Τ ή ν ή μ έ ρ α π ο ύ τ ή ν π ά τ η σ ε σ τ ό μ π α κ α λ ο ρ ε ά , τ ό π ή ρ ε π ο λ ύ π ι ό β α ρ ι ά ά π ό τ ο ύ ς

128



συμμαθητές του. "Ήταν σ ά ν τ ό διπλασιασμένο του όνομα ν ά είχε

α υ τ ο μ ά τ ω ς πολλαπλασιάσει επί δύο τό αίσθημα ε ύ θ ύ ν η ς πού

ειχε. Ή π α ρ ο ι μ ιώ δ η ς σεμνότητα του θά τοϋ είχε επιτρέψει νά

ύπομείνει τ ή ν ντροπή π ο ύ τόν έδερνε* άλλά δέν μπορούσε νά τά

βολέψει μέ τήν ντροπή πού έδερνε τό όνομά του. Στά ε ί κ ο σ ι του χ ρ ό ν ια , έ δ ω σ ε σ τ ό ό ν ο μ ά τ ο υ τ ή ν π α ν η γ υ ρ ι κ ή ύ π ό σ χ ε σ η ν ά

ά φ ιε ρ ώ σ ε ι τ ή ζ ω ή τ ο υ σ τ ή μ ά χ η γ ι ά τ ό κ α λ ό . "Ο μ ω ς , δ έ ν ά ρ γ η σ ε

ν ά δ ι α π ι σ τ ώ σ ε ι ό τ ι ε ίν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν ά δ ι α κ ρ ί ν ε ι ς α ύ τ ό π ο ύ ε ίν α ι

κ α λ ό ά π ό α ύ τ ό π ο ύ ε ίν α ι κ α κ ό . Γ ιά π α ρ ά δ ε ιγ μ α , ό π α τ έ ρ α ς τ ο υ ό

’Α ρ τ ύ ρ ε ί χ ε ψ η φ ί σ ε ι τ ίς σ υ μ φ ω ν ίε ς τ ο ϋ ο ν ά χ ο υ μ α ζ ί μ έ τ ή ν

π λ ε ιο ψ η φ ί α τ ώ ν β ο υ λ ε υ τ ώ ν . ’Ή θ ε λ ε ν ά σ ώ σ ε ι τ ή ν ε ι ρ ή ν η , γ ια τ ί ή

ε ι ρ ή ν η ε ί ν α ι ά ν α ν τ ί ρ ρ η τ α έ ν α κ α λ ό . "Ο μ ω ς ά ρ γ ό τ ε ρ α τ ο ϋ π ρ ο σ ή -ψ α ν ό τ ι έ τ σ ι ε ίχ ε ά ν ο ί ξ ε ι τ ό δ ρ ό μ ο σ τ ό ν π ό λ ε μ ο ό ό π ο ι ο ς ε ίν α ι ,

ά ν α ν τ ίρ ρ η τ α , έ ν α κ α κ ό . Θ έ λ ο ν τ α ς ν ά ά π ο φ ύ γ ε ι τ ά λ ά θ η τ ο ϋ

π α τ έ ρ α , ό γ ι ό ς σ τ ά θ η κ ε σ έ ο ρ ι σ μ έ ν ε ς σ τ ο ι χ ε ιώ δ ε ις β ε β α ιό τ η τ ε ς .

Ο ύ δ έ π ο τ ε έ ξ έ φ ρ α σ ε ά π ο ψ η γ ιά τ ο ύ ς Π α λ α ι σ τ ιν ίο υ ς , τ ό ’Ι σ ρ α ή λ ,

τ ή ν ο κ τ ω β ρ ι α ν ή έ π α ν ά σ τ α σ η , τ ό ν Κ ά σ τ ρ ο , ο ϋ τ ε κ ά ν τ ή ν τ ρ ο μ ο -

κ ρ α τ ία , γ ν ω ρ ί ζ ο ν τ α ς ό τ ι π έ ρ α ά π ό έ ν α σ ύ ν ο ρ ο , τ ό έ γ κ λ η μ α

γ ί ν ε τ α ι π ρ ά ξ η ή ρ ω ισ μ ο ϋ κ α ί ό τ ι τ ό σ ύ ν ο ρ ο α ύ τ ό θ ά μ έ ν ε ι γ ιά π ά ν τ α ά δ ι ό ρ α τ ο . ’Ο ρ θ ώ ν ε τ α ι μ έ π ι ό π ο λ ύ π ά θ ο ς κ α τ ά τ ο ϋ Χ ί τ λ ε ρ ,

κ α τ ά τ ο ϋ ν α ζ ι σ μ ο ύ , κ α τ ά τ ώ ν θ α λ ά μ ω ν ά ε ρ ί ω ν κ α ί, κ α τ ά μ ία

έ ν ν ο ι α , λ υ π ά τ α ι γ ιά τ ή ν έ ξ α φ ά ν ισ η τ ο ϋ Χ ί τ λ ε ρ σ τ ά έ ρ ε ίπ ι α τ ή ς

Κ α γ γ ε λ α ρ ί α ς , γ ια τ ί ά π ό έ κ ε ί ν η τ ή ν ή μ ε ρ ο μ η ν ία κ ι έ π ε ι τ α τ ό κ α κ ό

κ α ί τ ό κ α λ ό έ γ ι ν α ν ά φ ο ρ ή τ ω ς σ χ ε τ ικ ά . "Ο λ α α ύ τ ά τ ό ν ο δ ή γ η σ α ν

ν ’ ά φ ιε ρ ω θ ε ϊ σ τ ό κ α λ ό ύ π ό τ ή ν π λ έ ο ν ά μ ε σ η ό ψ η τ ο υ , έ κ ε ί ν η π ο ύ

δ έ ν έ χ ε ι ά κ ό μ α π α ρ α μ ο ρ φ ω θ ε ί ά π ό τ ή ν π ο λ ι τ ικ ή . ’Έ χ ε ι σ ά ν ά π ό φ θ ε γ μ α : «Τ ό κ α λ ό ε ί ν α ι ή ζ ω ή ». ’Έ τ σ ι ό ά γ ώ ν α ς κ α τ ά τ ώ ν

ε κ τ ρ ώ σ ε ω ν , κ α τ ά τ ή ς ε ύ θ α ν α σ ί α ς , κ α τ ά τ ή ς α ύ τ ο κ τ ο ν ί α ς , έ γ ιν ε ό

σκοπός τής ύ π α ρ ξ ή ς του».

Ή Δ ώ ρ α δ ι α μ α ρ τ υ ρ ή θ η κ ε , γελώ ντας: «"Α ν σ έ πιστέψ ει κα

νείς, πρόκειται γ ι ά καθυστερημένο!

— Β λέπεις, ειπ^ ο ΤΙώλ στήν 5Avac, υ^ερΓ σ / ιί> χ \ <r.

οικογένεια τ ο χ της. Αύτό α ξίζει, ί λοος hu, · Ι κ a m ν,,τό ίδιο όπω ς καί τό κρασί τοϋ οποίου τήν επιλογή πρέπει νά

χειροκροτήσετε! Σ τή διάρκεια μιας πρόσφ ατης εκπομπής γ ιά

129



τ ή σ κ έ ψ η π ο ύ τ ό ν τ υ ρ α ν ν ο ϋ σ ε : τ ά ο κ τ ώ χ ρ ό ν ια δ ι α φ ο ρ ά ς ά ν ά μ ε -

σ α σ τ ή Λ ώ ρ α κ α ί σ τ ό ν ν ε α ρ ό π ε ρ ν ά ρ , α ύ τ ά τ ά ο κ τ ώ χ ρ ό ν ια τ ό ν

μ ά γ ε υ α ν ! Π ρ ά γ μ α τ ι , ό Π ώ λ δ ια τ η ρ ο ύ σ ε τ ή ν έ κ θ α μ β ω τ ικ ή ά ν ά -

μ ν η σ η μ ι ά ς γ υ ν α ί κ α ς δ ε κ α π έ ν τ ε χ ρ ό ν ι α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ή ς τ ο υ , π ο ύ τ ή ν ε ίχ ε γ ν ω ρ ί σ ε ι π ο λ ύ σ τ ε ν ά ό τ α ν ε κ ε ί ν ο ς ή τ α ν ε ίκ ο σ ι π έ ν τ ε

χ ρ ό ν ω ν . Θ ά ή θ ε λ ε ν ά μ ι λ ή σ ε ι γ Γ α ύ τ ό , θ ά ή θ ε λ ε ν ά ε ξ η γ ή σ ε ι σ τ ή

Λ ώ ρ α ό τ ι ό κ ά θ ε ά ν τ ρ α ς π ρ έ π ε ι ν ά ζ ή σ ε ι έ ν α ν έ ρ ω τ α γ ιά μ ιά

γ υ ν α ί κ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ή τ ο υ , κ α ί ό τ ι κ α ν έ ν α ς ά λ λ ο ς έ ρ ω τ α ς δ έ ν

ά φ ή ν ε ι π ι ό π ο λ ύ τ ι μ ε ς ά ν α μ ν ή σ ε ις . « ιά γ υ ν α ί κ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η »,

ε ίχ ε ά ν ά γ κ η ν ά δ η λ ώ σ ε ι ύ ψ ώ ν ο ν τ α ς κ α ί π ά λ ι τ ό π ο τ ή ρ ι τ ο υ ,

«ε ίν α ι έ ν α ς ά μ έ θ υ σ τ ο ς σ τ ή ζ ω ή ε ν ό ς ά ν τ ρ α !» Ά ρ ν ή θ η κ ε ό μ ω ς α ύ τ ή τ ή ν ά κ ρ ι τ η κ ί ν η σ η κ α ί ά ρ κ έ σ τ η κ ε ν ά έ π ι κ α λ ε σ θ ε ΐ σ ι ω π η λ ά

τ ή ν ε ρ ω μ έ ν η τ ο υ κ ά π ο ι ο υ κ α ι ρ ο ύ , π ο ύ τ ο ϋ ε ί χ ε έ μ π ι σ τ ε υ θ ε ϊ τ ά

κ λ ε ι δ ι ά τ ο ϋ δ ι α μ ε ρ ί σ μ α τ ο ς τ η ς ό π ο υ μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά έ γ κ α θ ί σ τ α τ α ι

ό π ο τ ε ή θ ε λ ε κ α ί ν ά κ ά ν ε ι ό ,τ ι ή θ ε λ ε , κ ι α ύ τ ή ή τ α ν μ ι ά δ ι ε υ θ έ τ η σ η

π ο ύ τ ό ν β ό λ ε υ ε π ο λ ύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά ν λ η φ θ ε ϊ ύ π ό ψ η ό τ ι ό Π ώ λ

ε ίχ ε κ α κ έ ς σ χ έ σ ε ις μ έ τ ό ν π α τ έ ρ α τ ο υ κ α ί ε π ιθ υ μ ο ύ σ ε ν ά μ έ ν ε ι

σ τ ό σ π ί τ ι τ ο υ ό σ ο λ ι γ ό τ ε ρ ο σ υ χ ν ά γ ι ν ό τ α ν . Έ κ ε ίν η δ έ ν δ ι ε κ δ ι κ ο ϋ σ ε κ α θ ό λ ο υ τ ίς β ρ α δ ι έ ς τ ο υ * τ ή σ υ ν α ν τ ο ύ σ ε ά ν ή τ α ν ε λ ε ύ θ ε -

ρ ο ς , ά λ λ ά δ έ ν χ ρ ε ια ζ ό τ α ν ν ά δ ί ν ε ι ε ξ η γ ή σ ε ις ό τ α ν δ έ ν ε ίχ ε χ ρ ό ν ο

ν ά τ ή δ ε ι. Π ο τ έ δ έ ν τ ό ν ύ π ο χ ρ έ ω ν ε ν ά β γ α ί ν ε ι μ α ζ ί τ η ς κ α ί, ό τ α ν

τ ο ύ ς έ β λ ε π α ν κ α ί τ ο ύ ς δ ύ ο μ α ζ ί κ ο ι ν ω ν ικ ά , σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ ό τ α ν σ ά ν

μ ία σ υ γ γ ε ν ή ς ε ρ ω τ ε υ μ έ ν η , έ τ ο ιμ η γ ιά ό λ α γ ιά χ ά ρ η τ ο ϋ χ α ρ ι τ ω -

μ έ ν ο υ ά ν ιψ ιο ϋ τ η ς . "Ο τ α ν έ κ ε ι ν ο ς π α ν τ ρ ε ύ τ η κ ε , τ ο ϋ π ρ ο σ έ φ ε ρ ε

έ ν α π ο λ υ τ ε λ έ ς δ ώ ρ ο π ο ύ έ μ ε ι ν ε π ά ν τ ο τ ε έ ν α α ί ν ιγ μ α γ ιά τ ή ν Ά ν ι έ ς .

Δ έ ν ή τ α ν ό μ ω ς κ α θ ό λ ο υ δ υ ν α τ ό ν ν ά π ε ι σ τ ή Λ ο >ρ α : ε ί μ α ι

ε ύ τ υ χ ή ς π ο ύ ό φ ί λ ο ς μ ο υ ά γ α π ά ε ι μ ιά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η γ υ ν α ί κ α , π ο ύ

θ ά τ ο ϋ σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ θ ε ϊ σ ά ν μ ί α θ ε ία ε ρ ω τ ε υ μ έ ν η μ έ τ ό ν χ α ρ ιτ ω μ έ -

ν ο τ η ς ά ν ι ψ ι ό . Ή τ α ν ά κ ό μ α λ ι γ ό τ ε ρ ο δ υ ν α τ ό , κ α θ ώ ς ή Λ ώ ρ α

ξ α ν α π ή ρ ε τ ό λ ό γ ο ;

«Τ ό ώ ρ α ι ό τ ε ρ ο ε ίν α ι ό τ ι ό τ α ν ε ί μ α ι μ α ζ ί τ ο υ ν ιώ θ ω ν ά γ ί ν ο μ α ι δ έ κ α χ ρ ό ν ι α ν ε ώ τ ε ρ η . Χ ά ρ η σ 5 α ύ τ ό ν , δ ι έ γ ρ α ψ α ά π ό τ ή ζ ω ή μ ο υ

δ έ κ α ή δ ε κ α π έ ν τ ε έ π ώ δ υ ν α χ ρ ό ν ι α , έ χ ω τ ή ν ε ν τ ύ π ω σ η ό τ ι ε ί ν α ι

μ ό λ ι ς χ θ έ ς π ο ύ έ φ θ α σ α ά π ό τ ή ν Ε λ β ε τ ί α κ α ί τ ό ν σ υ ν ά ν τ η σ α ».

131



α π έ ν α ν τ ι σ τ ό ν π α τ έ ρ α τ ο υ . Σ τ ά έ χ ε ι δ ι η γ η θ ε ΐ α ύ τ ά ό π ε ρ ν ά ρ ;

— Φ υ σ ι κ ά ! ά π ά ν τ η σ ε ή Λ ώ ρ α . Σ έ λ α τ ρ ε ύ ε ι!»

'Έ ν α ς ν έ γ ρ ο ς μ π ή κ ε τ ό τ ε σ τ ή ν α ί θ ο υ σ α , κ ο υ β α λ ώ ν τ α ς έ ν α

κ α λ ά θ ι μ έ λ ο υ λ ο ύ δ ι α . Ή Λ ώ ρ α τ ο ύ έ κ α ν ε ν ό η μ α . 'Ο ν έ γ ρ ο ς έ δ ε ιξ ε θ α υ μ ά σ ι α ά σ π ρ α δ ό ν τ ι α κ α ί ή Λ ώ ρ α , τ ρ α β ώ ν τ α ς ά π ό τ ό

κ α λ ά θ ι έ ν α μ π ο υ κ έ τ ο ά π ό π έ ν τ ε μ ι σ ο μ α ρ α μ έ ν α κ ι ν έ ζ ι κ α γ α ρ υ

φ α λ λ ά κ ι α , τ ό έ τ ε ι ν ε σ τ ό ν Π ώ λ : «'Ό λ η μ ο υ τ ή ν ε ύ τ υ χ ία , σ τ ή

χ ρ ω σ τ ά ω ».

eΟ Π ώ λ β ο ύ τ η ξ ε τ ό χ έ ρ ι τ ο υ μ έ σ α σ τ ό κ α λ ά θ ι κ α ί τ ρ ά β η ξ ε έ ν α

ά λ λ ο μ π ο υ κ έ τ ο κ ιν έ ζ ι κ α γ α ρ υ φ α λ λ ά κ ια . «Δ έ ν γ ιο ρ τ ά ζ ο υ μ ε σ ή μ ε -

ρ α ε μ έ ν α , ά λ λ ά ε σ έ ν α , ε ί π ε π ρ ο σ φ έ ρ ο ν τ ά ς τ η ς τ ά λ ο υ λ ο ύ δ ι α .— Ν α ί , ε ίν α ι ή γ ι ο ρ τ ή τ ή ς Λ ώ ρ α ς σ ή μ ε ρ α », ε ί π ε ή Ά ν ι έ ς

τ ρ α β ώ ν τ α ς ά π ό τ ό κ α λ ά θ ι έ ν α τ ρ ί τ ο μ π ο υ κ έ τ ο κ ι ν έ ζ ι κ α γ α ρ υ φ α λ -

λ ά κ ια .

Τ ή ς Λ ώ ρ α ς τ ά μ ά τ ι α ή σ α ν β ο υ ρ κ ω μ έ ν α : «Ν ιώ θ ω τ ό σ ο κ α λ ά

μ α ζ ί σ α ς , ν ιώ θ ω τ ό σ ο κ α λ ά », κ α ί σ η κ ώ θ η κ ε . ’Έ σ φ ι γ γ ε τ ά δ υ ό

μ π ο υ κ έ τ α σ τ ό σ τ ή θ ο ς τ η ς , ά κ ίν η τ η δ ί π λ α σ τ ό ν ν έ γ ρ ο π ο ύ σ τ ε κ ό -

τ α ν σ ά ν β α σ ιλ ι ά ς . 'Ό λ ο ι ο ί ν έ γ ρ ο ι μ ο ι ά ζ ο υ ν μ έ β α σ ιλ ι ά δ ε ς : τ ο ύ τ ο ς έ δ ώ ή τ α ν σ ά ν τ ό ν 5Ο θ έ λ λ ο , π ρ ί ν ζ η λ έ ψ ε ι τ ή Λ ε ι σ δ α ι μ ό ν α ,

κ α ί ή Λ ώ ρ α ή τ α ν σ ά ν μ ία Λ ε ι σ δ α ι μ ό ν α ε ρ ω τ ε υ μ έ ν η μ έ τ ό β α σ ι λ ι ά

τ η ς . ' Ο Π ώ λ ή ξ ε ρ ε τ ί έ π ρ ό κ ε ι τ ο ο π ω σ δ ή π ο τ ε ν ά σ υ μ β ε ΐ. 'Ό τ α ν ή

Λ ώ ρ α μ ε θ ο ύ σ ε , ά ρ χ ιζ ε π ά ν τ ο τ ε ν ά τ ρ α γ ο υ δ ά ε ι. Ά ρ γ ά , ά π ό τ ά

τ ρ ί σ β α θ α τ ο ύ κ ο ρ μ ιο ύ τ η ς , μ ιά έ π ι θ υ μ ί α ν ά τ ρ α γ ο υ δ ή σ ε ι ά ν έ β η κ ε

ώ ς τ ό λ α ρ ύ γ γ ι τ η ς , τ ό σ ο έ ν τ ο ν α π ο ύ π ο λ λ ο ί ά π ό τ ο ύ ς σ υ ν δ α ι τ η

μ ό ν ε ς γ ύ ρ ι σ α ν μ έ π ε ρ ι έ ρ γ ε ια τ ό κ ε φ ά λ ι .«Λ ώ ρ α , μ ο υ ρ μ ο ύ ρ ι σ ε ό Π ώ λ , σ ’ α ύ τ ό τ ό ε σ τ ι α τ ό ρ ι ο , κ ι ν δ υ -

ν ε ύ ε ις ν ά μ ή ν σ ο ύ ε κ τ ιμ ή σ ο υ ν τ ό ν ά λ ε ρ !»

Μ 5 έ ν α μ π ο υ κ έ τ ο σ φ ι γ μ έ ν ο σ έ κ ά θ ε τ η ς σ τ ή θ ο ς , ή Λ ώ ρ α

π ίσ τ ε υ ε ό τ ι β ρ ι σ κ ό τ α ν σ τ ή σ κ η ν ή μ ια ς ό π ε ρ α ς . Τ ή ς φ α ι ν ό τ α ν ό τ ι

έ ν ιω θ ε , κ ά τ ω ά π ό τ ά δ ά χ τ υ λ ά τ η ς , τ ή ν π λ η ρ ό τ η τ α τ ώ ν μ α σ τ ώ ν

π ο ύ φ ο ύ σ κ ω ν α ν ά π ό τ ίς ν ό τ ε ς . Γ ιά έ κ ε ίν η ό μ ω ς , ο ί έ π ιθ υ μ ίε ς τ ο ϋ

Π ώ λ ή σ α ν π ά ν τ ο τ ε δ ι α τ α γ έ ς . cΥ π ά κ ο υ σ ε κ α ί ά ρ κ έ σ τ η κ ε ν ά ά ν α σ τ ε ν ά ξ ε ι: « Η θ ε λ α τ ό σ ο ν ά κ ά ν ω κ ά τ ι...»

Τ ό τ ε , ό ν έ γ ρ ο ς , ό δ η γ η μ έ ν ο ς ά π ό τ ό λ ε π τ ό έ ν σ τ ικ τ ο τ ώ ν

β α σ ι λ ι ά δ ω ν , π ή ρ ε ά π ό τ ό β ά θ ο ς τ ο ϋ κ α λ α θ ι ο ύ τ ά δ ύ ο τελευταία

133



μ π ο υ κ έ τ α τ ώ ν π α τ η μ έ ν ω ν λ ο υ λ ο υ δ ι ώ ν κ α ί, μ έ μ ί α ε ξ α ί σ ι α κ ί ν η -

σ η , τ η ς τ ά π ρ ό σ φ ε ρ ε . « Ά ν ι έ ς , ε ί π ε ή Λ ώ ρ α , α γ α π η μ έ ν η Ά ν ι έ ς ,

χ ω ρ ί ς ε σ έ ν α π ο τ έ δ έ ν θ ά ε ί χ α ε ρ θ ε ι σ τ ό Π α ρ ί σ ι , χ ω ρ ίς ε σ έ ν α δ έ ν

θ ά ε ίχ α γ ν ω ρ ί σ ε ι τ ό ν Π ώ λ , χ ω ρ ί ς τ ό ν Π ώ λ δ ε ν θ ά ε ίχ ε π ο τ έ γ ν ω ρ ί σ ε ι τ ό ν π ε ρ ν ά ρ », κ α ί ά κ ο ύ μ π η σ ε τ ά τ έ σ σ ε ρ α μ π ο υ κ έ τ α

τ η ς ε π ά ν ω σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι , μ π ρ ο σ τ ά σ τ ή ν ά δ ε λ φ ή τ η ς .

134



'Η ε ν δ ε κ ά τ η ε ν τ ο λ ή

Α Λ Λ Ο Τ Ε , ή δ η μ ο σ ιο γ ρ α φ ι κ ή δ ό ξ α μ π ό ρ ε σ ε ν ά β ρ ε ι τ ό σ ύ μ β ο λ ό

τ η ς σ τ ό μ ε γ ά λ ο ό ν ο μ α τ ο ϋ ’Έ ρ ν ε σ τ Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η . "Ο λ ο τ ο υ τ ό

έ ρ γ ο , ό π ω ς κ α ί τ ό σ υ γ κ ρ α τ η μ έ ν ο κ α ί σ φ ι χ τ ό τ ο υ σ τ ύ λ , έ χ ε ι τ ίς

ρ ί ζ ε ς τ ο υ σ τ ά ρ ε π ο ρ τ ά ζ π ο ύ ό π ο λ ύ ν έ ο ς Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η έ σ τ ε λ ν ε

σ τ ίς ε φ η μ ε ρ ί δ ε ς τ ο ϋ Κ ά ν σ α ς Σ ίτ υ . Τ ό ν ά ε ίσ α ι δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ς

σ ή μ α ι ν ε τ ό τ ε , ν ά π ρ ο σ ε γ γ ί ζ ε ις π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά π ό ό π ο ι ο ν δ ή π ο τ ε ά λ λ ο ν τ ή ν π ρ α γ μ α τ ικ ή ζ ω ή , ν ά ψ ά χ ν ε ι ς σ τ ά κ ρ υ φ ά τ η ς μ ύ χ ια , ν ά

β ο υ τ ά ς τ ά χ έ ρ ι α σ ο υ έ κ ε ΐ κ α ί ν ά τ ά λ ε ρ ώ ν ε ι ς . 'Ο Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η

ή τ α ν π ε ρ ή φ α ν ο ς π ο ύ έ γ ρ α ψ ε β ι β λ ί α τ ά ό π ο ι α ε ί ν α ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α

τ ό σ ο γ ή ι ν α κ α ί τ ό σ ο ψ η λ ά τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν α σ τ ό σ τ ε ρ έ ω μ α τ ή ς

τ έ χ ν η ς .

"Ο τ α ν ό π ε ρ ν ά ρ σ κ έ φ τ ε τ α ι τ ή λ έ ξ η «δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς » (τ ίτ -

λ ο ς π ο ύ σ ή μ ε ρ α σ τ ή Γ α λ λ ί α , π ε ρ ι κ λ ε ί ε ι ε π ί σ η ς τ ο ύ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς τ ο ϋ ρ α δ ι ο φ ώ ν ο υ , τ ή ς τ η λ ε ό ρ α σ η ς κ α ί τ ο ύ ς φ ω τ ο γ ρ ά φ ο υ ς τ ο ϋ

Τ ύ π ο υ ), δ έ ν σ υ λ λ ο γ ί ζ ε τ α ι τ ό ν Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η , κ α ί τ ό λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ό

ε ίδ ο ς σ τ ό ό π ο ι ο ε π ι θ υ μ ε ί ν ά δ ια κ ρ ιθ ε ΐ δ έ ν ε ίν α ι τ ό ρ ε π ο ρ τ ά ζ .

’Ο ν ε ι ρ ε ύ ε τ α ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ν ά γ ρ ά ψ ε ι , σ έ κ ά π ο ι ο γ ν ω σ τ ό ε β δ ο μ α -

δ ι α ίο π ε ρ ι ο δ ι κ ό , ά ρ θ ρ α π ο ύ θ ά έ κ α ν α ν ό λ ο υ ς τ ο ύ ς σ υ ν α δ έ λ φ ο υ ς

τ ο ϋ π α τ έ ρ α τ ο υ ν ά τ ρ έ μ ο υ ν . Ή σ υ ν ε ν τ ε ύ ξ ε ις . Π ο ι ό ς ε ί ν α ι,

ά λ λ ω σ τ ε , ό π ι ό σ η μ α ν τ ικ ό ς δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ς τ ώ ν τ ε λ ε υ τ α ί ω ν κ α ιρ ώ ν ; Δ έ ν ε ίν α ι έ ν α ς Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η π ο ύ δ ι η γ ε ίτ α ι τ ίς ε μ π ε ιρ ί ε ς

π ο ύ έ ζ η σ ε σ τ ά χ α ρ α κ ώ μ α τ α , ο ϋ τ ε έ ν α ς ο ικ ε ί ο ς τ ώ ν π ο ρ ν ώ ν τ ή ς

Π ρ ά γ α ς ό π ω ς ό ’Έ γ κ ο ν ’Έ ρ β ι ν Κ ίς , ο ϋ τ ε έ ν α ς ’Ό ρ γ ο υ ε λ π ο ύ

έ ζ η σ ε μ ι ά ο λ ό κ λ η ρ η χ ρ ο ν ι ά μ έ τ ο ύ ς ζ η τ ιά ν ο υ ς τ ο ϋ Π α ρ ι σ ι ο ϋ ,

ά λ λ ά ή Ό ρ ι ά ν α Φ α λ ά τ σ ι π ο ύ ά ν ά μ ε σ α σ τ ό 1969 κ α ί τ ό 1972

δ η μ ο σ ί ε υ σ ε σ τ ό ιτ α λ ι κ ό π ε ρ ι ο δ ι κ ό Έ ο ν ρ ο π έ ο , μ ιά σ ε ιρ ά σ υ ζ η τ ή -

σ ε ω ν μ έ τ ο ύ ς δ ι α σ η μ ό τ ε ρ ο υ ς π ο λ ι τ ικ ο ύ ς τ ή ς έ π ο χ ή ς . Ο ί σ υ ζ η τ ή -σ ε ι ς α ύ τ έ ς ή σ α ν κ ά τ ι π α ρ α π ά ν ω ά π ό σ υ ζ η τ ή σ ε ι ς · ή σ α ν μ ο ν ο μ α -

χ ί ε ς . Π ρ ί ν μ π ο ρ έ σ ο υ ν ν ά κ α τ α λ ά β ο υ ν ό τ ι π ο λ ε μ ο ύ σ α ν μ έ ά ν ισ α

135



ό π λ α —γ ια τ ί ή τ α ν έ κ ε ί ν η π ο ύ μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά θ έ τ ε ι ε ρ ω τ ή σ ε ι ς κ ι

ό χ ι α ύ τ ο ί—, ο ί π α ν ί σ χ υ ρ ο ι π ο λ ι τ ι κ ο ί κ α τ ρ α κ υ λ ο ύ σ α ν Κ .Ο . σ τ ό

δ ά π ε δ ο τ ο ύ ρ ίν γ κ .

Ο ί μ ο ν ο μ α χ ίε ς α ύ τ έ ς ή σ α ν ε ν α σ η μ ε ί ο τ ώ ν κ α ιρ ώ ν : ή κ α τ ά -

σ τ α σ η ε ιχ ε α λ λ ά ξ ε ι . Ο ί δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ι ε ίχ α ν κ α τ α λ ά β ε ι ό τ ι τ ό ν ά θ έ τ ο υ ν ε ρ ω τ ή σ ε ι ς δ έ ν ή τ α ν μ ό ν ο ή μ έ θ ο δ ο ς ε ρ γ α σ ί α ς τ ο ϋ

ρ ε π ό ρ τ ε ρ , π ο ύ κ ά ν ε ι τ α π ε ι ν ά μ ιά ε ρ ε υ ν ά μ έ τ ό σ η μ ε ιω μ α τ ά ρ ι ό τ ο υ

σ τ ό χ έ ρ ι , ά λ λ ά ε ν α ς τ ρ ό π ο ς ν ά ά σ κ ο ϋ ν τ ή ν ε ξ ο υ σ ί α . ' Ο δ η μ ο σ ι ο -

γ ρ ά φ ο ς δ έ ν ε ί ν α ι α ύ τ ό ς π ο ύ θ έ τ ε ι ε ρ ω τ ή σ ε ι ς , ά λ λ ά α ύ τ ό ς π ο ύ έ χ ε ι

τ ό ι ε ρ ό δ ικ α ί ω μ α ν ά τ ίς θ έ τ ε ι, κ α ί ν ά τ ίς θ έ τ ε ι σ έ ό π ο ι ο ν δ ή π ο τ ε ,

γ ιά ό π ο ι ο δ ή π ο τ ε θ έ μ α . Ά λ λ ά δ έ ν έ χ ο υ μ ε ό λ ο ι α ύ τ ό τ ό δ ικ α ίω μ α ;

Κ ά θ ε ε ρ ώ τ η σ η δ έ ν ε ί ν α ι ε ν α γ ε φ υ ρ ά κ ι κ α τ α ν ό η σ η ς π ο ύ ρ ί χ ν ε τ α ι

ά π ό τ ό ν έ ν α ν ά ν θ ρ ω π ο σ τ ό ν ά λ λ ο ; ’Ί σ ω ς . Δ ι ε υ κ ρ ι ν ίζ ω λ ο ι π ό ν τ ή

δ ι α β ε β α ί ω σ ή μ ο υ : ή ε ξ ο υ σ ί α τ ο ϋ δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο υ δ έ ν σ τ η ρ ί ζ ε τ α ι

σ τ ό δ ι κ α ίω μ α ν ά θ έ τ ε ι μ ία ε ρ ώ τ η σ η , ά λ λ ά σ τ ό δ ικ α ίω μ α ν ά

ά π α ιτ ε ι μ ία α π ά ν τ η σ η .

Π α ρ α τ η ρ ε ί σ τ ε , σ ά ς π α ρ α κ α λ ώ , ό τ ι ό ω υ σ ή ς δ έ ν π ε ρ ι έ λ α β ε

τ ό «ο ύ ψ ε ύ σ η » σ τ ίς δ έ κ α ε ν τ ο λ έ ς τ ο ϋ Θ ε ο ϋ . Δ έ ν ε ίν α ι τ υ χ α ί ο !

Δ ι ό τ ι α ύ τ ό ς π ο ύ λ έ ε ι « ή λ έ ς ψ έ μ α τ α » π ρ έ π ε ι π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ω ς ν ά

έ χ ε ι π ε ι «Α π ά ν τ η σ ε !», ε ν ώ ό Θ ε ό ς δ έ ν έ δ ω σ ε σ έ κ α ν έ ν α ν τ ό

δ ι κ α ίίο μ α ν ά ά ξ ιώ ν ε ι ά π ό τ ό ν ά λ λ ο μ ία ά π ά ν τ η σ η . « ή λ έ ς

ψ έ μ α τ α », «π έ ς τ ή ν ά λ ή θ ε ια » ε ίν α ι π ρ ο σ τ α γ έ ς π ο ύ έ ν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς

δ έ ν θ ά έ π ρ ε π ε ν ά ά π ε υ θ ύ ν ε ι σ ’ έ ν α ν ά λ λ ο ν ά ν θ ρ ω π ο , έ φ ό σ ο ν τ ό ν

θ ε ω ρ ε ί ί σ ο τ ο υ . Ό Θ ε ό ς μ ό ν ο , ίσ ω ς , θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε , ά λ λ ά δ έ ν έ χ ε ι

κ α ν έ ν α λ ό γ ο ν ά τ ό κ ά ν ε ι , ά φ ο ϋ ό λ α τ ά γ ν ω ρ ί ζ ε ι κ α ί δ έ ν έ χ ε ι

κ α μ ί α ά ν ά γ κ η ά π α ν τ ή σ ε ω ν .

Ά ν ά μ ε σ α σ ’ α ύ τ ό ν π ο ύ δ ι α τ ά σ σ ε ι κ α ί σ ’ α ύ τ ό ν π ο ύ π ρ έ π ε ι ν ά

ύ π α κ ο ύ σ ε ι ή ά ν ισ ό τ η τ α δ έ ν ε ίν α ι τ ό σ ο ρ ι ζ ικ ή ό σ ο ά ν ά μ ε σ α σ ’

εκείνον π ο ύ έχει τ ό δικαίωμα ν ά α ξ ι ώ σ ε ι μ ι ά ά π ά ν τ η σ η κ α ί σ ’

εκείνον πού έ χ ε ι τήν ύ π ο χ ρ έ ω σ η ν ά απαντήσει. Α ύ τ ό ς ε ί ν α ι ό

λ ό γ ο ς πού τ ό δικαίωμα ν ά αξιώνεις μ ιά ά π ά ν τ η σ η δ έ ν έ χ ε ι ποτέ

παραχωρηθει παρά μόνο κατ’ έ ξ α ί ρ ε σ ι ν . Παραδείγματος χ ά ρ ι ν ,

σ τ ό ν δ ικ α σ τ ή π ο ύ έ ρ ε υ ν α μ ιά ε γ κ λ η μ α τ ικ ή ύ π ό θ ε σ η . Σ τ ή δ ι ά ρ -

κ ε ια τ ο ϋ α ι ώ ν α μ α ς , τ ά κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ά κ α ί φ α σ ι σ τ ικ ά κ ρ ά τ η

ά ν τ ιπ ο ι ή θ η κ α ν τ ό δ ικ α ίω μ α α ύ τ ό , όχι π ι ά κ α τ ’ έξαίρεσιν, άλλά

136



δ ια ρ κ ώ ς . "Ο σ ο ι π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ν ά π ό τ ίς χ ώ ρ ε ς α ύ τ έ ς ή ξ ε ρ α ν ό τ ι ά ν ά

π ά σ α σ τ ιγ μ ή μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν ά τ ο ύ ς ύ π ο χ ρ ε ώ σ ο υ ν ν ά ά π α ν τ ή σ ο υ ν :

τ ί έ κ α ν α ν τ ή ν π α ρ α μ ο ν ή ; τ ί σ κ έ π τ ο ν τ α ι κ α τ ά β ά θ ο ς ; γ ιά π ο ι ο

π ρ ά γ μ α μ ι λ ο ύ ν μ έ τ ό ν Α ; κ α ί μ ή π ω ς έ χ ο υ ν σ τ ε ν έ ς σ χ έ σ ε ις μ έ τ ό ν

Β ; ’Α κ ρ ι β ώ ς , α ύ τ ή ή π ρ ο σ τ α κ τ ικ ή π ο ύ ε γ ι ν ε «μ ή ν λ ε ς ψ έ μ α τ α !

π ε ς τ ή ν ά λ ή θ ε ια !», α ύ τ ή ή ε ν δ ε κ ά τ η ε ν τ ο λ ή σ τ ή δ ύ ν α μ η τ ή ς

ό π ο ί α ς δ έ ν μ π ό ρ ε σ α ν ν ’ ά ν τ ισ τ α θ ο ϋ ν , π ο ύ τ ο ύ ς μ ε τ α μ ό ρ φ ω σ ε σ έ

μ ιά σ υ ν ο δ ε ί α τ α λ α ί π ω ρ ω ν π α λ ίμ π α ιδ ω ν . Π α ρ ’ ό λ α α ύ τ ά , ά π ό

κ α ιρ ό σ έ κ α ιρ ό , β ρ ι σ κ ό τ α ν ε ν α ς Γ ν ά ά ρ ν η θ ε ί π ε ι σ μ α τ ικ ά ν ά π ε ι

γ ιά π ο ι ό π ρ ά γ μ α ε ίχ ε μ ι λ ή σ ε ι μ έ τ ό ν Α * γ ι ά ν ά έ κ φ ρ ά σ ε ι τ ή ν

ε ξ έ γ ε ρ σ ή τ ο υ (σ υ χ ν ά ή τ α ν ή μ ό ν η δ υ ν α τ ή ε ξ έ γ ε ρ σ η !) ε λ ε γ ε ά ν τ ί

γ ι ά τ ή ν ά λ ή θ ε ι α ε ν α ψ έ μ α . Ή ά σ τ υ ν ο μ ί α τ ό ή ξ ε ρ ε ό μ ω ς κ α ί έ γ κ α θ ι σ τ ο ϋ σ ε μ ικ ρ ό φ ω ν α σ τ ό σ π ί τ ι τ ο υ . Δ έ ν τ ή ν π α ρ α κ ι ν ο ύ σ ε

κ ά π ο ι ο κ α τ α δ ικ α σ τ έ ο κ ί ν η τ ρ ο , ά λ λ ά ή ά π λ ή ε π ι θ υ μ ία ν ά μ ά θ ε ι

μ ι ά ά λ ή θ ε ια π ο ύ ό ψ ε ύ τ η ς Γ ά π έ κ ρ υ π τ ε . Θ ε ω ρ ο ύ σ ε , ά π λ ο ύ σ τ α τ α ,

ό τ ι ή τ α ν ιε ρ ό τ η ς δ ι κ α ί ω μ α ν ά ά ξ ιώ σ ε ι μ ία ά π ά ν τ η σ η .

Σ έ μ ι ά δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή χ ώ ρ α , κ ά θ ε π ο λ ί τ η ς θ ά έ β γ α ζ ε τ ή γ λ ώ σ -

σ α σ τ ό ν μ π ά τ σ ο π ο ύ θ ά τ ο λ μ ο ύ σ ε ν ά τ ό ν ρ ω τ ή σ ε ι γ ιά π ο ι ό

π ρ ά γ μ α μ ί λ η σ ε μ έ τ ό ν Α κ α ί ά ν έ χ ε ι σ τ ε ν έ ς σ χ έ σ ε ι ς μ έ τ ό ν Β . ’Ε ν τ ο ύ τ ο ι ς , κ ι ε δ ώ ε π ί σ η ς , ά σ κ ε ι τ α ι ή ή γ ε μ ο ν ι κ ή ε ξ ο υ σ ί α τ ή ς

έ ν δ ε κ ά τ η ς ε ν τ ο λ ή ς . Σ τ ό κ ά τ ω κ ά τ ο ) π ρ έ π ε ι ο π ω σ δ ή π ο τ ε ν ά

ι σ χ ύ σ ε ι μ ία ε ν τ ο λ ή , σ έ ε ν α ν α ι ώ ν α π ο ύ ό Δ ε κ ά λ ο γ ο ς ε χ ε ι σ χ ε δ ό ν

λ η σ μ ο ν η θ ε ί! "Ο λ ο τ ό ή θ ι κ ό ο ι κ ο δ ό μ η μ α τ ή ς ε π ο χ ή ς μ α ς σ τ η ρ ί -

ζ ε τ α ι σ τ ή ν ε ν δ ε κ ά τ η ε ν τ ο λ ή , κ α ί ό δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ς έ χ ε ι κ α τ α λ ά -

β ε ι κ α λ ά ό τ ι α ύ τ ό ς π ρ έ π ε ι ν ά τ ή ς ε ξ α σ φ α λ ί σ ε ι τ ή δ ι α χ ε ίρ ι σ η ·

έ τ σ ι τ ό θ έ λ ε ι μ ιά μ υ σ τ ικ ή π ρ ο σ τ α γ ή τ ή ς *Ι σ τ ο ρ ία ς , π ο ύ π α ρ έ χ ε ι σ ή μ ε ρ α σ τ ό δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο μ ία ε ξ ο υ σ ί α τ ή ν όποία κ α ν έ ν α ς

Χ ε μ ι ν γ ο υ α ί η , κ α ν έ ν α ς ’Ό ρ γ ο υ ε λ δ έ ν τ ό λ μ η σ α ν ώ ς τ ά τ ώ ρ α ν ά

ο ν ε ι ρ ε υ τ ο ύ ν .

Α ύ τ ό φανερώθηκε καθαρό σ ά ν τ ό νεράκι τής πηγής, τήν

ή μ έ ρ α π ο ύ ο ί ’Αμερικανοί δημοσιογράφοι Κάρλ π ε ρ ν σ τ ά ι ν

καί Μπόμπ Γ ο ύ ν τ γ ο υ ω ρ ν τ ά π ο κ ά λ υ ψ α ν , μ έ τίς έ ρ ω τ ή σ ε ι ς τους,

τίς ένοχες κ ι ν ή σ ε ι ς τ ο ϋ Π ρ ο έ δ ρ ο υ Ν ί ξ ο ν σ τ ή διάρκεια τής προεκλογικής εκστρατείας, υποχρεώνοντας έτσι τ ό ν π ι ό ισχυρό

άνθρωπο τ ο ϋ π λ α ν ή τ η πρώτα ν ά π ε ι ψ έ μ α τ α δ η μ ο σ ίω ς , έ π ε ι τ α ν ά

137



ο μ ο λ ο γ ή σ ε ι δ η μ ο σ ίω ς τ ά ψ έ μ α τ ά τ ο υ , τ έ λ ο ς , ν ά έ γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι μ έ

τ ό κ ε φ ά λ ι κ ά τ ω τ ό ν Λ ε υ κ ό Ο ϊ κ ο . Τ ά χ ε ι ρ ο κ ρ ο τ ή μ α τ ά μ α ς ύ π ή ρ

ξ α ν τ ό τ ε ο μ ό φ ω ν α , δ ι ό τ ι ε ίχ ε α π ο δ ο θ ε ί δ ι κ α ι ο σ ύ ν η . Ό Π ώ λ ε ί χ ε

χ ε ι ρ ο κ ρ ο τ ή σ ε ι μ έ τ ό π α ρ α π ά ν ω γ ια τ ί σ ’ α ύ τ ό τ ό ε π ε ισ ό δ ι ο π ρ ο α ι σ θ α ν ό τ α ν μ ί α μ ε γ ά λ η ισ τ ο ρ ι κ ή α λ λ α γ ή , τ ό δ ρ α σ κ έ λ ι σ μ α

ε ν ό ς κ α τ ω φ λ ιο ύ , τ ή ν α λ η σ μ ό ν η τ η σ τ ι γ μ ή μ ια ς α π ο κ ά λ υ ψ η ς : μ ι ά

κ α ι ν ο ύ ρ γ ια δ ύ ν α μ η έ κ α ν ε τ ή ν ε μ φ ά ν ισ ή τ η ς , ικ α ν ή μ ό ν η τ η ς ν ά

ε κ θ ρ ο ν ί σ ε ι τ ό ν γ η ρ α ι ό έ π α γ γ ε λ μ α τ ία τ ή ς ε ξ ο υ σ ί α ς , π ο ύ ώ ς τ ό τ ε

ή τ α ν ό π ο λ ι τ ικ ό ς ά ν δ ρ α ς . Κ α ί ν ά τ ό ν έ κ θ ρ ο ν ί σ ε ι ό χ ι μ έ τ ά ό π λ α ή

μ έ τ ή δ ο λ ο π λ ο κ ί α , ά λ λ ά μ έ τ ή ν ά π λ ή δ ύ ν α μ η τ ώ ν έ ρ ω τ ή σ ε ω ν .

«Π έ ς τ ή ν ά λ ή θ ε ια !» ά ξ ιώ ν ε ι ό δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ς , κ α ί μ π ο ρ ο ύ μ ε σ ί γ ο υ ρ α ν ’ ά ν α ρ ω τ η θ ο ύ μ ε : π ο ι ό ε ίν α ι τ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο τ ή ς λ έ ξ η ς

«ά λ ή θ ε ια » γ Γ α ύ τ ό ν π ο ύ δ ι α χ ε ιρ ί ζ ε τ α ι τ ό θ ε σ μ ό τ ή ς έ ν δ ε κ ά τ η ς

ε ν τ ο λ ή ς ; Π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ Vs ά π ο φ ύ γ ο υ μ ε κ ά θ ε π α ρ ε ξ ή γ η σ η , ά ς

ύ π ο γ ρ α μ μ ί σ ο υ μ ε ό τ ι δ έ ν π ρ ό κ ε ι τ α ι ο ϋ τ ε γ ιά τ ή ν ά λ ή θ ε ια τ ο ϋ

Θ ε ο ϋ , π ο ύ κ ό σ τ ισ ε σ τ ό ν Γ ι ά ν Χ ο ύ ς τ ή ν π υ ρ ά , ο ϋ τ ε γ ιά τ ή ν

ε π ι σ τ η μ ο ν ικ ή ά λ ή θ ε ια π ο ύ , ά ρ γ ό τ ε ρ α , κ ό σ τ ισ ε σ τ ό ν Τ ζ ο ρ ν τ ά ν ο

π ρ ο ϋ ν ο τ ό ν ϊ δ ι ο θ ά ν α τ ο . Ή ά λ ή θ ε ια τ ή ν ό π ο ί α ά ξ ιώ ν ε ι ή έ ν δ ε κ ά τ η ε ν τ ο λ ή δ έ ν ά φ ο ρ ά ο ϋ τ ε τ ή ν π ίσ τ η ο ϋ τ ε τ ή σ κ έ ψ η , ε ί ν α ι

ή ά λ ή θ ε ια τ ο ϋ χ α μ η λ ό τ ε ρ ο υ ό ν τ ο λ ο γ ι κ ο ϋ ο ρ ό φ ο υ , ή κ α θ α ρ ά

θ ε τ ικ ι σ τ ικ ή ά λ ή θ ε ι α τ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν : α ύ τ ό π ο ύ ό Γ έ κ α ν ε χ θ έ ς *

α ύ τ ό π ο ύ π ρ α γ μ α τ ικ ά σ κ έ π τ ε τ α ι κ α τ ά β ά θ ο ς · α ύ τ ό γ ιά τ ό ό π ο ι ο

μ ι λ ά ε ι ό τ α ν σ υ ν α ν τ ιέ τ α ι μ έ τ ό ν Λ * κ α ί ά ν έ χ ε ι σ τ ε ν έ ς σ χ έ σ ε ι ς μ έ

τ ό ν Β . Ε ν τ ο ύ τ ο ι ς , π α ρ 5 ό λ ο π ο ύ κ ε ιτ α ι σ τ ό ν χ α μ η λ ό τ ε ρ ο ό ν τ ο -

λ ο γ ι κ ό ό ρ ο φ ο , ε ί ν α ι ή ά λ ή θ ε ι α τ ή ς ε π ο χ ή ς μ α ς κ α ί κ ρ ύ β ε ι τ ή ν ι δ ι α ε κ ρ η κ τ ικ ή δ ύ ν α μ η ό π ω ς , κ ά π ο τ ε , ή ά λ ή θ ε ια τ ο ϋ Γ ι ά ν Χ ο ύ ς ή

τ ο ϋ Τ ζ ο ρ ν τ ά ν ο π ρ ο ϋ ν ο . « ’Έ χ ε τ ε σ τ ε ν έ ς σ χ έ σ ε ι ς μ έ τ ή ν Β ;»

ρ ω τ ά ε ι ό δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ς . 'Ο Γ ά π α ν τ ά ε ι μ 5 έ ν α ψ έ μ α , δ ι α β ε β α ιώ

ν ο ν τ α ς ό τ ι π ο τ έ δ έ ν γ ν ώ ρ ι σ ε τ ή ν Β . Ά λ λ ά ό δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ς

γ ε λ ά ε ι κ ά τ ω ά π ό τ ά μ ο υ σ τ ά κ ι α τ ο υ , γ ια τ ί έ δ ώ κ α ί π ο λ ύ κ α ιρ ό έ ν α ς

ρ ε π ό ρ τ ε ρ τ ή ς έ φ η μ ε ρ ί δ α ς τ ο υ έ χ ε ι κ ρ υ φ ά φ ω τ ο γ ρ α φ ή σ ε ι τ ή ν Β

ο λ ό γ υ μ ν η σ τ ή ν ά γ κ α λ ι ά τ ο ϋ Γ , κ α ί δ έ ν έ ξ α ρ τ ά τ α ι π ι ά π α ρ ά ά π ό

α ύ τ ό ν τ ό ν ϊδ ι ο ν ά κ ά ν ε ι δ η μ ό σ ι ο τ ό σ κ ά ν δ α λ ο , π ρ ο τ ά σ σ ο ν τ α ς τ ά

λ ό γ ι α τ ο ϋ ψ ε ύ τ η Γ π ο ύ τ ό ϊδ ι ο ά ν α ν δ ρ α ό σ ο κ α ί ξ ε δ ι ά ν τ ρ ο π α

ε π ι μ έ ν ε ι Vs ά ρ ν ε ιτ α ι ό τ ι γ ν ω ρ ί ζ ε ι τ ή ν Β .

138



Β ρ ι σ κ ό μ α σ τ ε σ έ π λ ή ρ η π ρ ο ε κ λ ο γ ι κ ή ε κ σ τ ρ α τ ε ί α , ό π ο λ ι τ ι -

κ ό ς ά ν δ ρ α ς π η δ ά ε ι ά π ό ε ν α α ε ρ ο π λ ά ν ο σ ’ ε ν α ε λ ι κ ό π τ ε ρ ο , ά π ό τ ό

ε λ ι κ ό π τ ε ρ ο σ 5 ε ν α α ύ τ ο κ ί ν η τ ο , χ τ υ π ι έ τ α ι , ιδ ρ ώ ν ε ι , κ α τ α π ίν ε ι τ ό

π ρ ω ι ν ό τ ο υ τ ρ έ χ ο ν τ α ς , ο ύ ρ λ ι ά ζ ε ι μ έ σ α σ έ μ ι κ ρ ό φ ω ν α , β γ ά ζ ε ι δ ί ω ρ ο υ ς λ ό γ ο υ ς , ά λ λ ά γ ιά ν ά τ ε λ ε ιώ σ ε ι θ ά ε ίν α ι κ ά π ο ι ο ς Γ ο ύ

ν τ γ ο υ ω ρ ν τ ή ε ν α ς π ε ρ ν σ τ ά ι ν π ο ύ θ ά ά π ο φ α σ ί σ ε ι π ο ι ά ά π ό τ ίς

π ε ν ή ν τ α χ ι λ ι ά δ ε ς φ ρ ά σ ε ι ς π ο ύ π ρ ο φ έ ρ θ η κ α ν , θ ά έ μ φ α ν ισ θ ε ι σ τ ίς

. ε φ η μ ε ρ ί δ ε ς ή θ ά ά ν α φ ε ρ θ ε ί σ τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο . 5Ε ξ ο υ κ α ί ή

ε π ι θ υ μ ί α π ο ύ έ χ ε ι ό π ο λ ι τ ι κ ό ς ά ν δ ρ α ς ν ά μ ι λ ά ε ι α ύ τ ο π ρ ο σ ώ π ω ς

σ τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο ή σ τ ή ν τ η λ ε ό ρ α σ η , ά λ λ ά τ ό τ ε τ ο ϋ χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι ή

μ ε σ ο λ ά β η σ η μ ι ά ς Ό ρ ι ά ν α ς Φ α λ ά τ σ ι , π ο ύ ε χ ε ι τ ό ά π ά ν ω χ έ ρ ι σ τ ό π ρ ό γ ρ α μ μ α κ α ί π ο ύ θ έ τ ε ι τ ίς ε ρ ω τ ή σ ε ις . Γ ιά ν ά ε π ω φ ε λ ή θ ε ϊ

ά π ό τ ό σ ύ ν τ ο μ ο δ ι ά σ τ η μ α π ο ύ ό λ ο τ ό έ θ ν ο ς θ ά μ π ο ρ ε ΐ ν ά τ ό ν δ ε ι,

ό π ο λ ι τ ι κ ό ς θ ά θ ε λ ή σ ε ι ν ά β ι α σ τ ε ί γ ιά ν ά π ε ι ό λ α ό σ α θ έ λ ε ι , ά λ λ ά

ό Γ ο ύ ν τ γ ο υ ω ρ ν τ θ ά τ ό ν ρ ω τ ή σ ε ι γ ιά θ έ μ α τ α π ο ύ δ έ θ ά θ έ λ ε ι

κ α θ ό λ ο υ κ α ί γ ιά τ ά ό π ο ι α θ ά π ρ ο τ ι μ ο ύ σ ε ν ά μ ή μ ι λ ή σ ε ι . Θ ά

β ρ ε θ ε ί έ τ σ ι σ τ ή ν κ λ α σ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ ο ϋ γ υ μ ν α σ ι ό π α ι δ ο υ π ο ύ

τ ό ν ε ξ ε τ ά ζ ο υ ν σ τ ό ν π ίν α κ α , κ α ί θ ά κ α τ α φ ύ γ ε ι σ τ ό π α λ ι ό τ έ χ ν α -σ μ α : π α ρ ι σ τ ά ν ο ν τ α ς ό τ ι ά π α ν τ ά ε ι σ τ ή ν ε ρ ώ τ η σ η , θ ά ξ ε φ ο υ ρ ν ίσ ε ι

σ τ ή ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α τ ίς φ ρ ά σ ε ις π ο ύ ε τ ο ί μ α σ ε σ π ί τ ι τ ο υ γ ιά τ ή ν

έ κ π ο μ π ή . "Α ν ό μ ω ς τ ό τ έ χ ν α σ μ α α ύ τ ό ε ί χ ε κ ά π ο τ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι ν ά

ξ ε γ ε λ ά σ ε ι τ ό ν κ α θ η γ η τ ή , δ έ θ ά ξ ε γ ε λ ά σ ε ι τ ό ν π ε ρ ν σ τ ά ι ν π ο ύ

θ ά τ ό ν τ υ ρ α ν ν ί σ ε ι χ ω ρ ί ς έ λ ε ο ς : «Δ έ ν ά π α ν τ ή σ α τ ε σ τ ή ν ε ρ ώ τ η σ ή

μ ο υ !»

Π ο ι ό ς θ ά ή θ ε λ ε σ ή μ ε ρ α ν ά κ ά ν ε ι μ ιά π ο λ ι τ ικ ή σ τ α δ ι ο δ ρ ο μ ία ; Π ο ι ό ς θ ά ή θ ε λ ε ν ά τ ό ν ε ξ ε τ ά ζ ο υ ν σ έ ό λ η τ ο υ τ ή ζ ω ή μ π ρ ο σ τ ά

σ τ ό ν μ α υ ρ ο π ίν α κ α ; *Ο π ω σ δ ή π ο τ ε ό χ ι ό γ ι ό ς τ ο ϋ β ο υ λ ε υ τ ή

π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν .

139



Ή ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α

Ο Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ο Σ ά ν δ ρ α ς έ ξ α ρ τ ά τ α ι ά π ό τ ό ν δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο . Ά π ό

π ο ι ό ν ό μ ω ς έ ξ α ρ τ ώ ν τ α ι ο ί δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο ι; Ά π ό α ύ τ ο ύ ς π ο ύ τ ο ύ ς

π λ η ρ ώ ν ο υ ν . Κ ι α ύ τ ο ί π ο ύ τ ο ύ ς π λ η ρ ώ ν ο υ ν , ε ί ν α ι τ ά δ ι α φ η μ ι σ τ ι-

κ ά π ρ α κ τ ο ρ ε ία π ο ύ ά γ ο ρ ά ζ ο υ ν γ ι ά τ ίς δ ι α φ η μ ί σ ε ι ς τ ο υ ς χ ώ ρ ο

σ τ ίς ε φ η μ ε ρ ί δ ε ς ή χ ρ ό ν ο σ τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο . 5Ε κ π ρ ώ τ η ς ό ψ ε ω ς θ ά

μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ν ε ί ς ν ά π ι σ τ έ ψ ε ι ό τ ι θ ά ά π ε υ θ ύ ν ο ν τ α ν χ ω ρ ί ς δ ι σ τ α γ -μ ό σ έ κ ά θ ε ε φ η μ ε ρ ί δ α π ο ύ ή μ ε γ ά λ η τ η ς κ υ κ λ ο φ ο ρ ί α μ π ο ρ ε ΐ ν ά

π ρ ο ω θ ή σ ε ι τ ή ν π ώ λ η σ η τ ο ϋ π ρ ο ϊ ό ν τ ο ς . Ά λ λ ά π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ι ά

ά φ ε λ ή ι δ έ α . Ή π ώ λ η σ η τ ο ϋ π ρ ο ϊ ό ν τ ο ς έ χ ε ι λ ι γ ό τ ε ρ η σ η μ α σ ί α

ά π ’ ό ,τ ι ν ο μ ί ζ ο υ μ ε . Ά ρ κ ε ΐ ν ά λ ά β ο υ μ ε ύ π ό ψ η τ ί σ υ μ β α ί ν ε ι σ τ ίς

κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ικ έ ς χ ώ ρ ε ς : σ τ ό κ ά τ ω κ ά τ ω δ έ θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά

δ ι α β ε β α ι ώ σ ε ι κ α ν ε ίς ό τ ι τ ά ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια ά φ ί σ ε ς τ ο ϋ Λ έ ν ι ν κ ο λ -

λ η μ έ ν ε ς π α ν τ ο ύ σ τ ό π έ ρ α σ μ ά σ α ς , μ π ο ρ ο ύ ν ν ά σ ά ς κ ά ν ο υ ν τ ό ν Λ έ ν ιν π ι ό ά γ α π η τ ό . Τ ά δ ι α φ η μ ισ τ ικ ά π ρ α κ τ ο ρ ε ί α τ ο ϋ κ ο μ μ ο υ ν ι -

σ τ ι κ ο ύ κ ό μ μ α τ ο ς (τ ά π ε ρ ί φ η μ α τ μ ή μ α τ α ά γ κ ι τ ά τ σ ι α ς κ α ί π ρ ο π α -

γ ά ν δ α ς ) έ χ ο υ ν ά π ό κ α ιρ ό ξ ε χ ά σ ε ι τ ό ν π ρ α κ τ ικ ό τ ο υ ς σ κ ο π ό (ν ά

σ έ κ ά ν ο υ ν ν 5 ά γ α π ή σ ε ι ς τ ό κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ό σ ύ σ τ η μ α ) κ α ί έ χ ο υ ν

γ ί ν ε ι α ύ τ ο σ κ ο π ό ς : έ χ ο υ ν δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ε ι ε ν α γ λ ω σ σ ι κ ό ι δ ίω μ α ,

τ ύ π ο υ ς , μ ί α α ισ θ η τ ικ ή (ο ί έ π ι κ ε φ α λ ε ΐς τ ώ ν π ρ α κ τ ο ρ ε ίω ν α ύ τ ώ ν

ύ π ή ρ ξ α ν κ ά π ο τ ε ο ί ά π ό λ υ τ ο ι ά ρ χ ο ν τ ε ς τ ή ς τ έ χ ν η ς τ ο ϋ τ ό π ο υ

τ ο υ ς ), έ ν α ι δ ια ί τ ε ρ ο σ τ ύ λ ζ ω ή ι ς , τ ή ν ό π ο ί α άκολούθίος ά ν έ π τ υ ξ α ν ,

δ ι έ δ ω σ α ν καί επέβαλαν στούς ταλαίπωρους λαούς.

Μήπως πρόκειται νά μοϋ ά ν τ ι τ ά ξ ε τ ε ό τ ι διαφήμιση κ α ί

π ρ ο π α γ ά ν δ α δ έ ν έ χ ο υ ν σ χ έ σ η μεταξύ τ ο υ ς , κ α θ ώ ς ή μία ε ίν α ι

στήν ύπηρεσία τής αγοράς καί ή άλλη στήν ύ π η ρ ε σ ί α τής

ιδεολογίας; Δέν καταλαβαίνετε τίποτα, *Ε δ ώ κ α ί ε κ α τ ό χ ρ ό ν ι α

π ά ν ω κ ά τ ω , στή Ρωσία, ο ί κ α τ α δ ι ω κ ό μ ε ν ο ι μαρξιστές σχημάτι-

ζαν μ ι κ ρ έ ς π α ρ ά ν ο μ ε ς ομάδες ό π ο υ μ ε λ ε τ ο ύ σ α ν ό λ ο ι μ α ζ ί τ ό

Μ α ν ιφ έ σ τ ο τ ο ϋ ά ρ ξ * ά π λ ο ύ σ τ ε υ σ α ν τό περιεχόμενο α ύ τ ή ς τής

140



ιδεολογίας γ ιά τ ή ν τ ή ν κ ά ν ο υ ν νά εξαπλωθεί καί σέ άλλες

ο μ ά δ ε ς , τ ώ ν ό π ο ι ω ν τ ά μ έ λ η , ά π λ ο υ σ τ ε ύ ο ν τ α ς μέ τ ή σ ε ιρ ά τ ο υ ς

αύτή τ ή ν ά π λ ο ύ σ τ ε υ σ η τοϋ άπλοϋ, τήν μετέδωσαν καί τήν

ε π α ύ ξ η σ α ν ώς τ ή στιγμή πού ό μ α ρ ξ ισ μ ό ς , γνωστός κ α ί ισχυρός

σ έ ό λ ο ν τ ό ν π λ α ν ή τ η , β ρ έ θ η κ ε σ υ ρ ρ ι κ ν ω μ έ ν ο ς σέ δύο ώ ς τ ρ ί α σ λ ό γ κ α ν , τ ό σ ο χ α λ α ρ ά σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν α μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς π ο ύ δ ύ σ κ ο λ α

μ π ο ρ ε ΐ ν ά τ ά π ά ρ ε ι κ α ν ε ί ς γ ιά μ ία ι δ ε ο λ ο γ ί α . Κ α ί κ α θ ώ ς α ύ τ ό π ο ύ

έ χ ε ι ά π ο μ ε ίν ε ι ά π ό τ ό ν ά ρ ξ δ έ ν σ χ η μ α τ ί ζ ε ι π ιά έ ν α λ ο γ ι κ ό

σ ύ σ τ η μ α ι δ ε ώ ν , ά λ λ ά μ ό ν ο μ ιά ά λ λ η λ ο υ χ ί α ε ι κ ό ν ω ν κ α ί δ ι α δ ο χ ι-

κ ώ ν ε μ β λ η μ ά τ ω ν (ό ε ρ γ ά τ η ς π ο ύ χ α μ ο γ ε λ ά ε ι κ ρ α τ ώ ν τ α ς τ ό σ φ υ ρ ί

τ ο υ , ό Λ ε υ κ ό ς π ο ύ τ ε ί ν ε ι τ ό χ έ ρ ι σ τ ό ν Κ ί τ ρ ι ν ο κ α ί σ τ ό ν α ϋ ρ ο ,

τ ό π ε ρ ι σ τ έ ρ ι τ ή ς ε ιρ ή ν η ς ν ά φ τ ε ρ ο υ γ ί ζ ε ι , κ .λ π .), μ π ο ρ ο ύ μ ε δ ι κ α ί ω ς ν ά μ ι λ ή σ ο υ μ ε γ ιά μ ιά β α θ μ ια ία μ ε τ α μ ό ρ φ ω σ η , γ ε ν ικ ή

κ α ί π λ α ν η τ ι κ ή , τ ή ς ι δ ε ο λ ο γ ί α ς σ έ ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α .

Ε ι κ ο ν ο λ ο γ ία ! Π ο ι ό ς π ρ ώ τ ο ς σ φ υ ρ η λ ά τ η σ ε α ύ τ ό ν τ ό ν ά π ο

φ θ ε γ μ α τ ι κ ό ν ε ο λ ο γ ι σ μ ό ; Ό Π ώ λ ή έ γ ώ ; Δ έ ν έ χ ε ι σ η μ α σ ί α . Α ύ τ ό

π ο ύ μ ε τ ρ ά ε ι ε ίν α ι ό τ ι ε π ι τ έ λ ο υ ς ύ π ά ρ χ ε ι μ ιά λ έ ξ η π ο ύ μ ά ς

ε π ι τ ρ έ π ε ι ν ά σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ο υ μ ε κ ά τ ω ά π ό τ ή ν ιδ ι α σ τ έ γ η φ α ι ν ό μ ε -

ν α ή ο ν ο μ α σ ί ε ς τ ό σ ο δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς : δ ι α φ η μ ι σ τ ικ ά π ρ α κ τ ο ρ ε ία * σ ύ μ β ο υ λ ο ι ε π ι κ ο ι ν ω ν ία ς τ ώ ν π ο λ ιτ ικ ώ ν * σ χ ε δ ι α σ τ έ ς π ο ύ π ρ ο β ά λ -

λ ο υ ν τ ή γ ρ α μ μ ή ε ν ό ς κ α ι ν ο ύ ρ γ ιο υ α ύ τ ο κ ι ν ή τ ο υ ή τ ό ν ε ξ ο π λ ι σ μ ό

μ ιά ς α ί θ ο υ σ α ς γ υ μ ν α σ τ ι κ ή ς * δ η μ ι ο υ ρ γ ο ί μ ό δ α ς κ α ί μ ε γ ά λ ο ι μ ό δ ι-

σ τ ρ ο ι* κ ο μ μ ω τ έ ς * σ τ ά ρ τ ή ς show business π ο ύ ύ π α γ ο ρ ε ύ ο υ ν τ ο ύ ς

κ α ν ό ν ε ς τ ή ς φ υ σ ι κ ή ς ο μ ο ρ φ ι ά ς , ά π ό τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς θ ά έ μ π ν ε υ

σ θ ο ϋ ν ό λ ο ι ο ί κ λ ά δ ο ι τ ή ς ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α ς .

Έ ξ υ π α κ ο ύ ε τ α ι ό τ ι ο ί ε ικ ο ν ο λ ό γ ο ι ύ π ή ρ χ α ν π ρ ί ν ά π ό τ ή δ η μ ι ο υ ρ γ ία τ ώ ν ι σ χ υ ρ ώ ν θ ε σ μ ώ ν π ο ύ σ ή μ ε ρ α γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε . "Α κ ό -

μ α κ α ί ό Χ ί τ λ ε ρ ε ί χ ε τ ό ν π ρ ο σ ω π ι κ ό τ ο υ ε ικ ο ν ο λ ό γ ο π ο ύ ,

σ τ η μ έ ν ο ς μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό ν Φ ύ ρ ε ρ , τ ο ϋ έ δ ε ιχ ν ε υ π ο μ ο ν ε τ ικ ά τίς

χ ε ι ρ ο ν ο μ ί ε ς πού έ π ρ ε π ε ν ά κ ά ν ε ι σ τ ό β ή μ α για νά προκαλέσει

έκσταση στά πλήθη. "Α ν όμως αύτή ή εικονολογία είχε π ε ρ ι γ ρ ά

ψ ει σ τ ο ύ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς κ α τ ά τή δ ι ά ρ κ ε ι α μιάς σ υ ν έ ν τ ε υ ξ η ς σι;

μερικούς δ η μ ό σ ιο */,η 'φ ο υ ς , έναν Φ ύρερ ανίκανο ν ά κ ο υ ν ή σ ε ι σω στά τά χέρια r η ). f > τίνος δέν θά είχε έτηζήσκι Ίίερκτοο^ρο

άπό μισή μέρα μ ( ίέ.,ν ιας άδιακρισίας. Σήμερα, η εικονολογία

141



δ έ ν κ ρ ύ β ε ι π ιά τ ή δ ο υ λ ε ι ά τ η ς , α ν τ ίθ ε τ α τ ρ ε λ α ί ν ε τ α ι ν ά μ ι λ ά ε ι γ Γ

α ύ τ ή ν , σ υ χ ν ά σ τ ή ν ιδ ι α τ ή θ έ σ η τ ο ϋ π ο λ ι τ ι κ ο ύ τ η ς * τ ρ ε λ α ί ν ε τ α ι

ν ά ε ξ η γ ε ί δ η μ ό σ ι α δ λ α δ σ α π ρ ο σ π ά θ η σ ε ν ά δ ι δ ά ξ ε ι σ τ ό ν π ε λ ά τ η

τ η ς , τ ίς κ α κ έ ς σ υ ν ή θ ε ιε ς π ο ύ τ ό ν έ κ α ν ε ν ά χ ά σ ε ι, τ ίς ο δ η γ ί ε ς π ο ύ τ ο ϋ έ δ ω σ ε , τ ά σ λ ό γ κ α ν κ α ί τ ο ύ ς τ ύ π ο υ ς π ο ύ ε κ ε ί ν ο ς θ ά χ ρ η σ ι μ ο -

π ο ι ή σ ε ι σ τ ό μ έ λ λ ο ν , τ ό χ ρ ώ μ α τ ή ς γ ρ α β ά τ α ς π ο ύ θ ά φ ο ρ ά ε ι .

Τ ό σ η ύ π ε ρ η φ ά ν ε ι α δ έ ν έ χ ε ι τ ίπ ο τ α π ο ύ θ ά π ρ έ π ε ι ν ά μ ά ς ε κ π λ ή σ -

σ ε ι: ή ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α έ χ ε ι κ α τ α φ έ ρ ε ι, κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ια τ ώ ν τ ε λ ε υ -

τ α ίω ν δ ε κ α ε τ ιώ ν , μ ιά ισ τ ο ρ ι κ ή ν ίκ η ε π ί τ ή ς ι δ ε ο λ ο γ ί α ς .

Ό λ ε ς ο ί ι δ ε ο λ ο γ ί ε ς ν ι κ ή θ η κ α ν : τ ά δ ό γ μ α τ ά τ ο υ ς κ α τ έ λ η ξ α ν ν ά

ξ ε σ κ ε π α σ τ ο ύ ν σ ά ν α ύ τ α π ά τ ε ς κ α ί ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι έ π α ψ α ν ν ά τ ά π α ί ρ ν ο υ ν σ τ ά σ ο β α ρ ά . Γ ιά π α ρ ά δ ε ιγ μ α , ο ί κ ο μ μ ο υ ν ισ τ έ ς π ί σ τ ε -

ψ α ν δ τ ι ή ά ν ά π τ υ ξ η τ ο ϋ κ α π ι τ α λ ι σ μ ο ύ θ ά ε ξ α θ λ ί ω ν ε δ λ ο κ α ί

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο τ ό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο ' ά ν α κ α λ ύ π τ ο ν τ α ς μ ιά μ έ ρ α δ τ ι

δ λ ο ι ο ί ε ρ γ ά τ ε ς σ τ ή ν Ε ύ ρ ώ π η π ή γ α ι ν α ν μ έ τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ό τ ο υ ς

σ τ ή δ ο υ λ ε ι ά τ ο υ ς , ε ί χ α ν τ ή ν ά ν ά γ κ η ν ά φ ω ν ά ξ ο υ ν δ τ ι ή π ρ α γ μ α -

τ ικ ό τ η τ α ε ίχ ε κ ά ν ε ι ζ α β ο λ ι ά . Ή π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ή τ α ν π ιό

δ υ ν α τ ή ά π ό τ ή ν ιδ ε ο λ ο γ ί α . Κ α ί ε ί ν α ι ά κ ρ ιβ ώ ς μ έ τ ή ν έ ν ν ο ι α α ύ τ ή π ο ύ ή ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α τ ή ν ξ ε π έ ρ α σ ε : ή ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α ε ί ν α ι π ι ό δ υ ν α τ ή

ά π ό τ ή ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , ή ό π ο ί α ά λ λ ω σ τ ε ά π ό π ο λ ύ κ α ι ρ ό ε χ ε ι

π ά ψ ε ι ν ά ά ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε ύ ε ι γ ιά τ ό ν ά ν θ ρ ω π ο α ύ τ ό π ο ύ ά ν τ ιπ ρ ο σ ώ

π ε υ σ ε γ ιά τ ή γ ια γ ι ά μ ο υ π ο ύ ζ ο ϋ σ ε σ * ε ν α χ ω ρ ι ό τ ή ς ο ρ α β ί α ς

κ α ί δ λ α τ ά ή ξ ε ρ ε ε μ π ε ιρ ι κ ά : π ώ ς ψ ή ν ο υ ν τ ό ψ ω μ ί , π ώ ς χ τ ί ζ ο υ ν

ε ν α σ π ί τ ι, π ώ ς σ κ ο τ ώ ν ο υ ν τ ό γ ο υ ρ ο ύ ν ι κ α ί π ώ ς κ ά ν ο υ ν κ α π ν ισ τ ό

κ ρ έ α ς ά π ό α ύ τ ό , μ έ τ ί ρ ά β ο υ ν τ ά π α π λ ώ μ α τ α , α ύ τ ό π ο ύ ό ε φ η μ έ ρ ι ο ς σ κ ε π τ ό τ α ν γ ιά τ ό ν κ ό σ μ ο κ ι α ύ τ ό π ο ύ γ ιά τ ό ϊδ ι ο

π ρ ά γ μ α σ κ ε π τ ό τ α ν ό δ ά σ κ α λ ο ς · σ υ ν α ν τ ώ ν τ α ς κ α θ η μ ε ρ ι ν ά ό λ ο υ ς

τ ο ύ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς τ ο ϋ χ ω ρ ι ο ύ , ή ξ ε ρ ε π ό σ α ε γ κ λ ή μ α τ α ε ίχ α ν γ ίν ε ι τ ά

τ ε λ ε υ τ α ί α δ έ κ α χ ρ ό ν ι α σ τ ή ν π ε ρ ι ο χ ή · γ ιά ν ά τ ό π ο ύ μ ε έ τ σ ι,

κ ρ α τ ο ύ σ ε τ ή ν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α ύ π ό τ ό ν π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η ς έ λ ε γ χ ο ,

κ α τ ά τ ρ ό π ο π ο ύ κ α ν έ ν α ς δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά τ ή ν κ ά ν ε ι ν ά

π ι σ τ έ ψ ε ι δ τ ι ή γ ε ω ρ γ ία τ ή ς ο ρ α β ία ς ά ν θ ο ϋ σ ε , ά ν δ έ ν ύ π ή ρ χ ε κ ά τ ι ν ά φ ά ν ε σ τ ό σ π ί τ ι. Σ τ ό Π α ρ ί σ ι , ό γ ε ί τ ο ν ά ς μ ο υ σ τ ό δ ι π λ α ν ό

δ ι α μ έ ρ ι σ μ α π ε ρ ν ά ε ι τ ή ν ή μ έ ρ α τ ο υ κ α θ ι σ μ έ ν ο ς σ τ ό γ ρ α φ ε ί ο τ ο υ

ά π έ ν α ν τ ι σ 3 έ ν α ν ά λ λ ο ύ π ά λ λ η λ ο , έ π ε ιτ α γ υ ρ ί ζ ε ι σ τ ό σ π ί τ ι,

141



α ν ο ί γ ε ι τ ή ν τ η λ ε ό ρ α σ η γ ιά ν ά μ ά θ ε ι τ ί γ ί ν ε τ α ι σ τ ό ν κ ό σ μ ο κ α ί,

ό τ α ν ό π α ρ ο υ σ ι α σ τ ή ς , σ χ ο λ ι ά ζ ο ν τ α ς τ ή ν τ ε λ ε υ τ α ί α σ φ υ γ μ ο μ έ -

τ ρ η σ η , τ ό ν π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί ό τ ι, γ ιά τ ή ν π λ ε ι ο ψ η φ ί α τ ώ ν Γ ά λ λ ω ν , ή

Γ α λ λ ί α ε χ ε ι τ ό ρ ε κ ό ρ σ τ ή ν Ε ύ ρ ώ π η σ έ ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ ή ν α σ φ ά λ ε ια (τ ή δ ι ά β α σ α π ρ ό σ φ α τ α α ύ τ ή ν τ ή σ φ υ γ μ ο μ έ τ ρ η σ η ), π ε ρ ι χ α ρ ή ς ,

α ν ο ί γ ε ι ε ν α μ π ο υ κ ά λ ι σ α μ π ά ν ια κ α ί π ο τ έ δ έ ν θ ά μ ά θ ε ι π ώ ς τ ή ν

ιδ ια μ έ ρ α , σ τ ό ν Γ δ ιο τ ο υ τ ό δ ρ ό μ ο , ε γ ι ν α ν τ ρ ε ις λ η σ τ ε ί ε ς κ α ί δ ύ ο

φ ό ν ο ι .

Ο ί σ φ υ γ μ ο μ ε τ ρ ή σ ε ι ς τ ή ς κ ο ι ν ή ς γ ν ώ μ η ς ε ί ν α ι τ ό α π ο φ α σ ι σ τ ι-

κ ό ό ρ γ α ν ο τ ή ς ε ικ ο ν ο λ ο γ ι κ ή ς ε ξ ο υ σ ί α ς , σ τ ή ν ό π ο ί α ε π ι τ ρ έ π ο υ ν

ν ά ζ ε ϊ σ έ τ έ λ ε ι α α ρ μ ο ν ία μ έ τ ό λ α ό . Ή ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α β ο μ β α ρ δ ί ζ ε ι τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς μ έ ε ρ ω τ ή σ ε ι ς : Π ώ ς π ά ε ι ή γ α λ λ ι κ ή ο ι κ ο ν ο μ ί α ;

'Υ π ά ρ χ ε ι ρ α τ σ ι σ μ ό ς σ τ ή Γ α λ λ ία ; Ε ί ν α ι ό ρ α τ σ ι σ μ ό ς κ α λ ό ή

κ α κ ό π ρ ά γ μ α ; Π ο ι ό ς ε ίν α ι ό μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς ό λ ω ν τ ώ ν

ε π ο χ ώ ν ; Ή Ο ύ γ γ α ρ ί α ε ί ν α ι σ τ ή ν Ε ύ ρ ώ π η ή σ τ ή ν Π ο λ υ ν η σ ί α ;

Ά π ό ό λ ο υ ς τ ο ύ ς π ο λ ι τ ικ ο ύ ς τ ο ϋ κ ό σ μ ο υ , π ο ι ό ς ε ίν α ι ό π ι ό σ έ ξ υ ;

Κ α θ ώ ς σ ή μ ε ρ α ή π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ε ί ν α ι μ ί α ή π ε ι ρ ο ς π ο ύ λ ί γ ο ι

τ ή ν ε π ι σ κ έ π τ ο ν τ α ι κ α ί π ο ύ , δ ι κ α ί ω ς ά λ λ ω σ τ ε , δ έ ν ά ρ έ σ ε ι κ α θ ό -λ ο υ , ή σ φ υ γ μ ο μ έ τ ρ η σ η έ χ ε ι γ ί ν ε ι ε ν α ε ίδ ο ς ύ π έ ρ τ α τ η ς π ρ α γ μ α τ ι-

κ ό τ η τ α ς * ή , γ ι ά ν ά τ ό π ο ύ μ ε δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ά , ε χ ε ι γ ί ν ε ι ή ά λ ή θ ε ια .

Ή σ φ υ γ μ ο μ έ τ ρ η σ η τ ή ς κ ο ι ν ή ς γ ν ώ μ η ς ε ί ν α ι έ ν α κ ο ι ν ο β ο ύ λ ι ο

π ο ύ σ υ ν ε δ ρ ι ά ζ ε ι δ ι α ρ κ ώ ς , π ο ύ ά π ο σ τ ο λ ή τ ο υ ε ί ν α ι ν ά π α ρ ά γ ε ι

τ ή ν ά λ ή θ ε ια , ν ά π ο ύ μ ε μ ά λ ι σ τ α , τ ή ν π ι ό δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή α λ ή θ ε ια

π ο ύ γ ν ω ρ ί σ α μ ε π ο τ έ . Κ α θ ώ ς π ο τ έ δ έ ν π ρ ό κ ε ιτ α ι ν ά β ρ ε θ ε ί σ έ

ά ν τ ίφ α σ η μ έ τ ό κ ο ι ν ο β ο ύ λ ι ο τ ή ς ά λ ή θ ε ία ς , ή ε ξ ο υ σ ί α τ ώ ν ε ικ ο ν ο λ ό γ ω ν θ ά ζ ε ϊ π ά ν τ ο τ ε μ έ σ α σ τ ό ά λ η θ ι ν ό , κ ι ά κ ό μ α κ ι ά ν

γ ν ω ρ ί ζ ω ό τ ι κ ά θ ε ά ν θ ρ ώ π ιν ο π ρ ά γ μ α π ε θ α ί ν ε ι , δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α

ν ά φ α ν τ α σ τ ώ π ο ι ά δ ύ ν α μ η θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά σ υ ν τ ρ ί ψ ε ι τ ή ν ε ξ ο υ -

σ ί α α ύ τ ή .

έ τ ή ν ε ύ κ α ιρ ί α τ ή ς σ χ έ σ η ς Ι δ ε ο λ ο γ ί α ς κ α ί ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α ς ,

π ρ ο σ θ έ τ ω ά κ ό μ α τ ο ύ τ ο : ο ί ι δ ε ο λ ο γ ί ε ς ή σ α ν σ ά ν ρ ό δ ε ς τ ε ρ ά σ τ ιε ς ,

π ο ύ γ ύ ρ ι ζ α ν π ά ν ω σ έ ρ ά γ ε ς κ α ί ε ξ α π έ λ υ α ν π ο λ έ μ ο υ ς , ε π α ν α σ τ ά -σ ε ις , ά ν α θ ε ω ρ ή σ ε ις . Ο ί ε ικ ο ν ο λ ο γ ι κ έ ς ρ ό δ ε ς γ υ ρ ί ζ ο υ ν έ π ί σ η ς ,

ά λ λ ά ή τ ρ ο χ ι ά τ ο υ ς δ έ ν έ χ ε ι κ α μ ιά ε π ίδ ρ α σ η σ τ ή ν 'Ι σ τ ο ρ ί α . Ο ι

ι δ ε ο λ ο γ ί ε ς έ κ α ν α ν τ ο ύ ς π ο λ έ μ ο υ ς τ ο υ ς κ α ί ή κ α θ ε μ ί α ή τ α ν ικ α ν ή

143



νά επενδύσει μ έ τή σκέψη της ολόκληρη μ ι ά εποχή. "Η εικονο-

λογία οργανώνει μόνη της τήν ε ι ρ η ν ι κ ή α λ λ η λ ο δ ι α δ ο χ ή τών

συστημάτων της στό χαρούμενο ρυθμό τ ώ ν εποχών. "Οπως θά

έ λ ε γ ε ό Π ώ λ : ο ί ι δ ε ο λ ο γ ί ε ς ά ν ή κ α ν σ τ ή ν ' Ι σ τ ο ρ ί α , τ ό β α σ ί λ ε ι ο

τ ή ς ε ικ ο ν ο λ ο γ ί α ς α ρ χ ί ζ ε ι ε κ ε ί ό π ο υ τ ε λ ε ιώ ν ε ι ή ' Ι σ τ ο ρ ία .

Ή λ έ ξ η ά λ λ α γ ή , τ ό σ ο π ρ ο σ φ ι λ ή ς σ τ ή ν Ε ύ ρ ώ π η μ α ς , π ή ρ ε έ ν α

κ α ι ν ο ύ ρ γ ι ο ν ό η μ α : δ έ ν σ η μ α ί ν ε ι π ι ά μ ιά ν έ α φ ά σ η σ έ μ ιά δ ια ρ κ ή

ε ξ έ λ ι ξ η (μ έ τ ή ν έ ν ν ο ι α ε ν ό ς Β ί κ ο , ε ν ό ς Έ γ ε λ ο υ ή ε ν ό ς ά ρ ξ ),

ά λ λ ά τ ή μ ε τ α τ ό π ισ η ε ν ό ς χ ώ ρ ο υ σ έ ε ν α ν ά λ λ ο , ά π ό τ ή ν ά ρ ι σ τ ε ρ ή

π λ ε υ ρ ά π ρ ό ς τ ή δ ε ξ ι ά π λ ε υ ρ ά , ά π ό τ ή δ ε ξ ι ά π λ ε υ ρ ά π ρ ό ς τ ά π ί σ ω ,

ά π ό τ ά π ίσ ω π ρ ό ς τ ή ν ά ρ ι σ τ ε ρ ή π λ ε υ ρ ά (μ έ τ ή ν έ ν ν ο ι α τ ώ ν

μ ε γ ά λ ω ν μ ό δ ι σ τ ρ ω ν π ο ύ ε π ι ν ο ο ύ ν τ ή ν κ ο ύ π τ ή ς ε π ό μ ε ν η ς έ π ο

χ ή ς ). Σ τ ή λ έ σ χ η ό π ο υ σ υ χ ν ά ζ ε ι ή Ά ν ι έ ς , ά ν ο ί ε ικ ο ν ο λ ό γ ο ι

ε ίχ α ν ά π ο φ α σ ί σ ε ι ν ά σ τ ή σ ο υ ν σ τ ο ύ ς τ ο ί χ ο υ ς π ε λ ώ ρ ι ο υ ς κ α θ ρ έ -

φ τ ε ς , δ έ ν ή τ α ν γ ι ά ν ά ε π ι τ ρ έ ψ ο υ ν σ ’ α ύ τ ο ύ ς π ο ύ γ υ μ ν ά ζ ο ν τ α ι ν ά

π α ρ α τ η ρ ο ύ ν κ α λ ύ τ ε ρ α τ ίς ά σ κ ή σ ε ι ς τ ο υ ς , ά λ λ ά γ ια τ ί τ ή σ τ ιγ μ ή

έ κ ε ί ν η ό κ α θ ρ έ φ τ η ς π ε ρ ν ο ύ σ ε γ ι ά ά ρ ι θ μ ό ς π ο ύ κ έ ρ δ ι ζ ε σ τ ή ν

ε ι κ ο ν ο λ ο γ ι κ ή ρ ο υ λ έ τ α . Ά ν , τ ή σ τ ιγ μ ή π ο ύ γ ρ ά φ ω τ ίς γ ρ α μ μ έ ς

α ύ τ έ ς , ό κ ό σ μ ο ς έ χ ε ι ά π ο φ α σ ί σ ε ι ό τ ι π ρ έ π ε ι ν ά θ ε ω ρ ο ύ μ ε τ ό ν

φ ι λ ό σ ο φ ο ά ρ τ ι ν Χ ά ι ν τ ε γ γ ε ρ έ ν α ν ά γ ύ ρ τ η κ α ί έ ν α κ ά θ α ρ μ α , δ έ ν

ε ί ν α ι έ π ε ιδ ή ή σ κ έ ψ η τ ο υ ξ ε π ε ρ ά σ τ η κ ε ά π ό ά λ λ ο υ ς φ ι λ ο σ ό φ ο υ ς ,

ά λ λ ά έ π ε ι δ ή , σ τ ή ν ε ικ ο ν ο λ ο γ ι κ ή ρ ο υ λ έ τ α , έ χ ε ι π ρ ό ς τ ό π α ρ ό ν

γ ί ν ε ι ό ά ρ ι θ μ ό ς π ο ύ χ ά ν ε ι , έ ν α ά ν τ ιιδ α ν ικ ό . Ο ί ε ι κ ο ν ο λ ό γ ο ι

δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ν σ υ σ τ ή μ α τ α ι δ α ν ι κ ώ ν κ α ί σ υ σ τ ή μ α τ α ά ν τ ιιδ α ν ι κ ώ ν ,

σ υ σ τ ή μ α τ α π ο ύ δ έ ν π ρ ό κ ε ι τ α ι κ α θ ό λ ο υ ν ά δ ι α ρ κ έ σ ο υ ν , π ο ύ

γ ρ ή γ ο ρ α κ α θ έ ν α τ ο υ ς θ ά ά ν τ ικ α τ α σ τ α θ ε ΐ ά π ό έ ν α ά λ λ ο , ά λ λ ά π ο ύ επιδρούν σ τ ο ύ ς τ ρ ό π ο υ ς μ έ τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ ό μ α σ τ ε ,

στίς π ο λ ι τ ι κ έ ς ά π ό ψ ε ις , σ τ ί ς α ι σ θ η τ ι κ έ ς μ α ς π ρ ο τ ι μ ή σ ε ις , σ τ ό

χρώμα τοϋ χ α λ ι ο ύ σ τ ό σ α λ ό ν ι όπως κ α ί σ τ ή ν έ π ι λ ο γ ή τ ώ ν

βιβλίων, μέ τ ή ν ίδια δύναμη πού είχαν τά παλιά ιδεολογικά

συστήματα.

λίε7ά (; πο ν^τηρήσεις αύτές, μπορώ νά έπανέλθω στήν αρχή

w icιιώ ν μου., "Ο πολιτικός άνδρα^ έξαρτάται hii τ ' /δημίχ-ΐογρυφο. Κ αί οί δημοσιογράφοι από ;τοιονς έξαμτοΛ Ί^ν

Ά π ό τους είκονολόγους,. "Ο είκονολόγος είναι ό άνθρω πος τώ ν

144



* . , ! . -Λ i" Κ , , Ι ' ,μ· . s J τ,

·>* «utp»* ι τα / \*ίΛ α ?! \ * ι «-.> < · · V V ' -, 0 rdv ’ u/ro. ( \ Π 'ι 'V\ ’

τα τα - ιψ μι., ,» . -; r<\ · . . VI " -’5 p /

Ml** r :,C,i , it* >UV τ j )UU..'C I :·.· >\J.i .,V .·<,>-Γ /V*,

Γίΐ ο ■ ό Μ Λ Τμν, }/ n iu v σ υντ >/ - r r / , 'ν ; »i -U/l ; {I ? /. / . -V· {'

^ά ββ ί*το, μ .α εκ ; - 1 t ■* Γ >*■' iU * Vi ■

Ύ >1 VΓI1,11Κ 'i ν’ ' ' - tpOCipi.pi ' * 11· » rt< ; / ά P.ί’,1,} ' *

ν» · ιβ υ / ^ ια \Ui \«i K'j vo*- ν' μ i; t v j j ι · ^ v ;.ά ν»α , μ<* a· , ·.%. r,)

‘ ? \j ο ιο ι, j.n / a hs \o \ ra c ορο ί r>: ·: v s c*i*\.ί· >υς ο δι<Λ -m <’i *n

,>αμμαffiv, γ v o j o t o c μ-,; Jt· Jt·* «>u lO'th'KA ι Ai'k 'ou^uv, ν·»*v

jm»jKH)OF rupot v*u i ;τ ο τ α χ θ ε ί : oiy>x σι ·ά άν/ λαβε ν ά ^

τ ά σ χ ό λ ια , γ ι ά νά μή βαριέται ό ακροατής ά π ό μακροσκελείς

σ υ λ λ ο / ι ο μ ο κ .· ά φ η σ ε νά δ ια κ ό π τ ε τ α ι ή ομιλία τ ώ ν σ υ ν τ α κ τ ώ ν μέ

έ ρ ω τ ή σ ε ΐν , ά λ λ (ο ν σ υ ν τ α κ τ ώ ν , μ ε τ α β ά λ λ ο ν τ α ς ε τ σ ι τ ό μ ο ν ό λ ο γ ο

σέ συζήτηση* πολλαπλασίασε τά μουσικά διαλείμματα, σέ ση-μείο μάλιστα νά διατηρείται συχνά μιά μουσική υπόκρουση στά

λόγια, καί ζήτησε άπό όλους τούς συνεργάτες τ ο υ νά δώσουν σέ

ό λ α αύτά πού θά έλεγαν άπό τό μικρόφωνο, μιά ελαφριά αμέρι-

μ ν η σ ία, νεανική καί ξένοιαστη, αύτήν άκριβώς π ο ύ έ ξ ω ρ ά ι σ ε

τ ό σ ο τ ά π ρ ω ιν ά μ ο υ όνειρα, κ ά ν ο ν τ α ς τ ό μετεωρολογικό δελτίο

ενα είδος ό π ε ρ α ς μ π ο ύ φ α . Φρόντισε πάντοτε νά μαθαίνουν οί

υφιστάμενοί τ ο υ πώς ενας πανίσχυρος αρκούδας ε κ α ν ε ό,τι μπορούσε γ ιά ν ά κρατήσει όλους τούς συνεργάτες του στίς

θ έ σ ε ις τ ο υ ς . Δ έ ν ύ π ο χ ώ ρ η σ ε π α ρ ά μ ό ν ο σ έ ε ν α σ η μ ε ί ο . Ή

ε κ π ο μ π ή μ έ τ ό ν τ ίτ λ ο «Τ ό δ ίκ α ι ο κ α ί ό ν ό μ ο ς » θ ε ω ρ ή θ η κ ε ά π ό

τ ο ύ ς ε ί κ ο ν ο λ ό γ ο υ ς τ ό σ ο κ α τ α φ α ν ώ ς ά ν υ π ό φ ο ρ η , π ο ύ ά ρ ν ή θ η κ α ν

νά τ ή συζητήσουν, ά ρ κ ο ύ μ ε ν ο ι , κάθε φ ο ρ ά π ο ύ κάποιος τ ή ν

ά ν έ φ ε ρ ε , ν ά ξ ε κ α ρ δ ί ζ ο ν τ α ι σ τ ά γ έ λ ι α δ ε ίχ ν ο ν τ α ς τ ά π ά ρ α π ο λ ύ

ά σ π ρ α δ ό ν τ ια τ ο υ ς . 5Α φ ο ύ τ ο ύ ς ύ π ο σ χ έ θ η κ ε ν ά τ ή ν κ α τ α ρ γ ή σ ε ι α ύ τ ή τ ή ν ε κ π ο μ π ή , ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς ε ν ι ω σ ε ν τ ρ ο π ή π ο ύ ε ί χ ε υ π ο χ ω -

ρ ή σ ε ι. Ή ν τ ρ ο π ή τ ο υ ή τ α ν ά κ ό μ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η γ ι α τ ί ό Π ώ λ ή τ α ν

φ ί λ ο ς τ ο υ .

ί ο 145



Ό π ν ε υ μ α τ ώ δ η ς σ ύ μ μ α χ ο ς τ ο υ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ

Ο Δ Ι Ε Υ Θ Υ Ν Τ Η Σ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς ε ί χ ε τ ό π α ρ α τ σ ο ύ κ λ ι Α ρ κ ο ύ δ α ς

κ α ί δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ϋ σ ε ν ά ε ί χ ε ά λ λ ο : ή τ α ν ε ύ ρ ω σ τ ο ς , ρ ά θ υ μ ο ς ,

ά κ α κ ο ς , ό κ α θ έ ν α ς δ μ ω ς ή ξ ε ρ ε δ τ ι ή β α ρ ι ά τ ο υ π α τ ο ύ σ α μ π ο ρ ο ϋ -

σ ε ν ά χ τ υ π ή σ ε ι δ τ α ν τ ό ν έ π ι α ν ε ό θ υ μ ό ς . Ο ί ε ικ ο ν ο λ ό γ ο ι ,

α ρ κ ο ύ ν τ ω ς θ ρ α σ ε ίς ώ σ τ ε ν ά ι σ χ υ ρ ί ζ ο ν τ α ι δ τ ι τ ο ϋ μ α θ α ί ν ο υ ν τ ή

δ ο υ λ ε ι ά τ ο υ , ε ξ ά ν τ λ η σ α ν δ λ η τ ή ν ά ρ κ ο υ δ ί σ ι α ύ π ο μ ο ν ή τ ο υ .

Ή τ α ν λ ο ι π ό ν κ α θ ι σ μ έ ν ο ς σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι , μ έ σ α σ έ μ ι ά κ α ν τ ίν α τ ο ϋ ρ α δ ι ο φ ώ ν ο υ , κ α ί έ ξ η γ ο ϋ σ ε σ έ μ ε ρ ι κ ο ύ ς σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς : «Α ύ τ ο ί ο ί

α π α τ ε ώ ν ε ς τ ή ς δ ι α φ ή μ ι σ η ς , θ ά έ λ ε γ ε κ α ν ε ί ς δ τ ι ε ίν α ι ’ Α ρ ε ια ν ο ί .

Δ έ ν σ υ μ π ε ρ ι φ έ ρ ο ν τ α ι σ ά ν φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι. "Ο τ α ν σ ο ϋ

κ ο π α ν ά ν ε τ ίς π ι ό δ υ σ ά ρ ε σ τ ε ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς , τ ό π ρ ό σ ω π ό τ ο υ ς

ά κ τ ιν ο β ο λ ε ΐ ά π ό ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η . Δ έ ν χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ ν π α ρ ά κ α μ ι ά

ε ξ η ν τ α ρ ι ά λ έ ξ ε ι ς κ α ί ε κ φ ρ ά ζ ο ν τ α ι μ έ μ ικ ρ έ ς φ ρ ά σ ε ι ς π ο ύ δ έ ν

π ε ρ ι έ χ ο υ ν π ο τ έ π ά ν ω ά π ό τ έ σ σ ε ρ ι ς λ έ ξ ε ις . 'Ο λ ό γ ο ς τ ο υ ς , τ ο ν ι σ μ έ ν ο ς ά π ό δ υ ό ή τ ρ ε ις ά κ α τ α λ α β ί σ τ ικ ο υ ς τ ε χ ν ι κ ο ύ ς δ ρ ο υ ς ,

ε κ φ ρ ά ζ ε ι τ ό π ο λ ύ μ ί α ή δ ύ ο ιδ έ ε ς , ί λ ι γ γ ιω δ ώ ς π ρ ω τ ο γ ε ν ε ί ς . Α ύ τ ο ί

ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι δ έ ν ν τ ρ έ π ο ν τ α ι π ο ύ ε ίν α ι α ύ τ ο ί π ο ύ ε ίν α ι· δ έ ν έ χ ο υ ν

κ α ν έ ν α σ ύ μ π λ ε γ μ α κ α τ ω τ ε ρ ό τ η τ α ς . ’ Ι δ ο ύ ή ά π ό δ ε ι ξ η τ ή ς ε ξ ο υ -

σ ί α ς τ ο υ ς ».

Σ ’ α ύ τ ό τ ό λ ε π τ ό π ά ν ω κ ά τ ω , ό Π ώ λ ε μ φ α ν ί σ τ η κ ε σ τ ή ν

κ α ν τ ίν α . Ά ν τ ι κ ρ ί ζ ο ν τ ά ς τ ο ν , ή μ ικ ρ ή ο μ ά δ α έ ν ιω σ ε ά κ ό μ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ά μ η χ α ν ία κ α θ ώ ς ό Π ώ λ έ δ ε ιχ ν ε ν ά ε ίν α ι σ τ ά μ ε γ ά λ α

τ ο υ κ έ φ ια . Π ή ρ ε ά π ό τ ό ν π ά γ κ ο έ ν α φ λ ι τ ζ ά ν ι κ α φ έ κ α ί π ή γ ε ν ά

σ υ ν α ν τ ή σ ε ι τ ο ύ ς σ υ ν α δ έ λ φ ο υ ς τ ο υ .

έ τ ή ν π α ρ ο υ σ ί α τ ο ϋ Π ώ λ , ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς α ί σ θ ά ν θ η κ ε ά σ χ η -

μ α . Τ ά ε ίχ ε μ έ τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ π ο ύ τ ό ν π ο ύ λ η σ ε κ α ί δ έ ν ε ί χ ε κ ά ν

β ρ ε ι τ ό κ ο υ ρ ά γ ιο ν ά τ ο ϋ τ ό π ε ι. Π λ η μ μ υ ρ ι σ μ έ ν ο ς ά π ό έ ν α

κ α ι ν ο ύ ρ γ ι ο κ ύ μ α μ ί σ ο υ ς κ α τ ά τ ώ ν ε ικ ο ν ο λ ό γ ω ν , σ υ ν έ χ ι σ ε : «Γ ιά ν ά ι κ α ν ο π ο ι ή σ ω α ύ τ ο ύ ς τ ο ύ ς κ ρ ε τ ίν ο υ ς , θ ά έ φ τ α ν α μ έ χ ρ ι τ ό

146



σ η μ ε ί ο ν ά μ ε τ α β ά λ ω τ ό μ ε τ ε ω ρ ο λ ο γ ι κ ό δ ε λ τ ίο σ έ δ ι ά λ ο γ ο κ λ ό -

ο υ ν , ά λ λ ά μ ’ ε ν ο χ λ ε ί ν ’ ά κ ο ύ ω , ά μ έ σ ω ς μ ε τ ά , τ ό ν π ε ρ ν ά ρ ν ’

ά ν α γ γ έ λ λ ε ι τ ό θ ά ν α τ ο ε κ α τ ό ά ν θ ρ ώ π ω ν σ έ μ ι ά ά ε ρ ο π ο ρ ι κ ή

κ α τ α σ τ ρ ο φ ή . Ε ίμ α ι έ τ ο ιμ ο ς ν ά δ ώ σ ω τ ή ζ ω ή μ ο υ γ ιά ν ά δ ι α σ κ ε δ ά -σ ε ι ε ν α ς Γ ά λ λ ο ς , ά λ λ ά ο ί π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς δ έ ν ε ί ν α ι σ α χ λ α μ ά ρ α ».

"Ο λ ο ι έ δ ε ι χ ν α ν ν ά σ υ μ φ ω ν ο ύ ν , ε κ τ ό ς ά π ό τ ό ν Π ώ λ . π ή κ ε

σ τ ή σ υ ζ ή τ η σ η μ ’ ε ν α χ α ρ ο ύ μ ε ν ο , π ρ ο κ λ η τ ικ ό γ έ λ ι ο : « ’Α ρ κ ο ύ -

δ α ! Ο ί ε ι κ ο ν ο λ ό γ ο ι έ χ ο υ ν δ ίκ ιο ! π ε ρ δ ε ύ ε ι ς τ ίς ε ι δ ή σ ε ις μ έ τ ά

β ρ α δ ι ν ά μ α θ ή μ α τ α !»

'Ο ’Α ρ κ ο ύ δ α ς θ υ μ ή θ η κ ε τ ό χ ρ ο ν ι κ ό τ ο ϋ Π ώ λ , π ο ύ ή τ α ν κ α μ ι ά

φ ο ρ ά π ν ε υ μ α τ ώ δ ε ς , ά λ λ ά ή τ α ν π ά ν τ ο τ ε λ ε π τ ο λ ό γ ο κ α ί π α ρ α φ ο υ σ κ ω μ έ ν ο ά π ό ά γ ν ω σ τ ε ς λ έ ξ ε ι ς τ ώ ν ό π ο ι ω ν μ ε τ ά ό λ η ή σ ύ ν τ α ξ η

ά ν α ζ η τ ο ϋ σ ε τ ό ν ό η μ α κ ρ υ φ ά , σ ’ ε ν α λ ε ξ ι κ ό . Π ρ ο τ ιμ ώ ν τ α ς ό μ ω ς

ν ά ά π ο φ ύ γ ε ι τ ό θ έ μ α α ύ τ ό γ ιά τ ή ν ώ ρ α , ά π ά ν τ η σ ε ε π ι σ τ ρ α τ ε ύ ο -

ν τ α ς ό λ η τ ο υ τ ή ν ά ξ ιο π ρ έ π ε ι α : «Έ δ ω σ α π ά ν τ ο τ ε τ ό μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο

β ά ρ ο ς σ τ ή δ η μ ο σ ι ο γ ρ α φ ί α κ α ί δ έ ν ε χ ω τ ή ν π ρ ό θ ε σ η ν ’ ά λ λ ά ξ ω

γ ν ώ μ η ».

'Ο Π ώ λ σ υ ν έ χ ισ ε : «Τ ό ν ά ά κ ο ϋ ς τ ίς ε ιδ ή σ ε ις ε ί ν α ι σ ά ν ά

κ α π ν ίζ ε ις έ ν α τ σ ι γ ά ρ ο π ο ύ μ ε τ ά τ ό π ε τ ά ς .

— Α ύ τ ό ε ί ν α ι π ο ύ δ υ σ κ ο λ ε ύ ο μ α ι ν ά π α ρ α δ ε χ τ ώ .

— ά , ε ίσ α ι χ ρ ό ν ι ο ς κ α π ν ισ τ ή ς ! Γ ια τ ί δ ια μ α ρ τ ύ ρ ε σ α ι π ο ύ ο ί

ε ιδ ή σ ε ις μ ο ι ά ζ ο υ ν μ έ τ ά τ σ ι γ ά ρ α ; ε ί π ε ό Π ώ λ γ ε λ ώ ν τ α ς . "Α ν τ ά

τ σ ι γ ά ρ α β λ ά π τ ο υ ν , ο ί ε ιδ ή σ ε ις ε ί ν α ι ά κ ίν δ υ ν ε ς κ α ί σ ο ϋ π ρ ο σ φ έ -

ρ ο υ ν μ ιά ε ύ χ ά ρ ι σ τ η ψ υ χ α γ ω γ ία π ρ ί ν ά π ό μ ιά ή μ έ ρ α ε ρ γ α σ ία ς .

— 'Ο π ό λ ε μ ο ς ’Ι ρ ά ν ’ Ι ρ ά κ ε ίν α ι ψ υ χ α γ ω γ ία ;» ρ ώ τ η σ ε ό

’Α ρ κ ο ύ δ α ς , κ α ί ή σ υ μ π ό ν ια π ο ύ ε ί χ ε γ ιά τ ό ν Π ώ λ ά ν α κ α τ ώ θ η κ ε

μ έ κ ά π ο ι α ε ν ό χ λ η σ η : «Τ ή σ ι δ η ρ ο δ ρ ο μ ι κ ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή σ ή μ ε ρ α ,

δ λ ο α ύ τ ό τ ό μ α κ ε λ ε ιό , τ ό β ρ ί σ κ ε ις α ύ τ ό δ ι α σ κ ε δ α σ τ ικ ό ;

— Κ ά ν ε ις έ ν α σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ο λ ά θ ο ς β λ έ π ο ν τ α ς σ τ ό θ ά ν α τ ο μ ιά

τ ρ α γ ω δ ία , ε ί π ε ό Π ώ λ , π ο ύ ή τ α ν ά ν α ν τ ί ρ ρ η τ α σ έ μ ε γ ά λ η φ ό ρ μ α .

— *Ο μ ο λ ο γ ώ , ε ί π ε ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς μ έ φ ω ν ή π α γ ω μ έ ν η , δ τ ι

π ά ν τ ο τ ε ε ίδ α σ τ ό θ ά ν α τ ο μ ιά τ ρ α γ ω δ ί α .

— Α ύ τ ό ε ίν α ι τ ό λ ά θ ο ς , ε ί π ε ό Π ώ λ . ιά σ ι δ η ρ ο δ ρ ο μ ι κ ή

κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ε ί ν α ι τ ρ ο μ ε ρ ή γ ιά ό π ο ι ο ν τ α ξ ι δ ε ύ ε ι μ έ σ α σ τ ό τ ρ α ί ν ο

ν ή ξ έ ρ ε ι δ τ ι ό γ ι ό ς τ ο υ έ χ ε ι ά ν έ β ε ι σ ’ α ύ τ ό . Σ τ ίς ρ α δ ιο φ ω ν ικ έ ς

147



/ · < \ * * ϋ.ί .ό λ ο 'ya τ ο ύ bj 'ar i Ά ν υ π ή ρ χ α ν / r/ο τ ε ρ σ π ',ν ί*·

.m \Uvj ο ι , . μ «ιο ο ε ι ; Oj v'tr /\ Omν’α μ ε λ ,γ . ό \ ε ο ο Κ α τ α Λ ο φ ε ·ι»>.

n )i* Θ ό {r "* tu:; ·"»o^hcr ι > τ ο * ο π ο α > cuttvtj.i it τ ρ α ν ω ο ίι ο ν .

π ο /j» / κ * h ku i ’ \ γ ί ο τ ι ,ν α ν ε μ ε α ι vo π ι ι β ι σ α α τ ο : ί .» ^α ιδ ίο » . *Km> ',wa> Γ ^ί ι ί / , Ή ο ο ο ς κ 7ν / ' μ α γ ω δ ιώ ν . " μ τ ο ο ν Λ

:ο (*\ ι μ Τ η ?„τ ω ν ο π ο ί ω ν ή α ξ ί α θ ε ω ρ ε ίτ α ι δ τ ι υ π ε ρ τ ε ρ ε ί ε κ ε ίν η : τ * .

ά ν Ο Ι ο 'η ς . Κ α ί π ο ι ό ς ε ίν α ι ό ό ρ ο ς τ ώ ν π ο λ έ μ ω ν : Γ ο ιο ί*»

Γ φ ά γ μ α Σ ε υ π ο χ ρ ε ώ ν ο υ ν ν ά π ε θ ά ν ε ις ε π ε ι δ ή , φ α ίν ε τ α ι , ύ π α ρ χ έ

κ ά π ο ι ο π ρ ά γ μ α π ο ύ ε ί ν α ι α ν ώ τ ε ρ ο ά π ό τ ή ζ ω ή σ ο υ . 'Ο π ό λ ε μ ο ς

δ έ ν μ π ο ρ ε ϊ ν ά υ π ά ρ χ ε ι π α ρ ά μ ό ν ο σ τ ό ν κ ό σ μ ο τ ή ς τ ρ α γ ω δ ία ς *

ά π ό τ ή ν α ρ χ ή τ ή ς ι σ τ ο ρ ί α ς τ ο υ , ό ά ν θ ρ ω π ο ς δ έ ν γ ν ώ ρ ι σ ε π α ρ ά τ ό ν τ ρ α γ ι κ ό κ ό σ μ ο κ α ί δ έ ν ε ί ν α ι ι κ α ν ό ς ν ά β γ ε ι ά π ό α ύ τ ό ν . cΗ

ε π ο χ ή τ ή ς τ ρ α γ ω δ ί α ς δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ ν ά κ λ ε ί σ ε ι π α ρ ά μ ό ν ο μ έ μ ιά

ε π α ν ά σ τ α σ η τ ή ς ε π ι π ο λ α ι ό τ η τ α ς . 5Α π ό τ ή ν Έ ν ά τ η τ ο ϋ π ε τ ό -

β ε ν , ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι δ έ ν γ ν ω ρ ί ζ ο υ ν π α ρ ά τ ίς τ έ σ σ ε ρ ι ς σ τ ρ ο φ έ ς τ ο ϋ

ύ μ ν ο υ σ τ ή χ α ρ ά π ο ύ σ υ ν ο δ ε ύ ο υ ν τ ή δ ι α φ ή μ ι σ η τ ώ ν ά ρ ω μ ά τ ω ν

π έ λ λ α . Α ύ τ ό δ έ ν μ έ σ κ α ν δ α λ ί ζ ε ι . Ή τ ρ α γ ω δ ία θ ά έ ξ α λ ε ιφ θ ε ΐ

ά π ό τ ό ν κ ό σ μ ο σ ά ν μ ι ά γ ρ ιά κ α μ π ο τ ίν α π ο ύ μ έ τ ό χ έ ρ ι σ τ ή ν

κ α ρ δ ιά ά π α γ γ έ λ λ ε ι μ έ φ ω ν ή τ ρ α χ ιά . eΗ ε π ι π ο λ α ι ό τ η τ α ε ίν α ι μ ιά

ρ ι ζ ι κ ή ά π ι σ χ ν α ν τ ι κ ή δ ία ιτ α . Τ ά π ρ ά γ μ α τ α θ ά χ ά σ ο υ ν τ ό ε ν ε ν ή -

ν τ α τ ο ΐ ς ε κ α τ ό τ ο ϋ ν ο ή μ α τ ο ς τ ο υ ς κ α ί θ ά γ ί ν ο υ ν ε λ α φ ρ ά . Σ ’ α ύ τ ή

τ ή ν ά ρ α ιω μ έ ν η ά τ μ ό σ φ α ι ρ α , ό φ α ν α τ ισ μ ό ς θ ά ε ξ α φ α ν ισ τ ε ί . *Ο

π ό λ ε μ ο ς θ ά κ α τ α σ τ ε ί ά δ ύ ν α τ ο ς .

— Ε ίμ α ι ε ύ τ υ χ ή ς π ο ύ β λ έ π ω δ τ ι έ π ι τ έ λ ο υ ς β ρ ή κ ε ς τ ό ν τ ρ ό π ο

ν ά κ α τ α ρ γ ή σ ε ι ς τ ο ύ ς π ο λ έ μ ο υ ς , ε ί π ε ό 5Α ρ κ ο ύ δ α ς .

— Φ α ν τ ά ζ ε σ α ι ε σ ύ τ ή γ α λ λ ι κ ή ν ε ο λ α ί α έ τ ο ιμ η ν ά π ο λ ε μ ή σ ε ι

γ ιά τ ή ν π α τ ρ ί δ α ; Σ τ ή ν Ε ύ ρ ώ π η ό π ό λ ε μ ο ς έ χ ε ι ή δ η γ ί ν ε ι ά δ ι α ν ό η

τ ο ς . Ό χ ι π ο λ ι τ ικ ά , ά λ λ ά ά ν θ ρ ω π ο λ ο γ ι κ ά ά δ ι α ν ό η τ ο ς . Σ τ ή ν

Ε ύ ρ ώ π η ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι δ έ ν ε ί ν α ι π ι ά ι κ α ν ο ί ν ά κ ά ν ο υ ν π ό λ ε μ ο ».

ή μ ο ϋ π ε ί τ ε τ ώ ρ α δ τ ι δ υ ό ά ν θ ρ ω π ο ι π ο ύ δ ι α φ ω ν ο ύ ν ρ ιζ ι κ ά

μ π ο ρ ο ύ ν κ α ί ν 5 ά γ α π ιο ϋ ν τ α ι* α ύ τ ά ε ίν α ι ι σ τ ο ρ ί ε ς γ ι ά π α ι δ ι ά ,

"ίσ ω ς θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν ’ ά γ α π η θ ο ϋ ν ά ν κ ρ α τ ο ύ σ α ν τ ή γ ν ώ μ η τ ο υ ς

γ ιά τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ ς ή ά ν δ έ ν μ ι λ ο ύ σ α ν γ Γ α ύ τ ή ν π α ρ ά μ ό ν ο σ έ

ε ύ τ ρ ά π ε λ ο τ ό ν ο γ ιά ν ά τ ή ς ε λ α χ ισ τ ο π ο ι ή σ ο υ ν τ ή σ η μ α σ ί α (ά λ -

λ ω σ τ ε , μ έ χ ρ ι τ ό τ ε , έ τ σ ι μ ι λ ο ύ σ α ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς ό Π ώ λ κ α ί ό

im



Α ρ κ ο ύ δ α ς ). ι ά φ ο ρ ά δ μ ω ς ν ά ξ ε σ π ά σ ε ι ή δ ι α μ ά χ η , ε ί ν α ι π ι ά

π ο λ ύ α ρ γ ά . Ό χ ι δ τ ι π ι σ τ ε ύ ο υ ν τ ό σ ο π ο λ ύ σ τ ί ς ά π ό ψ ε ι ς π ο ύ

ύ π ε ρ α σ π ί ζ ο ν τ α ι , ά λ λ ά δ έ ν ύ π ο φ έ ρ ο υ ν τ ό ν ά μ ή ν έ χ ο υ ν δ ί κ ι ο .

Κ ο ι τ ά ξ τ ε α ύ τ ο ύ ς τ ο ύ ς δ ύ ο . Σ τ ό κ ά τ ω κ ά τ ω , ή δ ι α μ ά χ η τ ο υ ς δ έ ν

π ρ ό κ ε ι τ α ι τ ίπ ο τ α ν ' α λ λ ά ξ ε ι , δ έ ν θ ά κ α τ α λ ή ξ ε ι σ έ κ α μ ιά α π ό φ α -σ η , κ α θ ό λ ο υ δ έ ν θ ά έ π η ρ ε ά σ ε ι τ ή ν π ο ρ ε ί α τ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν , ε ίν α ι

ά π ο λ ύ τ ω ς σ τ ε ί ρ α , ά χ ρ η σ τ η , π ε ρ ι ο ρ ι σ μ έ ν η σ τ ή ν π ε ρ ί μ ε τ ρ ο α ύ τ ή ς

τ ή ς κ α ν τ ίν α ς κ α ί σ τ ή ν δ ύ σ ο σ μ ή τ η ς α τ μ ό σ φ α ι ρ α , μ έ τ ή ν ό π ο ί α θ ά

έ ξ α φ α ν ισ θ ε ΐ μ ό λ ι ς ο ί κ α θ α ρ ίσ τ ρ ι ε ς α ν ο ί ξ ο υ ν τ ά π α ρ ά θ υ ρ α . Κ α ί

ε ν τ ο ύ τ ο ι ς , κ ο ι τ ά ξ τ ε τ ό ν σ υ μ π υ κ ν ω μ έ ν ο α έ ρ α τ ή ς μ ικ ρ ή ς ο μ ά δ α ς

τ ώ ν α κ ρ ο α τ ώ ν , π ο ύ ε ίν α ι σ τ ρ ι μ ω γ μ έ ν ο ι γ ύ ρ ω ά π ό τ ό τ ρ α π έ ζ ι!

’ Α κ ο ϋ ν ε δ λ ο ι σ ι ω π η λ ά ξ ε χ ν ώ ν τ α ς ά κ ό μ α κ α ί ν ά ρ ο υ φ ή ξ ο υ ν τ ό ν κ α φ έ τ ο υ ς . Κ α ί ο ί δ ύ ο ά ν τ ίπ α λ ο ι κ ρ ε μ ι ο ύ ν τ α ι σ ’ α ύ τ ή ν τ ή

μ ι κ ρ ο σ κ ο π ι κ ή κ ο ι ν ή γ ν ώ μ η , ή ό π ο ί α θ ά ά π ο φ α σ ί σ ε ι δ τ ι ό ε ν α ς ή

ό ά λ λ ο ς ε ίν α ι ό κ ά τ ο χ ο ς τ ή ς ά λ ή θ ε ια ς : γ ιά τ ό ν κ α θ έ ν α ά π ό

α ύ τ ο ύ ς , τ ό ν ά τ ό ν ύ π ο δ ε ίξ ο υ ν ώ ς ε κ ε ίν ο ν π ο ύ δ έ ν τ ή ν κ α τ έ χ ε ι

ί σ ο δ υ ν α μ ε ΐ μ έ ά π ώ λ ε ια τ ή ς τ ιμ ή ς . Ή μ έ ά π ώ λ ε ια ε ν ό ς μ ικ ρ ο ύ

μ έ ρ ο υ ς τ ο ύ έ γ ώ τ ο υ . Π ρ ά γ μ α τ ι, λ ί γ ο τ ο ύ ς ε ν δ ι α φ έ ρ ε ι ή ά π ο ψ η

π ο ύ ύ π ε ρ α σ π ί ζ ο ν τ α ι . Κ α θ ώ ς δ μ ω ς τ ή ν έ κ α ν α ν έ ν α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι-κ ό τ ο ϋ ε α υ τ ο ύ τ ο υ ς , κ ά θ ε π ρ ο σ β ο λ ή τ ή ς ά π ο ψ η ς α ύ τ ή ς ε ί ν α ι έ ν α

τ ρ ύ π η μ α σ τ ή σ ά ρ κ α τ ο υ ς .

Κ ά π ο υ σ τ ά τ ρ ί σ β α θ α τ ή ς ψ υ χ ή ς τ ο υ , ό 5Α ρ κ ο ύ δ α ς ή τ α ν

ι κ α ν ο π ο ι η μ έ ν ο ς π ο ύ ό Π ώ λ δ έ ν θ ά έ κ α ν ε π ι ά ε ξ ε ζ η τ η μ έ ν α σ χ ό λ ι α

σ τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο * ή φ ω ν ή τ ο υ , γ ε μ ά τ η ά ρ κ ο υ δ ί σ ι α ξ ιπ α σ ι ά , γ ι ν ό -

τ α ν π ι ό χ α μ η λ ή , π ι ό π α γ ε ρ ή . ’Α ν τ ίθ ε τ α , ό Π ώ λ ύ ψ ω ν ε τ ό ν τ ό ν ο

κ α ί ο ί ι δ έ ε ς π ο ύ τ ο ϋ π ε ρ ν ο ύ σ α ν ά π ό τ ό κ ε φ ά λ ι ή σ α ν δ λ ο κ α ί π ιό τ ρ α β η γ μ έ ν ε ς κ α ί π ρ ο κ λ η τ ικ έ ς . « Ή μ ε γ ά λ η κ ο υ λ τ ο ύ ρ α , ε ί π ε ,

ε ί ν α ι κ ό ρ η α ύ τ ή ς τ ή ς ε ύ ρ ω π α ϊ κ ή ς δ ι α σ τ ρ ο φ ή ς π ο ύ ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε

' Ι σ τ ο ρ ία : θ έ λ ω ν ά π ώ , α ύ τ ή ή μ α ν ία ν ά π η γ α ί ν ο υ μ ε δ λ ο π ρ ό ς τ ά

ε μ π ρ ό ς , ν ά θ ε ω ρ ο ύ μ ε τ ή σ υ ν έ χ ε ι α τ ώ ν γ ε ν ε ώ ν σ ά ν μ ι ά σ κ υ τ α λ ο -

δ ρ ο μ ί α δ π ο υ ό κ α θ έ ν α ς π ρ ο π ο ρ ε ύ ε τ α ι τ ο ϋ π ρ ο κ α τ ό χ ο υ τ ο υ γ ιά ν ά

τ ό ν ξ ε π ε ρ ά σ ε ι ό δ ι ά δ ο χ ό ς τ ο υ . Χ ω ρ ί ς τ ή σ κ υ τ α λ ο δ ρ ο μ ί α α ύ τ ή

τ ή ν ό π ο ί α ο ν ο μ ά ζ ο υ μ ε 'Ι σ τ ο ρ ί α , δ έ ν θ ά ε ίχ ε ύ π ά ρ ξ ε ι ε ύ ρ ω π α ϊκ ή

τ έ χ ν η , ο ϋ τ ε α ύ τ ό π ο ύ τ ή ν χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε ι: ή έ π ιθ υ μ ία τ ή ς π ρ ω τ ο τ υ -

π ί α ς , ή έ π ι θ υ μ ία τ ή ς ά λ λ α γ ή ς . Ό Ρ ο β ε σ π ι έ ρ ο ς , ό Ν α π ο λ έ ω ν , ό

150



π ε τ ό β ε ν , ό Σ τ ά λ ι ν , ό Π ι κ ά σ σ ο , ε ί ν α ι ε ξ ίσ ο υ σ κ υ τ α λ ο δ ρ ό μ ο ι ,

τ ρ έ χ ο υ ν ό λ ο ι σ τ ό ϊ δ ι ο σ τ ά δ ιο .

— Π ι σ τ ε ύ ε ις π ρ α γ μ α τ ικ ά ό τ ι μ π ο ρ ο ύ μ ε ν ά σ υ γ κ ρ ί ν ο υ μ ε τ ό ν

π ε τ ό β ε ν μ έ τ ό ν Σ τ ά λ ιν ; ρ ώ τ η σ ε ό 5Α ρ κ ο ύ δ α ς μ έ φ α ν ε ρ ή ε ιρ ω ν ε ί α .

— Β έ β α ι α , ό σ ο κ ι ά ν α ύ τ ό σ έ σ ο κ ά ρ ε ι . *Ο π ό λ ε μ ο ς κ α ί ή

κ ο υ λ τ ο ύ ρ α ε ί ν α ι ο ί δ ύ ο π ό λ ο ι τ ή ς Ε ύ ρ ώ π η ς , ό ο ύ ρ α ν ό ς τ η ς κ α ί ή

κ ό λ α σ ή τ η ς , ή δ ό ξ α τ η ς κ α ί ή ν τ ρ ο π ή τ η ς , ά λ λ ά δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ

κ α ν ε ίς ν ά τ ο ύ ς χ ω ρ ί σ ε ι. "Ο τ α ν θ ά έ χ ο υ μ ε ξ ε μ π ε ρ δ έ ψ ε ι μ έ τ ό ν έ ν α ,

θ ά έ χ ο υ μ ε ξ ε μ π ε ρ δ έ ψ ε ι κ α ί μ έ τ ή ν ά λ λ η , μ α ζ ί θ ά χ α θ ο ύ ν . Τ ό

γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι δ έ ν έ χ ε ι π ι ά υ π ά ρ ξ ε ι π ό λ ε μ ο ς σ τ ή ν Ε ύ ρ ώ π η ε δ ώ κ α ί π ε ν ή ν τ α χ ρ ό ν ι α , ε ί ν α ι μ ύ σ τ η ρ ι ω δ ώ ς σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν ο μ έ τ ό γ ε γ ο ν ό ς

ό τ ι δ έ ν γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε , ε δ ώ κ α ί π ε ν ή ν τ α χ ρ ό ν ι α , κ α ν έ ν α ν Π ι κ ά σ σ ο .

— Θ ά σ ο ϋ π ώ κ ά τ ι Π ώ λ », ε ί π ε ό 5Α ρ κ ο ύ δ α ς μ έ μ ι ά ά ν η σ υ χ η

τ ικ ή β ρ α δ ύ τ η τ α , κ α ί θ ά έ λ ε γ ε κ α ν ε ίς ό τ ι σ ή κ ω ν ε τ ή β α ρ ι ά τ ο υ

π α τ ο ύ σ α π ρ ί ν χ τ υ π ή σ ε ι: «’Ά ν ή μ ε γ ά λ η κ ο υ λ τ ο ύ ρ α τ ά ’χ ε ι

φ τ ύ σ ε ι, τ ά ’χ ε ι ς φ τ ύ σ ε ι κ ι ε σ ύ ε π ί σ η ς κ α ί ο ί π α ρ ά δ ο ξ ε ς ιδ έ ε ς σ ο υ

y μ α ζ ί μ έ σ έ ν α , γ ι α τ ί τ ό π α ρ ά δ ο ξ ο ώ ς τ έ τ ο ι ο , π η γ ά ζ ε ι ά π ό τ ή μ ε γ ά λ η κ ο υ λ τ ο ύ ρ α κ α ί ό χ ι ά π ό τ ά τ ιτ ιβ ί σ μ α τ α τ ώ ν π α ιδ ι ώ ν . έ

κ ά ν ε ις ν ά σ κ έ π τ ο μ α ι α ύ τ ο ύ ς τ ο ύ ς ν έ ο υ ς π ο ύ κ ά π ο τ ε π ρ ο σ χ ω ρ ο ύ -

σ α ν σ τ ό ν α ζ ι σ τ ικ ό ή σ τ ό κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ό κ ί ν η μ α , ό χ ι ά π ό ε π ιθ υ -

μ ία ν ά κ ά ν ο υ ν κ α κ ό ο ϋ τ ε ά π ό ά ρ ι β ι σ μ ό , ά λ λ ά ά π ό υ π ε ρ β ο λ ι κ ή

ε ύ φ υ ί α . Σ τ ή ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , τ ίπ ο τ α δ έ ν ά π α ιτ ε ΐ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ η

π ρ ο σ π ά θ ε ια τ ή ς σ κ έ ψ η ς ά π ό τ ή ν ε π ι χ ε ι ρ η μ α τ ο λ ο γ ία π ο ύ π ρ ο ο ρ ί -

ζ ε τ α ι ν ά δ ικ α ιώ σ ε ι τ ή μ ή σ κ έ ψ η . π ό ρ ε σ α ν ά τ ό δ ι α π ι σ τ ώ σ ω μ έ τ ά ϊ δ ι α μ ο υ τ ά μ ά τ ια μ ε τ ά τ ό ν π ό λ ε μ ο , ό τ α ν ο ί δ ι α ν ο ο ύ μ ε ν ο ι κ α ί

ο ί κ α λ λ ι τ έ χ ν ε ς έ μ π α ι ν α ν σ ά ν τ ά β ό δ ι α σ τ ό κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ό κ ό μ μ α ,

τ ό ό π ο ι ο , ά κ ο λ ο ύ θ ω ς , μ έ μ ε γ ά λ η ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η , τ ο ύ ς ε ξ ό ν τ ω ν ε

ό λ ο υ ς σ υ σ τ η μ α τ ικ ά . Κ ά ν ε ι ς ά κ ρ ι β ώ ς τ ό ϊ δ ι ο π ρ ά γ μ α . Ε ί σ α ι ό

π ν ε υ μ α τ ώ δ η ς σ ύ μ μ α χ ο ς τ ο ϋ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η σ ο υ ».

15!



O our τ α : α ι δ α ρ ο ς

Λ Π Ο Τ Ο Τ Ρ Α Ν Ζ ΙΣ Τ Ο Ρ πού ήταν ακουμ πισμένο ά ν ά μ ε σ α σ τ ,, μ ·'

κεφάλια τους, ε ρ χ ό τ α ν ή οικεία φ ω ν ή τοϋ Μ περνάρ. κ α ^ η u

ε π α ι ρ ν ε σ υ ν έ ν τ ε υ ξ η άπό ε ν α ν ήθοποιό, τ ο ϋ ό π ο ι ο υ ή τ α ι ν ία ίκ

π α ι ζ ό τ α ν προσεχώ ς. Δ υ ν α τ ή , δ λ ο κ ο μ π α σ μ ό , ή φ ω ν ή τ ο ϋ ή θ ο

π ο ι ο ϋ τούς έ β γ α λ ε άπό τ ό μισοϋπνι τους:

«Ή ρ θ α ν ά σ ά ς μ ι λ ή σ ω γ ιά τ ή ν τ α ι ν ί α μ ο υ , δ χ ι γ ιά τόν γ ι ό μου.

— ή φ ο β ά σ τ ε , θ ά έ ρ θ ε ι κ α ί ή σ ε ιρ ά τ η ς , ε λ ε γ ε ή φ ω ν ή τ ο ύ

π ε ρ ν ά ρ . Ά λ λ ά ή έ π ικ α ιρ ό τ η τ α έ χ ε ι τ ίς ά ξ ιώ σ ε ις τ η ς . Ο ί φ ή μ ε ς

λ έ ν ε δ τ ι έ χ ε τ ε π α ί ξ ε ι κ ά π ο ι ο ρ ό λ ο σ τ ό σ κ ά ν δ α λ ο τ ο ϋ γ ιο ϋ σ α ς .

—"Ο τ α ν μ έ κ α λ έ σ α τ ε σ τ ή ν ε κ π ο μ π ή σ α ς , μ έ δ ι α β ε β α ι ώ σ α τ ε

δ τ ι θ ά έ π ρ ό κ ε ιτ ο γ ι ά τ ή ν τ α ι ν ία . Θ ά μ ι λ ή σ ο υ μ ε λ ο ι π ό ν γ ιά τ ή ν

τ α ι ν ί α κ α ί δ χ ι γ ιά τ ή ν π ρ ο σ ω π ι κ ή μ ο υ ζ ω ή .

— Ε ίσ τ ε δ η μ ό σ ι ο π ρ ό σ ω π ο , σ ά ς θ έ τ ω τ ίς ε ρ ω τ ή σ ε ι ς π ο ύ

ε ν δ ι α φ έ ρ ο υ ν τ ο ύ ς ά κ ρ ο α τ έ ς μ α ς . Δ έ ν κ ά ν ω π α ρ ά τ ή δ ο υ λ ε ι ά μ ο υ .

— Θ ά ά π α ν τ ή σ ω σ έ κ ά θ ε ε ρ ώ τ η σ η σ χ ε τ ικ ή μ έ τ ή ν τ α ι ν ί α .

— "Ο π ω ς θ έ λ ε τ ε . Ο ί ά κ ρ ο α τ έ ς μ α ς δ μ ω ς θ ά έ κ π λ α γ ο ϋ ν π ο ύ

ά ρ ν ε ΐ σ θ ε ν ά ά π α ν τ ή σ ε τ ε ».

Ή Ά ν ι έ ς ά φ η σ ε τ ό κ ρ ε β ά τ ι τ η ς . "Ο τ α ν ε ί χ ε π ε ρ ά σ ε ι π ά ν ω

ά π ό έ ν α τ έ τ α ρ τ ο κ ι έ κ ε ίν η ε ί χ ε φ ύ γ ε ι γ ι ά τ ή δ ο υ λ ε ιά τ η ς ,

σ η κ ώ θ η κ ε κ ι ό Π ώ λ μ έ τ ή σ ε ιρ ά τ ο υ , ν τ ύ θ η κ ε κ α ί κ α τ έ β η κ ε ν ’

ά ν α ζ η τ ή σ ε ι τ ή ν ά λ λ η λ ο γ ρ α φ ί α σ τ ή θ υ ρ ω ρ ό . έ τ ή ν ύ π ο γ ρ α φ ή

τ ο ϋ Α ρ κ ο ύ δ α , έ ν α ά π ό τ ά γ ρ ά μ μ α τ α τ ο ϋ ά ν ή γ γ ε ι λ ε , μ έ β ε β ι α σ μ έ -

ν ε ς π ε ρ ι φ ρ ά σ ε ις , ά ν α κ α τ ώ ν ο ν τ α ς τ ίς δ ι κ α ι ο λ ο γ ί ε ς μ έ π ι κ ρ ό χ ι ο ύ -

μορ, α ύ τ ό π ο ύ ή δ η γ ν ω ρ ί ζ ο υ μ ε : τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο δ έ ν ε ί χ ε ά ν ά γ κ η

ά π ό τ ίς ύ π η ρ ε σ ί ε ς τ ο ϋ Π ώ λ .

Ξ α ν α δ ι ά β α σ ε τ ό γ ρ ά μ μ α τ έ σ σ ε ρ ι ς φ ο ρ έ ς . ’Έ π ε ι τ α , μ έ μ ιά

αδιάφ ορη κ ί ν η σ η , έφυγε γ ιά τ ό γ ρ α φ ε ί ο τ ο υ . Έ ν ι ω θ ε δ μ ω ς πολύ

άσχημα, δέν μ π ο ρ ο ύ σ ε νά σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί, κ α ί δ έ ν σκεπτόταν π α ρ ά

152



ε ν α ς π ο ι η τ ή ς Γ η ς υ π ε ρ α ο π ισ η .: »,, r/.ε ν α σ τ ε ι η ο ^ ν ο .” ?\ 'Κ . .

τ ο ϋ σ ε τον ε α υ τ ό του συνειδητά κ α ί μ έ δλη του τήν καί> ί α.ό

πλευρό τ ώ ν εκτός ν ό μ ο υ , θ ε ω ρ ώ ν τ α ς τον (ό χ ι χωρίς κ α π ο π μ α τ α ι ο δ ο ξ ί α ) σ ά ν έ ν α προδότη, μ ιά π έ μ π τ η φάλαγγα, έ ν α . φιλάν-

θ ρ ω π ο α ν τ ά ρ τ η σ ’ έ ν α ν κόσμο α π ά ν θ ρ ω π ω ν νόμων πού ήσαν

σ χ ο λ ι α σ μ έ ν ο ι σ έ χ ο ν τ ρ ά βιβλία τ ά ό π ο ι α έ π ι α ν ε πάντοτε στά

χ έ ρ ι α τ ο υ μ έ τ ή ν ε λ α φ ρ ι ά ά η δ ί α ε ν ό ς γ ν ώ σ τ η πού δ έ ν μπορούν νά

τ ό ν κ ο ρ ο ϊ δ έ ψ ο υ ν . ’Ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε ε π ί σ η ς ν ά δ ι α τ η ρ ε ί ά ν θ ρ ώ π ι ν ε ς

σ χ έ σ ε ι ς έ ξ ω ά π ό τ ο ύ ς τ ο ί χ ο υ ς τ ο ϋ δ ι κ α σ τ η ρ ί ο υ , ν ά σ υ ν δ ε θ ε ί μ έ

τ ο ύ ς φ ο ι τ η τ έ ς , τ ο ύ ς σ υ γ γ ρ ά φ ε ις , τ ο ύ ς δ η μ ο σ ι ο γ ρ ά φ ο υ ς , γιά νά έ χ ε ι τ ή β ε β α ιό τ η τ α (κ α ί ό χ ι μ ό ν ο τ ή ν α ύ τ α π ά τ η ) ότι ανήκει στήν

ο ί κ ο γ έ ν ε ι ά τ ο υ ς . Ή τ α ν π ο λ ύ δ ε μ έ ν ο ς μ α ζ ί τ ο υ ς κ α ί δ έ ν μποροϋσε

ν ά ύ π ο φ έ ρ ε ι ό τ ι τ ό γ ρ ά μ μ α τοϋ ’ Αρκούδα τ ό ν ξ α ν ά σ τ ε λ ν ε στό

γ ρ α φ ε ί ο τ ο υ κ α ί σ τ ό δ ι κ α σ τ ή ρ ι ό τ ο υ .

Ε ί χ ε κ ι ά λ λ ο λ ό γ ο ν ά ν ιώ θ ε ι κ α τ ά π τ ω σ η , "Ο τ α ν τ ή ν π α ρ α μ ο -

ν ή ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς τ ό ν ε ί χ ε χ α ρ α κ τ η ρ ί σ ε ι σ ύ μ μ α χ ο τ ο ϋ κ ά θ ε

ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ , ό Π ο >λ δ έ ν ε ίχ ε δ ε ι σ ’ α ύ τ ό π α ρ ά μ ιά κ ο φ τ ή

κ α κ ί α , χ ω ρ ί ς σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ο π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο . Ή λ έ ξ η «ν ε κ ρ ο θ ά -

φ τ ε ς » δ έ ν τ ο ϋ έ λ ε γ ε σπουδαία π ρ ά γ μ α τ α . Γ ια τ ί τ ό τ ε δ έ ν ή ξ ε ρ ε

τ ίπ ο τ α γ ιά τ ο ύ ς ν ε κ ρ ο θ ά φ τ ε ς τ ο υ . Τ ώ ρ α ό μ ω ς π ο ύ ε ίχ ε λάβει τ ό

γ ρ ά μ μ α , έ π ρ ε π ε ν ά υποταχθεί σ ’ α ύ τ ό π ο ύ ή τ α ν φ α ν ε ρ ό : οί

ν ε κ ρ ο θ ά φ τ ε ς ύ π ή ρ χ α ν ώραία κ α ί κ α λ ά , τ ό ν είχαν ή δ η εντοπίσει

κ α ί τ ό ν περιμεναν.

Κ α τ ά λ α β ε ξ α φ ν ικ ά ό τ ι ο ί άνθρωποι τ ό ν έ β λ ε π α ν α λ λ ι ώ τ ικ α

ά π ό δ ,τ ι ό ϊ δ ιο ς έβλεπε τ ό ν εαυτό τ ο υ , αλλιώτικα ά π ό α ύ τ ό π ο ύ

πίστευε ό τ ι τ ό ν έ β λ ε π α ν . 5Α π ό ό λ ο υ ς τ ο ύ ς σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς τ ο ϋ

σ τ ά θ μ ο υ , ήταν ό μόνος π ο ύ έπρεπε νά φύγει, ενώ ό "Αρκούδας



(δ έ ν α μ φ έ β α λ λ ε γ Γ α ύ τ ό ) τ ό ν ε ί χ ε ύ π ε ρ α σ π ι σ τ ε ΐ ό σ ο μ π ο ρ ο ύ σ ε .

Σ έ τ ί τ ο ύ ς ε ί χ ε ε ρ ε θ ί σ ε ι ό λ ο υ ς α ύ τ ο ύ ς τ ο ύ ς δ ια φ η μ ι σ τ έ ς ; ’Ε ξ ά λ -

λ ο υ , ύ π ή ρ ξ ε α φ ε λ ή ς ν ο μ ί ζ ο ν τ α ς ό τ ι ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι α ύ τ ο ί ή τ α ν ο ί

μ ό ν ο ι π ο ύ τ ό ν έ β ρ ι σ κ α ν α π α ρ ά δ ε κ τ ο . Π ο λ λ ο ί ά λ λ ο ι θ ά έ π ρ ε π ε ν ά

σ υ μ μ ε ρ ί ζ ο ν τ α ν τ ή ν ί'δ ια γ ν ώ μ η . Τ ί ε ίχ ε σ υ μ β ε ΐ μ έ τ ή ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ;

Κ ά τ ι ε ί χ ε σ υ μ β ε ΐ, δ έ ν ή ξ ε ρ ε τ ί κ α ί δ έ ν θ ά τ ό μ ά θ α ι ν ε π ο τ έ . Γ ια τ ί έ τ σ ι ε ίν α ι , κ α ί ό κ α ν ό ν α ς ισ χ ύ ε ι γ ι ά ό λ ο υ ς : π ο τ έ δ έ ν θ ά μ ά θ ο υ μ ε

γ ι ά π ο ι ό λ ό γ ο κ α ί σ έ τ ί ε ν ο χ λ ο ύ μ ε τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς , σ έ τ ί τ ο ύ ς

ε ίμ α σ τ ε σ υ μ π α θ η τ ι κ ο ί , σ έ τ ί τ ο ύ ς φ α ι ν ό μ α σ τ ε γ ε λ ο ίο ι* ή ί δ ι α μ α ς

ή ε ικ ό ν α ε ί ν α ι γ ιά μ ά ς τ ό μ ε γ ά λ ο μ υ σ τ ή ρ ι ο .

'Ο Π ώ λ ή ξ ε ρ ε ό τ ι ό λ η τ ή ν ή μ έ ρ α δ έ ν θ ά σ κ ε φ τ ό τ α ν τ ί π ο τ 5

ά λ λ ο * σ ή κ ω σ ε λ ο ι π ό ν τ ό τ η λ έ φ ω ν ό τ ο υ κ α ί κ ά λ ε σ ε τ ό ν π ε ρ ν ά ρ

σ έ γ ε ύ μ α σ τ ό ε σ τ ι α τ ό ρ ι ο .Κ ά θ ι σ α ν ό έ ν α ς α π έ ν α ν τ ι σ τ ό ν ά λ λ ο * ό Π ώ λ κ α ιγ ό τ α ν ά π ό

έ π ιθ υ μ ία ν ά μ ι λ ή σ ε ι γ ιά τ ό γ ρ ά μ μ α , ά λ λ ά , κ α θ ώ ς ή τ α ν κ α λ ο α ν α

τ ε θ ρ α μ μ έ ν ο ς , ο ί π ρ ώ τ ε ς τ ο υ λ έ ξ ε ις ή σ α ν τ ή ς ε ύ γ ε ν ε ί α ς : «Σ έ

ά κ ο υ σ α , π ρ ω ί π ρ ω ί σ ή μ ε ρ α . Τ ό ν κ υ ν ή γ η σ ε ς α ύ τ ό ν τ ό ν ή θ ο π ο ι ό

σ ά ν ν ά ’τ α ν λ α γ ό ς .

— Ε ί ν α ι ά λ ή θ ε ια , ε ίπ ε ό π ε ρ ν ά ρ . "Ι σ ω ς τ ό π α ρ ά κ α ν α .

Ά λ λ ά ή μ ο υ ν σ έ ά θ λ ι α δ ι ά θ ε σ η . Δ έ χ τ η κ α μ ι ά ε π ί σ κ ε ψ η χ θ έ ς π ο ύ δ έ ν θ ά τ ή ν ξ ε χ ά σ ω π ο τ έ . "Ε ν α ς ά γ ν ω σ τ ο ς ή ρ θ ε ν ά μ έ δ ε ι. "Ε ν α

κ ε φ ά λ ι π ι ό ψ η λ ό ς ά π ό μ έ ν α κ α ί μ έ μ ι ά τ ε ρ ά σ τ ια κ ο ι λ ι ά . Κ α θ ώ ς

μ ο ϋ σ υ σ τ η ν ό τ α ν , μ ο ϋ χ α μ ο γ ε λ ο ύ σ ε μ ’ έ ν α ύ φ ο ς φ ρ ι κ τ ά φ ιλ ι κ ό .

«’Έ χ ω τ ή ν τ ιμ ή ν ά σ ά ς έ π ι δ ώ σ ω α ύ τ ό τ ό δ ίπ λ ω μ α », ε ί π ε γ λ ι σ τ ρ ώ -

ν τ α ς μ ο υ σ τ ά δ ά χ τ υ λ α ε ν α χ α ρ τ ο ν έ ν ιο σ ω λ ή ν α . ο ϋ ζ ή τ η σ ε

ε π ί μ ο ν α ν ά τ ό ά ν ο ί ξ ω μ π ρ ο σ τ ά τ ο υ . έ σ α , ύ π ή ρ χ ε έ ν α δ ίπ λ ω μ α .

Χ ρ ω μ α τ ισ τ ό . ’Ι δ ι α ίτ ε ρ α κ α λ λ ι γ ρ α φ η μ έ ν ο . 'Η ε π ι γ ρ α φ ή έ λ ε γ ε : 'Ο Μ π ε ρ ν ά ρ Μ π ε ρ τ ρ ά ν π ρ ο ά γ ε τ α ι σ έ σ κ έ τ ο γ ά ιδ α ρ ο .

— Τ ί;» ε ίπ ε ό Π ώ λ σ κ ά ζ ο ν τ α ς σ τ ά γ έ λ ια , ά λ λ ά ά μ έ σ ω ς

σ υ γ κ ρ α τ ή θ η κ ε β λ έ π ο ν τ α ς ά π έ ν α ν τ ι τ ο υ έ ν α π ρ ό σ ω π ο σ ο β α ρ ό κ α ί

π α γ ω μ έ ν ο ό π ο υ δ έ ν δ ι α κ ρ ι ν ό τ α ν κ α ν έ ν α ί χ ν ο ς δ ι α σ κ έ δ α σ η ς .

«Ν α ί , έ π α ν έ λ α β ε ό π ε ρ ν ά ρ μ έ π α ρ ά ξ ε ν η φ ω ν ή , π ρ ο ή χ θ η ν σ έ

σ κ έ τ ο γ ά ιδ α ρ ο .

— ά π ο ι ό ς σ έ π ρ ο ή γ α γ ε ; Ά ν α φ έ ρ ε τ α ι κ α μ ι ά ο ρ γ ά ν ω σ η ;—’Ό χ ι , ύ π ά ρ χ ε ι μ ό ν ο ν μ ι ά δ υ σ α ν ά γ ν ω σ τ η ύ π ο γ ρ α φ ή ».

154



Ό π ε ρ ν ά ρ έ π α ν έ λ α β ε π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς α ύ τ ό π ο ύ τ ο ϋ ε ί χ ε

σ υ μ β ε ί , π ρ ί ν π ρ ο σ θ έ σ ε ι: «Σ τ ή ν α ρ χ ή δ έ ν π ί σ τ ε υ α σ τ ά μ ά τ ια μ ο υ .

Ε ί χ α τ ή ν ε ν τ ύ π ω σ η ό τ ι ή μ ο υ ν θ ύ μ α μ ια ς ά π ό π ε ι ρ α ς , ή θ ε λ α ν ά

β ά λ ω τ ίς φ ω ν έ ς κ α ί ν ά φ ω ν ά ξ ω τ ή ν α σ τ υ ν ο μ ί α . ’Έ π ε ι τ α κ α τ ά λ α β α

ό τ ι δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν ά κ ά ν ω τ ίπ ο τ α . Α ύ τ ό ς ό τ ύ π ο ς χ α μ ο γ ε λ ο ύ σ ε κ α ί μ ο ϋ ά π λ ω ν ε τ ό χ έ ρ ι: « ’ Ε π ιτ ρ έ ψ τ ε μ ο υ ν ά σ ά ς σ υ γ χ α ρ ώ », ε ί π ε ,

κ α ί ή μ ο υ ν τ ό σ ο σ υ γ χ υ σ μ έ ν ο ς π ο ύ τ ο ϋ έ σ φ ι ξ α τ ό χ έ ρ ι .

—Τ ο ϋ έ σ φ ι ξ ε ς τ ό χ έ ρ ι ; Τ ό ν ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ ε ς σ τ ά σ ο β α ρ ά ; ε ίπ ε ό

Π ώ λ , π ν ίγ ο ν τ α ς μ έ κ ό π ο τ ά γ έ λ ι α τ ο υ .

—"Ο τ α ν κ α τ ά λ α β α ό τ ι δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν ά κ ά ν ω τ ή ν α σ τ υ ν ο μ ί α

ν ά σ υ λ λ ά β ε ι α ύ τ ό ν τ ό ν τ ύ π ο , θ έ λ η σ α ν ά δ ε ίξ ω τ ή ν ψ υ χ ρ α ι μ ία μ ο υ

κ α ί ν ά έ ν ε ρ γ ή σ ω σ ά ν ό λ α ν ά ή σ α ν π ο λ ύ φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ ά κ α ί τ ίπ ο τ α ν ά μ ή μ έ ε ίχ ε π λ η γ ώ σ ε ι .

— Ε ίν α ι μ α θ η μ α τ ικ ό , ε ί π ε ό Π ώ λ : ό τ α ν π ρ ο ά γ ε σ α ι σ έ γ ά ι δ α -

ρ ο , ε ν ε ρ γ ε ί ς σ ά ν γ ά ι δ α ρ ο ς .

— ’Α λ ί μ ο ν ο , ε ίπ ε ό π ε ρ ν ά ρ .

— Κ α ί δ έ ν ξ έ ρ ε ις π ο ι ό ς ή τ α ν ; Σ ο ϋ σ υ σ τ ή θ η κ ε π ά ν τ ω ς !

— ’Ή μ ο υ ν τ ό σ ο ε κ ν ε υ ρ ι σ μ έ ν ο ς π ο ύ ξ έ χ α σ α ά μ έ σ ω ς τ ό ό ν ο μ ά

τ ο υ » .Ό Π ώ λ δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε π ιά ν ά σ υ γ κ ρ α τ η θ ε ΐ' ξ έ σ π α σ ε σ έ γ έ λ ια .

«Ν α ί, ξ έ ρ ω , θ ά π ε ις ό τ ι ε ίν α ι έ ν α ά σ τ ε ϊ ο , κ α ί σ ί γ ο υ ρ α έ χ ε ι ς

δ ί κ ι ο , ε ίν α ι έ ν α ά σ τ ε ίο , σ υ ν έ χ ι σ ε ό π ε ρ ν ά ρ . Δ έ ν γ ί ν ε τ α ι τ ίπ ο τ α

ό μ ω ς . ’Α π ό τ ό τ ε , δ έ ν μ π ο ρ ώ ν ά σ κ ε φ θ ώ τ ί π ο τ ’ ά λ λ ο ».

' Ο Π ώ λ ε ί χ ε π ά ψ ε ι ν ά γ ε λ ά ε ι, κ α τ α λ α β α ί ν ο ν τ α ς ό τ ι ό π ε ρ ν ά ρ

έ λ ε γ ε τ ή ν ά λ ή θ ε ια : χ ω ρ ί ς κ α μ ιά ά μ φ ι β ο λ ί α δ έ ν σ κ ε π τ ό τ α ν τ ίπ ο τ ’

ά λ λ ο ά π ό τ ή ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η μ έ ρ α . Π ώ ς θ ά ε ί χ ε ά ν τ ιδ ρ ά σ ε ι ό Π ώ λ π α ί ρ ν ο ν τ α ς έ ν α π α ρ ό μ ο ι ο δ ίπ λ ω μ α ; Ά κ ρ ι β ώ ς ό π ω ς ό π ε ρ ν ά ρ .

"Ο τ α ν σ ά ς χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ο υ ν σ κ έ τ ο γ ά ι δ α ρ ο , α ύ τ ό σ η μ α ί ν ε ι ό τ ι

τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν έ ν α π ρ ό σ ω π ο σ ά ς β λ έ π ε ι μ έ τ ά χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ά

ε ν ό ς γ α ϊ δ ά ρ ο υ κ α ί θ έ λ ε ι ν ά τ ό γ ν ω ρ ί ζ ε τ ε . Α ύ τ ό κ α θ α υ τ ό ε ίν α ι ή δ η

π ο λ ύ ε ξ ο ρ γ ι σ τ ι κ ό . Κ α ί ε ί ν α ι π ο λ ύ π ι θ α ν ό τ ή ν π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α ν ά

μ ή ν τ ή ν π ή ρ ε έ ν α μ ό ν ο ά λ λ ά κ α μ ι ά δ ε κ α ρ ι ά π ρ ό σ ω π α . π ο ρ ε ί

ε π ί σ η ς ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι α ύ τ ο ί ν ά ε τ ο ι μ ά ζ ο υ ν έ ν α ά λ λ ο χ τ ύ π η μ α , ό π ω ς π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς χ ά ρ ι ν ν ά π ε ρ ά σ ο υ ν μ ιά μ ικ ρ ή ά γ γ ε λ ί α σ τ ίς ε φ η μ ε -

ρ ίδ ε ς , μ π ο ρ ε ί κ α ί σ τ ή ν Μ ό ν τ τ ή ς ε π ο μ έ ν η ς , σ τ ή σ τ ή λ η τ ώ ν

155



η ο ε ΐΓ ο ν . τ ώ ν ' ν*ί:κ υ * κυ ,< ϋ ώ '’ τ ι*rn n rtm *η ιν ;π κ >; t«n Ο κ ΰ ^ \ί :

ιιπ ο ο ί;ΐ νς: !' or1 .s Γ\4'Π <:;)»;ίΐι f,.irrfO σ κ έ τ ο u t1^α ρ ο .

( Ji\pi/ί γ · ".‘> ,ι.. ϋ .'.λ ·ν ·ΐ|υ Γ Κ ·. f in. ‘ ' vfi.l ; Π (π / ;>έ'. .κ ^/ν

ιν i:Wijf-n,· νά ν>; /ί,σ Κ 3 μ *’ f n v ψ ι / <, 4«? ; KACiWt,* > k

L vifV τό οίτ:'\ϊ>' ·Γ' \·> λ> Γδεΰ·. σ κ όλου. iw o · ; συνα* ·: ι wu, ορό μ ο Δ'^ν γ«Θγ,/ γ * ί μ π \ Ή μ ό \ oc μ α ι ^^τ ή » τ ^ιπ Ιν::ΗΎ.'> t >* ,

A p v a T U f l M ' V ; , · ν >Ί Γϋ,.Μ 7!> ν ΐλ· ; ί'Γ : ί· ' J Τ ο ΰ ' ά λ / . ί -'UC θ ’ 01/Χ Τ \ , LC ki ν*>

vxuc ο> ολο τον κογηιη ,'vj tuv ρταν 6 u0y(y m;.>//*„. ·<' a -

έ π ρ ό κ ε ι τ ο μόνο γ ιά :u;\\>4(μ ;ιο ϋ ε ί χ α ν ά π ο ν η ς ι ό δ ίπ λ ω μ α σ τ '

σ π ί τ ι . 9Α λ λ ά μ ο ύ τ ό ΐο χνημ ^ν σ τ ό ραοιοφων ·! ίιρ όκειτα ι ια

επίθεση εναντίον τών δημοσιογράφων! Ε ίν α ι μ ια επίθεση έ ν α

ν τ ί ο ν ό λ ω ν μας!»* Ο Πώλ ε κ ο β ε τό κρέας μέσα στό πιάτο του. ε π ι ν ε σιγά σιγά τ ο

κρασί τ ο υ καί έ λ ε γ ε μέσα τ ο υ : νά δυό καλοί φ ίλ ο ι: ό ενας

ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι σ κ έ τ ο ς γ ά ι δ α ρ ο ς , ό ά λ λ ο ς ιιν ε υ μ α τ ώ δ η ς σ ύ μ μ α χ ο ;

τ ο ύ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ . Κ α ί κ α τ ά λ α β ε (α ύ τ ό τ ο ϋ έ κ α ν ε ά κ ό μ α

π ι ό ά γ α π η τ ό τ ό ν ν ε ώ τ ε ρ ό τ ο υ ) ό τ ι ά κ ό μ α κ α ί σ τ ό μ υ α λ ό τ ο υ δ έ ν

θ ά τ ό ν ά π ο κ α λ ο ϋ σ ε π ο τ έ π ι ά π ε ρ ν ά ρ , ά λ λ ά π ά ν τ ο τ ε σ κ έ τ ο

γ ά ιδ α ρ ο : ό χ ι ά π ό κ α κ ία , ά λ λ ά γ ι α τ ί ε ν α ς τ ό σ ο ώ ρ α ϊο ς τ ί τ λ ο ς ε ίν α ι ά κ α τ α μ ά χ η τ ο ς ’ τ ό ϊ δ ιο , ό λ ο ι α ύ τ ο ί σ τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς ό π ε ρ

ν ά ρ , σ τ ό ν π α ρ ά λ ο γ ο ε κ ν ε υ ρ ι σ μ ό τ ο υ , ε ίχ ε δ ε ίξ ε ι τ ό δ ί π λ ω μ α , θ ά

τ ό ν ά π ο κ α λ ο ϋ σ α ν ο π ω σ δ ή π ο τ ε έ τ σ ι π ά ν τ ο τ ε .

Σ κ έ φ θ η κ ε έ π ί σ η ς ό τ ι ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς ή τ α ν π ά ρ α π ο λ ύ φ ιλ ι κ ό ς

ό τ α ν τ ό ν χ α ρ α κ τ ή ρ ι ζ ε π ν ε υ μ α τ ώ δ η σ ύ μ μ α χ ο τ ο ϋ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά -

φ τ η τ ο υ κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α μ ι α ς α π λ ή ς σ υ ζ ή τ η σ η ς σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι.

Σ τ ό κ ά τ ω κ ά τ ω θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά τ ο ϋ ά π ο ν ε ί μ ε ι έ ν α δ ί π λ ω μ α κ ι

α ύ τ ό θ ά ή τ α ν π ο λ ύ χ ε ι ρ ό τ ε ρ ο . ’Ι δ ο ύ π ώ ς χ ά ρ η σ τ ό ν κ α η μ ό τ ο ϋ

φ ίλ ο υ τ ο υ , ό Π ώ λ ξ έ χ α σ ε σ χ ε δ ό ν τ ό ν δ ικ ό τ ο υ π ό ν ο , κ α ί ό τ α ν ό

π ε ρ ν ά ρ τ ο ϋ ε ίπ ε : «Φ α ίν ε τ α ι ό τ ι κ ι ε σ ύ έ χ ε ι ς κ ά τ ι π ο ύ σ έ

β α σ α ν ίζ ε ι», ξ ε π έ ρ α σ ε τ ή ν ε ρ ώ τ η σ η : «Τ ρ ί χ ε ς », κ α ί ό π ε ρ ν ά ρ

σ υ μ φ ώ ν η σ ε : «Ε ίπ α ά μ έ σ ω ς σ τ ό ν ε α υ τ ό μ ο υ ό τ ι ή σ ο υ ν ύ π ε ρ ά ν ίο

ό λ ω ν α ύ τ ώ ν . Έ σ ύ έ χ ε ι ς χ ί λ ι α π ρ ά γ μ α τ α π ι ό ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ α ν ά

κ ά ν ε ις ».

"Οταν ό Μπερνάρ τόν σ υ ν ό δ ε υ σ ε ώ ς τ ό αυτοκίνητό του, ό Π ώ λ

τοϋ είπε πολύ μελαγχολικά: «eO ’Αρκούδας έ χ ε ι άδικο καί ο ί

156



t , ‘ ' , , λ , i1’ ί · * Γ ' ........... · , . , -; - " , ,

Α ** ' ' * , ‘1< .< ί \

. ί ·" γ · ' ί «, ν ' J ; *· *. Γ '% s !'.<* >· ■; · * ·

< * * >, · 1* r >*»*' , , ’ .νΓ ‘'ί r>'U >. .’·**

. >* ί'* , * * f‘ f‘ 14 *' */>» ·, t > ί \ (kA ί* , , ' ν

, \ , < * * ν* “ : τι ' · . ' ' . * 1 '1 t . '■ * .. ι ’* * ι . ι* , > ' μ -

» ' ’ < >.'% ’ Γ» . / ' * ι , ' ϊ , ν γ. »* :j' ν α

!.«χ* * ‘Γ '’' ' Λ ' ·*<: ί ^ ί ' ί ν * ‘ ? '' Τ^Λ 1 · *'* i;r.';u ί.τ *

, *' 1< * ί , ί«) , ·*ι ‘ < Γ τ(*< «> , Η < > > Ui **>*{ ί “Ο φ )

Ο » , , μ ) ’ ·> . <^ n* . ι \ ι»ι * ί<* ‘ · ’.\:,·;η *.

κ α ν ε ί ς τόν έ ρ ω τ α χω ρίς τήν ά γ ω ν ιώ δ η κ α τ α δ ί ω ξ η ι:ής Ιδιας μας

diq εικόνας μέσα στή σκέψ η τ ο ϋ α γ α π η μ έ ν ο υ προσώ που; Ά πό

τ η στιγμή π ο ύ δεν eν ό ι α φ ε ρ ό μ α σ τ έ ΐ.ιΐ γιά τ ό πώ ς μάς βλέπει ο

ά λ λ ο ς , δέν τ ό ν άγαπάμε π ι ά .

— ’Έ χεις δίκιο, είπε ό Μ περνάρ μέ π ε ρ ί λ υ π η φ ω ν ή .

— Ε ί ν α ι αφελής αυταπάτη νά πιστεύουμε ότι ή εικόνα ρας

είναι μία ά π λ ή εμφάνιση, πίσω άπό τήν όποία 0ά κ ρ υ β ό τ α ν ή

πραγματική ουσία τοϋ εγώ μας, ανεξάρτητη ά π ό τ ή ματιά τοϋ

κ ό σ μ ο υ . Μ έ ρ ι ζ ι κ ό κ υ ν ισ μ ό , ο ί ε ί κ ο ν ο λ ό γ ο ι ά π ο δ ε ικ ν ύ ο υ ν ό τ ι τό

α ν τ ίθ ε τ ο α λ η θ ε ύ ε ι: τ ό ε γ ώ μ α ς ε ίν α ι μ ιά ά π λ ή ε μ φ ά ν ισ η , ασύλλη-

π τ η , α π ε ρ ί γ ρ α π τ η , μ π ε ρ δ ε μ έ ν η , ε ν ώ ή μ ο ν α δ ικ ή π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ,

σ χ ε δ ό ν πάρα πολύ εύκολη στό νά τ ή σ υ λ λ ά β ε ι καί ν ά τ ή ν

π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι κ α ν ε ίς , είναι ή ε ι κ ό ν α μ α ς σ τ ά μάτια τ ώ ν ά λ λ ω ν . Κ α ί

τό χειρότερο: δέν είσαι εσύ ό κύριός της. Στήν αρχή δοκιμάζεις

* τ ή ζ ω γ ρ α φ ί σ ε ις μόνος σου, έπειτα ν ά διατηρήσεις τ ο υ λ ά χ ι -

σ τ ο ν κ ά π ο ι α ε π ι ρ ρ ο ή απάνω της, ν ά τήν ε λ έ γ ξ ε ι ς , ά λ λ ά μ α τ α ίω ς :

α ρ κ ε ί μ ι ά κ α κ ό β ο υ λ η φ ό ρ μ ο υ λ α γ ιά νά σ έ μεταμορφώσει γιά

πάντα σ έ ά ξ ιο θ ρ ή ν η τ η κ α ρ ι κ α τ ο ύ ρ α ».

Σ τ α μ ά τ η σ α ν κ ο ν τ ά σ τ ό α ύ τ ο κ ίν η τ ο * ό Π ώ λ είδε α π έ ν α ν τ ι τ ο υ

έ ν α π ρ ό σ ω π ο ά κ ό μ α π ιό ά γ χ ώ δ ε ς κ α ί π ι ό χ λ ω μ ό . Ή π ρ ό θ ε σ ή τ ο υ

ή τ α ν ν ά π α ρ η γ ο ρ ή σ ε ι τ ό ν φ ίλ ο τ ο υ , ά λ λ ά τ ώ ρ α δ ι α π ί σ τ ω ν ε ό τ ι

τ ο ϋ ε ί χ ε δ ο κ τ ε ι έ ν α χ τ ύ π η μ α μ έ τ ά λ ό γ ι α τ ο υ . ’Έ ν ι ω σ ε τ ύ ψ ε ις :

ή τ α ν ό τ α ν σ κ έ φ τ η κ ε τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ , τ ή δ ικ ή τ ο υ π ε ρ ί π τ ω σ η , π ο ύ

ά φ έ θ η κ ε σ έ τ έ τ ο ιο υ ς σ υ λ λ ο γ ι σ μ ο ύ ς . Ά λ λ ά τ ό κ α κ ό ε ί χ ε γ ίν ε ι .

157



Α π ο χ α ι ρ ε τ ώ ν τ α ς τ ο ν , ό π ε ρ ν ά ρ ε ί π ε μ έ μ ιά ά μ η χ α ν ία π ο ύ

σ υ γ κ ί ν η σ ε τ ό ν Π ώ λ : «Σ έ π α ρ α κ α λ ώ , μ ή ν τ ό π ε ι ς σ τ ή Λ ώ ρ α . ή ν

τ ό π ε ι ς ο ϋ τ ε σ τ ή ν Ά ν ι έ ς » .

Τ ο ϋ έ δ ω σ ε μ ιά γ ε ρ ή κ α ί φ ιλ ι κ ή γ ρ ο θ ιά : « π ο ρ ε ΐ ς ν ά μ ο ϋ

έ χ ε ι ς ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η ».

"Ο τ α ν γ ύ ρ ι σ ε σ τ ό γ ρ α φ ε ί ο τ ο υ , σ τ ρ ώ θ η κ ε σ τ ή δ ο υ λ ε ιά . Ή

σ υ ν ά ν τ η σ ή τ ο υ μ έ τ ό ν π ε ρ ν ά ρ τ ό ν ε ί χ ε κ α τ ά π α ρ ά δ ο ξ ο τ ρ ό π ο

π α ρ η γ ο ρ ή σ ε ι κ α ί α ι σ θ α ν ό τ α ν π ο λ ύ κ α λ ύ τ ε ρ α α π ’ ό ,τ ι τ ό π ρ ω ί.

’Α ρ γ ά τ ό α π ό γ ε υ μ α , ξ α ν α β ρ έ θ η κ ε σ τ ό σ π ίτ ι μ έ τ ή ν Ά ν ι έ ς .

ι λ ώ ν τ α ς τ η ς γ ι ά τ ό γ ρ ά μ μ α τ ο ϋ Α ρ κ ο ύ δ α , δ έ ν π α ρ έ λ ε ι ψ ε ν ά

π ρ ο σ θ έ σ ε ι ά μ έ σ ω ς ό τ ι ή ύ π ό θ ε σ η ή τ α ν ά ν ε υ σ η μ α σ ί α ς . Π ρ ο σ π α -

θ ο ύ σ ε ν ά γ ε λ ά σ ε ι κ α θ ώ ς μ ι λ ο ϋ σ ε , ά λ λ ά ή Ά ν ι έ ς κ α τ ά λ α β ε ό τ ι

ά ν ά μ ε σ α σ τ ί ς λ έ ξ ε ις κ α ί σ τ ό γ έ λ ι ο , τ ό ν Π ώ λ τ ό ν έ π ι α ν ε β ή χ α ς .

Τ ό ν ή ξ ε ρ ε α ύ τ ό ν τ ό ν β ή χ α . "Ο τ α ν ε ίχ ε μ π ε λ ά δ ε ς ό Π ώ λ ή ξ ε ρ ε

π ά ν τ ο τ ε ν ά ε λ έ γ χ ε ι τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ * τ ό μ ό ν ο π ο ύ τ ό ν π ρ ό δ ιδ ε ή τ α ν

α ύ τ ό ς ό ά μ ή χ ά ν ο ς β ή χ α ς , τ ό ν ό π ο ι ο δ έ ν σ υ ν ε ι δ η τ ο π ο ι ο ύ σ ε .

«Θ έ λ η σ α ν ν ά κ ά ν ο υ ν τ ή ν ε κ π ο μ π ή π ι ό ά σ τ ε ί α κ α ί π ι ό ν ε α ν ι -

κ ή », ε ί π ε ή Ά ν ι έ ς . Ή π α ρ α τ ή ρ η σ ή τ η ς σ κ ο π ό ε ί χ ε ν ά ε ί ν α ι

ε ι ρ ω ν ικ ή π ρ ό ς ε κ ε ί ν ο υ ς π ο ύ ε ίχ α ν κ α τ α ρ γ ή σ ε ι τ ή ν ε κ π ο μ π ή τ ο ϋ

Π ώ λ . ’Έ π ε ι τ α τ ο ϋ χ ά ιδ ε ψ ε τ ά μ α λ λ ι ά . Δ έ ν θ ά έ π ρ ε π ε ό μ ω ς π ο τ έ

ν ά τ ό ε ίχ ε κ ά ν ε ι α ύ τ ό . έ σ α σ τ ά μ ά τ ια τ ή ς Ά ν ι έ ς , ό Π ώ λ ε ίδ ε

τ ή ν ε ι κ ό ν α τ ο υ : τ ή ν ε ι κ ό ν α ε ν ό ς τ α π ε ι ν ω μ έ ν ο υ ά ν θ ρ ώ π ο υ , τ ό ν

ό π ο ι ο ε ί χ α ν ά π ο φ α σ ί σ ε ι ν ά μ ή ν τ ό ν θ ε ω ρ ο ϋ ν π ιά ο ϋ τ ε ν έ ο ο ϋ τ ε

ά σ τ ε ί ο .

158



Ή γ ά τ α

Ο Κ Α Θ Ε Ν Α Σ ά π ό μ ά ς ε π ιθ υ μ ε ί ν ά π α ρ α β ι ά σ ε ι τ ίς σ υ μ β α τ ικ ό τ η τ ε ς ,

τ ά ε ρ ω τ ι κ ά τ α μ π ο ύ , κ α ί ν ά ε ισ χ ω ρ ή σ ε ι μ ε θ υ σ τ ικ ά σ τ ό β α σ ί λ ε ιο

τ ο ϋ ’ Α π α γ ο ρ ε υ μ έ ν ο υ . ά ς λ ε ί π ε ι, ό μ ω ς , τ ό σ ο ή τ ό λ μ η ... Τ ό ν ά

ά π ο κ τ ή σ ε ι ς μ ία ε ρ ω μ έ ν η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η , έ ν α ν ε ρ α σ τ ή π ι ό ν έ ο , ν ά

α ύ τ ό π ο ύ θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ν ε ίς ν ά σ υ σ τ ή σ ε ι ώ ς τ ό ε ύ κ ο λ ό τ ε ρ ο κ α ί

π ρ ο σ ι τ ό σ έ ό λ ο υ ς μ έ σ ο π α ρ α β ί α σ η ς . Ή Λ ώ ρ α ε ί χ ε γ ιά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά ε ν α ν ε ρ α σ τ ή ν ε ώ τ ε ρ ο ά π ό α ύ τ ή ν , ό π ε ρ ν ά ρ ε ί χ ε γ ιά

π ρ ώ τ η φ ο ρ ά μ ία ε ρ ω μ έ ν η π ι ό μ ε γ ά λ η ά π ό ε κ ε ίν ο ν , κ α ί ο ί δ υ ό

τ ο υ ς ζ ο ϋ σ α ν α ύ τ ή ν τ ή ν π ρ ώ τ η ε μ π ε ι ρ ί α σ ά ν μ ιά σ υ ν α ρ π α σ τ ικ ή

α μ α ρ τ ία .

"Ο τ α ν ή Λ ώ ρ α δ ι α β ε β α ίω ν ε τ ό ν Π ώ λ ό τ ι ό π ε ρ ν ά ρ τ ή ν ε κ α ν ε

ν ά ξ α ν α ν ιώ σ ε ι δ έ κ α χ ρ ό ν ι α , ε λ ε γ ε τ ή ν ά λ ή θ ε ια : ε ν α κ ύ μ α ζ ω τ ικ ό -

τ η τ α ς τ ή ν ε ί χ ε τ ό τ ε π λ η μ μ υ ρ ί σ ε ι . Α ύ τ ό ό μ ω ς δ έ ν σ ή μ α ι ν ε ό τ ι α ι σ θ α ν ό τ α ν π ι ό ν έ α ά π ό ε κ ε ίν ο ν . ’Α ν τ ίθ ε τ α , γ ε υ ό τ α ν μ έ μ ιά ώ ς

τ ό τ ε ά γ ν ω σ τ η ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η τ ή ν ιδ έ α ν ά έ χ ε ι ε ν α ν ε ρ α σ τ ή π ι ό ν έ ο ,

ε ν α ν ε ρ α σ τ ή π ο ύ φ α ν τ α ζ ό τ α ν τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ π ι ό ά δ ύ ν α μ ο κ α ί π ο ύ

π ά θ α ιν ε τ ρ ά κ σ τ ή σ κ έ ψ η ό τ ι ή έ μ π ε ιρ η φ ίλ η τ ο υ θ ά τ ό ν σ υ ν έ κ ρ ι

ν ε μ έ τ ο ύ ς π ρ ο κ α τ ό χ ο υ ς τ ο υ . Σ υ μ β α ί ν ε ι μ έ τ ό ν ε ρ ω τ ισ μ ό ό ,τ ι

σ υ μ β α ί ν ε ι κ α ί μ έ τ ό ν χ ο ρ ό : ό ε ν α ς ά π ό τ ο ύ ς π α ρ τ ε ν α ί ρ ε ίν α ι

π ά ν τ ο τ ε ε π ι φ ο ρ τ ι σ μ έ ν ο ς μ έ τ ό ν ά κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι τ ό ν ά λ λ ο . Γ ιά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά , ή Λ ώ ρ α κ α τ η ύ θ υ ν ε έ ν α ν ά ν τ ρ α κ α ί τ ό ν ά κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι

ή τ α ν γ Γ α ύ τ ή ν τ ό ϊ δ ι ο μ ε θ υ σ τ ικ ό ό σ ο ή τ α ν γ ιά τ ό ν π ε ρ ν ά ρ τ ό

ν ά κ α τ ε υ θ ύ ν ε τ α ι.

Α ύ τ ό π ο ύ μ ιά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η γ υ ν α ί κ α π ρ ο σ φ έ ρ ε ι σ ’ έ ν α ν ε ώ τ ε ρ ο

ά ν τ ρ α ε ί ν α ι π ά ν ω ά π ’ ό λ α ή β ε β α ι ό τ η τ α ό τ ι ό έ ρ ω τ α ς τ ο υ ς

ά ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι μ α κ ρ ι ά ά π ό κ ά θ ε γ α μ ή λ ι ο κ ί ν δ υ ν ο , δ ι ό τ ι, σ τ ό κ ά τ ω

κ ά τ ω , κ α ν έ ν α ς δ έ ν φ α ν τ ά ζ ε τ α ι ό τ ι έ ν α ς ά ν τ ρ α ς μ έ λ α μ π ρ ό κ α ί μ ε γ ά λ ο μ έ λ λ ο ν θ ά π α ν τ ρ ε υ τ ε ί π ο τ έ μ ιά γ υ ν α ί κ α ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α

μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ή τ ο υ . Γ ιά τ ό λ ό γ ο α ύ τ ό ό π ε ρ ν ά ρ ε ί χ ε γ ιά τ ή Λ ώ ρ α

159



■V , * , Of!

' Ί r it

*' „ · *- : \ ' ,Κ. ·* ' ·. . . ■*«,*■r ·

; η . . *< , \ , :ί ’ ' ν« ·«. r ν · υ rit >’ y.t »<*> ‘vi'h.r · ι'Κ ' ν * ’ 'ί ,0 , ‘ . « * Jj^’

'' · : ν υ · · '» > '/ ’ ·\ ,ί *' η u ϋ ν ’ η Ί 'μ*' ' * >j *»· ο u, 11· \ , . κ ;·

·\ νά \ ^\^: ;: .·ό /at; - ίοΐ .·.οι ^ο \' ·ι α :\ στήν

■ ' , **; ο ) μ ' j : ■ ,ν Η υ» ' ** %*( , . υ \ i f ·> 'ή ·*μ >*'

γυ - π ο /i., crn. εηο α ά ν τ α ) ή ερω μένη του Μ περνάρ,

Γηϊ. ουο χρόνια.. 6 έρω τας τους ήταν ανέφελος. Έπειτα, ο

1 γ

’ »#t' \Η *ς ;Φ ι » ε σ κ τ ο ν _v κ α . ε γ , ν ε «ο ) π η λ ό ς . Mi>· γγ/' «'οί γγ ία π ά ν τ α γ·< ϊ<* 'Sir' «.<4.μ κο I ίώ > «.· /ε κ ρ α τ ή σ ε ι

ή 'ο , ' τ ι*· κ α ί , κ α θ ο ^ ^ .* . 5ν ε τ ή σ υ ν ή θ ε ι α ν υ ρ ω τ ά ε ι. τόν

V ; * i . \\*ρ f «α δ ο υ * ε ι ά του, όέ\ ή ξ ε ρ ε τ ίπ ο τ α ο ϋ τ ε / ιά τίς άλλες

. πογγί.λματι\Γ 5 του στί ν<r/ώ ρ ι ε ς (ό π ω ς ξέρουμε, μιά σ υ μ φ ο ρ ά

Γ »/;ν' ο ρ χ ε cut μόνη Γης)* π έ ρ α σ ε λ ο ι π ό ν τή σ ιω π ή του σ ά ν

απόδειξη ό τ ι δέν τ ή ν αγαπούσε π ιά . Πολλές φορές ήδη τόν ε ί χ ε

π ι ά σ ε ι στά πράσα: δέν ήξερε τ ί τοϋ είχε π ε ι* ή τ α ν σίγουρη ό τ ι

σ τ ί ς στιγμές εκείνες είχε μιά άλλη γ υ ν α ίκ α στό ν ο ϋ . "Α , σ τ ό ν

έρωτα α ρ κ ε ί ενα τ ό σ ο δ ά γ ιά ν ά σέ ρίξει στήν απελπισία!

Μίά μέρα, ήρθε σ π ί τ ι της βυθισμένος σέ μαύρες σκέψεις.

Έκείνη χάθηκε στό διπλανό δ ω μ ά τ ιο γ ιά ν ά ξαναντυθει κι αύτός

έμεινε μ ό ν ο ς σ τ ό σαλόνι σ υ ν τ ρ ο φ ι ά μ έ τή μ ε γ ά λ η σιαμαία γάτα.

Δ έ ν είχε καμιά ιδ ια ίτ ε ρ η σ υ μ π ά θ ε ια γΓ α ύ τ ή ν , άλλά ήξερε ότι

στά μάτια τής φ ί λ η ς του τ ό ζώο ήταν ιε ρ ό . Κ α θ ι σ μ έ ν ο ς σ έ μιά

π ο λ υ θ ρ ό ν α , είχε λ ο ι π ό ν έ γ κ α τ α λ ε ιφ θ ε ΐ σ τ ίς μ α ϋ ρ ε ς τ ο υ σ κ έ ψ ε ι ς

τ ε ίν ο ν τ α ς μ η χ α ν ι κ ά τ ό χ έ ρ ι π ρ ό ς τ ή γ ά τ α , γ ια τ ί π ίσ τ ε υ ε ό τ ι ή τ α ν

ύ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ο ς ν ά τ ή ν χ α ϊδ έ ψ ε ι . Ή γ ά τ α ό μ ω ς β ά λ θ η κ ε ν ά

ν ια ο υ ρ ί ζ ε ι κ α ί τ ο ϋ δ ά γ κ ω σ ε τ ό χ έ ρ ι . Α ύ τ ή ή δ α γ κ ω μ α τ ιά , π ο ύ

ή ρ θ ε ν ά π ρ ο σ τ ε θ ε ί σ έ μ ιά σ ε ιρ ά ά π ό τ α π ε ιν ώ σ ε ις τ ίς ό π ο ι ε ς ε ίχ ε

ύ π ο σ τ ε ι σ τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α τ ώ ν τ ε λ ε υ τ α ί ω ν ε β δ ο μ ά δ ω ν , τ ό ν έ κ α ν ε

έ ξ α λ λ ο κ α ί, σ κ ύ β ο ν τ α ς ά π ό τ ή ν π ο λ υ θ ρ ό ν α τ ο υ , ά π ε ί λ η σ ε τ ή

γ ά τ α μ έ τ ό δ ά χ τ υ λ ο . Έ κ ε ίν η έ τ ρ ε ξ ε σ έ μ ιά γ ω ν ι ά κ α ί τ έ ν τ ω σ ε τ ή

ρ ά χ η τ η ς τ σ ι ρ ί ζ ο ν τ α ς φ ρ ικ τ ά .

Έ π ε ιτ α σ τ ρ ά φ η κ ε κ α ί δ ι έ κ ρ ιν ε τ ή Λ ώ ρ α . "Ο ρ θ ια σ τ ό κ α τ ώ φ λ ι,

160



είχε ο π ω σ δ ή π ο τ ε π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ο λ η τ ή σ κ η ν ή . « Ό χ ι , ε ί π ε δ έ ν

π ρ έ π ε ι ν ά τ ιμ ω ρ η θ ε ί. Ε ί χ ε α π ό λ υ τ α δ ίκ ιο ».

Ό π ε ρ ν ά ρ τ ή ν κ ο ίτ α ξ ε έ κ π λ η κ τ ο ς . ' Η δ α γ κ ω μ α τ ιά τ ό ν

π ο ν ο ϋ σ ε κ α ί π ε ρ ί μ ε ν ε ά π ό τ ή φ ίλ η τ ο υ , ά ν ό χ ι ν ά σ υ μ μ α χ ή σ ε ι μ α ζ ί τ ο υ ε ν α ν τ ί ο ν τ ή ς γ ά τ α ς , τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν ν ά δ ε ίξ ε ι έ ν α έ λ ά χ ι σ τ ο

α ί σ θ η μ α δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ς . Έ ν ιω θ ε τ ή ν ά ν ά γ κ η ν ά δ ώ σ ε ι σ τ ό ζ ώ ο μ ι ά

τ ό σ ο γ ε ρ ή κ λ ω τ σ ι ά π ο ύ ν ά τ ό κ ο λ λ ή σ ε ι σ τ ό τ α β ά ν ι . Χ ρ ε ι ά σ τ η κ ε

ν ά κ α τ α β ά λ ε ι μ ε γ ά λ η π ρ ο σ π ά θ ε ια γ ι ά ν ά κ υ ρ ι α ρ χ ή σ ε ι σ τ ό ν ε α υ τ ό

τ ο υ .

'Η Λ ώ ρ α σ υ ν έ χ ι σ ε , α ρ θ ρ ώ ν ο ν τ α ς κ ά θ ε λ έ ξ η : «"Ο τ α ν τ ή ν

χ α ϊ δ ε ύ ο υ ν , α ξ ιώ ν ε ι ν ά μ ή ν ε ί ν α ι κ α ν ε ίς ά φ η ρ η μ έ ν ο ς . Κ ι ε γ ώ έ π ί σ η ς , δ έ ν ύ π ο φ έ ρ ω ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ί ς μ α ζ ί μ ο υ κ α ί ν ά σ κ έ π τ ε τ α ι

ά λ λ α π ρ ά γ μ α τ α ».

Λ ί γ α λ ε π τ ά π ρ ί ν , β λ έ π ο ν τ α ς τ ή γ ά τ α τ η ς ν ά ά ν τ ιδ ρ ά τ ό σ ο

β ί α ια σ τ ή ν ά φ η ρ η μ έ ν η σ τ ά σ η τ ο ύ π ε ρ ν ά ρ , ε ί χ ε ξ α φ ν ι κ ά ν ι ώ σ ε ι

ά λ λ η λ έ γ γ υ η μ έ τ ό ζ ώ ο : έ δ ώ κ α ί ε β δ ο μ ά δ ε ς , ό π ε ρ ν ά ρ τ ή ς

φ ε ρ ό τ α ν ό π ω ς φ ε ρ ό τ α ν κ α ί σ τ ή γ ά τ α : τ ή ν χ ά ι δ ε υ ε , ά λ λ ά ο ί

σ κ έ ψ ε ις τ ο υ ή τ α ν ά λ λ ο ύ ’ έ κ α ν ε ό τ ι β ρ ι σ κ ό τ α ν μ α ζ ί τ η ς , ά λ λ ά δ έ ν τ ή ν ά κ ο υ γ ε .

"Ο τ α ν ε ίδ ε τ ή γ ά τ α ν ά δ α γ κ ώ ν ε ι τ ό ν έ ρ α σ τ ή τ η ς , ε ίχ ε τ ή ν

ε ν τ ύ π ω σ η ό τ ι τ ό ά λ λ ο τ η ς ε γ ώ , τ ό σ υ μ β ο λ ι κ ό κ α ί μ υ σ τ ικ ό ε γ ώ

π ο ύ ή τ α ν γ ιά έ κ ε ίν η τ ό ζ ώ ο τ η ς , ή θ ε λ ε έ τ σ ι ν ά τ ή ν ε ν θ α ρ ρ ύ ν ε ι , ν ά

τ ή ς δ ε ί ξ ε ι π ο ι ά ή τ α ν ή σ τ ά σ η π ο ύ έ π ρ ε π ε ν ά κ ρ α τ ή σ ε ι , ν ά

χ ρ η σ ι μ ε ύ σ ε ι γ ιά π α ρ ά δ ε ιγ μ α ' Υ π ά ρ χ ο υ ν σ τ ιγ μ έ ς , ε ίπ ε μ έ σ α τ η ς ,

κ α τ ά τ ίς ό π ο ι ε ς π ρ έ π ε ι ν ά ξ έ ρ ε ις ν ά β γ ά ζ ε ις τ ά ν ύ χ ι α σ ο υ * ά π ο φ ά σ ι σ ε ό τ ι τ ό ϊδ ι ο κ ι ό λ α ς β ρ ά δ υ , σ τ ό ε σ τ ια τ ό ρ ι ο ό π ο υ θ ά

δ ε ι π ν ο ύ σ α ν ο ί δ υ ό τ ο υ ς , θ ά έ β ρ ι σ κ ε έ π ι τ έ λ ο υ ς τ ό ά π α ρ α ί τ η τ ο

θ ά ρ ρ ο ς γ ιά ν ά έ ν ε ρ γ ή σ ε ι.

Θ ά τ ό έ λ ε γ α ξ ε κ ά θ α ρ α , π ρ ο λ α β α ί ν ο ν τ α ς τ ά γ ε γ ο ν ό τ α : δ ύ σ κ ο -

λ α μ π ο ρ ε ΐ ν ά φ α ν τ α σ τ ε ί κ α ν ε ί ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ά ν ο η σ ί α ά π ό τ ή ν

ά π ό φ α σ ή τ η ς α ύ τ ή . Α ύ τ ό π ο ύ ή θ ε λ ε ν ά κ ά ν ε ι, ή τ α ν ε ν τ ε λ ώ ς

ά ν τ ίθ ε τ ο μ έ τ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ ά τ η ς . Π ρ ά γ μ α τ ι, π ρ έ π ε ι ν ά ύ π ο γ ρ α μ μ ί σ ο υ μ ε ό τ ι ό π ε ρ ν ά ρ , τ ά δ υ ό χ ρ ό ν ι α π ο ύ τ ή ν γ ν ώ ρ ι ζ ε , ή τ α ν

ε ύ τ υ χ ι σ μ έ ν ο ς μ α ζ ί τ η ς , ϊσ ω ς μ ά λ ι σ τ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ε ύ τ υ χ ισ μ έ ν ο ς

ά π ό α ύ τ ό π ο ύ ν ό μ ι ζ ε ή Λ ώ ρ α . Έ κ ε ί ν η ή τ α ν γ Γ α ύ τ ό ν μ ι ά φ υ γ ή ,

// 161



έ ν α κ α τ α φ ύ γ ιο μ α κ ρ ιά ά π ό τ ή ζ ω ή π ο ύ ό π α τ έ ρ α ς τ ο υ , ό ε ύ φ ω ν ι

κ ό ς π ε ρ τ ρ ά ν π ε ρ τ ρ ά ν , τ ο ύ ε ίχ ε ε τ ο ι μ ά σ ε ι ά π ό τ ό τ ε π ο ύ ή τ α ν

π α ιδ ί . π ο ρ ο ύ σ ε ε π ι τ έ λ ο υ ς ν ά ζ ή σ ε ι έ λ ε ύ θ ε ρ ο ς , σ ύ μ φ ω ν α μ έ τ ίς

ε π ι θ υ μ ίε ς τ ο υ , ν ά έ χ ε ι μ ιά κ ρ υ φ ή γ ω ν ιά ό π ο υ κ α ν έ ν α μ έ λ ο ς τ ή ς

ο ι κ ο γ έ ν ε ι ά ς τ ο υ δ έ ν ε ρ χ ό τ α ν ν ά χ ώ σ ε ι τ ό π ε ρ ί ε ρ γ ο κ ε φ ά λ ι τ ο υ , μ ιά γ ω ν ι ά ό π ο υ ή ζ ω ή κ υ λ ο ύ σ ε μ έ ά λ λ ε ς σ υ ν ή θ ε ιε ς : λ ά τ ρ ε υ ε τ ο ύ ς

μ π ο έ μ ι κ ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς τ ή ς Λ ώ ρ α ς , τ ό π ι ά ν ο τ η ς π ο ύ τ ό έ π α ι ζ ε ά π ό

κ α ι ρ ό σ έ κ α ι ρ ό , τ ίς σ υ ν α υ λ ί ε ς ό π ο υ τ ό ν π ή γ α ι ν ε , τ ίς ψ υ χ ι κ έ ς τ η ς

κ α τ α σ τ ά σ ε ις κ α ί τ ίς ε ξ ά ρ σ ε ις τ η ς . "Ο τ α ν ή τ α ν μ α ζ ί τ η ς , ’ ν ιω θ ε

μ α κ ρ ι ά ά π ό τ ο ύ ς π λ ο ύ σ ι ο υ ς κ α ί β α ρ ε τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο ύ σ υ ν α -

ν α σ τ ρ ε φ ό τ α ν ό π α τ έ ρ α ς τ ο υ . ' Η ε ύ τ υ χ ί α τ ο υ ς ό μ ω ς ή τ α ν ύ π ό ε ν α ν

ό ρ ο : ε π ρ ε π ε ν ά μ ε ίν ο υ ν ά ν ύ π α ν τ ρ ο ι . ’Ά ν π α ν τ ρ ε ύ ο ν τ α ν , ό λ α θ ά ά λ λ α ζ α ν π α ρ α χ ρ ή μ α : ή έ ν ω σ ή τ ο υ ς θ ά ά ν ο ιγ ε ξ α φ ν ικ ά σ έ ό λ ε ς τ ίς

π α ρ ε μ β ά σ ε ι ς τ ή ς ο ι κ ο γ έ ν ε ια ς τ ο ύ π ε ρ ν ά ρ * ό έ ρ ω τ ά ς τ ο υ ς θ ά

έ χ α ν ε έ τ σ ι ό χ ι μ ό ν ο τ ή γ ο η τ ε ί α τ ο υ , ά λ λ ά κ α ί τ ό ϊδ ι ο τ ό ν ό η μ ά

τ ο υ . Κ α ί ή Λ ώ ρ α θ ά έ σ τ ε ρ ε ΐ τ ο ό λ η τ ή ν ε ξ ο υ σ ί α π ο ύ ώ ς τ ό τ ε

ά σ κ ο ϋ σ ε σ τ ό ν π ε ρ ν ά ρ .

Π ώ ς μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά π ά ρ ε ι μ ι ά ά π ό φ α σ η τ ό σ ο κ ο υ τ ή , τ ό σ ο

ά ν τ ίθ ε τ η μ έ τ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ ά τ η ς ; Γ ν ώ ρ ι ζ ε τ ό σ ο λ ί γ ο τ ό ν ε ρ α σ τ ή τ η ς ; Τ ό σ ο λ ί γ ο τ ό ν κ α τ α λ ά β α ιν ε ;

Ν α ί , ό σ ο π α ρ ά ξ ε ν ο κ ι ά ν φ α ί ν ε τ α ι α ύ τ ό , τ ό ν ή ξ ε ρ ε λ ί γ ο κ α ί

δ έ ν τ ό ν κ α τ α λ ά β α ιν ε . Ή τ α ν π ε ρ ή φ α ν η κ ι ό λ α ς π ο ύ δ έ ν έ ν δ ι α φ ε

ρ ό τ α ν π α ρ ά γ ι ά τ ό ν έ ρ ω τ α τ ο ύ π ε ρ ν ά ρ . Π ο τ έ δ έ ν τ ό ν ρ ω τ ο ύ σ ε

γ ιά τ ό ν π α τ έ ρ α τ ο υ . Δ έ ν ή ξ ε ρ ε τ ίπ ο τ α γ ιά τ ή ν ο ι κ ο γ έ ν ε ιά τ ο υ .

"Ο τ α ν σ υ ν έ β α ι ν ε ν ά μ ι λ ή σ ε ι ό ϊ δ ι ο ς γ Γ α ύ τ ό , β α ρ ι ό τ α ν π ε ι σ μ α τ ι-

κ ά κ α ί ά μ έ σ ω ς ε κ δ ή λ ω ν ε τ ή ν ά ρ ν η σ ή τ η ς σ τ ό ν ά σ π α τ α λ ά έ ν α χ ρ ό ν ο π ο λ ύ τ ιμ ο π ο ύ θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά ά φ ι ε ρ ώ σ ε ι σ τ ό ν π ε ρ ν ά ρ .

Ά κ ό μ α π ι ό π ε ρ ίε ρ γ ο : κ α τ ά τ ίς σ κ ο τ ε ιν έ ς ε β δ ο μ ά δ ε ς τ ο ύ δ ι π λ ώ -

μ α τ ο ς , π ο ύ ε κ ε ίν ο ς δ έ ν ξ έ σ φ ι γ γ ε τ ά δ ό ν τ ια π α ρ ά μ ό ν ο γ ι ά ν ά

ζ η τ ή σ ε ι σ υ γ ν ώ μ η π ο ύ ε ί χ ε σ κ ο τ ο ύ ρ ε ς , έ κ ε ί ν η ε π α ν α λ ά μ β α ν ε

π ά ν τ ο τ ε : «Ν α ί , ξ έ ρ ω τ ί ε ίν α ι ο ί σ κ ο τ ο ύ ρ ε ς », χ ω ρ ί ς π ο τ έ ό μ ω ς ν ά

τ ο ύ θ έ σ ε ι έ κ ε ί ν η τ ή ν ε ρ ώ τ η σ η , τ ή ν ά π λ ο ύ σ τ ε ρ η ό λ ω ν : «Τ ί

σ κ ο τ ο ύ ρ ε ς έ χ ε ι ς ; Τ ί σ υ μ β α ί ν ε ι ά κ ρ ιβ ώ ς ; ίλ α , π ε ς μ ο υ τ ί σ έ

ά π α σ χ ο λ ε ΐ!»

Ε ίν α ι π α ρ ά ξ ε ν ο : ή τ α ν τ ρ ε λ ή γ ιά τ ό ν π ε ρ ν ά ρ κ α ί, τ α υ τ ό χ ρ ο -

162



ν α , δ έ ν έ ν δ ι α φ ε ρ ό τ α ν γ Γ α ύ τ ό ν . Θ ά έ φ θ α ν α σ τ ό σ η μ ε ί ο ν ά π ώ :

ή τ α ν τ ρ ε λ ή γ ιά π ε ρ ν ά ρ κ α ί γ ιά τ ό ν λ ό γ ο α υ τ ό ν ά κ ρ ιβ ώ ς δ έ ν

έ ν δ ι α φ ε ρ ό τ α ν γ ιά έ κ ε ι ν ο ν . Ά ν τ ή ς π ρ ο σ ή π τ α μ ε τ ή ν έ λ λ ε ιψ η α ύ τ ή τ ο ύ ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ ο ς τ η ς κ α ί τ ή ν κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ α μ ε ό τ ι δ έ ν

γ ν ώ ρ ι ζ ε τ ό ν ε ρ α σ τ ή τ η ς , δ έ ν θ ά μ ά ς κ α τ α λ ά β α ιν ε . Γ ια τ ί ή Λ ώ ρ α

δ έ ν ή ξ ε ρ ε τ ί σ η μ α ί ν ε ι ν ά γ ν ω ρ ίζ ε ις κ ά π ο ι ο ν . Τ Η τ α ν σ ά ν π α ρ θ έ ν α

π ο ύ φ ο β ά τ α ι μ ή π ω ς μ ε ί ν ε ι έ γ κ υ ο ς ά π ό τ ά π ο λ λ ά φ ιλ ι ά μ έ τ ό ν

ε ρ α σ τ ή τ η ς ! Έ δ ώ κ α ί λ ί γ ο κ α ι ρ ό , σ κ ε π τ ό τ α ν τ ό ν π ε ρ ν ά ρ

α δ ι ά κ ο π α . Φ α ν τ α ζ ό τ α ν τ ό κ ο ρ μ ί τ ο υ , τ ό π ρ ό σ ω π ό τ ο υ , ε ίχ ε τ ή ν

ε ν τ ύ π ω σ η ό τ ι ή τ α ν δ ια ρ κ ώ ς μ α ζ ί τ ο υ , ό τ ι ή τ α ν δ ι α π ο τ ι σ μ έ ν η ά π ό

α ύ τ ό ν . Π ί σ τ ε υ ε έ π ί σ η ς ό τ ι τ ό ν γ ν ώ ρ ι ζ ε ά π έ ξ ω κ ι ά ν α κ α τ ω τ ά , ό τ ι

τ ό ν γ ν ώ ρ ι ζ ε ό π ω ς κ α ν έ ν α ς π ο τ έ δ έ ν τ ό ν ε ίχ ε γ ν ω ρ ί σ ε ι . Τ ό

ε ρ ω τ ικ ό σ υ ν α ί σ θ η μ α μ ά ς π α ρ α π λ α ν ά ό λ ο υ ς μ έ μ ι ά α ύ τ α π ά τ η

γ ν ώ σ η ς .

ε τ ά ά π ό α ύ τ έ ς τ ίς δ ι ε υ κ ρ ι ν ίσ ε ις , μ π ο ρ ο ύ μ ε ίσ ω ς έ π ι τ έ λ ο υ ς

ν ά π ι σ τ έ ψ ο υ μ ε ό τ ι τ ο ύ δ ή λ ω σ ε σ τ ό ε π ι δ ό ρ π ιο (γ ιά ν ά τ ή ν

δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ω , θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α ν ά ά ξ ιο λ ο γ ή σ ω τ ό ό τ ι ε ί χ α ν π ι ε ι έ ν α

μ π ο υ κ ά λ ι κ ρ α σ ί κ α ί δ ύ ο κ ο ν ιά κ , ά λ λ ά ε ί μ α ι σ ί γ ο υ ρ ο ς ό τ ι θ ά ε ί χ ε

π ε ι τ ό ϊ δ ι ο π ρ ά γ μ α κ ι ά ν ή τ α ν ν η φ ά λ ι α ): « π ε ρ ν ά ρ , π α ν τ ρ έ ψ ο υ

μ ε !»

!63



eH κ ί ν η σ η δ ι α μ α ρ τ υ ρ ία ς κ α τ ά τ ώ ν π α ρ α β ι ά σ ε ω ν τ ώ ν α ν θ ρ ω π ί ν ω ν δ ικ α ιω μ ά τ ω ν

Η Π Ρ Ι Ζ Ι Τ β γ ή κ ε ά π ό μ ά θ η μ ά τ η ς τ ώ ν γ ε ρ μ α ν ι κ ώ ν σ τ α θ ε ρ ά

α π ο φ α σ ι σ μ έ ν η ν ά μ ή ν ξ α ν α γ υ ρ ί σ ε ι π ο τ έ ε κ ε ί. 5Α π ό τ ή μ ιά μ ε ρ ι ά ,

ή γ λ ώ σ σ α τ ο ϋ Γ κ α ΐτ ε τ ή ς έ μ ο ι α ζ ε α π ο γ υ μ ν ω μ έ ν η ά π ό κ ά θ ε

π ρ α κ τ ικ ή χ ρ η σ ι μ ό τ η τ α (ή τ α ν ή μ η τ έ ρ α τ η ς π ο ύ τ ή ς ε ί χ ε ε π ι β ά λ ε ι

τ ή ν ε κ μ ά θ η σ η ), ά π ό τ ή ν ά λ λ η α ι σ θ α ν ό τ α ν σ έ β α θ ι ά δ υ σ α ρ μ ο ν ί α

μ έ τ ά γ ε ρ μ α ν ικ ά . ' Η γ λ ώ σ σ α α ύ τ ή τ ή ν έ ν ο χ λ ο ϋ σ ε μ έ τ ή ν έ λ λ ε ι ψ η

λ ο γ ι κ ή ς τ η ς . Τ ή φ ο ρ ά α ύ τ ή , ε ίχ ε ξ ε π ε ρ ά σ ε ι τ ά ό ρ ια : ή π ρ ό θ ε σ η

ohne (χ ω ρ ί ς ) σ υ ν τ ά σ σ ε τ α ι μ έ α ιτ ια τ ικ ή , ή π ρ ό θ ε σ η mit (μ ε τ ά )

σ υ ν τ ά σ σ ε τ α ι μ έ δ ο τ ικ ή . Γ ια τ ί; Ο ι δ ύ ο π ρ ο θ έ σ ε ι ς σ η μ α ί ν ο υ ν σ τ ή ν

π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α τ ή ν ά ρ ν η τ ικ ή κ α ί τ ή θ ε τ ικ ή ά π ο ψ η τ ή ς ίδ ια ς

σ χ έ σ η ς , έ τ σ ι π ο ύ θ ά έ π ρ ε π ε ν ά ά κ ο λ ο υ θ ο ύ ν τ α ι ά π ό τ ή ν ιδ ια

π τ ώ σ η . 'Η π ρ ι ζ ίτ τ ό ε ί χ ε έ π ι σ η μ ά ν ε ι α ύ τ ό σ τ ό ν κ α θ η γ η τ ή τ η ς ,

έ ν α ν ε α ρ ό Γ ε ρ μ α ν ό π ο ύ ή π α ρ α τ ή ρ η σ η τ ό ν ε ί χ ε φ έ ρ ε ι σ έ

δ ύ σ κ ο λ η θ έ σ η κ α ί π ο ύ ά μ έ σ ω ς ε ί χ ε α ι σ θ α ν θ ε ί έ ν ο χ ο ς . Α ύ τ ό ς ό

λ ε π τ ε π ί λ ε π τ ο ς κ α ί σ υ μ π α θ η τ ικ ό ς ά ν θ ρ ω π ο ς ύ π έ φ ε ρ ε π ο ύ ά ν ή κ ε

σ ’ έ ν α λ α ό ό ό π ο ι ο ς ε ίχ ε κ υ β ε ρ ν η θ ε ί ά π ό τ ό ν Χ ί τ λ ε ρ . "Ε τ ο ι μ ο ς

ν ά ρ ί ξ ε ι ό λ α τ ά β ά ρ η σ τ ή ν π α τ ρ ίδ α τ ο υ , π α ρ α δ έ χ τ η κ ε ά μ έ σ ω ς ό τ ι

κ α μ ιά ε ύ λ ο γ η α ι τ ία δ έ ν δ ι κ α ι ο λ ο γ ο ύ σ ε δ ύ ο δ ι α φ ο ρ ε τ ικ έ ς π τ ώ σ ε ι ς

μ έ τ ίς π ρ ο θ έ σ ε ι ς mit κ α ί ohne.

«Δ έ ν ε ίν α ι λ ο γ ι κ ό , τ ό ξ έ ρ ω , ε ίν α ι ό μ ω ς μ ιά χ ρ ή σ η π ο ύ έ χ ε ι

κ α θ ι ε ρ ω θ ε ί κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ια τ ώ ν α ι ώ ν ω ν », ε ί π ε , σ ά ν ν ά ή θ ε λ ε ν ά

κ ι ν ή σ ε ι τ ό ν ο ίκ τ ο τ ή ς ν ε α ρ ή ς Γ α λ λ ί δ α ς γ ιά μ ιά γ λ ώ σ σ α π ο ύ ή

ι σ τ ο ρ ί α τ ή ν κ α τ α ρ ά σ τ η κ ε .

«Ε ίμ α ι ε ύ τ υ χ ή ς π ο ύ τ ό ά ν α γ ν ω ρ ί ζ ε τ ε . Δ έ ν ε ί ν α ι λ ο γ ι κ ό .

Λ ο ι π ό ν , γ ι ά γ λ ώ σ σ α ο φ ε ίλ ε ι ν ά ε ίν α ι λ ο γ ι κ ή », ε ίπ ε ή π ρ ιζ ίτ .

Ό ν ε α ρ ό ς Γ ε ρ μ α ν ό ς σ υ γ κ α τ έ ν ε υ σ ε : « ’Α λ ί μ ο ν ο , ε μ ε ί ς δ έ ν

ε ί χ α μ ε έ ν α ν Κ α ρ τ έ σ ι ο . Π ρ ό κ ε ι τ α ι γ ιά έ ν α ά σ υ γ χ ώ ρ η τ ο κ ε ν ό σ τ ή ν

ι σ τ ο ρ ί α μ α ς . ' Η Γ ε ρ μ α ν ία δ έ ν έ χ ε ι τ ή δ ι κ ή σ α ς π α ρ ά δ ο σ η τ ο ϋ

ό ρ θ ο ϋ λ ό γ ο υ κ α ί τ ή ς δ ι α ύ γ ε ια ς , ε ί ν α ι γ ε μ ά τ η ά π ό μ ε τ α φ υ σ ικ έ ς

164



κ α τ α χ ν ιέ ς . f Η Γ ε ρ μ α ν ία ε ίν α ι ή β α γ κ ν ε ρ ι κ ή μ ο υ σ ι κ ή , κ α ί δ λ ο ι

μ α ς ξ έ ρ ο υ μ ε π ο ι ό ς ή τ α ν ό μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς θ α υ μ α σ τ ή ς τ ο ϋ Β ά γ κ ν ε ρ :

ό Χ ί τ λ ε ρ !»

’Α δ ι α φ ο ρ ώ ν τ α ς κ α ί γ ιά τ ό ν Β ά γ κ ν ε ρ κ α ί γ ιά τ ό ν Χ ί τ λ ε ρ , ή

π ρ ι ζ ίτ σ υ ν έ χ ι σ ε τ ό ν σ υ λ λ ο γ ι σ μ ό τ η ς : «'Έ ν α π α ιδ ί μ π ο ρ ε ΐ ν ά

μ α θ α ί ν ε ι μ ι ά γ λ ώ σ σ α π ο ύ σ τ ε ρ ε ί τ α ι λ ο γ ι κ ή ς , γ ια τ ί έ ν α π α ιδ ί δ έ ν

ε ίν α ι π ρ ο ι κ ι σ μ έ ν ο μ έ λ ο γ ι κ ή . "Ε ν α ς ε ν ή λ ι κ ο ς ξ έ ν ο ς , ό μ ω ς , π ο τ έ

δ έ ν θ ά μ π ο ρ έ σ ε ι ν ά τ ή ν μ ά θ ε ι. Γ Γ α ύ τ ό ν τ ό λ ό γ ο , κ α τ ά τ ή ν

ά π ο ψ ή μ ο υ , τ ά γ ε ρ μ α ν ικ ά δ έ ν ε ί ν α ι μ ιά γ λ ώ σ σ α ο ικ ο υ μ ε ν ικ ή ς

ε π ι κ ο ι ν ω ν ία ς .

—’Έ χ ε τ ε ά π ο λ ύ τ ω ς δ ί κ ι ο », ε ί π ε ό Γ ε ρ μ α ν ό ς κ α ί π ρ ό σ θ ε σ ε μ έ

χ α μ η λ ή φ ω ν ή : «β λ έ π ε τ ε π ό σ ο π α ρ ά λ ο γ η ή τ α ν ή γ ε ρ μ α ν ι κ ή

θ έ λ η σ η γ ιά π α γ κ ό σ μ ι α κ υ ρ ι α ρ χ ί α ».

Ε ύ χ α ρ ι σ τ η μ έ ν η ά π ό τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς , ή π ρ ι ζ ίτ μ π ή κ ε σ τ ό

α ύ τ ο κ ί ν η τ ό τ η ς κ α ί π ή γ ε σ τ ο ϋ Φ ω σ ό ν ν ’ ά γ ο ρ ά σ ε ι έ ν α μ π ο υ κ ά λ ι

κ ρ α σ ί. ’Έ ψ α ξ ε μ α τ α ίω ς μ ι ά θ έ σ η ν ά π α ρ κ ά ρ ε ι: ο ύ ρ έ ς ά π ό α ύ τ ο κ ί -

ν η τ α σ τ ή σ ε ι ρ ά ή σ α ν κ α τ ά μ ή κ ο ς τ ώ ν π ε ζ ο δ ρ ο μ ί ω ν , μ έ τ ο ύ ς

π ρ ο φ υ λ α κ τ ή ρ ε ς κ ο λ λ η μ έ ν ο υ ς τ ό ν έ ν α π ά ν ω σ τ ό ν ά λ λ ο , σ έ ά κ τ ίν α

ε ν ό ς χ ιλ ι ο μ έ τ ρ ο υ * ά φ ο ϋ ε ίχ ε γ υ ρ ί σ ε ι γ ύ ρ ω γ ύ ρ ω έ ν α τ έ τ α ρ τ ο τ ή ς

ώ ρ α ς , τ ή ν κ υ ρ ί ε υ σ ε α γ α ν ά κ τ η σ η κ α ί έ κ π λ η ξ η μ π ρ ο σ τ ά σ ’ α ύ τ ή

τ ή ν έ λ λ ε ι ψ η κ ε ν ώ ν θ έ σ ε ω ν : ά ν έ β η κ ε σ τ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο κ α ί έ σ β η σ ε

τ ή μ η χ α ν ή . Έ π ε ιτ α κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε π ε ζ ή π ρ ό ς τ ό κ α τ ά σ τ η μ α .

5Α π ό μ α κ ρ ιά ε ί δ ε ό τ ι κ ά τ ι π α ρ ά ξ ε ν ο σ υ ν έ β α ι ν ε . Π λ η σ ι ά ζ ο ν τ α ς ,

κ α τ ά λ α β ε :

Τ ό ε σ ω τ ε ρ ι κ ό κ α ί τ ά π έ ρ ι ξ τ ο ϋ δ ι ά σ η μ ο υ π α ν τ ο π ω λ ε ί ο υ , ό π ο υ

ό λ α σ τ ο ι χ ί ζ ο υ ν δ έ κ α φ ο ρ έ ς ά κ ρ ι β ό τ ε ρ α ά π ό ά λ λ ο υ , τ ό σ ο ώ σ τ ε ή

π ε λ α τ ε ί α ν ά ά π ο τ ε λ ε ΐ τ α ι ά π ό ά ν θ ρ ώ π ο υ ς γ ιά τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς τ ό ν ά

π λ η ρ ώ ν ο υ ν ά π ο τ ε λ ε ΐ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η ά π ό τ ό ν ά τ ρ ώ ν ε ,

ή σ α ν κ α τ ε ι λ η μ μ έ ν α ά π ό κ α μ ι ά ε κ α τ ο σ τ ή ά τ ο μ α , φ τ ω χ ι κ ά ν τ υ μ έ -

ν α , άπό άνεργους* ή τ α ν μ ι ά π α ρ ά ξ ε ν η δ ι α δ ή λ ω σ η : δ έ ν ε ί χ α ν έ ρ θ ε ι

νά σ π ά σ ο υ ν τ ίπ ο τ α , ο ϋ τ ε ν ά ε κ σ τ ο μ ί σ ο υ ν ά π ε ι λ έ ς ή ν ά φ ω ν ά ξ ο υ ν

σ υ ν θ ή μ α τ α * ε ίχ α ν έ ρ θ ε ι ά π λ ο ύ σ τ α τ α γ ιά ν ά π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν ά μ η χ α

ν ί α στούς π λ ο ύ σ ι ο υ ς κ α ί ν ά τ ο ύ ς χ α λ ά σ ο υ ν τ ή ν ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η τ ο ϋ κ α λ ο ύ κ ρ α σ ι ο ύ καί τ ο ϋ χ α β ι α ρ ι ο ύ . Π ρ ά γ μ α τ ι, τ ό σ ο ο ί π ω λ η τ έ ς

ό σ ο κ α ί οί ά γ ο ρ α σ τ έ ς ε ί χ α ν ξ α φ ν ι κ ά έ ν α φ ο β ι σ μ έ ν ο χ α μ ό γ ε λ ο

165



κ α ί έ δ ε ιχ ν α ν τ ό ϊ δ ι ο α ν ίκ α ν ο ι κ α ί ν ά π ο υ λ ή σ ο υ ν κ α ί ν 5 α γ ο -

ρ ά σ ο υ ν .

'Η π ρ ι ζ ίτ ά ν ο ιξ ε δ ρ ό μ ο μ έ σ α σ τ ό π λ ή θ ο ς κ α ί μ π ή κ ε . Ο ί

ά ν ε ρ γ ο ι δ έ ν τ ή ς ή σ α ν α ν τ ιπ α θ η τ ικ ο ί ο ϋ τ ε κ α ί ε ίχ ε τ ίπ ο τ α ν ά

π ρ ο σ ά ψ ε ι σ τ ίς κ υ ρ ίε ς μ έ τ ίς γ ο ύ ν ε ς . έ δ υ ν α τ ή φ ω ν ή ζ ή τ η σ ε έ ν α μ π ο υ κ ά λ ι μ π ο ρ ν τ ώ . *Η ά π ο φ α σ ι σ τ ικ ό τ η τ ά τ η ς έ ξ έ π λ η ξ ε τ ή ν

π ω λ ή τ ρ ι α κ α ί τ ή ν έ κ α ν ε ν ά κ α τ α λ ά β ε ι ό τ ι ο ί δ ι α δ η λ ω τ έ ς , π ο ύ ή

π α ρ ο υ σ ί α τ ο υ ς δ έ ν ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ α π ε ι λ η τ ικ ή , δ έ ν έ π ρ ε π ε ν ά τ ή ν

ε μ π ο δ ί σ ο υ ν ά π ό τ ό ν ά ε ξ υ π η ρ ε τ ή σ ε ι τ ή ν ε α ρ ή π ε λ ά τ ισ σ α . *Η

π ρ ι ζ ίτ π λ ή ρ ω σ ε λ ο ι π ό ν τ ό μ π ο υ κ ά λ ι κ α ί έ π έ σ τ ρ ε ψ ε σ τ ό α ύ τ ο -

κ ί ν η τ ό τ η ς , μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό ό π ο ι ο τ ή ν π ε ρ ί μ ε ν α ν δ ύ ο τ ρ ο χ ο ν ό μ ο ι ,

μ έ τ ό σ τ υ λ ό σ τ ό χ έ ρ ι .’Ά ρ χ ι σ ε ν ά χ α λ ά ε ι τ ό ν κ ό σ μ ο κ α ί, μ ό λ ι ς ε κ ε ί ν ο ι τ ή ς ε ξ ή γ η σ α ν

ό τ ι τ ό ό χ η μ α έ τ σ ι ά σ χ η μ α π α ρ κ α ρ ι σ μ έ ν ο έ κ λ ε ι ν ε τ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο ,

τ ο ύ ς έ δ ε ι ξ ε τ ά σ τ α θ μ ε υ μ έ ν α α ύ τ ο κ ί ν η τ α , τ ό έ ν α π ά ν ω σ τ ό ά λ λ ο :

«Θ έ λ ε τ ε ν ά μ ο ύ π ε ίτ ε π ο ύ ν ά π α ρ κ ά ρ ω ; φ ώ ν α ξ ε . Ά ν ε π ι τ ρ έ π ε τ ε

σ τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς ν 5 ά γ ο ρ ά ζ ο υ ν α ύ τ ο κ ίν η τ α , θ ά π ρ έ π ε ι ν ά τ ο ύ ς

ε ξ α σ φ α λ ί ζ ε τ ε κ α ί μ ι ά θ έ σ η ν ά τ ά β ά ζ ο υ ν . ’Ή ό χ ι; Π ρ έ π ε ι ν ά

ε ί μ α σ τ ε λ ο γ ι κ ο ί!»"Ο λ α α ύ τ ά τ ά δ ι η γ ο ύ μ α ι μ ό ν ο γ ιά τ ο ύ τ η τ ή λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι α :

φ ω ν ά ζ ο ν τ α ς σ τ ο ύ ς ά σ τ υ φ ύ λ ά κ ε ς , ή π ρ ι ζ ίτ θ υ μ ή θ η κ ε τ ο ύ ς ά ν ε ρ -

γ ο υ ς π ο ύ δ ι α δ ή λ ω ν α ν μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό π α ν τ ο π ω λ ε ί ο κ α ί δ ο κ ί μ α σ ε

μ ιά ξ α φ ν ικ ή κ α ί μ ε γ ά λ η σ υ μ π ά θ ε ια γ Γ α ύ τ ο ύ ς : έ ν ιω θ ε δ ε μ έ ν η

μ α ζ ί τ ο υ ς σ τ ό ν ϊ δ ι ο ά γ ώ ν α . Α ύ τ ό τ ή ς έ δ ω σ ε θ ά ρ ρ ο ς κ α ί ά ν έ β α σ ε

τ ό ν τ ό ν ο * ο ί μ π ά τ σ ο ι (τ ό ϊδ ιο ά μ ή χ α ν ο ι ό σ ο κ α ί ο ί κ υ ρ ί ε ς μ έ τ ίς

γ ο ύ ν ε ς μ π ρ ο σ τ ά τ ο ύ ς ά ν ε ρ γ ο υ ς ) δ έ ν μ π ό ρ ε σ α ν ν ά κ ά ν ο υ ν ά λ λ ο π α ρ ά ν ά έ π α ν α λ ά β ο υ ν χ α ζ ά , χ ω ρ ί ς τ ή ν π α ρ α μ ικ ρ ή π ε π ο ί θ η σ η , τ ίς

λ έ ξ ε ι ς «ά π α γ ο ρ ε υ μ έ ν ο », «δ έ ν ε π ι τ ρ έ π ε τ α ι», «π ε ιθ α ρ χ ί α », «τ ά ξ η »

κ α ί κ α τ έ λ η ξ α ν ν ά τ ή ν ά φ ή σ ο υ ν ν ά φ ύ γ ε ι χ ω ρ ί ς ν ά τ ή ς δ ώ σ ο υ ν

κ λ ή σ η .

Κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α ό λ ο υ α ύ τ ο ύ τ ο ύ κ α β γ ά , ή π ρ ι ζ ίτ ε ίχ ε

σ υ ν ο δ ε ύ σ ε ι τ ίς ε π ι κ ρ ί σ ε ις τ η ς ά π ό γ ρ ή γ ο ρ ε ς κ α ί κ ο φ τ έ ς κ ι ν ή σ ε ις

τ ο ύ κ ε φ α λ ι ο ύ , ε ν ώ τ α υ τ ό χ ρ ο ν α σ ή κ ω ν ε τ ο ύ ς ώ μ ο υ ς κ α ί τ ά φ ρ ύ δ ι α

τ η ς . "Ο τ α ν , γ υ ρ ί ζ ο ν τ α ς σ τ ό σ π ί τ ι , δ ι η γ ή θ η κ ε τ ό ε π ε ισ ό δ ι ο σ τ ό ν

π α τ έ ρ α τ η ς , τ ό κ ε φ ά λ ι τ η ς δ ι έ γ ρ α ψ ε ά κ ρ ι β ώ ς τ ή ν ι δ ι α κ ί ν η σ η .

166



Τ ή ν έ χ ο υ μ ε ή δ η ξ α ν α σ υ ν α ν τ ή σ ε ι α ύ τ ή τ ή ν κ ί ν η σ η : ε κ φ ρ ά ζ ε ι μ ι ά

έ κ π λ η ξ η ό λ ο α γ α ν ά κ τ η σ η μ π ρ ο σ τ ά σ έ α ύ τ ο ύ ς π ο ύ π α ρ ι σ τ ά ν ο υ ν

ό τ ι ά ρ ν ο ύ ν τ α ι τ ά σ τ ο ι χ ε ι ω δ έ σ τ ε ρ α τ ώ ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν μ α ς . "Α ς

ο ν ο μ ά σ ο υ μ ε λ ο ι π ό ν τ ή ν κ ί ν η σ η α ύ τ ή : κ ίν η σ η δ ια μ α ρ τ υ ρ ία ς κ α τ ά

τ ώ ν π α ρ α β ι ά σ ε ω ν τ ώ ν α ν θ ρ ω π ίν ω ν δ ικ α ιω μ ά τ ω ν .

Ή ιδ έ α π ε ρ ί α ν θ ρ ω π ί ν ω ν δ ικ α ι ω μ ά τ ω ν γ ε ν ν ή θ η κ ε π ρ ί ν ά π ό

δ ύ ο α ιώ ν ε ς , ά λ λ ά δ έ ν έ φ θ α σ ε σ τ ό ά π ό γ ε ιο τ ή ς δ ό ξ α ς τ η ς π α ρ ά

σ τ ό δ ε ύ τ ε ρ ο ή μ ι σ υ τ ή ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο ύ 570 τ ο ύ δ ικ ο ύ μ α ς α ιώ ν α .

Ε ί ν α ι τ ή ν ε π ο χ ή α ύ τ ή π ο ύ ό ’Α λ ε ξ ά ν τ ε ρ Σ ο λ τ ζ ε ν ίτ σ ι ν , σ τ ο λ ι σ μ έ -

ν ο ς μ έ μ ία γ ε ν ε ι ά δ α κ α ί δ υ ό τ ό σ α δ ά χ ε ρ ά κ ι α , ύ π ν ώ τ ισ ε τ ο ύ ς

δ υ τ ικ ο ύ ς δ ια ν ο ο ύ μ ε ν ο υ ς , ν ο σ τ α λ γ ο ύ ς τ ώ ν μ ε γ ά λ ω ν π ε π ρ ω μ έ ν ω ν .

Χ ά ρ η σ ’ έ κ ε ΐ ν ο ν κ α τ έ λ η ξ α ν ν ’ ά ν α γ ν ω ρ ί σ ο υ ν , μ έ κ α θ υ σ τ έ ρ η σ η

π ε ν ή ν τ α χ ρ ό ν ω ν , τ ή ν ύ π α ρ ξ η σ τ ρ α τ ο π έ δ ω ν σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ω ς σ τ ή ν

κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ή Ρ ω σ ί α ”ά κ ό μ α κ α ί ο ί π ρ ο ο δ ε υ τ ικ ο ί π α ρ α δ έ χ τ η κ α ν

ξ α φ ν ι κ ά ό τ ι δ έ ν ή τ α ν σ ω σ τ ό ν ά φ υ λ α κ ί ζ ο ν τ α ι ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι γ Γ

α ύ τ ό π ο ύ σ κ έ π τ ο ν τ α ι . Κ α ί γ ιά ν ά έ ν ισ χ ύ σ ο υ ν τ ή ν έ α τ ο υ ς α ύ τ ή

σ τ ά σ η , β ρ ή κ α ν έ ν α έ ξ α ί ρ ε τ ο ε π ι χ ε ί ρ η μ α : ο ί Ρ ώ σ ο ι κ ο μ μ ο υ ν ισ τ έ ς

π ρ ο σ έ β α λ λ α ν τ ά ά ν θ ρ ώ π ι ν α δ ι κ α ιώ μ α τ α , τ ά ό π ο ι α τ ό σ ο π α ν η γ υ -

ρ ι κ ά δ ι α κ ή ρ υ ξ ε ή ιδ ι α ή Γ α λ λ ι κ ή ’Ε π α ν ά σ τ α σ η !

’Έ τ σ ι , χ ά ρ η σ τ ό ν Σ ο λ τ ζ ε ν ί τ σ ι ν , ή έ κ φ ρ α σ η «ά ν θ ρ ώ π ιν α δ ι-

κ α ιώ μ α τ α » β ρ ή κ ε τ ή θ έ σ η τ η ς σ τ ό λ ε ξ ι λ ό γ ι ο τ ο ύ κ α ιρ ο ύ μ α ς* δ έ ν

γ ν ω ρ ί ζ ω ο ϋ τ ε έ ν α ν π ο λ ι τ ι κ ό π ο ύ ν ά μ ή ν ε π ι κ α λ ε ί τ α ι δ έ κ α φ ο ρ έ ς

τ ή ν ή μ έ ρ α «τ ό ν ά γ ώ ν α γ ιά τ ά ά ν θ ρ ώ π ιν α δ ι κ α ιώ μ α τ α » ή «τ ά

ά ν θ ρ ώ π ι ν α δ ι κ α ιώ μ α τ α π ο ύ τ ά έ χ ο υ ν ε ξ ε υ τ ε λ ίσ ε ι». Κ α θ ώ ς ό μ ω ς

σ τ ή Δ ύ σ η δ έ ν ζ ε ΐ κ α ν ε ίς ύ π ό τ ή ν ά π ε ι λ ή τ ώ ν σ τ ρ α τ ο π έ δ ω ν σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ω ς , κ α θ ώ ς μ π ο ρ ε ΐ κ α ν ε ίς ν ά π ε ι ή ν ά γ ρ ά ψ ε ι ό ,τ ιδ ή

π ο τ ε , ό σ ο ό ά γ ώ ν α ς γ ιά τ ά δ ικ α ιώ μ α τ α τ ο ϋ ά ν θ ρ ώ π ο υ κ έ ρ δ ιζ ε σ έ

δ η μ ο τ ικ ό τ η τ α τ ό σ ο έ χ α ν ε κ ά θ ε ο ύ σ ι α σ τ ικ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο , γ ιά ν ά

γ ί ν ε ι έ ν τ έ λ ε ι ή κ ο ι ν ή σ τ ά σ η ό λ ω ν π ρ ό ς ό λ ο υ ς , έ ν α ε ίδ ο ς ε ν έ ρ -

γ ε ια ς π ο ύ μ ε τ α μ ο ρ φ ώ ν ε ι ό λ ε ς τ ίς ε π ιθ υ μ ίε ς σ έ δ ι κ α ιώ μ α τ α . 'Ο

κ ό σ μ ο ς έ χ ε ι γ ί ν ε ι έ ν α ά ν θ ρ ώ π ι ν ο δ ικ α ίω μ α κ α ί ό λ α έ χ ο υ ν μ ε τ α

β λ η θ ε ΐ σ έ δ ικ α ί ω μ α : ή έ π ιθ υ μ ί α τ ο ϋ έ ρ ω τ α σ έ δ ι κ α ίω μ α σ τ ό ν έ ρ ω τ α , ή έ π ι θ υ μ ία τ ή ς ξ ε κ ο ύ ρ α σ η ς σ έ δ ικ α ίω μ α σ τ ή ν ξ ε κ ο ύ ρ α σ η ,

ή έ π ι θ υ μ ία τ ή ς φ ιλ ί α ς σ έ δ ι κ α ίω μ α σ τ ή φ ιλ ί α , ή έ π ιθ υ μ ία ν ά

τ ρ έ χ ε ι ς π ο λ ύ γ ρ ή γ ο ρ α σ έ δ ικ α ίω μ α σ τ ό ν ά τ ρ έ χ ε ι ς π ο λ ύ γ ρ ή γ ο ρ α ,

167



ή ε π ι θ υ μ ία τ ή ς ε ύ τ υ χ ί α ς σ έ δ ικ α ίω μ α σ τ ή ν ε ύ τ υ χ ί α , ή ε π ι θ υ μ ία ν ά

δ η μ ο σ ι ε ύ σ ε ι ς ε ν α β ι β λ ί ο σ έ δ ι κ α ί ω μ α σ τ ή δ η μ ο σ ί ε υ σ η ε ν ό ς

β ι β λ ί ο υ , ή ε π ιθ υ μ ία ν ά φ ω ν ά ζ ε ις τ ή ν ύ χ τ α σ τ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς σ έ

δ ικ α ίω μ α σ τ ό ν ά φ ω ν ά ζ ε ις τ ή ν ύ χ τ α σ τ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς . Ο ί ά ν ε ρ γ ο ι έ χ ο υ ν δ ικ α ίω μ α ν ά κ ά ν ο υ ν κ α τ ά λ η ψ η σ τ ό π ο λ υ τ ε λ έ ς π α ν τ ο π ω -

λ ε ίο , ο ί κ υ ρ ίε ς μ έ τ ίς γ ο ύ ν ε ς έ χ ο υ ν δ ι κ α ί ω μ α ν ’ α γ ο ρ ά ζ ο υ ν

χ α β ι ά ρ ι , ή π ρ ι ζ ίτ έ χ ε ι δ ι κ α ίω μ α ν ά π α ρ κ ά ρ ε ι τ ό α ύ τ ο κ ί ν η τ ο τ η ς

π ά ν ω σ τ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο κ α ί ό λ ο ι , ά ν ε ρ γ ο ι , κ υ ρ ίε ς μ έ γ ο ύ ν ε ς ,

π ρ ιζ ί τ , α ν ή κ ο υ ν σ τ ή ν ιδ ι α σ τ ρ α τ ιά τ ώ ν μ α χ η τ ώ ν ύ π έ ρ τ ώ ν

α ν θ ρ ω π ί ν ω ν δ ικ α ι ω μ ά τ ω ν .

Κ α θ ι σ μ έ ν ο ς σ έ μ ιά π ο λ υ θ ρ ό ν α α π έ ν α ν τ ι ά π ό τ ή ν π ρ ι ζ ίτ , ό Π ώ λ τ ή ν κ ο ί τ α ζ ε μ έ ά γ ά π η ν ά κ ο υ ν ά ε ι τ ό κ ε φ ά λ ι ά π ό ά ρ ι σ τ ε ρ ά

σ τ ά δ ε ξ ι ά , μ έ ό λ ο τ η ς τ ό π α ρ ά σ τ η μ α . ’Ή ξ ε ρ ε ό τ ι ά ρ ε σ ε σ τ ή ν

κ ό ρ η τ ο υ κ ι α ύ τ ό τ ο ϋ ή τ α ν π ι ό σ η μ α ν τ ι κ ό ά π ό τ ό ν ά ά ρ έ σ ε ι σ τ ή

γ υ ν α ί κ α τ ο υ . Γ ι α τ ί τ ά θ α υ μ α σ τ ικ ά μ ά τ ια τ ή ς κ ό ρ η ς τ ο υ τ ο ϋ έ δ ιν α ν

α ύ τ ό π ο ύ ή Ά ν ι έ ς δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά τ ο ϋ δ ώ σ ε ι: τ ή ν ά π ό δ ε ιξ η ό τ ι

δ έ ν ε ίχ ε ά π ο ξ ε ν ω θ ε ι ά π ό τ ή ν ε ό τ η τ α , ό τ ι ή τ α ν π ά ν τ ο τ ε μ έ ρ ο ς τ ώ ν

ν έ ω ν . ό λ ι ς δ υ ό ώ ρ ε ς ε ίχ α ν π ε ρ ά σ ε ι ά π ό τ ό τ ε π ο ύ ή Ά ν ι έ ς , σ υ γ κ ι ν η μ έ ν η ά π ό τ ό ν ξ ε ρ ό β η χ ά τ ο υ , τ ο ϋ ε ί χ ε χ α ϊ δ έ ψ ε ι τ ά μ α λ λ ι ά .

Π ό σ ο π ο λ ύ π ρ ο τ ιμ ο ύ σ ε τ ά κ ο υ ν ή μ α τ α τ ο ϋ κ ε φ α λ ιο ύ τ ή ς π ρ ιζ ίτ

ά π ό α ύ τ ό τ ό τ α π ε ι ν ω τ ι κ ό χ ά δ ι! Ή π α ρ ο υ σ ί α τ ή ς κ ό ρ η ς τ ο υ

λ ε ι τ ο υ ρ γ ο ύ σ ε ε π ά ν ω τ ο υ σ ά ν έ ν α ς σ υ σ σ ω ρ ε υ τ ή ς ε ν έ ρ γ ε ι α ς ά π ό

ό π ο υ ά ν τ λ ο ϋ σ ε τ ή δ ύ ν α μ ή τ ο υ .

168



Τ ό ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ίς α π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς

Α , Α Υ Τ Ο Σ ό ά γ α π η τ ό ς Π ώ λ π ο ύ ή θ ε λ ε ν ά π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ ό ν 9Α ρ κ ο ύ -

δ α κ α ί ν ά τ ό ν κ ά ν ε ι έ ξ α λ λ ο , τ ρ α β ώ ν τ α ς μ ιά μ ο ν ο κ ο ν τ υ λ ι ά π ά ν ω

σ τ ή ν 'Ι σ τ ο ρ ί α , σ τ ό ν π ε τ ό β ε ν , σ τ ό ν Π ι κ ά σ σ ο ... π ε ρ δ ε ύ ε τ α ι

σ τ ό μ υ α λ ό μ ο υ μ έ τ ό ν Γ ι α ρ ο μ ί λ , τ ό π ρ ό σ ω π ο ε ν ό ς μ υ θ ι σ τ ο ρ ή μ α -

τ ο ς π ο ύ τ ε λ ε ί ω σ α τ ή σ υ γ γ ρ α φ ή τ ο υ ε δ ώ κ α ί ε ί κ ο σ ι χ ρ ό ν ι α

ά κ ρ ι β ώ ς κ α ί τ ο ϋ ο π ο ί ο υ , σ ’ ε ν α ε π ό μ ε ν ο κ ε φ ά λ α ι ο , θ ά μ έ δ ο ϋ ν ν ά

κ α τ α θ έ τ ω ε ν α α ν τ ίτ υ π ο σ έ ε ν α μ π ι σ τ ρ ό τ ο ϋ ο ν π α ρ ν ά ς , ε ις

π ρ ο σ ο χ ή ν τ ο ϋ κ α θ η γ η τ ή Ά β ε ν ά ρ ι ο υ .

Β ρ ι σ κ ό μ α σ τ ε σ τ ή ν Π ρ ά γ α , τ ό 1948* ό Γ ι α ρ ο μ ί λ , δ ε κ α ο κ τ ώ )

χ ρ ό ν ω ν , ε ί ν α ι θ α ν ά σ ι μ α ε ρ ω τ ε υ μ έ ν ο ς μ έ τ ή ν σ ύ γ χ ρ ο ν η π ο ί η σ η ,

μ έ τ ό ν Ν τ ε σ ν ό ς , τ ό ν Έ λ υ ά ρ , τ ό ν π ρ ε τ ό ν , τ ό ν Β ι τ ε σ λ ά β Ν έ ζ

β α λ * κ α τ ά τ ό π α ρ ά δ ε ι γ μ ά τ ο υ ς , ε κ α ν ε σ λ ό γ κ α ν τ ή φ ρ ά σ η π ο ύ

έ γ ρ α ψ ε ό Ρ ε μ π ώ σ τ ό Μ ιά ε π ο χ ή σ τ ή ν κ ό λ α σ η : «II faut etre

absolument moderne» («π ρ έ π ε ι ν ά ε ί ν α ι κ α ν ε ί ς α π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο -

ν ο ς »). Τ ώ ρ α α ύ τ ό π ο ύ ξ α φ ν ικ ά ά ν α δ ε ίχ θ η κ ε ώ ς α π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο -

ν ο σ τ ή ν Π ρ ά γ α , ε ί ν α ι ή σ ο σ ι α λ ι σ τ ικ ή ε π α ν ά σ τ α σ η , π ο ύ ά μ έ σ ω ς

κ α ί μ έ β ι α ι ό τ η τ α κ α τ α δ ίκ α σ ε τ ή ν σ ύ γ χ ρ ο ν η τ έ χ ν η μ έ τ ή ν ό π ο ί α

ή τ α ν θ α ν ά σ ι μ α ε ρ ω τ ε υ μ έ ν ο ς ό Γ ι α ρ ο μ ί λ . 'Ο ή ρ ω ά ς μ ο υ λ ο ι π ό ν ,

μ π ρ ο σ τ ά σ έ μ ε ρ ικ ο ύ ς φ ίλ ο υ ς (ό χ ι λ ι γ ό τ ε ρ ο θ α ν ά σ ι μ α ε ρ ω τ ε υ μ έ -

ν ο υ ς μ έ τ ή ν σ ύ γ χ ρ ο ν η τ έ χ ν η ), ά ρ ν ή θ η κ ε μ έ σ α ρ κ α σ μ ό ό λ α ό σ α

ά γ α π ο ϋ σ ε (ό λ α ό σ α ά γ α π ο ϋ σ ε ά λ η θ ι ν ά κ α ί μ έ ό λ η τ ο υ τ ή ν

κ α ρ δ ιά ) γ ιά ν ά μ ή ν π ρ ο δ ώ σ ε ι τ ή ν μ ε γ ά λ η ε ν τ ο λ ή τ ο ϋ ν ά «ε ίν α ι

ά π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς ». έ σ α σ τ ή ν ά ρ ν η σ ή τ ο υ , ε β α λ ε ό λ η τ ή ν

ο ρ γ ή , ό λ ο τ ό π ά θ ο ς ε ν ό ς π α ρ θ έ ν ο υ π ο ύ ή θ ε λ ε ν ά μπει μέ μ ιά β ία ιη

π ρ ά ξ η σ τ ή ν ε ν ή λ ι κ η ζ ω ή · κ α ί ο ί φ ί λ ο ι τ ο υ , β λ έ π ο ν τ α ς μ έ τ ί

π ε ίσ μ α ά ρ ν ιό τ α ν ό ,τ ι τ ο ϋ ή τ α ν π ι ό α γ α π η τ ό , ό λ α α ύ τ ά γ ιά τά

ό π ο ι α ε ίχ ε ζ ή σ ε ι κ α ί ή θ ε λ ε ν ά ζ ή σ ε ι, β λ έ π ο ν τ ά ς τ ο ν ν ά άρνιέται

τ ό ν Π ι κ α σ σ ό κ α ί τ ό ν Ν τ α λ ί , τ ό ν π ρ ε τ ό ν κ α ί τ ό ν Ρ ε μ π ώ ,

β λ έ π ο ν τ α ς ό τ ι τ ο ύ ς ά ρ ν ιό τ α ν σ τ ό ό ν ο μ α τ ο ϋ Λ έ ν ι ν κ α ί τ ο ϋ

169



Έ ρ υ θ ρ ο ϋ Σ τ ρ α τ ο ύ (π ο ύ , έ κ ε ί ν η τ ή σ τ ιγ μ ή , α ν τ ι π ρ ο σ ώ π ε υ α ν τ ό

ά κ ρ ο ν ά ω τ ο ν τ ο ύ σ ύ γ χ ρ ο ν ο υ ), ο ί φ ί λ ο ι τ ο υ έ ν ι ω σ α ν τ ό λ α ι μ ό τ ο υ ς

ν ά σ φ ί γ γ ε τ α ι γ Γ α ύ τ ό κ α ί π ρ ώ τ α έ μ ε ι ν α ν κ α τ ά π λ η κ τ ο ι, έ π ε ιτ α

α ή δ ι α σ α ν κ α ί σ τ ό τ έ λ ο ς έ φ ρ ι ξ α ν . Τ ό θ έ α μ α α ύ τ ο ύ τ ο ύ π α ρ θ έ ν ο υ

π ο ύ ε ί χ ε σ υ μ π α ρ α τ α χ θ ε ί μ έ α ύ τ ό π ο ύ π α ρ ο υ σ ι α ζ ό τ α ν ώ ς σ ύ γ χ ρ ο -

ν ο , κ α ί σ υ μ π α ρ α τ α σ σ ό τ α ν ό χ ι ά π ό δ ε ιλ ί α (γ ιά ν ά ύ π η ρ ε τ ή σ ε ι τ ή

σ τ α δ ι ο δ ρ ο μ ί α τ ο υ ) ά λ λ ά ά π ό θ ά ρ ρ ο ς , σ ά ν ά ν θ ρ ω π ο ς π ο ύ μ έ π ό ν ο

θ υ σ ι ά ζ ε ι α ύ τ ό π ο ύ ά γ α π ά ε ι , ν α ί , α ύ τ ό τ ό θ έ μ α ε ί χ ε π ρ α γ μ α τ ικ ά

κ ά τ ι τ ό φ ρ ι χ τ ό (π ο ύ π ρ ο ε ικ ό ν ι ζ ε τ ή φ ρ ί κ η τ ο ύ ε π ι κ ε ίμ ε ν ο υ

τ ρ ό μ ο υ , τ ή φ ρ ί κ η τ ώ ν φ υ λ α κ ί σ ε ω ν κ α ί τ ώ ν ά π α γ χ ο ν ισ μ ώ ν ).

’Ί σ ω ς τ ό τ ε κ ά π ο ι ο ς ν ά ε ίπ ε μ έ σ α τ ο υ , π α ρ α τ η ρ ώ ν τ α ς τ ο ν : «ό

Γ ι α ρ ο μ ί λ σ υ μ μ ά χ η σ ε μ έ τ ο ύ ς ν ε κ ρ ο θ ά φ τ ε ς τ ο υ ».

Σ ί γ ο υ ρ α , ό Π ώ λ κ α ί ό Γ ι α ρ ο μ ί λ δ έ ν μ ο ι ά ζ ο υ ν κ α θ ό λ ο υ ό έ ν α ς

σ τ ό ν ά λ λ ο . Τ ό μ ό ν ο τ ο υ ς κ ο ι ν ό σ η μ ε ί ο ε ί ν α ι ά κ ρ ι β ώ ς ή π α θ ι α -

σ μ έ ν η π ε π ο ί θ η σ η ό τ ι «π ρ έ π ε ι ν ά ε ί ν α ι κ α ν ε ίς ά π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο -

ν ο ς ». « ’Α π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς » ε ίν α ι μ ία έ ν ν ο ι α τ ή ς ό π ο ί α ς τ ό

π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο ε ίν α ι μ ε τ α β λ η τ ό κ α ί ά σ ύ λ λ η π τ ο . Τ ό 1872, ό Ρ ε μ π ώ

δ έ ν φ α ν τ α ζ ό τ α ν β ε β α ίω ς μ έ τ ίς λ έ ξ ε ι ς α ύ τ έ ς τ ά ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια τ ώ ν

ά ν δ ρ ι ά ν τ ω ν τ ο ύ Λ έ ν ι ν κ α ί τ ο ύ Σ τ ά λ ιν * π ο λ ύ λ ι γ ό τ ε ρ ο δ έ ν φ α ν τ α -

ζ ό τ α ν τ ίς δ ι α φ η μ ι σ τ ικ έ ς τ α ι ν ίε ς , τ ίς έ γ χ ρ ω μ ε ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς ή τ ό

έ κ σ τ α σ ι α σ μ έ ν ο π ρ ό σ ω π ο ε ν ό ς τ ρ α γ ο υ δ ι σ τ ή ρ ό κ . Λ ί γ ο ε ν δ ι α φ έ -

ρ ε ι , ό μ ω ς , γ ι α τ ί τ ό ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ίς ά π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς σ η μ α ί ν ε ι:

ν ά μ ή ν ά μ φ ι σ β η τ ή σ ε ι π ο τ έ ξ α ν ά τ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο τ ο ύ σ ύ γ χ ρ ο ν ο υ ,

ν ά μ π α ί ν ε ι σ τ ή ν υ π η ρ ε σ ί α τ ο υ ό π ω ς σ τ ή ν ύ π η ρ ε σ ί α τ ο ύ ά π ό λ υ

τ ο υ , δ η λ α δ ή χ ω ρ ί ς ά μ φ ι β ο λ ί ε ς .

"Ο π ω ς ά κ ρ ι β ώ ς ό Γ ι α ρ ο μ ί λ , ό Π ώ λ ή ξ ε ρ ε δ τ ι τ ό σ ύ γ χ ρ ο ν ο τ ο ύ α ύ ρ ι ο δ ι α φ έ ρ ε ι ά π ό έ κ ε ΐν ο τ ο ύ σ ή μ ε ρ α κ α ί ό τ ι γ ιά τ ή ν α ι ώ ν ια

π ρ ο σ τ α κ τ ικ ή τ ο ύ σ ύ γ χ ρ ο ν ο υ π ρ έ π ε ι ν ά ξ έ ρ ε ι κ α ν ε ί ς ν ά π ρ ο δ ί δ ε ι

τ ό π ρ ο σ ω ρ ι ν ό τ ο υ π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο , ό π ω ς γ ι ά τ ό σ λ ό γ κ α ν τ ο ύ Ρ ε μ π ώ

π ρ έ π ε ι ν ά ξ έ ρ ε ι ν ά π ρ ο δ ί δ ε ι τ ο ύ ς σ τ ί χ ο υ ς τ ο ύ Ρ ε μ π ώ . Σ τ ό Π α ρ ί σ ι

τ ο ύ 1968, υ ιο θ ε τ ώ ν τ α ς μ ιά ο ρ ο λ ο γ ί α π ο λ ύ π ι ό ρ ι ζ ο σ π α σ τ ι κ ή ά π ό

έ κ ε ίν η τ ο ύ Γ ι α ρ ο μ ί λ σ τ ή ν Π ρ ά γ α τ ο ύ 1948, ο ί φ ο ι τ η τ έ ς ά ρ ν ή θ η

κ α ν τ ό ν κ ό σ μ ο έ τ σ ι ό π ω ς ε ί ν α ι , τ ό ν ε π ι φ α ν ε ι α κ ό κ ό σ μ ο τ ή ς ά ν ε σ η ς , τ ή ς ά γ ο ρ ά ς , τ ή ς δ ια φ ή μ ι σ η ς , τ ό ν κ ό σ μ ο τ η ς ά ν ό η τ η ς

μ α ζ ι κ ή ς κ ο υ λ τ ο ύ ρ α ς π ο ύ π α ρ α γ ε μ ί ζ ε ι μ έ μ ε λ ο δ ρ ά μ α τ α τ ό κ ε φ ά λ ι

170



τ ώ ν α ν θ ρ ώ π ω ν , τ ό ν κ ό σ μ ο τ ώ ν σ υ μ β ά σ ε ω ν , τ ό ν κ ό σ μ ο τ ο ϋ

π α τ έ ρ α . Τ ή ν ε π ο χ ή έ κ ε ί ν η , ό Π ώ λ π έ ρ α σ ε μ ε ρ ικ έ ς μ έ ρ ε ς σ τ ά

ο δ ο φ ρ ά γ μ α τ α κ α ί ή φ ω ν ή τ ο υ α ν τ ή χ η σ ε τ ό ϊδ ιο α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ή ό σ ο κ ι έ κ ε ίν η τ ο ϋ Γ ι α ρ ο μ ί λ ε ίκ ο σ ι χ ρ ό ν ι α ν ω ρ ί τ ε ρ α ’ τ ίπ ο τ ε δ έ ν

μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά τ ό ν κ ά ν ε ι ν ά λ υ γ ίσ ε ι* σ τ η ρ ι γ μ έ ν ο ς σ τ ό μ π ρ ά τ σ ο π ο ύ

τ ο ϋ π ρ ό σ φ ε ρ ε ή φ ο ιτ η τ ικ ή ε ξ έ γ ε ρ σ η , α π ο μ α κ ρ υ ν ό τ α ν ά π ό τ ό ν

κ ό σ μ ο τ ώ ν π α τ έ ρ ω ν γ ιά ν ά γ ί ν ε ι , σ τ ά τ ρ ι ά ν τ α π έ ν τ ε τ ο υ χ ρ ό ν ι α ,

ε π ι τ έ λ ο υ ς ε ν ή λ ι κ ο ς .

’Έ π ε ι τ α π έ ρ α σ ε ό κ α ιρ ό ς , ή κ ό ρ η τ ο υ μ ε γ ά λ ω σ ε κ ι έ ν ι ω σ ε

ά ν ε τ α μ έ σ α σ τ ό ν κ ό σ μ ο έ τ σ ι ό π ω ς ε ί ν α ι , μ έ σ α σ τ ό ν κ ό σ μ ο τ ή ς

τ η λ ε ό ρ α σ η ς , τ ο ϋ ρ ό κ , τ ή ς δ ι α φ ή μ ι σ η ς , τ ή ς μ α ζ ι κ ή ς κ ο υ λ τ ο ύ ρ α ς

τ ώ ν μ ε λ ο δ ρ α μ ά τ ω ν τ η ς , μ έ σ α σ τ ό ν κ ό σ μ ο τ ώ ν τ ρ α γ ο υ δ ι σ τ ώ ν , τ ώ ν

α ύ τ ο κ ι ν ή τ ω ν , τ ή ς μ ό δ α ς , τ ώ ν π α ν τ ο π ω λ ε ί ω ν π ο λ υ τ ε λ ε ία ς κ α ί τ ώ ν

κ ο μ ψ ώ ν β ι ο μ ή χ α ν ω ν π ο ύ έ χ ο υ ν π ρ ο α χ θ ε ι σ έ σ τ ά ρ . *Ι κ α ν ό ς ν ά

ύ π ε ρ α σ π ί ζ ε τ α ι π ε ι σ μ α τ ικ ά τ ίς θ έ σ ε ι ς τ ο υ ε ν α ν τ ίο ν τ ώ ν κ α θ η γ η -

τ ώ ν , ε ν α ν τ ίο ν τ ώ ν μ π ά τ σ ω ν , έ ν α ν τ ί ω ν τ ώ ν ν ο μ α ρ χ ώ ν κ α ί τ ώ ν

ύ π ο υ ρ γ ώ ν , ό Π ώ λ δ έ ν ή ξ ε ρ ε κ α θ ό λ ο υ π ώ ς ν ά τ ίς υ π ε ρ α σ π ι σ τ ε ί

ε ν α ν τ ίο ν τ ή ς κ ό ρ η ς τ ο υ , π ο ύ ή θ ε λ ε ν ά κ ά θ ε τ α ι σ τ ά γ ό ν α τ ά τ ο υ

κ α ί κ α θ ό λ ο υ δ έ ν β ι α ζ ό τ α ν ν ά έ γ κ α τ α λ ε ί ψ ε ι τ ό ν κ ό σ μ ο τ ο ϋ π α τ έ -

ρ α , ό π ω ς ε κ ε ίν ο ς ε ί χ ε κ ά ν ε ι κ ά π ο τ ε , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν ά έ ν η λ ι κ ι ω θ ε ΐ .

’Α ν τ ί θ ε τ α , ή θ ε λ ε ν ά μ ε ί ν ε ι ό σ ο π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο γ ι ν ό τ α ν κ ά τ ω ά π ό

τ ή ν ι δ ι α σ τ έ γ η μ έ τ ό ν ύ π ο μ ο ν ε τ ικ ό τ η ς μ π α μ π ά , ό ό π ο ι ο ς (π ε ρ ί-

π ο υ σ υ γ κ ι ν η μ έ ν ο ς ) τ ή ς έ π έ τ ρ ε π ε ν ά κ ο ι μ ά τ α ι κ ά θ ε Σ ά β β α τ ο μ έ

τ ό ν φ ιλ α ρ ά κ ο τ η ς δ ίπ λ α σ τ ή ν κ ά μ α ρ α τ ώ ν γ ο ν ι ώ ν τ η ς .

Τ ί σ η μ α ί ν ε ι ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ίς ά π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς ό τ α ν δ έ ν

ε ίν α ι π ιά ν έ ο ς κ α ί ό τ α ν έ χ ε ι μ ία κ ό ρ η τ ε λ ε ίω ς δ ι α φ ο ρ ε τ ικ ή ά π ό

α ύ τ ό π ο ύ έ κ ε ΐ ν ο ς ή τ α ν σ τ ή ν ή λ ι κ ί α τ η ς ; Ό Π ώ λ β ρ ή κ ε ε ύ κ ο λ α

τ ή ν ά π ά ν τ η σ η : τ ό ν ά ε ί ν α ι κ α ν ε ί ς ά π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς σ η μ α ί ν ε ι ,

σ έ μ ιά τ έ τ ο ι α π ε ρ ί π τ ω σ η , ν ά τ α υ τ ίζ ε τ α ι ά π ό λ υ τ α μ έ τ ή ν κ ό ρ η τ ο υ .

Φ α ν τ ά ζ ο μ α ι τ ό ν Π ώ λ , μ α ζ ί μ έ τ ή ν ’Α ν ιέ ς κ α ί τ ή ν π ρ ιζ ίτ ,

κ α θ ι σ μ έ ν ο σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι γ ιά τ ό δ ε ί π ν ο . 'Η π ρ ι ζ ίτ , μ ι σ ο γ υ ρ ι σ μ έ

ν η σ τ ή ν κ α ρ έ κ λ α τ η ς , μ α σ ο υ λ ά ε ι κ ο ι τ ά ζ ο ν τ α ς τ ή ν ο θ ό ν η τ ή ς

τ η λ ε ό ρ α σ η ς . Κ α ν έ ν α ς ά π ό τ ο ύ ς τ ρ ε ις δ έ ν λ έ ε ι λ έ ξ η , γ ια τ ί ή

τ η λ ε ό ρ α σ η ε ί ν α ι δ υ ν α τ ά . *Ο Π ώ λ σ κ έ π τ ε τ α ι π ά ν τ ο τ ε τ ή ν ά π α ί σ ι α

π α ρ α τ ή ρ η σ η τ ο ϋ ’Α ρ κ ο ύ δ α , π ο ύ τ ό ν χ α ρ α κ τ ή ρ ι σ ε σ ύ μ μ α χ ο τ ο ϋ

171



κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ . ’Έ π ε ιτ α , τ ό γ έ λ ι ο τ ή ς π ρ ι ζ ίτ δ ι α κ ό π τ ε ι

τ ό ν ε ι ρ μ ό τ ώ ν σ κ έ ψ ε ώ ν τ ο υ : σ τ ή ν ο θ ό ν η π ε ρ ν ά ε ι μ ιά δ ι α φ ή μ ισ η :

ε ν α π α ιδ ί γ υ μ ν ό , τ ό π ο λ ύ π ο λ ύ ε ν ό ς έ τ ο υ ς , σ η κ ώ ν ε τ α ι ά π ό τ ό

δ ο χ ε ί ο τ ο υ σ έ ρ ν ο ν τ α ς π ίσ ω τ ο υ ε ν α ρ ο λ ό χ α ρ τ ί ύ γ ε ί α ς τ ο ϋ ό π ο ι ο υ

ή λ ε υ κ ό τ η τ α ξ ε τ υ λ ί γ ε τ α ι ό π ω ς ή μ ε γ α λ ο π ρ ε π ή ς ο ύ ρ ά ε ν ό ς ν υ φ ι -κ ο ύ φ ο ρ έ μ α τ ο ς . Τ ώ ρ α , ό Π ώ λ θ υ μ ά τ α ι ό τ ι τ ε λ ε υ τ α ί α ε ί χ ε π α ρ α τ η -

ρ ή σ ε ι μ έ έ κ π λ η ξ η ό τ ι ή π ρ ι ζ ίτ ο ύ δ έ π ο τ ε ε ίχ ε δ ι α β ά σ ε ι ε ν α

π ο ί η μ α τ ο ϋ Ρ ε μ π ώ . Ά ν λ η φ θ ε ΐ ύ π ό ψ η μ έ χ ρ ι π ο ι ό σ η μ ε ί ο ό ϊδ ι ο ς

ε ίχ ε α γ α π ή σ ε ι τ ό ν Ρ ε μ π ώ σ τ ή ν ή λ ι κ ί α τ η ς π ρ ι ζ ίτ , μ π ο ρ ε ΐ

δ ικ α ί ω ς ν ά τ ή ν θ ε ω ρ ή σ ε ι ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ .

Δ ο κ ι μ ά ζ ε ι κ ά π ο ια μ ε λ α γ χ ο λ ί α ά κ ο ύ γ ο ν τ α ς τ ό ά β ί α σ τ ο γ έ λ ι ο

τ ή ς κ ό ρ η ς τ ο υ , π ο ύ α γ ν ο ε ί τ ό ν μ ε γ ά λ ο π ο ι η τ ή κ α ί π ρ ο σ φ έ ρ ε ι σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς τ η λ ε ο π τ ι κ έ ς μ ω ρ ο λ ο γ ί ε ς . ’Έ π ε ι τ α α ν α ρ ω τ ιέ τ α ι:

π ρ α γ μ α τ ικ ά , γ ια τ ί ε ί χ ε τ ό σ ο π ο λ ύ α γ α π ή σ ε ι τ ό ν Ρ ε μ π ώ ; Π ώ ς ε ί χ ε

φ θ ά σ ε ι σ ’ α ύ τ ή τ ή ν ά γ ά π η ; Τ ό ν ε ί χ α ν μ α γ έ ψ ε ι τ ά π ο ι ή μ α τ ά τ ο υ ;

Ό χ ι . 'Ο Ρ ε μ π ώ μ π ε ρ δ ε υ ό τ α ν τ ό τ ε σ τ ό μ υ α λ ό τ ο υ μ έ τ ό ν Τ ρ ό

τ σ κ υ , μ έ τ ό ν π ρ ε τ ό ν , μ έ τ ό ν ά ο , μ έ τ ό ν Κ ά σ τ ρ ο , γ ιά ν ά

σ χ η μ α τ ί σ ε ι ε ν α μ ο ν α δ ι κ ό ε π α ν α σ τ α τ ι κ ό μ ε ί γ μ α . Α ύ τ ό π ο ύ π ρ ώ τ α

ά π ’ ό λ α γ ν ώ ρ ι σ ε ά π ό τ ό ν Ρ ε μ π ώ , ε ί ν α ι τ ό σ λ ό γ κ α ν π ο ύ ό λ ο ι

έ χ ο υ ν έ π α ν α λ ά β ε ι: ν ’ ά λ λ ά ξ ο υ μ ε τ ή ζ ω ή . (Σ ά ν ν ά χ ρ ε ια ζ ό τ α ν έ ν α ς

ι δ ι ο φ υ ή ς π ο ι η τ ή ς π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν ά δ ι α τ υ π ω θ ε ί μ ι ά π α ρ ό μ ο ι α

κ ο ι ν ο τ ο π ί α ...) Χ ω ρ ί ς α μ φ ι β ο λ ί α ό Π ώ λ θ ά δ ι ά β α σ ε μ ε τ ά τ ο ύ ς

σ τ ί χ ο υ ς τ ο ϋ Ρ ε μ π ώ * ή ξ ε ρ ε μ ε ρ ι κ ο ύ ς ά π ό α ύ τ ο ύ ς ά π έ ξ ω κ α ί τ ο ύ ς

ά γ α π ο ϋ σ ε . Π ο τ έ ό μ ω ς δ έ ν δ ιά β α σ ε ό λ α τ ά π ο ιή μ α τ α : τ ο ϋ ε ίχ α ν

ά ρ έ σ ε ι μ ό ν ο ε κ ε ίν ο ι γ ιά τ ο ύ ς ο π ο ί ο υ ς τ ο ϋ ε ί χ ε μ ι λ ή σ ε ι τ ο

π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο υ , π ο ύ ε ί χ ε μ ι λ ή σ ε ι γ Γ α ύ τ ο ύ ς χ ά ρ η σ τ ή σ ύ σ τ α σ η

ε ν ό ς ά λ λ ο υ π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο ς . Ό Ρ ε μ π ώ λ ο ι π ό ν δ έ ν ύπήρξε ο

α ι σ θ η τ ικ ό ς τ ο υ έ ρ ω τ α ς κ α ί π ι θ α ν ό ν ούδέποτε γ ν ώ ρ ι σ ε ε ν α ν

α ι σ θ η τ ι κ ό έ ρ ω τ α . Ε ί χ ε στρατολογηθει ύ π ό τό λάβαρο τ ο ϋ Ρ ε μ π ώ

όπως στρατολογεΐται κανείς ύπό μια σημαία, όπως σ τ ρ α τ ο λ ο γ ε ί

τ α ι σ ’ έ ν α π ο λ ι τ ι κ ό κόμμα, όπως γίνεται οπαδός μιας ποδοσφαι-

ρ ι κ ή ς ο μ ά δ α ς , Σ τ ή ν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τη τ α , τ ί τ ο ϋ ά π έ φ ε ρ α ν ο ί σ τ ί χ ο ι

τ ο ϋ Ρ ε μ π ώ ; Τ ί π ο τ α π α ρ α π ά ν ο ) ά π ό τ ή ν ύ π ε ρ η φ ά ν ε ι α ν ά ανήκει ο

α ύ τ ο ύ ς π ο ύ ά γ α π ο υ σ α ν τ ο ύ ς σ τ ίχ ο υ ς τ ο ϋ Ρ ε μ π ώ .

Ό Π ώ λ ξ α ν α γ ύ ρ ιζ ε πάντα σ τ ή ν π ρ ό σ φ α τ η σ υ ζ ή τ η σ ή του μ ε

172



τ ό ν ’Α ρ κ ο ύ δ α : ν α ί , ύ π ε ρ έ β α λ λ ε , α φ η ν ό τ α ν ν ά π α ρ α σ ύ ρ ε τ α ι ά π ό

τ ίς π α ρ α δ ο ξ ο λ ο γ ί ε ς , π ρ ο κ α λ ο ύ σ ε τ ό ν ’Α ρ κ ο ύ δ α κ α ί ό λ ο υ ς τ ο ύ ς

ά λ λ ο υ ς , ά λ λ ά στό τ έ λ ο ς τ έ λ ο ς , δ έ ν έ λ ε γ ε τ ή ν ά λ ή θ ε ια ; Α ύ τ ό π ο ύ

μέ τ ό σ ο σ ε β α σ μ ό ό ’ Α ρ κ ο ύ δ α ς ο ν ο μ ά ζ ε ι «ή κ ο υ λ τ ο ύ ρ α », δ έ ν

ε ίν α ι ή χ ί μ α ι ρ α μ α ς , κ ά τ ι ω ρ α ί ο κ α ί π ο λ ύ τ ι μ ο , σ ί γ ο υ ρ α , ά λ λ ά π ο ύ

μ ά ς ά φ ο ρ ά π ο λ ύ λ ι γ ό τ ε ρ ο ά π ό ό σ ο τ ο λ μ ο ύ μ ε ν ά ο μ ο λ ο γ ή σ ο υ μ ε ;

Λ ί γ ε ς μ έ ρ ε ς π ρ ί ν , ό Π ώ λ ε ί χ ε ά ν α π τ ύ ξ ε ι μ π ρ ο σ τ ά σ τ ή ν

π ρ ιζ ίτ , π ρ ο σ π α θ ώ ν τ α ς ν ά έ π α ν α λ ά β ε ι τ ο ύ ς ίδ ι ο υ ς ό ρ ο υ ς , τ ίς

σ κ έ ψ ε ις π ο ύ ε ίχ α ν τ α ρ ά ξ ε ι τ ό ν ’Α ρ κ ο ύ δ α . ’Ή θ ε λ ε ν ά δ ε ι τ ίς

ά ν τ ιδ ρ ά σ ε ι ς τ ή ς κ ό ρ η ς τ ο υ . ’ Ο χ ι μ ό ν ο δ έ ν σ κ α ν δ α λ ί σ τ η κ ε ά π ό

τ ίς π ρ ο κ λ η τ ι κ έ ς δ ι α τ υ π ώ σ ε ις , ά λ λ ά έ δ ε ι ξ ε δ ι α τ ε θ ε ιμ έ ν η ν ά π ρ ο -

χ ω ρ ή σ ε ι π ο λ ύ π α ρ α π έ ρ α . Ν ά τ ί ά φ ο ρ ο ϋ σ ε τ ό ν Π ώ λ . Γ ι α τ ί

δ ε ν ό τ α ν ό λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο μ έ τ ή ν κ ό ρ η τ ο υ κ α ί, ά π ό μ ε ρ ι κ ά

χ ρ ό ν ι α ή δ η , τ ή ς ζ η τ ο ύ σ ε τ ή γ ν ώ μ η τ η ς γ ιά ό λ α τ ά π ρ ο β λ ή μ α τ α

π ο ύ σ υ ν α ν τ ο ύ σ ε . ’Ί σ ω ς σ τ ή ν ά ρ χ ή ν ά τ ό έ κ α ν ε μ έ μ ιά π α ι δ α γ ω γ ι-

κ ή φ ρ ο ν τ ίδ α , γ ιά ν ά τ ή ν ύ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ν ά ά σ χ ο λ η θ ε ΐ μ έ σ ο β α ρ ά

π ρ ά γ μ α τ α , ά λ λ ά σ ύ ν τ ο μ α ο ί ρ ό λ ο ι ά ν τ ισ τ ρ ά φ η κ α ν ε ξ ύ φ α ρ π α γ ή ς :

ε κ ε ίν ο ς δ έ ν έ μ ο ι α ζ ε π ι ά μ έ δ ά σ κ α λ ο π ο ύ μ έ τ ίς ε ρ ω τ ή σ ε ι ς τ ο υ έ ν θ α ρ ρ ύ ν ε ι μ ιά δ ε ιλ ή μ α θ ή τ ρ ι α , ά λ λ ά μ ’ έ ν α ν ά ν τ ρ α ό χ ι π ο λ ύ

σ ί γ ο υ ρ ο γ ι ά τ ό ν ε α υ τ ό τ ο υ π ο ύ σ υ μ β ο υ λ ε ύ ε τ α ι μ ι ά μ ά ν τ ι σ σ α .

Δ έ ν ά π α ιτ ε ΐς ά π ό μ ιά μ ά ν τ ι σ σ α ν ά έ χ ε ι μ ε γ ά λ η σ ο φ ί α (ό Π ώ λ

δ έ ν έ τ ρ ε φ ε π ο λ λ έ ς α ύ τ α π ά τ ε ς γ ι ά τ ά τ α λ έ ν τ α ή τ ίς γ ν ώ σ ε ις τ ή ς

κ ό ρ η ς τ ο υ ), ά λ λ ά ν ά ε ί ν α ι σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν η μ έ σ ω ά ό ρ α τ ω ν σ ω λ η ν ώ -

σ ε ω ν μ έ μ ι ά δ ε ξ α μ ε ν ή σ ο φ ί α ς τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν η έ ξ ω ά π ό α ύ τ ή ν .

"Ο τ α ν ή π ρ ι ζ ίτ τ ο ϋ έ ξ έ θ ε τ ε τ ίς ά π ό ψ ε ις τ η ς , δ έ ν τ ίς ά π έ δ ι δ ε σ τ ή ν π ρ ο σ ω π ι κ ή π ρ ω τ ο τ υ π ί α τ ή ς κ ό ρ η ς τ ο υ , ά λ λ ά σ τ ή μ ε γ ά λ η

σ υ λ λ ο γ ικ ή σ ο φ ί α τ ώ ν ν έ ω ν π ο ύ έ κ φ ρ ά ζ ο ν τ α ν μ έ τ ό δ ικ ό τ η ς

σ τ ό μ α · έ τ σ ι , τ ή ν ά κ ο υ γ ε μ έ μ ιά ό λ ο κ α ί α ύ ξ α ν ό μ ε ν η ε μ π ι σ τ ο -

σ ύ ν η .

* Η ’ Α ν ιέ ς ε ίχ ε σ η κ ω θ ε ί ά π ό τ ό τ ρ α π έ ζ ι κ α ί μ ά ζ ε υ ε τ ά π ιά τ α γ ιά

ν ά τ ά π ά ε ι σ τ ή ν κ ο υ ζ ί ν α , ή π ρ ι ζ ί τ ε ίχ ε γ υ ρ ί σ ε ι τ ή ν κ α ρ έ κ λ α της

α π έ ν α ν τ ι π λ έ ο ν ά π ό τ ή ν ο θ ό ν η , κ α ί ό Π ώ λ έ μ ε ν ε σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι, μ ό ν ο ς . Σ κ έ φ θ η κ ε έ ν α π α ι χ ν ί δ ι σ υ ν α ν α σ τ ρ ο φ ώ ν π ο ύ έ π α ι ζ α ν ο ί

γονείς τ ο υ . Δ έ κ α π ρ ό σ ω π α γ υ ρ ί ζ ο υ ν γ ύ ρ ω ά π ό δ έ κ α κ α ρ έ κ λ ε ς κ α ί,

σ 5 έ ν α σ ι ν ι ά λ ο , π ρ έ π ε ι ό λ ο ι ν ά κ α θ ί σ ο υ ν . Κάθε καρέκλα έ χ ε ι μ ιά

173



ε π ι γ ρ α φ ή . Σ ’ έ κ ε ίν η π ο ύ τ ο ϋ έ λ α χ ε , μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς ν ά δ ι α β ά σ ε ι:

ν ε υ μ α τ ώ δ η ς σ ύ μ μ α χ ο ς τ ο υ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ . Ξ έ ρ ε ι δ τ ι τ ό

π α ι χ ν ί δ ι έ χ ε ι τ ε λ ε ι ώ σ ε ι κ ι δ τ ι θ ά μ ε ίν ε ι κ α θ ι σ μ έ ν ο ς σ ’ α ύ τ ή τ ή ν κ α ρ έ κ λ α γ ιά δ λ η τ ο υ τ ή ζ ω ή .

Τ ί ν ά κ ά ν ε ι; Έ ξ α λ λ ο υ , γ ιά π ο ι ό λ ό γ ο έ ν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς δ έ ν θ ά

ή τ α ν ό σ ύ μ μ α χ ο ς τ ο ϋ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ ; Θ ά έ π ρ ε π ε ν ά π α ί ξ ε ι

γ ρ ο θ ι έ ς μ α ζ ί τ ο υ ς ; Γ ιά ν ά φ τ ύ σ ο υ ν π ά ν ω σ τ ό φ έ ρ ε τ ρ ό τ ο υ ;

Κ α ί π ά λ ι , ά κ ο υ σ ε τ ό γ έ λ ι ο τ ή ς π ρ ι ζ ίτ κ α ί ά μ έ σ ω ς τ ο ϋ ή ρ θ ε

σ τ ό ν ο ϋ έ ν α ς ά λ λ ο ς ο ρ ι σ μ ό ς , ό π ι ό π α ρ ά δ ο ξ ο ς , ό π ι ό ρ ιζ ι κ ό ς . Τ ο ϋ

ά ρ ε σ ε σ έ σ η μ ε ίο π ο ύ τ ό ν έ κ α ν ε ν ά ξ ε χ ά σ ε ι τ ή λ ύ π η τ ο υ . ’Ι δ ο ύ ό ο ρ ι σ μ ό ς α ύ τ ό ς : τ ό ν ά ε ί ν α ι κ α ν ε ίς ά π ό λ υ τ α σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς , ε ίν α ι τ ό

ν ά ε ίν α ι ό σ ύ μ μ α χ ο ς τ ο ϋ κ ά θ ε ν ε κ ρ ο θ ά φ τ η τ ο υ .

1



Τ ό ν ά ε ίν α ι κ α ν ε ίς θ ύ μ α τ ή ς δ ό ξ α ς τ ο ν

Τ ο Ν Α Π Ε Ι Σ στόν Μ περνάρ «παντρέψ ου με!» ήταν λάθος, έτσι κι

αλλιώ ς* νά τοϋ πεις μετά τήν προαγω γή του σέ σκέτο γάιδαρο,

ήταν ένα λάθος τόσο μεγάλο όσο καί τό Λ ευκόν ’Ό ρος. Γ ιατί

πρέπει νά ληφθει ύπόψ η μιά περίσταση πού εκ πρώ της όψ εω ςμοιάζει τελείω ς απίθανη, άλλά πού ή ύπενθύμισή της είναι

αναγκαία άν θέλει κανείς νά καταλάβει τόν Μ περνάρ: άν εξαιρέ

σουμε μιά παιδική ιλαρά, δέν είχε ποτέ άρρω στήσει, ό μόνος

θάνατος πού ειχε δει κοντά του ήταν εκείνος τοϋ λαγω νικού τοϋ

πατέρα του καί, πέρα άπό κάτι κακούς βαθμούς στίς εξετάσεις,

δέν ειχε γνω ρίσει καμιά άποτυχία· είχε ζήσει μέσα στή βεβαιότη

τα ότι εκ φύσεω ς ήταν προορισμένος γιά τήν εύτυχία καίήταν σέόλον τόν κόσμο συμπαθής. Ή προαγω γή του στό βαθμό τοϋ

γαϊδάρου ήταν τό πρώ το χτύπημα τής μοίρας πού είχε δεχτεί.

Μ ιά παράξενη σύμπτω ση παρουσιάστηκε τότε. Π ερίπου τήν

ιδια στιγμή, οι εικονολόγοι εξαπέλυσαν μιά μεγάλη διαφ ημιστι

κή εκστρατεία γιά τόν ραδιοφ ω νικό σταθμό τοϋ Μ περνάρ, έτσι

πού τό έγχρω μο πορτραιτο τής συντακτικής ομάδας άπλώ θηκε σέ

γιγαντοαφίσες τοιχοκολλημένες σέ όλη τή Γαλλία: όλοι είχανγιά φόντο ένα γαλάζιο ούρανό, φορούσαν άσπρα πουκάμισα μέ

τά μανίκια γυρισμένα καί είχαν τό στόμα άνοιχτό: γελούσαν.

Π εριδιαβάζοντας στό Π αρίσι, ό Μ περνάρ αισθάνθηκε πρώ τα

άναστατω μένος άπό ύπερηφάνεια. Μ ετά άπό μία ή δύο εβδομά

δες, όμω ς, καθαρής δόξας, ό κοιλαράς δράκος ήρθε νά τοϋ δώ σει

χαμογελαστός έναν κύλινδρο άπό χαρτόνι. ’Ά ν αύτό είχε γίνει

νω ρίτερα, όταν τό γιγαντιαιο πορτραιτο δέν ήταν άκόμα σέ κοινή

θέα, ό Μ περνάρ θά ειχε χω ρίς άμφιβολία ύπομείνει καλύτερα τό

σόκ. Ή δόξα τής φω τογραφίας, όμω ς, ήταν σάν ένα είδος

άντήχησης στήν καταισχύνη τής διπλώματος* τήν μεγαλοποίησε.

Ν ά διαβάσεις στή Μ ό ν τ ότι ένας άγνω στος, κάποιος Μ περνάρ

i fh



π ε ρ τ ρ ά ν , π ρ ο ή χ θ η σ έ σ κ έ τ ο γ ά ι δ α ρ ο ε ί ν α ι ε ν α π ρ ά γ μ α * κ ι ε ίν α ι

ά λ λ ο π ρ ά γ μ α ν ά π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί σ α ι τ ή ν π ρ ο α γ ω γ ή ε ν ό ς α ν θ ρ ώ π ο υ

τ ο ϋ ό π ο ι ο υ ή φ ω τ ο γ ρ α φ ία α π λ ώ ν ε τ α ι σ έ ό λ ο υ ς τ ο ύ ς τ ο ί χ ο υ ς . ' Η

δ ό ξ α π ρ ο σ θ έ τ ε ι σ έ ό λ α ό σ α μ ά ς σ υ μ β α ί ν ο υ ν μ ι ά ε κ α τ ο ν τ α π λ ά σ ι α η χ ώ . Δ έ ν ε ί ν α ι κ α θ ό λ ο υ ε ύ χ ά ρ ι σ τ ο ν ά π ε ρ ι δ ι α β ά ζ ε ι ς μ έ σ α σ τ ό ν

κ ό σ μ ο σ έ ρ ν ο ν τ α ς π ίσ ω σ ο υ μ ι ά ή χ ώ . ' Ο π ε ρ ν ά ρ κ α τ ά λ α β ε

ξ α φ ν ικ ά π ό σ ο ε ύ ά λ ω τ ο ς ε ί χ ε γ ί ν ε ι τ ώ ρ α τ ε λ ε υ τ α ί α , κ α ί σ κ έ φ θ η κ ε

ό τ ι ή δ ό ξ α ή τ α ν ά κ ρ ι β ώ ς α ύ τ ό π ο ύ ο ύ δ έ π ο τ ε ε ί χ ε φ ι λ ο δ ο ξ ή σ ε ι.

9Ε ξ υ π α κ ο ύ ε τ α ι ό τ ι ε ίχ ε ε π ι θ υ μ ή σ ε ι τ ή ν ε π ιτ υ χ ί α , ά λ λ ά ά λ λ ο

ε ίν α ι ή ε π ι τ υ χ ί α κ ι ά λ λ ο ε ί ν α ι ή δ ό ξ α . ’Ε π ι τ υ χ ί α σ η μ α ί ν ε ι ό τ ι

ε ν α ς ά ρ ι θ μ ό ς ά ν θ ρ ώ π ω ν σ ά ς γ ν ω ρ ί ζ ο υ ν χ ω ρ ί ς ε σ ε ί ς ν ά τ ο ύ ς γ ν ω ρ ί ζ ε τ ε * σ έ ό ,τ ι σ ά ς ά φ ο ρ ά , π ι σ τ ε ύ ο υ ν ό τ ι ό λ α τ ο ύ ς ε π ι τ ρ έ π ο -

ν τ α ι, θ έ λ ο υ ν ό λ α ν ά τ ά ξ έ ρ ο υ ν γ ιά σ ά ς κ α ί σ υ μ π ε ρ ι φ έ ρ ο ν τ α ι σ ά ν

ν ά τ ο ύ ς ά ν ή κ ε τ ε . ’Η θ ο π ο ι ο ί , τ ρ α γ ο υ δ ι σ τ έ ς , π ο λ ι τ ι κ ο ί , δ ο κ ι μ ά -

ζ ο υ ν σ ί γ ο υ ρ α ε ν α ε ί δ ο ς ή δ ο ν ή ς σ τ ό ν ά π ρ ο σ φ έ ρ ο ν τ α ι έ τ σ ι σ τ ο ύ ς

ά λ λ ο υ ς . Α ύ τ ή τ ή ν η δ ο ν ή , ό μ ω ς , ό π ε ρ ν ά ρ δ έ ν τ ή ν ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε .

Π ο λ ύ π ρ ό σ φ α τ α , π α ί ρ ν ο ν τ α ς σ υ ν έ ν τ ε υ ξ η ά π ό έ ν α ν ή θ ο π ο ι ό π ο ύ ό

γ ι ό ς τ ο υ ή τ α ν ά ν α κ α τ ω μ έ ν ο ς σ έ μ ι ά σ κ ο τ ε ιν ή ύ π ό θ ε σ η , ε ί χ ε δ ι α σ κ ε δ ά σ ε ι β λ έ π ο ν τ α ς π ό σ ο ή δ ό ξ α α ύ τ ο ϋ τ ο ϋ ά ν θ ρ ώ π ο υ γ ι ν ό -

τ α ν ή ά χ ί λ λ ε ι ο ς π τ έ ρ ν α τ ο υ , τ ό ά δ ύ ν α τ ο σ η μ ε ίο τ ο υ , τ ό φ ο ρ τ ίο

τ ο υ , ή χ α ί τ η ά π ’ ό π ο υ μ π ο ρ ο ύ σ ε ς ν ά τ ό ν ά ρ π ά ξ ε ι ς , ν ά τ ό ν

τ α ρ α κ ο υ ν ή σ ε ι ς χ ω ρ ί ς π ι ά ν ά τ ό ν ά φ ή σ ε ι ς . ' Ο π ε ρ ν ά ρ ή θ ε λ ε ν ά

ε ίν α ι α ύ τ ό ς π ο ύ θ έ τ ε ι τ ίς ε ρ ω τ ή σ ε ις κ ι ό χ ι ε κ ε ίν ο ς π ο ύ ε ίν α ι

ύ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ο ς ν ά ά π α ν τ ά . Τ ώ ρ α , ή δ ό ξ α ά ν ή κ ε ι σ ’ α ύ τ ό ν π ο ύ

ά π α ν τ ά κ ι ό χ ι σ ’ α ύ τ ό ν π ο ύ ρ ω τ ά ε ι. Ό ά ν θ ρ ω π ο ς π ο ύ ά π α ν τ ά

ε ίν α ι κ ά τ ω ά π ό τ ό φ ώ ς τ ώ ν π ρ ο β ο λ έ ω ν , ό ά ν θ ρ ω π ο ς π ο ύ ρ ω τ ά ε ι

φ ω τ ο γ ρ α φ ί ζ ε τ α ι ά π ’ τ ή ρ ά χ η . Ε ί ν α ι ό Ν ί ξ ο ν κ ι ό χ ι ό Γ ο ύ

ν τ γ ο υ ω ρ ν τ π ο ύ ε μ φ α ν ί ζ ε τ α ι ό λ ο φ ώ τ ισ τ ο ς . Ό π ε ρ ν ά ρ δ έ ν ε π ι -

θ υ μ ε ί τ ή δ ό ξ α έ κ ε ίν ο υ π ο ύ ο ί π ρ ο β ο λ ε ίς ε ί ν α ι σ τ ρ α μ μ έ ν ο ι ε π ά ν ω

τ ο υ , ά λ λ ά τ ή ν ε ξ ο υ σ ί α έ κ ε ί ν ο υ π ο ύ π α ρ α μ έ ν ε ι σ τ ή σ κ ιά . ’ Ε π ι θ υ -

μ ε ί τ ή δ ύ ν α μ η τ ο ϋ κ υ ν η γ ο ύ π ο ύ σ κ ο τ ώ ν ε ι μ ιά τ ίγ ρ η κ ι ό χ ι τ ή

δ ό ξ α τ ή ς τ ίγ ρ η ς π ο ύ τ ή θ α υ μ ά ζ ο υ ν α ύ τ ο ί π ο ύ θ ά τ ή ν χ ρ η σ ι μ ο -

π ο ι ή σ ο υ ν γ ιά χ α λ ί .

’ Α λ λ ά ή δ ό ξ α δ έ ν ε ίν α ι ί δ ι ο ν τ ώ ν διάσημων ά ν θ ρ ώ π ω ν . Ό

κ α θ έ ν α ς γ ν ω ρ ί ζ ε ι μ ιά φ ο ρ ά τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν τ ή μικρή τ ο υ δ ό ξ α κ α ί

176



δ ο κ ιμ ά ζ ε ι τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν γ ι ά μ ιά σ τ ιγ μ ή τ ό ϊδ ι ο π ο ύ δ ο κ ί μ α σ ε ή

Γ κ ρ έ τ α Γ κ ά ρ μ π ο , ό Ν ί ξ ο ν ή μ ιά τ ίγ ρ η γ δ α ρ μ έ ν η . Τ ό α ν ο ι χ τ ό

σ τ ό μ α τ ο ύ π ε ρ ν ά ρ γ ε λ ο ϋ σ ε σ έ ό λ ο υ ς τ ο ύ ς τ ο ίχ ο υ ς τ ή ς π ό λ η ς

κ α ί ε κ ε ί ν ο ς α ι σ θ α ν ό τ α ν σ ά ν ά τ ό ν δ ια π ό μ π ε υ α ν δ η μ ό σ ια : ό λ ο ς ό κ ό σ μ ο ς τ ό ν έ β λ ε π ε , τ ό ν π ε ρ ι ε ρ γ α ζ ό τ α ν , τ ό ν έ κ ρ ι ν ε . "Ο τ α ν ή

Λ ώ ρ α τ ο ϋ ε ί π ε « π ε ρ ν ά ρ , π α ν τ ρ έ ψ ο υ μ ε !», τ ή φ α ν τ ά σ τ η κ ε ν ά

τ ή ν δ ι α π ο μ π ε ύ ο υ ν σ τ ό π λ ε υ ρ ό τ ο υ . Κ α ί ξ α φ ν ικ ά (π ο τ έ π ρ ί ν δ έ ν

ε ίχ ε σ υ μ β ε ΐ α ύ τ ό ), τ ο ϋ φ ά ν η κ ε γ ρ ι ά , δ υ σ ά ρ ε σ τ α ε κ κ ε ν τ ρ ι κ ή κ α ί

έ λ α φ ρ ώ ς γ ε λ ο ί α .

"Ο λ ο α ύ τ ό ή τ α ν ά κ ό μ α π ιό κ ο υ τ ό , κ α θ ώ ς π ο τ έ δ έ ν ε ί χ ε τ ό σ ο

τ ή ν α ν ά γ κ η τ η ς . Γ ιά ε κ ε ίν ο ν , ό π ιό σ ω τ ή ρ ιο ς έ ρ ί ο τ α ς π α ρ α μ έ ν ε ι π ά ν τ ο τ ε ό έ ρ ω τ α ς γ ι ά μ ιά γ υ ν α ί κ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η , ύ π ό τ ή ν π ρ ο ϋ π ό -

θ ε σ η ό τ ι ό έ ρ ω τ α ς α ύ τ ό ς γ ί ν ε τ α ι ά κ ό μ α π ι ό κ ρ υ φ ό ς κ α ί ό τ ι ή

γ υ ν α ί κ α α ύ τ ή δ ε ίχ ν ε ι ά κ ό μ η π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ η σ ύ ν ε σ η κ α ί δ ι α κ ρ ιτ ι-

κ ό τ η τ α . ’Ά ν , ά ν τ ί ν ά τ ο ϋ π ρ ο τ ε ίν ε ι ά ν ο ή τ ω ς γ ά μ ο , ή Λ ώ ρ α ε ίχ ε

ά π ο φ α σ ί σ ε ι ν ά φ τ ιά ξ ε ι ά π ό τ ό ν έ ρ ω τ ά τ ο υ ς έ ν α κ ά σ τ ρ ο π ο λ υ τ ε -

λ ε ί α ς μ α κ ρ ιά ά π ό τ ή ν δ η μ ό σ ι α ζ ω ή , δ έ ν θ ά έ π ρ ε π ε ν ά φ ο β ά τ α ι

μ ή π ω ς χ ά σ ε ι τ ό ν π ε ρ ν ά ρ . Β λ έ π ο ν τ α ς ό μ ω ς τ ή γ ιγ α ν τ ι α ί α φ ω τ ο γ ρ α φ ί α σ έ κ ά θ ε γ ω ν ι ά τ ο ϋ δ ρ ό μ ο υ , ή Λ ώ ρ α τ ή ν σ υ ν δ ύ α σ ε μ έ

τ ή ν κ α ι ν ο ύ ρ γ ια σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά τ ο ϋ έ ρ α σ τ ή τ η ς , μ έ τ ίς σ ι ω π έ ς τ ο υ ,

μ έ τ ό ά φ η ρ η μ έ ν ο τ ο υ ύ φ ο ς , κ α ί ε ί χ ε χ ω ρ ί ς δ ι σ τ α γ μ ό κ α τ α λ ή ξ ε ι

σ τ ό σ υ μ π έ ρ α σ μ α ό τ ι ή έ π ι τ υ χ ία ε ίχ ε φ έ ρ ε ι σ τ ό ν κ ό σ μ ο τ ο υ μ ιά

ά λ λ η γ υ ν α ί κ α π ο ύ ά π α σ χ ο λ ο ϋ σ ε κ ά θ ε σ κ έ ψ η τ ο υ . Κ α ί κ α θ ώ ς ή

Λ ώ ρ α δ έ ν ή θ ε λ ε ν ά π α ρ α δ ο θ ε ΐ χ ω ρ ί ς μ ά χ η , ε ί χ ε π ε ρ ά σ ε ι σ τ ή ν

έ π ί θ ε σ η .

Κ α τ α λ α β α ί ν ε τ ε τ ώ ρ α γ ια τ ί ό π ε ρ ν ά ρ ο π ι σ θ ο χ ω ρ ο ύ σ ε . "Ο -

τ α ν ό έ ν α ς έ π ιτ ίθ ε τ α ι, ό ά λ λ ο ς ο π ι σ θ ο χ ω ρ ε ί, ε ίν α ι ό κ α ν ό ν α ς .

"Ο π ω ς κ α θ έ ν α ς γ ν ω ρ ί ζ ε ι , ή ά ν α δ ί π λ ω σ η ε ί ν α ι ή π ι ό δ ύ σ κ ο λ η

π ο λ ε μ ι κ ή κ ί ν η σ η . ' Ο π ε ρ ν ά ρ τ ή ν έ ξ ε τ έ λ ε σ ε μ έ τ ή ν ά κ ρ ίβ ε ια

ε ν ό ς μ α θ η μ α τ ικ ο ύ : ε ν ώ λ ί γ ο κ α ιρ ό π ρ ί ν π ε ρ ν ο ύ σ ε τ έ σ σ ε ρ ι ς

ν ύ χ τ ε ς τ ή ν ε β δ ο μ ά δ α σ τ ή Λ ώ ρ α , π ε ρ ι ο ρ ί σ τ η κ ε σ έ δ ύ ο · ε ν ώ

έ φ ε υ γ α ν μ α ζ ί ό λ α τ ά σ α β β α τ ο κ ύ ρ ι α κ α , δ έ ν τ ή ς ά φ ιέ ρ ω ν ε π ι ά

π α ρ α π ά ν ω ά π ό μ ία Κ υ ρ ι α κ ή σ τ ίς δ ύ ο κ α ί ε τ ο ιμ ά σ τ η κ ε γ ιά

κ α ι ν ο ύ ρ γ ιο υ ς π ε ρ ι ο ρ ισ μ ο ύ ς . Ε ί χ ε τ ή ν ε ν τ ύ π ω σ η ε ν ό ς κ ο σ μ ο ν α ύ -

τ η π ο ύ , ξ α ν α μ π α ίν ο ν τ α ς σ τ ή σ τ ρ α τ ό σ φ α ι ρ α , έ π ρ ε π ε ν ά φ ρ ε ν ά ρ ε ι

12 177



α π ό τ ο μ α . Φ ρ έ ν α ρ ε λ ο ι π ό ν μ έ σ ύ ν ε σ η κ α ί μ έ α π ο φ α σ ι σ τ ικ ό τ η τ α ,

ε ν ό σ ω ή χ α ρ ι τ ό β ρ υ τ η κ α ί μ η τ ρ ι κ ή τ ο υ ε ρ ω μ έ ν η ε ξ α φ α ν ι ζ ό τ α ν

κ ά τ ω ά π ό τ ά μ ά τ ια τ ο υ . Σ τ ή θ έ σ η τ η ς , ύ π ή ρ χ ε μ ιά ε ρ ι σ τ ικ ή

γ υ ν α ί κ α , σ τ ε ρ η μ έ ν η ά π ό σ ω φ ρ ο σ ύ ν η ό π ω ς κ α ί ά π ό ω ρ ι μ ό τ η τ α ,

κ α ί δ υ σ ά ρ ε σ τ α δ ρ α σ τ ή ρ ι α .

'Ο ’Α ρ κ ο ύ δ α ς τ ο ϋ ε ί π ε μ ιά μ έ ρ α : «Γ ν ώ ρ ι σ α τ ή μ ν η σ τ ή σ ο υ ».

Ό π ε ρ ν ά ρ κ ο κ κ ί ν η σ ε ά π ό ν τ ρ ο π ή .

Ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς σ υ ν έ χ ισ ε : « ο ϋ μ ί λ η σ ε γ ιά κ ά π ο ι α π α ρ ε ξ ή γ η -

σ η μ ε τ α ξ ύ σ α ς . Ε ίν α ι σ υ μ π α θ η τ ικ ή γ υ ν α ίκ α . Ν ά ε ί σ α ι ε ύ γ ε ν ι κ ό ς

μ α ζ ί τ η ς ».

Ό π ε ρ ν ά ρ χ λ ώ μ ι α σ ε ά π ό λ ύ σ σ α . Ξ έ ρ ο ν τ α ς ό τ ι ό ’Α ρ κ ο ύ δ α ς

ή τ α ν ά ν ί κ α ν ο ς ν ά κ ρ α τ ή σ ε ι τ ή γ λ ώ σ σ α τ ο υ , ή τ α ν σ ί γ ο υ ρ ο ς ό τ ι

ό λ ο ς ό σ τ α θ μ ό ς ή ξ ε ρ ε τ ώ ρ α τ ή ν τ α υ τ ό τ η τ α τ ή ς φ ίλ η ς τ ο υ . έ χ ρ ι

τ ό τ ε , ή σ χ έ σ η μ έ μ ιά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η γ υ ν α ί κ α τ ο ϋ ε ί χ ε φ α ν ε ί μ ιά

χ α ρ ι τ ω μ έ ν η δ ι α σ τ ρ ο φ ή , ε ν α τ ό λ μ η μ α σ χ ε δ ό ν * τ ώ ρ α , ό μ ω ς , κ α τ α -

λ ά β α ι ν ε ό τ ι ο ι σ υ ν ά δ ε λ φ ο ί τ ο υ δ έ ν έ β λ ε π α ν σ ’ α ύ τ ό π α ρ ά μ ιά ν έ α

ε π ιβ ε β α ί ω σ η τ ή ς γ α ϊ δ ο υ ρ ο σ ύ ν η ς τ ο υ .

«Γ ια τ ί π η γ α ί ν ε ις κ α ί π α ρ α π ο ν ι έ σ α ι σ έ ξ έ ν ο υ ς ;

— Σ έ ξ έ ν ο υ ς ; Γ ιά π ο ι ό ν μ ιλ ά ς ;

— Γ ιά τ ό ν ’Α ρ κ ο ύ δ α .

— Τ ό ν ν ό μ ι ζ α φ ί λ ο σ ο υ !

— ’Α κ ό μ α κ ι ά ν ή τ α ν φ ί λ ο ς μ ο υ , γ ι α τ ί ν ά τ ο ϋ δ ι η γ η θ ε ΐς τ ή ν

π ρ ο σ ω π ι κ ή μ α ς ζ ω ή ;»

’Α π ά ν τ η σ ε θ λ ιμ μ έ ν α : «Δ έ ν κ ρ ύ β ω τ ό ν έ ρ ω τ ά μ ο υ γ ιά σ έ ν α .

Π ρ έ π ε ι ν ά τ ό ν ά π ο σ ι ω π ή σ ω ; ή π ω ς ν τ ρ έ π ε σ α ι γ ιά μ έ ν α ;»

Ό π ε ρ ν ά ρ δ έ ν ά π ά ν τ η σ ε τ ίπ ο τ α . Ν α ί , ν τ ρ ε π ό τ α ν γ Γ α ύ τ ή ν . Ν τ ρ ε π ό τ α ν γ Γ α ύ τ ή ν , έ σ τ ω κ ι ά ν ή τ α ν ε ύ τ υ χ ισ μ έ ν ο ς μ α ζ ί τ η ς .

Ά λ λ ά ή τ α ν ε ύ τ υ χ ισ μ έ ν ο ς μ α ζ ί τ η ς μ ό ν ο σ τ ίς σ τ ιγ μ έ ς π ο ύ ξ ε -

χ ν ο ύ σ ε ό τ ι ν τ ρ ε π ό τ α ν γ Γ α ύ τ ή ν .

178



'Ο ά γ ώ ν α ς

Ε π ι β ά τ η ς σ τ ό δ ι α σ τ η μ ό π λ ο ι ο τ ο ϋ έ ρ ω τ α , ή Λ ώ ρ α δ έ ν α ν ε χ ό τ α ν

τ ή ν α π ο κ ά λ υ ψ η .

«Τ ί έ χ ε ις ; Σ έ π α ρ α κ α λ ώ , έ ξ ή γ η σ έ μ ο υ .

— Τ ίπ ο τ α δ έ ν ε χ ω .

— ’Έ χ ε ι ς ά λ λ ά ξ ε ι.

—’Έ χ ω α ν ά γ κ η ν ά μ έ ν ω μ ό ν ο ς μ ο υ .

— Σ υ ν έ β η κ ά τ ι;

—’Έ χ ω σ κ ο τ ο ϋ ρ ε ς .

—"Α ν έ χ ε ις σ κ ο τ ο ϋ ρ ε ς , ε ίν α ι ε ν α ς λ ό γ ο ς π α ρ α π ά ν ω γ ιά ν ά μ ή

μ έ ν ε ι ς μ ό ν ο ς . "Ο τ α ν έ χ ε ι κ α ν ε ί ς σ κ ο τ ο ϋ ρ ε ς ε ίν α ι π ο ύ χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι

τ ό ν ά λ λ ο ν ».

ιά Π α ρ α σ κ ε υ ή , έ φ υ γ ε γ ιά τ ό ε ξ ο χ ι κ ό τ ο υ σ π ί τ ι χ ω ρ ί ς ν ά τ ή ν

κ α λ έ σ ε ι . Π α ρ 5 ό λ α α ύ τ ά , τ ό Σ ά β β α τ ο , έ κ ε ί ν η ξ ε μ π α ρ κ ά ρ ι σ ε σ τ ό

σ π ί τ ι τ ο υ . Γ ν ώ ρ ιζ ε ό τ ι δ έ ν θ ά έ π ρ ε π ε ν ά ε ί χ ε ά ν τ ιδ ρ ά σ ε ι έ τ σ ι ,

ά λ λ ά , ά π ό π ο λ ύ κ α ιρ ό , ε ίχ ε ά π ο κ τ ή σ ε ι τ ή σ υ ν ή θ ε ι α ν ά κ ά ν ε ι α ύ τ ό

π ο ύ δ έ ν έ π ρ ε π ε , ή τ α ν μ ά λ ι σ τ α π ε ρ ή φ α ν η γ ιά τ ο ύ τ ο , ε π ε ι δ ή έ τ σ ι

τ ή ν θ α ύ μ α ζ α ν ο ί ά ν τ ρ ε ς κ α ί ό π ε ρ ν ά ρ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά π ό κ ά θ ε

ά λ λ ο ν . Κ α μ ιά φ ο ρ ά , σ τ ά μ ισ ά ε ν ό ς κ ο ν τ σ έ ρ τ ο υ ή ε ν ό ς θ ε ά μ α τ ο ς

π ο ύ δ έ ν τ ή ς ά ρ ε σ ε , σ η κ ω ν ό τ α ν σ έ έ ν δ ε ι ξ η δ ι α μ α ρ τ υ ρ ία ς κ α ί

έ φ ε υ γ ε ε π ι δ ε ικ τ ικ ά κ α ί θ ο ρ υ β ω δ έ σ τ α τ α ύ π ό τ ό ά π ο δ ο κ ι μ α σ τ ικ ό

β λ έ μ μ α τ ώ ν δ ι π λ α ν ώ ν , π ο ύ τ ο ύ ς έ κ ο β ε τ ή θ έ α . ιά μ έ ρ α , ό

π ε ρ ν ά ρ ε ί χ ε ά ν α θ έ σ ε ι σ τ ή ν κ ό ρ η τ ή ς θ υ ρ ω ρ ο ύ ν ά π α ρ α δ ώ σ ε ι

σ τ ή Λ ώ ρ α , σ τ ή ν μ π ο υ τ ίκ τ η ς , έ ν α γ ρ ά μ μ α π ο ύ έ κ ε ίν η τ ό π ε ρ ίμ ε ν ε

μ έ ά ν υ π ο μ ο ν η σ ί α * σ υ ν ε π α ρ μ έ ν η ά π ό χ α ρ ά , π ή ρ ε σ ά ν ά σ τ ρ α π ή

έ ν α γ ο ύ ν ιν ο σ κ ο ύ φ ο , π ο ύ κ ό σ τ ιζ ε τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν δ υ ό χ ι λ ι ά δ ε ς

φ ρ ά γ κ α , κ α ί τ ό ν έ δ ω σ ε σ ’ α ύ τ ή τ ή ν ε α ρ ή τ ώ ν δ ε κ ά ξ ι χ ρ ό ν ω ν .

ιά ά λ λ η φ ο ρ ά , ε ίχ ε π ά ε ι ν ά π ε ρ ά σ ε ι δ υ ό μ έ ρ ε ς μ έ τ ό ν π ε ρ ν ά ρ σ τ ή θ ά λ α σ σ α , σ έ μ ιά β ί λ α π ο ύ ν ο ι κ ι α ζ ό τ α ν γ ιά ν ά τ ό ν τ ιμ ω ρ ή σ ε ι

γ ιά δ έ ν ξ έ ρ ω τ ί, π έ ρ α σ ε ό λ ο τ ό ά π ό γ ε υ μ α π α ί ζ ο ν τ α ς μ ’ έ ν α δ ω -

179



δ ε κ ά χ ρ ο ν ο χ α μ ί ν ι , γ ι ό ε ν ό ς γ ε ί τ ο ν α τ ο υ ς ψ α ρ ά , λ έ ς κ α ί ε ίχ ε

ξ ε χ ά σ ε ι μ έ χ ρ ι κ α ί τ ή ν ύ π α ρ ξ η τ ο ϋ ε ρ α σ τ ή τ η ς . Τ ό ε κ π λ η κ τ ικ ό

ε ί ν α ι π ώ ς ό π ε ρ ν ά ρ , π α ρ ’ ό λ ο π ο ύ έ ν ιω θ ε π λ η γ ω μ έ ν ο ς , κ α τ έ λ η -

ξ ε ν ά δ ε ι σ τ ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά τ η ς ε ν α σ α γ η ν ε υ τ ι κ ό α ύ θ ο ρ μ η τ ισ μ ό

(«Κ ό ν τ ε ψ α ν ά ξ ε χ ά σ ω ο λ ό κ λ η ρ ο τ ό ν κ ό σ μ ο γ ιά τ ο ύ τ ο τ ό χ α μ ί -

ν ι!») μ α ζ ί μ έ μ ι ά α φ ο π λ ι σ τ ι κ ή θ η λ υ κ ό τ η τ α (μ ή π ω ς δ έ ν ε ίχ ε

κ ι ν ή σ ε ι τ ή μ η τ ρ ι κ ή τ η ς τ ρ υ φ ε ρ ό τ η τ α ε ν α π α ι δ ί ;), κ α ί ό λ ο ς ό

θ υ μ ό ς ε ξ α τ μ ί σ τ η κ ε ά π ό τ ή ν ε π ο μ έ ν η κ ι ό λ α ς , ό τ α ν έ κ ε ί ν η ξ έ χ α σ ε

τ ό ν γ ιό τ ο ϋ ψ α ρ ά γ ιά ν ’ α σ χ ο λ η θ ε ί μ α ζ ί τ ο υ . Κ ά τ ω ά π ό τ ό

ε ρ ω τ ε υ μ έ ν ο κ α ί θ α υ μ α σ τ ικ ό β λ έ μ μ α τ ο ϋ π ε ρ ν ά ρ , ο ί ι δ ιό τ ρ ο π ε ς

ιδ έ ε ς τ η ς ά ν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ν π λ η θ ω ρ ικ ά , μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά π ε ι κ α ν ε ίς ό τ ι

ά ν θ ι ζ α ν σ ά ν τ ρ ια ν τ ά φ υ λ λ α * ο ί σ ό λ ο ι κ ε ς π ρ ά ξ ε ι ς τ η ς , τ ά ά π ε ρ ί σ κ ε π τ α λ ό γ ι α τ η ς έ μ ο ι α ζ α ν σ τ ή Λ ώ ρ α σ ά ν ή σ φ ρ α γ ίδ α τ ή ς

π ρ ω τ ο τ υ π ία ς τ η ς , σ ά ν ή χ ά ρ η τ ο ϋ ε γ ώ τ η ς , κ α ί ή τ α ν ε ύ τ υ χ ισ μ έ ν η .

"Ο τ α ν ό π ε ρ ν ά ρ ά ρ χ ι σ ε ν ά τ ή ς ξ ε φ ε ύ γ ε ι, ή έ κ κ ε ν τ ρ ι κ ό τ η τ ά

τ η ς δ έ ν ε ξ α φ α ν ί σ τ η κ ε ά λ λ ά έ χ α σ ε ά μ έ σ ω ς τ ό ν ε ύ τ υ χ ι σ μ έ ν ο κ α ί

φ υ σ ι κ ό τ η ς χ α ρ α κ τ ή ρ α . Τ ή ν ή μ έ ρ α π ο ύ ά π ο φ ά σ ι σ ε ν ά π ά ε ι

ά π ρ ό σ κ λ η τ η σ τ ό σ π ί τ ι τ ο υ , ή ξ ε ρ ε ό τ ι, τ ή φ ο ρ ά α ύ τ ή , κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο

δ έ ν θ ά τ ή ς έ π ε φ ύ λ α σ σ ε κ α ν έ ν α θ α υ μ α σ μ ό , κ α ί μ π ή κ ε σ τ ό σ π ί τ ι μ έ μ ιά ά ν η σ υ χ ί α π ο ύ έ κ α ν ε τ ή ν ά ν α ι σ χ υ ν τ ία τ ή ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς τ η ς ,

ά ν α ι σ χ υ ν τ ί α ά λ λ ο τ ε ά θ ώ α κ α ί χ α ρ ι τ ω μ έ ν η ά κ ό μ α , ν ά γ ί ν ε ι ε π ιθ ε -

τ ικ ή κ α ί σ υ σ π α σ μ έ ν η .

Τ ό ά ν τ ιλ α μ β α ν ό τ α ν κ α ί δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά σ υ γ χ ω ρ ή σ ε ι σ τ ό ν

π ε ρ ν ά ρ ό τ ι τ ή ς σ τ ε ρ ο ύ σ ε τ ή ν ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η π ο ύ π ο λ ύ π ρ ό σ φ α τ α

ά κ ό μ α δ ο κ ί μ α ζ ε , ν ά ε ί ν α ι δ η λ α δ ή ό ε α υ τ ό ς τ η ς , ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η π ο ύ

ξ α φ ν ικ ά ά π ο κ α λ ύ φ θ η κ ε ό τ ι ή τ α ν ε ύ θ ρ α υ σ τ η , χ ω ρ ί ς ρ ί ζ ε ς κ α ί ε ν τ ε λ ώ ς έ ξ α ρ τ ώ μ ε ν η ά π ό τ ό ν π ε ρ ν ά ρ , ά π ό τ ή ν ά γ ά π η τ ο υ κ α ί

ά π ό τ ό ν θ α υ μ α σ μ ό τ ο υ . "Ο μ ω ς , α ύ τ ό τ ή ν έ κ α ν ε ν ά ά ν τ ιδ ρ ά σ ε ι

ά κ ό μ α π ι ό ε κ κ ε ν τ ρ ι κ ά , π ιό π α ρ ά λ ο γ α , κ α ί ν ά π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ ή ν

κ α κ ί α τ ο υ * ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε ν ά ε ξ α π ο λ ύ σ ε ι μ ία έ κ ρ η ξ η , μ έ τ ή ν ά ό ρ ι

σ τ η κ α ί μ υ σ τ ικ ή ε λ π ίδ α ό τ ι μ ε τ ά τ ή ν κ α τ α ιγ ίδ α θ ά δ ι α λ ύ ο ν τ α ν τ ά

σ ύ ν ν ε φ α κ α ί ό λ α θ ά ξ α ν α γ ί ν ο ν τ α ν ό π ω ς π ρ ί ν .

«Ν ά ’μ α ι, ε ίπ ε γ ε λ ώ ν τ α ς , ε λ π ίζ ω ό τ ι α ύ τ ό σ έ ε ύ χ α ρ ι σ τ ε ΐ.— Ν α ί, α ύ τ ό μ έ ε ύ χ α ρ ι σ τ ε ΐ . Ά λ λ ά ε ίμ α ι έ δ ώ γ ιά ν ά δ ο υ λ έ ψ ω .

— Δ έ ν θ έ λ ω ν ά σ ’ ε ν ο χ λ ή σ ω σ τ ή δ ο υ λ ε ι ά σ ο υ . Δ έ ν ζ η τ ά ω

180



τίποτα. Θ έλω μόνο νά είμαι μαζί σου. Σ ’ ενόχλησ α ποτέ στή

δουλειά σου;»

Δ έν απάντησε.«Στό κάτω κάτω , σέ συνοδέυσα συχνά στήν έξοχή όταν

ετοίμαζες τίς εκπομπές σου. Σ ’ ενόχλησα ποτέ;»

Δ έν απάντησε.

«Σ ’ ενόχλησα;»

Δ έν γινόταν τίποτα. ’Έ πρεπε ν ’ άπαντήσει: «’Ό χι, δέν μέ

ενόχλησες.

—Τ ότε, γιατί τώ ρα σ ’ ενοχλώ ; —Δ έν μέ ενοχλείς.

—Μ ήν λές ψέματα! Π ροσπάθησε νά συμπεριφερθεις σάν

άντρας καί βρές τουλάχιστον τό θάρρος νά μοϋ πεις ότι σ ’

ενοχλώ φρικτά φθάνοντας απρόσκλητη. Δ έν ανέχομαι τούς

δειλούς. Θ ά προτιμούσα νά μοϋ έλεγες νά ξεκουμπιστώ . Π ές το!»

’Α μήχανος, σήκω σε τούς ώ μους.

«Γιατί είσαι δειλός;»

Κ αί πάλι, σήκω σε τούς ώ μους.

«Μ ήν σηκώ νεις τούς ώ μους!»

Έ νιω σε τήν ανάγκη νά τούς σηκώ σει καί πάλι, γιά τρίτη

φορά, άλλά δέν τό έκανε.

«Τί έχεις; Έ ξήγησ έ μου, σέ παρακαλώ .

—Τ ίποτα δέν έχω .

—’Έ χεις άλλάξει.

—Λ ώ ρα! Έ χω σκοτοϋρες! είπε ύψ ώ νοντας τόν τόνο.

— Κ ι εγώ έπίσης έχω σκοτοϋρες!» άπάντησε έκείνη, ύψ ώ νο

ντας τόν τόνο μέ τή σειρά της.

’ Ε κείνος ήξερε ότι φερόταν κουτά, σάν ένα πιτσιρίκι πού τό

μάλω σε ή μαμά του, καίτήν μισούσε. Τ ί έπρεπε νά κάνει; ’Ή ξερε

νά είναι άξιαγάπητος μέ τίς γυναίκες, διασκεδαστικός, ’ίσω ς

κατακτητικός, άλλά δέν ήξερε νά είναι κακός μαζί τους, αύτό

κανένας δέν τοϋ τό είχε μάθει, τό άντίθετο, όλοι τοϋ είχαν

παραγεμίσει τό κεφάλι μέ τήν ιδέα ότιμαζίτους δέν πρέπει ποτέ

νά είναι κακός. Π ώ ς πρέπει νά συμπεριφερθεΐ ένας άντρας σέ μία

γυναίκα πού φθάνει στό σπίτι του άπρόσκλητη; Π οιό είναι τό

181



πανεπιστήμιο όπου μπορεις νά ,διδαχθεΐς αύτά τά πράγματα;

’ Α ρνούμενος νά τής απαντήσει, πέρασε στό διπλανό δω μάτιο,

ξάπλω σε στόν καναπέ καί πήρε ενα βιβλίο στήν τύχη. 7Η ταν

ένας άστυνομικό μυθιστόρημα σέ έκδοση τσέπης. Ξ απλω μένος

ανάσκελα, κρατούσε τό βιβλίο ανοιχτό πάνω άπό τό στήθος του*έκανε ότι διάβαζε. Σ ’ ένα λεπτό, μπήκε έκείνη καί κάθισε σέ μιά

πολυθρόνα απέναντι του. ’Έ πειτα, ρώ τησε, παρατηρώ ντας τήν

έγχρω μη φω τογραφία πού στόλιζε τό εξώ φυλλο τοϋ βιβλίου:

«Π ώ ς μπορεις νά διαβάζεις ένα τέτοιο πράγμα;»

’Έ κπληκτος, γύρισε τό κεφάλι πρός τό μέρος της.

«Α ύτό τό έξώ φυλλο!» είπε ή Λ ώ ρα.

Ε ξακολουθούσ ε νά μήν καταλαβαίνει.«Π ώ ς μπορεις νά μοϋ βάζεις κάτω άπό τή μύτη ένα τόσο

κακόγουστο έξώ φυλλο; "Α ν επιμένεις νά διαβάζεις αύτό τό

βιβλίο μπροστά μου, κάνε μου τή χάρη νά μοϋ ξεκολλήσεις τό

έξώ φυλλο».

Ό Μ περνάρ δέν έδω σε καμία άπάντηση, ξεκόλλησε τό έξώ

φυλλο, τής τό έτεινε καί ξαναβυθίστηκε στό βιβλίο.

Ή Λ ώ ρα ήθελε νά φω νάξει. Θ ά έπρεπε, σκέφθηκε, νά σηκω θεί, νά φύγεικαί νά μήν τόν ξαναδειποτέ. "Η , μάλλον, θά έπρεπε

νά τοϋ σπρώ ξει τό βιβλίο λίγα εκατοστά καί νά τόν φτύσει

κατάμουτρα. ’Α λλά δέν βρήκε τό κουράγιο νά κάνειοϋτε τό ένα

οϋτε τό άλλο. Π ροτίμησε νά ριχτεί άπάνω του (τό βιβλίο έπεσε

στό χαλί) καί, σκεπάζοντάς τον μέ άγρια φιλιά, άκούμπησε τά

χέρια της σέ όλο του τό κορμί.

Ό Μ περνάρ δέν είχε τήν παραμικρή διάθεση νά κάνει έρω τα."Α ν όμω ς είχε τολμήσει ν ’ άρνηθεΐ τή σ υζήτηση, δέν ήξερε ν ’

άρνηθεΐ τό ερω τικό κάλεσμα. Π ράγμα στό όποιο άλλω στε έμοια

ζε μέ όλους τούς άντρες όλω ν τώ ν εποχώ ν. Π οιός άντρας θά

τολμήσει νά πει «κάτω τά χέρια!», σέ μιά γυναίκα πού γλιστράει

ερω τικά τό χέρι της άνάμεσα στά παντελόνια του; ’Ιδού πώ ς ό

ϊδιος Μ περνάρ πού μέ ήγεμονική περιφρόνηση είχε μόλις ξεκολ

λήσει τό έξώ φυλλο ενός βιβλίου γιά νά τό τείνει στήν ταπεινω μέ

νη του έρω μένη, άντέδρασε αίφνης ύποτακτικά στά άγγίγματά

της καί τήν άγκάλιασε ξεκουμπώ νοντας τό παντελόνι του.

182



5Α λλά οϋτε κι έκείνη ήθελε νά κάνειέρω τα. Α ύτό πού τήν εϊχε

ρίξει απάνω του ήταν ή άπελπισία τοϋ νά μήν ξέρει τί νά κάνει

καί ή ανάγκη νά κάνεικάτι. Τ ά ανυπόμονα όλο πάθος χάδια της

έξέφραζαν τήν τυφ λή επιθυμία μιας δράσης, τήν βουβή επιθυμία

μιας λέξης. "Ο ταν άρχισαν τόν έρω τα, έκείνη προσπάθησε νά

κάνει τό σφίξιμό τους πιό άγριο παρά ποτέ, τόσο μεγαλειώ δες

όσο μιά πυρκαϊά. Π ώ ς νά τά καταφέρεις όμω ς στή διάρκεια μιας

σιω πηλής συνουσίας (γιατί πάντοτε άγαπιόντουσαν στή σιω πή,

εκτός άπό μερικές ψ ιθυριστές, λυρικές, λαχανιαστές λέξεις);

Ν αί, πώ ς νά τά καταφέρεις; Μ έ γρήγορες καί δυνατές κινήσεις;

Μ έ τήν αϋξηση τοϋ ήχητικοϋ όγκου τώ ν άναστεναγμώ ν; Μ έ τήν

εναλλαγή τώ ν στάσεω ν; Ιδιαίτερα , καί μέ δική της πρω τοβου

λία, άλλαζε σέ κάθε στιγμή στάση: πότε έπεφτε στά τέσσερα,

πότε καθόταν καβάλα άπάνω του, πότε επινοούσε στάσεις ριζικά

νεω τεριστικές καί εξαιρετικά δύσκολες, πού ποτέ δέν είχαν

δοκιμάσει.

Α ύτήν τήν άπρόσμενη φυσική επίδειξη, ό Μ περνάρ τήν

ερμήνευσε ώ ς μία πρόκληση στήν όποία δέν μπορούσε νά μήν

άνταποκριθεϊ. Ξ ανάβρισκε τήν παλιά του άνησυχία τοϋ νεαρού

άντρα πού φοβάται ότι μπορούν νά τοϋ ύποτιμήσουν τό ταλέντο

καί τήν ερω τική ω ριμότητα. Α ύτή ή άνησυχία ξανάδινε στή

Λ ώ ρα τήν εξουσία πού είχε χάσει εδώ καίλίγο καιρό καί άπάνω

στήν όποία είχε άλλοτε θεμελιω θεί ή σχέση τους: τήν εξουσία

μιας γυναίκας μεγαλύτερης άπό τόν σύντροφ ό της. Κ αί πάλι,

δοκίμαζε τή δυσάρεστη εντύπω ση ότι ή Λ ώ ρα ήταν πιό έμπειρη,

ότι ήξερε αύτό πού εκείνος δέν ήξερε, ότι μπορούσε νά τόν

συγκρίνει μέ τούς άλλους καίνά τόν κρίνει, 9Α νέπτυσσε λοιπόν

ύπερβάλλοντα ζήλο γιά νά πραγματοποιεί τίς άπαιτούμενες

κινήσεις καί, στό παραμικρότερο σημάδι μέ τό όποιο ή Λ ώ ρα τοϋ

ύπεδείκνυε ότι ήθελε νά γυρίσει διαφορετικά, άντιδροϋσε ύπά-

κουα καί άμεσα σάν στρατιώ της σέ άσκήσεις. Α ύτή ή έρω τική

γυμναστική άπαιτοϋσε τόση επίδοση πού δέν είχε κάν τόν καιρόν’ άναρω τηθεΐ άν ένιω θε ή όχι διέγερση, οϋτε άν δοκίμαζε κάτι

πού θά μπορούσε νά ονομαστεί ήδονή.

Ο ϋτε κι έκείνη νοιαζόταν περισσότερο γιά τήν εύχαρίστηση

183



παντομίμα ενός αδυσώ πητου αγώ να: έκείνη έκανε τήν επίθεση κι

εκείνος αμυνόταν, έκείνη έδινε τά προστάγματα κι έκεΐνος

ύπάκουε.

155



Ό κ α θ η γ η τ ή ς Ά β ε ν ά ρ ι ο ς

Ο Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ Ά βενάριος κατέβηκε τή λεω φόρο τοϋ Μ αίν,

περπάτησε γύρω άπό τό σταθμό τοϋ Μ ονπαρνάς καί άποφ άσισε,

καθώ ς τίποτα δέν τόν πίεζε, νά διασχίσει τίς Γ κ α λ ε ρ ί Λ α φ α γ ιέ τ .

Σ τήν πτέρυγα μέ τά γυναικεία ξαναβρέθηκε άνάμεσα σέ κέρινα

μανεκέν, ντυμένα σύμφω να μέ τήν τελευταία μόδα, πού τόν

παρατηρούσαν άπό παντού. ' Ο Ά βενάριος άγαποϋσε τή συντροφιά τους. Τ όν έθελγαν ιδιαίτερα αύτές οί γυναίκες, πού είχαν

κοκαλώ σει σέ τρελές χειρονομίες καί πού τό στόμα τους, ορθά

νοιχτο, δέν είχε τήν έκφραση τοϋ γέλιου (τά χείλη δέν ήσαν

τραβηγμένα) άλλά τής λαχτάρας. Στή φαντασία τοϋ καθηγητή

Ά βενάριου, όλες αύτές οί πετρω μένες γυναίκες είχαν μόλις

άντιληφ θεΐ τήν ύπέροχη στύση τοϋ οργάνου του, τό όποιο όχι

μόνο ήταν γιγαντιαΐο, άλλά διακρινόταν άπό τά συνηθισμέναπέη χάρη στό κεφάλι τοϋ διαβόλου μέ τά κέρατα πού στόλιζε τήν

άκρη του. Κ οντά σ ’ αύτές πού φανέρω ναν έναν τρόμο όλο

θαυμασμό, άλλες στρογγύλευαν τά βυσσινιά τους χείλια σάν τόν

πισινό τής κότας, κι άνάμεσά τους σέ κάθε στιγμή, μιά γλώ σσα

μπορούσε νά ξεμυτίσει, γιά νά καλέσει τόν Ά βενάριο σ ’ ένα

αισθησιακό φιλί. Κ ι έπειτα, υπήρχε εκεί μιά τρίτη κατηγορία

γυναικώ ν, αύτές πού τά χείλη τους ζω γράφιζαν ένα χαμόγελοόνειροπόλο. Τά μισόκλειστα μάτια τους δέν άφηναν κανένα

περιθώ ριο αμφιβολίας: μόλις είχαν γευθεΐ, γιά πολλή ώ ρα,

σιω πηλά, τήν ήδονή τής συνουσίας.

eH έξαίσια σεξουαλικότητα αύτώ ν τώ ν μανεκέν, πού ό άέρας

τους ακτινοβολούσε σάν άπό μιά πυρηνική πηγή ενέργειας, δέν

είχε καμιά απήχηση σέ κανέναν: οί άνθρω ποι κυκλοφ ορούσαν

άνάμεσα στά εμπορεύματα, κουρασμένοι, σκοτεινοί, άνόρεχτοι,οξύθυμοι καί εντελώ ς άδιάφοροι γιά τό σέξ' μόνο ό καθηγητής

186



Ά βενάριος ήταν ευτυχισμένος δταν περνούσε άπό εκεί, βέβαιος

ότι βρισκόταν έπικεφαλής μιας γιγαντιαίας παρτούζας.

Ά λοίμονο, τά πιό ώ ραία πράγματα έχουν ενα τέλος: ό καθηγητής Ά βενάριος βγήκε άπό τό πολυκατάστημα καί, γιά νά

άποφύγει τό κύμα τώ ν αύτοκινήτω ν στήν λεω φόρο, κατευθύνθη-

κε πρός τά σκαλιά πού οδηγούν στά ύπόγεια τοϋ μετρό. 9Ε ξοι

κειω μένος μέ τούς χώ ρους, δέν ξαφνιάστηκε άπό τό θέαμα. Στό

διάδρομο ήταν πάντοτε εγκατεστημένη ή ιδια ομάδα. Δ υό κλο-

σάρ μισοκοιμόνταν μεθυσμένοι* χω ρίς ν5 άφήνει τό μπουκάλιμέ

τό κόκκινο κρασί, ό ενας άπό τούς δύο άπευθυνόταν καμιά φορά

στούς περαστικούς, ζητώ ντας τεμπέλικα καίμ 5 ένα άφ οπλιστικό

χαμόγελο, μιά συμβολή γιά ένα καινούργιο μπουκάλι. "Ε νας

άντρας νέος, καθισμένος κατάχαμα, μέ τήν πλάτη στόν τοίχο,

κρατούσε τό πρόσω πό του χω μένο μέσα στά χέρια του* μπροστά

του, μιά επιγραφή μέ κιμω λία έλεγε ότι μόλις ειχε βγει άπό τή

φυλακή, δέν μπορούσε νά βρει δουλειά καί πεινούσε. Τ έλος,

όρθιος κοντά στόν τοίχο (άπέναντι άπό τόν άντρα πού είχε βγει

άπό τή φυλακή), στεκόταν ένας κουρασμένος μουσικός* στά

πόδια του ήσαν άκουμπισμένα, άπό τή μιά μεριά, ένα καπέλο μέ

μερικά κέρματα μέσα, κι άπό τήν άλλη μεριά μιά τρομπέτα.

Δ έν ύπή ρχε εκεί τίποτα τό άφύσικο, μόνο μιά άσυνήθιστη

λεπτομέρεια άπέσπασε τήν προσοχή τού καθηγητή Ά βενάριου.

Ά κριβώ ς στή μισή άπόσταση άνάμεσα στόν άντρα πού είχε βγει

άπό τή στενή καί στούς δύο μεθυσμένους κλοσάρ, όχι κοντά

στόν τοίχο άλλά στή μέση τού διαδρόμου, στεκόταν μιά κυρία

μάλλον όμορφ η, πού δέν ήταν παραπάνω άπό σαράντα χρόνω ν*

κρατούσε στά χέρια έναν κόκκινο κουμπαρά, τόν όποιο έτεινε

στούς περαστικούς μ’ ένα χαμόγελο πού άκτινοβολοϋσε θηλυκό

τητα* πάνω στόν κουμπαρά μπορούσε κανείς νά διαβάσει μιά

επιγραφ ή: β ο η θ ε ϊσ τ ε τ ο ύ ς λ ε π ρ ο ύ ς . ' Η κομψ ότητα τώ ν ρούχω ν της

τήν έφερνε σέ άντίθεση μέ τό διάκοσμο, καίό ενθουσιασμός της

φώ τιζε σάν φανάριτό μισοσκόταδο τού διαδρόμου. ΤΗ ταν φανε

ρό ότι ή παρουσία της ενοχλούσε τούς ζητιάνους πού είχαν

συνηθίσει νά περνούν εκεί τήν εργασιακή τους ήμέρα, καί ή

τρομπέτα πού ήταν άκουμπισμένη στά πόδια τού μουσικού

187



Μ όλις δμω ς είδαν τήν υπέροχη καί απειλητική κοιλιά ενός

ανθρώ που πού περπατούσε στό πεζοδρόμιο, στήν ίδια μ ' αύτούς

κατεύθυνση, καί σήκω νε τή γροθιά του φω νάζοντας μαζί τους

«Κ άτω οί Ρώ σοι! Κ άτω οίΒ ούλγαροι!» αίσθάνθηκαν ισχυρότατα

αναζω ογονημένοι καί τά συνθήματα άκούστηκαν πολύ δυνατά

πάνω άπό τή λεω φόρο.

Σ τήν είσοδο τού μετρό, κοντά στή σκάλα πού μερικά λεπτά

πρίν τήν είχε άνεβεΐ, ό Ά βενάριος είδε δυό άσχημογυναικες πού

ήταν άπασχολημένες μοιράζοντας φυλλάδια. Π ροκειμένου νά

μάθει περισσότερα γιά τόν άντιβουλγαρικό άγώ να, ρώ τησε τή

μιά άπό τίς δύο: «Ε ίσαστε Τ ουρκάλα; —Θ εός φυλάξοι!» άπάντησε ή γυναίκα σάν νά τήν είχε κατηγορήσει γιά κάτιάποτρόπαιο.

«Δ έν έχουμε καμιά σχέση μέ αύτή τή διαδήλω ση! Ε ίμαστε έδώ

γιά νά διαδηλώ σουμε κατά τού ρατσισμού!» Ό Ά βενάριος πήρε

ένα φυλλάδιο άπό τήν καθεμιά καί προσέκρουσε στό χαμόγελο

ενός νεαρού, πού άκουμπούσε νω χελικά στό κιγκλίδω μα τοϋ

μετρό. Κ ιαύτός έπίσης κρατούσε ένα φυλλάδιο, μ ’ ένα ύφος πού

προκαλούσε χαρούμενα.«Ε ίναι έναντίον ποιανού; ρώ τησε ό καθηγητής Ά βενάριος.

— Ε ίναι γιά τήν ελευθερία τοϋ λαού τής Ν έας Κ αληδονίας».

Ό καθηγητής Ά βενάριος λοιπόν κατέβηκε στό ύπόγειο μέ

τρία φυλλάδια· άπό τήν είσοδο ήδη κατάλαβε ότι ή άτμόσφαιρα

στίς κατακόμβες είχε άλλάξει* κούραση καί πλήξη είχαν πετά-

ξει, κάτι συνέβαινε: ό Ά βενάριος άκουσε τή χαρούμενη φω νή

τής τρομπέτας, χειροκροτήματα, γέλια. ’Έ πειτα, είδε ολόκληρητή σκηνή: ή γυναίκα μέ τόν κόκκινο κουμπαρά ήταν πάντοτε

έκεΐ, άλλά τήν περιτριγύριζαν οί δύο κλοσάρ: ό πρώ τος είχε

άρπάξει τό άριστερό χέρι πού είχε μείνει ελεύθερο, ό δεύτερος

έσφιγγε ελαφ ρά τό δεξί μπράτσο πού κρατούσε τόν κουμπαρά.

Α ύτός πού είχε πάρει τό χέρι, έκανε μικρά χορευτικά βήματα,

τρία εμπρός, τρία πίσω . Α ύτός πού ύποβάσταζε τόν άγκώ να

έτεινε στούς περαστικούς τό καπέλο τοϋ μουσικού, φω νάζοντας:«Γ ιά τούς λεπρούς! Γιά τήν Α φ ρική!» καίό μουσικός δίπλα του

σφύριζε μέσα σ τήν τρομπέτα του, σφύριζε μέχρι πού νά τοϋ κοπεί

ή άναπνοή, ά, σφύριζε όπω ς ποτέ δέν είχε σφυρίξει* κόσμος

189



μαζευόταν, οί άνθρω ποιχαμογελούσαν διασκεδάζοντας, έριχναν

στό βάθος τοϋ καπέλου κέρματα, άκόμα καί χαρτονομίσματα,

ενώ ό κλοσάρ τούς εύχαριστοϋσε: « Ά ! Π όσο γενναιόδω ρη είναι

ή Γαλλία! Ε ύχαριστώ ! Ε ύχαριστώ γιά τούς λεπρούς πού χω ρίς τήΓ αλλία θά ψ όφαγαν σάν τά κακομοίρα τά ζώ α! Ά ! πόσο

γενναιόδω ρη είναι ή Γαλλία!»

' Η κυρία δέν ήξερε τί νά κάνει. Π ότε προσπαθούσε νά ξεφύγει,

πότε τά χειροκροτήματα τήν ένθάρρυναν νά κάνειμικρά χορευτι

κά βήματα, μπρός πίσω . Σέ κάποια σ τιγμή, ό κλοσάρ θέλησε νά

τήν κάνει νά στροβιλιστεί πρός τή μεριά του, γιά νά χορέψ ουν

σώ μα μέ σώ μα. Έ κείνη ένιω σε μιά δυνατή μυρω διά άπό οινόπνευμα καί άντιστάθηκε άδέξια, μέ τό φόβο καί τήν άγω νία νά

ζω γραφ ίζονται στό πρόσω πό της.

Ό άνθρω πος πού είχε βγειάπό τή φυλακή σηκώ θηκε ξαφνικά

καί βάλθηκε νά χειρονομεί, σάν νά ήθελε νά προειδοποιήσει τόν

κλοσάρ γιά κάποιο κίνδυνο. Δ υό μπάτσοι πλησίαζαν. Β λέποντάς

τους, ό καθηγητής Ά βενάριος μπήκε κι αύτός στόν χορό: άφ ηνε

τήν τεράστια κοιλιά του νά ταλαντεύεται άπό άριστερά πρός τά

δεξιά, τέντω νε τά χέρια του μπροστά, γύρω γύρω , μισολυγισμένα,

χαμογελούσε στόν άέρα καίδημιουργούσε γύρω του μιά άνείπω -

τη άτμόσφαιρα άνεμελιάς καί γαλήνης. "Ο ταν οίμπάτσοι εφθα-

σαν κοντά τους, έστειλε στήν κυρία μέ τόν κουμπαρά ενα

συνω μοτικό χαμόγελο καί βάλθηκε νά χτυπάει μέ τά χέρια στό

ρυθμό τής τρομπέτας καί τώ ν βημάτω ν του. Μ έ σκυθρω πό

βλέμμα, οί μπάτσοι στράφηκαν πρός τό μέρος του καίσυνέχισαν

τό γύρο τους.

’Ε νθουσιασμένος άπό μιά τέτοια επιτυχία, ό Ά βενάριος

έδειξε διπλά τό κέφι του καί μέ μιά άνυποψ ίαστη ελαφρότητα,

στριφ ογύρισε επί τόπου, χοροπήδησε μπρός πίσω , τίναξε τό πόδι

του ψ ηλά καί μιμήθηκε μέ τά χέρια του τήν κίνηση μιας

χορεύτριας τοϋ κανκάν πού σηκώ νει τό φουστάνι της. Α ύτό

έδω σε άμέσω ς μιά ιδέα σ 5 εκείνον άπό τούς κλοσάρ πού κρατού

σε τήν κυρία άπό τόν άγκώνα* έσκυψ ε καί άρπαξε τό στρίφω μα

τής φούστας της. Έ κείνη ήθελε ν 5άντισταθεΐ, άλλά δέν μπορού

σε ν 5 άφήσει άπό τά μάτια της τόν κοιλαρά πού τήν κοίταζε μ 5

190



ένα χαμόγελο ενθαρρυντικό* όταν προσπάθησε νά τοϋ χαμογελά

σει κι αύτή, ό κλοσάρ τής σήκω σε τή φούστα ώς τή μέση,αποκαλύπτοντας τά γυμνά της πόδια καί τήν πράσινη κιλότα

(πού ταίριαζε απόλυτα μέ τήν ρόζ φούστα). Κ αίπάλι, θέλησε Vs

άντισταθεΐ, άλλά ήταν εξουδετερω μένη: τό ένα της χέρι κρατού

σε τόν κουμπαρά (μολονότι κανείς δέν ειχε ρίξει οϋτε μιά δεκάρα

έκει μέσα, εντούτοις έκείνη τόν κρατούσε σφ ιχτά σάν νά ήταν

κλεισμένη έκεΐ μέσα ή τιμή της, τό νόημα τής ζω ής της, ή ψ υχή

της Γσω ς), τό άλλο χέρι ήταν άκινητοποιημένο άπό τόν κλοσάρ."Α ν τής είχαν δέσει τά χέρια γιά νά τήν βιάσουν, ή κατάστασή

της δέν θά ήταν χειρότερη. 'Ο κλοσάρ σήκω σε πολύ ψ ηλά τή

φούστα, φ ω νάζοντας: «Γιά τούς λεπρούς! Γιά τήν ’Α φρική!» καί

δάκρυα κυλούσαν στό πρόσω πο τής κυρίας άπό τόν έξευτελισμό.

Κ αθώ ς όμω ς, παρ’ όλα αύτά, δέν ήθελε νά δείξει ότι εξευτελιζό

ταν (ένας όμολογημένος έξευτελισμός είναι διπλός έξευτελι-

σμός), προσπαθούσε νά χαμογελάσει, σάν όλα αύτά νά συνέβαι-ναν μέ τή συγκατάθεσή της καί γιά τό συμφέρον τής ’Α φρικής*

έφτασε μάλιστα μέχρι τό σημείο νά τινάξει στόν άέρα μιά γάμπα,

ώ ραία μέν, άν καί λίγο κοντή.

Μ ιά φρικτή βρώ μα χτύπησε τότε τά ρουθούνια της: ή άνα-

πνοή τοϋ κλοσάρ βρω μούσε όσο καίτά ρούχα του, πού, καθώ ς τά

φορούσε νύχτα μέρα γιά χρόνια καί χρόνια, είχαν καταλήξει νά

γίνουν ένα μέ τό πετσί του (άν έπεφτε θύμα κανενός δυστυχήματος, ένα ολόκληρο επιτελείο χειρούργω ν θά έπρεπε νά ξύνουν

αύτά τά κουρέλια γιά μιά ώ ρα ολόκληρη, πρίν τόν τοποθετήσουν

στό χειρουργικό τραπέζι)* δέν άντεχε άλλο: μέ μιά τελευταία

προσπάθεια, άπελευθερώ θηκε άπό τό άγκάλιασμά του καί, σφ ίγ

γοντας τόν κουμπαρά στό στήθος της, έτρεξε πρός τόν καθηγητή

’Α βενάριο. ’Ε κείνος άνοιξε τά χέρια του καί τήν άγκάλιασε.

Σφιγμένη άπάνω του, έτρεμε καί έκλαιγε μέ λυγμούς. Τ ήνήρέμησε στά γρήγορα, τήν πήρε άπό τό χέρι καί τήν οδήγησε

έξω άπό τό μετρό.



Τ ό κ ο ρ μ ί

«Λ ω ρα , αδυνατίζεις, είπε ή Ά νιές μέ ύφος ανήσυχο, καθώ ς

γευμάτιζε μέ τήν άδελφή της στό εστιατόριο.

— Χ άνω τήν όρεξή μου. Τ ά ξερνάω όλα», άπάντησε ή Λ ώ ρα

καταπίνοντας μιά γουλιά μεταλλικό νερό πού τό είχε παραγγεί-

λει άντί γιά τό συνηθισμένο της κρασί. «Ε ίναι πολύ δυνατό,

πρόσθεσε. — Τ ό μεταλλικό νερό;

— Π ρέπει νά τό άραιώ σω μέ νερό τής βρύσης.

—Λ ώ ρα!...» ή Ά νιές ήθελε νά διαμαρτυρηθει, άλλά άρκέ-

στηκε νά πει: «Μ ή βασανίζεις έτσι τόν εαυτό σου.

—"Ο λα χάθηκαν, Ά νιές.

— Μ ά τί έχει άλλάξει μεταξύ σας;

—"Ο λα. Κ αί όμω ς κάνουμε έρω τα όπω ς ποτέ πρίν. Σάν δύοτρελοί.

—Λ οιπόν, τί είναι αύτό πού έχει άλλάξει άφοϋ κάνετε έρω τα

σάν τρελοί;

—Ε ίναι οί μόνες στιγμές πού έχω τή βεβαιότητα ότι βρίσκε

ται μαζίμου. Μ όλις σταματάμε νά κάνουμε έρω τα, οίσκέψ εις του

πετοϋν άλλοϋ. Κ ι άν άκόμα κάναμε έρω τα εκατό φορές συχνότε

ρα, τό παιχνίδι έχει τελειώ σει. Γ ιατί τό νά κάνεις έρω τα δέν

σημαίνει καί σπουδαία πράγματα. Δ έν είναι αύτό πού έχει

σημασία γιά μένα. Τ ό σημαντικό είναι νά μέ σκέπτεται. Ε ίχα

πολλούς άντρες στή ζω ή μου, κανένας δέν ξέρει πιά τίποτα γιά

μένα, δέν ξέρω πιά τίποτα γΓ αύτούς, καίάναρω τιέμαι: γιατί έχω

ζήσει άφοϋ κανένας δέν πρέπει νά κρατήσει τό παραμικρό ίχνος

άπό μένα; Τ ί άπομένει άπ’ τή ζω ή μου; Τ ίποτα, Ά νιές, τίποτα!

"Ο μω ς, αύτά τά τελευταία δύο χρόνια, ήμουν πραγματικά εύτυχι-

σμένη γνω ρίζοντας ότιό Μ περνάρ μέ σκεπτόταν, ότικατοικούσα

στό κεφάλιτου, ότι ζοϋσα μέσα του. Γ ιατί γιά μένα ή πραγματική

192



ζω ή είναι αύτό: νά ζείς στίς σκέψ εις τώ ν άλλω ν. Χ ω ρίς αύτό, καί

πού ζώ είμαι πεθαμένη.

—"Ο ταν όμω ς είσαι μόνη σου στό σπίτι καίάκοϋς ένα δίσκο,

ό Μ άλερ σου δέν σοϋ προσφέρει ένα είδος μικρής στοιχειώ δους

εύτυχίας, γιά τήν όποία άξίζει τόν κόπο νά ζείς; Δ έν σοϋ άρκει

αύτό;

— Ά νιές, λές βλακείες καίτό ξέρεις. 'Ο Μ άλερ δέν άντιπρο-

σω πεύει τίποτα γιά μένα, τίποτα γιά τίποτα, άν είμαι μόνη. ' Ο

Μ άλερ δέν μέ εύχαριστει παρά μόνο άν εϊμαιμέ τόν Μ περνάρ ή

άν ξέρω ότι μέ σκέπτεται. "Ο ταν δέν είναι έδώ , δέν έχω οϋτε τή

δύναμη νά φτιάξω τό κρεβάτι μου. Δ έν έχω κάν τήν επιθυμία νά

πλυθώ , ή ν5 άλλάξω έσώ ρουχα.

—Λ ώ ρα! ' Ο Μ περνάρ σου δέν είναι δά καί μοναδικός στόν

κόσμο.

— Ε ίναι, άπάντησε ή Λ ώ ρα. Γ ιατί θέλεις νά λέω ψ έματα στόν

εαυτό μου; 'Ο Μ περνάρ είναι ή τελευταία μου εύκαιρία. Δ έν

εΐμαι πιά οϋτε είκοσι οϋτε τριάντα χρόνω ν. Μ ετά τόν Μ περνάρείναι ή έρημος».

’Ή πιε μιά γουλιά μεταλλικό νερό καί έπανέλαβε: «Α ύτό τό

νερό είναι πολύ δυνατό». ’Έ πειτα φώ ναξε τό γκαρσόνι γιά νά

ζητήσει μιά καράφα νερό.

«Σ ’ ένα μήνα θά πάει γιά δεκαπέντε μέρες στήν Μ αρτινίκα,

συνέχισε. Έ χω ήδη δυό φορές ταξιδέψ ει εκεί μαζίτου. Τή φορά

αύτή μέ προειδοποίησε ότι θά πάει μόνος του. Δ έν μπόρεσα νάφάω τίποτα γιά δυό μέρες. Ξ έρω όμω ς τί θά κάνω ».

'Η καράφα μέ τό νερό έμφ ανίστηκε στό τραπέζι καί ή Λ ώ ρα,

κάτω άπό τό έκπληκτο βλέμμα τοϋ γκαρσονιού, έριξε νερό τής

βρύσης στό ποτήρι της μέ τό μεταλλικό νερό· έπειτα έπανέλαβε:

«Ν αί, ξέρω τί θά κάνω».

Σιώ πησε σά νά ήθελε μέ τή σιω πή αύτή νά παρακινήσει τήν

άδελφή της κάτι νά τήν ρω τήσει. *Η Ά νιές τό κατάλαβε κιεπίτηδες δέν έκανε καμιά έρώ τηση. Κ αθώ ς όμω ς ή σιω πή παρα-

τεινόταν, συνθηκολόγησε: «Τί θά κάνεις;»

' Η Λ ώ ρα άπάντησε ότι κατά τή διάρκεια τώ ν τελευταίω ν



εβδομάδω ν είχε συμβουλευτείπέντε γιατρούς τουλάχιστον γιά νά

τής γράψ ει ό καθένας τους βαρβιτουρικά.

5Α πό τόν καιρό πού ή Λ ώ ρα συμπλήρω νε τά συνηθισμένα της

παράπονα μέ ύπαινιγμούς περί αύτοκτονίας, ή Ά νιές ένιω θεκουρασμένη καίκαταπτοημένη. Ε ιχε ήδη χιλιάδες φορές άντιτά-

ξειστήν άδελφή της λογικά ή σ υναισθηματικά επιχειρήματα* τή

διαβεβαίω νε γιά τήν άγάπη της («δέν μπορεις νά μού τό κάνεις

ε μ έ ν α αύτό!»), άλλά χω ρίς τό παραμικρό άποτέλεσμα: ή Λ ώ ρα

ξανάρχιζε νά μιλάει γιά αύτοκτονία, σά νά μήν είχε άκούσει

τίποτα.

«Θ ά φύγω γιά τήν Μ αρτινίκα μιά εβδομάδα πρίν άπό εκείνον,συνέχισε. ’Έ χω κλειδί. *Η βίλα είναι άδεια. Θ ά τά κανονίσω έτσι

πού νά μέ βρει εκεί. Κ αί πού νά μήν μπορέσει ποτέ πιά νά μέ

ξεχάσει».

Ξ έροντας τή Λ ώ ρα ικανή νά κάνει παράλογα πράγματα, ή

Ά νιές φ οβήθηκε άκούγοντας τή φράση «θά τά κανονίσω έτσι

πού νά μέ βρει εκεί»: φανταζόταν τό άκίνητο κορμί τής Λ ώ ρας

στή μέση τοϋ σαλονιού τής τροπικής βίλας καίή εικόνα αύτή, τόσυνειδητοποίησε μέ τρόμο, ήταν άπόλυτα άληθοφ ανής, κατανο

ητή, έμοιαζε μέ τή Λ ώ ρα.

Γιά τή Λ ώ ρα, τό νά άγαπάς κάποιον σήμαινε νά τοϋ χαρίζεις

τό κορμί σου: νά τοϋ τό φ έρεις, όπω ς είχε κάνει φέρνοντας τό

λευκό πιάνο στήν άδελφή της* νά τό άκουμπήσεις στή μέση τοϋ

διαμερίσματος του: νά ’μαι, νά τά πενήντα επτά μου κιλά, νά ή

σάρκα καίτά οστά μου, είναι γιά σένα καί σέ σένα τά εγκαταλείπω. 'Η προσφορά αύτή ήταν γιά έκείνη μιά χειρονομία ερω τική,

γιατί στά μάτια της τό κορμί δέν ήταν σεξουαλικό μόνο στίς

ξεχω ριστές στιγμές τής διέγερσης, άλλά, όπω ς τό έχω πει,

σεξουαλικό άπό τήν άρχή, εκ τώ ν προτέρω ν, σταθερά καί

ολοκληρω τικά, στήν επιφάνεια όπω ς καί στό εσω τερικό, στόν

ύπνο, στόν ξύπνιο, καί μετά τό θάνατο άκόμα.

Γ ιά τήν Ά νιές, ό ερω τισμός περιοριζόταν στή στιγμή τήςδιέγερσης, όταν τό κορμί γίνεται επιθυμητό καί ώ ραϊο. Μ όνο ή

στιγμή αύτή δικαίω νε καί εξαγόραζε τό κορμί* όταν έσβηνε

αύτός ό τεχνητός φω τισμός, τό κορμί ξαναγινόταν ένας άκάθαρ-

194



τος μηχανισμός πού έκείνη έπρεπε νά φροντίσει γιά τή συντήρη

σή του. Γ Γ αύτό ή Ά νιές ποτέ δέν θά μπορούσε νά πει «θά τά

κανονίσω έτσι πού νά μέ βρειέκει». Θ ά τήν εϊχε τρομοκρατήσειή ιδέα ότι ό άντρας πού άγαποϋσε θά τήν έβλεπε σάν ένα άπλό

κορμί στερημένο φ ύλου, άπογυμνω μένο άπό κάθε μαγεία, σέ μιά

συμπεριφορά τήν όποία έκείνη δέν θά ήταν σέ θέση νά έλέγξει.

Θ ά ντρεπόταν. 'Η συστολή της θά τήν είχε εμποδίσει νά γίνει

έκουσίω ς πτώ μα.

'Η Ά νιές όμω ς ήξερε ότι ή άδελφή της ήταν διαφορετική: ή

ιδέα τοϋ νά εκθέσει τό άψ υχο κορμί της μέσα στό σαλόνι ενόςεραστή, πήγαζε άπό τή σ χέση τής Α ώ ρας μέ τό κορμίκαίάπό τόν

δικό της τρόπο ν ’ άγαπάει. Ή ταν γΓ αύτό πού ή Ά νιές

φοβήθηκε. Σκύβοντας πάνω άπό τό τραπέζι, έπιασε τό χέρι τής

άδελφής της.

«Κ ατάλαβέ με, έλεγε ή Λ ώ ρα μέ χαμηλή φω νή. Έ σ ύ έχεις

τόν Π ώ λ. Τ όν καλύτερο άντρα πού θά μπορούσες νά ονειρευτείς.

'Έ χω τόν Μ περνάρ. Ά π ό τή στιγμή πού ό Μ περνάρ μέ έγκατα-

λείπει, δέν έχω πιά τίποτα καίδέν θά έχω πιά κανέναν. Κ αίξέρεις

ότιδέν ικανοποιούμαι μέ τό τίποτα! Δ έν θά καθίσω νά άτενίζω τή

μιζέρια τής ΐδιας μου τής ζω ής. "Έ χω πολύ μεγάλη ιδέα γιά τή

ζω ή. Θ έλω νά μοϋ τά δώ σει όλα ή ζω ή, ή άλλιώ ς φεύγω . Μ έ

καταλαβαίνεις. Ε ίσαι ή άδελφή μου».

' Υ πήρξε μιά στιγμή σιω πής, καθώ ς ή Ά νιές προσπαθούσε

μέσα στή σύγχυση νά διατυπώ σει τήν άπάντησή της. ’Η ταν

κουρασμένη. Ο ϊδιος διάλογος έπαναλαμβανόταν τή μία εβδο

μάδα μετά τήν άλλη καί όλα όσα θά μπορούσε νά πει ή Ά νιές

άποδεικνύονταν άτελέσφορα. Ξ αφ νικά, σ 5 αύτή τή στιγμή τής

κούρασης καί τής άδυναμίας άντήχησαν λέξεις έντελώ ς α λ λ ό -

κ ο τ ε ς :

«'Ο γερο-Μ πετράν Μ περτράν χάλασε καί πάλι τόν κόσμο

στήν Ε θνοσυνέλευσ η κατά τοϋ κύματος τώ ν αύτοκτονιώ ν! Α ύ

τός είναι ό ιδιοκτήτης τής βίλας στήν Μ αρτινίκα. Σ κέψ ου τί

εύχαρίστηση θά τοϋ προξενήσω !» είπε ή Λ ώ ρα σκάζοντας στά

γέλια.

Τ ό γέλιο αύτό, παρ’ όλο πού ήταν νευρω τικό καίβεβιασμένο,

1 * 3



ύπή ρξε γιά τήν Ά νιές ένας απρόσμενος σύμμαχος. Β άλθηκε κι

έκείνη νά γελάει, καί τό γέλιο τους γρήγορα έχασε αύτό τό

σφιγμένο πού είχε, ήταν ξαφ νικά ένα γέλιο αληθινό, γέλιο

ανακούφισης, οί δυό αδελφές γελούσαν μέχρι δακρύω ν, γνο^ρίζο-

ντας καλά ότι αγαπιόνταν καί ότι ή Λ ώ ρα δέν θά αύτοκτονοϋσε.Μ ιλούσαν καί οί δυό ταυτόχρονα, χω ρίς ν’ αφή σου ν τά χέρια

τους, κι αύτά πού έλεγαν ήσαν λόγια αγάπης πίσω άπό τά όποια

ξεχώ ριζε μία βίλα σ ’ έναν κήπο στήν Ε λβετία καί μιά κίνηση

τού χεριού καθώ ς τινάζεται κάθετα, σάν ένα πολύχρω μο μπαλόνι,

σάν μιά πρόσκληση γιά ταξίδι, σάν ύπόσχεση γιά ένα μέλλον

άνείπω το, ύπόσχεση πού δέν είχε τηρηθεί άλλά πού ό άπόηχός

της έμενε γιά έκεινες πάντοτε συναρπαστικός."Ο ταν πέρασε ή στιγμή τοϋ ιλίγγου, ή Ά νιές είπε: «Λ ώ ρα, δέν

πρέπει νά κάνεις κουταμάρες. Δ έν ύπάρχει κανένας άντρας πού

ν’ άξίζει νά ύποφ έρεις γΓ αύτόν. Ν ά σκέφτεσαι εμένα, σκέψ ου

ότι σ ’ άγαπώ ».

Κ αί ή Λ ώ ρα είπε: « ’Ε ντούτοις, θά ήθελα νά κάνω κάτι, θά

ήθελα τόσο πολύ νά κάνω κάτι».

— Κ άτι; Τ ί;Ή Λ ώ ρα κοίταξε τήν άδελφή της μέσα στά μάτια σηκώ νοντας

τούς ώ μους, σάν νά παραδεχόταν ότι τό περιεχόμενο τοϋ «κάτι»

δέν τής ήταν άκόμα καθαρό. ’Έ πειτα, έριξε ελαφρά τό κεφάλι

πρός τά πίσω , σκέπασε τό πρόσω πό της μ ’ ένα άδιόρατο

μελαγχολικό χαμόγελο, άγγιξε μέ τήν άκρη τώ ν δακτύλω ν τό

χώ ρισμα άνάμεσα στά στήθη καί, επαναλαμβάνοντας «κάτι»,

τίναξε τά χέρια της μπροστά.Ή Ά νιές ένιω σε άνακούφιση: σίγουρα δέν μπορούσε τίποτα

συγκεκριμένο νά φανταστεί γΓ αύτό τό «κάτι», άλλά ή χειρονο

μία τής Λ ώ ρας δέν άφηνε κανένα περιθώ ριο άμφιβολίας: τό

«κάτι» στόχευε ύψ η ιδανικά, δέν μπορούσε νά έχει τίποτα κοινό

μ ’ ένα πτώ μα ξαπλω μένο στό πάτω μα ενός τροπικού σαλονιού.

Λ ίγες μέρες άργότερα, ή Λ ώ ρα πήγε στή Γ αλλο-Α φ ρικανική

"Ε νω ση, τής όποίας προήδρευε ό πατέρας τοϋ Μ περνάρ, καίπροσφέρθηκε έθελοντικά νά συγκεντρώ νει στό δρόμο χρήματα

γιά τούς λεπρούς.

196



Ή χ ε ιρ ο ν ο μ ία τ ή ς ε π ι θ υ μ ία ς γ ιά ά θ α ν α σ ία

Ο Π Ρ Ω Τ Ο Σ έρω τας τής Μ πεττίνας ήταν ό αδελφός της Κ λέμενς,

μεγάλος ρομαντικός ποιητής στό μέλλον, έπειτα έρω τεύθηκε

όπω ς ξέρουμε τόν Γ καίτε, λάτρεψ ε τόν Μ πετόβεν, αγάπησε τόν

σύζυγό της Ά χιμ φόν "Α ρνιμ, έπίσης μεγάλο ποιητή, άκολού-

θω ς τήν συνεπήρε ό κόμης Χ έρμαν φόν Π ύκλερ-Μ ουσκάου πού,

χω ρίς νά είναι μεγάλος ποιητής, έγραφε κι αύτός βιβλία (σ ’έκεινον άλλω στε αφιέρω σε τήν ’Α λ λ η λ ο γ ρ α φ ία τ ο υ Γ κ α ιτ ε μ έ μ ία

π α ιδ ίσ κ η ), έπειτα γύρω στά πενήντα της ανέπτυξε ένα έρω τικό-μη-

τρικό αίσθημα γιά δυό νέους άντρες, τόν Φ ίλιπ Ν ατούζιους

καί Γιούλιους Ν ταίρινγκ, οί όποιοι, χω ρίς νά γράφουν βιβλία,

άλληλογραφ οϋσαν μαζί της (ένα μέρος τής άλληλογραφ ίας

αύτής τό δημοσίευσε), θαύμασε τόν Κ άρλ Μ άρξ καί, μιά μέρα,

κατά τή διάρκεια μιας δικής της έπίσκεψ ης στή μνηστή τουΤ ζέννυ, τόν εξανάγκασε νά τή συνοδεύσει σέ ένα μεγάλο νυχτε

ρινό περίπατο (ό Μ άρξ δέν είχε καμιά όρεξη νά πάει περίπατο,

προτιμούσε τή συντροφιά τής Τ ζέννυ άπό έκείνη τής Μ πεττίνας*

έντούτοις, άκόμα κι αύτός πού ήταν ικανός νά κάνει τόν κόσμο

ά ν ω κάτω , ήταν άνίκανος νά άντισταθεϊ στή γυναίκα πού μιλούσε

στόν Γ καιτε στόν ενικό), είχε μιά άδυναμία γιά τόν Φ ράντς Λ ίστ,

άλλά πολύ φευγαλέα, γιατί γρήγορα δήλω σε άηδιασμένη μάλλονάπό τό άποκλειστικό ένδιαφέρον πού έτρεφε ό Λ ίστ γιά τήν

προσω πική του δόξα, προσπάθησε μέ πάθος νά βοηθήσει τόν

ζω γράφ ο Κ άρλ Μ πλέχερ πού είχε προσβληθεί άπό μιά διανοητι

κή πάθηση (περιφρονοϋσε τή γυναίκα του όπω ς κάποτε είχε

περιφρονήσει τήν Κ υρία Γ καίτε), ξεκίνησε μιά άλληλογραφ ία μέ

τόν Κ άρολο-’ Α λέξανδρο, διάδοχο τοϋ Θ ρόνου τής Σαξω νίας-

Β αϊμάρης, έγραψ ε γιά τόν βασιλιά τής Π ρω σσίας Φ ρειδερίκο-

Γουλιέλαο Τ ό β ι β λ ί ο τ ο ν β α σ ιλ ιά , όπου εξέθετε τά καθήκοντα τοϋ

βασιλιά άπέναντι στούς ύπηκόους του, μετά άπό αύτό δημοσίευ-

197



σε Τ ό β ι β λ ίο τ ώ ν φ τ ω χ ώ ν , όπου περιγραφόταν ή φρικτή φ τώ χεια

τοϋ λαού, απευθύνθηκε καίπάλιστόν βασιλιά γιά νά τόν καλέσει

ν’ απελευθερώ σει τόν Β ίλχελμ Φ ρήντριχ-Σλαϊφ ελ, πού είχε

κατηγορηθεί ότιύποδαύλιζε μιά κομμουνιστική συνω μοσία, λίγοαργότερα μεσολάβησε σέ κείνον γιά λογαριασμό τοϋ Λ ούντβικ

Μ ιεροσλάβσκι, ενός άπό τούς άρχηγούς τής πολω νικής επανά

στασης, πού περίμενε τήν εκτέλεσή του σέ μιά πρω σσική

φυλακή. Τ όν τελευταίο άντρα πού λάτρεψ ε, δέν τόν συνάντησε

ποτέ: ήταν ό Σ άντορ ΙΊεταίφι, ό Ο ύγγρος ποιητής πού πέθανε στά

είκοσι έξι του χρόνια στίς τάξεις τοϋ επαναστατικού στρατού τοϋ

1848. ’Έ κανε έτσι γνω στό σέ όλον τόν κόσμο όχι μόνο έναμεγάλο ποιητή (τόν άποκαλοϋσε Sonnengott «Θ εό του ήλιου»),

άλλά καί τήν πατρίδα του μαζί του, πού έκείνη τήν εποχή ή

Ε ύρώ πη άγνοοϋσε καί τήν ύπαρξή της σχεδόν. ’Ά ν θυμηθούμε

ότι οί Ο ύγγροι διανοούμενοι έδω σαν στόν εαυτό τους τό όνομα

«Κ ύκλος Π εταΐφι», όταν τό 1956 ξεσηκώ θηκαν εναντίον τής

ρω σικής αύτοκρατορίας, έξαπολύοντας τήν πρώ τη μεγάλη άντι-

* σταλινική εξέγερση, διαπιστώ νουμε ότι, μέ τούς έρω τές της, ήΜ πεττίνα είναι παρούσα στό πλατύ πεδίο τής εύρω παϊκής ιστο

ρίας, άπό τόν 18ο αιώ να ώ ς τά μισά τοϋ δικού μας. Θ αρραλέα,

πεισματάρα Μ πεττίνα: ή νεράιδα τής ' Ιστορίας, ή ίέρειά της.

Κ αί λέω ιέρεια δικαίω ς, γιατί ή ' Ιστορία ήταν γιά έκείνη (όλοι οί

φ ίλοι της χρησιμοποιούσαν τήν ιδια μεταφ ορά) «ή ενσάρκω ση

τοϋ Θ εοϋ».

Κ αμιά φορά, οι φ ίλοι της τής προσήπταν ότι δέν σκεπτότανάρκετά τήν οικογένειά της, τήν οικονομική της κατάσταση, καί

ότι θυσιαζόταν άλόγιστα γιά τούς άλλους.

«Α ύτά πού λέτε δέν μ ’ ενδιαφέρουν. Δ έν είμαι λογιστής. Ν ά

τί είμαι, εγώ !» άπαντοϋσε, μέ τίς άκρες τώ ν δακτύλω ν πάνω στό

στέρνο της, άκριβώ ς άνάμεσα στά στήθη. Έ πειτα, έριχνε ελα

φρά τό κεφάλι πρός τά πίσω καί, σκεπάζοντας τό πρόσω πο μ 5ένα

χαμόγελο, τίναζε βίαια, άλλά μέ κομψ ότητα, τά χέρια τηςμπροστά. Σ τήν άρχή τής κίνησης, οί φάλαγγες έμεναν ενω μένες*

τά μπράτσα δέν χώ ριζαν παρά στό τέλος τής διαδρομής καί οί

παλάμες άνοιγαν πλατιά.

198



Ό χι, δέν γελιέστε. Ή Λ ώ ρα έκανε τήν ϊδια χειρονομία στό

προηγούμενο κεφάλαιο, όταν δήλω νε ότι ήθελε «κάτι» νά κάνει.

Ν ά ξαναθυμηθοϋμε τήν κατάσταση:

'Ό ταν ή Ά νιές είπε: «Λ ώ ρα, δέν πρέπει νά κάνεις κουταμάρες.

Δ έν ύπάρχει κανένας άντρας πού ν 5 αξίζει νά ύποφ έρεις γΓ

αύτόν. Ν ά σκέφτεσαι εμένα, σκέψ ου ότι σ ’ αγαπώ », ή Λ ώ ρα είχε

άπαντήσει: « ’Ε ντούτοις, θά ήθελα νά κάνω κάτι, θά ήθελα τόσο

πολύ νά κάνω κάτι!»

Λ έγοντάς το αύτό, ονειρευόταν συγκεχυμένα νά κοιμηθεί μ ’

έναν άλλο άντρα. Ή ιδέα τής είχε ήδη έρθεισυχνά καί δέν ήταν

καθόλου άντίθετη μέ τήν επιθυμία της γιά αύτοκτονία. Ή σ α ν

δύο άκραΐες άντιδράσεις, άλλά άπολύτω ς θεμιτές γιά μιά γυναίκα

ταπεινω μένη. Τό άόριστο όνειρό της γιά άπιστία, διακόπηκε

βίαια άπό τήν θυμω μένη παρέμβαση τής Ά νιές, πού ήθελε νά

ξεκαθαρίσει τά πράγματα:

«Κ άτι; Τ ί;»Κ αταλαβαίνοντας ότι θά ήταν γελοίο νά έπικαλεσθεϊ τήν

άπιστία άμέσω ς μετά τήν αύτοκτονία, ή Λ ώ ρα αισθάνθηκε άμη-χανία καί άρκέσθηκε νά έπαναλάβει γιά μιά άκόμη φορά τό

«κάτι» της. Κ αί καθώ ς τό βλέμμα τής Ά νιές άξίω νε μιά πιό

συγκεκριμένη άπάντηση, ύποχρεώ θηκε νά δώ σει, τουλάχιστον

μέ μιά χειρονομία, ένα κάποιο νόημα σ ’ αύτή τήν τόσο άπροσ-

διόριστη έκφ ραση: άκούμπησε τά χέρια της στό στήθος της, κι

έπειτα τά τίναξε μπροστά.

Π ώ ς τής ήρθε ή ιδέα νά κάνει αύτή τή χειρονομία; Ε ίναιδύσκολο νά τό πει κανείς. Δ έν τό είχε κάνειποτέ προηγουμένω ς.

Κ άποιος άγνω στος θά έπρεπε νά τής τό είχε σφυρίξει, όπω ς

σφυρίζουν σ ’ έναν ήθοποιό τό κείμενο πού έχει ξεχάσει. Π αρ’

όλο πού δέν έξέφραζε τίποτα τό συγκεκριμένο, ή χειρονομία

αύτή έδινε νά καταλάβεις ότι τό νά «κάνει κάτι» σήμαινε νά

θυσιαστεί, νά προσφερθει στόν κόσμο, νά στείλει τήν ψ υχή της

σέ μακρινούς ούρανούς, σάν άσπρο περιστέρι.Μ ερικά λεπτά νω ρίτερα, τό σχέδιο νά πάειστό μετρό κρατώ

ντας έναν κουμπαρά τής ήταν οπω σδήποτε ξένο, καίπροφανώ ς ή

Λ ώ ρα ποτέ δέν θά τό είχε συλλάβει άν δέν είχε άκουμπήσει τά

199



πού ήταν γιά τήν Μ πεττίνα μιά παρέμβαση στήν ' Ιστορία, εγινε

γιά τή Λ ώ ρα μιά άπλή πράξη έλεημοσύνης. Ή Λ ώ ρα δμω ς δέν

φταίει καθόλου. Ή παγκόσμια 'Ιστορία, μέ τίς έπαναστάσειςτης, τίς ούτοπίες της, τίς προσδοκίες της, τή φρίκη της, ερήμω σε

τή Γ αλλία καίδέν τής άφ ησε παρά μόνο νοσταλγία. Ν ά γιά ποιο

λόγο άκριβώ ς ό Γ άλλος έχει διεθνοποιήσει τήν έλεημοσύνη. Δ έν

είναι ή χριστιανική άγάπη τοϋ πλησίον (όπω ς συμβαίνει μέ τούς

5Α μερικανούς, παραδείγματος χάριν) πού τόν παρακινεί στίς

άγαθοεργίες, άλλά ή νοσταλγία αύτής τής eΙστορίας πού χάθηκε,

ή έπιθυμία νά τήν ξαναθυμίσειστόν εαυτό του καίνά είναι παρώ νσ ’ αύτήν, τουλάχιστον μέ τή μορφή κόκκινου κουμπαρά προορι

σμένου γιά έράνους πρός όφελος τώ ν νέγρω ν.

"Α ς ονομάσουμε τή χειρονομία τής Μ πεττίνας καί τής Λ ώ ρας

χ ε ιρ ο ν ο μ ία τ ή ς ε π ι θ υ μ ία ς γ ιά ά θ α ν α σ ία . Π ροσβλέποντας στήν μεγά

λη άθανασία, ή Μ πεττίνα θέλεινά πει: άρνοϋμαινά χαθώ μαζίμέ

τό παρόν καί μέ τίς φροντίδες του, θέλω νά ξεπεράσω τόν εαυτό

μου, νά γίνω μέρος τής eΙστορίας γιατί ή £Ιστορία είναι ή αιώ νιαμνήμη. ’Α κόμα κι άν δέν προσβλέπει παρά στή μικρή άθανασία,

ή Λ ώ ρα θέλειτό ϊδιο πράγμα: νά ξεπεράσει τόν εαυτό της καίνά

ξεπεράσει τή δυστυχισμένη στιγμή πού ζει, νά κάνει «κάτι» γιά

νά μείνει στή μνήμη όλω ν έκείνω ν πού τή γνώ ρισαν.

201



Τ ό δ ιφ ο ρ ο ύ μ ε ν ο

Α Π Ο Τ Ο Ν Κ Α Ι Ρ Ο πού άκόμα ήταν παιδί, τής Μ πριζίτ τής άρεσε νά

κάθεται στά γόνατα τοϋ πατέρα της, μοϋ φαίνεται όμω ς ότι στά

δεκαοκτώ της χρόνια αύτό τής έδινε άκόμα περισσότερη εύχαρί

στηση. ' Η ’ Α νιές δέν έβρισκε τίποτα νά πει εναντίον: ή Μ πριζίτ

γλιστρούσε συχνά στό κρεβάτι τους (παραδείγματος χάριν ότανξαγρυπνοϋσαν μπροστά στήν τηλεόραση) καί άνάμεσα στούς

τρεις τους ύπήρχε μιά πιό μεγάλη φυσική οικειότητα άπό ό,τι,

κάποτε, άνάμεσα στήν Ά νιές καί στούς δικούς της γονείς. Ή

Ά νιές άντιλαμβανόταν καλά όλο τό διφορούμενο αύτής τής

εικόνας: μιά μεγάλη κοπέλα, μέ πλούσιο στήθος καίμέ καπούλια

πού ξεχείλιζαν, καθισμένη στά γόνατα ενός ω ραίου άντρα, άκόμα

γεμάτου ζω ντάνια, άγγίζει μ ’ αύτό τό μεγάλο στήθος τούς ώ μουςκαί τό πρόσω πο τοϋ άντρα καί τόν φω νάζει «μπαμπά».

"Ε να βράδυ, κάλεσαν μιά χαρούμενη παρέα φίλω ν, κι άνάμεσά

τους ήταν καί ή Λ ώ ρα. Σέ μιά στιγμή εύφορίας, ή Λ ώ ρα είπε:

«Θ έλω κιεγώ νά κάνω τό ϊδιο!» Ή Μ πριζίτ τής παραχώ ρησε ένα

γόνατο καί βρέθηκαν κι οί δυό τους καβάλα στούς μηρούς τοϋ

Π ώ λ .

* Η κατάσταση μάς θυμίζει γιά μιά άκόμη φ ορά τή Μ πεττίνα,γιατί χάρη σ ’ έκείνη καίσέ κανέναν άλλο, τό νά κάθεται κανείς

πάνω στά γόνατα κάποιου, άναδείχθηκε σέ ύπόδειγμα ερω τικού

διφορούμενου. ’Έ χω πει ότι ή Μ πεττίνα είχε διασχίσει τό

έρω τικό πεδίο μάχης τής ζω ής της, οχυρω μένη πίσω άπό τήν

άσπίδα τής παιδικής ήλικίας. Ε ίχε κρατήσει μπροστά της αύτή

τήν άσπίδα ώ ς τά πενήντα της χρόνια, γιά νά τήν άνταλλάξει μέ

μιά άσπίδα μητέρας καί νά πάρειμέ τή σειρά της τούς νέους στάδικά της γόνατα* καί πάλι, ή κατάσταση ήταν κατά ύπέροχο

τρόπο διφορούμενη: άπαγορεύεται νά ύποψ ιάζεσαι μιά μητέρα

γιά ερω τικές βλέψ εις στόν ϊδιο της τό γιό, καίγΓ αύτό άκριβώ ς ή

202



εικόνα ενός νέου άντρα καθισμένου στά γόνατα μιας ώ ριμης

γυναίκας (έστω καί μεταφ ορικώ ς) βρίθει άπό έρω τικά σημαίνο

ντα, πού εϊναι τόσο πιό δυνατά, όσο πιό ομιχλώ δη εμφ ανίζονται.Τ ολμώ νά διαβεβαιώ σω ότι δέν ύπάρχει αύθεντικός ερω τι

σμός χω ρίς τήν τέχνη τοϋ διφορούμενου* όσο πιό ισχυρό είναιτό

διφορούμενο, τόσο πιό ζω ντανή είναι ή διέγερση. Π οιός δέν

θυμάται νά έχει παίξει όταν ήταν παιδί τό ιδανικό παιχνίδι τοϋ

γιατρού; Τό κοριτσάκι ξαπλώ νει χάμω καί τό άγοράκι τό γδύνει

μέ τό πρόσχημα τής ιατρικής επίσκεψ ης. Τ ό κοριτσάκι εμφανί

ζεται υπάκουο, γιατί αύτός πού τήν παρατηρεί δέν είναι έναμικρό περίεργο άγόρι, άλλά ένας σοβαρός ειδικός πού άνησυχει

γιά τήν ύγεία της. 'Η έρω τική φόρτιση αύτής τής κατάστασης

είναι τό ϊδιο τεράστια καί μυστηριώ δης* καί οί δύο είναι μέ

κομμένη τήν άνάσα. Π ιό κομμένη άκόμα άφοϋ τό άγοράκι σέ

καμιά στιγμή δέν θά πάψ ει νά είναι γιατρός, καί θά τής μιλάει

στόν πληθυντικό βγάζοντάς της τήν κιλότα.

Α ύτή ή εύλογημένη στιγμή τής παιδικής ζω ής, άνακαλεΐστή

μνήμη μου μιά πιό ώ ραία άνάμνηση άκόμα, τήν άνάμνηση μιας

τσέχικης επαρχιακής πόλης, όπου μιά νέα γυναίκα γύρισε γιά νά

έγκατασταθει τό 1969, μετά άπό μιά διαμονή στό Π αρίσι. ’Έ χο

ντας φύγει τό 1967 γιά νά σπουδάσει στή Γ αλλία, βρήκε δυό

χρόνια άργότερα τή χώ ρα της στήν κατοχή τοϋ κόκκινου

στρατού* οί άνθρω ποι φοβόντουσαν τά πάντα καί ή μοναδική

τους επιθυμία ήταν νά βρίσκονται άλλοϋ, κάπου όπου ύπήρχε

έλευθερία, όπου ύπήρχε ή Εύρώ πη. Γ ιά δυό χρόνια, ή νεαρή

Τ σέχα είχε έπιμελώ ς παρακολουθήσει τά σεμινάρια πού έπρεπε

τόν καιρό εκείνο έπιμελώ ς νά παρακολουθείς, άν ήθελες νά

βρίσκεσαι στό επίκεντρο τής ζω ής τώ ν διανοούμενων* εκεί είχε

μάθει ότι στή νηπιακή ήλικία, πρίν άπό τήν οιδιπόδεια φάση,

περνούμε αύτό πού ό διάσημος ψ υχαναλυτής ονόμαζε τό σ τ ά δ ιο

τ ο ν κ α θ ρ έ φ τ η . 'Η ιδέα ήταν ότι προτού ν’ άντιμετω πίσει κανείς

τό σώ μα τής μητέρας ή τοϋ πατέρα, άνακαλύπτει τό δικό του

σώ μα. Έ πιστρέφοντας στή χώ ρα, ή νεαρή Τ σέχα είπε στόν

εαυτό της ότι κάποιοι άπό τούς συμπατριώ τες της, πρός μεγάλη

τους ζημία, είχαν άκριβώ ς πηδήξει αύτό τό στάδιο στήν προσω

203



πική τους εξέλιξη. Μ έ τό φω τοστέφανο τής παρισινής αξίας καί

τώ ν περίφημω ν αύτώ ν σεμιναρίω ν, συγκρότησε έναν κύκλο

νεαρώ ν γυναικώ ν. Τ ούς παρέδιδε θεω ρητικά μαθήματα, στά

όποια κανένας δέν καταλάβαινε τίποτα, καί τίς μυούσε σέπρακτικές ασκήσεις πού ήσαν άπλές όσο ή θεω ρία ήταν περίπλο

κη: γδύνονταν όλες καί ή καθεμία παρατηρούσε τόν εαυτό της σ ’

ένα μεγάλο καθρέφτη, έπειτα εξετάζονταν εκείόλες μαζίμέ άκρα

προσ οχή, τέλος παρατηρούσαν τόν εαυτό τους σέ καθρεφτάκια

τής τσάντας πού έτεινε ή μία στήν άλλη, μέ τρόπο πού νά τής

δείχνει αύτό πού ποτέ δέν είχε δει. eΗ δασκάλα δέν διέκοπτε ούτε

γιά μιά στιγμή τή θεω ρητική της ομιλία, πού ή γοητευτική τηςθολότητα τίς μετέφερε μακριά άπό τήν ρω σική κατοχή, μακριά

άπό τήν επαρχία τους, παρέχοντάς τους έπιπλέον μία έξαψ η

μυστηριώ δη καί χω ρίς όνομα, γιά τήν όποία φ ρόντιζαν προσε

κτικά νά μήν μιλούν. Χ ω ρίς άμφιβολία, ή δασκάλα δέν ήταν

μόνο μαθήτρια τοϋ μεγάλου Λ ακάν, άλλά καί λεσβία επίσης·

εντούτοις δέν πιστεύω ότι ύπή ρχαν στόν κύκλο αύτό πολλές

συνειδητές λεσβίες. Κ αί άπό όλες αύτές τίς γυναίκες, τό ομολο

γώ , έκείνη πού περισσότερο κυριαρχεί στίς ονειροπολήσεις μου

είναι μία νέα κοπέλα, εντελώ ς άθώ α, γιά τήν όποία στή διάρκεια

τώ ν συνεδριώ ν, τίποτ5 άλλο δέν ύπήρχε στόν κόσμο, άπό τόν

ερεβώ δη λόγο τοϋ Λ ακάν κακομεταφ ρασμένο στά τσέχικα. Ά ,

αύτές οί επιστημονικές συγκεντρώ σεις τώ ν γυμνώ ν γυναικώ ν,

αύτές οί συνεδρίες σ ’ ένα διαμέρισμα τής μικρής τσέχικης

πόλης, τήν ιδια ώ ρα πού οί Ρώ σοι περιπολοϋσαν, ά, πόσο πιό

διεγερτικές ήσαν άπό τά όργια στά όποια καθένας προσπαθεί νά

ολοκληρώ σει τίς άπαιτούμενες κινήσεις, όπου όλα είναι συμφω -

νημένα καί δέν έχουν παρά ένα καίμόνο νόημα, μέ άξιοθρήνηχο

τρόπο μοναδικό! "Α ς βιαστούμε, όμω ς, νά έγκαταλείψ ουμε την

μικρή τσέχικη πόλη, καί άς έπιστρέψ ουμε στά γόνατα τοϋ Π ώ λ

ή Λ ώ ρα είναι καθισμένη στό ένα* στό άλλο, άς φανταστούμε επί

τοϋ παρόντος, γιά λόγους πειραματικούς, όχι τήν Μ πριζίτ άλλά

τή μητέρα της:

Γ ιά τή Λ ώ ρα, είναι μιά αίσθηση εύχάριστη νά φέρνει νο,

όπίσθιά της σέ έπαφή μέ τούς μηρούς ενός άντρα πού μυστικά



τόν επιθυμεί* ή αίσθηση είναι άκόμα πιό ιλαρή άπό τό γεγονός

ότιδέν είναι καθισμένη στά γόνατα του Π ώ λ μέ τήν ιδιότητα τής

έρω μένης, άλλά τής κουνιάδας, καί μέ τήν πλήρη συγκατάθεση

τής συζύγου. Ή Λ ώ ρα είναι ή τοξικομανής τοϋ διφορούμενου.

Γιά τήν Ά νιές, ή κατάσταση δέν έχει τίποτα τό διεγερτικό,

άλλά δέν μπορεΐνά διώ ξειμιά γελοία φράση πού χοροπηδάει στό

μυαλό της: «Π άνω σέ κάθε γόνατο τοϋ Π ώ λ κάθεται ένας

γυναικείος πρω κτός! Σέ κάθε γόνατο τοϋ Π ώ λ κάθεται ένας

γυναικείος πρω κτός!» 'Η Ά νιές είναι ό διαυγής παρατηρητής

τοϋ διφορούμενου.Κ αί ό Π ώ λ; Μ ιλάει δυνατά, άστειεύεται σηκώ νοντας μέ τή

σειρά κάθε γόνατο, γιά νά πείσει άπολύτω ς τίς δύο άδελφές ότι

παίζει σάν θειος πάντοτε έτοιμος νά μεταμορφω θεί σέ άλογο

κούρσας γιά τό χατίρι τώ ν μικρώ ν του άνιψ ιώ ν. ' Ο Π ώ λ είναι ό

βλάξ τοϋ διφορούμενου.

Στή μεγαλύτερη άπό τίς ερω τικές της άπογοητεύσεις, ή Λ ώ ρα

συχνά ζητούσε τή συμβουλή τοϋ Π ώ λ καί τόν συναντούσε σέδιάφορα καφενεία. Ν ά σημειώ σουμε ότι ή αύτοκτονία άπουσίαζε

άπό τίς συζητήσεις τους. Ή Λ ώ ρα είχε παρακαλέσει τήν Ά νιές

νά κρατήσει μυστικά τά πεισιθανάτια σχέδιά της, τά όποια ή ϊδια

ούδέποτε έπεκαλεΐτο μπροστά στόν Π ώ λ. ’Έ τσι, ή πολύ βίαιη

εικόνα τοϋ θανάτου δέν έσχιζε τό λεπτεπίλεπτο ύφασμα τής

περιβάλλουσας ώ ραίας θλίψ ης καί, καθισμένοι ό ένας άπέναντι

στόν άλλο, ό Π ώ λ καί ή Λ ώ ρα άγγίζονταν κατά στιγμές. cO Π ώ λτής έσφ ιγγε τό χέρι ή τόν ώ μο σάν γιά νά τής ξαναδώ σειδύναμη

κι έμπιστοσύνη, γιατί ή Λ ώ ρα άγαποϋσε τόν Μ περνάρ, κιαύτός

πού άγαπάει χρειάζεται ύποστήριξη.

Π ήγαινα νά πώ ότιτίς στιγμές εκείνες τήν κοίταζε στά μάτια,

άλλά αύτό δέν θά ήταν άλήθεια γιατί ή Λ ώ ρα τότε είχε άρχίσει νά

ξαναφοράει τά μαύρα της γυαλιά* ό Π ώ λ ήξερε τό λόγο: δέν

ήθελε νά δείξει τά βλέφαρά της πού ήταν πρησμένα άπό τάδάκρυα. Ξ αφ νικά, τά γυαλιά φορτίζονταν μέ πολλαπλές σημα

σίες: έδιναν στή Λ ώ ρα μιά κομψ ότητα σχεδόν αύστηρή, σχεδόν

απρόσιτη* άλλά ταυτόχρονα σημείω ναν καί κάτι πολύ σαρκικό,

πολύ αισθησιακό: ένα μάτι μούσκεμα άπό τά κλάματα, ένα μάτι

205



στόμιο τοϋ κορμιού, μία άπό αύτές τίς έννιά ύπέροχες πύλες τοϋ

γυναικείου σώ ματος γιά τίς όποιες μιλάει τό περίφημο ποίημα

τοϋ Ά πολλινα ίρ, ένα στόμιο ύγρό, κρυμμένο πίσω άπό τό

κληματόφ υλλο τοϋ σκουρόχρω μου γυαλιού. Ή ιδέα γιά τόδάκρυ πού κρύβεται πίσω άπό τά γυαλιά ήταν καμιά φ ορά τόσο

έντονη, καί τό δάκρυ τής φαντασίας τόσο καυτό, ώ στε μεταμορ

φώ θηκε σέ άτμό πού τούς τύλιξε καί τούς δύο, τούς στέρησε τήν

κρίση καί τήν όραση.

Ό Π ώ λ ένιω θε αύτό τόν άτμό. Κ αταλάβαινε όμω ς τό νόημά

του; Δ έν πιστεύω . Ά ς φανταστούμε αύτή τήν κατάσταση: ένα

κοριτσάκι έρχεται νά δει ένα άγοράκι. Α ρχίζει νά γδύνεταιλέγοντας: «Γ ιατρέ, πρέπει νά μέ εξετάσετε». Κ αί νά πού τό

άγοράκι δηλώ νει: «Μ ά, κοριτσάκι μου, δέν είμαι γιατρός!»

’Έ τσ ι άκριβώ ς συμπεριφερόταν ό Π ώ λ.



Ή μ ά ν τ ις

Π Ω Σ Γ Ι Ν Ε Τ Α Ι ό Π ώ λ πού, στή συζήτησή του μέ τόν ’Α ρκούδα,

είχε πάρει τό ϋφος ενός πνευματώ δους ύπέρμαχου τής επιπολαιό

τητας, νά είναι τόσο λίγο επιπόλαιος μέ δυό αδελφές στά γόνατά

του; ’Ιδού ή εξήγηση: κατά τήν άποψ ή του, ή επιπολαιότητα

ήταν ένα εύεργετικό κλύσμα τό όποιο ήθελε νά εφαρμόσειστήν

κουλτούρα, στή δημόσια ζω ή, στήν τέχνη, στήν πολιτική, ένα

κλύσμα καλό γιά τόν Γ καίτε καίτόν Ν απολέοντα, άλλά (σημειώ

στε το!) οπω σδήποτε όχι γιά τή Λ ώ ρα καί τόν Μ περνάρ. Ή

βαθιά δυσπιστία πού έτρεφε ό Π ώ λ γιά τόν Μ πετόβεν καί τόν

Ρεμπώ εξαγοραζόταν άπό τήν χω ρίς όρια έμπιστοσύνη του στόν

έρω τα.

Ή έννοια τοϋ έρω τα ήταν συνδεδεμένη στό μυαλό του μέ τήνεικόνα τοϋ ώ κεανοϋ, τοϋ πιό θυελλώ δους άπό όλα τά στοιχεία.

'Ό ταν πήγαινε διακοπές μέ τήν Ά νιές, άφηνε ορθάνοιχτο τό

παράθυρο τοϋ δω ματίου τους στό ξενοδοχείο, έτσι ώ στε ή φω νή

τώ ν κυμάτω ν νά ενώ νεταιμέ τό ερω τικό τους λαχάνιασμα, καίτό

πάθος τους νά συγχέεται μ ’ αύτή τή μεγάλη φω νή. Π αρ’ όλο πού

ήταν εύτυχισμένος μέ τή γυναίκα του, παρ’ όλο πού τήν άγαποϋ

σε, ένιω θε σέ μιά μυστική πτυχή τής ψ υχής του, μιά ελαφριά, μιάμικρή άπογοήτευση στήν ιδέα ότι ό έρω τάς του ούδέποτε εκδη

λώ θηκε μέ τρόπο λίγο πιό δραματικό. Ζ ήλευε σχεδόν τή Λ ώ ρα

γιά τά εμπόδια πού είχε συναντήσει στό δρόμο της, γιατί μόνο τά

εμπόδια, κατά τή γνώ μη του, μπορούν νά μεταβάλλουν τόν έρω τα

σέ ερω τική ιστορία. Δ οκίμαζε επίσης γΓ αύτήν ένα αίσθημα

τρυφ ερής άλληλεγγύης, ύποφ έροντας γιά τά βάσανά της λές καί

ήσαν δικά του.Μ ιά μέρα, τοϋ τηλεφώ νησε γιά νά τοϋ πει ότιό Μ περνάρ θά

πήγαινε μερικές μέρες άργότερα στή Μ αρτινίκα, στήν οικογε

νειακή έπαυλη, καί ότι είχε άποφ ασίσει νά τόν συναντήσει έκεΐ

Μ Ί



παρ5 δλο πού δέν τήν είχε καλέσει. "Α ν εκείνος βρισκόταν έκεΐ

μέ τή συντροφ ιά μιας άγνω στης, τόσο τό χειρότερο. Τ ουλάχι

στον όλα θά ξεκαθάριζαν.

Γιά νά τή γλιτώ σει άπό άχρηστες συγκρούσεις, προσπάθησε

νά τήν μεταπείσει. Ή συζήτηση όμω ς διαιω νιζόταν: ή Λ ώ ρα

έπαναλάμβανε πάντοτε τά ιδια έπιχειρήματα καί ό Π ώ λ, συμβι

βασμένος, έσπευσε νά τής πει: «Π ήγαινε, άφοϋ είσαι τόσο βαθιά

πεπεισμένη ότι ή άπόφασή σου είναι ή κα λή!» Ά λλά χω ρίς νά

τοϋ άφ ήσει χρόνο, ή Λ ώ ρα δήλω σε: «Μ όνο ένα πράγμα θά

μπορούσε νά μέ εμποδίσει άπό τό νά κάνω αύτό τό ταξίδι: ή δική

σου άπαγόρευση».Τ οϋ είχε μόλις ύποδηλώ σει άρκετά καθαρά αύτό πού θά

έπρεπε νά πειγιά νά τήν άποτρέψ ει άπό τό σχέδιό της, διατηρώ

ντας παράλληλα τήν άξιοπρέπεια τής γυναίκας πού είναι άποφα-

σισμένη νά φθάσει ώ ς τήν άκρη τής άπελπισίας καί τοϋ άγώ να.

’Ά ς θυμηθούμε τήν πρώ τη της συνάντηση μέ τόν Π ώλ* είχε τότε

άκούσει μέσα στό κεφάλι της τίς ϊδιες άκριβώ ς λέξεις πού ό

Ν απολέω ν είχε πει στόν Γκαΐτε: «Ν ά ένας άντρας!» "Α ν ό Π ώ λήταν πραγματικός άντρας, δέν θά είχε διστάσει οϋτε ένα λεπτό

προκειμένου νά τής άπαγορεύσει αύτό τό ταξίδι. Α λίμ ονο , δέν

ήταν άντρας, άλλά άντρας μέ άρχές: άπό πολύ καιρό είχε

διαγράψ ει τή λέξη «άπαγορεύω » άπό τό λεξιλόγιό του καί ήταν

περήφ ανος γΓ αύτό. Δ ιαμαρτυρήθηκε: «Ξ έρεις ότι δέν άπαγο

ρεύω ποτέ τίποτα σέ κανέναν».

Ή Λ ώ ρα έπέμεινε: «Ά λλά εγώ θ έ λ ω τίς άπαγορεύσεις καίτίςδιαταγές σου. Τ ό ξέρεις ότι κανένας άλλος δέν έχει τό δικαίω μα

νά μοϋ άπαγορεύει καί νά μέ διατάζει. Θ ά κάνω αύτό πού έσύ θά

μοϋ πεις».

Ό Π ώ λ ένιω σε άμήχανος: είχε περάσει μιά ολόκληρη ώ ρα

εξηγώ ντας της ότι δέν έπρεπε νά φ ύγει, καί έδώ καί μιά ώ ρα

έκείνη έπέμενε γιά τό άντίθετο. Γ ιατί, άντίνά άφεθεΐνά πεισθεΐ,

ζητούσε μιά άπαγόρευση; "Ε μεινε σιω πηλός.«Φ οβάσαι; ρώ τησε έκείνη.

—-Τί νά φοβάμαι;

— Ν ά μοϋ επιβάλεις τή θέλησή σου.

208



—’Ά ν δέν μπόρεσα νά σέ μεταπείσω , δέν εχω τό δικαίω μα νά

σοϋ απαγορεύσω τίποτα.

•—Ε ίναι άκριβώ ς αύτό πού ελεγα: φοβάσαι. —’Ή θελα νά σέ πείσω μέ τή λογική».

9Ε κείνη γέλασε: «Κ ρύβεσαιπίσω άπό τή λογική επειδή φ οβά

σαι νά μοϋ επιβάλεις τή θέλησή σου. Σέ κάνω νά φοβάσαι!»

Τ ό γέλιο της τόν βύθισε σέ μιά άκόμα πιό μεγάλη άμηχανία

καί βιάστηκε νά θέσει τέρμα στή συζήτηση: «Θ ά τό σκεφθώ ».

’Έ πειτα, ζήτησε τή γνώ μη τής Ά νιές.

9Ε κείνη είπε: «Δ έν πρέπει νά φ ύγει. Θ ά ήταν μιά μνημειώ δηςάνοησία. Ά ν τής μιλήσεις, κάνε τά πάντα γιά νά τήν έμποδίσεις

νά φύγει».

Ά λλά ή γνώ μη τής Ά νιές δέν άντιπροσώ πευε καί σπουδαία

πράγματα, καθώ ς ό κύριος σύμβουλος τοϋ Π ώ λ ήταν ή Μ πριζίτ.

"Ο ταν τής εξήγησε σέ τί κατάσταση βρισκόταν ή θεία της,

άντέδρασε άμέσω ς: «Κ αί γιατί νά μήν πάει εκεί κάτω ; Π ρέπει

πάντοτε νά κάνουμε αύτό πού θέλουμε». —Ύ πόθεσε, όμω ς, άντέτεινε ό Π ώ λ, ότι βρίσκει τόν Μ περ

νάρ μέ μία γυναίκα. Θ ά δημιουργήσει τρομερό σκάνδαλο!

—Τ ής είπε ότι θά τόν συνόδευε μιά γυναίκα;

—’Ό χι.

—’Ό φ ειλε. Ά ν δέν τό εκανε, σημαίνει ότι είναι δειλός καί

ότι έκείνη δέν έχει κανένα λόγο νά τόν βολέψει. Τ ί έχει νά χάσει

ή Λ ώ ρα; Τ ίποτα».Μ πορούμε ν ’ άναρω τηθοϋμε γιά ποιό λόγο ή Μ πριζίτ έδω σε

άκριβώ ς αύτήν τή γνώ μη στόν Π ώ λ καί όχι μιά άλλη. Ε πειδή

αισθανόταν άλληλέγγυα μέ τή Λ ώ ρα; Δ έν πιστεύω . Ή Λ ώ ρα

συχνά συμπεριφερόταν σάν νά ήταν έκείνη ή κόρη τοϋ Π ώ λ,

πράγμα πού ή Μ πριζίτ έβρισκε γελοίο καί δυσάρεστο. Δ έν είχε

τήν παραμικρή επιθυμία νά νιώ σει άλληλέγγυα μέ τή θεία της* ή

μοναδική της έννοια ήταν ν’ άρέσει στόν πατέρα της. Δ ιαισθα

νόταν ότιό Π ώ λ άπευθυνόταν σ ’ έκείνη όπω ς σέ μιά μάντιδα καί

ήθελε νά παγιώ σει αύτή τή μαγική εξουσία. *Υ ποθέτοντας, καί

δικαίω ς, ότιή μητέρα της ήταν άντίθετη μέ τό ταξίδι τής Λ ώ ρας,

ήθελε νά υιοθετήσει τήν άντίθετη στάση, ν’ άφήσει νά μιλήσει

14 209



μέ τό στόμα της ή φω νή τώ ν νιάτω ν καί νά σαγηνέψ ει τόν πατέρα

της μέ μιά χειρονομία ενός αλόγιστου θάρρους.

Κ ουνούσε γρήγορα τό κεφάλι άπό άριστερά πρός τά δεξιά,

άπό δεξιά πρός τά άριστερά, σηκώ νοντας τούς ώ μους καί τάφρύδια, καίό Π ώ λ, ξανά, δοκίμαζε τήν εξαίσια αίσθηση ότι στήν

κόρη του είχε έναν συσσω ρευτή άπό όπου άντλοϋσε ένέργεια.

’Ίσω ς, είπε στόν εαυτό του, άν ή Ά νιές είχε τή συνήθεια νά τόν

καταδιώ κει, νά κυνηγάει τίς ερω μένες του μέ τό άεροπλάνο σέ

νησιά μακρινά, ίσω ς νά ήταν πιό εύτυχισμένος. Ε ίχε σ ’ όλη του

τή ζω ή επιθυμήσει νά ήταν έτοιμη ή άγαπημένη γυναίκα νά

χτυπήσει γιά χάρη του τό κεφάλι στούς τοίχους, νά ούρλιάξειάπό άπελπισία ή νά ξεχειλίσει άπό χαρά μέσα στό διαμέρισμα.

Ε ίπε μέσα του ότι ή Λ ώ ρα όπω ς καίή Μ πριζίτ ήσαν άπό τή μεριά

τοϋ θάρρους καίτής τρέλας, καίότι χω ρίς έναν κόκκο τρέλας, ή

ζω ή δέν άξιζε τόν κόπο νά τήν ζήσεις. Ά ς άφηνόταν λοιπόν ή

Λ ώ ρα νά όδηγηθεΐ άπό τή φω νή τής καρδιάς! Γ ιατί πρέπει νά

γυρίζουμε συνέχεια τίς πράξεις μας στό τηγάνι τής λογικής,

όπω ς γυρίζουν μιά τηγανίτα;«Μ ήν ξεχνάς πάντω ς, παρατήρησε άκόμα, ότι ή Λ ώ ρα είναι

εύαίσθητη γυναίκα. Α ύτό τό ταξίδι δέν μπορεΐ παρά νά τήν κάνει

νά ύποφ έρει!

— Στή θέση της, εγώ θά έφευγα, καίκανένας δέν θά μποροΰσε

νά μέ συγκρατήσει», είπε ή Μ πριζίτ μ ’ έναν τόνο πού δέν

χω ρούσε άντίρρηση.

’Έ πειτα, ή Λ ώ ρα ξαναζήτησε τόν Π ώ λ στό τηλέφω νο. Γ ιά νάμή μακρηγορεί, τής είπε εύθύς: «Σκέφθηκα πολύ καίή γνώ μη μου

είναι ότι πρέπει νά κάνεις άκριβώ ς αύτό πού αισθάνεσαι. Ά ν

θέλεις νά φύγεις, φύγε!

— Ε ίχα σχεδόν άποφ ασίσει νά παραιτηθώ άπό τήν ιδέα. Τ ό

ταξίδι αύτό σοϋ προξενούσε μεγάλη δυσπιστία. Ά φ οϋ όμω ς τή

φορά αύτή τό εγκρίνεις, φεύγω αύριο».

ΤΗ ταν ένα κρύο ντούς γιά τόν Π ώ λ. Κ ατάλαβε ότι ή Λ ώ ραχω ρίς τήν ένθάρρυνσή του ποτέ δέν θά έφευγε γιά τή Μ αρτινίκα.

ΤΗ ταν όμω ς άνίκανος νά προσθέσει οτιδήποτε* ή συζήτηση

έμεινε έκεΐ. Τ ήν επομένη, ένα άεροπλάνο μετέφερε τή Λ ώ ρα

210



πάνω άπό τόν ’ Α τλαντικό, καί ό Π ώ λ ενιω σε προσω πικά ύπεύθυ-

νος γιά ενα ταξίδι πού στά τρίσβαθά του, κι εκείνος όπω ς καίή

Ά νιές, τό θεω ρούσε άπολύτω ς χω ρίς νόημα.

211



fH α ύ τ ο κ τ ο ν ία

Ε ί χ α ν π ε ρ α ς ε ι δυό μέρες άπό τότε πού είχε άνέβειστό άεροπλά-

νο. Στίς έξι τό πρω ί, χτύπησε τό τηλέφω νο. Ή ταν ή Λ ώ ρα.

’Α νήγγειλε στήν άδελφή της καί στόν γαμπρό της ότι στή

Μ αρτινίκα ήταν μεσάνυχτα. Ή φω νή της ήταν βεβιασμένα

χαρω πή, κι αύτό εκανε τήν 5Α νιές άμέσω ς νά συμπεράνειότι τά

πράγματα πήγαιναν άσχημα.

Δ έν γελιόταν: διακρίνοντας τή Λ ώ ρα στήν άλέα μέ τούς

κοκοφ οίνικες πού οδηγούσε στήν επαυλή του, ό Μ περνάρ είχε

χλω μιάσει άπό θυμό καί τής είχε πειαύστηρά «Σού είχα ζητήσει

νά μήν έρθεις». Έ κείνη δοκίμασε νά δικαιολογηθεί, άλλά

εκείνος έριξε χω ρίς λέξη δυό πουκάμισα σ ’ ένα σάκο, μπήκε στό

αύτοκίνητο του καί έφυγε. Μ ένοντας μόνη, περιπλανήθηκε μέσαστό σπίτι καί άνακάλυψ ε σέ μιά ντουλάπα τό κόκκινο της μαγιό

πού τό είχε ξεχάσει σέ μιά προηγούμενη παραμονή της εκεί.

«Μ όνο τό μαγιό αύτό μέ περίμενε. Τ ίποτ’ άλλο άπό αύτό τό

μαγιό», είπε περνώ ντας άπό τά γέλια στά κλάματα. Σ υνέχισε

κλαίγοντας: «Ή ταν άθλιο. Έ κανα εμετό. ’Έ πειτα άποφ άσισα νά

μείνω . Σ τήν έπαυλη αύτή είναι πού θά τελειώ σουν όλα. "Ο ταν

έπιστρέψ ει, ό Μ περνάρ θά μέ βρει εδώ μ ’ αύτό τό μαγιό».Ή φω νή τής Λ ώ ρας άντηχοϋσε στήν κάμαρά τους· τήν

άκουγαν καί οί δύο, άλλά δέν είχαν παρά μόνο ένα άκουστικό

πού τό περνούσαν ό ένας στόν άλλο.

«Σέ παρακαλώ , έλεγε ή Ά νιές, ήρέμησε, προπαντός ήρέμη-

σε. Π ροσπάθησε νά διατηρήσεις τήν ψ υχραιμία σου».

Ή Λ ώ ρα γέλασε πάλι: «"Ο ταν σκέπτομαι ότι πρίν φύγω

άγόρασα είκοσι κουτιά μέ βαρβιτουρικά καί τά ξέχασ α όλα στόΠ αρίσι! Ή μ ουν τόσο νευρική.

—Τ όσο τό καλύτερο, τόσο τό καλύτερο, είπε ή Ά νιές, πού

ξαφ νικά ένιω σε πραγματική άνακούφιση.

212



— Ά λλά έδώ , σ ’ ένα συρτάρι, βρήκα ένα πιστόλι», συνέχισε

ή Λ ώ ρα γελώ ντας μέ τήν καρδιά της: « Ό Μ περνάρ θά φοβάται

γιά τή ζω ή του! Φ οβάταιμήπω ς τοϋ έπιτεθοϋν οί μαϋροι! Β λέπωένα σημάδι σ ’ αύτό.

—Τ ί σημάδι!

—"Ο τι άφησε τό πιστόλι αύτό γιά μένα.

—Ε ίσαι τρελή! Τ ίποτα δέν σοϋ άφ ησε! Δ έν περίμενε ότι θά

πήγαινες!

—'Ο πω σδήποτε δέν τό άφησε έπίτηδες. Ά λλά άγόρασε ένα

πιστόλι πού δέν θά χρησιμοποιήσει κανένας άλλος έκτός άπόμένα. Τ ό άφησε λοιπόν γιά μένα».

'Η Ά νιές δοκίμαζε καί πάλι ένα άπελπιστικό συναίσθημα

άδυναμίας. «Σέ παρακαλώ , είπε, βάλε πάλι τό πιστόλι αύτό στή

θέση του.

—Δ έν ξέρω νά τό χρησιμοποιώ . Ά λλά ό Π ώ λ... Π ώ λ, μ ’

άκοϋς;»

'Ο Π ώ λ ξαναπήρε τό άκουστικό. «Ν αί. — Π ώ λ, είμαι εύτυχισμένη πού άκούω τή φω νή σου.

— Κ ι εγώ έπίσης Λ ώ ρα, άλλά σέ παρακαλώ ...

—Ξ έρω Π ώ λ, άλλά δέν μπορώ άλλο...» καί ξέσπασε σέ

λυγμούς.

’Έ πεσε σιω πή.

’Έ πειτα ή Λ ώ ρα ξανάρχισε: «Τ ό πιστόλι είναι μπροστά μου.

Δ έν μπορώ νά τ άφήσω άπό τά μάτια μου. —Ξ αναβάλε το λοιπόν στή θέση του, είπε ό Π ώ λ.

—Π ώ λ, έχεις κάνει τό στρατιω τικό σου.

—Φ υσικά.

—Ε ίσαι άξιω ματικός!

—*Υ πολοχαγός.

— Α ύτό πάει νά πει ότι ξέρεις πώ ς νά χρησιμοποιείς ένα

πιστόλι».

'Ο Π ώ λ ένιω σε σέ δύσκολη θέση. Α ναγκάσ τηκε όμω ς νά

άπαντήσει: «Ν αί.

— Π ώ ς βλέπει κανείς άν ένα πιστόλι είναι γεμάτο;

—Ά ν ή σφαίρα φεύγει σημαίνει ότι είναι γεμάτο.

2 0



—"Α ν πατήσω τή σκανδάλη, θά φύγει ή σφαίρα;

—Ε ίναι πιθανό.

— Τ ί θά πει, πιθανό;

—-"Α ν είναι σηκω μένη ή άσφάλεια, ή σφαίρα θά φύγει. — Κ αί πώ ς βλέπεις άν είναι σηκω μένη;

— Μ ά επιτέλους, δέν θά τής έξηγήσεις κιόλας πώ ς θά σκοτω

θεί!» φώ ναξε ή Ά νιές καίάρπαξε τό άκουστικό άπό τά χέρια τοϋΠ ώ λ .

Ή Λ ώ ρα συνέχισε: «Θ έλω μόνο νά ξέρω πώ ς τό χρησιμο

ποιούν. Στό κάτω κάτω , όλοι θά έπρεπε νά ξέρουν πώ ς νά

χρησιμοποιούν ένα πιστόλι. Π ώ ς σηκώ νεις τήν άσφάλεια; —Α ρκετά, είπε ή Ά νιές, οϋτε λέξη πιά γΓ αύτό τό πιστόλι.

Ξ αναβάλε το εκεί πού ήταν. Α ρκετά! Α ρκετά βάστηξε τό

άστεΐο!»

Ή Λ ώ ρα άπέκτησε ξαφ νικά μιά άλλη φω νή, μιά φω νή σοβα

ρή: «Ά νιές! Δ έν άστειεύομαι!» καί ξαναξέσπασε σέ λυγμούς.

Ή συζήτηση δέν τελείω νε* ή Ά νιές καίό Π ώ λ έπαναλάμβα-

ναν τίς ίδιες φράσεις, διαβεβαίω ναν τή Λ ώ ρα γιά τήν άγάπη τους,

τήν ικέτευαν νά μείνει μαζί τους, νά μήν τούς έγκαταλείψ ει πιά,

τόσο πού στό τέλος ύποσχέθηκε νά ξαναβάλει τό πιστόλι στό

συρτάρι καί νά πάει νά πέσει.

Κ λείνοντας τό τηλέφω νο, ήσαν τόσο εξαντλημένοι πού έμει

ναν γιά πολλή ώ ρα χω ρίς νά μπορούν ν ’ άρθρώ σουν οϋτε λέξη.

"Ε πειτα, ή Ά νιές είπε: «Γ ιατί τό κάνει αύτό! Γ ιατί τό κάνει

αύτό!»

Κ αί ό Π ώ λ είπε: «Ε ίναιδικό μου τό λάθος. Έ γώ τήν έστειλα

εκεί κάτω .

— Θ ά έφευγε έτσι κι άλλιώ ς».

' Ο Π ώ λ κούνησε τό κεφάλι. «’Ό χι. ΤΗ ταν έτοιμη νά μείνει.

"Ε κανα τή μεγαλύτερη βλακεία τής ζω ής μου».

Ή Ά νιές ήθελε νά άπαλλάξει τόν Π ώ λ άπό αύτό τό συναί

σθημα τής ένοχής. "Ο χι άπό συμπόνια, άλλά άπό ζήλια μάλλον:

δέν ήθελε έκεΐνος νά αισθάνεται ύπεύθυνος γιά τή Λ ώ ρα σ ’ αύτό

τό σημείο, ούτε νά συνδεθείδιανοητικά τόσο μαζίτης. Γ Γ αύτό

είπε: «Π ώ ς μπορεις νά είσαι τόσο βέβαιος ότιβρήκε ένα πιστόλι;»

214



'Ο Π ώ λ δέν κατάλαβε άμέσω ς. «Τ ί θέλεις νά πεις;

— Ό τι πιθανώ ς δέν ύπάρχει καθόλου πιστόλι.

— Ά νιές! Δ έν παίζεικω μω δία! Α ύτό τό καταλαβαίνει κανείς!»'Η Ά νιές προσπάθησε νά διατυπώ σειμέ περισσότερη σύνεση

τίς ύποψ ίες της: «Μ πορεί νά έχει πιστόλι. Ά λλά δέν είναι

επίσης άπίθανο νά έχει καί βαρβιτουρικά καί νά μιλάει γιά τό

πιστόλι μόνο καί μόνο γιά νά μάς ξεγελάσει. Δ έν μπορεΐ κανείς

επίσης ν ’ άποκλείσει καί τό ενδεχόμενο νά μήν έχει οϋτε

βαρβιτουρικά οϋτε πιστόλι, καί να θέλει νά μάς βασανίσει.

— Ά νιές, είπε ό Π ώ λ, είσαι κακιά».'Η παρατήρηση τοϋ Π ώ λ άφ ύπνισε τήν προσοχή της: εδώ καί

λίγο καιρό, χω ρίς κάν νά άμφιβάλλει, ήταν πιό κοντά στή Λ ώ ρα

παρά στήν Ά νιές* τή σκεπτόταν, τήν πρόσεχε, τή φρόντιζε,

έδειχνε ότι τόν συγκινοϋσε, καί ή Ά νιές, ξαφ νικά, βρέθηκε

άναγκασμένη νά φαντάζεται ότι τήν συνέκρινε μέ τήν άδελφή

της καί ότισ ’ αύτήν τή σύγκριση, έκείνη ή ίδια έμφανιζόταν ώς

ή λιγότερο εύαίσθητη άπό τίς δύο.Π ροσπάθησε νά ύπερασπιστεΐ τόν εαυτό της: «Δ έν είμαι

κακιά. Θ έλω άπλώ ς νά πώ ότι ή Λ ώ ρα είναι έτοιμη γιά όλα

προκειμένου ν 5 άποσπάσει τήν προσοχή. Ε ίναι φυσικό, άφοϋ

ύποφ έρει. 'Ό λοι έχουν τήν τάση νά γελούν μέ τίς ερω τικές της

άπογοητεύσεις καί νά σηκώ νουν τούς ώ μους. 'Ό ταν άρπάζει ένα

πιστόλι, κανένας δέν μπορεΐ πιά νά γελάσει.

—Κ ι άν ή έπιθυμία της νά άποσπάσει τήν προσοχή τήνοδηγούσε ώς τήν αύτοκτονία; Δ έν είναι πιθανό;

—Ν αί», παραδέχτηκε ή Ά νιές καί μιά μεγάλη, άγω νιώ δης

σιω πή έπεσε καί πάλι άνάμεσά τους.

’Έ πειτα ή ’ Α νιές είπε: «Κ ι εγώ επίσης, μπορώ νά καταλάβω

ότι θέλεικανείς νά ξεμπερδεύει. 'Ό τι δέν μπορεΐνά ύποφ έρειπιά

τόν πόνο. Ο ϋτε τήν κακία τώ ν άνθρώ πω ν. 'Ό τι θέλει κανείς νά

φύγει, νά φύγει γιά πάντα. Ό καθένας έχει τό δικαίω μα νά

σκοτω θεί. Ε ίναι ή έλευθερία μας. Δ έν έχω τίποτα έναντίον τής

αύτοκτονίας όσο πρόκειται γιά έναν τρόπο νά φύγει κανείς».

Σταμάτησε γιά μιά στιγμή, μή θέλοντας νά προσθέσει τίποτα,

άλλά ήταν τόσο λυσσαλέα εχθρική στίς ενέργειες τής άδελφής

215



της, πού δέν μπόρεσε παρά νά έξακολουθήσει: « Ή περίπτω σή

της, όμω ς, είναι διαφορετική. Δ έν θέλει νά φ ύ γ ε ι. Σκέπτεται τήν

αύτοκτονία επειδή είναι γΓ αύτήν ένας τρόπος νά μ ε ίν ε ι. Ν ά

μείνει μαζίτου. Ν ά μείνει μαζί μας. Ν ά έγγραφεΐ γιά πάντα στήμνήμη μας. Ν ά μή μάς αφήσει οϋτε στιγμή στή ζω ή μας. Ν ά μάς

συνθλίψ ει.

— Ε ίσαι άδικη, είπε ό Π ώ λ, ύποφέρει.

— Ξ έρω », είπε ή ’ Α νιές κι έβαλε τά κλάματα. Φ αντάστηκε

τήν άδελφή της νεκρή καί όλα όσα μόλις είχε πει τής φάνηκαν

κακίες καί μοχθηρίες καί άσυγχώ ρητα.

«Κ ι άν ύποσχέθηκε νά τοποθετήσει στή θέση του αύτό τόπιστόλι μόνο καί μόνο γιά νά μάς καθησυχάσει;» είπε σχηματί

ζοντας τόν άριθμό τής έπαυλης στή Μ αρτινίκα* καθώ ς δέν

άπαντοϋσε κανένας, ένιω σαν νά τούς λούζει ό ιδρώτας* ήξεραν

ότι δέν θά μπορούσαν νά κατεβάσουν τό άκουστικό καί θά

άκουγαν άκαθόριστα τό κουδούνισμα πού σήμαινε τό θάνατο τής

Λ ώ ρας. ’Ε πιτέλους, άκουσαν τή φω νή της παράξενα ξερή. Τή

ρώ τησαν ποϋ είχε πάει: «Στό διπλανό δω μάτιο», είπε. Ή Ά νιέςκαί ό Π ώ λ μιλούσαν μαζί μέσα στό άκουστικό. Δ ιηγήθηκαν τήν

άγω νία πού τούς είχε παρακινήσει νά τήν ξαναπάρουν. Τ ή

διαβεβαίω σαν χιλιάδες φορές γιά τήν άγάπη τους καί γιά τήν

άνυπομονησία τους νά τήν ξαναδοϋν στό Π αρίσι.

Ά ργη σ α ν νά φύγουν γιά τή δουλειά τους καί όλη τήν ή μέρα

δέν σκέπτονταν παρά μόνο έκείνη. Τ ό βράδυ, τής ξανατηλεφώ νη-

σαν, ξανά ή συνομιλία κράτησε μία ώ ρα, ξανά τήν διαβεβαίω σανγιά τήν άγάπη τους καί τήν άνυπομονησία τους.

Μ ερικές μέρες άργότερα, έκείνη χτύπησε τήν πόρτα. ' Ο Π ώ λ

ήταν μόνος στό σπίτι. "Ο ρθια στό κατώ φλι, φορούσε τά μαύρα

γυαλιά. "Ε πεσε στήν άγκαλιά του. Π έρασαν στό σαλόνι, κάθισαν

σέ μιά πολυθρόνα ό ένας άπέναντι στόν άλλο, άλλά ήταν τόσο

ταραγμένη πού σέ λίγα λεπτά σηκώ θηκε καίάρχισε νά περπατάει

πάνω -κάτω στό δω μάτιο. Μ ίλησε πυρετικά. Τ ότε σηκώ θηκε κιεκείνος μέ τή σειρά του, άρχισε κι αύτός νά περπατάειπάνω κάτω

στό δω μάτιο καί μίλησε.

Μ ίλησε μέ περιφρόνηση γιά τόν παλιό του μαθητή, τόν

216



Τ ά μ α ύ ρ α γ υ α λ ιά

Ξ α ν α β λ έ π ο ν τ α ς τή Δ ώ ρα γιά πρώ τη φορά μετά τήν επιστροφ ή

της άπό τήν Μ αρτινίκα, ή Ά νιές, αντί νά τήν πάρει στήν

αγκαλιά της, όπω ς θά έπαιρνε κάποια πού ξέφυγε άπ5 τόν

κίνδυνο, έδειξε μιά εκπληκτική ψ υχρότητα. Δ έν έβλεπε τήν

άδελφή της, έβλεπε τά μαύρα γυαλιά, αύτή τήν τραγική μάσκαπού ήθελε νά ύπαγορεύσει τόν τόνο τής άντάμω σης. «Λ ώ ρα, είπε

σάν νά μήν είχε παρατηρήσει αύτή τή μάσκα, άδυνάτισες

τρομερά». Δ έν τήν πλησίασε παρά κατόπιν καί, άκολουθώ ντας

τήν γαλλική συνήθεια μεταξύ άνθρώ πω ν πού γνω ρίζονται, τήν

φ ίλησε ελαφ ρά στά δυό μάγουλα.

Θ ά παραδεχτεί κανείς ότι τά λόγια αύτά ήσαν άνάρμοστα,

δεδομένου ότι ήσαν τά πρώ τα πού προφέρονταν μετά άπό εκείνεςτίς δραματικές μέρες. Δ έν είχαν ώς άντικείμενο οϋτε τή ζω ή, οϋτε

τό θάνατο, οϋτε τόν έρω τα, άλλά τήν πέψ η. Α ύτό καθαυτό, δέν

ήταν πάρα πολύ σοβαρό, γιατί τής Λ ώ ρας τής άρεσε νά μιλάει

γιά τό σώ μα της καίτό θεω ρούσε μία μεταφ ορά τώ ν συναισθημά

τω ν της. Α ύτό πού ήταν πολύ χειρότερο, ήταν ότι ή φ ράση αύτή

είχε λεχθεί χω ρίς τό παραμικρό ενδιαφέρον, χω ρίς κανένα

μελαγχολικό θαυμασμό γιά τά βάσανα πού ήσαν ύπεύθυνα γιά τόάδυνάτισμα τής Λ ώ ρας, άλλά μέ μιά κούραση καί μία άηδία πού

ήσαν προφανείς.

Φ υσικά ή Λ ώ ρα είχε άπολύτω ς έγγράψ ει τόν τόνο τής Ά νιές

καίείχε καταλάβει τή σημασία του. Π αριστάνοντας, όμω ς, μέ τή

σειρά της ότι άγνοοϋσε αύτό πού σκεπτόταν ή άδελφή της,

άπάντησε μέ φω νή πονεμένη: «Ν αί. ’Έ χασα επτά κιλά».

Ή Ά νιές ήθελε νά φω νάξει: «Α ρκετά! Α ρκετά! Τό παρα-τράβηξες τό σ χοινί! Σταμάτα!» άλλά συγκρατήθηκε καίδέν είπε

τίποτα.

'Η Λ ώ ρα σήκω σε τό χέρι: «Κ οίτα, δέν είναι πιά μπράτσο αύτό,

218



είναι ενα καλάμι... Δ έν μπορώ πιά νά βάλω καμιά φούστα.

Κ ολυμπάο) μέσα σ ’ όλα μου τά ρούχα. Μ ού ανοίγει καίή μύτη...»

καί σάν νά ήθελε νά εικονογραφ ήσει αύτό πού μόλις είχε πει,

ε ρίχνε τό κεφάλι πίσω καί άνέπνεε γιά πολύ μέ τή μύτη.'Η Ά νιές άτένισε αύτό τό άδυνατισμένο κορμί μέ μιά άηδία

πού δέν μπορούσε νά ελέγξει καί σκέφθηκε: πού πήγαν τά επτά

κιλά πού είχε χάσει ή Δ ώ ρα; ’Έ χουν διαλυθεί στά ούράνια σάν

ενέργεια πού καταναλώ νεται; Ή έφυγαν ώ ς περιττώ ματα στούς

ύπονόμους; Π ού είχαν πάει τά επτά κιλά τού αναντικατάστατου

κορμιού τής Λ ώ ρας;

Στό μεταξύ, ή Λ ώ ρα είχε βγάλει τά μαύρα της γυαλιά, γιά νάτά τοποθετήσει στό τζάκι όπου ήταν άκουμπισμένη μέ τούς

αγκώ νες. Γύρισε πρός τήν αδελφή της μέ τά μάτια της πρησμένα

άπό τά δάκρυα, όπω ς ενα λεπτό πρίν τά είχε γυρίσει πρός τή

μεριά τοϋ Π ώ λ.

"Ο ταν έβγαλε τά γυαλιά της ήταν σάν νά είχε γυμνώ σει τό

πρόσω πό της. Σάν νά είχε γδυθεί. ’Ό χι όμω ς μέ τόν τρόπο πού

μιά γυναίκα γδύνεται μπροστά στόν εραστή της, άλλά μάλλονόπω ς γδύνεται κανείς μπροστά σ ’ ένα γιατρό στόν όποιο άναθέ-

τει τήν εύθύνη τοϋ σώ ματός του.

Α νίκανη νά άναχαιτίσει τίς φράσεις πού στριφογύριζαν στό

κεφάλι της, ή Ά νιές είπε φω ναχτά: «Α ρκετά! Σταμάτα. Δ έν

άντέχουμε άλλο. θά χω ρίσεις άπό τόν Μ περνάρ όπω ς εκατομμύ

ρια γυναίκες έχουν χω ρίσει άπό εκατομμύρια άντρες χω ρίς

ώ στόσο νά άπειλοϋν ότι θά σκοτω θούν».Μ ετά άπό πολλές εβδομάδες άτέλειω τω ν συζητήσεω ν, κατά

τή διάρκεια τώ ν όποιω ν ή Ά νιές ορκιζόταν στήν άδελφή της γιά

τήν άγάπη της, θά μπορούσε κανείς νά πιστέψ ει ότι μιά τέτοια

έκρηξη θά έπρεπε νά έκπλήξει τή Λ ώ ρα, άλλά παραδόξω ς δέν

τήν έξέπληξε· ή Λ ώ ρα άντέδρασε στά λόγια τής Ά νιές σάν νά τά

είχε άκούσει άπό καιρό. Μ έ τήν μεγαλύτερη ήρεμία, άπάντησε:

«Θ ά σού πώ τί σκέπτομαι. Δ έν ξέρεις τίποτα γιά τόν έρω τα, ποτέδέν έμαθες τίποτα, ποτέ δέν θά μάθεις τίποτα. eΟ έρω τας ποτέ δέν

ήταν τό ισχυρό σου σημείο».

'Η Λ ώ ρα ήξερε ποϋ ήταν τρω τή ή άδελφή της καί ή Ά νιές

219



φ οβήθηκε- κατάλαβε δτι ή Λ ώ ρα μιλούσε έτσι επειδή ό Π ώ λ

ήταν μπροστά. Ξ αφνικά, δλα ήσαν φανερά, δέν έπρόκειτο πιά γιά

τόν Μ περνάρ: δλο αύτό τό αύτοκτονικό δράμα δέν τόν άφοροϋσε

καθόλου* σύμφω να μέ δλες τίς πιθανότητες, ποτέ δέν θά τόμάθαινε κιόλας* τό δράμα δέν απευθυνόταν παρά στόν Π ώ λ καί

στήν Ά νιές. Κ αί είπε επίσης στόν εαυτό της: άν άρχίσει ή μάχη,

μπαίνει σέ κίνηση μιά δύναμη πού δέν σταματάει στόν πρώ το

στόχο: πίσω άπό τόν πρώ το στόχο πού γιά τήν Λ ώ ρα ήταν ό

Μ περνάρ, ύπή ρχαν άκόμα κι άλλοι.

Δ έν ήταν πιά δυνατόν ν 5 άποφ ευχθει ή μάχη. Ή Ά νιές είπε:

« Ά ν έχασες επτά κιλά έξαιτίας τοϋ Μ περνάρ είναι μιά ύλικήάπόδειξη ενός έρω τα πού δέν μπορεΐ νά τόν άμφ ισβητήσει

κανείς. 9Ε ντούτοις δυσκολεύομαι νά σέ καταλάβω . Ά ν άγαπάω

κάποιον, θέλω τό καλό του. Ά ν άντιπαθώ κάποιον, θέλω τό κακό

του. Έ σ ύ, εδώ καί εβδομάδες, βασανίζεις τόν Μ περνάρ καί μάς

βασανίζεις κι εμάς επίσης. Τ ί σχέση έχουν αύτά μέ τήν άγάπη;

Κ αμία».

Ά ς φανταστούμε τό σαλόνι σάν σκηνή θεάτρου: στή δεξιάμεριά τό τζάκι, άριστερά μιά βιβλιοθήκη πού πλαισιώ νει τή

σκηνή. Στή μέση, στό βάθος, ενας καναπές, ενα τραπέζι χαμηλό

καί δυό πολυθρόνες. 'Ο Π ώ λ είναι δρθιος στή μέση τοϋ σαλο

νιού, ή Λ ώ ρα στέκεται κοντά στό τζάκικαίκαρφώ νειμέ τά μάτια

τήν Ά νιές, σέ δυό βήματα άπόσταση. Τ ά πρησμένα μάτια τής

Λ ώ ρας κατηγορούν τήν άδελφή της γιά σκληρότητα, γιά έλλει-

ψ η κατανόησης, γιά ψ υχρότητα. 'Ό σ ο μιλάει ή Ά νιές, ή Λ ώ ραοπισθοχω ρεί πρός τό κέντρο τοϋ δω ματίου, πρός τό μέρος δπου

στέκεται ό Π ώ λ, σάν νά θέλει νά δείξει μέ τήν οπισθοχώ ρηση

αύτή τήν τρομαγμένη της έκπληξη μπροστά στήν άδικη έπίθεση

τής άδελφής της.

Φ θάνοντας σέ δυό βήματα άπόσταση άπό τόν Π ώ λ, σταμάτη

σε επαναλαμβάνοντας: «Δ έν ξέρεις άπολύτω ς τίποτα γιά τόν

έρω τα».Ή Ά νιές προχώ ρησε καί κατέλαβε τή θέση πού μόλις είχε

άφήσει ή άδελφή της κοντά στό τζάκι. Ε ίπε: «Ξ έρω καλά τίείναι

ό έρω τας. Στόν έρω τα σημασία έχει αύτός πού άγαπάμε. Γιά

220



εκείνον πρόκειται, γιά κανέναν άλλο. Κ αί άναρω τιέμαιτί είναιό

έρω τας γιά μιά γυναίκα πού δέν βλέπειπαρά μόνο τόν εαυτό της.

Μ ’ άλλα λόγια, άναρω τιέμαιτί νόημα έχει ή λέξη έρω τας γιά μιάγυναίκα άπολύτω ς εγω κεντρική.

—Τό νά άναρω τιέσαι τί είναι ό έρω τας δέν έχει κανένα

νόημα, άγαπητή μου άδελφή, είπε ή Λ ώ ρα. ' Ο έρω τας είναι αύτός

πού είναι, αύτό είναι όλο. Τ όν ζείκανείς ή δέν τόν ζεΐ. ' Ο έρω τας

είναι μιά φτερούγα πού χτυπάει μέσα στό στήθος μου σάν νά

είναι σέ κλουβί, καί πού μέ παρακινεί νά κάνω πράγματα πού

εσένα σοϋ φαίνονται παράλογα. Ε ίναι αύτό πού ποτέ δέν σοϋ έχεισυμβεΐ. Δ έν βλέπω παρά μόνο τόν εαυτό μου, λ ε ς . Β λέπω όμω ς

καθαρά κιεσένα καί ω ς τό βάθος. 'Ό ταν μέ διαβεβαίω νες γιά τήν

άγάπη σου, αύτόν τόν τελευταίο καιρό, ήξερα θαυμάσια ότι στό

στόμα σου ή λέξη αύτή δέν είχε κανένα νόημα. Δ έν ήταν παρά

μιά πονηριά. "Ε να έπιχείρημα γιά νά μέ ήρεμήσεις. Γιά νά μ ’

εμποδίσεις νά ταράξω τή γαλήνη σου. Σέ γνω ρίζω , άδελφή μου:

όλη σου τή ζω ή βρέθηκες άπό τήν άλλη μεριά τοϋ έρω τα.’Ε ντελώ ς άπό τήν άλλη μεριά. Π έρα άπό τόν έρω τα».

Μ ιλώ ντας γιά τόν έρω τα, οί δυό γυναίκες ξέσχιζαν ή μία τήν

άλλη, μέ νύχια καί μέ δόντια. Κ αί ό άντρας πού βρισκόταν μαζί

τους ήταν άπελπισμένος γι’ αύτό. ’Ή θελε νά πει κάτι γιά νά

απαλύνει τήν άφόρητη ένταση: «Ε ίμαστε καί οί τρεις εξοντω μέ

νοι. ’Έ χουμε καί οί τρεις άνάγκη νά φύγουμε κάπου μακριά καί

νά ξεχάσουμε τόν Μ περνάρ».

Ά λλά ό Μ περνάρ είχε ήδη άναπότρεπτα ξεχαστεΐ, καί ή

παρέμβαση τοϋ Π ώ λ είχε σάν μοναδικό άποτέλεσμα νά άντικατα-

στήσει τή διαμάχη μέ τή σιω πή. Στή σιω πή αύτή δέν περνούσε

καμιά συμπόνια, καμιά συνένοχη άνάμνηση, οϋτε ή παραμικρή

σκιά άλληλεγγύης άνάμεσα στίς δύο άδελφές.

Ά ς μήν άφ ήσουμε άπό τά μάτια μας τό σύνολο τής σκηνής:

δεξιά, άκουμπισμένη στό τζάκι, στεκόταν ή Ά νιές* στό κέντρο

τοϋ σαλονιού, στραμμένη πρός τήν άδελφή της, στεκόταν ή

Λ ώ ρα, δυό βήματα μακριά άπό τόν Π ώ λ. Ε κείνος, έκανε μέ τό

χέρι ένα σινιάλο άπελπισμένης άδυναμίας μπροστά στό μίσος

πού τόσο παράλογα είχε ξεσπάσει άνάμεσα σέ δυό γυναίκες πού

221



αγαπούσε. Σ άν νά ήθελε ν ’ απομακρυνθεί δσο τό δυνατό περισ

σότερο άπό αύτές γιά νά δείξει τήν άποδοκιμασία του, γύρισε τήν

πλάτη του καί κατευθύνθηκε πρός τή βιβλιοθήκη. Ά κούμ πησε

εκεί μέ τή ράχη, γύρισε τό κεφάλι πρός τό παράθυρο καί

προσπάθησε νά μήν τίς βλέπει πιά.

'Η Ά νιές διέκρινε τά μαύρα γυαλιά άκουμπισμένα πάνω στό

τζάκι καί τά άρπαξε μηχανικά. Τ ά εξέτασε μέ πικρία, σάν νά

κρατούσε στά χέρια τά χοντρά μαύρα δάκρυα τής άδελφής της.

Δ οκίμαζε άποστροφή γιά οτιδήποτε προερχόταν άπό τό κορμί

τής Λ ώ ρας, κιαύτά τά χοντρά γυάλινα δάκρυα τής φαίνονταν σάν

μιά εκκριση άπό τούτο τό κορμί.

Ή Λ ώ ρα είδε τά γυαλιά στά χέρια τής Ά νιές. Ξ αφ νικά, αύτάτά γυαλιά τής έλειπαν. Ε ίχε άνάγκη άπό άσπίδα, άπό ένα πέπλο

γιά νά καλύψ ειτό πρόσω πό της μπροστά στό μίσος τής άδελφής

της. Τ αυτόχρονα δμω ς δέν είχε τό κουράγιο νά κάνει τρία

βήματα, νά πάει ώ ς τήν έχθρά-άδελφή της καί νά τά ξαναπάρει.

Φ οβόταν τήν Ά νιές. Μ ’ ένα είδος μαζοχιστικοϋ πάθους λοιπόν,

ταυτίστηκε μέ τήν πρώ τη γυμνότητα τοϋ προσώ που της πάνω στό

όποιο ήσαν άποτυπω μένα όλα τά ϊχνη τώ ν βασάνω ν της. ’Ή ξερεκαλά δτι τό κορμί της, τά δσα έλεγε γΓ αύτό, γιά τά επτά χαμένα

κιλά, ενοχλούσαν τήν Ά νιές δσο δέν γινόταν περισσότερο, καί

τό ήξερε ένστικτω δώ ς, διαισθητικά, καί ήταν γΓ αύτό άκριβώ ς,

άπό πρόκληση, άπό εξέγερση, πού θέλησε τότε νά γίνει δσο τό

δυνατόν περισσότερο ένα κορμί, νά μήν είναι τίποτ’ άλλο παρά

ένα κορμί, ένα κορμί έγκαταλελειμμένο πού τό είχαν άπορρίψ ει.

’Ή θελε νά άκουμπήσει αύτό τό κορμί στή μέση τοϋ σαλονιούτους καίνά τό άφήσει έκει. Ν ά τό άφήσει εκεί, βαρύ καίάκίνητο.

Κ αί νά τούς άναγκάσει, άν δέν τό ήθελαν στό σ πίτι τους, νά τό

πάρουν αύτό τό κορμί, τό δικό της κορμί, ό ένας άπό τά χέρια κι

ό άλλος άπό τά πόδια, γιά νά τό άκουμπήσουν στό πεζοδρόμιο

δπω ς άκουμποϋν κρυφά τή νύχτα, ένα παλιό μεταχειρισμένο

στρώ μα.

Ή Ά νιές ήταν δρθια κοντά στό τζάκι, μέ τά μαύρα γυαλιάστό χέρι. Στή μέση τοϋ δω ματίου, ή Λ ώ ρα κοίταζε τήν άδελφή

της καίσυνέχιζε νά άπομακρύνεταιάπό αύτήν οπισθοχω ρώ ντας.

222



"Ε πειτα, έκανε ενα τελευταίο βήμα καί ή πλάτη της άκούμπησε

στό κορμί του Π ώ λ, κόλλησε πάνω του, καθώ ς ό Π ώ λ άκουμποϋ-

σε μέ τή ράχη στή βιβλιοθήκη. 'Η Λ ώ ρα άπίθω σε τά χέρια της

στούς γοφούς τοϋ Π ώ λ, σφιχτά. Ρίχνοντας τό κεφάλι πρός τά

πίσω , τό άκούμπησε στό στήθος τοϋ Π ώ λ.

Ή Ά νιές είναι στήν άκρη τοϋ δω ματίου, μέ τά μαύρα γυαλιά

στό χέρι* στήν άλλη άκρη, άπέναντικαί μακριά της, ή Λ ώ ρα καί

ό Π ώ λ σάν ένα άγαλμα, μένουν άκίνητοι, πετρω μένοι. Κ ανείς δέν

λέειτίποτα. Π ερνάει ενας αιώ νας ώ σπου ν 9 άνοίξει ή Ά νιές τόν

δείκτη καίτόν άντίχειρά της. Τ ά μαύρα γυαλιά, αύτό τό σύμβολο

τής οδύνης, αύτά τά μεταμορφ ω μένα δάκρυα, πέφτουν πάνω στίς

πλάκες πού περιτριγυρίζουν τό τζάκικαίτινάζονται σέ κομμάτια.



. Μ ΕΡΟ Σ ΤΕΤΑ ΡΤΟ

Homo sen t imen ta l i



1

Κ Α Τ Α Τ Η Δ Ι Α Ρ Κ Ε Ι Α τής αιώ νιας δίκης πού είχε κινηθεί κατά τοϋ

Γκαιτε, άπαγγέλθηκαν εναντίον του αμέτρητες κατηγορίες καί

κατατέθηκαν αμέτρητες μαρτυρίες γιά τήν ύπόθεση Μ πεττίνα.Γ ιά νά μήν άφήσω τόν αναγνώ στη μέ μία απαρίθμηση ασήμαν

τω ν πραγμάτω ν, δέν θά συγκρατήσω παρά μόνο τρεις μαρτυρίες

πού μοϋ φ αίνονται κεφαλαιώ δεις.

Π ρώ τον: τή μαρτυρία τοϋ Ρ άινερ Μ αρία Ρίλκε, τοϋ μεγαλύτε

ρου Γερμανού ποιητή μετά τόν Γκαιτε.

Δ εύτερον: τή μαρτυρία τοϋ Ρομαίν Ρολλάν, ενός άπό τούς πιό

πολυδιαβασμένους μυθιστοριογράφους άνάμεσα στά Ο ύράλιακαί στόν 5Α τλαντικό, στίς δεκαετίες τοϋ είκοσι καί τοϋ τριάντα,

ό όποιος επιπλέον είχε καί μιά άξιόλογη φήμη ώ ς αύθεντία

προοδευτικού άνθρώ που, άντιφασίστα, ούμανιστή, ειρηνιστή καί

φίλου τής Ε πα νάσ τασης.

Τ ρίτον: τή μαρτυρία τοϋ ποιητή Π ώ λ Έ λυάρ, εξαίρετου

έκπροσώ που αύτοϋ πού ονόμασαν «πρω τοπορία», μεγάλου άοι-

δοϋ τοϋ έρω τα ή, μάλλον, κατά τή δική του έκφ ραση, τοϋέρω τα-ποίηση, καθώ ς οί δύο αύτές έννοιες (δπω ς μαρτυρεί μία

άπό τίς πιό ώ ραΐες του συλλογές, ή όποία τιτλοφ ορείται άκριβώ ς

rO έ ρ ω τ α ς ή π ο ίη σ η ) μπερδεύονται στό μυαλό του σέ μία καί

μόνη.



2

Κ Λ Η Τ Ε Υ Ε Ν Ο Σ ώ ς μάρτυρας στήν αιώ νια δίκη, ό Ρίλκε χρησιμο

ποιεί άκριβώ ς τούς ίδιους δρους δπω ς καίστό διασημότερο πεζό

του έργο, πού έκδόθηκε τό 1910: Τ ά τ ε τ ρ ά δ ια τ ο ν Μ ά λ τ ε Λ ά ο ν ρ ιν τ ς

Μ π ρ ίγ κ ε , δπου άπηύθυνε στή Μ πεττίνα τούτη τή μακριά άπο-

στροφή:*«Π ώ ς είναι δυνατό νά μή μιλούνε άκόμα δλοι γιά τήν άγάπη

σου; Τ ί συνέβη λοιπόν άπό τότε περισσότερο άξιοσημείω το; Τ ί

λοιπόν τούς άπασχολεΐ; Σύ ή ιδια ήξερες τήν άξία τής άγάπης

σου, τό έλεγες δυνατά στό μεγαλύτερο ποιητή σου, νά τήν κάνει

άνθρώ πινη* επειδή ήταν άκόμα στοιχείο. 'Ό μω ς αύτός, γράφ ο-

ντάς σου, άλλαξε τώ ν άνθρώ πω ν τή γνώ μη γΓ αύτή. "Ο λοι

διάβασαν αύτές τίς άπαντήσεις καί τίς πιστεύουν περισσότερο,επειδή ό ποιητής τούς εϊναι σαφέστερος άπ’ τή φύση. "Ο μω ς

ίσω ς κάποτε άποδειχτεΐ, πώ ς έδώ ήταν τό δριο τοϋ μεγαλείου του.

Α ύτή ή ερω τευμένη (diese Liebende) τοϋ επιβλήθηκε (auferlegt,

πού σημαίνει «επιβεβλημένο», δπω ς είναι επιβεβλημένο ένα

καθήκον ή ένα διαγώ νισμα) κι αύτός δέν τήν άντεξε (er hat sie

nicht bestanden, πού σημαίνει άκριβώ ς: δέν κατάφερε νά περάσει

στό διαγώ νισμα πού ήταν γι* αύτόν ή Μ πεττίνα). Τ ί σημαίνει,πώ ς δέν μπόρεσε ν ’ άπαντήσει (erwidern); Τ έτοια άγάπη δέ

χρειάζεται άπάντηση, έχει μέσα της τό κάλεσμα καίτήν άπό κρί

ση' είσακούεται μόνη της. "Ο μω ς έπρεπε νά ταπεινω θείμπροστά

της, μ ’ δλη του τή μεγαλοπρέπεια, καίνά γράψ ει δ,τι ύπαγορεύει

αύτή, μέ τά δυό χέρια, δπω ς ό ’Ιω άννης στήν Π άτμο, γονατιστός.

Δ έν ύπήρχε εκλογή μπροστά σέ τούτη τή φ ω νή, πού “έπιτελοϋσε

* Τ ό κ ε ίμ ε ν ο τ ο ϋ Ρ ί λ κ ε π α ρ α τ ίθ ε τ α ι έ δ ώ ά π ό τ ή ν μ ε τ ά φ ρ α σ η τ ο ϋ έ ρ γ ο υ

« ά λ τ ε Λ ά ο υ ρ ι ν τ ς π ρ ί γ κ ε » τ ο ϋ Δ η μ . Σ τ . Δ ή μ ο υ (Β ι β λ ι ο π ω λ ε ΐο ν Α .Ν . Σ υ ρ ο

π ο ύ λ ο υ , Θ ε σ σ α λ ο ν ί κ η , 1954), π ο ύ τ ή ν έ π ε σ ή μ α ν ε ό Έ ρ . Σ ο φ ρ ά ς . Ο ί π α ρ ε ν θ έ σ ε ι ς

ά ν ή κ ο υ ν σ τ ό ν .Κ . (Σ .τ . .).

228



τό έργο τώ ν αγγέλω ν” (die “das Am t der Engel verrichtete’’)' πού

ήρθε νά τόν καλύψ εικαί νά τόν τραβήξει μέσα στήν αιω νιότητα.

Ή ταν τό άρμα τής πύρινής του άναλήψ εω ς. Έ κεϊ ετοιμάστηκε όσκοτεινός μύθος τοϋ θανάτου του, (der dunkle Mythos) πού αύτός

τόν άφησε άδειο».

229



4

Α κ ό μ α κι άν παίρνουν τό μέρος τής Μ πεττίνας, ό Ρίλκε καί ό

Ρολλάν μιλούν γιά τόν Γ καίτε μέ σεβασμό. Στό βιβλίο Τ ά

μ ο ν ο π ά τ ια κ α ί ο ί δ ρ ό μ ο ι τ ή ς π ο ίη σ η ς , μέ κείμενα πού γράφτηκαν τό

1949 (δηλαδή, γιά νά είμαστε καί δίκαιοι μαζίτου, στήν λιγότεροεύτυχισμένη στιγμή τής ποιητικής του σταδιοδρομίας, τότε πού

ήταν ενθερμος οπαδός τού Στάλιν), ό Π ώ λ Έ λυάρ, σάν άληθινός

Σαίν-Ζ ύστ τοϋ ερω τα-ποίηση, δείχνεται πολύ πιό σκληρός:

« Ό Γ καίτε, στό ήμερολόγιό του, δέν σημειώ νει τήν πρώ τη

του συνάντηση μέ τήν Μ πεττίνα Μ πρεντάνο παρά μόνο μέ τούτα

τά λόγια: “Mamsel Brentano” . 'Ο φημισμένος ποιητής, ό συγ

γραφέας τοϋ Β έ ρ θ ε ρ ο ν προτιμούσε τήν οικιακή του γαλήνη άπότά δραστικά παραληρήματα τοϋ πάθους. Κ αί όλη ή φαντασία,

όλο τό ταλέντο επίσης τής Μ πεττίνας δέν θά τόν ταράξουν άπό

τό ολύμπιο όνειρό του. Ά ν ό Γ καίτε ειχε ύποχω ρήσει, μπορεΐ τό

τραγούδι του νά κατέβαινε ώ ς τή γή, άλλά εμείς δέν θά τόν

άγαπούσαμε λιγότερο γΓ αύτό, γιατί δέν θά μπορούσε πιθανότα

τα ν3 άποδεσμευτεΐ άπό τόν αύλικό του ρόλο καί δέν θά ειχε

μολύνει τόν λαό του, μέ τό νά τόν πείσει ότι μία άδικία είναιπροτιμότερη άπό μία άναταραχή».

231



5

«Α υ τ η η Ε Ρ Ω Τ Ε Υ Μ Ε Η τοϋ έπιβλήθηκε», γράφει ό Ρίλκε καί

μπορούμε Vs άναρω τηθοϋμε: τί σημαίνει αύτός ό γραμματικός

τύπος στήν παθητική φω νή; Μ * άλλα λόγια: αύτή τήν άγαπημέ-

νη, π ο ιό ς τοϋ τήν επέβαλε;

'Η ιδια ερώ τηση μάς έρχεται στό μυαλό όταν διαβάζουμε, σέένα γράμμα πού έγραψ ε στόν Γ καιτε ή Μ πεττίνα στίς 15 ’Ιουνίου

1807: «Δ έν πρέπει νά φοβάμαι ν ’ άφεθώ σ ’ αύτό τό συναίσθημα,

γιατί δέν είμαι εγώ αύτή πού τό φύτεψ ε στήν καρδιά μου».

Π οιός λοιπόν τής τό φύτεψ ε; 'Ο Γκαιτε; 'Ο πω σδήποτε δέν

είναι αύτό πού ήθελε νά πει ή Μ πεττίνα. Α ύτός πού τής είχε

φυτέψ ει τόν έρω τα στήν καρδιά ήταν κάποιος άνώ τερος άπό

έκείνη καί άνώ τερος άπό τόν Γκαιτε: άν όχι ό Θ εός, τουλάχιστονκάποιος άπό τούς άγγέλους γιά τούς οποίους μιλάει ό Ρίλκε.

Στό σημείο αύτό, μπορούμε ν ’ άναλάβουμε τήν ύπεράσπιση

τοϋ Γ καιτε: άν κάποιος (ό Θ εός ή ένας άγγελος) φύτεψ ε ένα

συναίσθημα στήν καρδιά τής Μ πεττίνας, έξυπακούεταιότι έκεί

νη θά ύπακούσει στό συναίσθημα αύτό: είναι μέσα στήν καρδιά

τ η ς , είναι τό δ ικ ό τ η ς συναίσθημα. Κ ανένας, όμω ς, φαίνεται, δέν

φύτεψ ε συναίσθημα σ τήν καρδιά τοϋ Γκαιτε. Ή Μ πεττίνα τοϋ«έπιβλήθηκε». Π ροδιαγεγραμμένη σάν καθήκον. Auferlest. ’Έ τσ ι

λοιπόν, πώ ς μπορεΐ ό Ρίλκε νά προσάπτει στόν Γκαιτε τό

γεγονός ότι άντιστάθηκε σ ’ ένα καθήκον πού τοϋ τό είχαν

επιβάλει παρά τή θέλησή του καί, γιά νά τό πούμε καθαρά, χω ρίς

νά τόν προειδοποιή σουν; Γ ιατί θά έπρεπε νά πέσει στά γόνατα

καί νά γράφει «μέ τά τέσσερα» αύτό πού τοϋ «ύπαγόρευε» μιά

φω νή άπό τά ύψ η;Κ αθώ ς δέν μπορώ νά δώ σω λογική άπάντηση σ ’ αύτή τήν

ερώ τηση, είμαι ύποχρεω μένος νά καταφύγω σ ’ έναν πα ραλληλι

σμό: άς φανταστούμε τόν Σίμω να νά ψαρεύει στή λίμνη τής

232



6

Ο Ρ Ι Λ Κ Ε λ έ ε ι γ ι ά τ ό ν έ ρ ω τ α τ ή ς π ε τ τ ίν α ς : «Α ύ τ ό ς ό έ ρ ω τ α ς δ έ ν

έ χ ε ι α ν ά γ κ η ά π ό ά ν τ α π ό δ ο σ η , π ε ρ ι λ α μ β ά ν ε ι ό ϊδ ι ο ς μ έ σ α τ ο υ τ ή ν

κ ρ α υ γ ή π ο ύ κ α λ ε ι κ α ί τ ή ν ά π ά ν τ η σ η * α ύ τ ο ε ι σ α κ ο ύ ε τ α ι». 'Ο

έ ρ ω τ α ς π ο ύ έ ν α ς ά γ γ ε λ ι κ ό ς κ η π ο υ ρ ό ς φ υ τ ε ύ ε ι σ τ ή ν κ α ρ δ ι ά τ ώ ν

ά ν θ ρ ώ π ιν ω ν ό ν τ ω ν , δ έ ν χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι κ α ν έ ν α ά ν τ ικ ε ίμ ε ν ο , κ α μ ιά ή χ ώ , κ α μ ι ά « GiegenLiebe» (ά ν τ ’ ά γ ά π η , ά γ ά π η μ έ ά ν τ α π ό δ ο σ η ),

δ π ω ς έ λ ε γ ε ή π ε τ τ ίν α . Ό ά γ α π η μ έ ν ο ς (ό Γ κ α ιτ ε , π α ρ α δ ε ί γ μ α -

τ ο ς χ ά ρ ι ν ) δ έ ν ε ί ν α ι ο ϋ τ ε ή α ιτ ία ο ϋ τ ε ό σ κ ο π ό ς τ ο ϋ έ ρ ω τ α .

Τ ή ν ε π ο χ ή τ ή ς ά λ λ η λ ο γ ρ α φ ί α ς τ η ς μ έ τ ό ν Γ κ α ι τ ε , ή π ε τ τ ί-

ν α έ σ τ ε λ ν ε ε ρ ω τ ι κ ά γ ρ ά μ μ α τ α κ α ί σ τ ό ν Ά ρ ν ι ν , ε π ί σ η ς . Γ ρ ά φ ε ι

σ ’ έ ν α ά π ό α ύ τ ά : « Ό ά λ η θ ι ν ό ς έ ρ ω τ α ς (die wahre Liebe) ε ίν α ι

ά ν ί κ α ν ο ς ν ’ ά π ι σ τ ή σ ε ι». Α ύ τ ό ς ό έ ρ ω τ α ς π ο ύ δ έ ν ν ο ι ά ζ ε τ α ι γ ι ά τ ή ν ά ν τ α π ό δ ο σ η («die Liebe ohne GegenLiebe») «ά ν α ζ η τ ά τ ό ν

ά γ α π η μ έ ν ο σ έ δ λ ε ς τ ίς μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ε ι ς ».

’Ά ν τ ό ν έ ρ ω τ α σ τ ή ν κ α ρ δ ι ά τ ή ς π ε τ τ ί ν α ς δ έ ν τ ό ν ε ί χ ε

φ υ τ έ ψ ε ι έ ν α ς ά γ γ ε λ ι κ ό ς κ η π ο υ ρ ό ς , ά λ λ ά ό Γ κ α ίτ ε ή ό Ά ρ ν ι μ ,

έ ν α ς έ ρ ω τ α ς γ ιά τ ό ν Γ κ α ίτ ε ή τ ό ν Ά ρ ν ι μ θ ά ε ίχ ε ά ν θ ί σ ε ι μ έ σ α

τ η ς , έ ρ ω τ α ς π ο ύ δ έ ν ε π ι δ έ χ ε τ α ι μ ί μ η σ η , π ο ύ δ έ ν ε ίν α ι ά ν τ α λ λ ά ξ ι

μ ο ς , π ρ ο ο ρ ι σ μ έ ν ο ς γ ι ά ε κ ε ίν ο ν π ο ύ θ ά τ ό ν ε ί χ ε φ υ τ έ ψ ε ι , γ ι ά ε κ ε ί ν ο ν π ο ύ θ ά ή τ α ν ό ά γ α π η μ έ ν ο ς , έ ρ ω τ α ς λ ο ι π ό ν π ο ύ δ έ ν

γ ν ω ρ ί ζ ε ι μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ε ι ς . Θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ε ι κ α ν ε ί ς

έ ν α ν τ έ τ ο ι ο ν έ ρ ω τ α σ ά ν σ χ έ σ η ’ μ ι ά σ χ έ σ η π ρ ο ν ο μ ι α κ ή ά ν ά μ ε σ α

σ έ δ υ ό π ρ ό σ ω π α .

Α ν τ ί θ ε τ α , α ύ τ ό π ο ύ ή π ε τ τ ί ν α ο ν ο μ ά ζ ε ι «wahre Liebe» (ά λ η

θ ι ν ή ά γ ά π η ) δ έ ν ε ί ν α ι ό έ ρ ω τ α ς σ χ έ σ η , ά λ λ ά ό ε ρ ω τ α ς σ υ ν α ί σ θ η

μ α : ή φ λ ό γ α τ ή ν ό π ο ί α ά ν ά β ε ι σ τ ή ν ψ υ χ ή ε ν ό ς ά ν θ ρ ώ π ο υ έ ν α χ έ ρ ι ο ύ ρ ά ν ιο * ή δ ά δ α σ τ ό φ ώ ς τ ή ς ό π ο ί α ς ε κ ε ί ν ο ς π ο ύ ά γ α π ά ε ι

«ά ν α ζ η τ ά τ ό ν ά γ α π η μ έ ν ο σ έ δ λ ε ς τ ίς μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ε ις ». "Ε ν α ς

τ έ τ ο ι ο ς έ ρ ω τ α ς (ό έ ρ ω τ α ς α ϊ σ θ η μ α ) δ έ ν γ ν ω ρ ί ζ ε ι τ ή ν ά π ι σ τ ία ,

234



7

Ο Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Σ πολιτισμός θεω ρείται θεμελιω μένος στόν ορθό

λόγο. Θ ά μπορούσαμε όμω ς νά πούμε εξίσου ότι ή Ε ύρώ πη είναι

ένας πολιτισμός τοϋ συναισθήματος* γέννησε τόν ανθρώ πινο

τύπο πού θά επιθυμούσα νά ονομάσω συναισθηματικό άνθρω πο:

homo sentimentalis.

Ή εβραϊκή θρησκεία ορίζει γιά τούς πιστούς της ένα νόμο. *Ο

νόμος αύτός είναι ορθολογικά προσιτός (τό Τ αλμούδ είναι ένας

αδιάκοπος σ υλλογισμός επίτώ ν βιβλικώ ν επιταγών)* δέν αξιώ νει

άπό τούς πιστούς οϋτε μυστηριώ δη αίσθηση τοϋ ύπερφυσικοϋ,

οϋτε ιδιαίτερη έξαρση, οϋτε μυστική φλόγα πού ν ’ άγκαλιάζει

τήν ψ υχή. Τ ό κριτήριο τοϋ καλού καίτοϋ κακού είναι άντικειμε-

νικό: είναι ό γραπτός νόμος, τόν όποιο πρέπει νά καταλάβουν καίνά τόν τηρούν.

'Ο χριστιανισμός άνέτρεψ ε αύτό τό κριτήριο: * γ ά π α τ ό ν Θ ε ό

κ α ί κ ά ν ε δ ,τ ι θ έ λ ε ις ! λέει ό άγιος Α ύγουστίνος. Μ έ τήν μεταφ ορά

του στήν ψ υχή τοϋ άτόμου, τό κριτήριο τοϋ καλού καί τοϋ κακού

έγινε ύποκειμενικό. Ά ν ή ψ υχή τοϋ Τ άδε είναι γεμάτη άγάπη,

όλα πηγαίνουν πρός τό καλύτερο: ό άνθρω πος αύτός είναι καλός

καί όσα κάνει είναι καλά.Ή Μ πεττίνα σκέπτεται σάν τόν Ιερό Α ύγουστίνο όταν γράφ ει

στόν Ά ρνιμ : «Β ρήκα μιά ώ ραία παροιμία: ή άληθινή άγάπη έχει

πάντοτε δίκιο, άκόμα κι όταν έχει άδικο. "Ο σο γιά τόν Λ ούθηρο,

αύτός λέει σ ’ ένα γράμμα: ή άληθινή άγάπη είναι συχνά άδικη.

Α ύτό δέν μοϋ φαίνεται τόσο καλό όσο ή παροιμία μου. Ε ντο ύ

τοις, άλλοϋ ό Λ ούθηρος έλεγε: ή άγάπη προηγείται τώ ν πάντω ν,

άκόμα καί τής θυσίας, άκόμα καί τής προσευχής. ’Έ χω καταλή-ξει στό συμπέρασμα ότι ή άγάπη είναι ή ύπέρτατη άρετή. 'Η

άγάπη μάς κάνει νά χάνουμε τή συνείδηση (macht bewusstlos) τοϋ

236



γήινου καί μάς γεμίζει μέ τό ούράνιο* έτσι, ή άγάπη μάς

άπαλλάσσει άπό κάθε ένοχή (macht unschulding).

Σ τήν πεποίθηση αύτή, ότι ή άγάπη άθω ώ νει τόν άνθρω πο,

στηρίζεται ή πρω τοτυπία τοϋ εύρω παϊκοϋ δικαίου καίτής δικής

του θεω ρίας γιά τήν ύπαιτιότητα, ή όποία λαμβάνει ύπόψ η τά

συναισθήματα τοϋ κατηγορουμένου: όταν σκοτώ νετε κάποιον εν

ψ υχρώ , γιά χρήματα, δέν έχετε καμία δικαιολογία· άν τόν

σκοτώ σετε γιατί σάς προσέβαλε, ή οργή σας θά σάς παράσχει

έλαφρυντικά καί ή επιδικαζόμενη ποινή θά είναι μικρότερη*

τέλος, άν στόν φόνο σάς έσπρω ξε ένα συναίσθημα πληγω μένης

άγάπης, μιά ζήλια, τό δικαστήριο θά σάς άντιμετω πίσει μέ

συμπάθεια, καί ό Π ώ λ, ώ ς δικηγόρος πού έχει άναλάβει τήν

υπεράσπισή σας, θά ζητήσ ει τήν έσχάτη τώ ν ποινώ ν γιά τό θύμα.



8

O HOMO SENTIMENTALIS πρέπει νά προσδιοριστεί όχι ώ ς πρόσω

πο πού δοκιμάζει συναισθήματα (γιατί όλοι είμαστε ικανοί νά τά

δοκιμάσουμε) άλλά ώ ς πρόσω πο πού τά έχει άναγάγει σέ άξιες.

Ά π ό τή στιγμή πού τό συναίσθημα θεω ρείταιάξία, όλοι θέλουν

νά τό νιώ σουν* καί καθώ ς όλοι μας είμαστε ύπερήφανοι γιά τίς

άξίες μας, ό πειρασμός νά έπιδείξουμε τά συναισθήματά μαςείναι μεγάλος.

Α ύτή ή μεταμόρφ ω ση τοϋ συναισθήματος σέ άξία συντελέ-

στηκε στήν Εύρώ πη πρός τό τέλος τοϋ 12ου αιώ να: όταν οί

τροβαδούροι τραγουδούσαν τό άπέραντο πάθος τους γιά μιά

κυρία εύγενή, γιά μιά άπρόσιτη άγαπημένη, έμοιαζαν τόσο

άξιοθαύμαστοι καί τόσ ο ώ ραίοι πού ό καθένας, κατά τό παρά

δειγμά τους, θέλησε νά καυχηθεί ότι ήταν λεία κάποιου άδάμα-στου σκιρτήματος τής καρδιάς.

Κ ανένας δέν έμβάθυνε στόν homo sentimentalis μέ περισσότε

ρη οξυδέρκεια άπό τόν Θ ερβάντες. 'Ο Δ όν Κ ιχώ της άποφασίζει

ν ’ άγαπήσει μιά ορισμένη κυρία, τή Δ ουλτσινέα, παρ’ όλο πού

ελάχιστα τήν γνω ρίζει (δέν ύπάρχει σ s αύτό τίποτα πού νά πρέπει

νά μάς έκπλήξει: όταν πρόκειται γιά τήν «wahre Liebe», γιά τόν

άληθινό έρω τα, ξέρουμε πιά ότι ό άγαπημένος δέν έχει καμιάσημασία). Στό εικοστό πέμπτο κεφάλαιο τοϋ πρώ του μέρους,

άποσύρεται συνοδευόμενος άπό τόν Σάντσο στά έρημα βουνά,

εκεί όπου θέλει νά τοϋ δείξει τό μεγαλείο τοϋ πάθους του. Π ώ ς

όμω ς ν5 άποδείξει ότι μιά φ λόγα καίει στήν ψ υχή του; Κ αί πώ ς

επιπλέον νά τό άποδείξει σ ’ ένα πλάσμα τόσο άπλοϊκό καί

άξεστο όπω ς ό Σ άντσο; ’Έ τσι, ό Δ όν Κ ιχώ της γδύνεται στό

άπόκρημνο μονοπάτι, μένει μόνο μέ τήν πουκαμίσα του καί, γιάνά έπιδείξει στόν ύπηρέτη του τήν άπεραντοσύνη τοϋ σ υναισθή

ματος του, άρχίζει νά κάνει μπροστά του τοϋμπες στόν άέρα.

Ζ ό Η



Κ άθε φορά πού ξαναβρίσκεται μέ τό κεφάλι κάτω , ή πουκαμίσα

γλιστράει στούς ώ μους του καίό Σάντσο διακρίνει τό όργανό του

πού ταλαντεύεται. Τ ό άγνό, μικρό μόριο τοϋ ιππότη, προσφέρει

ενα θέαμα τόσο θλιβερό καί γελοίο, τόσο σπαρακτικό, πούάκόμα καίό Σάντσο μέ τήν άγροίκα ψ υχή του, δέν άντέχει άλλο,

σπιρουνίζει τόν Ροσσινάντε καί φεύγει ορμητικά.

"Ο ταν πέθανε ό πατέρας της, ή 9Α νιές χρειάστηκε νά καταρτί

σει τό πρόγραμμα τής κηδείας. Ε πιθυμούσε νά κυλήσει ή τελετή

χω ρίς ομιλίες, μέ μουσική συνοδεία τό Adagio τής δέκατης

συμφω νίας τού Μ άλερ, πού ό πατέρας της τό άγαποϋσε ιδιαίτερα.

Ή μουσική αύτή όμω ς ήταν τρομακτικά θλιβερή καί ή Ά νιέςφοβόταν ότι στή διάρκεια τής τελετής δέν θά μπορούσε νά

συγκρατήσει τά δάκρυά της. Κ αθώ ς τό έβρισκε άπαράδεκτο νά

ξεσπάσει σέ λυγμούς δημοσίω ς, έβαλε στό κασετόφ ω νό της μία

ταινία τού Adagio καί τήν άκουσε. Μ ία φορά, έπειτα δύο, έπειτα

τρεις. eH μουσική τής θύμιζε τόν πατέρα της καί έκλαψ ε. "Ο ταν

όμω ς τό Adagio ήχησε γιά όγδοη ή ένατη φορά στό διαμέρισμα, ή

δύναμη τής μουσικής έξασθένισε καί, στό δέκατο τρίτο άκουσμα,ή Ά νιές δέν ένιω σε περισσότερη συγκίνηση ά π όση θά ένιω θε

άν τής έπαιζαν τόν εθνικό ύμνο τής Π αραγουάης. Χ άρη στήν

προπόνησ η αύτή, δέν έκλαψ ε στήν κηδεία.

Τ ό συναίσθημα, εξ ορισμού, ξεπηδάει μέσα μας εν άγνοια μας

καί συχνά μέ τό σώ μα μας νά άνθίσταται. Ά π ό τή στιγμή πού

θ έ λ ο υ μ ε νά τό δοκιμάσουμε (άπό τή στιγμή πού Α π ο φ α σ ίζ ο υ μ ε νά

τό δοκιμάσουμε, όπω ς ό Δ όν Κ ιχώ της άποφάσισε ν ’ άγαπήσειτήν Δ ουλτσινέα), τό συναίσθημα δέν εϊναι πιά συναίσθημα, άλλά

μίμηση τού συναισθήματος, ή επίδειξή του. Α ύτό πού κοινώ ς

ονομάζεται ύστερία. Α ύτός είναι ό λόγος πού ό homo sentimenta-

lis (μ ’ άλλα λόγια αύτός πού έχει άναγάγει τό συναίσθημα σέ

άξια) είναι στήν πραγματικότητα ταυτόσημος μέ τόν homo

hystericus.

Α ύτό δέν σημαίνει ότι ό άνθρω πος πού μιμείται ένα συναίσθημα δέν τό δοκιμάζει κιόλας. ' Ο ήθοποιός πού παίζει τό ρόλο

τού γερο-βασιλιά Α ήρ αισθάνεται στήν σκηνή, μπροστά στούς

θεατές, τήν αύθεντική θλίψ η ενός έγκαταλελειμμένου καίπροδο

239



9

Ο Δ Ο Ν Κ Ι Χ Ω Τ Η Σ ήταν παρθένος. Ή Μ πεττίνα ήταν είκοσι πέντε

χρόνω ν δταν ένιω σε γιά πρώ τη φορά τό χέρι ενός άντρα στό

στήθος της, μέσα στό δω μάτιο τοϋ ξενοδοχείου στό Τ έπλιτς δπου

βρισκόταν μόνη μέ τόν Γ καίτε. Κ αί ό Γ καίτε, άν πιστέψ ω σ ’

αύτό τούς βιογράφους του, δέν γνώ ρισε τόν φυσικό έρω τα παρά

κατά τήν διάρκεια τοϋ περίφημου ταξιδιού του στήν Ιτα λία ,

τότε πού ήταν περίπου σαράντα χρόνω ν. Λ ίγο άργότερα, στή

Β αϊμάρη, συνάντησε μιά εργάτρια είκοσι τριώ ν χρόνω ν πού

έγινε καί ή πρώ τη μόνιμη μαιτρέσα του. ΤΗ ταν ή Χ ριστιάνε

Β ούλπιους, ή όποία, μετά άπό πολλά χρόνια κοινής ζω ής, εγινε

γυναίκα του τό 1806 καίπού, μιά μέρα τοϋ άξιομνημόνευτου έτους

1811, έριξε χάμω τά γυαλιά τής Μ πεττίνας. ΤΗ ταν πιστή καί

άφοσιω μένη στόν άντρα της (τόν προστάτεψ ε μέ τό κορμί της,

λένε, άπέναντι στούς στρατιώ τες τοϋ Ν απολέοντα) καί οπω σδή

ποτε εξαίρετη ερω μένη, δπω ς φανερώ νει τό άστειο τοϋ Γ καίτε

πού τήν φώ ναζε «mein Bettschatz», φράση πού θά μπορούσε

κανείς νά μεταφράσει ώ ς «θησαυρό τοϋ κρεβατιού μου».

"Ε ντούτοις, στήν άγιογραφία τοϋ Γ καΐτε, ή Χ ριστιάνε τοποθε

τείται πέρα άπό τόν έρω τα. ' Ο 19ος αιώ νας (άλλά καίό δικός μας

επίσης πού ή καρδιά του μένειπάντοτε αιχμάλω τη τοϋ προηγού

μενου αιώ να) άρνήθηκε νά κάνει τή Χ ριστιάνε νά μπει στήν

πινακοθήκη τώ ν ερώ τω ν τοϋ Γ καΐτε, πλάι στήν Κ αρλόττα (αύτήν

πού έπρεπε νά χρησιμεύσει ώ ς πρότυπο γιά τή Λ όττε τοϋ

Β έ ρ θ ε ρ ο υ ), τή Φ ρεντερίκε, τή Λ ίλι, τήν Μ πεττίνα ή τήν Ο ύλρίκε.

Ε πειδή ήταν ή γυναίκα του, θά πείτε, κι έχουμε συνηθίσει νά

θεω ρούμε τό γάμο σάν κάτι άντι-ποιητικό. Ν ομίζω δμω ς δτι ή

πραγματική αιτία είναι πιό βαθιά: τό κοινό άρνήθηκε νά δει τή

Χ ριστιάνε έναν έρο>τα τοϋ Γκαΐτε γιά τόν άπλούστατο λόγο δτι ό

Γ καΐτε κοιμόταν μαζί της. Γ ιατί ό θησαυρός τοϋ έρω τα καί ό

16 241



θησαυρός τοϋ κρεβατιοϋ εμφανίζονται σάν δυό πράγματα άσυμ-

βίβαστα. ’Ά ν άρεσε στούς συγγραφείς τοϋ 19ου αιώ να νά τελειώ

νουν τά μυθιστορήματά τους μέ γάμους, δέν ήταν γιά νά προστα

τεύσουν τήν ιστορία τοϋ έρω τα άπό μιά γαμήλια άνία. ’Ό χι, ήταν

γιά νά τήν προστατεύσουν άπό τή συνουσία.

Ο ί μεγάλες ερω τικές ιστορίες στήν Εύρώ πη ξετυλίγονται σ ’

ένα έξω -συνουσιακό χώ ρο: ή ιστορία τής πριγκίπισσας τής

Κ λέβης, έκείνη τοϋ Π αύλου καί τής Β ιργινίας, τό μυθιστόρημα

τοϋ Φ ρομεντέν τοϋ όποιου ό ήρω ας, ό Ν τομινίκ, άγαπάεισέ όλη

του τή ζω ή μία καί μόνη γυναίκα πού δέν φιλάει ποτέ, καίβέβαια

ή Ιστορία τοϋ Β έρθερου, κι αύτή τής Β ικτώ ριας τοϋ Χ άμσουν, κι

εκείνη τοϋ Π ιέρ καί τής Λ ύς, τώ ν προσώ πω ν αύτώ ν τοϋ Ρομαίν

Ρολλάν πού έκαναν στόν καιρό τους νά κλάψ ουν οί άναγνώ -

στριες ολόκληρης τής Εύρώ πης. Σ τόν Η λ ί θ ι ο , 6 Ν τοστογιέφ σκι

άφησε τή Ν αστάσια Φ ιλίπποβνα νά πλαγιάσει μέ τόν πρώ το

περαστικό έμπορο, άλλά όταν πρόκειται γιά άληθινό πάθος,

δηλαδή όταν ή Ν αστάσια βρέθηκε άνάμεσα στόν πρίγκιπα

Μ ύσκιν καίτόν Ρογκόζιν, τά όργανά τους διαλύθηκαν μέσα στίςτρεις μεγάλες καρδιές σάν κομματάκια ζάχαρης σέ τρία φ λιτζά

νια τσάι. 'Ο έρω τας τής Ά ννα ς Κ αρένινα καί τοϋ Β ρόνσκι

τελείω σε μέ τήν πρώ τη τους σεξουαλική πράξη, δέν ήταν πιά

παρά ή ϊδια ή κατάπτω σή του καί δέν ξέρουμε κιόλας γιατί:

έκαναν έρω τα τόσο άξιοθρήνητα; ή άντίθετα άγαπιόνταν μέ τόση

όρμητικότητα πού ή δύναμη τής ήδονής έκανε νά γεννηθεί μέσα

τους τό συναίσθημα τής άμαρτίας; "Ο ποια κιάν είναι ή άπάντηση, φθάνουμε πάντοτε στό ϊδιο συμπέρασμα: μετά τόν προ-συ-

νουσιακό έρω τα, δέν ύπήρξε πιά μεγάλος έρω τας καίδέν μπορού

σε πλέον νά ύπάρξει.

Α ύτό καθόλου δέν σημαίνει ότι ό έξω -συνουσιακός έρω τας

ήταν άθώ ος, άγγελικός, παιδικός, καθαρός: τό άντίθετο, έκρυβε

ό,τιδήποτε κολασμένο μπορεΐ κανείς νά φανταστείσ ’ αύτόν εδώ

τόν κόσμο. Ή Ν αστάσια Φ ιλίπποβνα μπόρεσε μέ όλη της τήνήσυχία νά πλαγιάσει μέ χυδαίους πλουτοκράτες* άπό τή συνά

ντησή της όμω ς μέ τόν Μ ύσκιν καίτόν Ρογκόζιν, τώ ν οποίω ν τά

όργανα όπω ς έχω πειδιαλύθηκαν μέσα στό μεγάλο σαμοβάρι τοϋ

242



συναισθήματος, μπαίνει σέ μιά ζώ νη καταστροφ ώ ν καί ξεμπερ

δεύει. Θ υμηθείτε επίσης έκείνη τήν ύπέροχη σκηνή τοϋ Ν τ ο μ ιν ΐκ

τοϋ Φ ρομεντέν: οί δύο ερω τευμένοι, πού γιά χρόνια είχαναγαπηθεί χω ρίς ν ’ αγγίξουν ό ένας τόν άλλο, πάνε νά κάνουν

έναν περίπατο μέ τό άλογο καί ή τρυφερή, ή φ ίνα, ή λεπτεπίλε

πτη Μ αντελέν έχει τήν άπροσδόκητη σκλη ρότητα νά ρίξει τό

ζώ ο πού ίππευε σέ έναν ξέφρενο καλπασμό, γνω ρίζοντας καλά

ότι ό Ν τομινίκ είναι άθλιος ιππέας καί κινδυνεύει σοβαρά νά

σκοτω θεί. Q έξω -συνουσιακός έρω τας: μιά χύτρα πάνω στή

φω τιά, μέσα στήν όποία τό συναίσθημα, πού έχει φθάσει στόσημείο τοϋ βρασμού, μεταμορφώ νεται σέ πάθος καί κάνει τό

καπάκι νά πηδάει καί νά χορεύει σάν τρελό.

' Η εύρω παϊκή έννοια τοϋ έρω τα ριζώ νει στό έξω -συνουσιακό

έδαφος. 'Ο 20ός αιώ νας, πού καυχιέται ότι άπελευθέρω σε τή

σεξουαλικότητα καίτοϋ άρέσει νά χλευάζει τά ρομαντικά συναι

σθήματα, δέν κατάφ ερε νά δώ σει στήν έννοια τοϋ έρω τα κανένα

καινούργιο νόημα (πρόκειται γιά ένα άπό τά ναυάγια αύτοϋ τοϋαιώ να), έτσι ώ στε ένας νέος Εύρω παιος, όταν νοερά προφ έρει

αύτή τή μεγάλη λέξη, έπαναφ έρεταιστά φτερά τής μαγείας, εϊτε

τό θέλει εϊτε όχι, στό ϊδιο άκριβώ ς σημείο όπου ό Β έρθερος

έζησε τόν έρω τά του γιά τήν Λ όττε καίόπου ό Ν τομινίκ κόντεψ ε

νά πέσει άπό τό άλογο.

243



10

Ε ί ν α ι ε ν δ ε ι κ τ ι κ ό δτι ό Ρίλκε, θαυμαστής τής Μ πεττίνας, είχε

επίσης θαυμάσει τήν Ρω σία, σέ σημείο πού νά τήν θεω ρήσει γιά

κάποιο καιρό ώ ς τήν πνευματική του πατρίδα. Γ ιατί ή Ρω σία

είναι ή κατεξοχήν χώ ρα τού χριστιανικού συναισθηματισμού.

Τ ήν διαφύλαξαν άπό τόν ορθολογισμό τής μεσαιω νικής σχολα

στικής, δέν γνώ ρισε ’Α ναγέννηση. Ο ί σύγχρονοι Κ αιροί, θεμε

λιω μένοιστήν καρτεσιανή κριτική σκέψ η, τήν εφθασαν μέ ενα ή

δύο αιώ νες καθυστέρηση. 'Ο homo sentimentalis, λοιπόν, δέν

βρήκε στήν Ρω σία ικανό άντίβαρο καί εγινε εκεί ή ιδια του ή

ύπερβολή, τήν όποία κοινώ ς ονομάζουν σ λ ά β ικ η ψ ν χ ή .

Ή Ρω σία καί ή Γ αλλία είναι δυό πόλοι τής Ε ύρώ πης πού

άσκοϋν ό ενας στόν άλλο αίω νία ελξη. Ή Γ αλλία είναι μιά

γέρικη κουρασμένη χώ ρα δπου τά συναισθήματα δέν επιβιώ νουνπαρά μόνο ώ ς τύποι. Γ ιά νά τελειώ σει μία επιστολή, ενας Γ άλλος

σάς γράφει: «Δ εχθείτε, άγαπητέ Κ ύριε, τήν διαβεβαίω ση τώ ν

διακεκριμένω ν συναισθημάτω ν μου». "Ο ταν γιά πρώ τη φορά

έλαβα μιά παρόμοια επιστολή, ύπογεγραμμένη άπό μιά γραμμα

τέα τώ ν ’Ε κδόσεω ν Γκαλλιμάρ, ζοϋσα άκόμα στήν Π ράγα.

Π ήδηξα στό ταβάνι άπό τή χαρά μου: στό Π αρίσι, ύπάρχει μιά

γυναίκα πού μ ’ άγαπάει! Κ ατάφερε νά γλιστρήσει μιά ερω τικήεξομολόγηση στίς τελευταίες γραμμές μιας ύπηρεσιακής επιστο

λής! ’Ό χι μόνο δοκιμάζει γιά μένα συναισθήματα, άλλά ύπο-

γραμμίζει έπίτηδες δτι είναι διακεκριμένα! Π οτέ μία Τ σέχα δέν

μοϋ είπε κάτι παρόμοιο!

Π ολύ άργότερα, δταν εγκαταστάθηκα στό Π αρίσι, μοϋ εξή

γησαν δτι ή έπιστολογραφική πρακτική προσφέρει ενα ολόκλη

ρο φάσμα σημείω ν άπό τύπους εύγενείας* επιτρέπει σ ’ ένα Γ άλλονά έπιλέξει, μέ άκρίβεια φαρμακοποιού, τό συναίσθημα πού

θέλει νά έκφ ράσει στόν παραλήπτη, χω ρίς νά τό δοκιμάζει, Σ ’

244



αύτή τήν πολύ μεγάλη επιλογή, τά «διακεκριμένα συναισθήμα

τα» αντιπροσω πεύουν τόν χαμηλότερο βαθμό τής διοικητικής

εύγένειας, αγγίζοντας σχεδόν τήν περιφρόνηση.Ω Γαλλία! Ε ίσαι ή χώ ρα τοϋ Τύπου, όπω ς ή Ρω σία είναι ή

χώ ρα τοϋ Συναισθήματος! Α ύτός είναι ό λόγος πού ένας Γ άλλος,

διαρκώ ς καταπιεσμένος άπό τό ότι δέν αισθάνεται καμιά φ λόγα

νά καίει στό στήθος του, άτενίζει μέ φθόνο καί νοσ ταλγία τή

χώ ρα τοϋ Ν τοστογιέφ σκι, όπου οί άντρες τείνουν στούς άλλους

άντρες χείλη, έτοιμοι νά στραγγαλίσουν όποιονδήποτε θά άρνιό-

ταν νά τά φιλήσει. (’Ά λλω στε, άν στραγγαλίσουν, πρέπει άμέσω ς νά τούς τό συγχω ρήσει κανείς, γιατί έδρασαν ύπό τήν

έπή ρεια τής πληγω μένης άγάπης, καίή Μ πεττίνα μάς έμαθε ότι ή

άγάπη άπαλλάσσει αύτόν πού άγαπάει. ' Ε κατόν ε’ίκοσι παρισι

νοί δικηγόροι τουλάχιστον θά ήσαν έτοιμοι νά νοικιάσουν ένα

τραίνο γιά τή Μ όσχα, προκειμένου νά ύπερασπισθοϋν τόν συναι

σθηματικό δολοφ όνο. Δ έν θά τούς έσπρω χνε κάποιο συναίσθημα

συμπόνιας (συναίσθημα πολύ εξω τικό, ελάχιστα δοκιμασμένοστή χώ ρα τους), άλλά οί άφηρημένες άρχές πού είναι τό μοναδι

κό τους πάθος. 'Ο Ρώ σος δολοφ όνος, πού δέν ξέρει τίποτα γιά

όλα αύτά, θά σπεύσει μετά τήν άθώ ω σή του, πρός τόν Γ άλλο

συνήγορό του γιά νά τόν σφ ίξει στήν άγκαλιά του καί νά τόν

φ ιλήσει στά χείλη. Τ ρομοκρατημένος, ό Γάλλος θά οπισθοχω

ρήσει, ό προσβεβλημένος Ρώ σος θά τόν μαχαιρώ σει, κι όλη ή

ιστορία θά έπαναληφθει σάν τήν ιστορία τοϋ Λ ουκάνικου.

2 4 3



11

Α , Ο Ι ΡΩ ΣΟ Ι...

Τ ότε πού ζοϋσα άκόμα στήν Π ράγα, διηγόνταν τούτη τήν

άστεία ιστορία γιά τήν ρώ σικη ψ υχή. Μ έ καταπληκτική ταχύτη

τα, μιά Τ σέχα κατακτά ενα Ρώ σο. Μ ετά τή συνουσία, τοϋ λέειμέ

άπέραντη περιφρόνηση: «Τό κορμί μου τό είχες. Τ ήν ψυχή μου

δέν θά τήν έχεις ποτέ!»

'Ω ρα ίο άνέκδοτο. Ή Μ πεττίνα γράφει στόν Γ καΐτε σαράντα

εννέα γράμματα. Τή λέξη ψ υχή τή συναντάει κανείς εκείπενήντα

φορές, τή λέξη καρδιά εκατόν δέκα εννέα φ ορές. Σπανίω ς ή λέξη

καρδιά χρησιμοποιείται μέ τήν κυριολεκτική, άνατομική της

έννοια («ή καρδιά μου χτύπησε»)* πιό συχνά χρησιμοποιείται σέ

συνεκδοχή, γιά νά ύποδείξει τό στήθος («Θ ά ήθελα νά σέ σφίξω

στήν καρδιά μου»), άλλά στίς περισσότερες περιπτώ σεις σημαίνει τό ϊδιο πράγμα μέ τή λέξη ψ υχή.*τό α ισ θ α ν τ ικ ό ε γ ώ .

Σ κ έ π τ ο μ α ι, ά ρ α υ π ά ρ χ ω , είναι μιά διανοητική τοποθέτηση πού

ύποτιμά τόν πονόδοντο. Α ισ θ ά ν ο μ α ι, ά ρ α υ π ά ρ χ ω , είναι μιά άλή-

θεια μέ πολύ γενικότερο βεληνεκές πού άφορά καίκάθε ζω ντανό

πλάσμα. Τ ό εγώ μου δέν διακρίνεται ούσιω δώ ς άπό τό δικό σας

μέ τή σκέψ η. Π ολλοί άνθρω ποι, λίγες ιδέες: σκεπτόμαστε όλοι

τό ϊδιο πράγμα λίγο πολύ, μεταθέτοντας, δανειζόμενοι, κλέβοντας ό ένας τίς ιδέες τοϋ άλλου. "Α ν όμω ς κάποιος μέ πατήσει

στόν κάλο, είμαι εγώ μόνο πού νιώ θω τόν πόνο. Τ ό θεμέλιο τοϋ

εγώ δέν είναι ή σκέψ η, άλλά ό πόνος, τό πιό στοιχειώ δες

αίσθημα όλω ν. Μ έσα στόν πόνο, οϋτε μιά γάτα δέν μπορεΐ ν 9

αμφιβάλλει γιά τό μοναδικό της καί μή άνταλλάξιμο εγώ . ' Ο

πόνος είναι ή Μ εγάλη τοϋ εγω κεντρισμού Σ χολή.

«Δ έν έχετε βαθιά περιφρόνηση γιά μένα», ρω τάειό ' Ιππόλυτος τόν πρίγκιπα Μ ύσκιν.

246



«Γ ιατί; Μ ήπω ς επειδή πονέσατε καί θά πονέσετε περισσότε

ρο άπό μάς;»

«’Ό χι, άλλά επειδή είμαι άνάξιος τοϋ πόνου μου».

Ε ίμαι άνάξιος τοϋ πόνου μου. Μ εγάλη κουβέντα. ' Υ ποδηλώ νειότι ό πόνος είναι όχι μόνο τό θεμέλιο τοϋ εγώ , ή μοναδική του

καί άδιαμφισβήτητη όντολογική άπόδειξη, άλλά ότι είναι επί

σης τό πιό άξιοσέβαστο άπό όλα τά συναισθήματα: ή άξία τώ ν

άξιώ ν. Ε ίναι γι5 αύτό πού ό Μ ύσκιν θαυμάζει όλες τίς γυναίκες

πού ύποφέρουν. Β λέποντας τή φω τογραφ ία τής Ν αστάσια Φ ιλίπ

ποβνα γιά πρώ τη φορά, λέει: «Α ύτή ή γυναίκα πρέπεινά πόνεσε

πολύ». Α ύτές οί λέξεις σημαίνουν εξ ορισμού, πρίν άκόμαμπορέσουμε νά δούμε τήν ιδια, ότι ή Ν αστάσια Φ ιλίπποβνα

τοποθετείται πάνω άπό όλους τούς άλλους. «Δ έν είμαι τίποτα,

άλλά έσεϊς, εσείς έχετε πονέσει», λέει, γοητευμένος, ό Μ ύσκιν

στή Ν αστάσια στό δέκατο πέμπτο κεφάλαιο τοϋ πρώ του μέρους,

καί άπό τό σημείο αύτό κι έπειτα είναι χαμένος.

Ε ίπα ότι ό Μ ύσκιν θαυμάζει όλες τίς γυναίκες πού ύποφέ

ρουν, άλλά καί τό άντίστροφο είναι εξίσου άληθινό: μόλις τοϋάρέσει μιά γυναίκα τήν φαντάζεται νά ύποφέρει. Κ αί καθώ ς δέν

μπορεΐνά κρατήσει τή γλώ σσα του, σπεύδεινά τής τό πει. ’Ε κεί

άλλω στε, έγκειται μία έξαίρετη μέθοδος κατάκτησης (κρίμα πού

ό πρίγκιπας δέν ξέρει πώ ς νά επω φελήθεί περισσότερο άπό

αύτήν), γιατί άν πούμε σέ μιά γυναίκα «έχετε πονέσει πολύ»,

είναι σάν νά μιλάμε κατευθείαν στήν ψ υχή της, σάν νά τήν

χαϊδεύουμε αύτή τήν ψ υχή καί νά τήν εκθειάζουμε. Κ άθε γυναίκα, σέ παρόμοια περίπτω ση, είναι έτοιμη νά μάς πει: «Δ έν έχεις

άκόμα τό κορμί μου, άλλά ή ψ υχή μου είναι ήδη δική σου!»

Κ άτω άπό τό βλέμμα τοϋ Μ ύσκιν, ή ψυχή δέν σταματάεινά

φουσκώ νει, μοιάζει μέ ένα γιγάντιο μανιτάρι, τόσο ψ ηλό όσο κι

ένα σπίτι πενταόροφ ο, μοιάζει μέ άερόστατο πού άνά πάσα

στιγμή μπορεΐ νά πετάξει στόν ούρανό μαζίμέ τό πλήρω μά του.

Ν ά τί ονομάζω υ π ε ρ τ ρ ο φ ία τ ή ς ψ υ χ ή ς .

247



12

Ο τ α ν ο γ κ α ι τ ε έλαβε άπό τή Μ πεττίνα τό σ χέδιο τοϋ άγάλματος,

ένιω σε, άν τό θυμάστε, ένα δάκρυ στό μάτι του* ήταν τότε

σίγουρος ότι ενδόμυχα τοϋ φανερω νόταν ή άλήθεια: ή Μ πεττίνα

τόν άγαποϋσε πραγματικά κι έκεΐνος ήταν άδικος άπέναντί της.

Μ όνο άργότερα κατάλαβε ότι τό δάκρυ δέν τοϋ άποκάλυπτε

καμιά εκπληκτική άλήθεια γιά τήν άφοσίω ση τής Μ πεττίνας,άλλά τό πολύ πολύ μιά κοινή άλήθεια γιά τήν ιδια του τή

ματαιοδοξία. Ν τράπηκε πού άφ έθηκε νά παρασυρθει άπό τή

δημαγω γία πού είχε τό δάκρυ του: πράγματι, άπό τά πενήντα του

χρόνια ήδη, είχε πολλές εμπειρίες μ ’ αύτό: κάθε φορά πού

κάποιος τοϋ έπλεκε τό εγκώ μιο ή όταν αύτός ό ϊδιος ένιω θε ένα

κύμα αύτοϊκανοποίησης μπροστά σέ μιά ώ ραία ή καλή πράξη

πού είχε κάνει, τοϋ έρχονταν δάκρυα στά μάτια. Τ ί είναι έναδάκρυ; άναρω τιόταν συχνά ό Γκαιτε, καί δέν έβρισκε ποτέ τήν

άπάντηση. "Ε να πράγμα έντούτοις ήταν σαφές: πολύ, πάρα πολύ

συχνά, τό δάκρυ γεννιόταν άπό τή συγκίνησ η πού προκαλοϋσε

στόν Γκαιτε ή θέα τοϋ Γκαιτε.

Μ ία εβδομάδα περίπου μετά τόν φρικτό θάνατο τής 9Α νιές, ή

Λ ώ ρα έπισκέφθηκε τόν Π ώ λ πού ήταν τσακισμένος άπό τόν

πόνο.«Π ώ λ, είπε, νά 9μαστέ μόνοι στόν κόσμο».

eO Π ώ λ ένιω σε τά δάκρυα νά τοϋ άνεβαίνουν στά μάτια καί

γύρισε τό κεφάλι γιά νά κρύψ ει τή θλίψ η του.

Α ύτή ή κίνηση τοϋ κεφαλιού άκριβώ ς ήταν πού παρακίνησε

τή Λ ώ ρα νά τόν πιάσει σφ ιχτά άπό τό μπράτσο: «Π ώ λ, μήν

κλαΐς!»

Κ οιτάζοντάς την άνάμεσα στά δάκρυά του, παρατήρησε ότικι έκείνη επίσης είχε τά μάτια υγρά. Χ αμογέλασε. «9Εσύ είσαι

μάλλον πού κλαΐς, είπε μέ σπασμένη φω νή.



—’Ά ν έχεις ανάγκη άπό οτιδήποτε, ξέρεις Π ώ λ δτι είμαιέδώ,

δτι είμαι τελείω ς μαζί σου».

Κ αί ό Π ώ λ τής άπάντησε: «Τό ξέρω ».

Τ ό δάκρυ στό μάτιτής Λ ώ ρας ήταν τό δάκρυ τής συγκίνησ ηςπού προκαλούσε στή Λ ώ ρα ή θέα μιας Λ ώ ρας αποφ ασισμένης νά

θυσιάσει τή ζω ή της, μένοντας στό πλευρό τού συζύγου τής

χαμένης της άδελφής.

Τ ό δάκρυ στό μάτι τού Π ώ λ ήταν τό δάκρυ τής συγκίνησ ης

πού προκαλούσε στόν Π ώ λ ή πίστη ενός Π ώ λ άνίκανου νά ζήσει

μέ άλλη γυναίκα εκτός από τήν ιδια τή σκιά τής χαμένης του

συντρόφ ου, τήν άπομίμησή της, τήν άδελφή της.Κ αί έπειτα, μιά μέρα, ξάπλω σαν σ ’ ένα φαρδύ κρεβάτι καίτό

δάκρυ (τό έλεος άπό τό δάκρυ) σάρω σε καί τήν τελευταία τους

ύποψ ία δτι μπορεΐ καί νά τήν είχαν προδώ σει τή νεκρή.

Ή προαιώ νια τέχνη τοϋ ερω τικού διφορούμενου ήρθε σέ

βοήθειά τους: ήσαν ξαπλω μένοιό ένας δίπλα σ τόν άλλον δχι σάν

σύζυγοι άλλά σάν άδελφός καί άδελφή. Γ ιά τόν Π ώ λ, ή Λ ώ ρα

ήταν ταμπού* ποτέ δέν τήν είχε συνδέσει μέ μιά εικόνα σεξουαλική, οϋτε κάν στά μύχια τής σκέψ ης του. ’Έ νιω θε γιά έκείνη σάν

άδελφός της, επιφορτισμένος πλέον ν ’ άντικαταστήσει τήν

άδελφή της. Α ύτό τό συναίσθημα τού έκανε, πρώ τον, άπό ήθική

άποψ η πιό εύκολο τό νά πάει μαζί της στό κρεβάτι, έπειτα τόν

γέμισε μέ μιά έξαψ η όλότελα πρω τόγνω ρη: ήξεραν τά πάντα ό

ένας γιά τόν άλλο (δπω ς ένας άδελφός καί μία άδελφή) κι αύτό

πού τούς χώ ριζε δέν ήταν τό άγνω στο, άλλά ή άπαγόρευση* μιάάπαγόρευση πού κρατούσε είκοσι χρόνια καί πού μέ τόν καιρό

γινόταν δλο καί πιό άπαραβίαστη. Τ ίποτα δέν ήταν πιό κοντινό

άπό τό κορμί τοϋ άλλου. Τ ίποτα δέν ήταν πιό άπαγορευμένο άπό

τό κορμί τοϋ άλλου. Μ έ μιά διεγερτική αίσθηση αιμομιξίας (καί

μέ δάκρυα στά μάτια), βάλθηκε νά τής κάνει έρω τα καί τήν

άγάπησε άγρια, δπω ς ποτέ στή ζω ή του δέν είχε καμιά άγαπήσει.



13

Α Π Ο Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Π Ο Ψ Η , ύπήρξαν πολιτισμοί ανώ τεροι άπό

εκείνον τής Εύρώ πης, καί ή άρχαία τραγω δία θά μείνει αιω νίω ς

άξεπέραστη. Κ ανένας πολιτισμός, όμω ς, δέν κατόρθω σε νά δη

μιουργήσει ξεκινώ ντας άπό τούς ήχους τό θαύμα αύτό πού είναι

ή χιλιόχρονη ιστορία τής εύρω παϊκής μουσικής, μέ όλο τόν

πλούτο της σέ φόρμες καίύφη! ' Η Ε ύρώ πη: μεγάλη μουσική καίhomo sentimentalis. Δ υό δίδυμα ξαπλω μένα πλάι πλάι στό ϊδιο

λίκνο.

Ή μουσική δέν δίδαξε στόν Ε ύρω παΐο μόνο τήν εύαισθησία,

άλλά επίσης καί τήν ικανότητα νά εξυμνείτά συναισθήματα καί

τό αίσθαντικό εγώ . Τ ή γνω ρίζετε αύτή τήν κατάσταση: πάνω

στήν εξέδρα, ό βιολονίστας κλείνει τά μάτια καί, γιά πολλή ώ ρα,

κάνει νά ήχήσουν οί δύο πρώ τες νότες. Μ έ τή σειρά του, όάκροατής κλείνει τά μάτια καί, νιώ θοντας τήν ψ υχή του νά τού

διαστέλλει τό στήθος, άναστενάζει: «Τ ί ώ ραΐο πού είναι!» ’Ε

ντούτοις, δέν έχει άκούσειπαρά δύο άπλές νότες πού μόνες τους

δέν μπορούν νά περιλαμβάνουν καμιά σκέψη τοϋ συνθέτη,

κανένα δημιουργικό σχέδιο, επομένω ς καμιά τέχνη καί καμιά

ομορφιά. ’ Α λλά οίνότες αύτές άγγιξαν τήν καρδιά τοϋ άκροατή,

επιβάλλοντας σιω πή στή λογική του όπω ς επίσης καί στήναισθητική του κρίση. "Ε νας άπλός μουσικός ήχος ενεργείεπάνω

μας όπω ς περίπου τό βλέμμα τοϋ Μ ύσκιν καρφω μένο πάνω σέ μία

γυναίκα. Ή μουσική: μία τρόμπα πού φουσκώ νει τήν ψ υχή. Ο ί

ύπερτροφ ικές ψ υχές, μεταμορφ ω μένες σέ πελώ ρια μπαλόνια,

αιωροϋνται κάτω άπό τό ταβάνι τής αίθουσας συναυλιώ ν καί

άλληλοχτυπιοϋνται σ ’ ένα απίστευτο σκουντούφλημα.

Ή Λ ώ ρα άγαποϋσε ειλικρινά καί βαθιά τή μουσική· ύ τ τ \ ν άγάπη της γιά τόν Μ άλερ, διακρίνω μιά συγκεκριμένη σημασία:

ό Μ άλερ είναι ό τελευταίος μεγάλος συνθέτης πού άκόμα άπευθύ-

250



νεταιαπλοϊκά καί κατευθείαν στόν homo sentimentalis. Μ ετά τόν

Μ άλερ, τό συναίσθημα στή μουσική γίνεται ύποπτο. Ό Ν τε-

μπυσσύ θέλει νά μάς γοητεύσει, δχι νά μάς συγκινήσει, καί ό

Στραβίνσκυ ντρέπεται γιά τά συναισθήματα. ' Ο Μ άλερ εΐναι γιά

τή Λ ώ ρα ό τ ε λ ε υ τ α ίο ς σ υ ν θ έ τ η ς καίδταν άκούειν ’ άνεβαίνουν οί

ορυμαγδοί τού ρόκ άπό τό δω μάτιο τής Μ πριζίτ, ή πληγω μένη

της άγάπη γιά τήν εύρω παϊκή μουσική πού χάνεται κάτω άπό τά

χτυπήματα τής ήλεκτρικής κιθάρας, τήν κάνειέξω φ ρενώ ν έτσι,

άπευθύνει στόν Π ώ λ ένα τελεσίγραφ ο: ή ό Μ άλερ ή τό ρόκ*

πράγμα πού σημαίνει: ή εγώ ή ή Μ πριζίτ.

Π ώ ς δμω ς ν’ άποφ ασίσει κανείς άνάμεσα σέ δυό μουσικές

πού καμιά τους δέν τού άρέσει; Τό ρόκ είναι γιά τόν Π ώ λ πολύ

θορυβώ δες (έχει εύαίσθητο αύτίσάν τόν Γ καΐτε) καίή ρομαντική

μουσική τοϋ ξυπνάει μιά αίσθηση άγω νίας. Μ ιά μέρα, κατά τή

διάρκεια τοϋ πολέμου, κι ενώ γύρω του δλος ό κόσμος είχε

πετρώ σει άπό τήν άπειλητική προέλαση τής ' Ιστορίας, άντίγιά

τά ταγκό καί τά βάλς, τό ραδιόφ ω νο βάλθηκε νά μεταδίδει τίς

συγχορδίες σέ ύφεση μιάς μουσικής λυπητερής καί τελετουργι

κής* στήν μνήμη τοϋ παιδιού αύτές οί συγχορδίες σέ ύφεση

μεγιστοποιήθηκαν γιά πάντα σάν εξάγγελοι τής καταστροφής.

Α ργότερα, κατάλαβε δτι τό πάθος τής ρομαντικής μουσικής

ενώ νει ολόκληρη τήν Ε ύρώ πη: άκούγεται κάθε φορά πού ένας

πολιτικός δολοφονείται ή ξεσπάει ένας πόλεμος, κάθε φορά πού

πρέπει νά παραγεμισθεΐ μέ δόξα τό κεφάλι τώ ν άνθρώ πω ν

προκειμένου νά άφεθοϋν νά σκοτω θούν περισσότερο έκουσίω ς.Τά έθνη πού άλληλο-ξεσχίζονταν, ήσαν γεμάτα άπό μιά σ υγκίνη

ση άδελφικώ ς άπαράλλαχτη άκούγοντας τόν ορυμαγδό τοϋ έ ν -

θ ιμ ο υ Ε μ β α τ η ρ ίο υ τοϋ Σοπέν ή τής 'Η ρ ω ικ ή ς Σ υ μ φ ω ν ία ς τοϋ

Μ πετόβεν. Ά ! άν αύτό έξαρτιόταν μόνο άπό τόν Π ώ λ, ό κόσμος

θά μπορούσε εξίσου καλά νά ζήσει καί χω ρίς τό ρόκ Υ α ί χω ρίς

τόν Μ άλερ. Ά λλά οί δύο γυναίκες δέν τοϋ άφ ηναν περιθώ ριο

διαφυγής. Τ όν πίεζαν νά διαλέξει: άνάμεσα σέ δύο μουσικές,άνάμεσα σέ δύο γυναίκες. Κ αίεκείνος δέν ήξερε τίνά κάνειγιατί

αύτές τίς γυναίκες τίς άγαποϋσε καί τίς δύο.

’ Ε κείνες, άντιθέτω ς, σιχαίνονταν ή μία τήν άλλη. Μ έ βασανι

251



στική θλίψ η ή Μ πριζίτ κοίταζε τό λευκό πιάνο πού γιά χρόνια

καί χρόνια είχε χρησιμεύσει σάν πρόχειρο ράφι· τής θύμιζε τήν

5Α νιές πού, άπό άγάπη γιά τήν άδελφή της, τήν είχε έκλιπαρήσει

νά μάθει νά παίζει. Μ όλις πέθανε ή Ά νιές, τό πιάνο ξαναζω ντάνεψ ε καίάντηχοϋσε κάθε μέρα. Μ έ τήν άποχαλίνω ση τού ρόκ, ή

Μ πριζίτ επιθυμούσε νά έκδικηθεΐ γιά τήν προδομένη μητέρα της

καί νά διώ ξει τήν παρείσακτη. "Ο ταν κατάλαβε ότι ή Acbpa θά

έμενε, έφυγε έκείνη. Τ ό ρόκ σίγησε. ' Ο δίσκος γύριζε πάνω στήν

πλατίνα, τά τρομπόνια τού Μ άλερ άντηχοϋσαν στό διαμέρισμα

καί ξέσχιζαν τήν καρδιά τοϋ Π ώ λ πού ήταν άπελπισμένος άπό

τήν άπουσία τής Μ πριζίτ. ' Η Λ ώ ρα πήρε τό κεφάλιτοϋ Π ώ λ στάχέρια της καί τόν κοίταξε μέσα στά μάτια. «Θ ά ήθελα νά σοϋ

δώ σω ένα παιδί», είπε. Κ αίοίδύο ήξεραν ότι άπό καιρό τήν είχαν

άποτρέψ ει οί γιατροί άπό μιά νέα εγκυμοσύνη. Ή ταν γΓ αύτό

πού πρόσθεσε: «Θ ά ύποστώ όλες τίς άναγκαϊες έπεμβάσεις».

Ή ρθε τό καλοκαίρι. ' Η Λ ώ ρα έκλεισε τήν μπουτίκ καί έφυγαν

οί δυό τους δεκαπέντε μέρες στή θάλασσα. Τ ά κύματα έσκαγαν

στήν άκρογιαλιά καί γέμιζαν μέ τήν κραυγή τους τό στέρνο τοϋΠ ώ λ. Ή ταν ή μοναδική μουσική πού άγάπησε μέ πάθος. Εύτυχι-

σμένος καί έκπληκτος, έβαλε τή Λ ώ ρα νά μπερδεύεταιμ ’ αύτή τή

μουσική* ήταν ή μοναδική γυναίκα στή ζω ή του πού ύπήρξε γΓ

αύτόν κάτι σάν τόν ω κεανό* ή μοναδική πού ήταν ω κεανός.



14

T o n POMAIN POAAAN, μάρτυρα κατηγορίας στήν αιώ νια δίκη πού

εχει κινηθεί κατά τού Γκαΐτε, τόν διέκριναν δύο άρετές: ήταν

λάτρης τώ ν γυναικώ ν («ήταν γυναίκα καίγΓ αύτό τήν άγαπάμε»,

λέει γιά τήν Μ πεττίνα) καί είχε τήν ενθουσιώ δη επιθυμία νά

προχω ρεί μαζί μέ τήν πρόοδο (πράγμα πού σήμαινε γΓ αύτόν:

μαζί μέ τήν κομμουνιστική Ρω σία καί μαζί μέ τήν 9Ε πανάστα

ση). Π αραδόξω ς, αύτός ό λάτρης τής θηλυκότητας άφ ιέρω νε τήν

ίδια λατρεία στόν Μ πετόβεν, επειδή είχε άρνηθεΐ νά χαιρετήσει

τίς γυναίκες. "Ε τσι άκριβώ ς έχει τό πράγμα, άν καταλάβαμε αύτό

πού πρέπει νά συνέβη στό Κ άρλσμπαντ: ό Μ πετόβεν, μέ τό καπέ

λο βιδω μένο στό κεφάλι καί τά χέρια πίσω άπό τήν πλάτη,

περπατάει καταπάνω στήν αύτοκράτειρα καί τήν αύλή της, πού

οπω σδήποτε δέν περιλάμβανε μόνο άντρες άλλά καί γυναίκες

επίσης. Τ ό νά μήν τίς χαιρετήσει θά ήταν μιά χω ριατιά άνευ

προηγουμένου! Ε ίναι άδιανόητο: παρ’ όλο πού ήταν ιδιόρρυθμος

καί δύστροπος, ό Μ πετόβεν ούδέποτε συμπεριφέρθηκε σάν γου

ρούνι στίς γυναίκες! "Ο λο αύτό τό άνέκδοτο είναι μιά καταφανής

άνοησία: άν έγινε άποδεκτό καί διαδόθηκε μέ άφέλεια, είναι

επειδή οί άνθρω ποι (άκόμα κιενας μυθιστοριογράφος, πού είναι

ντροπή!) έχουν χάσει κάθε αίσθηση τής πραγματικότητας.

θά μού παρατηρήσει κανείς ότι είναι καταχρηστικό νά

εξετάζειτό άληθοφανές ενός άνεκδότου τό όποιο, προφανώ ς, δέν

είναι μαρτυρία άλλά άλληγορία. ’Έ στω . "Α ς θεω ρήσουμε λοιπόν

τήν άλληγορία ώ ς άλληγορία, άς λησμονήσουμε τίς συνθήκες

τής γέννησής της (πάντοτε θά μείνουν σκοτεινές), άς λησμονή

σουμε τό μονομερές νόημα μέ τό όποιο ό ένας ή ό άλλος θέλησαν

νά τήν επενδύσουν, καί άς προσπαθήσουμε νά συλλάβουμε τήν,

άς πούμε, αντικειμενική της σημασία:

Τ ί σημαίνει τό καπέλο τού Μ πετόβεν βαθιά χω μένο στό

253



κούτελό του; "Ο τι ό Μ πετόβεν περιφρονεΐ τήν αριστοκρατία,

γιατί είναι αντιδραστική καί άδικη, ενώ τό καπέλο στό ταπεινό

χέρι τοϋ Γ καίτε καλεΐ τόν κόσμο νά μείνει αύτός πού είναι; Ν αί,αύτή είναιή κοινώ ς παραδεδεγμένη ερμηνεία, άλλά είναι δύσκο

λο νά τήν δεχτεί κανείς: όπω ς ό Γ καίτε, έτσι καί ό Μ πετόβεν

ύποχρεώ θηκε νά διαπραγματευθεϊ μέ τήν εποχή του έναν τρόπο

ζω ής γιά τόν ϊδιο καί τήν μουσική του* έτσι, άφιέρω σε τίς

σονάτες του πότε σ ’ έναν πρίγκιπα, πότε σέ κάποιον άλλο καί,

γιά νά δοξάσει τούς νικητές τοϋ Ν απολέοντα πού είχαν συγκε

ντρω θεί στή Β ιέννη, δέν δίστασε νά συνθέσει μία ώ δή όπου ή

χορω δία φώ ναζε τίς λέξεις «Ε ϊθε ό κόσμος νά ξαναγίνει πάλι

όπω ς ήταν!» Έ φ τασ ε μέχρι τό σημείο νά γράψ ει μιά πολω νέζα

γιά τήν αύτοκράτειρα τής Ρω σίας, σάν νά ήθελε συμβολικά ν ’

άποθέσει τήν δυστυχισμένη Π ολω νία (αύτή τήν Π ολω νία γιά τήν

όποία καμιά τριανταριά χρόνια άργότερα ή Μ πεττίνα θά πήγαινε

νά άγω νιστεί μέ τόσο θάρρος) στά πόδια τοϋ σφετεριστή της.

’Ά ν λοιπόν, στόν άλληγορικό μας πίνακα, ό Μ πετόβεν δια

σταυρώ νεται μέ μιά όμάδα άριστοκρατώ ν χω ρίς νά βγάζει τό

καπέλο του, αύτό δέν μπορεΐ νά σημαίνει ότι οί άριστοκράτες

είναι περιφ ρονητέοι άντιδραστικοί καί εκείνος άξιοθαύμαστος

έπαναστάτης* αύτό σημαίνει ότι αύτοί πού δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν (άγάλμα-

τα, ποιήματα, συμφω νίες) άξίζουν περισσότερο θαυμασμό άπό

αύτούς πού κ υ β ε ρ ν ο ύ ν (ύπηρέτες, ύπαλλήλους ή λαούς). Ό τι ή

δημιουργία άντιπροσω πεύει πιό πολλά άπό τήν εξουσία, ή τέχνη

πιό πολλά άπό τήν πολιτική. 'Ό τι τά έργα είναι άθάνατα, όχι οί

πόλεμοι οϋτε οί χοροί τώ ν πριγκίπω ν.

(’Ά λλω στε, ό Γ καίτε πρέπει νά είχε τήν ϊδια άποψ η, άπλώ ς

έκρινε ότι ήταν άχρηστο νά γνω στοποιεί τήν δυσάρεστη αύτή

άλήθεια στούς κυρίους τοϋ κόσμου όσο άκόμα ήσαν ζω ντανοί.

Ή τα ν βέβαιος ότι στό ύπερπέραν θά τόν χαιρετούσαν πρώ τοι

εκείνοι, κι ή βεβαιότητα αύτή τοϋ άρκοϋσε).

Ή άλληγορία είναι καθαρή καί εντούτοις τήν ερμηνεύουνπάντοτε άντίστροφα: αύτοί πού βιάζονται, μπροστά στόν άλλη

γορικό πίνακα, νά χειροκροτήσ ουν τόν Μ πετόβεν, δέν καταλα

βαίνουν τίποτα άπό τήν ύπερηφάνεια του* συνήθω ς είναι άνθρω

254



ποι συσκοτισμένοι άπό τήν πολιτική, οί Γδιοιπού προτιμούν τόν

Λ ένιν, τόν Κ άστρο, τόν Κ έννεντυ, ή τόν Μ ιττεράν, άπό τόν

Π ικάσσο ή τόν Φ ελλίνι. Ό ίδιος ό Ρομαίν Ρολλάν θά είχεσίγουρα κατεβάσει πολύ πιό χαμηλά άπό τόν Γ καίτε τό καπέλο

του, άν είχε δει στήν άλέα τού Κ άρλσμπαντ, νά τόν πλησιάζει ό

Στάλιν.

255



15

Ο Σ Ε Β Α Σ Ο Σ τοϋ Ρομαίν Ρολλάν γιά τή θηλυκότητα μοϋ φαίνεται

λίγο περίεργος. Α ύτός πού θαύμαζε τήν Μ πεττίνα γιά τόν άπλό

λόγο ότι ήταν γυναίκα («ήταν γυναίκα καί γΓ αύτό τήν άγαπά-

με»), δέν βρήκε τίποτα τό άξιοθαύμαστο στή Χ ριστιάνε, ή όποία

εντούτοις, ούδεμία αμφιβολία περί τούτου, ήταν γυναίκα έπίσης!Λ έειγιά τήν Μ πεττίνα ότι έχει μιά «καρδιά τρυφερή καίτρελή»,

ότι είναι «τρελή καί φρόνιμη», «τρελά ζω ντανή καί γελαστή»,

καί πολλές φορές άκόμα «τρελή». Τώ ρα, ξέρουμε ότι γιά τόν

homo sentimentalis οί λέξεις «τρελός», «τρελή», «τρέλα» (πού

στή γαλλική γλώ σσα ήχοϋν άκόμα πιό ποιητικά άπό ό,τι σέ

άλλες γλώ σσες!) σημαίνουν τήν έξαρση τοϋ άπελευθερω μένου

άπό κάθε λογοκρισία συναισθήματος («τά δραστικά παραληρήματα τοϋ πάθους», όπω ς λέει ό Έ λυά ρ) καί κατά συνέπεια

προφέρονται μέ θαυμασμό καί συγκίνηση. Ά ντιθέτω ς, γιά τή

Χ ριστιάνε, ό λάτρης τώ ν γυναικώ ν καί τοϋ προλεταριάτου δέν

μιλάει ποτέ χω ρίς νά τής κολλάει στό όνομα, κατά παράβαση

όλω ν τώ ν κανόνω ν τής εύγένειας, τά επίθετα «ζηλιάρα», «κοκκι

νω πή καί βαριά», «παχιά», «ενοχλητική», «περίεργη» καί σέ

πολλές σελίδες, «χοντρή».Π αραδόξω ς, ό φίλος τώ ν γυναικώ ν καίτοϋ προλεταριάτου, ό

άγγελιοφ όρος τής ισότητας καίτής άδελφοσύνης, δέν εκδηλώ νει

καμία σ υγκίνηση στήν ιδέα ότι ή Χ ριστιάνε ήταν μιά πρώ ην

εργάτρια καί ότι ό Γ καΐτε άπέδειξε ότι είχε θάρρος πέρα άπό τό

συνηθισμένο ζώ ντας άνοιχτά μαζί της, καί παντρεύοντάς την

έπειτα, θά έπρεπε νά άντιμετώ πισε όχι μόνο τά κουτσομπολιά

τώ ν σαλονιώ ν τής Β αϊμάρης, άλλά έπίσης καίτήν άποδοκιμασίατώ ν διανοούμενω ν φίλω ν του, τοϋ Χ έρντερ καί τοϋ Σίλλερ, πού

θά τήν κοίταζαν άφ ’ ύψ ηλοϋ. Δ έν εκπλήσσομαι μαθαίνοντας ότι

ή Β αϊμάρη τώ ν άριστοκρατώ ν χειροκρότησε τή φ ράση τής

256



Μ πεττίνας πού χαρακτήρισε τήν Κ υρία Γ καίτε χοντρό λουκάνι

κο. Ε κπλήσσ ομαι όμω ς όταν βλέπω νά χειροκροτεί ό φ ίλος τώ ν

γυναικώ ν καί τής εργατικής τάξης. Π ώ ς μπόρεσε νά αισθανθείτόσο κοντινός τής νεαρής άριστοκράτισσας, ή όποία έκανε

τέτοια δόλια επίδειξη τής μόρφ ω σής της μπροστά σέ μιά άπλή

γυναίκα; Κ αίπώ ς γίνεται νά μήν είχε ποτέ ή Χ ριστιάνε δικαίω μα

στόν θείο προσδιορισμό τής «τρελής» καί νά μήν ήταν, γιά τόν

φίλο τοϋ προλεταριάτου, παρά μιά «ενοχλητική», αύτή πού

έπινε, χόρευε, πάχαινε χαρούμενα χω ρίς νά τήν νοιάζει γιά τή

γραμμή της;Π ώ ς γίνεται ώ στε ό φίλος τού προλεταριάτου νά μήν είχε τήν

ιδέα νά μεταβάλει τή σκηνή τώ ν σπασμένω ν γυαλιώ ν σ ’ έναν

άλληγορικό πίνακα όπου μιά γυναίκα τοϋ λαού επιβάλλει μιά

δίκαιη τιμω ρία στήν διανοούμενη αλαζονεία, καίόπου ό Γ καίτε,

ύπερασπιζόμενος τή γυναίκα του, έφορμά μέ τό κεφάλιψ ηλά (καί

χω ρίς καπέλο!) έναντίον τοϋ στρατεύματος τώ ν εύγενώ ν καίτώ ν

αηδιαστικώ ν τους προκαταλή ψ εω ν;Β έβαια, μιά τέτοια αλληγορία δέν θά ήταν λιγότερο κουτή

άπό τήν προηγούμενη. ’Ε ντούτοις, τό ερώ τημα παραμένει: γιατί

ό φ ίλος τοϋ προλεταριάτου καί τώ ν γυναικώ ν προτίμησε τή μιά

άλληγορική κουταμάρα άπό τήν άλλη; Γ ιατί προτίμησε τήν

Μ πεττίνα άπό τή Χ ριστιάνε;

Τ ό ερώ τημα αύτό οδηγεί στό κεντρικό σημείο τοϋ πράγματος.

Τ ό επόμενο κεφάλαιο θά δώ σει τήν άπάντηση.

17 257



16

Ο Γ Κ Α Ι Τ Ε παρότρυνε τήν Μ πεττίνα (σέ ένα γράμμα χω ρίς ήμερο-

μηνία) νά «βγει άπό τόν εαυτό της». Σήμερα θά λέγαμε ότι τής

προσήπτε τόν εγω κεντρισμό της. Ε ίχε όμω ς τό δικαίω μα; Π οιός

ήταν εκείνος πού στάθηκε ολόψ υχα στό πλευρό τώ ν πατριω τώ ν

τοϋ Τυρόλου; Π οιός ύπερασπίστηκε τή μνήμη τοϋ Π ετέφι καίτή

ζω ή τοϋ καταδικασμένου Μ ιεροσλάβσκι; Έ κείνη ή αύτός; Π οιόςσκεπτόταν συνεχώ ς τούς άλλους; Π οιός άπό τούς δύο ήταν

έτοιμος νά θυσιαστεί;

Ή Μ πεττίνα. Χ ω ρίς καμιά άμφιβολία. Ε ντούτοις, ή παρατή

ρηση τοϋ Γ καιτε δέν είναι ώ ς εκ τούτου άστοχη. Γ ιατί ή

Μ πεττίνα ούδέποτε βγήκε άπό τό ε γ ώ της. "Ο που κιάν πήγε, τό

εγώ της κυμάτισε πίσω της σάν σημαία. Α ύτό πού τήν παρακίνη

σε νά σταθεί ολόψ υχα στό πλευρό τώ ν βουνίσιω ν τοϋ Τ υρόλου,

δέν είναι οί βουνίσιοι, άλλά ή συναρπαστική εικόνα τής Μ πεττί

νας πού είχε παθιαστεί γιά τόν άγώ να τώ ν βουνίσιω ν τοϋ

Τ υρόλου. Α ύτό πού τήν παρακίνησε ν ’ άγαπήσει τόν Γκαιτε, δέν

είναι ό Γ καιτε, άλλά ή σαγηνευτική εικόνα τής Μ πεττίνας-παι-

διοϋ πού είναι έρω τευμένη μέ τόν γέρο ποιητή.

"Α ς θυμηθούμε τή χειρονομία της, πού ονόμασα χειρονομία

τής επιθυμίας γιά άθανασία: άκούμπησε πρώ τα τά δάχτυλα σ ’

ένα σημείο άνάμεσα στά δύο στήθια της, σάν νά ήθελε νά δείξει

τό ίδιο τό κέντρο αύτοϋ πού ορίζεται ώ ς εγώ. Έ πειτα, τίναξε τά

χέρια της μπροστά, σάν γιά νά προβάλει αύτό τό εγώ πολύ

μακριά, πέρα άπό τόν ορίζοντα, πρός τήν άπεραντοσύνη. Ή

χειρονομία τής επιθυμίας γιά άθανασία δέν γνω ρίζει παρά δύο

σημεία άναφοράς: τό εγώ , εδώ , καί τόν ορίζοντα, εκεί κάτω ,

μακριά* καίδύο έννοιες μόνο: τό άπόλυτο πού είναι τό εγώ καίτό

άπόλυτο τοϋ κόσμου,, ' Η χειρονομία αύτή λοιπόν δέν έχει τίποτα

κοινό μέ τήν άγάπη, άφ οϋ ό άλλος, ό πλησίον, κάθε άνθρω πος

πού βρίσκεται μεταξύ αυτώ ν τώ ν δύο ακραίω ν πόλω ν (τόν κόσμο

258



καί τό εγώ ), έχει εκ τώ ν προτέρω ν αποκλεισθεί άπό τό παιχνίδι,

έχει παραλειφθεΐ, δέν διακρίνεται.

Τ ό άγόρι πού στά είκοσι χρόνια του γράφεται στό κομμουνιστικό κόμμα ή πού, μέ τό τουφέκι στό χέρι, φεύγειγιά νά ενω θεί

μέ τούς άντάρτες στά βουνά, είναι γοητευμένο άπό τήν ιδια του

τήν εικόνα τοϋ επαναστάτη: αύτή είναι πού τόν ξεχω ρίζει άπό

τούς άλλους, αύτή είναι πού τόν κάνεινά γίνεται ό εαυτός του.

Στή ρίζα τοϋ άγώ να του βρίσκεται ενας παροξυμένος καίάνικα-

νοποίητος έρω τας τοϋ εγώ του, στόν όποιο επιθυμεί νά χαράξει

μιά πολύ συγκεκριμένη περίμετρο, προτού τόν στείλει (ολοκληρώ νοντας τή χειρονομία τής επιθυμίας γιά άθανασία, έτσι όπω ς

τήν έχω περιγράψ ει) στήν μεγάλη σκηνή τής 'Ιστορίας όπου

συγκλίνουν χιλιάδες βλέμματα* καί ξέρουμε, άπό τό παράδειγμα

τοϋ Μ ύσκιν καί τής Ν αστάσια Φ ιλίπποβνα, δτι ή ψ υχή, κάτω

άπό τά βλέμματα πού στοχεύουν επάνω της μέ ένταση, δέν

σταματάει νά άναπτύσσεται, νά φουσκώ νει, νά διογκώ νεται, γιά

νά πετάξει τελικά πρός τό στερέω μα σάν άερόστατο ύπέροχαφω τισμένο.

Α ύτό πού παρακινεί τούς άνθρώ πους νά σηκώ νουν τή γροθιά,

ν ’ άρπάζουν ένα τουφέκι, νά ύπερασπίζονται μαζί δίκαιες ή

άδικες ύποθέσεις, δέν είναι ή λογική, άλλά ή ψ υχή πού έχει πάθει

ύπερτροφ ία. Α ύτή είναι τό καύσιμο χω ρίς τό όποιο ό κινητήρας

τής ' Ιστορίας δέν θά μπορούσε νά πάρειέμπρός καίελλείψ ει τοϋ

οποίου ή Ε ύρώ πη θά είχε μείνει ξαπλω μένη στό χορτάρι, νάκοιτάζει τεμπέλικα τά σύννεφα πού τρέχουν στόν ούρανό.Ή Χ ριστιάνε δέν ύπέφερε άπό καμιά ύπερτροφία τής ψ υχής

καί καθόλου δέν επιθυμούσε νά έπιδειχθει στήν μεγάλη σκηνή

τής eΙστορίας. Τ ήν ύποψ ιάζομαι δτι θά είχε προτιμήσει νά ξα

πλώ σει στό χορτάρι, γιά νά κοιτάζει τά σύννεφα νά τρέχουν στόν

ούρανό. (Τ ήν ύποψ ιάζομαι κιόλας νά είναι εύτυχισμένη σέ τέ

τοιες στιγμές)* ιδέα άπορριπτέα γιά τόν άνθρω πο μέ τήν ύπερτρο

φική ψ υχή πού, παρανάλω μα στίς φλόγες τοϋ εγώ του, δέν είναι

ποτέ εύτυχισμένος). Ό Ρομαίν Ρολλάν, ό φίλος τής προόδου καί

τώ ν δακρύω ν, δέν δίστασε λοιπόν οϋτε λεπτό δταν χρειάστηκε νά

διαλέξει άνάμεσα στή Χ ριστιάνε καί τήν Μ πεττίνα.

259



17

Κ Α Ν Ο Ν Τ Α Σ τόν περίπατό του στά μονοπάτια τοϋ ύπερπέραν, ό

Χ εμινγουαίη διέκρινε άπό μακριά ένα νέο άνθρω πο πού ερχόταν

νά τόν προϋπαντήσει· ήταν κομψ ά ντυμένος καί πολύ εύθυτενής.

"Ο σο ό κομψ ός αύτός πλησίαζε, ό Χ εμινγουαίη μπορούσε νά

διακρίνει στά χείλη του ένα έλαφρό καί πονηρό χαμόγελο."Ο ταν εϊχε φτάσει σέ μερικά βήματα άπόσταση μόνο, ό νέος

έπιβράδυνε τό βάδισμα, σάν γιά νά δώ σει στό Χ εμινγουαίη μιά

τελευταία εύκαιρία νά τόν άναγνω ρίσει.

«Γ ιόχαν!» φώ ναξε έκπληκτος ό Χ εμινγουαίη.

Ό Γ καίτε χαμογέλασε ικανοποιημένος, ύπερήφανος γιά τήν

εξαίρετη σκηνική του εντύπω ση. Ά ς μήν ξεχνάμε ότι, έχοντας

γιά πολύ καιρό διευθύνει ένα θέατρο, ήξερε νά κανονίζει τίςέντυπώ σεις του. ’Έ πειτα, πήρε τόν φίλο του άπό τό μπράτσο

(ένδιαφέρον: καίτοι πολύ νεότερος τή στιγμή έκείνη εξακολου

θούσε νά συμπεριφέρεται στόν Χ εμινγουαίη μέ τήν φιλική

συγκαταβατικότητα ενός μεγαλύτερου) καίτόν παρέσυρε σέ έναν

μεγάλο περίπατο.

«Γ ιόχαν», ε ό Χ εμινγουαίη, «είστε σήμερα ώ ραΐος σάν

θεός!» 'Η ομορφιά τοϋ φίλου του τοϋ προξενούσε ειλικρινήεύχαρίστηση καί γέλασε εύτυχισμένος: «Τ ί έγιναν λοιπόν οί

παντόφ λες σας; Κ αί τό πράσινό σας σκιάδι, πού πήγε;» Κ αίόταν

σταμάτησε νά γελάει: «Ν ά πώ ς θά έπρεπε νά εμφανιστείτε στήν

αιώ νια δίκη. Ν ά συνθλίψ ετε τούς δικαστές όχι μέ τά έπιχειρήμα-

τά σας, άλλά μέ τήν ομορφ ιά σας!

— Τό ξέρετε, ότι στήν αιώ νια δίκη, ποτέ δέν είπα οϋτε μιά

λέξη. Ά π ό περιφρόνηση. Δ έν μπόρεσα όμω ς νά εμποδίσω τόνεαυτό μου άπό τό νά πάει καί νά τούς άκούσει. Τ ό μετανιώ νω .

— Τ ί θέλετε; Σάς καταδίκασαν στήν άθανασία γιά νά σάς

260



τιμω ρήσουν πού γράψ ατε βιβλία. ’Ε σείς ό ’ίδιος μοϋ τό εξηγή

σατε».

Ό Γκαΐτε σήκω σε τούς ώ μους καί είπε μέ μιά ορισμένη

ύπερηφάνεια: «Μ έ μιά έννοια, μπορεΐ τά βιβλία μας νά είναι

άθάνατα. ’Ίσω ς». Μ ετά άπό μιά παύση, πρόσθεσε μέ μισή φω νή,

μέ σοβαρό ύφος: «’Ό χι εμείς όμω ς.

—Ά ντιθέτω ς! διαμαρτυρήθηκε ό Χ εμινγουαίη μέ πίκρα. Τά

βιβλία μας είναι πιθανόν ότι σύντομα θά πάψ ουν νά τά διαβά

ζουν. Ά π ό τόν δικό σας Φ ά ο ν σ τ δέν θά μείνει παρά μιά χαζο-όπε-

ρα τοϋ Γ κουνώ . Κ αί’ίσω ς έπίσης αύτή ή στροφή όπου εξετάζεται

τό αιώ νιο θήλυ πού κάπου μάς παρασύρει...

— “Das Ewigweibliche zieht uns hinan” , άπήγγειλε ό Γκαΐτε.

—Α ύτό είναι. Ά λλά οί άνθρω ποι ποτέ δέν θά σταματήσουν

νά φ λυαρούν γιά τίς ελάχιστες λεπτομέρειες τής ζω ής σας.

—Δ έν έχετε άκόμα καταλάβει ότι τά πρόσω πα γιά τά όποια

μιλούν δέν έχουν τίποτα νά κάνουν μαζί μας;

—Μ ήν πάτε νά ισχυριστείτε, Γ ιόχαν, ότι δέν ύπάρχει καμιά

σχέση άνάμεσα σέ σάς καί στόν Γκαΐτε γιά τόν όποιο μιλάει

όλος ό κόσμος καί γιά τόν όποιο όλος ό κόσμος γράφ ει.

Π αραδέχομαι ότι δέν είστε εντελώ ς ό ίδιος μέ τήν εικόνα πού

έχει μείνει άπό σάς. Π αραδέχομαι ότι εκεί είσθε άρκούντω ς

παραμορφ ω μένος. ’Ε ντούτοις, όμω ς, είσθε παρώ ν.

—’Ό χι, δέν είμαιπαρώ ν σ ’ αύτή τήν εικόνα, είπε ό Γ καΐτε μέ

πολλή σταθερότητα. Κ αί θά σάς πώ άκόμα περισσότερα. Ο ϋτε

καί στά βιβλία μου είμαιπαρώ ν. Α ύτός πού δέν είναι δέν μπορεΐ

νά είναι παρώ ν.

—Α ύτό τό λεξιλόγιο είναι πολύ φιλοσοφ ικό γιά μένα.

—Ξ εχάστε γιά μιά στιγμή ότι είσθε Α μερικανός καί βάλτε

τό μυαλό σας νά δουλέψ ει: αύτός πού δέν είναι, δέν μπορεΐ νά

είναι παρώ ν. Ε ίναι τόσο περίπλοκο; Ά πό τή στιγμή τοϋ θανάτου

μου, έγκατέλειψ α όλους τούς χώ ρους πού κατελάμβανα. Ά κόμα

καί τά βιβλία μου. Τά βιβλία αύτά μένουν στόν κόσμο χω ρίςεμένα. Κ ανένας δέν θά μέ βρει πιά εκεί. Γ ιατί δέν μπορεΐς νά

βρεις αύτό πού δέν είναι.

— Θ ά ήθελα πολύ νά σάς πιστέψ ω , ξαναπήρε τό λόγο ό

261



Χ εμινγουαίη, άλλά πείτε μου: άν ή εικόνα σας δέν είχε τίποτα

κοινό μέ σάς, γιατί τήν φ ροντίσατε τόσο όσο ζούσατε; Γ ιατί

καλέσατε τόν Έ κερμαν στό σπίτι σας; Γιατί βαλθήκατε νά

γράψ ετε τό ο ίη σ η κ α ί Α λ ή θ ε ια ; —Έ ρνεσ τ, συμβιβαστείτε μέ τήν παραδοχή ότι ύπήρξα τόσο

άμυαλος όσο κι εσείς. 'Η φροντίδα τής ίδιας του τής εικόνας:

ιδού ή άδιόρθω τη άνω ριμότητα τοϋ άνθρώ που. Ε ίναι τόσο δύ

σκολο νά μείνει κανείς άδιάφορος γιά τήν εικόνα του! Μ ιά

τέτοια άδιαφορία ξεπερνά τίς άνθρώ πινες δυνάμεις. eΟ άνθρω πος

δέν τήν κατακτά παρά μόνο μετά τό θάνατό του. Κ αί πάλι, όχι

άμέσω ς. Π ολύ καιρό μετά τό θάνατό του. Δ έν έχετε άκόμα φθάσειεκεί. Δ έν είσαστε άκόμα ένήλικος. Κ αί όμω ς, εϊσαστε πεθαμέ

νος... άπό πόσο καιρό ήδη;

—Ε ίκοσ ι επτά χρόνια, είπε ό Χ εμινγουαίη.

—Ε ίναι πολύ λίγο. Σάς χρειάζονται άκόμα είκοσι ή τριάντα

χρόνια τουλάχιστον. Τ ότε μόνο ίσω ς καταλάβετε ότι ό άνθρω πος

είναι θνητός καίθά μάθετε νά συνάγετε όλες τίς συνέπειες αύτοϋ

τοϋ πράγματος. Α δύνατον νά γίνει νω ρίτερα. Λ ίγο καιρό πρίνπεθάνω , νόμ ισα ότι ένιω σα μέσα μου μιά τέτοια δημιουργική

δύναμη πού ή άπόλυτη εξαφ άνισή της μοϋ φαινόταν άπίθανη.

Κ αί πίστευα, βεβαίω ς, ότι θά άφηνα άπό μένα μία εικόνα πού θά

ήταν ή προέκτασή μου. Ν αί, ήμουν σάν καί σάς. Ά κόμ α καί

μετά τό θάνατο μοϋ ήταν δύσκολο νά συμβιβαστώ μέ τό νά μήν

είμαι πιά. Ε ίναι πολύ παράξενο, ξέρετε. Τό νά είσαι θνητός είναι

ή στοιχειω δέστερη άνθρώ πινη έμπειρία, καίεντούτοις ούδέποτεό άνθρω πος ήταν σέ θέση νά τήν δεχτεί, νά τήν κατανοήσει, νά

συμπεριφερθεϊ άναλόγω ς. Ό άνθρω πος δέν ξέρει νά είναι θνη

τός. Κ αίόταν είναι πεθαμένος, δέν ξέρει κάν νά είναι πεθαμένος.

— Κ αί σεις, εσείς νομίζετε ότι ξέρετε νά είστε πεθαμένος;»

ρώ τησε ό Χ εμινγουαίη γιά νά μετριάσει τή σοβαρότητα τής

στιγμής. «Π ιστεύετε πραγματικά ότι ό καλύτερος τρόπος γιά νά

είστε πεθαμένος είναι νά χάνετε τόν καιρό σας φλυαρώ ντας μαζί

μου;

— Μ ήν κάνετε τόν βλάκα, ’Έ ρνεστ, είπε ό Γκαιτε. Ξ έρετε

καλά ότιαύτή τή στιγμή δέν είμαστε παρά ή έπιπόλαιη φαντασία

262



ενός μυθιστοριογράφου πού μάς βάζει νά λέμε αύτό πού προφα

νώ ς ποτέ δέν θά είχαμε πει. Ά ς τ5 άφήσουμε όμω ς. Π αρατηρή

σατε τήν όψη πού πήρα σήμερα; —Σάς τό είπα άμέσω ς μόλις σάς άναγνώ ρισα! Ε ίστε ώ ραιος

σάν θεός!

—Ν ά πώ ς ήμουν τήν εποχή πού όλη ή Γερμανία έβλεπε στό

πρόσω πό μου έναν άνελέητο κατακτητή», είπε ό Γκαΐτε μέ

σχεδόν επίσημο τόνο. ’Έ πειτα, πρόσθεσε συγκινημένος: «’Ή θε

λα νά κρατήσετε αύτή τήν εικόνα άπό μένα, στά επόμενα χρόνια

σας».' Ο Χ εμινγουαίη τόν κοίταξε καταπρόσω πο μέ μιά ξαφνική καί

τρυφερή συγκαταβατικότητα: «Κ αί σάς, Γ ιόχαν, ποιά είναι ή

μ ε τ ά θ ά ν α τ ο ν ήλικία σας;

—'Ε κατόν έξι χρόνια, είπε ό Γ καΐτε μέ μιά κάποια σεμνό

τητα.

— Κ αί άκόμα δέν έχετε μάθει καθόλου νά είστε πεθαμένος;»

Ό Γκαΐτε χαμογέλασε: «Ξέρω , ’Έ ρνεστ. Α ντιδρώ λίγο άντι-φατικά σέ σχέση μ ’ αύτά πού μόλις σάς είπα. "Α ν άφ έθηκα σ ’

αύτή τήν παιδική ματαιοδοξία, είναι έπειδή σήμερα βλεπόμαστε

γιά τελευταία φορά». ’Έ πειτα, άργά, σάν άνθρω πος πού πιά δέν

πρόκειται νά κάνει καμιά δήλω ση, πρόφ ερε αύτές τίς λέξεις:

«Γιατί κατάλαβα, μιά γιά πάντα, ότι ή αιώ νια δίκη είναι μιά

μαλακία. ’Α ποφάσισα επιτέλους νά έκμεταλλευθώ τήν κατάστα

σή μου τοϋ πεθαμένου γιά νά πάω νά κοιμηθώ , άν μοϋ έπιτρέπετεαύτή τήν άνακριβή έκφ ραση. Γ ιά νά γευθώ τήν ήδονή τοϋ ολικού

μή-είναι, γιά τό όποιο ό μεγάλος μου εχθρός, ό Ν οβάλις, έλεγε

ότι έχει χρώ μα γαλαζω πό».

263



Μ ΕΡΟ Σ Π Ε Μ Π Τ Ο

Τ ό τυ χα ίο



1

M e t a TO Π Ρ Ω Ι Ο ανέβηκε πάλι στό δω μάτιό της. Ή ταν Κ υρια

κή, τό ξενοδοχείο δέν περίμενε κανέναν καινούριο πελάτη,

κανείς δέν τήν βίαζε ν 5 αδειάσει τόν χώ ρο. Τ ό μεγάλο κρεβάτι

είχε μείνει άφ τιαχτο, έτσι όπω ς τό είχε αφήσει τό πρω ί. Τό θέαμα

αύτό τήν πλημμύρισε εύτυχία: είχε περάσει έκεΐ δυό νύχτες

ολομόναχη, χω ρίς ν 5 άκούει άλλο θόρυβο εκτός άπό τήν άνα-

πνοή της, ξαπλω μένη λοξά άπό τή μιά γω νιά στήν άλλη, σάν νάήθελε νά σφ ιχταγκαλιάσει όλη αύτή τήν ορθογώ νια επιφάνεια

πού δέν άνήκε παρά μόνο στό ϊδιο της τό κορμί καίστόν δικό της

ύπνο.

Στή βαλίτσα πού ήταν άνοιχτή πάνω στό τραπέζι, όλα ήσαν

ήδη στή θέση τους: στή διπλω μένη φούστα ήταν άκουμπισμένα,

σέ χαρτόδετη έκδοση, τά ποιήματα τοϋ Ρεμπώ . Τ ά είχε πάρει

μαζί της επειδή τίς τελευταίες εβδομάδες είχε πολύ σκεφθεΐτόν

Π ώ λ. Π ρίν έρθει στόν κόσμο ή Μ πριζίτ, άνέβαινε συχνά πίσω

του σέ μιά μεγάλη μοτοσυκλέτα καί διέσχιζαν όλη τή Γαλλία.

Στή μνήμη της, αύτή ή εποχή κιαύτή ή μοτοσυκλέτα μπερδεύο

νταν μέ τόν Ρεμπώ : ήταν ό ποιητής τους.

Ε κείνα τά μισοξεχασμένα ποιήματα, τά είχε πάρει όπω ς θά

έπαιρνε ένα παλιό ήμερολόγιο, περίεργη νά δειάν οί κιτρινισμέ-

νες άπό τόν χρόνο σημειώ σεις θά τής φαίνονταν συγκινητικές,

γελοίες, γοητευτικές ή χω ρίς καμιά σημασία. Ο ί στίχοι ήσαν

πάντοτε τό ίδιο ώ ραίοι, άλλά σέ ένα σημείο τήν έξέπληξαν: δέν

είχαν καμιά σχέση μέ τή μεγάλη μοτοσυκλέτα πού κάποτε

καβαλοϋσε μαζίμέ τόν Π ώ λ. Ό κόσμος τής ποίησ ης τοϋ Ρεμπώ

ήταν πολύ πιό κοντινός στούς σύγχρονους τοϋ Γκαιτε άπ’ ό,τι

στούς σύγχρονους τής Μ πριζίτ. ' Ο Ρεμπώ , πού είχε προστάξει

τόν κόσμο ολόκληρο νά είναι άπόλυτα σύγχρονος, ήταν ένας

ποιητής τής φ ύσης, ένας πλάνος, τά ποιήματά του περιείχαν

267



λέξεις πού ό σημερινός άνθρω πος εχει ξεχάσει ή πού δέν τοϋ

δίνουν πιά καμιά εύχαρίστηση: τριζόνια, φτέρες, κάρδαμο, φου-

ντουκιές, φλαμουριές, ρείκια, βελανιδιά, ύπέροχα κοράκια, ζεστά περιττώ ματα παλιώ ν περιστερεώ νω ν καί δρόμοι, δρόμοι

πάνω απ’ όλα. Τ ά γ α λ ά ζ ια β ρ ά δ υ α τ ο υ κ α λ ο κ α ιρ ιο ύ , θ ά π ά ω σ τ ά

μ ο ν ο π ά τ ια , τ σ ιμ π ιμ έ ν ο ς ά π ό τ ά σ τ ά χ υ α , ν ά π α τ ή σ ω τ ό λ ε π τ ό χ ο ρ -

τ ά ρ ι... Δ ε ν θ ά μ ιλ ά ω , δ έ ν θ ά σ κ έ π τ ο μ α ι τ ίπ ο τ α ... κ α ί θ ά π ά ω μ α κ ρ ιά ,

π ο λ ύ μ α κ ρ ιά , σ ά ν τ σ ιγ γ ά ν ο ς , σ τ ή φ ύ σ η , — ε ύ τ υ χ ισ μ έ ν ο ς σ ά ν γ υ ν α ίκ α ...

’Έ κλεισε τή βαλίτσα. ’Έ πειτα βγήκε στό διάδρομο, κατέβηκε

τρέχοντας μπροστά στό ξενοδοχείο, εριξε τή βαλίτσα στό πίσωκάθισμα καί κάθισε στό τιμόνι.

268



2

Η τ α ν δ υ ό μ ι σ ι ή ώ ρα καί έπρεπε νά φύγει χω ρίς καθυστέρηση

γιατί δέν τής άρεσε νά οδηγεί τή νύχτα. 5Α λλά δέν άποφάσιζε νά

γυρίσει τό κλειδί τής μηχανής. Σάν εραστής πού δέν είχε τό

χρόνο νά έκφ ράσει αύτά πού κρύβειστήν καρδιά του, τό τοπίο

γύρω της τήν εμπόδιζε νά φύγει. Κ ατέβηκε άπό τό αύτοκίνητο.Τ ήν περικύκλω σαν τά βουνά. Ε κείνα άριστερά φω τίζονταν άπό

ζω ηρά χρώ ματα καί ή λευκότητα τώ ν παγετώ νω ν λαμποκοπούσε

πάνω άπό τό πράσινό τους περίγραμμα' εκείνα δεξιά τυλίγονταν

σέ μιά κιτρινω πή ομίχλη πού δέν άφηνε νά ξεχω ρίζει παρά μόνο

τό περίγραμμά τους. Ή σ α ν δυό έντελώ ς διαφορετικοί φω τισμοί*

δυό διαφορετικοί κόσμοι. Γ ύρισε τό κεφάλι άπό άριστερά πρός

τά δεξιά, άπό δεξιά πρός τά άριστερά, κι άποφάσισε νά κάνειέναν τελευταίο περίπατο. Κ αί πήρε ένα δρόμο πού άνηφ ορίζο-

ντας βαθμιαία άνάμεσα στά λιβάδια, οδηγούσε πρός τά δάση.

Τό ταξίδι της στίς ’Ά λπεις μέ τόν Π ώ λ, πάνω στή μεγάλη

μοτοσυκλέτα. ήταν κάπου είκοσι πέντε ήδη χρόνια πρίν. ' Ο Π ώ λ

άγαπούσε τή θάλασσα, τά βουνά δέν τοϋ έλεγαν τίποτα. Ή θελε

νά τόν κάνει ν’ άγαπήσει τόν κόσμο της* ήθελε έκεΐνος νά

εκστασιάζεται μπροστά στά δέντρα καίστά λιβάδια. Ή μοτοσυκλέτα ήταν σταματημένη σ τήν άκρη τοϋ δρόμου, καί ό Π ώ λ

έλεγε:

«"Ε να λιβάδι δέν είναι τίποτ5 άλλο άπό ένα πεδίο οδύνης.

Μ έσα σ ’ αύτή τήν ώ ραία πρασινάδα, ένα πλάσμα πεθαίνει κάθε

δευτερόλεπτο, τά μυρμήγκια καταβροχθίζουν ζω ντανά τά σκου

λήκια, τά πουλιά καραδοκούν μεσούρανα, παραμονεύοντας μιά

νυφ ίτσα ή ένα ποντίκι. Β λέπεις αύτή τή μαύρη γάτα, άκίνητημέσα στά χορτάρια; Δ έν περιμένει παρά μιά εύκαιρία γιά νά

σκοτώ σει. Β ρίσκω άπω θητικό τόν άφελή σεβασμό πού έχουμε

γιά τή φύση. Π ιστεύεις ότι άνάμεσα στίς μασέλες μιας τίγρης,

269



μιά ελαφίνα θά είναι λιγότερο τρομαγμένη άπό ό,τι θά ήσουν εσύ

ή ίδια; "Α ν ό κόσμος ύποστηρίζει ότι ενα ζώ ο δέν μπορεΐ νά

ύποφ έρει όσο ενας άνθρω πος, είναι επειδή οί άνθρω ποι δέν θάμπορούσαν νά ύποφέρουν τήν ιδέα νά ζούν μέσα σέ μιά φύση

πού, δέν είναι παρά θηριω δία, τίποτ’ άλλο άπό θηριω δία.

*Ο Π ώ λ ενιω θε εύτυχία βλέποντας τόν άνθρω πο νά καλύπτει

σιγά σιγά τή γή μέ μπετόν. ΤΗ ταν γιά εκείνον σάν νά είχε

κάποιος χτίσει ζω ντανή μιά άγρια φ όνισσα. 'Η ’Α νιές τόν

καταλάβαινε πάρα πολύ καλά, ώ στε νά μήν μπορεΐ εκείνος νά

κρύψ ει τήν άποστροφή αύτή γιά τή φύση, πού ήταν, γιά νά τόπούμε ετσι, ριζω μένη στήν καλοσύνη του καίστό περίδικαιοσ ύ

νης αίσθημά του.

"Ισω ς όμω ς νά ήταν μάλλον ή άρκετά συνηθισμένη ζήλια ενός

συζύγου πού προσπαθεί μιά γιά πάντα ν ’ άποσπάσει τή γυναίκα

του άπό τόν πατέρα. Γ ιατί ήταν άπό τόν πατέρα της πού ή Ά νιές

είχε κληρονομ ήσει τήν άγάπη γιά τή φύση. Μ έ τή δική του

συνοδεία είχε διατρέξει χιλιόμετρα καί χιλιόμετρα δρόμω ν,άποθαυμάζοντας τή σιω πή τώ ν δασώ ν,

Μ ιά μέρα, κάποιοι φίλοι τήν είχαν πάει περίπατο μέ τό

αύτοκίνητο μέσα στήν άμερικάνικη φύση. ΤΗ ταν ενα βασίλειο

τώ ν δέντρω ν, άπέραντο καί άπρόσιτο, πού τό διέκοπταν δρόμοι

μακρεΐς. 'Η σιω πή εκείνω ν τώ ν δασώ ν τής είχε φανεί τό ίδιο

εχθρική καί ξένη όσο καί ή φασαρία τής Ν έας Ύ όρκη ς. Στά

δάση πού ή Ά νιές άγαπάει, οίδρόμοι διακλαδώ νονται σέ μικράδρομάκια, επειτα σέ μονοπάτια· στά μονοπάτια πηγαίνουν οί

βουνίσιοι. Κ ατά μήκος τώ ν δρόμο)ν υπάρχουν παγκάκια, άπ’

όπου βλέπεις τό τοπίο, γεμάτο άπό πρόβατα καί άγελάδες πού

βόσκουν. Ε ίναι ή Ε ύρώ πη, είναι ή καρδιά τής Ε ύρώ πης, οί

"Α λπεις.

27(1



3

Ο Κ Τ Ω Μ Ε Ρ Ε Σ τ ώ ρ α , έ σ χ ιζ α τ ά σ α ν δ ά λ ια μ ο υ

Σ τ ά χ α λ ίκ ι α τ ώ ν δ ρ ό μ ω ν ...

γράφ ει ό Ρεμπώ .

Δ ρόμος: λω ρίδα γης πάνω στήν όποία βαδίζει κανείς μέ τά

πόδια. Ή όδός διαφέρει άπό τό δρόμο όχι μόνο επειδή τήδιατρέχουμε μέ αύτοκίνητο, άλλά στό ότιείναι μιά άπλή γραμμή

πού συνδέει ένα σημείο μέ ένα άλλο. Α ύτή καθαυτή ή όδός δέν

έχει κανένα νόημα* έχουν μόνον τά δύο σημεία πού συνδέει. 'Ο

δρόμος είναι μία τιμητική προσφορά στό χώ ρο. Κ άθε κομμάτι

τού δρόμου είναι τό ίδιο προικισμένο μ ’ ένα νόημα καίμάς καλεΐ

νά σταθούμε. Ή όδός είναι μία θριαμβευτική ύποτίμηση τοϋ

χώ ρου, πού σήμερα δέν είναι τίποτ5 άλλο άπό ένα πρόσκομμαστίς κινήσεις τοϋ άνθρώ που, ένα χάσιμο χρόνου.

Π ρίν άκόμα εξαφ ανιστούν άπό τό τοπίο, οί δρόμοι εξαφ ανί

στηκαν άπό τήν άνθρώ πινη ψ υχή: ό άνθρω πος δέν έχει πιά τήν

επιθυμία νά περπατάει καί νά τό άπολαμβάνει. Ο ϋτε τή ζω ή του

τήν βλέπειπιά σάν ένα δρόμο, άλλά σάν μία οδό: σάν μιά γραμμή

πού οδηγεί άπό ένα σημείο στό άλλο, άπό τό βαθμό τοϋ λοχαγού

στό βαθμό τοϋ στρατηγού, άπό τήν κατάσταση τοϋ συζύγου στήνκατάσταση τοϋ χήρου. 'Ο χρόνος τής ζω ής έχει καταντήσει

άπλό εμπόδιο πού πρέπει νά τό ύπερπηδήσουμε μέ ολοένα

αύξανόμενη ταχύτητα.

Ό δρόμος καί ή όδός ενέχουν επίσης δύο έννοιες τής ομορ

φιάς. "Ο ταν ό Π ώ λ δηλώ νει ότι ύπάρχει στό τάδε σημείο ένα

ώ ραίο τοπίο αύτό σημαίνει: άν σταματήσεις εκεί τό αύτοκίνητο

σου, θά δεις έναν ώ ραίο πύργο τοϋ 15ου αιώ να περιτριγυρισμένοάπό ένα πάρκο* ή ύπάρχει μία λίμνη εκεί, καί κύκνοι πού

κολυμπούν στήν άστραφτερή της επιφάνεια ή όποία χάνεται

μακριά.



Στόν κόσμο τώ ν όδώ ν, ώ ραιο τοπίο σημαίνει: μία νησίδα

ομορφιάς, πού μιά μακριά γραμμή τή συνδέει μέ άλλες νησίδες

ομορφιάς.Στόν κόσμο τώ ν δρόμω ν, ή ομορφιά είναι συνεχής καί

πάντοτε εναλλασσόμενη* σέ κάθε βήμα μάς λέει: «σταμάτα!»

Ό κόσμος τώ ν δρόμω ν ήταν ό κόσμος τοϋ πατέρα. ' Ο κόσμος

τώ ν όδώ ν ήταν ό κόσμος τοϋ συζύγου. Κ αί ή ιστορία τής Ά νιές

ολοκληρώ νεται κυκλικά: άπό τόν κόσμο τώ ν δρόμω ν στόν κόσμο

τώ ν όδώ ν, καίτώ ρα πάλι στό σημείο εκκίνησης. Γ ιατί, ή ’ Α νιές

εγκαθίσταται στήν Ε λβετία. 'Η άπόφασή της είναι πλέονειλημμένη καί είναι γΓ αύτό πού έδώ καίδύο εβδομάδες αισθάνε

ται τόσο άκατάπαυστα, τόσο τρελά εύτυχισμένη.

272



4

Η τ α ν Η Δ Η πολύ προχω ρημένο τό απόγευμα όταν έπέστρεψ ε στό

αύτοκίνητό της. Τή στιγμή άκριβώ ς πού έβαζε τό κλειδί στήν

κλειδαριά, ό καθηγητής Ά βενάριος, φορώ ντας τό μαγιό του,

πλησίασε στή μικρή δεξαμενή δπου τόν περίμενα μέσα στόζεστό νερό, δπου μέ μαστίγω ναν τά δυνατά ρεύματα πού άνάβλυ-

ζαν άπό τά βυθισμένα τοιχώ ματα.

’Έ τσι είναι πού συγχρονίζονται τά γεγονότα. Κ άθε φορά πού

κάτι συμβαίνει στό μέρος Ζ, κάτι άλλο παράγεται έπίσης στά

μέρη Α , Β, Γ, Δ, Ε. «Κ αί τή στιγμή άκριβώ ς πού...» είναι μιά άπό

τίς μαγικές φόρμουλες πού βρίσκουμε σέ δλα τά μυθιστορήματα,

μιά φόρμουλα πού μάς μαγεύει δταν διαβάζουμε τούς Τ ρ ε ις

Σ ω μ α τ ο φ ύ λ α κ ε ς , τό άγαπημένο μυθιστόρημα τοϋ καθηγητή Ά βε-

νάριου, στόν όποιο είπα άντί χαιρετισμού: «Τή στιγμή αύτή

άκριβώ ς, ένώ εσύ μπαίνεις στή δεξαμενή, ή ήρω ίδα τοϋ μυθιστο

ρήματος μου έχει επιτέλους άνάψ ει τή μηχανή καί παίρνει τό

δρόμο γιά τό Π αρίσι.

—' Υ πέροχη σύμπτω ση, είπε ό καθηγητής Ά βενάριος μέ

φανερή ικανοποίηση καί βούτηξε στό νερό.

—Ε ίναι φανερό δτι σέ κάθε δευτερόλεπτο παράγονται στόν

κόσμο δισεκατομμύρια συμπτώ σεις τοϋ είδους αύτοϋ. ’Ο νειρεύο

μαινά γράψ ω ένα μεγάλο βιβλίο γιά τό θέμα αύτό: μία θεω ρία τοϋ

τυχαίου. Μ έρος πρώ το: τό τυχαίο πού διέπειτίς συμπτώ σεις. 'Η

κατάταξη τώ ν διαφ όρω ν ειδώ ν συμπτώ σεω ν. Π αράδειγμα: “Τ ή

στιγμή άκριβώ ς πού ό καθηγητής Ά βενάριος μπήκε στή δεξαμε

νή γιά νά εκθέσει τήν πλάτη του στά ρεύματα, στό δημόσιο

πάρκο τοϋ Σικάγου ένα ξερό φύλλο έπεσε άπό μιά καστανιά” .

Ιδο ύ μιά σύμπτω ση γεγονότω ν, άλλά δέν έχει κανένα νόημα.

Στή δική μου κατάταξη, τήν άποκαλώ β ο υ β ή σ ύ μ π τ ω σ η . Φ αντά-

σου, δμω ς, δτι λέω : “Τή στιγμή άκριβώ ς πού τό π ρ ώ τ ο ξερό

18 273



φύλλο έπεφτε στήν πόλη τοϋ Σικάγου, ό καθηγητής Ά βενάριος

έμπαινε στή δεξαμενή γιά νά κάνει μασάζ στήν πλάτη του” . Ή

φράση γίνεται μελαγχολική, γιατί βλέπουμε τόν καθηγητή Ά βε-

νάριο σάν άγγελιαφόρο τοϋ φ θινοπώ ρου, καί τό νερό μέσα στόόποιο μουσκεύει μάς φαίνεται αλατισμένο άπό δάκρυα. ' Η

σύμπτω ση έχει έμφυσήσει στό γεγονός μιά άπρόβλεπτη σημα

σία, γΓ αύτό καίτήν άποκαλώ π ο ιη τ ικ ή σ ύ μ π τ ω σ η . Μ πορώ όμω ς

νά πώ επίσης, όπω ς έκανα διακρίνοντάς σε: “ Ό καθηγητής

Ά βενάριος βούτηξε στή δεξαμενή τή στιγμή άκριβώ ς πού ή

Ά νιές, κάπου στίς Ά λπεις, έβαζε μπροστά τό αύτοκίνητο της” .

Ή σύμπτω ση αύτή δέν μπορεΐνά χαρακτηρισθεΐ ποιητική, γιατίδέν δίνει κανένα ξεχω ριστό νόημα στήν είσοδό του μέσα στή

δεξαμενή, είναι όμω ς μιά σύμπτω ση έξαιρετικά πολύτιμη παρά

ταϋτα, τήν άποκαλώ ά ν τ ισ τ ικ τ ικ ή . Ε ίναι σάν νά ενώ νονταν δυό

μελω δίες στήν ϊδια καίτήν αύτή σύνθεση. Τ ό γνω ρίζω αύτό άπό

παιδί. "Ε να άγόρι τραγουδούσε ένα τραγουδάκι, ένα άλλο ένα

άλλο τραγουδάκι, καί ταίριαζαν καί τά δύο! Ά λλά ύπάρχει

άκόμα κι ένα άλλο είδος σύμπτω σης: “ Ό καθηγητής Ά βενά ριος καταποντίσθηκε στό μετρό στό Μ ονπαρνάς τή στιγμή

άκριβώ ς πού βρισκόταν εκεί μιά ώ ραία κυρία μ 5 έναν κόκκινο

κουμπαρά” . ’Έ χουμε εδώ μία σύμπτω ση γ ε ν ε τ ικ ή ισ τ ο ρ ία ς , ιδιαί

τερα άγαπητή στούς μυθιστοριογράφους».

’Έ κανα μιά παύση εκεί, μέ τήν ελπίδα νά τόν παρακινήσω νά

μοϋ πει περισσότερα γιά τή συνάντηση στό μετρό* άρκέστηκε

όμω ς νά κυρτώ σει τή ράχη του, γιά νά εκθέσεικαλά τό λουμπάγκο του στό δονούμενο νερό, καίέκανε σάν νά μήν τόν άφ οροϋσε

καθόλου τό τελευταίο μου παράδειγμα.

«Δ έν μπορώ νά βγάλω άπό τό μυαλό μου τήν ιδέα, είπε, ότι

στή ζω ή τοϋ άνθρώ που ή σύμπτω ση δέν ορίζεται άπό τόν

ύπολογισμό τώ ν πιθανοτήτω ν. Θ έλω νά πώ μ ’ αύτό ότι είμαστε

συχνά άντιμέτω ποι μέ τόσο άπίθανες συμπτώ σεις πού δέν έχουν

καμιά μαθηματική εξήγηση. Τ ελευταία, ενώ περπατούσα στόΠ αρίσι, σέ έναν άσή μαντό δρόμο μιάς άσή μάντης γειτονιάς,

έπεσα πάνω σέ μιά γυναίκα άπό τό Α μβούργο πού έδώ καί

είκοσι πέντε χρόνια τήν έβλεπα σχεδόν καθημερινά, κι έπειτα

274



τήν έχασα τελείω ς άπό τά μάτια μου. Ε ίχα πάρει εκείνο δά τό

δρόμο επειδή, κατά λάθος, είχα κατεβεΐάπό τό μετρό μιά στάση

πρίν άπ* τή δίκιά μου. "Ο σο γιά τή γυναίκα αύτή, είχε έρθεινά

περάσει τρεις μέρες στό Π αρίσι καί ήταν χαμένη. 'Υ πήρχε μίαπιθανότητα στό δισεκατομμύριο νά συναντηθούμε!

—Τ ί μέθοδο έφαρμόζεις εσύ γιά νά ύπολογίζεις τήν πιθανό

τητα τώ ν άνθρώ πινω ν συναντήσεω ν;

—Ξ έρεις εσύ καμιά μέθοδο;

—’Ό χι. Κ αί λυπάμαι, άπάντησα. Ε ίναι παράξενο, όμω ς ή

άνθρώ πινη ζω ή ούδέποτε άποτέλεσε άντικείμενο μαθηματικής

ερευνάς. ’Ά ς πάρουμε γιά παράδειγμα τόν χρόνο. ’Ο νειρεύομαινά δοκιμάσω αύτή τήν εμπειρία: νά τοποθετήσω ήλεκτρόδια στό

κεφάλι ενός άνθρώ που καί νά ύπολογίσω τί ποσοστό τής ζω ής

του άφιερώ νει στό παρόν, τί ποσοστό στίς άναμνήσεις, τί

ποσοστό στό μέλλον. Θ ά μπορούσαμε έτσι νά άνακαλύψουμε

αύτό πού είναι ό άνθρω πος στή σχέση του μέ τό χρόνο. Α ύτό πού

είναι ό άνθρώ πινος χρόνος. Κ αί, στά σίγουρα, θά μπορούσαμε νά

προσδιορίσουμε τρεις θεμελιώ δεις άνθρώ πινους τύπους, άνάλογαμέ τήν όψη τοϋ χρόνου πού θά ήταν στόν καθένα τους κυρίαρχη.

’Ε πιστρέφω στά τυχαία περιστατικά. Τ ί σοβαρό μπορεΐ νά πει

κανείς γιά τά τυχαία περιστατικά τής ζω ής, χω ρίς μιά μαθηματι

κή έρευνα; Μ όνο νά: δέν ύπάρχουν ύπαρξιακά μαθηματικά.

—' Υ παρξιακά μαθηματικά. ’Ε ξαιρετικό εύρημα», είπε ό

Ά βενάριος χαμένος στούς συλλογισμούς του. ’Έ πειτα είπε:

«"Ο πω ς καί νά ’χει τό πράγμα, είτε ή συνάντηση είχε μίαπιθανότητα στό εκατομμύριο ή στό δισεκατομμύριο νά γίνει,

ήταν εντελώ ς άπρόβλεπτη, καίτό άπρόβλεπτο αύτό είναι πού τής

δίνει όλη τήν αξία της. Γ ιατί τά ύπαρξιακά μαθηματικά, πού δέν

ύπάρχουν, θά έθεταν περίπου τήν εξίσω ση: ή άξία ενός τυχαίου

ισοϋται πρός τό βαθμό τοϋ άπρόβλεπτου πού ενέχει.

—-Ν ά συναντήσεις στά καλά καθούμενα, στήν καρδιά τοϋ

Π αρισιού, μιά ώ ραία γυναίκα πού έχεις νά δεις χρόνια καίχρόνια... είπα μέ ύφος όνειροπόλο.

— Α ναρω τιέμαι σέ τίστηρίζεσαι γιά νά άποφανθεΐς ότιήταν

ώ ραία. Α ύτή εργαζόταν στό βεστιάριο μιάς μπυραρίας δ ,ιο υ

275



εκείνο τόν καιρό πήγαινα καθημερινά καίείχε έρθειστό Π αρίσι

μέ ένα γκρούπ συνταξιούχω ν γιά τριήμερη εκδρομή. ’Α ναγνω ρί

ζοντας ό ένας τόν άλλον, κοιταχτήκαμε καταπρόσω πο μέ αμηχα

νία. Κ αί μέ κάποια απελπισία άκόμα, τήν ιδια πού θά δοκίμαζεένας νέος μέ κομμένα πόδια κερδίζοντας στήν τόμπολα ένα

ποδήλατο. Ε ίχαμε κι οι δυό τήν εντύπω ση πώ ς μάς είχαν κάνει

δώ ρο μιά εξαιρετικά πολύτιμη, άλλά καί άπόλυτα άχρηστη,

σύμπτω ση. ’Έ μοιαζε σάν κάποιος νά μάς είχε κοροϊδέψ ει καί

νιώ σαμε ντροπή ό ένας άπέναντι στόν άλλο.

—Α ύτό τό είδος τής σύμπτω σης, θά μπορούσε νά χαρακτηρι

στεί μ α κ ά β ρ ι ο , είπα. Μ άταια όμω ς άναρω τιέμαι: σέ ποιά κατηγορία μπορεΐ κανείς νά κατατάξει τό τυχαίο στή συνέχεια τοϋ

οποίου ό Μ περνάρ Μ περτράν πήρε τό δίπλω μά του τοϋ σκέτου

γαϊδάρου;»

Ό Ά βενάριος άπάντησε μέ τό πιό αύταρχικό του ύφος: « Ά ν

ό Μ περνάρ Μ περτράν προήχθη σέ σκέτο γάιδαρο, είναι επειδή

είναι ένας σκέτος γάιδαρος. Τ ό τυχαίο δέν έχει τίποτα νά κάνει

μέ τή συγκυρία. Έ κει ύπή ρχε μία άπόλυτη άναγκαιότητα.Ά κόμ α καί οι σιδερένιοι νόμοι τής Ισ τορία ς, γιά τούς οποίους

μιλάει ό Μ άρξ, δέν επιβάλλονται μέ περισσότερη άναγκαιότητα

άπ’ ό,τι τό δίπλω μα αύτό».

Κ αί σάν νά τόν είχε ενοχλήσει ή ερώ τησή μου, όρθω σε μέσα

στό νερό όλο τό άπειλητικό του άνάστημα. Σηκώ θηκα κι εγώ καί

πήγαμε νά καθίσουμε στό μπάρ άπό τήν άλλη μεριά τής αίθουσας.

276



5

Ε Ι Χ Α Ε παραγγείλει δυό ποτήρια κρασί καί είχαμε κατεβάσει

τήν πρώ τη γουλιά. Ό Ά βενάριος ξανάρχισε: « ’Ε ντούτοις,

γνω ρίζεις καλά δτι κάθε μιά άπό τίς πράξεις μου είναι πράξη

πολεμική ενάντια στόν Δ ιαβολότοπο.

—Β έβαια καί τό ξέρω , άπάντησα. Γ Γ αύτό καί σέ ρω τάω :γιατί τέτοιο πάθος εναντίον τοϋ Μ περνάρ Μ περτράν συγκεκρι

μένα;

—Δ έν καταλαβαίνεις τίποτα», είπε ό Ά βενάριος, κουρασμέ

νος κατά τά φ αινόμενα άπό τό νά βλέπειδτι εξακολουθούσα νά

μήν συλλαμβάνω αύτό πού χίλιες φορές μοϋ είχε εξηγήσει.

« ’Ε νάντια στόν Δ ιαβολότοπο, δέν ύπάρχει κανένας άποτελεσμα-

τικός ή ορθολογικός άγώ νας. 'Ο Μ άρξ προσπάθησε, δλοι οίεπαναστάτες προσπάθησαν, καί στό τέλος ό Δ ιαβολότοπος οι-

κειοποιήθηκε δλες τίς οργανώ σεις πού άρχικά ήταν προορισμέ

νες νά τόν εξουδετερώ σουν. 'Ό λο μου τό παρελθόν τοϋ επανα

στάτη κατέληξε σέ μιά άπογοήτευση καί σήμερα μόνο τό

ερώ τημα αύτό μ ’ ενδιαφέρει: τί μπορεί νά κάνει άκόμα εκείνος

πού κατάλαβε τό άδύνατο κάθε οργανω μένου, ορθολογικού καί

άποτελεσματικοϋ άγο)να ενάντια στόν Δ ιαβολότοπο; Δ έν ύπάρχουν παρά δύο λύσεις: ή συμβιβάζεται καί τότε παύεινά είναι ό

εαυτός του ή συνεχίζει νά καλλιεργεί τήν εσω τερική του άνάγκη

γιά εξέγερση, καί νά τήν εκδηλώ νει άπό καιρό σέ καιρό. ’Ό χι

γιά ν ’ άλλάξει τόν κόσμο, δπω ς κάποτε τό εύχόταν ό Μ άρξ,

δικαίω ς καί ματαίω ς, άλλά επειδή τόν σπρώ χνει ενα έσω τερικό,

ήθικό πρόσταγμα. Σέ σκέφθηκα συχνά αύτό τόν τελευταίο καιρό.

Κ αίγιά σένα έπίσης είναι σημαντικό νά εκφράσεις μία εξέγερση,δχι μόνο μέ μυθιστορήματα πού δέν μπορούν νά σοϋ δώ σουν

καμιά ικανοποίηση, άλλά μέ τή δράση! Θ έλω επιτέλους σήμερα

νά μέ συναντήσεις!

Τ Η



— Ά λλά έξακολουθώ νά μήν καταλαβαίνω , απάντησα, γιατί

ένα έσω τερικό ήθικό πρόσταγμα σέ έσπρω ξε νά επιτεθείς σ ’ έναν

κακόμοιρο ραδιοφ ω νικό παρουσιαστή. Π οιοί αντικειμενικοί λό

γοι σέ οδήγησαν σ ’ αύτό; Γ ιατί τόν πήρες αύτόν, περισσότερο

άπό κάποιον άλλον, σάν σύμβολο τής γαϊδουριάς; — Σοϋ άπαγορεύω νά χρησιμοποιείς αύτή τήν ήλίθια λέξη

τοϋ συμβόλου! είπε ό Ά βενάριος ύψ ώ νοντας τόν τόνο. Ν ά ποιά

είναι ή νοοτροπία τώ ν τρομοκρατικώ ν οργανώ σεω ν! Ν ά ποιά

είναι ή νοοτροπία τώ ν σύγχρονω ν πολιτικώ ν πού δέν είναι παρά

σαλτιμπάγκοι συμβόλω ν! Π εριφρονώ εξίσου αύτούς πού κρε

μούν μιά σημαία στό μπαλκόνι τους κιαύτούς πού τήν καίνε στίς

πλατείες. Στά μάτια μου, ό Μ περνάρ δέν έχει τίποτα άπό ένασύμβολο. Τ ίποτα δέν είναι γιά μένα πιό συγκεκριμένο άπό αύτόν!

Τ όν άκούω κάθε πρω ί νά μιλάει! Ό λόγος του εγκαινιάζει τήν

ημέρα μου! Μ οϋ χτυπάει στά νεύρα μέ τήν θηλυπρεπή του φω νή

καί τά ήλίθια άστεια του! "Ο λα όσα διηγείται μοϋ φαίνονται

άνυπόφορα! Α ντικειμενικούς λόγους; Δ έν ξέρω τί θά πει αύτό!

Τ όν προήγαγα σέ σκέτο γάιδαρο, εμπνευσμένος άπό τήν προσω

πική μου ελευθερία, τήν πιό εκκεντρική, τήν πιό κακοπροαίρετη,τήν πιό ιδιότροπη.

— Ν ά τί ήθελα ν 5 άκούσω νά μοϋ λές. Δ έν έδρασες σάν θεός

τής άναγκαιότητας άλλά σάν θεός τοϋ τυχαίου.

—Τ υχαίο ή άναγκαιότητα, μ ’ άρέσει νά φαίνομαι σάν θεός

στά μάτια σου», άπάντησε ό Ά βενάριος μέ πιό μαλακιά φω νή.

«Δ έν καταλαβαίνω όμω ς γιατί σέ παραξενεύει τόσο ή επιλογή

μου. "Ε νας τύπος πού άστειεύεται ήλιθίω ς μέ τούς άκροατές τουκαί πού κάνει καμπάνια έναντίον τής εύθανασίας είναι άναντίρ-

ρητα ένας σκέτος γάιδαρος, καί πραγματικά δέν βλέπω ποιός θά

μπορούσε νά μοϋ άντιτάξει κάτι».

Ο ί τελευταίες λέξεις τοϋ Ά βενάριου μέ είχαν κάνει νά

πετρώ σω : «Μ περδεύεις τόν Μ περνάρ Μ περτράν μέ τόν Μ περ

τράν Μ περτράν!

— Σκέπτομαι τόν Μ περνάρ Μ περτράν πού μιλάει στό ραδιόφω νο καί πού άγω νίζεται έναντίον τής αύτοκτονίας καί τής

μπύρας!

278



— Ά λλά είναι δύο διαφορετικά πρόσω πα! Π ατέρας καίγιός!

Π ώ ς μπόρεσες νά μπερδέψ εις σ ’ ενα καί μόνο πρόσω πο έναν

συντάκτη τοϋ ραδιοφώ νου κι εναν βουλευτή; Τό λάθος σου είναιενα τέλειο παράδειγμα αύτοϋ πού μόλις ονομάσαμε μακάβρια

σύμπτω ση».

Ό Ά βενάριος έμεινε γιά μιά στιγμή άμήχάνος. Δ έν άργησε

όμω ς νά συνέλθει καί είπε: «Φ οβάμαι μήπω ς μπερδεύεσαικιεσύ

ό ϊδιος στή θεω ρία σου τής σύμπτω σης. Τ ό λάθος μου δέν έχει

τίποτα τό μακάβριο. Ε ίναι φανερό ότι άντίθετα άνακαλεΐ αύτό

πού ονόμαζες ποιητική σύμπτω ση. ' Ο πατέρας καίό γιός έγινανενας γάιδαρος μέ δυό κεφάλια. Ά κόμ α καί ή άρχαία ελληνική

μυθολογία δέν έχει επινοήσει ένα τόσο καταπληκτικό ζώ ο!»

"Ο ταν άδειάσαμε τά ποτήρια μας, πήγαμε νά ντυθούμε σ τ’

άποδυτήρια, ά π’ όπου τηλεφώ νησα στό εστιατόριο γιά νά κλεί-

σω ένα τραπέζι.

279



6

Ο Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ Ά βενάριος έβαζε τή μιά του κάλτσα δταν ή

Ά νιές θυμήθηκε τούτη τή φράση: «Μ ιά γυναίκα προτιμάει

πάντοτε τό παιδί της άπό τόν άντρα της». ' Η Ά νιές είχε άκούσει

τή μητέρα της νά τής τό λέει (σέ περιστάσεις πού άπό τότε είχαν

ξεχαστεΐ), δταν ήταν δώ δεκα, δεκατριώ ν χρόνω ν. Τ ό νόημα

αύτής τής φράσης δέν φω τίζεταιπαρά μόνο άν τής άφ ιερώ σουμεμιά στιγμή σκέψ ης: τό νά πούμε δτι άγαπάμε περισσότερο τόν Α

άπό τόν Β, δέν είναι νά συγκρίνουμε δυό επίπεδα άγάπης, γιατί

αύτό σημαίνει δτι τόν Β δέν τόν άγαπάμε. Γ ιατί, άν κάποιον τόν

άγαπάμε, δέν μπορούμε νά τόν συγκρίνουμε. 'Ο άγαπημένος

είναι άσύγκριτος. Ά κόμ α καίσ τήν περίπτω ση πού άγαπάμε πότε

τόν Α καί πότε τόν Β, μάς είναι άδύνατο νά τούς συγκρίνουμε,

άλλιώ ς παύουμε άμέσω ς ν ’ άγαπάμε έναν άπό τούς δύο. Κ ι άνδημοσίω ς δηλώ νουμε δτι προτιμάμε τόν έναν άπό τόν άλλον, δέν

είναι δτι ομολογούμε σέ δλο τόν κόσμο τήν άγάπη μας γιά τόν Α

(γιατί τότε θά μάς άρκοϋσε νά πούμε «άγαπώ τόν Α !»), είναι δτι

δίνουμε νά καταλάβουν οί άλλοι, μέ διακριτικότητα άλλά καί

σαφήνεια, δτι ό Β μάς είναι άπολύτω ς άδιάφορος.

Ή μικρή Ά νιές ήταν βεβαίω ς άνίκανη γιά μιά τέτοια άνάλυ-

ση. Σ ίγουρα ή μητέρα της σ ’ αύτό υπολόγιζε* είχε τήν άνάγκη ν ’άνοίξει τήν καρδιά της άλλά ταυτόχρονα ήθελε ν 9 άποφ ύγει τό

νά γίνει έντελώ ς κατανοητή. Τώ ρα, παρ9 δλο πού ήταν άνίκανο

νά τά συλλάβει δλα, τό παιδί μάντεψ ε δτι ή παρατήρηση ήταν

δυσμενής γιά τόν πατέρα του. Γ ιά τόν πατέρα του πού άγαποϋσε!

’Ε πίσης καθόλου δέν ένιω σε κολακευμένο πού ήταν τό άντικεί-

μενο μιάς προτίμησης, άλλά πόνεσε πού άδικοϋσαν τόν άγαπη-

μένο.Ή φράση έμεινε χαραγμένη στή μνήμη της* ή 9Α νιές προσπα

θούσε νά καταλάβει τί σήμαινε συγκεκριμένα τό νά άγαπάς

'2Μ



κάποιον περισσότερο καί τόν άλλο λιγότερο* στό κρεβάτι κου

κουλω νόταν μέ τήν κουβέρτα της καί έβλεπε αύτή τή σκηνή

μπροστά στά μάτια της: ό πατέρας της στέκεται όρθιος, κρατώ

ντας άπό τό χέρι τά δυό του κορίτσια. ’Α πέναντι είναι παρατε-ταγμένο ένα εκτελεστικό άπόσπασμα πού δέν περιμένει πιά παρά

μία διαταγή: επί σκοπόν! πύρ! Έ μητέρα έχει πάει νά ζητήσει

χάρη άπό τόν εχθρό στρατηγό, πού τής παραχώ ρησε τό δικαίω μα

νά σώ σει δύο άπό τούς τρεις καταδικασμένους. ’Έ τσι, σπεύδει

άκριβώ ς πρίν δώ σει ό διοικητής τή διαταγή νά πυροβολήσουν,

άρπάζει τίς κόρες της άπό τά χέρια τού πατέρα καί, όλο φόβο καί

βιασύνη, τίς παίρνει. Κ αθώ ς ή μητέρα τή σέρνει, ή Ά νιέςγυρίζει τό κεφάλι πρός τόν πατέρα της* στρέφεται ξανά τόσο

πεισματικά, τόσο επίμονα, πού νιώ θει μιά κράμπα στόν αύχένα*

βλέπειότι ό πατέρας της τίς άκολουθεΐ μέ θλιμμένα μάτια, χω ρίς

τήν παραμικρή διαμαρτυρία: είναι συμβιβασμένος μέ τήν επιλο

γή τής μητέρας, γνω ρίζοντας ότι ή μητρική άγάπη ύπερτερεΐτής

συζυγικής καί ότι εκείνος πρέπει νά πεθάνει.

Κ αμιά φορά, φανταζόταν τόν εχθρό στρατηγό νά εξουσιοδο

τεί τή μητέρα νά σώ σει έναν καί μόνο κατάδικο. Ο ϋτε γιά μιά

στιγμή δέν άμφέβαλλε ότι ή μητέρα θά έσω ζε τή Λ ώ ρα. Φ ανταζό

ταν τόν εαυτό της μόνο, στό πλευρό τοϋ πατέρα, άπέναντιάπό τά

τουφέκια τώ ν στρατιω τώ ν. Θ ά τοϋ έσφιγγε τό χέρι. Τ ή στιγμή

έκείνη, ή Ά νιές καθόλου δέν νοιαζόταν γιά τή μητέρα ή τήν

άδελφή της, δέν τίς κοίταζε, ξέροντας εντούτοις ότι άπομακρύνο-

νταν γρήγορα καί ότι οϋτε ή μία οϋτε ή άλλη γύριζαν τό κεφάλι

τους! 'Η Ά νιές κουκουλω νόταν μέ τήν κουβέρτα της στό μικρό

κρεβάτι, καυτά δάκρυα τής άνέβαιναν στά μάτια καίαισθανόταν

πλημμυρισμένη άπό μιά άνείπω τη εύτυχία, γιατί κρατούσε τόν

πατέρα της άπό τό χέρι, γιατί ήσαν οί δυό τους, καί γιατί θά

πέθαιναν μαζί.

M i



7

Δ ε ν Υ Π Α Ρ Χ Ε Ι α μ φ ι β ο λ ί α δ τ ι ή Ά ν ι έ ς θ ά ε ί χ ε ξ ε χ ά σ ε ι τ ή σ κ η ν ή

τ ή ς έ κ τ έ λ ε σ η ς , ά ν δ έ ν ε ί χ ε ξ ε σ π ά σ ε ι ό κ α β γ ά ς ά ν ά μ ε σ α σ τ ίς δ ύ ο

ά δ ε λ φ έ ς τ ή ν ή μ έ ρ α π ο ύ ε ίδ α ν τ ό ν π α τ έ ρ α τ ο υ ς σ κ υ μ μ έ ν ο π ά ν ω σ ’

έ ν α σ ω ρ ό σ χ ι σ μ έ ν ε ς φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς . Κ ο ι τ ά ζ ο ν τ α ς τ ή Λ ώ ρ α ν ά

φ ω ν ά ζ ε ι , θ υ μ ή θ η κ ε δ τ ι α ύ τ ή ή ϊδ ι α ή Λ ώ ρ α τ ή ν ε ίχ ε ά φ ή σ ε ι μ ό ν η

μ έ τ ό ν π α τ έ ρ α μ π ρ ο σ τ ά σ τ ό ε κ τ ε λ ε σ τ ικ ό ά π ό σ π α σ μ α κ α ί ε ί χ ε

ά π ο μ α κ ρ υ ν θ ε ΐ χ ω ρ ίς ν ά γ υ ρ ίσ ε ι τ ό κ ε φ ά λ ι τ η ς . Κ α τ ά λ α β ε ξ α φ ν ικ ά δ τ ι ή δ ια φ ω ν ία τ ο υ ς ή τ α ν π ι ό β α θ ι ά ά π ό δ ,τ ι ε ί χ ε π ισ τ έ ψ ε ι* α ύ τ ό ς

ε ί ν α ι ό λ ό γ ο ς π ο ύ π ο τ έ ξ α ν ά δ έ ν ά ν α φ έ ρ θ η κ ε σ ’ α ύ τ ή τ ή

δ ια φ ω ν ία , σ ά ν ν ά φ ο β ό τ α ν μ ή π ω ς κ α τ ο ν ο μ ά σ ε ι α ύ τ ό π ο ύ έ π ρ ε π ε

ν ά μ ε ί ν ε ι ά κ α τ ο ν ό μ α σ τ ο , μ ή π ω ς ξ υ π ν ή σ ε ι α ύ τ ό π ο ύ έ π ρ ε π ε ν ά

μ ε ίν ε ι κ ο ι μ ι σ μ έ ν ο .

Τ ό τ ε , δ τ α ν ή ά δ ε λ φ ή τ η ς έ φ υ γ ε κ λ α ί γ ο ν τ α ς ά π ό λ ύ σ σ α ,

ά φ ή ν ο ν τ ά ς τ η ν μ ό ν η μ έ τ ό ν π α τ έ ρ α , δ ο κ ί μ α σ ε γ ιά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά μ ι ά π α ρ ά ξ ε ν η α ί σ θ η σ η κ ο ύ ρ α σ η ς δ ι α π ι σ τ ώ ν ο ν τ α ς μ έ έ κ π λ η ξ η

(ο ί π ι ό κ ο ι ν ό τ ο π ε ς δ ι α π ι σ τ ώ σ ε ις ε ίν α ι π ά ν τ ο τ ε κ α ί ο ί π ι ό ε κ π λ η -

κ τ ικ έ ς ) δ τ ι θ ά ε ίχ ε τ ή ν ίδ ι α ά δ ε λ φ ή γ ι ά δ λ η τ η ς τ ή ζ ω ή .

π ο ρ ο ύ σ ε ν ’ ά λ λ ά ξ ε ι φ ί λ ο υ ς , ν ’ ά λ λ ά ξ ε ι ε ρ α σ τ έ ς , μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά

π ά ρ ε ι δ ι α ζ ύ γ ι ο ά π ό τ ό ν Π ώ λ , ά ν ή θ ε λ ε , ά λ λ ά σ έ κ α μ ιά π ε ρ ί π τ ω σ η

δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ’ ά λ λ ά ξ ε ι ά δ ε λ φ ή . Σ τ ή ζ ω ή τ η ς , ή Λ ώ ρ α ή τ α ν μ ι ά

σ τ α θ ε ρ ή π α ρ ά μ ε τ ρ ο ς κ ι ή τ α ν ά κ ό μ α π ι ό κ ο υ ρ α σ τ ι κ ό γ ι ά τ ή ν Ά ν ι έ ς δ τ ι ο ί σ χ έ σ ε ις τ ο υ ς , ά π ό τ ή ν ά ρ χ ή , έ μ ο ι α ζ α ν μ έ ά γ ώ ν α

δ ρ ό μ ο υ κ α τ α δ ί ω ξ η : ή ’ Α ν ι έ ς έ τ ρ ε χ ε μ π ρ ο σ τ ά , ή ά δ ε λ φ ή ά κ ο

λ ο υ θ ο ύ σ ε .

Κ α μ ιά φ ο ρ ά ε ι χ ε τ ή ν ε ν τ ύ π ω σ η δ τ ι ή τ α ν τ ό π ρ ό σ ω π ο ε ν ό ς

π α ρ α μ υ θ ι ο ύ π ο ύ γ ν ώ ρ ι ζ ε άπό τ ό τ ε π ο ύ ή τ α ν π α ιδ ί: ή π ρ ι γ κ ί π ι σ σ α

π ρ ο σ π α θ ε ί ν ά ξ ε φ ύ γ ε ι, π ά ν ω σ ’ έ ν α ά λ ο γ ο , ά π ό έ ν α ν κ α κ ό

δ ιώ κ τ η * κ ρ α τ ά ε ι σ τ ό χ έ ρ ι μ ιά β ο ύ ρ τ σ α , μ ιά χ τ έ ν α κ α ί μ ία

282



κ ο ρ δ έ λ α . "Ο τ α ν ρ ί χ ν ε ι π ί σ ω τ η ς τ ή β ο ύ ρ τ σ α , έ ν α π υ κ ν ό δ ά σ ο ς

ο ρ θ ώ ν ε τ α ι ά ν ά μ ε σ α σ ’ έ κ ε ίν η κ α ί σ τ ό ν κ α κ ό . ’Έ τ σ ι κ ε ρ δ ί ζ ε ι

χ ρ ό ν ο , ά λ λ ά ό κ α κ ό ς γ ρ ή γ ο ρ α ξ α ν α φ α ίν ε τ α ι· ρ ί χ ν ε ι τ ή χ τ έ ν α ,

π ο ύ γ ί ν ε τ α ι ά μ έ σ ω ς μ υ τ ε ρ ο ί β ρ ά χ ο ι . Κ ι ό τ α ν π ά λ ι α ύ τ ό ς β ρ ί σ κ ε -τ α ι κ α τ ό π ι τ η ς , ξ ε τ υ λ ί γ ε ι τ ή ν κ ο ρ δ έ λ α π ο ύ α π λ ώ ν ε τ α ι σ ά ν π λ α τ ύ

π ο τ ά μ ι .

’Έ π ε ι τ α , ή 5Α ν ιέ ς δ έ ν είχε σ τ ά χ έ ρ ι α τ η ς π α ρ ά έ ν α τ ε λ ε υ τ α ί ο

ά ν τ ικ ε ίμ ε ν ο : τ ά μ α ύ ρ α γ υ α λ ι ά . Τ ά ε ί χ ε π ε τ ά ξ ε ι κ ά τ ω κ α ί τ ά

κ ο φ τ ε ρ ά κ ο μ μ ά τ ια τ ο ϋ γ υ α λ ι ο ύ τ ή χ ώ ρ ι ζ α ν ά π ό τ ό δ ι ώ κ τ η τ η ς .

Τ ά χ έ ρ ι α τ η ς ό μ ω ς ε ίν α ι ά δ ε ια π ιά κ α ί ξ έ ρ ε ι ό τ ι ή Λ ώ ρ α ε ίν α ι

ή π ι ό δ υ ν α τ ή . Ε ί ν α ι π ι ό δ υ ν α τ ή γ ι α τ ί έ χ ε ι κ ά ν ε ι τ ή ν ά δ υ ν α μ ία τ η ς ό π λ ο κ α ί ή θ ι κ ή ύ π ε ρ ο χ ή : ε ίν α ι ό λ ο ι ά δ ι κ ο ι μ α ζ ί τ η ς , ό έ ρ α σ τ ή ς

τ η ς τ ή ν έ γ κ α τ α λ ε ίπ ε ι, ύ π ο φ έ ρ ε ι, ε π ι χ ε ι ρ ε ί ν ’ α ύ τ ο κ τ ο ν ή σ ε ι* έ ν ώ

ή Ά ν ι έ ς π ο ύ ζ ε ΐ έ ν α ν ε ύ τ υ χ ι σ μ έ ν ο γ ά μ ο , π ε τ ά ε ι κ ά τ ω τ ά γ υ α λ ιά

τ ή ς ά δ ε λ φ ή ς τ η ς , τ ή ν τ α π ε ι ν ώ ν ε ι κ α ί τ ή ς κ λ ε ί ν ε ι τ ή ν π ό ρ τ α τ η ς .

Ν α ί, μ ε τ ά τ ή ν ισ τ ο ρ ί α τ ώ ν σ π α σ μ έ ν ω ν γ υ α λ ι ώ ν , έ κ α ν α ν έ ν ν έ α

μ ή ν ε ς ν ά ιδ ω θ ο ύ ν . Κ α ί ή Ά ν ι έ ς ξ έ ρ ε ι ό τ ι ό Π ώ λ , χ ω ρ ί ς ν ά τ ή ς τ ό

π ε ι , τ ή ν ά π ο δ ο κ ι μ ά ζ ε ι. Τ ή λ υ π ά τ α ι τ ή Λ ώ ρ α . ' Ο ά γ ώ ν α ς δ ρ ό μ ο υ π λ η σ ι ά ζ ε ι σ τ ό τ έ λ ο ς τ ο υ . 'Η Ά ν ι έ ς α ισ θ ά ν ε τ α ι τ ή ν ά ν α π ν ο ή τ ή ς

ά δ ε λ φ ή ς τ η ς ά κ ρ ι β ώ ς π ί σ ω τ η ς κ α ί ξ έ ρ ε ι ό τ ι ν ικ ή θ η κ ε .

'Η κ ο ύ ρ α σ ή τ η ς μ ε γ α λ ώ ν ε ι ό λ ο κ α ί π ιό π ο λ ύ . Δ έ ν έ χ ε ι π ι ά τ ή ν

π α ρ α μ ικ ρ ή έ π ιθ υ μ ία ν ά τ ρ έ ξ ε ι. Δ έ ν ε ίν α ι ά θ λ ή τ ρ ια . Π ο τ έ δ έ ν

ά ν α ζ ή τ η σ ε τ ό ν ά ν τ α γ ω ν ι σ μ ό . Δ έ ν δ ι ά λ ε ξ ε τ ή ν ά δ ε λ φ ή τ η ς . Δ έ ν

ή θ ε λ ε ν ά ε ί ν α ι ο ϋ τ ε τ ό π ρ ό τ υ π ο , ο ϋ τ ε ή ά ν τ ί ζ η λ ό ς τ η ς . Σ τ ή ζ ω ή

τ ή ς 9Α ν ιέ ς , ή ά δ ε λ φ ή α ύ τ ή ε ί ν α ι τ ό ϊδ ι ο τ υ χ α ί α ό σ ο κ α ί τ ό σ χ ή μ α τ ώ ν α ύ τ ιώ ν τ η ς . Ή Ά ν ι έ ς δ έ ν δ ι ά λ ε ξ ε π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο τ ή ν ά δ ε λ φ ή

τ η ς ά π ό τ ό σ χ ή μ α τ ώ ν α ύ τ ιώ ν τ η ς κ α ί π ρ έ π ε ι ν ά σ έ ρ ν ε ι π ί σ ω τ η ς ,

σ ’ ό λ η τ η ς τ ή ζ ω ή , έ ν α μ ή ν ό η μ α τ ο ϋ τ υ χ α ί ο υ .

"Ο τ α ν ή τ α ν μ ι κ ρ ή , ό π α τ έ ρ α ς τ η ς τ ή ς ε ίχ ε μ ά θ ε ι ν ά π α ίζ ε ι

σ κ ά κ ι . ία ά π ό τ ίς κ ι ν ή σ ε ις τ ο ϋ π α ι χ ν ι δ ι ο ύ τ ή ν ε ίχ ε μ α γ έ ψ ε ι,

α ύ τ ή π ο ύ ο ί ε ιδ ι κ ο ί τ ή ν ο ν ο μ ά ζ ο υ ν ρ ο κ έ : ό π α ί κ τ η ς μ ε τ α κ ι ν ε ί δ υ ό

π ι ό ν ι α τ α υ τ ο χ ρ ό ν ω ς : τ ο π ο θ ε τ ε ί τ ό ν π ύ ρ γ ο δ ί π λ α σ τ ό τ ε τ ρ ά γ ω ν ά κ ι τ ο ϋ β α σ ι λ ι ά καί κ ά ν ε ι τ ό β α σ ι λ ι ά ν ά π ε ρ ά σ ε ι ά π ό τ ή ν ά λ λ η

μεριά τ ο ϋ π ύ ρ γ ο υ . Α ύτός ό ε λ ι γ μ ό ς τ ή ς ά ρ ε σ ε π ο λ ύ : ό ε χ θ ρ ό ς

σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ε ι ό λ ε ς τ ο υ τίς δυνάμεις γιά νά χτυπήσει τ ό βασιλιά

283



κ α ί, ξ α φ ν ικ ά , ό β α σ ι λ ι ά ς ε ξ α φ α ν ίζ ε τ α ι κ ά τ ω ά π ό τ ά μ ά τ ια τ ο υ :

μ ε τ α κ ο μ ί ζ ε ι. "Ο λ η τ η ς τ ή ζ ω ή ή Ά ν ι έ ς ε ίχ ε ο ν ε ιρ ε υ τ ε ί έ ν α

τ έ τ ο ι ο χ τ ύ π η μ α , κ α ί τ ό ο ν ε ι ρ ε υ ό τ α ν ό λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ό σ ο ή κ ο ύ ρ α σ ή τ η ς μ ε γ ά λ ω ν ε .

284



8

Α π ο Τ Ο Τ Ε π ο ύ ε ίχ ε π ε θ ά ν ε ι ό π α τ έ ρ α ς τ η ς ά φ ή ν ο ν τ ά ς τ η ς

χ ρ ή μ α τ α σ τ ή ν Ε λ β ε τ ί α , π ή γ α ι ν ε ε κ ε ί δ υ ό τ ρ ε ι ς φ ο ρ έ ς τ ό χ ρ ό ν ο ,

π ά ν τ ο τ ε σ τ ό ί δ ι ο ξ ε ν ο δ ο χ ε ίο , κ α ί π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε ν ά φ α ν τ α σ τ ε ί ό τ ι

θ ά έ μ ε ν ε γ ιά π ά ν τ α σ τ ίς ’Ά λ π ε ι ς : θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά ζ ή σ ε ι χ ω ρ ί ς

τ ό ν Π ώ λ κ α ί χ ω ρ ί ς τ ή ν π ρ ιζ ίτ ; Π ώ ς ν ά τ ό ξ έ ρ ε ι; Ή μ ο ν α ξ ιά τ ώ ν τ ρ ιώ ν ή μ ε ρ ώ ν π ο ύ σ υ ν ή θ ι ζ ε ν ά π ε ρ ν ά ε ι σ τ ό ξ ε ν ο δ ο χ ε ίο , α ύ τ ή

ή «π ε ιρ α μ α τ ικ ή μ ο ν α ξ ιά », δ έ ν τ ή ς μ ά θ α ιν ε π ο λ λ ά π ρ ά γ μ α τ α . «Ν ά

φ ύ γ ε ι!» α ν τ η χ ο ύ σ ε μ έ σ α τ η ς σ ά ν ό ώ ρ α ι ό τ ε ρ ο ς τ ώ ν π ε ιρ α σ μ ώ ν .

Ά ν ό μ ω ς έ φ ε υ γ ε γ ιά τ ά κ α λ ά , μ ή π ω ς τ ό μ ε τ ά ν ιω ν ε ά μ έ σ ω ς ; Ε ί ν α ι

ά λ ή θ ε ια ό τ ι ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε τ ή μ ο ν α ξ ιά , τ α υ τ ο χ ρ ό ν ω ς ό μ ω ς ά γ α π ο ϋ

σ ε τ ό ν ά ν τ ρ α τ η ς κ α ί τ ή ν κ ό ρ η τ η ς κ α ί ν ο ι α ζ ό τ α ν γ Γ α ύ τ ο ύ ς . Θ ά

ά π α ι τ ο ϋ σ ε ν ά έ χ ε ι ν έ α τ ο υ ς , θ ά δ ο κ ί μ α ζ ε τ ή ν ά ν ά γ κ η ν ά ξ έ ρ ε ι ά ν ή σ α ν κ α λ ά . Τ ί ν ά κ ά ν ε ι ό μ ω ς ώ σ τ ε ν ά μ ε ί ν ε ι μ ό ν η , μ α κ ρ ι ά τ ο υ ς ,

π λ η ρ ο φ ο ρ η μ έ ν η π α ρ ά λ λ η λ α γ ιά τ ίς π ρ ά ξ ε ι ς κ α ί τ ίς κ ι ν ή σ ε ι ς

τ ο υ ς ; Κ α ί π ώ ς ν ά ο ρ γ α ν ώ σ ε ι τ ή ν κ α ι ν ο ύ ρ γ ια ζ ω ή τ η ς ; Ν ά ψ ά ξ ε ι

μ ιά ά λ λ η δ ο υ λ ε ιά ; Δ ύ σ κ ο λ ο ε γ χ ε ί ρ η μ α . Ν ά μ ή ν κ ά ν ε ι τ ίπ ο τ α ;

Ν α ί , ή τ α ν ε λ κ υ σ τ ικ ό , δ έ ν θ ά ε ί χ ε ό μ ω ς ξ α φ ν ι κ ά τ ή ν ε ν τ ύ π ω σ η ό τ ι

β γ ή κ ε σ τ ή σ ύ ν τ α ξ η ; Κ α θ ώ ς τ ό σ κ ε φ τ ό τ α ν , τ ό σ χ έ δ ι ό τ η ς «ν ά

φ ύ γ ε ι» τ ή ς φ α ι ν ό τ α ν ό λ ο κ α ί π ι ό τ ε χ ν η τ ό , β ε β ι α σ μ έ ν ο , ά π ρ α γ μ α τ ο π ο ί η τ ο , π α ρ ό μ ο ι ο μ έ μ ία ά π ό α ύ τ έ ς τ ίς ο ύ τ ο π ι κ έ ς α ύ τ α π ά τ ε ς μ έ

τ ίς ό π ο ι ε ς β α υ κ α λ ί ζ ε τ α ι κ α ν ε ίς ό τ α ν ξ έ ρ ε ι κ α λ ά σ τ ό β ά θ ο ς τ ο ϋ

μ υ α λ ο ύ τ ο υ ό τ ι δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ τ ίπ ο τ α ν ά κ ά ν ε ι κ α ί δ έ ν θ ά κ ά ν ε ι

τ ί π ο τ α .

Κ α ί έ π ε ιτ α , ή λ ύ σ η ή ρ θ ε μ ιά μ έ ρ α ά π έ ξ ω , ή λ ύ σ η ή π ιό

ά π ρ ό σ μ ε ν η κ ι ή π ι ό κ ο ι ν ή μ α ζ ί. Ό ε ρ γ ο δ ό τ η ς τ η ς ε ίχ ε ι δ ρ ύ σ ε ι

μ ι ά θ υ γ α τ ρ ι κ ή σ τ ή Β έ ρ ν η , κ ι ό π ω ς ή τ α ν π α σ ί γ ν ω σ τ ο ό τ ι ή Ά ν ι έ ς

μ ι λ ο ύ σ ε γ ε ρ μ α ν ικ ά τ ό σ ο κ α λ ά ό σ ο κ α ί γ α λ λ ι κ ά , τ ή ς ζ ή τ η σ α ν , ά ν

δ ε χ ό τ α ν , ν ά δ ιε υ θ ύ ν ε ι έ κ ε ΐ ε ρ ε υ ν η τ ικ έ ς ε ρ γ α σ ί ε ς . Κ α θ ώ ς ή ξ ε ρ α ν

ό τ ι ή τ α ν π α ν τ ρ ε μ έ ν η , δ έ ν λ ο γ ά ρ ι α ζ α ν π ο λ ύ σ τ ή σ υ γ κ α τ ά θ ε σ ή

285



τ η ς · τ ο ύ ς έ ξ έ π λ η ξ ε ό λ ο υ ς : ά π ά ν τ η σ ε «ν α ί» χ ω ρ ίς δ ισ τ α γ μ ό * κ α ί

έ ν ιω σ ε έ κ π λ η ξ η κ α ί ή ιδ ια : α ύ τ ό τ ό «ν α ί», π ο ύ τ ό ε ίχ ε π ρ ο φ έ ρ ε ι

χ ω ρ ί ς π ρ ί ν τ ό σ κ ε φ θ ε ι, ά π ο δ ε ί κ ν υ ε ό τ ι ή ε π ιθ υ μ ία τ η ς δ έ ν ή τ α ν

μ ιά κ ω μ ω δ ία π ο ύ τ ή ν ε ι χ ε π α ί ξ ε ι σ τ ό ν ε α υ τ ό τ η ς . ά π ό φ ιλ α ρ έ σ κ ε ια κ α ί χ ω ρ ί ς ν ά τ ή ν π ι σ τ ε ύ ε ι , ά λ λ ά κ ά τ ι π ρ α γ μ α τ ικ ό κ α ί

σ ο β α ρ ό .

Α ύ τ ή ή ε π ιθ υ μ ία ε ίχ ε ά ρ π ά ξ ε ι ά π λ η σ τ α τ ή ν ε ύ κ α ι ρ ία ν ά

μ ε τ α μ ο ρ φ ω θ ε ί ε π ι τ έ λ ο υ ς , ά π ό ό ν ε ι ρ ο ρ ο μ α ν τ ικ ό π ο ύ ή τ α ν , σ έ

κ ά τ ι έ ν τ ε λ ώ ς π ε ζ ό : σ έ π α ρ ά γ ο ν τ α ε π α γ γ ε λ μ α τ ικ ή ς π ρ ο α γ ω γ ή ς .

5Α π ο δ ε χ ό μ ε ν η τ ή ν π ρ ο σ φ ο ρ ά π ο ύ τ ή ς έ κ α ν α ν , ή Ά ν ι έ ς ε ί χ ε

σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ θ ε ΐ ό π ω ς ό π ο ι α δ ή π ο τ ε φ ι λ ό δ ο ξ η γ υ ν α ί κ α , π ο λ λ ώ δ έ μ ά λ λ ο ν π ο ύ κ α ν ε ίς δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν 5 ά ν α κ α λ ύ ψ ε ι ή ν ά υ π ο ψ ι α σ τ ε ί

τ ά π ρ α γ μ α τ ι κ ά π ρ ο σ ω π ι κ ά τ η ς κ ί ν η τ ρ α . Ά π ό τ ό τ ε , ό λ α ξ ε κ α θ ά -

ρ ι σ α ν γ ι ά ε κ ε ίν η * δ έ ν ύ π ή ρ χ ε π ι ά ά ν ά γ κ η γ ι ά δ ο κ ιμ έ ς ο ϋ τ ε γ ι ά

π ε ι ρ α μ α τ ισ μ ο ύ ς , δ έ ν ή τ α ν π ι ά ά π α ρ α ί τ η τ ο ν ά φ α ν τ ά ζ ε τ α ι «α ύ τ ό

π ο ύ θ ά σ υ ν έ β α ι ν ε ά ν έ φ θ α ν ε ...» Α ύ τ ό π ο ύ ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε ή τ α ν

ξ α φ ν ι κ ά ε κ ε ί κ α ί ή τ α ν έ κ π λ η κ τ η π ο ύ δ ο κ ί μ α ζ ε μ ιά τ ό σ ο κ α θ α ρ ή

κ α ί ά ν ό θ ε υ τ η χ α ρ ά .7Η τ α ν μ ιά χ α ρ ά τ ό σ ο β ία ι η π ο ύ ή Ά ν ι έ ς ν τ ρ ά π η κ ε κ α ί ε ί χ ε

ε ν ο χ έ ς . Δ έ ν β ρ ή κ ε τ ό κ ο υ ρ ά γ ιο ν ά μ ι λ ή σ ε ι σ τ ό ν Π ώ λ γ ιά τ ή ν

ά π ό φ α σ ή τ η ς . Π ή γ ε έ π ί σ η ς γ ιά τ ε λ ε υ τ α ί α φ ο ρ ά σ τ ό ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο

τ η ς σ τ ίς Ά λ π ε ι ς . (Σ τ ό ε ξ ή ς θ ά ε ί χ ε έ ν α τ ε λ ε ίω ς δ ι κ ό τ η ς

δ ι α μ έ ρ ι σ μ α : ε ϊ τ ε σ τ ά π ε ρ ί χ ω ρ α τ ή ς Β έ ρ ν η ς , ε ί τ ε π ιό μ α κ ρ ιά , σ τ ό

β ο υ ν ό ). Σ τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α α ύ τ ώ ν τ ώ ν δ ύ ο ή μ ε ρ ώ ν , ή θ ε λ ε ν ά σ κ ε φ θ ε ι

έ ν α ν τ ρ ό π ο γ ιά ν ά π ε ι ό λ α σ τ ή ν π ρ ι ζ ίτ κ α ί σ τ ό ν Π ώ λ , π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν ά έ μ φ α ν ισ θ ε ΐ σ τ ά μ ά τ ια τ ο υ ς σ ά ν μ ία γ υ ν α ί κ α φ ι λ ό δ ο ξ η

κ α ί χ ε ι ρ α φ ε τ η μ έ ν η , π α θ ι α σ μ έ ν η μ έ τ ό ε π ά γ γ ε λ μ ά τ η ς κ α ί τ ή ν

ε π ι τ υ χ ί α τ η ς , ε ν ώ π ο τ έ δ έ ν ε ίχ ε ύ π ά ρ ξ ε ι κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο .

286



9

Ε ι χ ε Η Δ Η ν υ χ τ ώ σ ε ι· μ έ τ ο ύ ς π ρ ο β ο λ ε ί ς α ν α μ μ έ ν ο υ ς , ή ’ Α ν ι έ ς

π έ ρ α σ ε τ ά ε λ β ε τ ικ ά σ ύ ν ο ρ α κ α ί π ή ρ ε τ ό ν γ α λ λ ι κ ό α ύ τ ο κ ι ν η τ ό

δ ρ ο μ ο π ο ύ π ά ν τ ο τ ε τ ή ν τ ρ ό μ α ζ ε * π ε ιθ α ρ χ η μ έ ν ο ι , ο ί κ α λ ο ί ’Ε λ β ε -

τ ο ί σ έ β ο ν τ α ν τ ο ύ ς κ α ν ο ν ισ μ ο ύ ς , ε ν ώ ο ί Γ ά λ λ ο ι έ δ ε ιχ ν α ν μ έ

μ ι κ ρ έ ς ο ρ ι ζ ό ν τ ιε ς κ ι ν ή σ ε ις τ ή ς κ ε φ α λ ή ς , τ ή ν ά π ο δ ο κ ι μ α σ ί α τ ο υ ς γ ιά ό π ο ι ο ν δ ή π ο τ ε έ μ ο ι α ζ ε ν ά ά ρ ν ε ι τ α ι τ ό δ ικ α ί ω μ ά τ ο υ ς σ τ ή ν

τ α χ ύ τ η τ α , κ α ί μ ε τ έ β α λ λ α ν τ ίς δ ι α δ ρ ο μ έ ς τ ο υ ς σ έ ο ρ γ ιώ δ η τ ε λ ε -

τ ο υ ρ γ ί α τ ώ ν δ ικ α ιω μ ά τ ω ν τ ο ϋ α ν θ ρ ώ π ο υ .

Κ α θ ώ ς ά ρ χ ι ζ ε ν ά π ε ι ν ά ε ι , α π ο φ ά σ ι σ ε ό τ ι θ ά σ τ α μ α τ ο ύ σ ε σ ’

έ ν α ε σ τ ι α τ ό ρ ι ο ή σ έ έ ν α μ ο τ έ λ , σ τ ή ν ά κ ρ η τ ο ϋ α ύ τ ο κ ι ν η τ ό δ ρ ο

μ ο υ , γ ιά ν ά δ ε ιπ ν ή σ ε ι. ’Α ρ ι σ τ ε ρ ά τ η ς τ ρ ε ις μ ε γ ά λ ε ς μ ο τ ο σ υ κ λ έ

τ ε ς τ ή ν π ρ ο σ π έ ρ α σ α ν μ έ δ α ιμ ο ν ι κ ό θ ό ρ υ β ο . Σ τ ό φ ω ς τ ώ ν π ρ ο β ο -λ έ ω ν , ο ί ο δ η γ ο ί ξ ε χ ώ ρ ι ζ α ν μ έ μ ιά σ τ ο λ ή ίδ ι α μ έ σ κ ά φ α ν δ ρ ο

ά σ τ ρ ο ν α υ τ ώ ν , π ρ ά γ μ α π ο ύ τ ο ύ ς έ δ ι ν ε τ ή ν ό ψ η ε ξ ω γ ή ι ν ω ν κ α ί

ά π ά ν θ ρ ω π ω ν π λ α σ μ ά τ ω ν .

Τ ή σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η ε κ ε ί ν η σ τ ιγ μ ή , κ ι ε ν ώ έ ν α ς σ ε ρ β ι τ ό ρ ο ς

έ σ κ υ β ε π ά ν ω σ τ ό τ ρ α π έ ζ ι μ α ς ν ά μ α ζ έ ψ ε ι ά δ ε ια τ ά π ρ ώ τ α π ι ά τ α

μ α ς , δ ι η γ ό μ ο υ ν σ τ ό ν Ά β ε ν ά ρ ι ο : « ’Α κ ρ ι β ώ ς τ ό π ρ ω ί π ο ύ ά ρ χ ισ α

ν ά γ ρ ά φ ω τ ό τ ρ ί τ ο μ έ ρ ο ς τ ο ϋ μ υ θ ι σ τ ο ρ ή μ α τ ο ς μ ο υ , ά κ ο υ σ α σ τ ό ρ α δ ι ό φ ω ν ο μ ι ά ε ί δ η σ η π ο ύ δ έ ν κ α τ α φ έ ρ ν ω ν ά ξ ε χ ά σ ω . ι ά ν ε α ρ ή

κ ο π έ λ α β γ ή κ ε σ τ ή μ έ σ η τ ή ς ν ύ χ τ α ς σ ’ έ ν α δ ρ ό μ ο , κ α ί κ ά θ ι σ ε

γ υ ρ ί ζ ο ν τ α ς τ ή ν π λ ά τ η τ η ς σ τ ά α ύ τ ο κ ίν η τ α . έ τ ό κ ε φ ά λ ι ά ν ά μ ε

σ α σ τ ά γ ό ν α τ α , π ε ρ ί μ ε ν ε τ ό θ ά ν α τ ο . eΟ ο δ η γ ό ς τ ο ϋ π ρ ώ τ ο υ

α ύ τ ο κ ι ν ή τ ο υ , έ κ α ν ε μ ιά π α ρ έ κ κ λ ι σ η τ ό τ ε λ ε υ τ α ί ο δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τ ο

κ α ί σ κ ο τ ώ θ η κ ε μ α ζ ί μ έ τ ή γ υ ν α ί κ α τ ο υ κ α ί τ ά δ ύ ο τ ο υ π α ιδ ι ά .

"Ε ν α δ ε ύ τ ε ρ ο α ύ τ ο κ ί ν η τ ο , κ ι α ύ τ ό ε π ί σ η ς , κ α τ έ λ η ξ ε μ έ σ α σ τ ό χ α ν τ ά κ ι , ’Έ π ε ιτ α έ ν α τ ρ ί τ ο . ' Η κ ο π έ λ α δ έ ν έ π α θ ε τ ίπ ο τ α . Ξ α ν α

σ η κ ώ θ η κ ε , έ φ υ γ ε , κ α ί κ α ν έ ν α ς δ έ ν έ μ α θ ε π ο τ έ π ο ι ά ή τ α ν ».

Ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς ε ίπ ε : «Π ο ι ο ί ε ί ν α ι ο ί λ ό γ ο ι , κ α τ ά τ ή γ ν ώ μ η

287



σ ο υ , π ο ύ μ π ο ρ ο ύ ν ν ά σ π ρ ώ ξ ο υ ν μ ι ά κ ο π έ λ α ν ά κ α θ ί σ ε ι σ ’ ε ν α

δ ρ ό μ ο μ έ σ α σ τ ή ν ύ χ τ α γ ι ά ν ά σ υ ν θ λ ί β ε ι ;

— Δ έ ν ξ έ ρ ω τ ίπ ο τ α , ε ί π α . Σ τ ο ι χ η μ α τ ίζ ω ό μ ω ς ό τ ι θ ά ή τ α ν

κ ά π ο ι ο ς γ ε λ ο ί ο ς λ ό γ ο ς . Ή μ ά λ λ ο ν ε ν α ς λ ό γ ο ς π ο ύ , ά π έ ξ ω , θ ά

μ ά ς φ α ι ν ό τ α ν γ ε λ ο ί ο ς κ α ί ά π ο λ ύ τ ω ς π α ρ ά λ ο γ ο ς .

— Γ ια τ ί;» ρ ώ τ η σ ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς .

Σ ή κ ω σ α τ ο ύ ς ώ μ ο υ ς : «Δ έ ν μ π ο ρ ώ ν ά φ α ν τ α σ τ ώ κ α ν έ ν α μ ε ί ζ ο

ν α λ ό γ ο , ό π ω ς π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς χ ά ρ ι ν μ ία α ν ία τ η α ρ ρ ώ σ τ ια ή τ ό

θ ά ν α τ ο κ ά π ο ι ο υ α γ α π η μ έ ν ο υ , γ ιά μ ιά τ ό σ ο τ ρ ο μ α κ τ ικ ή α ύ τ ο κ τ ο

ν ία . Σ έ π α ρ ό μ ο ι α π ε ρ ί π τ ω σ η , κ α ν ε ί ς δ έ ν θ ά δ ι ά λ ε γ ε α ύ τ ό τ ό

φ ρ ι κ τ ό τ έ λ ο ς , π ο ύ θ ά π α ρ έ σ υ ρ ε σ τ ό θ ά ν α τ ο ά λ λ α π ρ ό σ ω π α ! ό ν ο ε ν α ς λ ό γ ο ς χ ω ρ ί ς λ ό γ ο μ π ο ρ ε ΐ ν ά ο δ η γ ή σ ε ι σ ’ α ύ τ ή τ ή ν

π α ρ ά λ ο γ η φ ρ ί κ η . Σ έ ό λ ε ς τ ίς γ λ ώ σ σ ε ς π ο ύ π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι ά π ό τ ή ν

λ α τ ι ν ι κ ή , ό ο ρ θ ό ς λ ό γ ο ς (ratio, raison, reason, ragione) έ χ ε ι δ ύ ο

έ ν ν ο ι ε ς : π ρ ο τ ο ύ π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ε ι τ ή ν α ιτ ία , π ρ ο σ δ ι ο ρ ί ζ ε ι τ ή σ υ λ λ ο -

γ ισ τ ικ ή ικ α ν ό τ η τ α . Ε π ί σ η ς , ό ο ρ θ ό ς λ ό γ ο ς ώ ς α ιτ ία σ υ λ λ α μ β ά

ν ε τ α ι π ά ν τ ο τ ε ώ ς ο ρ θ ο λ ο γ ι κ ή . "Ε ν α ς λ ό γ ο ς τ ο ϋ ο π ο ί ο υ ό ο ρ θ ο λ ο -

γ ι σ μ ό ς δ έ ν ε ί ν α ι ε μ φ α ν ή ς μ ο ι ά ζ ε ι ά ν ίκ α ν ο ς ν ά π ρ ο κ α λ έ σ ε ι ε ν α α ι τ ια κ ό ά π ο τ έ λ ε σ μ α . Τ ώ ρ α , γ ε ρ μ α ν ικ ά , ό λ ό γ ο ς ώ ς α ι τ ία ο ν ο μ ά -

ζ ε τ α ι Grund, λ έ ξ η π ο ύ δ έ ν έ χ ε ι τ ί π ο τ α ν ά κ ά ν ε ι μ έ τ ή λ α τ ι ν ι κ ή

ratio κ α ί π ο ύ π ρ ώ τ α π ρ ο σ δ ι ο ρ ί ζ ε ι τ ό έ δ α φ ο ς , έ π ε ιτ α έ ν α θ ε μ έ λ ι ο .

Ά π ό τ ή ν ά π ο ψ η τ ή ς λ α τ ιν ικ ή ς ratio, ή σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά τ ή ς κ ο π έ -

λ α ς π ο ύ ε ίν α ι κ α θ ι σ μ έ ν η σ τ ό δ ρ ό μ ο , μ ο ι ά ζ ε ι π α ρ ά λ ο γ η , ύ π ε ρ β ο -

λ ι κ ή , χ ω ρ ί ς λ ό γ ο , ε ν τ ο ύ τ ο ι ς έ χ ε ι τ ό λ ό γ ο τ η ς , δ η λ α δ ή τ ό θ ε μ έ λ ιό

τ η ς , τ ό Grund τ η ς . Σ τ ά κ α τ ά β α θ α τ ο ϋ κ α ,θ ε ν ό ς μ α ς ε ίν α ι ε γ γ ε -γ ρ α μ μ έ ν ο έ ν α Grund π ο ύ ε ίν α ι ή δ ι α ρ κ ή ς α ιτ ία τ ώ ν π ρ ά ξ ε ώ ν μ α ς ,

π ο ύ ε ί ν α ι τ ό έ δ α φ ο ς π ά ν ω σ τ ό ό π ο ι ο α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι τ ό π ε π ρ ω μ έ ν ο

μ α ς . Π ρ ο σ π α θ ώ ν ά σ υ λ λ ά β ω σ έ κ α θ έ ν α ά π ό τ ά π ρ ό σ ω π ά μ ο υ τ ό

Grund τ ο υ κ α ί ε ί μ α ι ό λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο π ε π ε ισ μ έ ν ο ς ό τ ι έ χ ε ι

τ ό ν χ α ρ α κ τ ή ρ α μ ε τ α φ ο ρ ά ς .

— Ή ιδ έ α σ ο υ μ ο ϋ δ ια φ ε ύ γ ε ι, ε ί π ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς .

— Κ ρ ίμ α , ε ίν α ι ή π ι ό σ η μ α ν τ ι κ ή ιδ έ α π ο ύ μ ο ϋ ή ρ θ ε π ο τ έ σ τ ό ν ο ϋ » .

Τ ή σ τ ιγ μ ή ε κ ε ίν η έ φ τ α σ ε τ ό γ κ α ρ σ ό ν ι , φ έ ρ ν ο ν τ α ς τ ά π ι ά τ α

288



μ α ς μ έ τ ή ν π ά π ια . Τ ό κ α π ν ισ τ ό ή τ α ν θ ε σ π έ σ ι ο κ α ί μ ά ς έ κ α ν ε ν ά

ξ ε χ ά σ ο υ μ ε τ ε λ ε ίω ς α ύ τ ά π ο ύ μ ό λ ι ς ε ί χ α μ ε π ε ι .

Τ ό ε π ό μ ε ν ο λ ε π τ ό , ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς έ σ π α σ ε τ ή σ ιω π ή : «Τ ί

α κ ρ ι β ώ ς γ ρ ά φ ε ις ;

— Δ έ ν ε ί ν α ι π ρ ό ς δ ι ή γ η σ η .

— Κ ρ ί μ α .

— Γ ια τ ί κ ρ ίμ α ; Ε ί ν α ι τ ύ χ η . Σ τ ίς μ έ ρ ε ς μ α ς , ρ ί χ ν ο ν τ α ι π ά ν ω σ έ

κ α θ ε τ ί τ ό ό π ο ι ο έ γ ιν ε δ υ ν α τ ό ν ά γ ρ α φ ε ί γ ιά ν ά τ ό μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ο υ ν

σ έ τ α ι ν ία , σ έ τ η λ ε ο π τ ικ ή ι σ τ ο ρ ί α ή σ έ κ ι ν ο ύ μ ε ν α σ χ έ δ ι α . Κ α θ ώ ς

τ ό ο ύ σ ι ώ δ ε ς σ τ ό μ υ θ ισ τ ό ρ η μ ά μ ο υ ε ίν α ι α ύ τ ό π ο ύ δ έ ν μ π ο ρ ε ϊ ς ν ά

π ε ι ς π α ρ ά μ ό ν ο μ ’ έ ν α μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α , σ έ κ ά θ ε π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή δ έ ν

μ έ ν ε ι π α ρ ά τ ό μ ή ο ύ σ ιώ δ ε ς . 'Ο π ο ι ο σ δ ή π ο τ ε ε ί ν α ι ά κ ό μ α ά ρ κ ε τ ά

τ ρ ε λ ό ς γ ι ά ν ά γ ρ ά φ ε ι σ ή μ ε ρ α μ υ θ ι σ τ ο ρ ή μ α τ α , π ρ έ π ε ι, ά ν θ έ λ ε ι ν ά

τ ά π ρ ο σ τ α τ έ ψ ε ι , ν ά τ ά γ ρ ά φ ε ι μ έ τ έ τ ο ιο τ ρ ό π ο π ο ύ ν ά μ ή ν

μ π ο ρ ο ύ ν ν ά τ ά π ρ ο σ α ρ μ ό σ ο υ ν , μ ’ ά λ λ α λ ό γ ι α ν ά μ ή ν μ π ο ρ ο ύ ν ν ά

τ ά δ ι η γ η θ ο ϋ ν ».

Δ έ ν ή τ α ν α ύ τ ή ς τ ή ς γ ν ώ μ η ς : « π ο ρ ώ ν ά σ ο ϋ δ ι η γ η θ ώ μ έ τ ή

μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η τ ο ύ ς Τ ρ ε ις Σ ω μ α τ ο φ ύ λ α κ ε ς τ ο ϋ Α λ ε -

ξ ά ν δ ρ ο υ Δ ο υ μ ά , δ π ο τ ε θ έ λ ε ι ς , ά π ό τ ή ν ά ρ χ ή ω ς τ ό τ έ λ ο ς !

— Ε ίμ α ι σ ά ν κ ι ε σ έ ν α , ά γ α π ώ τ ό ν Α λ έ ξ α ν δ ρ ο Δ ο υ μ ά , ε ίπ α .

’Ε ν τ ο ύ τ ο ις , λ υ π ά μ α ι π ο ύ σ χ ε δ ό ν ό λ α τ ά μ υ θ ι σ τ ο ρ ή μ α τ α π ο ύ

ε ί ν α ι γ ρ α μ μ έ ν α ώ ς σ ή μ ε ρ α , ύ π α κ ο ύ ο υ ν π ά ρ α π ο λ ύ σ τ ό ν κ α ν ό ν α

τ ή ς ε ν ό τ η τ α ς τ ή ς δ ρ ά σ η ς . Θ έ λ ω ν ά π ώ ό τ ι ε ί ν α ι θ ε μ ε λ ιω μ έ ν α ό λ α

σ έ ε ν α κ α ί μ ο ν α δ ι κ ό α ίτ ια κ ό ε ι ρ μ ό π ρ ά ξ ε ω ν κ α ί γ ε γ ο ν ό τ ω ν . Τ ά

μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ α α ύ τ ά μ ο ι ά ζ ο υ ν μ έ δ ρ ό μ ο σ τ ε ν ό , κ α τ ά μ ή κ ο ς τ ο ϋ ο π ο ί ο υ κ α τ α δ ιώ κ ε ι κ α ν ε ίς τ ά π ρ ό σ ω π α μ έ τ ό μ α σ τ ίγ ιο . ' Η

δ ρ α μ α τ ικ ή έ ν τ α σ η ε ί ν α ι ή ά λ η θ ι ν ή κ α τ ά ρ α τ ο ϋ μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ ο ς

γ ια τ ί μ ε τ α μ ο ρ φ ώ ν ε ι τ ά π ά ν τ α , ά κ ό μ α κ α ί τ ίς ώ ρ α ι ό τ ε ρ ε ς σ ε λ ί δ ε ς ,

ά κ ό μ α κ α ί τ ίς π ι ό ε κ π λ η κ τ ικ έ ς σ κ η ν έ ς κ α ί π α ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς , σ έ έ ν α

ά π λ ό σ τ α θ μ ό π ο ύ ο δ η γ ε ί σ τ ή ν τ ε λ ικ ή έ κ β α σ η , ό π ο υ σ υ ν ο ψ ί ζ ε τ α ι

τ ό ν ό η μ α ό λ ω ν ό σ ω ν π ρ ο η γ ή θ η κ α ν . Κ α θ ώ ς τ ό κ α τ α β ρ ο χ θ ίζ ε ι ή

φ ω τ ιά τ ή ς ίδ ι α ς τ ή ς έ ν τ α σ ή ς τ ο υ , τ ό μ υ θ ι σ τ ό ρ η μ α κ α τ α ν α λ ώ ν ε τ α ι σ ά ν δ ε μ ά τ ι ά π ό ά χ υ ρ α .

— Ά κ ο ύ γ ο ν τ ά ς σ ε , ε ί π ε δ ε ιλ ά ό κ α θ η γ η τ ή ς Ά β ε ν ά ρ ι ο ς ,

φ ο β ά μ α ι μ ή π ω ς τ ό μ υ θ ι σ τ ό ρ η μ ά σ ο υ ε ί ν α ι ά ν ι α ρ ό .

19 289



— Π ρ έ π ε ι λ ο ι π ό ν ν ά β ρ ί σ κ ο υ μ ε α ν ια ρ ό κ α θ ε τ ί π ο ύ δ έ ν ε ίν α ι

φ ρ ε ν ιτ ιώ δ η ς δ ρ ό μ ο ς π ρ ό ς τ ή ν τ ε λ ι κ ή έ κ β α σ η ; "Ο τ α ν γ ε ύ ε σ α ι

α ύ τ ό τ ό ε ξ α ί σ ι ο π ό δ ι π ά π ι α ς , ν ιώ θ ε ις α ν ία ; Β ι ά ζ ε σ α ι ν ά φ τ ά σ ε ις

σ τ ό τ έ λ ο ς ; ’ Α ν τ ίθ ε τ α , θ έ λ ε ις ν ά μ π α ί ν ε ι μ έ σ α σ ο υ ή π ά π ι α ό σ ο

π ι ό α ρ γ ά γ ί ν ε τ α ι κ α ί ή γ ε ύ σ η ν ά δ ι α ιω ν ίζ ε τ α ι. Τ ό μ υ θ ι σ τ ό ρ η μ α

δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ ν ά μ ο ι ά ζ ε ι μ έ π ο δ η λ α τ ο δ ρ ο μ ία , ά λ λ ά μ ’ ε ν α σ υ μ π ό σ ι ο

ό π ο υ σ ε ρ β ί ρ ο ν τ α ι π ο λ λ ά π ι ά τ α . Π ε ρ ι μ έ ν ω μ έ ά ν υ π ο μ ο ν η σ ί α τ ό

έ κ τ ο μ έ ρ ο ς . "Ε ν α κ α ι ν ο ύ ρ γ ιο π ρ ό σ ω π ο θ ά ξ ε π η δ ή σ ε ι σ τ ό μ υ θ ι -

σ τ ό ρ η μ ά μ ο υ . Κ α ί σ τ ό τ έ λ ο ς α ύ τ ο ϋ τ ο ϋ έ κ τ ο υ μ έ ρ ο υ ς , θ ά φ ύ γ ε ι

ό π ω ς ε ί χ ε έ ρ θ ε ι, χ ω ρ ίς ν ’ ά φ ή σ ε ι ί χ ν η . Δ έ ν ε ίν α ι α ι τ ία κ α ν ε ν ό ς

π ρ ά γ μ α τ ο ς κ α ί δ έ ν π α ρ ά γ ε ι κ α ν έ ν α ά π ο τ έ λ ε σ μ α . Ε ίν α ι ά κ ρ ι β ώ ς α ύ τ ό π ο ύ μ ο ϋ ά ρ έ σ ε ι . Θ ά ε ί ν α ι έ ν α μ υ θ ι σ τ ό ρ η μ α μ έ σ α σ τ ό

μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α , κ α ί ή π ι ό θ λ ι β ε ρ ή ε ρ ω τ ικ ή ι σ τ ο ρ ία π ο ύ θ ά έ χ ω

π ο τ έ γ ρ ά ψ ε ι . 5Α κ ό μ α κ ι ε σ έ ν α , θ ά σ ο ϋ φ έ ρ ε ι θ λ ίψ η ».

Ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς κ ρ ά τ η σ ε μ ι ά ά μ ή χ α ν η σ ι ω π ή , έ π ε ιτ α μ έ ρ ώ τ η -

σ ε * ε ύ γ ε ν ικ ά : «Κ α ί π ο ι ό ς θ ά ε ίν α ι ό τ ί τ λ ο ς τ ο ϋ μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ ο ς

σ ο υ ;»

— Ή ά β ά σ τ α χ τ η ε λ α φ ρ ό τ η τ α τ ο ϋ ε ί ν α ι .— ά α ύ τ ό ς ό τ ίτ λ ο ς ύ π ά ρ χ ε ι ή δ η .

— Ν α ί , ε ίν α ι δ ι κ ό ς μ ο υ ! "Ο μ ω ς , τ ή ν ε π ο χ ή ε κ ε ίν η ε ί χ α κ ά ν ε ι

λ ά θ ο ς σ τ ό ν τ ίτ λ ο . Έ π ρ ε π ε ν ά ά ν ή κ ε ι σ τ ό μ υ θ ι σ τ ό ρ η μ α π ο ύ

γ ρ ά φ ω τ ώ ρ α ».

ε ίν α μ ε σ ι ω π η λ ο ί , μ έ τ ή ν π ρ ο σ ο χ ή μ α ς μ ό ν ο σ τ ή γ ε ύ σ η τ ο ϋ

κ ρ α σ ι ο ϋ κ α ί τ ή ς π ά π ια ς .

α σ ώ ν τ α ς , ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς δ ή λ ω σ ε : «Κ α τ ά τ ή γ ν ώ μ η μ ο υ , δ ο υ λ ε ύ ε ις π ά ρ α π ο λ ύ . Θ ά έ π ρ ε π ε ν ά φ ρ ο ν τ ί σ ε ις τ ή ν ύ γ ε ί α σ ο υ ».

’Ή ξ ε ρ α κ α λ ά π ο ϋ ή θ ε λ ε ν ά κ α τ α λ ή ξ ε ι ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς , ά λ λ ά

έ κ α ν α τ ό ν ά δ ι ά φ ο ρ ο κ α ί γ ε ύ θ η κ α τ ό κ ρ α σ ί μ ο υ σ τ ή σ ι ω π ή .



10

M e t a Α Π Ο μ ιά μ α κ ρ ιά σ τ ιγ μ ή , ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς έ π α ν έ λ α β ε : «Π ι-

σ τ ε ύ ω ό τ ι δ ο υ λ ε ύ ε ις π ά ρ α π ο λ ύ . Θ ά ε π ρ ε π ε ν ά φ ρ ο ν τ ί σ ε ι ς τ ή ν

ύ γ ε ία σ ο υ ».

— Τ ή ν φ ρ ο ν τ ί ζ ω , α π ά ν τ η σ α . Π η γ α ί ν ω τ α κ τ ικ ά ν ά κ ά ν ω β ά ρ η

κ α ί μ ο ν ό ζ υ γ ο .

— Ε ίν α ι ε π ι κ ί ν δ υ ν ο . Κ ι ν δ υ ν ε ύ ε ι ς ά π ό κ α ρ δ ια κ ή π ρ ο σ β ο λ ή .

— Α κ ρ ι β ώ ς α ύ τ ό φ ο β ά μ α ι , ε ί π ε , κ α ί θ υ μ ή θ η κ α τ ό ν Ρ ό μ π ε ρ τ

ο ύ ζ ιλ .

— Τ ρ έ ξ ι μ ο π ρ έ π ε ι ν ά κ ά ν ε ις . Ν υ χ τ ε ρ ι ν ό τ ρ έ ξ ιμ ο . Θ ά σ ο ϋ

δ ε ίξ ω κ ά τ ι», ε ί π ε μ έ ΰ φ ο ς μ υ σ τ η ρ ιώ δ ε ς ξ ε κ ο υ μ π ώ ν ο ν τ α ς τ ό

σ α κ ά κ ι τ ο υ . Σ τ ε ρ ε ω μ έ ν ο γ ύ ρ ω σ τ ό σ τ ή θ ο ς τ ο υ κ α ί τ ή ν ε ν τ υ π ω -

σ ι α κ ή τ ο υ κ ο ι λ ά ρ α , ε ίδ α ε ν α π ε ρ ί ε ρ γ ο σ ύ σ τ η μ α π ο ύ θ ύ μ ιζ ε ά μ υ δ ρ ά χ ά μ ο υ ρ α ά λ ο γ ο υ . Κ ά τ ω δ ε ξ ι ά , ή ζ ώ ν η ε ίχ ε ε ν α λ ο υ ρ ί ά π ό

ό π ο υ κ ρ ε μ ό τ α ν ά π ε ι λ η τ ικ ό ε ν α μ ε γ ά λ ο κ ο υ ζ ι ν ο μ ά χ α ι ρ ο .

Τ ο ϋ έ δ ω σ α σ υ γ χ α ρ η τ ή ρ ι α γ ι ά τ ή ν ε ξ ά ρ τ υ σ ή τ ο υ , ά λ λ ά γ ι ά ν ά

σ τ ρ έ ψ ω τ ή σ υ ζ ή τ η σ η ά π ό ε ν α θ έ μ α π ο ύ γ ν ώ ρ ι ζ α π ά ρ α π ο λ ύ κ α λ ά ,

τ ή ν π ρ ο σ α ν α τ ό λ ισ α π ρ ό ς τ ό μ ό ν ο π ρ ά γ μ α π ο ύ μ ο ϋ ε ί χ ε κ α ρ φ ω θ ε ί

σ τ ό μ υ α λ ό κ α ί γ ιά τ ό ό π ο ι ο ε ίχ α τ ή ν π ε ρ ι έ ρ γ ε ι α ν ά μ ά θ ω κ ά τ ι

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο : «"Ο τ α ν σ υ ν ά ν τ η σ ε ς τ ή Λ ώ ρ α σ τ ό δ ιά δ ρ ο μ ο τ ο ϋ μ ε τ ρ ό , σ έ ά ν α γ ν ώ ρ ι σ ε κ α ί τ ή ν ά ν α γ ν ώ ρ ι σ ε ς .

— Ν α ί, είπε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς .

— Θ ά ή θ ε λ α ν ά ξ έ ρ ω π ώ ς γ ν ω ρ ι σ τ ή κ α τ ε .

— Έ ν δ ι α φ έ ρ ε σ α ι γ ι ά ά ν ο η σ ί ε ς κ α ί τ ά σ ο β α ρ ά π ρ ά γ μ α τ α τ ά

β α ρ ι έ σ α ι , ε ί π ε μ έ υ φ ο ς α ρ κ ε τ ά ά π ο γ ο η τ ε υ μ έ ν ο , ξ α ν α κ ο υ μ π ο α ν ο

ντας τ ό σακάκι του. ο ι ά ζ ε ι ς μ έ γ ρ ι ά θ υ ρ ω ρ ό ».

Σ ή κ ω σ α τούς ώ μ ο υ ς .Εξακολούθησε: «"Ο λα αύτά δέν είναι πολύ ενδιαφέροντα.

Προτού τοϋ έ π ιδ ώ σ ω τό δ ίπ λ ω μ ά του τοϋ σκέτου γάιδαροι), ε ί χ α ν

κολλήσει τή φ ω τογραφ ία του στούς δρόμους. Θέλοντας νά τόν

tm



δ ώ μ έ σ ά ρ κ α κ α ί ο σ τ ά , π ή γ α ν ά τ ό ν π ε ρ ι μ έ ν ω σ τ ό ν π ρ ο θ ά λ α μ ο ,

σ τ ή ν έ δ ρ α τ ο ϋ ρ α δ ι ο φ ώ ν ο υ . "Ο τ α ν β γ ή κ ε ά π ό τ ό ν ά ν ε λ κ υ σ τ ή ρ α ,

μ ι ά γ υ ν α ί κ α έ τ ρ ε ξ ε π ρ ό ς α ύ τ ό ν κ α ί τ ό ν φ ί λ η σ ε . ’Έ π ε ιτ α , μ ο ϋ

σ υ ν έ β η ν ά τ ο ύ ς ά κ ο λ ο υ θ ή σ ω , κ α ί τ ό β λ έ μ μ α μ ο υ δ ια σ τ α υ ρ ώ θ η κ ε

μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς μ έ ε κ ε ίν ο τ ή ς γ υ ν α ί κ α ς , έ τ σ ι π ο ύ ή φ ά τ σ α μ ο υ π ρ έ π ε ι ν ά τ ή ς φ ά ν η κ ε ο ι κ ε ί α , ε ν ώ δ έ ν ή ξ ε ρ ε κ ά ν π ο ι ο ς ή μ ο υ ν .

— Σ ο ϋ ά ρ ε σ ε ;»

' Ο Ά β ε ν ά ρ ι ο ς χ α μ ή λ ω σ ε τ ή φ ω ν ή : «Π ρ έ π ε ι ν ά σ ο ϋ ο μ ο λ ο γ ή -

σ ω ό τ ι, χ ω ρ ίς τ ό ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν μ ο υ γ Γ α ύ τ ή ν , π ο τ έ δ έ ν θ ά μ π ο ρ ο ύ -

σ α ν ά π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή σ ω τ ό σ χ έ δ ι ό μ ο υ γ ιά τ ό δ ίπ λ ω μ α . ’Έ χ ω

χ ι λ ι ά δ ε ς σ χ έ δ ι α α ύ τ ο ϋ τ ο ϋ ε ίδ ο υ ς , τ ά ό π ο ι α σ υ ν ή θ ω ς μ έ ν ο υ ν σ τ ή ν

κ α τ ά σ τ α σ η τ ο ϋ ο ν ε ί ρ ο υ .— Ν α ί, ξ έ ρ ω , σ υ μ φ ώ ν η σ α .

—"Ο τ α ν ό μ ω ς έ ν α ς ά ν τ ρ α ς έ ν δ ι α φ έ ρ ε τ α ι γ ιά μ ι ά γ υ ν α ί κ α ,

κ ά ν ε ι ό ,τ ι μ π ο ρ ε ϊ γ ι ά ν ά έ ρ θ ε ι , τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν ε μ μ έ σ ω ς , σ έ ε π α φ ή

μ α ζ ί τ η ς , γ ιά ν ά ά γ γ ί ξ ε ι ά π ό μ α κ ρ ι ά τ ό ν κ ό σ μ ο τ η ς κ α ί ν ά τ ό ν

θ έ σ ε ι σ έ κ ί ν η σ η .

— έ λ ί γ α λ ό γ ι α , ά ν ό π ε ρ ν ά ρ έ γ ι ν ε σ κ έ τ ο ς γ ά ι δ α ρ ο ς , ε ίν α ι

ε π ε ιδ ή σ ο ϋ ά ρ ε σ ε ή Δ ώ ρ α .— π ο ρ ε ΐ κ α ί ν ά μ ή ν έ χ ε ις ά δ ι κ ο », ε ί π ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς μ έ

ύ φ ο ς σ κ ε π τ ι κ ό κ α ί π ρ ό σ θ ε σ ε . «'Υ π ά ρ χ ε ι κ ά τ ι σ ’ α ύ τ ή τ ή γ υ ν α ί -

κ α π ο ύ τ ή ν κ ά ν ε ι π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ έ ν ο θ ύ μ α . ’Ι δ ο ύ ά κ ρ ι β ώ ς τ ί ε ί ν α ι

α ύ τ ό π ο ύ μ έ τ ρ α β ο ύ σ ε σ ’ ε κ ε ί ν η . "Ο τ α ν τ ή ν ε ίδ α σ τ ή ν ά γ κ α λ ι ά

δ υ ό μ ε θ υ σ μ έ ν ω ν κ α ί β ρ ω μ ε ρ ώ ν κ λ ο σ ά ρ , ε ν θ ο υ σ ι ά σ τ η κ α ! Τ ί

ά ξ έ χ α σ τ η σ τ ιγ μ ή !

— *Ω ρ α ία , ω ς έ δ ώ τ ή ν ξ έ ρ ω τ ή ν ι σ τ ο ρ ί α σ ο υ . Θ ά ή θ ε λ α ό μ ω ς ν ά ξ έ ρ ω τ ί έ γ ιν ε μ ε τ ά .

—’Έ χ ε ι κ ά τ ι ο π ί σ θ ι α έ ν τ ε λ ώ ς ά π ί θ α ν α , σ υ ν έ χ ι σ ε ό Ά β ε ν ά -

ρ ι ο ς χ ω ρ ί ς ν ά ν ο ι α σ τ ε ί γ ιά τ ή ν ε ρ ώ τ η σ ή μ ο υ . Π ρ έ π ε ι ν ά τ ή ς τ ά

τ σ ι μ π ο ύ σ α ν ο ί σ υ μ μ α θ η τ έ ς τ η ς ό τ α ν π ή γ α ι ν ε σ τ ό σ χ ο λ ε ίο .

Φ α ν τ ά ζ ο μ α ι ό τ ι κ ά θ ε φ ο ρ ά θ ά π ά τ α γ ε μ ι ά τ σ ι ρ ι χ τ ή κ ρ α υ γ ή μ έ τ ή

φ ω ν ή τ η ς τ ή ν σ ο π ρ ά ν ο . Α ύ τ έ ς ο ί κ ρ α υ γ έ ς ή σ α ν έ ν α ύ π έ ρ ο χ ο

π ρ ο α ν ά κ ρ ο υ σ μ α τ ώ ν μ ε λ λ ο ν τ ι κ ώ ν τ η ς ά π ο λ α ύ σ ε ω ν .— Ν α ί, ά ς μ ι λ ή σ ο υ μ ε γ Γ α ύ τ ό . Δ ι η γ ή σ ο υ μ ο υ ό λ α ό σ α έ γ ιν α ν

ό τ α ν τ ή ν έ σ υ ρ ε ς έ ξ ω ά π ό τ ό μ ε τ ρ ό σ ά ν θ ε ό π ε μ π τ ο ς σ ω τ ή ρ α ς .

292



Ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς έ κ α ν ε ό τ ι δ έ ν ά κ ο υ σ ε τ ίπ ο τ α . «Σ τ ά μ ά τ ια ε ν ό ς

έ κ λ ε κ τ ι κ ι σ τ ή , σ υ ν έ χ ι σ ε , τ ά ό π ί σ θ ι ά τ η ς π ρ έ π ε ι ν ά φ α ί ν ο ν τ α ι

π ο λ ύ ο γ κ ώ δ η κ α ί λ ί γ ο χ α μ η λ ά , π ρ ά γ μ α π ο ύ ε ί ν α ι ά κ ό μ α π ιό

ε ν ο χ λ η τ ι κ ό κ α θ ώ ς ή ψ υ χ ή τ η ς θ έ λ ε ι ν ά π ε τ ά ξ ε ι π ρ ό ς τ ά ύ ψ η . Σ ’ α ύ τ ή τ ή ν ά ν τ ίθ ε σ η ό μ ω ς σ υ μ π υ κ ν ώ ν ε τ α ι γ ιά μ έ ν α ό λ η ή ά ν θ ρ ώ π ι

ν η μ ο ί ρ α : τ ό κ ε φ ά λ ι ε ίν α ι γ ε μ ά τ ο ό ν ε ιρ α , κ α ί τ ά ο π ί σ θ ι α , σ ά ν

ά γ κ υ ρ α , μ ά ς σ υ γ κ ρ α τ ο ϋ ν σ τ ό έ δ α φ ο ς ».

Τ ά τ ε λ ε υ τ α ί α λ ό γ ι α τ ο ϋ Ά β ε ν ά ρ ι ο υ ε ί χ α ν , μ ό ν ο ό Θ ε ό ς ξ έ ρ ε ι

γ ια τ ί, έ ν α ν τ ό ν ο μ ε λ α γ χ ο λ ι κ ό , ίσ ω ς ε π ε ιδ ή τ ά π ιά τ α μ α ς ή σ α ν

ά δ ε ια κ α ί δ έ ν έ μ ε ν α ν π ι ά ί χ ν η π ά π ια ς . Κ α ί π ά λ ι , τ ό γ κ α ρ σ ό ν ι

έ σ κ υ β ε γ ιά ν ά κ α θ α ρ ί σ ε ι τ ό τ ρ α π έ ζ ι. 'Ο Ά β ε ν ά ρ ι ο ς σ ή κ ω σ ε τ ό κ ε φ ά λ ι π ρ ό ς α ύ τ ό ν : «’Έ χ ε τ ε έ ν α κ ο μ μ ά τ ι χ α ρ τ ί;»

Τ ό γ κ α ρ σ ό ν ι τ ο ϋ έ τ ε ι ν ε έ ν α ά π ό κ ο μ μ α τ α μ ε ίο υ , ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς

έ β γ α λ ε τ ό σ τ υ λ ό τ ο υ κ α ί γ ά ρ α ξ ε α ύ τ ό τ ό σ χ έ δ ι ο :

’Έ π ε ιτ α ε ίπ ε : «Ν ά ή Λ ώ ρ α : τ ό κ ε φ ά λ ι τ η ς , γ ε μ ά τ ο ό ν ε ι ρ α ,

κ ο ι τ ά ζ ε ι π ρ ό ς τ ό ν ο ύ ρ α ν ό . Ά λ λ ά τ ό σ ώ μ α τ η ς έ λ κ ε τ α ι π ρ ό ς τ ή

γ ή : τ ά ο π ί σ θ ι α κ α ί τ ά σ τ ή θ η , κ ι α ύ τ ά ε π ί σ η ς ά ρ κ ε τ ά β α ρ ι ά ,

κ ο ι τ ά ζ ο υ ν π ρ ό ς τ ά κ ά τ ω ».«Ε ίν α ι π α ρ ά ξ ε ν ο », ε ίπ α , κ α ί χ ά ρ α ξ α έ ν α σ χ έ δ ι ο δ ίπ λ α σ τ ό

δ ικ ό τ ο υ *

293



«Π ο ι ό ς ε ί ν α ι; ρ ώ τ η σ ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς .

—Ή α δ ε λ φ ή τ η ς , ή Ά ν ι έ ς : σ ’ ε κ ε ί ν η , τ ό σ ώ μ α α ν ε β α ί ν ε ι

σ ά ν φ λ ό γ α . Ά λ λ ά τ ό κ ε φ ά λ ι μ έ ν ε ι π ά ν τ ο τ ε ε λ α φ ρ ά χ α μ η λ ω μ έ ν ο :

έ ν α κ ε φ ά λ ι σ κ ε π τ ι κ ό π ο ύ κ ο ι τ ά ζ ε ι τ ή γ η .— Π ρ ο τ ι μ ώ τ ή Λ ώ ρ α », ε ί π ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς μ έ σ τ α θ ε ρ ή φ ω ν ή ,

έ π ε ι τ α π ρ ό σ θ ε σ ε : «Α ύ τ ό ό μ ω ς π ο ύ π ρ ο τ ιμ ώ ά π ό ό λ α ε ί ν α ι ο ί

ν υ χ τ ε ρ ι ν ο ί μ ο υ δ ρ ό μ ο ι . Σ ο ϋ ά ρ έ σ ε ι ή ε κ κ λ η σ ί α τ ο ϋ Σ α ί ν Ζ ε ρ μ α ί ν

ν τ έ Π ρ έ ;»

Έ ν ε υ σ α ν α ί.

«Κ α ί ό μ ω ς δ έ ν τ ή ν έ χ ε ι ς π ο τ έ π ρ α γ μ α τ ικ ά δ ε ι.

— Δ έ ν σ έ π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ , ε ί π α .— ’Ε δ ώ κ α ί λ ί γ ο κ α ι ρ ό , κ α τ έ β α ι ν α τ ή ν ο δ ό Ρ έ ν π ρ ό ς τ ή ν

κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ ή ς λ ε ω φ ό ρ ο υ , μ ε τ ρ ώ ν τ α ς π ό σ ε ς φ ο ρ έ ς ε ί χ α τ ό ν

κ α ιρ ό ν ά σ η κ ώ σ ω τ ά μ ά τ ια π ρ ό ς τ ό Σ α ί ν Ζ ε ρ μ α ί ν χ ω ρ ί ς ν ά μ έ

σ π ρ ώ ξ ε ι έ ν α ς π ο λ ύ β ι α σ τ ικ ό ς δ ια β ά τ η ς ή ν ά μ έ ά ν α π ο δ ο γ υ ρ ί σ ε ι

έ ν α α ύ τ ο κ ί ν η τ ο . Έ φ θ α σ α σ ’ έ ν α σ ύ ν ο λ ο ε π τ ά β λ ε μ μ ά τ ω ν , π ο ύ

μ ο ϋ κ ό σ τ ισ α ν μ ι ά μ ε λ α ν ιά σ τ ό ά ρ ι σ τ ε ρ ό μ π ρ ά τ σ ο , ε π ε ι δ ή έ ν α ς

ά ν υ π ό μ ο ν ο ς ν έ ο ς μ ο ϋ έ δ ω σ ε μ ιά ά γ κ ω ν ι ά . ιά ό γ δ ο η ε ύ κ α ι ρ ί α

μ ο ϋ δ ό θ η κ ε ό τ α ν κ α ρ φ ώ θ η κ α , μ έ τ ό κ ε φ ά λ ι ψ η λ ά , ά κ ρ ι β ώ ς

μ π ρ ο σ τ ά σ τ ή ν ε ί σ ο δ ο τ ή ς ε κ κ λ η σ ί α ς . Ά λ λ ά δ έ ν μ π ο ρ ο ϋ σ α ν ά δ ώ

π α ρ ά τ ή ν π ρ ό σ ο ψ η , σ έ μ ι ά π ρ ο ο π τ ικ ή ά ν τ ικ α τ ά δ υ σ η ς π ο λ ύ

π α ρ α μ ο ρ φ ω τ ι κ ή . Ά π ό α ύ τ ά τ ά φ ε υ γ α λ έ α ή π α ρ α μ ο ρ φ ω μ έ ν α

β λ έ μ μ α τ α , έ μ ε ι ν ε σ τ ή μ ν ή μ η μ ο υ έ ν α κ α τ ά π ρ ο σ έ γ γ ισ η σ η μ ε ί ο ,

π ο ύ μ ο ι ά ζ ε ι τ ό σ ο λ ί γ ο μ έ τ ή ν έ κ κ λ η σ ί α ό σ ο κ α ί ή Λ ώ ρ α μ έ τ ό

μ ι κ ρ ό μ ο υ σ κ ί τ σ ο , τ ό φ τ ια γ μ έ ν ο ά π ό δ ύ ο β έ λ η . Ή έ κ κ λ η σ ί α τ ο ϋ

Σ α ίν Ζ ε ρ μ α ί ν ε ξ α φ α ν ίσ τ η κ ε , κ α ί ό λ ε ς ο ί έ κ κ λ η σ ί ε ς ό λ ω ν τ ώ ν

π ό λ ε ω ν έ ξ α φ α ν ί σ τ η κ α ν , σ ά ν τ ή σ ε λ ή ν η ό τ α ν έ χ ε ι έ κ λ ε ι ψ η .

Κ α τ α κ λ ύ ζ ο ν τ α ς τ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς , τ ά α ύ τ ο κ ί ν η τ α σ υ ρ ρ ί κ ν ω σ α ν τ ά

π ε ζ ο δ ρ ό μ ι α ό π ο υ σ τ ρ ι μ ώ χ ν ο ν τ α ι ο ί δ ι α β ά τ ε ς . Ά ν θ έ λ ο υ ν ν ά

κ ο ι τ α χ τ ο ύ ν , β λ έ π ο υ ν τ ά α ύ τ ο κ ίν η τ α γ ιά φ ό ν τ ο * ά ν θ έ λ ο υ ν ν ά

κ ο ι τ ά ξ ο υ ν τ ό ά π έ ν α ν τ ι σ π ί τ ι, β λ έ π ο υ ν τ ά α ύ τ ο κ ίν η τ α σ έ π ρ ώ τ ο

π λ ά ν ο * δ έ ν ύ π ά ρ χ ε ι π ι ά μ ι ά γ ω ν ιά μ ό ν η ά π 5 ό π ο υ ν ά μ ή β λ έ π ε ι ς

τ ά α ύ τ ο κ ί ν η τ α , σ τ ό β ά θ ο ς , μ π ρ ο σ τ ά , σ τ ά π λ ά γ ια . Ό π α ν τ α χ ο ϋ

π α ρ ώ ν π α τ α γ ό ς τ ο υ ς , κ α τ α τ ρ ώ γ ε ι σ ά ν ο ξ ύ κ ά θ ε σ τ ι γ μ ή π ε ρ ι σ υ λ -

λ ο γ ή ς . 5Ε ξ α ι τ ία ς τ ώ ν α ύ τ ο κ ι ν ή τ ω ν , ή π α λ ιά ο μ ο ρ φ ι ά τ ώ ν π ό λ ε ω ν

294



έχει γίνει ά θ έ α τ η . Δ έν είμαι σάν κι α ύ τ ο ύ ς τ ο ύ ς ή λ ί θ ι ο υ ς ή θ ι κ ο

λ ό γ ο υ ς π ο ύ έ ξ α ν ί σ τ α ν τ α ι μ π ρ ο σ τ ά σ τ ίς δ έ κ α χ ιλ ι ά δ ε ς ν ε κ ρ ώ ν τ ό

χ ρ ό ν ο σ τ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς . Α ύ τ ό τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν μ ε ιώ ν ε ι τ ό ν α ρ ι θ μ ό τ ώ ν α ύ τ ο κ ι ν η τ ισ τ ώ ν . ’Α λ λ ά έ ξ ε γ ε ίρ ο μ α ι ε ν α ν τ ίο ν τ ο ύ γ ε γ ο ν ό τ ο ς ό τ ι

τ ά α ύ τ ο κ ί ν η τ α έ χ ο υ ν π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ ή ν έ κ λ ε ιψ η τ ώ ν κ α θ ε δ ρ ι κ ώ ν

ν α ώ ν ».

'Ο κ α θ η γ η τ ή ς ’ Α β ε ν ά ρ ι ο ς σ ώ π α σ ε , έ π ε ι τ α ε ίπ ε : «Θ ά ή θ ε λ α

λ ί γ ο τ υ ρ ί».

295



11

Τ α Τ Υ Ρ Ι Α μ ’ έ κ α ν α ν ν ά ξ ε χ ά σ ω τ ή ν ε κ κ λ η σ ί α , κ α ί τ ό κ ρ α σ ί μ ο ϋ

ά ν α κ ά λ ε σ ε τ ή ν α ι σ θ η σ ι α κ ή ε ι κ ό ν α π ο ύ έ δ ι ν α ν δ ύ ο β έ λ η τ ό έ ν α

π ά ν ω σ τ ό ά λ λ ο : «Ε ίμ α ι σ ί γ ο υ ρ ο ς ό τ ι τ ή ν σ υ ν ό δ ε υ σ ε ς κ α ί ό τ ι σ έ

κ ά λ ε σ ε ν ’ ά ν έ β ε ι ς σ τ ό δ ια μ έ ρ ι σ μ ά τ η ς . Σ ο ϋ έ μ π ι σ τ ε ύ θ η κ ε ό τ ι

ή τ α ν ή π ι ό δ υ σ τ υ χ ισ μ έ ν η γ υ ν α ί κ α σ τ ό ν κ ό σ μ ο . Τ ή ν ιδ ι α σ τ ιγ μ ή ,

τ ό κ ο ρ μ ί τ η ς έ λ ι ω ν ε κ ά τ ω ά π ό τ ά χ ά δ ι α σ ο υ , ή τ α ν χ ω ρ ί ς ά μ υ ν α

κ α ί δ έ ν μ π ο ρ ο ύ σ ε π ι ά ν ά σ υ γ κ ρ α τ ή σ ε ι ο ύ τ ε τ ά δ ά κ ρ υ α ο ύ τ ε τ ή ν

ο ύ ρ η σ η .

— Ο ύ τ ε τ ά δ ά κ ρ υ α ο ύ τ ε τ ή ν ο ύ ρ η σ η ! ξ έ σ π α σ ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς .

Τ ί ύ π έ ρ ο χ ο ό ρ α μ α !

—’Έ π ε ι τ α τ ή ς έ κ α ν ε ς έ ρ ω τ α , σ έ κ ο ί τ α ζ ε κ α τ α π ρ ό σ ω π ο κ α ί

κ ο υ ν ο ύ σ ε τ ό κ ε φ ά λ ι ε π α ν α λ α μ β ά ν ο ν τ α ς : δ έ ν ε ί σ α ι ε σ ύ π ο ύ

ά γ α π ώ ! Δ έ ν ε ί σ α ι ε σ ύ π ο ύ ά γ α π ώ !

— Α ύ τ ό π ο ύ λ έ ς ε ί ν α ι π ο λ ύ δ ι ε γ ε ρ τ ι κ ό , ε ίπ ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς ,

ά λ λ ά γ ιά π ο ι ά μ ιλ ά ς ;

— Γ ιά τ ή Λ ώ ρ α !»

έ δ ι έ κ ο ψ ε : «Π ρ έ π ε ι ο π ω σ δ ή π ο τ ε ν ά ά σ κ η θ ε ΐς . ' Ο ν υ χ τ ε ρ ι -

ν ό ς δ ρ ό μ ο ς ε ί ν α ι τ ό μ ό ν ο π ρ ά γ μ α π ο ύ μ π ο ρ ε ι ν ά σ έ ά π ο σ π ά σ ε ι

ά π ό τ ίς ε ρ ω τ ικ έ ς σ ο υ φ α ν τ α σ ι ώ σ ε ι ς .

— Ε ίμ α ι λ ι γ ό τ ε ρ ο κ α λ ά ε ξ ο π λ ι σ μ έ ν ο ς ά π ό σ έ ν α , ε ί π α , ύ π α ι

ν ι σ σ ό μ ε ν ο ς τ ά χ ά μ ο υ ρ ά τ ο υ . Ξ έ ρ ε ις κ α λ ά ό τ ι χ ω ρ ί ς τ ή ν κ α τ ά λ λ η -

λ η ε ξ ά ρ τ υ σ η , ε ίν α ι μ ά τ α ιο ν ά ρ ι χ τ ε ί κ α ν ε ίς σ έ έ ν α τ έ τ ο ι ο ε γ χ ε ί ρ η μ α .

— ή φ ο β ά σ α ι . 'Η ε ξ ά ρ τ υ σ η δ έ ν έ χ ε ι τ ό σ η σ η μ α σ ί α . Σ τ ή ν

ά ρ χ ή κ ι έ γ ο ) ό ί δ ι ο ς έ κ α ν α κ α ί χ ω ρ ί ς α ύ τ ή . "Ο λ ο α ύ τ ό , ε ί π ε

δ ε ίχ ν ο ν τ α ς τ ό σ τ ή θ ο ς τ ο υ , ε ίν α ι μ ιά έ κ λ έ π τ υ ν σ η π ο ύ μ ο ϋ π ή ρ ε

π ο λ λ ά χ ρ ό ν ι α γ ιά ν ά τ ή ν ε π ιτ ύ χ ω , κ α ί μ έ π α ρ α κ ι ν ο ύ σ ε λ ι γ ό τ ε ρ ο

μ ιά π ρ α κ τ ικ ή ά ν ά γ κ η ά π ό μ ι ά ο ρ ι σ μ έ ν η ε π ιθ υ μ ία τ ε λ ε ι ό τ η τ α ς ,

κ α θ α ρ ά ν α ισ θ η τ ικ ή κ α ί σ χ ε δ ό ν ά χ ρ η σ τ η . Π ρ ό ς τ ό π α ρ ό ν , μ π ο ρ ε ίς

296



ν ά ά ρ κ ε σ τ ε ΐ ς σ ’ ε ν α μ α χ α ί ρ ι σ τ ή ν τ σ έ π η . Τ ό μ ό ν ο π ο ύ έ χ ε ι

σ η μ α σ ί α ε ί ν α ι ή τ ή ρ η σ η α ύ τ ο ΰ τ ο ϋ κ α ν ό ν α : ή μ π ρ ο σ τ ιν ή δ ε ξ ιά

γ ιά τ ό π ρ ώ τ ο α ύ τ ο κ ί ν η τ ο , ή μ π ρ ο σ τ ιν ή α ρ ι σ τ ε ρ ά γ ια τ ό δ ε ύ τ ε ρ ο ,

ή π ί σ ω δ ε ξ ιά γ ι ά τ ό τ ρ ίτ ο κ α ί, γ ι ά τ ό τ έ τ α ρ τ ο ...— ...ή π ί σ ω ά ρ ι σ τ ε ρ ά ...

— Λ ά θ ο ς !» ε ί π ε ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς ξ ε σ π ώ ν τ α ς σ έ γ έ λ ι α , σ ά ν κ α κ ό ς

δ ά σ κ α λ ο ς σ τ ό σ χ ο λ ε ίο π ο ύ α π ο λ α μ β ά ν ε ι μ ι ά μ π ο ύ ρ δ α τ ο ϋ μ α θ η -

τ ή τ ο υ : «Γ ιά τ ό τ έ τ α ρ τ ο , κ α ί ο ι τ έ σ σ ε ρ ι ς !»

Γ ιά μ ιά σ τ ιγ μ ή γ έ λ α σ α μ α ζ ί τ ο υ κ α ί ό Ά β ε ν ά ρ ι ο ς σ υ ν έ χ ισ ε :

«Ξ έ ρ ω ό τ ι ε δ ώ κ α ί λ ί γ ο κ α ιρ ό σ έ ά π α σ χ ο λ ο ϋ ν π ι ε σ τ ικ ά τ ά

μ α θ η μ α τ ι κ ά , έ τ σ ι π ο ύ θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ς ν ά ε κ τ ιμ ή σ ε ι ς α ύ τ ή τ ή γ ε ω μ ε τ ρ ι κ ή σ υ μ μ ε τ ρ ί α . Τ ή ν ε π ι β ά λ λ ω σ τ ό ν ε α υ τ ό μ ο υ σ ά ν

κ α ν ό ν α χ ω ρ ί ς ε ξ α ι ρ έ σ ε ις , τ ο ϋ ο π ο ί ο υ τ ό ν ό η μ α ε ίν α ι δ ι π λ ό : ά π ό

τ ή μ ιά μ ε ρ ιά , π α ρ α σ ύ ρ ε ι τ ή ν ά σ τ υ ν ο μ ί α σ έ λ ά θ ο ς δ ρ ό μ ο , ά φ ο ϋ ή

π ε ρ ί ε ρ γ η δ ι ά τ α ξ η τ ώ ν σ κ α σ μ έ ν ω ν λ ά σ τ ιχ ω ν , π ο ύ φ α ίν ε τ α ι ν ά

ε ί ν α ι φ ο ρ τ ισ μ έ ν η μ έ μ ι ά ι δ ι α ίτ ε ρ η σ η μ α σ ί α , μ ο ι ά ζ ε ι σ ά ν μ ή ν υ μ α ,

σ ά ν κ ώ δ ικ α ς π ο ύ ο ί μ π ά τ σ ο ι θ ά π ρ ο σ π α θ ή σ ο υ ν μ ά τ α ι α ν ά τ ό ν

ά π ο κ ρ υ π τ ο γ ρ α φ ή σ ο υ ν ά λ λ ά κ υ ρ ίω ς : τ η ρ ώ ν τ α ς α ύ τ ή ν τ ή γ ε ω μ ε -τ ρ ία , ε ι σ ά γ ο υ μ ε σ τ ή ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ικ ή μ α ς δ ρ ά σ η μ ία ά ρ χ ή μ α θ η -

μ α τ ικ ή ς ω ρ α ι ό τ η τ α ς , κ α ί ξ ε χ ω ρ ί ζ ο υ μ ε ρ ι ζ ικ ά ά π ό τ ο ύ ς β ά ν δ α -

λ ο υ ς π ο ύ χ α ρ ά ζ ο υ ν τ ά α ύ τ ο κ ίν η τ α μ ’ ε ν α κ α ρ φ ί κ α ί χ έ ζ ο υ ν σ τ ή

σ κ ε π ή . ’Ε δ ώ κ α ί π ο λ ύ κ α ιρ ό , σ τ ή Γ ε ρ μ α ν ία , τ ε λ ε ιο π ο ί η σ α τ ίς

λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι ε ς τ ή ς μ ε θ ό δ ο υ μ ο υ , σ έ μ ιά ε π ο χ ή π ο ύ π ίσ τ ε υ α ά κ ό μ α

ό τ ι ή τ α ν δ υ ν α τ ό ν ν ά ο ρ γ α ν ω θ ε ί ή ά ν τ ίσ τ α σ η κ α τ ά τ ο ϋ Δ ι α β ο λ ό

τ ο π ο υ . Σ υ ν α ν α σ τ ρ ε φ ό μ ο υ ν μ ι ά έ ν ω σ η ο ι κ ο λ ό γ ω ν . Γ ιά τ ο ύ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς α ύ τ ο ύ ς , τ ό ϋ π α τ ο κ α κ ό π ο ύ π ρ ο κ α λ ε ι ό Δ ι α β ο λ ό τ ο π ο ς

ε ίν α ι ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τ ή ς φ ύ σ η ς . Γ ια τ ί ό χ ι , ά κ ό μ α κ ι έ τ σ ι μ π ο ρ ε ΐς

ν ά κ α τ α ν ο ή σ ε ι ς τ ό Δ ι α β ο λ ό τ ο π ο . Σ υ μ π α θ ο ύ σ α τ ο ύ ς ο ί κ ο λ ό γ ο υ ς .

Τ ο ύ ς π ρ ό τ ε ι ν α ν ά φ τ ιά ξ ο υ ν σ υ ν ε ρ γ ε ί α π ο ύ ν ά σ κ ά ν ε τ ά λ ά σ τ ιχ α

κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α τ ή ς ν ύ χ τ α ς . Ά ν ε ί χ ε έ φ α ρ μ ο σ θ ε ΐ τ ό σ χ έ δ ι ό

μ ο υ , σ έ δ ι α β ε β α ιώ ό τ ι δ έ ν θ ά ύ π ή ρ χ α ν π ι ά α ύ τ ο κ ίν η τ α . έ σ α σ ’

ε ν α μ ή ν α , π έ ν τ ε σ υ ν ε ρ γ ε ί α τ ρ ι ώ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν θ ά ε ίχ α ν κάνειά δ ύ ν α τ η τ ή χ ρ ή σ η τ ο υ ς σ έ μ ι ά μ ε σ α ί ο υ μ ε γ έ θ ο υ ς π ό λ η ! Τ ο ύ ς

ε ξ έ θ ε σ α τ ό σ χ έ δ ι ό μ ο υ ώ ς τ ή ν τ ε λ ε υ τ α ί α λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι α , ό λ ο ς ό

κ ό σ μ ο ς θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά μ ά θ ε ι ά π ό μ έ ν α π ώ ς κ α τ ε υ θ ύ ν ε τ α ι μ ι ά

297



ανατρεπτική δράση, εντελώ ς αποτελεσματική, ανεξιχνίαστη άπό

τήν άστυνομία. Α ύτοί οί ήλίθιοι δμω ς μέ θεώ ρησαν προβοκάτο

ρα! έ σ φ ύ ρ ι ξ α ν , μ έ ά π ε ίλ η σ α ν μ έ τ ή γ ρ ο θ ι ά ! Δυό ε β δ ο μ ά δ ε ς

ά ρ γ ό τ ε ρ α , π ή ρ α ν τ ίς μ ε γ ά λ ε ς μ ο τ ο σ υ κ λ έ τ ε ς τ ο υ ς , τά μ ικ ρ ά τ ο υ ς

α ύ τ ο κ ί ν η τ α κ α ί π ή γ α ν ν ά δ ι α δ η λ ώ σ ο υ ν , κ ά π ο υ μ έ σ α σ τ ό δ ά σ ο ς , ε ν α ν τ ίο ν τ ή ς κ α τ α σ κ ε υ ή ς μ ια ς π υ ρ η ν ικ ή ς μ ο ν ά δ α ς . Κ α τ έ σ τ ρ ε ψ α ν

π λ ή θ ο ς δ έ ν τ ρ ω ν κ α ί ά φ η σ α ν π ίσ ω τ ο υ ς , γ ιά τ έ σ σ ε ρ ι ς μ ή ν ε ς , έ ν α ν

ά ν υ π ό φ ο ρ ο ρ ύ π ο . Τ ό τ ε κ α τ ά λ α β α δ τ ι ή δ η ά π ό π ο λ ύ κ α ιρ ό , ή σ α ν

κ ι α ύ τ ο ί ά ν α π ό σ π α σ τ ο μ έ ρ ο ς τ ο ϋ Δ ι α β ο λ ό τ ο π ο υ , κ α ί τ ε λ ε ί ω σ α ν

ο ί π ρ ο σ π ά θ ε ιέ ς μ ο υ ν ά μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ω τ ό ν κ ό σ μ ο . Σ ή μ ε ρ α , δ έ ν

π ρ ο σ τ ρ έ χ ω π ι ά σ τ ίς π α λ ι έ ς ε π α ν α σ τ α τ ι κ έ ς π ρ α κ τ ικ έ ς π α ρ ά μ ό ν ο

γ ιά τ ή ν κ α θ α ρ ά ε γ ω ισ τ ικ ή μ ο υ ε ύ χ α ρ ί σ τ η σ η . Τ ό ν ά τ ρ έ χ ε ι ς τ ή ν ύ χ τ α σ τ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς σ κ ά ζ ο ν τ α ς τ ά λ ά σ τ ι χ α ε ίν α ι μ ιά ά π ίσ τ ε υ τ η

χ α ρ ά γ ιά τ ή ν ψ υ χ ή κ α ί μ ι ά θ α υ μ ά σ ι α ά σ κ η σ η γ ιά τ ό σ ώ μ α . Γ ιά

μ ι ά ά κ ό μ η φ ο ρ ά σ τ ό σ υ ν ισ τ ώ έ ν θ έ ρ μ ω ς . Θ ά κ ο ι μ ά σ α ι κ α λ ύ τ ε ρ α .

Κ α ί δ έ ν θ ά σ κ έ φ τ ε σ α ι π ιά τ ή Δ ώ ρ α .

—"Ε ν α π ρ ά γ μ α μ ο ϋ κ ι ν ε ί τ ή ν π ε ρ ιέ ρ γ ε ια . 'Η γ υ ν α ίκ α σ ο υ

π ι σ τ ε ύ ε ι π ρ α γ μ α τ ικ ά δ τ ι β γ α ί ν ε ι ς τ ή ν ύ χ τ α γ ι ά ν ά σ κ ά σ ε ις

λ ά σ τ ιχ α ; Δ έ ν ύ π ο ψ ι ά ζ ε τ α ι δ τ ι , μ έ τ ό π ρ ό σ χ η μ α α ύ τ ό , ε π ιδ ι ώ κ ε ις ν ά κ α λ ύ ψ ε ις ε ρ ω τ ικ έ ς π ε ρ ιπ έ τ ε ι ε ς ;

— Ξ ε χ ν ά ς μ ιά λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι α . Ρ ο χ α λ ί ζ ω . Π ρ ά γ μ α π ο ύ μ ο ϋ ε π ι -

τ ρ έ π ε ι ν ά κ ο ι μ ά μ α ι σ έ χ ω ρ ι σ τ ό δ ω μ ά τ ιο . Ε ίμ α ι ό ά π ό λ υ τ ο ς

κ ύ ρ ι ο ς τ ή ς κ ά θ ε ν ύ χ τ α ς μ ο υ ».

Χ α μ ο γ ε λ ο ύ σ ε κ α ί ε ί χ α μ ε γ ά λ η ε π ι θ υ μ ί α ν ά δ ε χ τ ώ τ ή ν π ρ ό -

σ κ λ η σ ή τ ο υ κ α ί ν ά τ ο ϋ ύ π ο σ χ ε θ ώ ν ά τ ό ν σ υ ν ο δ ε ύ σ ω : ά π ό τ ή μ ι ά

μ ε ρ ιά , τ ό ε γ χ ε ί ρ η μ ά τ ο υ μ ο ϋ φ α ι ν ό τ α ν ά ξ ιέ π α ι ν ο , ά π ό τ ή ν ά λ λ η μ ε ρ ιά , ε ί χ α π ο λ λ ή τ ρ υ φ ε ρ ό τ η τ α γ ι ά τ ό ν φ ί λ ο μ ο υ κ α ί ή θ ε λ α ν ά

τ ό ν ε ύ χ α ρ ι σ τ ή σ ω . ’Α λ λ ά , χ ω ρ ί ς ν ά μ ο ϋ ά φ ή σ ε ι χ ρ ό ν ο ν ’ ά ν ο ίξ ω

τ ό σ τ ό μ α μ ο υ , φ ώ ν α ξ ε δ υ ν α τ ά τ ό σ ε ρ β ι τ ό ρ ο κ α ί τ ο ϋ ζ ή τ η σ ε τ ό

λ ο γ α ρ ι α σ μ ό , έ τ σ ι π ο ύ ή σ υ ζ ή τ η σ η π έ ρ α σ ε σ έ ά λ λ ο θ έ μ α .

298



12

Κ Α Θ Ω Σ Κ Α Ν Ε Ν Α άπό τά εστιατόρια πού διέκρινε στήν άκρη τοϋ

αύτοκινητόδρομου δέν τήν τραβούσε, τά προσπερνούσε χω ρίς νά

σταματήσει καί ή κούρασή της μεγάλω νε μαζίμέ τήν πείνα της.

Ή τα ν ήδη πολύ άργά όταν σταμάτησε μπροστά σ ’ ενα μοτέλ.

Δ έν ύπήρχε κανένας μέσα στήν αίθουσα, εκτός άπό μιά

μητέρα μέ τόν εξάχρονο γιό της, πού πότε ερχόταν νά καθίσει

στό τραπέζι, πότε έτρεχε γύρω γύρω ούρλιάζοντας.

Π αρήγγειλε τό πιό άπλό μενού καί παρατήρησε ενα άγαλμα-

τάκι, τοποθετημένο στή μέση τοϋ τραπεζιού. Ή τα ν ενα άνθρω -

πάκι άπό καουτσούκ, ενα άγαλματάκι διαφημιστικό. Τό άνθρω -

πάκι εϊχε μεγάλο κορμί, κοντά πόδια καί μιά πράσινη μύτη

τερατώ δη πού τοϋ κατέβαινε ώ ς τόν άφαλό. Δ ιασκεδαστικό, είπεμέσα της, καί στριφογυρίζοντας τό άγαλματάκι στά χέρια της τό

παρατήρησε γιά πολύ.

Φ αντάστηκε ότι τό άνθρω πάκι ζω ντάνευε. ’Έ τσι καί προικι

ζόταν μέ ψ υχή, θά δοκίμαζε χω ρίς άμφιβολία ζω ηρό πόνο άν

κάποιος, όπω ς ή ’ Α νιές αύτή τή στιγμή, διασκέδαζε στρίβοντας

τήν πράσινη καί καουτσουκένια του μύτη. Θ ά γεννιόταν γρήγο

ρα μέσα του ό φόβος τώ ν άνθρώ πω ν, γιατί όλος ό κόσμος θάήθελε νά παίζει μ ’ αύτή τή γελοία μύτη, καίή ζω ή τοϋ άνθρω πά-

κου δέν θά ήταν πιά παρά φ όβος καί πόνος.

Θ ά δοκίμαζε ιερό σεβασμό γιά τό Δ ημιουργό του; Θ ά τοϋ

έτρεφε εύγνω μοσύνη πού θά τοϋ είχε δώ σει τή ζω ή; Θ ά προσευ

χόταν σ ’ αύτόν; Μ ιά μέρα, κάποιος θά τοϋ έτεινε εναν καθρέφτη,

καί άπό τότε θά ήθελε νά κρύβειτό πρόσω πό του στά χέρια του,

γιατί θά ένιω θε φρικτή ντροπή μπροστά στούς άνθρώ πους. Δ ένθά μπορούσε όμω ς νά τό κρύψ ει, γιατί ό Δ ημιουργός του τόν

κατασκεύασε μέ τέτοιον τρόπο πού νά μήν μπορεΐνά κουνήσει τά

χέρια.

299



'Η Ά νιές έλεγε στόν εαυτό της: εϊναι περίεργο νά σκέφτεσαι

ότι τό ανθρω πάκι θά ντρεπόταν. Μ ήπω ς είναι ύπεύθυνο γιά τήν

πράσινη μύτη του; Δ έν θά σήκω νε μάλλον τούς ώ μους μέ

άδιαφορία; ’Ό χι δέν θά σήκω νε τούς ώ μους, θά ντρεπόταν. "Ο τανό άνθρω πος άνακαλύπτει γιά πρώ τη φορά τό φυσικό του εγώ δέν

είναι ούτε ή άδιαφορία ούτε ό θυμός αύτό πού πρώ τα καί κυρίω ς

αισθάνεται, άλλά ή ντροπή: μιά ντροπή θεμελιακή πού μέ τά

πάνω καί μέ τά κάτω , άκόμα καίάμβλυμένη άπό τό χρόνο, θά τόν

συνοδεύει σέ όλη του τή ζω ή.

"Ο ταν ή Ά νιές ήταν δεκάξιχρόνω ν, φ ιλοξενήθηκε στό σπίτι

κάτι φίλω ν τώ ν γονιώ ν της· στή μέση τής νύχτας τής ήρθεπερίοδος καί λέρω σε μέ αίμα τό σεντόνι. "Ο ταν νω ρίς τό πρω ίτό

παρατήρησε, καταλήφθηκε άπό πανικό. Στίς μύτες τώ ν ποδιώ ν,

πήγε στό μπάνιο, έπειτα έτριψ ε τό σ εντόνι μέ μιά πετσέτα

βρεγμένη μέ σαπουνόνερο* όχι μόνο ό λεκές μεγάλω σε, άλλά ή

Ά νιές λέρω σε επίσης καί τό στρώ μα. ’Έ νιω σε θανάσιμα ντρο

πιασμένη.

Γ ιατί ντρεπόταν; Μ ήπω ς όλες οί γυναίκες δέν έχουν έμμηνα;Μ ήπω ς ήταν ή Ά νιές πού είχε επινοήσει τά γυναικεία όργανα;

ΤΗ ταν ύπεύθυνη γΓ αύτό; 'Ο πω σδήποτε όχι. 'Η ευθύνη όμω ς

δέν έχει τίποτα νά κάνει μέ τή ντροπή. ’Ά ν, γιά παράδειγμα, ή

’ Α νιές είχε άδειάσει μελάνι, καταστρέφοντας τό τραπεζομάντιλο

καί τό χαλί τώ ν οικοδεσποτώ ν της, θά τής ήταν ενοχλητικό καί

δυσάρεστο, άλλά δέν θά ντρεπόταν. ' Η ντροπή δέν θεμελιώ νεται

σ ’ ένα λάθος πού έχουμε κάνει, άλλά στήν ταπείνω ση πούδοκιμάζουμε όντας αύτό πού είμαστε χω ρίς νά τό έχουμε διαλέ

ξει, καί στήν άφόρητη αίσθηση ότι αύτή ή ταπείνω ση είναι

όρατή άπό παντού.

Δ έν είναι καθόλου εκπληκτικό, άν τό άνθρω πάκιμέ τή μακριά

πράσινη μύτη ντρέπεται γιά τό πρόσω πό του. Τ ίνά πεις όμω ς γιά

τόν πατέρα τής Ά νιές; ’Ε κείνος, εντούτοις, ήταν ώ ραίος!

Ν αί, ήταν. Τ ίείναι όμω ς ή ομορφιά άπό μαθηματική σκοπιά*' Υ πάρχει ομορφιά όταν ένα άντίτυπο μοιάζειόσο γίνεται περισ

σότερο στό αύθεντικό πρω τότυπο. ’Ά ς φανταστούμε ότι έχουν

βάλειστόν ύπολογιστή τίς ελάχιστες καίτίς μέγιστες διαστάσεις

300



όλω ν τώ ν μερώ ν τοϋ σώ ματος: μεταξύ τριώ ν καίεπτά εκατοστώ ν

γιά τό μήκος τής μύτης, μεταξύ τριώ ν καί οκτώ γιά τό ύψ ος τοϋ

μετώ που, καί οϋτω καθεξής. "Α σχημος είναι ό άνθρω πος πού τό

μέτω πό του έχει μήκος έξιεκατοστώ ν καίή μύτη του τρία μόνο.

"Α σχήμια: ιδιότροπη ποίηση τοϋ τυχαίου. Σ ’ έναν ω ραίο άνθρω

πο, τό παιχνίδι τώ ν τυχαίω ν έχει διαλέξει έναν μέσο όρο όλω ν

τώ ν μέτρω ν. ’Ο μορφ ιά: πεζότητα τοϋ άκριβοϋς μέσου. Στήν

ομορφ ιά περισσότερο άκόμα παρά στήν άσχήμια, εκδηλώ νεταιό

μή άτομικός, μή προσω πικός χαρακτήρας τοϋ προσώ που. Στό

πρόσω πό του, ό ώ ραιος άνθρω πος βλέπειτό πρω ταρχικό τεχνικό

σχέδιο, έτσι όπω ς τό σχεδίασε ό κατασκευαστής τοϋ πρω τοτύ

που, καί ύποφ έρει πιστεύοντας ότι αύτό πού βλέπει είναι ένα

άμίμητο εγώ . ’Έ τσι ώ στε ντρέπεται, όπω ς ντρέπεται καί τό

άνθρω πάκι μέ τή μακριά πράσινη μύτη.

Τ ότε πού ό πατέρας της ήταν ετοιμοθάνατος, ή 5Α νιές

καθόταν σ τήν άκρη τοϋ κρεβατιού. Π ρίν μπειστήν τελική φάση

τής άγω νίας, τής είπε: «Μ ή μέ κοιτάζεις πιά», κι ήσαν τά

τελευταία λόγια πού δέχτηκε άπό εκείνον, τό τελευταίο του

μήνυμα.

'Υ πάκουσε· σκύβοντας τό κεφάλιπρός τό έδαφος, κλείνοντας

τά μάτια, τοϋ πήρε μόνο τό χέρι καί τό έσφιξε* τόν άφησε νά

φύγει, άργά καί χω ρίς νά τόν κοιτάζουν, στόν κόσμο όπου δέν

ύπάρχουν πιά πρόσω πα.

301



13

Π λ ή ρ ω σ ε Τ Ο λογαριασμό καί κατευθύνθηκε πρός τό αύτοκίνητό

της. 'Ο μικρός ταραχοποιός τοϋ εστιατορίου εσπευσε νά τήν

συναντήσει. Στάθηκε σέ βαθύ κάθισμα μπροστά της μέ τό χέρι

τεντω μένο, σάν νά ήταν οπλισμένος μ ’ ενα αύτόματο πιστόλι.

Μ ιμούμενος τίς εκπυρσοκροτήσεις: «Μ πάνγκ, μπάνγκ, μπάνγκ!»

τήν σάρω σε μέ (ρανταστικές σφαίρες.

Σταμάτησε στό υψ ος του καίτοϋ είπε μέ ήρεμη φω νή: «Ε ίσαιήλίθιος;»

Έ παψ ε νά πυροβολεί καί τήν κοίταξε καταπρόσω πο μέ τά

μεγάλα παιδικά του μάτια.

5Ε κείνη έπανέλαβε: «Ν αί, βέβαια, είσαι ήλίθιος».

Μ ιά κλαψ ιάρικη γκριμάτσα παραμόρφ ω σε τό πρόσω πο τοϋ

πιτσιρίκου: «Θ ά τό πώ στή μαμά μου!

— Π ήγαινε! Π ήγαινε νά μαρτυρήσεις», είπε ή 5Α νιές. Κ άθισεστό τιμόνι καί εφυγε πλησίστια.

Ή τα ν εύτυχισμένη πού δέν είχε συναντήσει τή μητέρα. Τ ήν

φανταζόταν νά φω νάζει, κουνώ ντας γρήγορα τό κεφάλιάπό δεξιά

σ τ’ άριστερά, σηκώ νοντας τούς ώ μους καί τά φρύδια γιά νά

ύπερασπιστεΐ τό προσβεβλημένο παιδί. Σίγουρα, τά δικαιώ ματα

τοϋ παιδιοϋ είναι πάνω άπό όλα τά άλλα δικαιώ ματα. Π ραγματι

κά, γιατί ή μητέρα τους προτιμούσε τή Λ ώ ρα άπό τήν ’Α νιέςόταν ό εχθρός στρατηγός δέν τής παραχω ρούσε χάρη παρά μόνο

γιά εναν άπό τούς τρεις καταδικασμένους; Ή άπάντηση ήταν

σαφ ής: προτιμούσε τή Λ ώ ρα γιατί ή Λ ώ ρα ήταν μικρότερη. Στήν

ιεραρχία τώ ν ήλικιώ ν, στήν κορυφή είναι τό νεογέννητο, μετά

ερχεται τό παιδί, επειτα ό έφηβος, καί τότε μόνο ό ενήλικος

άνθρω πος. "Όσο γιά τό γέρο, μένει περίπου κοντά στό έδαφος,

στό χαμηλότερο σημείο αυτής τής πυραμίδας τώ ν άξιω ν.Kor 6 νεκρός; *0 νεκρός είναι κάτο) άπό τή γή. Ά ρ α , πιό

'! ακόμα κι άπό τό γέρο. Σ ’ ενα γέρο αναγνωρίζονται



άκόμα δλα τά δικαιώ ματα τοϋ άνθρώ που. Α ντίθετα, ό νεκρός τά

χάνει τήν ιδια τή στιγμή τοϋ θανάτου του. Κ ανένας νόμος δέν τόν

προστατεύει πιά άπό τή συκοφαντία, ή ιδιω τική ζω ή έχει πάψ ει

νά είναι ιδιω τική* τά γράμματα πού τοϋ έγραψ αν οί έρω τές του,

τό άναμνηστικό λεύκω μα πού τοϋ χάρισε ή μητέρα του, τίποτα

άπό όλα αύτά, τίποτα, τίποτα πιά δέν τοϋ άνήκει.

Λ ίγο λίγο, στή διάρκεια τώ ν χρόνω ν πού προηγήθηκαν τοϋ

θανάτου του, ό πατέρας τά είχε όλα καταστρέψ ει πίσω του: δέν

είχε ούτε κάν άφήσει ρούχα στήν ντουλάπα, κανένα χειρόγραφο,

καμία σημείω ση άπό τά μαθήματα, κανένα γράμμα. Ε ίχε σβήσει

τά ίχνη του χω ρίς κανείς νά τό ξέρει. Μ ιά φ ορά μόνο, κατά τύχη,

τόν είχαν συλλάβει μπροστά σ ’ αύτές τίς σχισμένες φω τογρα

φίες. Α ύτό όμω ς δέν τόν είχε εμποδίσει άπό τό νά τίς καταστρέ-

ψει. Δ έν έμεινε ούτε μία τους.

9Ε νάντια σ ’ αύτό ήταν πού διαμαρτυρόταν ή Λ ώ ρα. Μ αχόταν

γιά τά δικαιώ ματα τώ ν ζω ντανώ ν, κατά τώ ν άδικαιολόγητω ν

άπαιτήσεω ν τώ ν νεκρώ ν. Γ ιατί τό πρόσω πο πού αύριο θά εξαφα

νιστεί κάτω άπό τή γη ή μέσα στή φω τιά, δέν άνήκει πιά στόν

μέλλοντα νεκρό, άλλά μόνο στούς ζω ντανούς, πού είναι πεινα-σμένοι κι έχουν άνάγκη νά φάνε τούς νεκρούς, τά γράμματά τους,

τά άγαθά τους, τίς φω τογραφίες τους, τούς παλιούς τους έρω τες,

τά μυστικά τους.

Ό πατέρας, όμω ς, είπε ή 5Α νιές στόν εαυτό της, είχε ξεφύγει

άπ’ όλους τους.

Τ όν σκεπτόταν καί χαμογελούσε. Κ αί ξαφ νικά, τής ήρθε ή

ιδέα ότι ύπή ρξε ό μοναδικός της έρω τας. Ν αί, ήταν εντελώ ςκαθαρό: ό πατέρας της ύπή ρξε ό μοναδικός της έρω τας.

Τ ήν ίδια στιγμή, μεγάλες μοτοσυκλέτες τήν προσπέρασαν

ξανά μέ τρελή ταχύτητα* τό φώ ς τώ ν προβολέω ν της φώ τιζε

μορφές σκυμμένες πάνω στά τιμόνια καίφορτισμένες μέ όλη τήν

επιθετικότητα πού έκανε τή νύχτα νά τρέμει. ΤΗ ταν ό κόσμος

άπό τόν όποιο ήθελε νά ξεφύγει, νά ξεφύγει γιά πάντα, τόσο πού

άποφάσισε νά εγκαταλείπει τόν αυτοκινητόδρομο στην - πομεντ;διασταύρω ση, γιά να κ*ν>>ή σ κ ο*5 έναν λιγότερο ιτολυσ;'ν \·α σ τ ο

δρόμο.



14

Ξ α ν α β ρ ι σ κ ό μ α σ τ ε σέ μ ι ά λεω φόρο τοϋ Π αρισιοϋ δλο φω ς καί

θόρυβο, καί κατευθυνόμαστε πρός τή Μ ερσεντές τοϋ Ά βενάριου

πού είναι σταματημένη μερικούς δρόμους παρακάτω . Κ αί πάλι,

σκεπτόμαστε τή νεαρή κοπέλα πού ήταν καθισμένη μιά νύχτα

στήν άσφαλτο, μέ τό κεφάλι χω μένο στά χέρια καί περίμενε τό

χτύπημα ενός αύτοκινήτου.

«Π ροσπάθησα νά σοϋ εξηγήσω , είπα, ότι στά κατάβαθα τοϋκαθενός μας βρίσκεται, ώ ς αιτία τώ ν πράξεώ ν μας, αύτό πού οί

Γ ερμανοί ονομάζουν Grund, ενα θεμέλιο· ενας κώ δικας πού

περιλαμβάνει τήν ούσία τοϋ πεπρω μένου μας* καί ότι ό κώ δικας

αύτός, κατά τήν άποψ ή μου, έχει τό χαρακτήρα μεταφ οράς. Τό

κορίτσι γιά τό όποιο μιλάμε παραμένει άκατανόητο, άν δέν

καταφύγουμε σέ μιά εικόνα. Π αραδείγματος χάριν: περπατάει

στή ζω ή όπω ς σέ μιά κοιλάδα* σέ κάθε στιγμή, διασταυρώ νεταιμέ κάποιον καί τοϋ άπευθύνει τό λόγο* οι άνθρω ποι όμω ς τήν

κοιτάζουν χω ρίς νά καταλαβαίνουν καί προσπερνούν, γιατί

εκφ ράζεται μέ μιά τόσο άδύναμη φω νή πού κανένας δέν τήν

άκούει. Ν ά πώ ς τήν άναπαριστάνω στόν εαυτό μου καί είμαι

σίγουρος ότι έτσι βλέπει κι εκείνη τόν εαυτό της: σάν μιά

γυναίκα πού περπατάειμέσα σέ μιά κοιλάδα, άνάμεσα σέ άνθρώ -

πους πού δέν τήν άκοϋνε. Ή , μάλλον, μιά άλλη εικόνα: έχει πάειστόν οδοντογιατρό, ή αίθουσα ά ναμονής είναι φίσκα* ένας

καινούργιος άσθενής φθάνει, πάει κατευθείαν στήν πολυθρόνα

όπου είναι εγκατεστημένη έκείνη καί κάθεται στά γόνατά της*

δέν τό έχει κάνει επίτηδες, όμω ς ή πολυθρόνα αύτή τοϋ φάνηκε,

άπλούστατα, άδεια* έκείνη διαμαρτύρεται, τόν σπρώ χνει μέ τά

χέρια, φω νάζει: «’Ε πιτέλους, Κ ύριε! Δ έν βλέπετε ότι ή θέση

είναι πιασμένη! Κ άθομαι εγώ εδώ !» άλλά ό άνθρω πος δέν τήνάκούει, είναι άνετα εγκατεστημένος επάνω της καί φλυαρεί

304



χαρούμενα μέ έναν άπό εκείνους πού περιμένουν τή σειρά τους.

Α ύτές οί δυό εικόνες τήν προσδιορίζουν καί μοϋ επιτρέπουν νά

τήν καταλάβω . ' Η επιθυμία της γιά αύτοκτονία δέν είχε προκλη-

θεΐ άπό κανέναν εξω τερικό παράγοντα. Φ υτεύτηκε στό έδαφοςτοϋ είναι της, φύτρω σε άργά μέσα της καί άνθισε σάν μαύρο

λουλούδι.

—"Α ς τό δεχτούμε, είπε ό "Α βενάριος. ’Α λλά σοϋ μένει

εντούτοις νά εξηγήσεις γιά ποιό λόγο άποφάσισε νά αύτοκτονή-

σει εκείνη τή συγκεκριμένη ή μέρα καί όχι μιά άλλη.

—Π ώ ς νά εξηγήσεις ότι άνοίγει ένα λουλούδι τήν τάδε μέρα

κι όχι τήν άλλη; ΤΗ ρθε ό χρόνος της. 'Η επιθυμία νά αύτοκατα-στραφεΐ είχε φυτρώ σειγιά καιρό μέσα της καί, μιά ώ ραία ήμέρα,

δέν άντιστάθηκε πιά. Ο ι άδικίες πού είχε ύποστεΐ ήταν, φαντάζο

μαι, μάλλον επουσιώ δεις: οί άνθρω ποι δέν άπαντούσαν στό

χαιρετισμό της· κανένας δέν τής χαμογελούσε* τότε πού καθόταν

στό ταχυδρομείο στήν ούρά, μιά χοντρή κυρία τής είχε δώ σειμιά

σπρω ξιά καί είχε περάσει μπροστά* ήταν πω λήτρια σ ’ ένα

πολυκατάστημα καί ό προϊστάμενός της στό τμήμα τήν είχεκατηγορήσει ότι δέν μεταχειριζόταν καλά τούς πελάτες. Ε ίχε

χίλιες φορές θελήσει νά έξεγερθει, νά βάλειφω νές διαμαρτυρίας,

άλλά χω ρίς ποτέ νά τό άποφασίσει, γιατί δέν είχε παρά μιά τόση

δά φω νούλα πού έσπαγε κάτω άπό τήν επίδραση τοϋ θυμού. Π ιό

άδύναμη άπό τούς άλλους, ύπέμενε συνεχείς προσβολές. "Ο ταν

τό κακό χτυπάει τόν άνθρω πο, άντανακλάται στούς άλλους. Α ύτό

ονομάζουν διαπληκτισμό, καυγά, εκδίκηση. 'Ο άδύναμος, όμω ς,

δέν έχει τή δύναμη νά άποκρούσει τό κακό πού τόν χτυπάει, ή

ιδια του ή άδυναμία τόν ταπεινώ νει καί τόν πληγώ νει, μπροστά

της είναι εντελώ ς χω ρίς άμυνα. Δ έν έχει άλλο πιά παρά νά

καταστρέψ ει τήν άδυναμία του, καταστρέφοντας τόν εαυτό του.

’Έ τσι είναι πού ή κοπέλα βάλθηκε νά ονειρεύεταιτόν ίδιο της τό

θάνατο».

Ψ άχνοντας τή Μ ερσεντές του, ό Ά βενάριος κατάλαβε ότι

είχε πάρει λάθος δρόμο. Κ άναμε μισό κύκλο.

Ξ ανάρχισα: « ' Ο θάνατος, έτσι όπω ς τόν επιθυμούσε, δέν

έμοιαζε μέ εξαφ άνιση, άλλά μέ άπόρριψ η. Μ έ άπόρριψ η τοϋ

20 305



έαυτοϋ της. Κ αμιά μέρα τής ζω ής της, κανένα άπό τά λόγια πού

είχε πει δέν τήν εϊχε ικανοποιήσει. ’Έ φ ερε τόν εαυτό της

διαμέσου τής ζω ής σάν μία τερατώ δη μάστιγα, τήν όποία άπεχθα-

νόταν κι άπό τήν όποία δέν μπορούσε νά άπαλλαγεΐ. Γ Γ αύτό

επιθυμούσε νά άπορρίψ ει τόν εαυτό της, νά τόν άπορρίψ ει όπω ς

πετάμε ενα τσαλακω μένο χαρτί, όπω ς πετάμε μιά πατάτα πού

σάπισε. ’Ε πιθυμούσε νά άπορρίψ ει τόν εαυτό της λές καί αύτή

πού άπέρριπτε κι ή άλλη πού τήν άπέρριπταν νά ήσαν δυό

διαφορετικά πρόσω πα. Φ αντάστηκε ότι θά έσπρω χνε μόνη τόν

εαυτό της έξω ά π’ τό παράθυρο. ’ Α λλά ή ιδέα ήταν γελοία, γιατί

έμενε στό πρώ το πάτω μα καίτό πολυκατάστημα όπου εργαζόταν,

στό ισόγειο, δέν είχε παράθυρα. ’Ε πιθυμούσε νά πεθάνει, νά

πεθάνει ισοπεδω μένη άπό μιά βίαιη γροθιά πού θά έκανε ν ’

άκουστεΐ ένας θόρυβος, όπω ς όταν λιώ νεις τό καύκαλο ενός

χρυσοκάνθαρου. Ή τα ν μιά επιθυμία πολύ φυσική, αύτή τοϋ νά

τήν λιώ σουν, όπω ς όταν δοκιμάζει κανείς τήν άνάγκη ν ’ άκου-

μπήσει δυνατά τήν παλάμη του πάνω σ ’ ένα σημείο τοϋ σώ ματος

πού πονάει».

"Ο ταν φθάσαμε μπροστά στήν επιβλητική Μ ερσεντές τοϋ

Ά βενάριου σταματήσαμε.

«"Ο πω ς τήν περιγράφ εις, είπε ό Ά βενάριος, θά μπορούσε

κανείς νά τήν συμπαθήσει σχεδόν.

—Ξ έρω τί θέλεις νά πεις: άν δέν είχε προκαλέσει τό θάνατο

ά λ λ ω ν άνθρώ πω ν. 3Α λ λ ά κι αύτό επίσης εξηγείται στίς δύο

εικόνες της πού τοϋ έδω σα. "Ο ταν άπηύθυνε τό λόγο σέ κάποιον,

κανένας δέν τήν άκουγε. ’Έ χανε τόν κόσμο. "Ο ταν λέω κόσμο,

σκέπτομαι αύτό τό μέρος τοϋ σύμπαντος πού άπαντά στά καλέ-

σματά μας (έστω καίμέ μιά μόλις άντιληπτή ήχώ ) καίτοϋ οποίου

κι εμείς οιίδιοι άκοϋμε τό κάλεσμα. Γ ι5αύτήν, ό κόσμος γινόταν

σιγά σιγά μουγγός καί έπαυε νά είναι ό κόσμος της. ’Έ μενε

εντελώ ς κλεισμένη στόν εαυτό της καίστό μαρτύριό της. Μ ήπω ς

θά μπορούσε, τουλάχιστον, νά άποσπασθεΐ άπό τό κλείσιμό της

κοιτάζοντας τό μαρτύριο τώ ν άλλω ν; ’Ό χι. Γιατί τά μαρτύριατώ ν άλλω ν συνέβαιναν στόν κόσμο πού είχε χάσει, πού δέν ήταν

πιά ό δικός της, Ά ν ό πλανήτης Ά ρ η ς δέν είναι παρά οδύνη, άν

306



άκόμα καί οί πέτρες του ούρλιάζουν άπό πόνο, αύτό καθόλου δέν

μάς συγκινεΐ γιατί ό ’ Α ρης δέν άνήκει στόν κόσμο μας. ' Ο

άνθρω πος πού έχει άποσπασθεί άπό τόν κόσμο είναι άναίσθητος

στόν πόνο τοϋ κόσμου. Τό μόνο γεγονός τό όποιο πρός στιγμήντήν άπέσπασε άπό τό μαρτύριό της, είναι ή άρρώ στια καί ό

θάνατος τοϋ μικρού της σκύλου. ' Η γειτόνισσα είχε φρίξει: αύτό

τό κορίτσι δέν έχει καμιά συμπόνια γιά τούς άνθρώ πους, άλλά

κλαίει γιά τό σκύλο της. "Α ν έκλαιγε τό σκύλο της ήταν έπειδή ό

σκύλος αύτός ήταν μέρος τοϋ κόσμου της, καίή γειτόνισσά της

δέν ήταν καθόλου* ό σκύλος άπαντοϋσε στή φω νή της, οί

άνθρω ποι όχι».Μ είναμε σιω πηλοί, μέ τή σκέψη μας στή δυστυχισμένη αύτή,

έπειτα ό Ά βενάριος άνοιξε τήν πόρτα τοϋ αύτοκινήτου του καί

μοϋ έγνεψ ε ενθαρρυντικά: «’Έ λα! Θ ά σέ πάρω μαζί μου. Σοϋ

δανείζω άθλητικά παπούτσια καί ένα μαχαίρι!»

’Ή ξερα ότι άν δέν πήγαινα μαζίτου νά σκάσουμε λάστιχα, δέν

θά έβρισκε άλλον συνένοχο καί θά έμενε μόνος, σάν εξόριστος,

στήν ιδιορρυθμία του. Ε ίχα τρελή επιθυμία νά τόν συνοδεύσω ,άλλά ήμουν τεμπέλης, ένιω θα νά έρχεται άπό μακριά μιά άόρι-

στη επιθυμία γιά ύπνο, καί τό νά βγω μετά τά μεσάνυχτα νά

τρέχω στούς δρόμους μοϋ φαινόταν θυσία άδιανόητη.

«Γ υρίζω σπίτι. ’Έ χω τήν επιθυμία νά πάω μέ τά πόδια», είπα

α π λ ώ ν ο ν τ α ς του τό χέρι.

’Έ φυγε. Α κολούθησα τή Μ ερσεντές του μέ τά μάτια, δοκιμά

ζοντας τύψ εις στήν ιδέα ότι είχα προδώ σειέναν φίλο. ’Έ πειτα,πήρα τό δρόμο τοϋ σπιτιού καί άμέσω ς οί σκέψ εις μου ξαναγύρι-

σαν σ ’ αύτή τήν κοπέλα σ τήν όποία ή επιθυμία νά αύτοκατα-

στραφεΐ είχε άνθίσει σάν μαύρο λουλούδι.

Ε ίπα μέσα μου: καίμιά μέρα, μετά τή δουλειά, άντίνά γυρίσει

στό σπίτι περπάτησε έξω άπό τήν πόλη. Δ έν έβλεπε τίποτα γύρω

της, δέν ήξερε άν ήταν καλοκαίρι, φθινόπω ρο ή χειμώ νας, άν

περπατούσε κατά μήκος μιας ακτής ή ενός εργοστασίου* πράγματι, έδώ καί πάρα πολύ καιρό δέν ζοϋσε πιά σ ’ αύτόν τόν κόσμο*

δέν είχε άλλο κόσμο άπό τήν ψ υχή της.

307



15

Δ ε ν Ε Β Λ Ε Π Ε τίποτα γύρω της, δέν ήξερε άν ήταν καλοκαίρι,

φθινόπω ρο ή χειμώ νας, άν περπατούσε κατά μήκος μιας άκτής ή

ενός εργοστασίου, περπατούσε, κι άν περπατούσε ήταν επειδή ή

ψ υχή, όταν τήν τρώ ει ή άνησυχία, άξιώ νει κίνηση, δέν μπορεΐνά

κάτσει σέ μιά μεριά, γιατί, όταν μένει άκίνητη, ό πόνος γίνεται

φοβερός. Ε ίναι όπω ς όταν έχετε μεγάλο πονόδοντο: κάτι σάς

σπρώ χνει νά στριφογυρίζετε, άπό τή μιά άκρη τής κάμαρας στήνάλλη· δέν ύπάρχει καμιά λογική αιτία γι5 αύτό, άφοϋ ή κίνηση

δέν μειώ νει τόν πόνο, άλλά χω ρίς νά ξέρετε γιατί, τό άρρω στο

δόντι σάς παρακαλεΐ νά μείνετε σέ κίνηση.

Ή κοπέλα περπατούσε λοιπόν, καί έφθασε σέ εναν μεγάλο

αύτοκινητόδρομο, όπου τά αύτοκίνητα έτρεχαν τό ενα πίσω ά π5

τ’ άλλο, περπατούσε στό πλαϊνό τού δρόμου, άπό χιλιομετρικό

δείκτη σέ χιλιομετρικό δείκτη, χω ρίς νά διακρίνει τίποτα, άνι-χνεύοντας μόνο τά κατάβαθα τής ψ υχής της πού τής ξανάστελ-

ναν πάντα τίς ϊδιες ταπεινω τικές εικόνες. Δ έν μπορούσε νά

ξεκολλήσει τό βλέμμα της ά π’ αύτό* άπό καιρό σέ καιρό μόνο,

όταν κάποια μοτοσυκλέτα, τής όποίας ή εξάτμιση τής πλήγω νε

τά τύμπανα, περνούσε μέ βόμβο, συνειδητοποιούσε ότι ό εξω τε

ρικός κόσμος ύπήρχε* αύτός ό κόσμος όμω ς δέν είχε καμιά

σημασία, ήταν ενας καθαρός χώ ρος κενός, πού δέν είχε άλλοενδιαφέρον άπό τό νά τής επιτρέπει νά περπατάει, νά μετακινεί

τήν πονεμένη της ψ υχή άπό τό ενα μέρος στό άλλο μέ τήν ελπίδα

νά άπαλύνει τήν οδύνη της.

Ά π ό πολύ καιρό ήδη, σκεπτόταν νά σταθείνά τήν συνθλίψ ει

ενα αύτοκίνητο. Ά λλά τά αύτοκίνητα κυλούσαν γιά τά καλά, κι

έκείνη τά φοβόταν, ήταν χίλιες φορές πιό δυνατά άπ’ αύτήν δέν

εβλεπε πού θά έβρισκε τό θάρρος νά πέσει κάτω άπό τίς ρόδεςτους. Θ ά τής χρειαζόταν νά πέσει ε π ά ν ω τους, ε ν α ν τ ίο ν τους, καί

308



γιά τούτο δέν είχε δυνάμεις, δπω ς δέν είχε δυνάμεις όταν ήθελε

νά βάλειτίς φω νές στόν προϊστάμενό της τού τμήματος, πού τής

έκανε άδικες παρατηρήσεις.

Ε ιχε φύγει άπό τό σπίτι της τό δειλινό, ήδη είχε πέσει ήνύχτα. Τά πόδια της ήσαν πληγω μένα καί ήξερε πώ ς ήταν πάρα

πολύ άδύναμη γιά νά πάει πολύ μακριά. Σ ’ αύτό τό σημείο τής

κούρασης, είδε τή λέξη Ν τ ιζ ό ν σέ μιά μεγάλη φω τεινή επιγραφή.

Ή κούραση εξαφανίστηκε μεμιάς. Λ ές καί ή λέξη αύτή κάτι

τής θύμιζε. Π ροσπάθησε νά συλλάβει μιά φευγαλέα άνάμνηση:

έπρόκειτο γιά κάποιον άπό τήν Ν τιζόν, ή μάλλον τής είχαν

διηγηθεϊ κάτι διασκεδαστικό πού είχε συμβεΐ στήν Ν τιζόν.Ξ αφνικά, κατάλαβε ότι ήταν ω ραία νά ζεΐς σ ’ αύτή τήν πόλη, ότι

οί κάτοικοί της δέν ήσαν όπω ς οί άνθρω ποι πού είχε ω ς τότε

γνω ρίσει. ΤΗ ταν σάν χορευτική μουσική πού είχε άντηχήσει στή

μέση τής ερήμου. "Ή ταν σάν μιά πηγή νερού άσημένιου πού είχε

ξεπηδήσει σ ’ ένα νεκροταφ είο.

Ν αί, θά πήγαινε στήν Ν τιζόν! Β άλθηκε νά κάνεισινιάλο σ τ’

αύτοκίνητα. Ά λλά τά αύτοκίνητα περνούσαν χω ρίς νά σταματούν, τυφ λώ νοντάς την μέ τούς προβολείς τους. Ή ιδια κατάστα

ση έπαναλαμβανόταν πάντοτε, κατάσταση άπό τήν οποία δέν

είχε τό χάρισμα νά ξεφύγει: άπευθύνεται σέ κάποιον, τόν καλεΐ,

τοϋ μιλάει, τοϋ φω νάζει κάτι, άλλά κανένας δέν τήν άκούει.

’Ε δώ καί περισσότερο άπό μισή ώ ρα, σήκω νε μάταια τό χέρι:

τά αύτοκίνητα δέν σταματούσαν. Ή φω τισμένη πόλη, ή χαρού

μενη πόλη τής Ν τιζόν, ή ορχήστρα μουσικής στή μέση τήςερήμου, ξαναβυθίστηκε στά ερέβη. Ό κόσμος άποσυρόταν καί

πάλι άπό εκείνη, κι εκείνη ξαναγυρνοϋσε στά βάθη τής ψ υχής

της, όπου έβρισκε μονάχα τό κενό.

’Έ πειτα έφθασε σ ’ ένα σημείο ά π’ όπου ένας μικρότερος

δρόμος ξεκολλούσε άπό τόν αύτοκινητόδρομο. Σ ταμάτησε: όχι,

οί βολίδες τοϋ αύτοκινητόδρομου σέ τίποτα δέν χρησίμευαν: δέν

μπορούσαν ούτε νά τήν συνθλίψ ουν ούτε νά τήν οδηγήσουν στήνΝ τιζόν. ’Ά φ ησε τόν αύτοκινητόδρομο καί πήρε τόν μικρότερο,

πιό ήσυχο δρόμο.

m



16"

Π ω ς ν α ζ η ς ε ι κανείς σ ’ έναν κόσμο μέ τόν όποιο δέν συμφω νεί;

Π ώ ς νά ζήσει μέ τούς ανθρώ πους, όταν δέν μπορείνά οίκειοποιη-

θεΐοϋτε τά βάσανα οϋτε τίς χαρές τους; "Ο ταν δέν ξέρεις νά είσαι

ένας απ’ αύτούς;

Σ ’ έναν ήσυχο δρόμο, ή 5Α νιές κυλάειμέ τό αύτοκίνητό της

καί άπαντά στόν εαυτό της: ό έρω τας ή τό μοναστήρι. 'Ο έρω τας

ή τό μοναστήρι: δύο μέσα γιά ν ’ άρνηθεΐ ό άνθρω πος τόν θειούπολογιστή, νά τοϋ ξεφύγει.

'Ο έρω τας: κάποτε, ή 5Α νιές είχε φανταστεί αύτό τό είδος

εξετάσεω ν: σάς ρω τοϋν άν, μετά θάνατον, θά εύχόσασταν νά

ξυπνήσετε σέ μιά καινούργια ζω ή. "Α ν άγαπάτε πραγματικά, δέν

δέχεστε παρά μόνο ύπό τήν προϋπόθεση νά ξαναβρεθεΐτε μέ τό

πρόσω πο πού άγαπήσατε. ' Η ζω ή δέν είναι γιά σάς παρά μία άξία

στήν εύκτική, καί δέν άξίζει παρά στό μέτρο πού σάς έπιτρέπεινά ζεΐτε τόν έρω τά σας. Τ ό άγαπημένο πρόσω πο άντιπροσω πεύει

γιά σάς περισσότερα πράγματα άπό όλη τή Δ ημιουργία, περισ

σότερα άπό τή ζω ή. Π ρόκειται, βεβαίω ς, γιά μιά βλασφημία πού

λοιδω ρεΐ τόν θείο ύπολογιστή, ό όποιος θεω ρείται τό άκρον

άω τον όλω ν τώ ν πραγμάτω ν καί ό κάτοχος τοϋ νοήματος τοϋ

είναι.

Ή πλειοψ ηφ ία όμω ς τώ ν άνθρώ πω ν δέν έχουν γνω ρίσει τόνέρω τα, κι άνάμεσα σ 5 αύτούς πού πιστεύουν ότι τόν γνω ρίζουν

πολύ λίγοι θά περνούσαν μέ έπιτυχία τήν εξέταση πού είχε

επινοήσει ή 5Α νιές* θά έτρεχαν πίσω άπό τήν ύπόσχεση μιας

άλλης ζω ής χω ρίς νά θέσουν τόν παραμικρότερο όρο* θά προτι

μούσαν τή ζω ή άπό τόν έρω τα καί θά ξανάπεφταν, μέ πολλή

εύχαρίστηση, στό δίχτυ τής άράχνης τοϋ Δ ημιουργού.

"Α ν δέν έχει δοθεί στόν άνθρω πο νά ζήσει μέ τό άγαπημένοπρόσω πο καί νά τά ύποτάξει όλα στόν έρω τα, τοϋ άπομένει ένα

310



άλλο μέσο γιά νά ξεφ ύγει άπό τό Δ ημιουργό: νά πάει σέ

μοναστήρι. Ή Ά νιές θυμάται μιά φράση: « Ά ποσ ύρθηκε στό

μοναστήρι τής Π άρμας». Στή διαδρομή τοϋ κειμένου, μέχρι

εκείνο άκριβώ ς τό σημείο δέν είχε ύπάρξει θέμα κανενός μονα

στηριού, άλλά αύτή ή μόνη φράση, στήν τελευταία σελίδα, είναι

εντούτοις τόσο σημαντική πού ό Σταντάλ βγάζει άπ’ αύτήν τόν

τίτλο τοϋ μυθιστορήματος του* γιατί ό τελικός σκοπός όλω ν τώ ν

περιπετειώ ν τοϋ Φ αμπρίς ντέλ Ν τόνγκο ήταν τό μοναστήρι: ό

τόπος πού έχει έκτραπεΐ άπό τόν κόσμο καί τούς άνθρώ πους.

’Ά λλοτε, έμπαιναν στό μοναστήρι τά πρόσω πα πού ήσαν σέ

δυσαρμονία μέ τόν κόσμο καί πού δέν συμμερίζονταν ούτε τά

βάσανα ούτε τίς χαρές του. Κ αθώ ς όμω ς ό αιώ νας μας άρνεΐται νά

άναγνω ρίσει στούς άνθρώ πους τό δικαίω μα νά είναι σέ δυσαρμο

νία μέ τόν κόσμο, έχουμε τελειώ σει μέ τά μοναστήρια όπου

μπορούσε νά καταφύγει ένας Φ αμπρίς. Δ έν ύπάρχουν πιά μέρη

πού νά έχουν έκτραπεΐ άπό τόν κόσμο καίτούς άνθρώ πους. Μ ένει

μόνο ή άνάμνησή τους: τό ιδανικό τοϋ μοναστηριού, τό όνειρο

τοϋ μοναστηριού. Τ ό μοναστήρι. Ά ποσ ύρθηκε στό μοναστήρι

τής Π άρμας. ’ Α ντικατοπτρισμός τοϋ μοναστηριού. Γιά νά ξανα-

βρεΐ τόν άντικατοπτρισμό αύτόν ή Ά νιές, έδώ καί επτά χρόνια

ήδη, πήγαινε στήν ’Ε λβετία. Γιά νά ξαναβρεΐ τό μοναστήρι της,

τό μοναστήρι τώ ν δρόμω ν πού είχαν έκτραπεΐ άπό τόν κόσμο.

Θ υμήθηκε μιά στιγμή παράξενη πού είχε ζήσει τήν ιδια

εκείνη μέρα, στό τέλος τοϋ άπογεύματος, όταν είχε πάει νά

περπατήσει γιά μιά τελευταία φορά σ τήν έξοχή. Φ τάνοντας σ ’

ένα ρυάκι, ξάπλω σε στό χορτάρι. Ε ιχε μείνει γιά ώ ρα ξαπλω μένη

εκεί, πιστεύοντας ότι ένιω σε τό ρυάκι νά τήν διαπερνά, παρασύ-

ροντας κάθε πόνο καί κάθε ρύπο: τό εγώ της. Π αράξενη, άξέχα-

στη στιγμή: είχε ξεχάσει τό εγώ της, είχε χάσει τό εγώ της, καί

είχε άπελευθερω θεΐ άπ5 αύτό* καί έκεΐ ύπήρχε ή εύτυχία.

Ή άνάμνηση αύτή έκανε νά γεννηθεί μέσα της μιά άόριστη

σκέψ η, φευγαλέα, καί όμω ς τόσο σημαντική (ή πιό σημαντική

ά π5 όλες, ϊσω ς) πού ή Ά νιές προσ πάθησε νά τήν συλλάβει μέ

λέξεις:

Α ύτό πού είναι αβάσταχτο στή ζω ή, δέν είναι τό ν ά ε ίσ α ι, ά λ λ ά

31!



τό νά ε ίσ α ι τ ό ε γ ώ σ ο υ . Χ άρη στόν ύπολογιστή του, ό Δ ημιουργός

έκανε νά εισχω ρήσουν στόν κόσμο δισεκατομμύρια εγώ , καί οί

ζω ές τους. Ά λλά , δίπλα σέ δλες αύτές τίς ζω ές μπορούμε νά

φανταστούμε ενα είναι πιό στοιχειώ δες, πού ύπήρξε πρίν ό

Δ ημιουργός βαλθεί νά δημιουργεί, ένα είναι στό όποιο οΰτε

άσκησε οϋτε άσκεί καμιά επιρροή. Ξ απλω μένη στό χορτάρι, μέ

τό μονότονο τραγούδι τοϋ ρυακιού νά τήν διαπερνά καί νά

παρασύρει τό εγώ της, τό ρύπο τοϋ εγώ της, ή Ά νιές έπαιρνε τό

μέρος αύτοϋ τοϋ στοιχειώ δους είναι πού εκδηλώ νεται στή φω νή

τοϋ χρόνου πού τρέχει καίστό γαλάζιο τ’ ούρανοϋ* ήξερε πιά δτι

τίποτα ώ ραιότερο δέν ύπάρχει.

'Ο επαρχιακός δρόμος δπου κυλάειτώ ρα είναι ήρεμος· μακρι

νά, άπέραντα μακρινά, λάμπουν τ5 άστέρια. Ή Ά νιές λέειστόν

εαυτό της:

Ν ά ζείς, δέν ύπάρχει καμιά εύτυχία σ ’ αύτό. Ν ά ζείς: νά

περιφέρεις στόν κόσμο τό έπώ δυνο εγώ σου.

Ά λλά νά είσαι, νά είσαι είναι εύτυχία. Ε ίναι: τό νά μεταμορ

φώ νεσαι σέ κρήνη, σέ πέτρινη δεξαμενή μέσα στήν όποία τόσύμπαν κατεβαίνει σάν χλιαρή βροχή.

312



17

Η Κ Ο Π Ε Λ Α περπάτησε γιά πολύ άκόμα, μέ πληγω μένα τά πόδια,

παραπατώ ντας, έπειτα κάθισε πάνω στήν άσφαλτο στή μέση τής

δεξιάς μεριάς τοϋ δρόμου. Ε ίχε τό κεφάλι της χω μένο ανάμεσα

στούς ώ μους, τή μύτη πάνω στά γόνατα, καί κυρτώ νοντας τή

ράχη τήν ένιω θε νά καίει στήν ιδέα ότιτήν εξέθετε στό μέταλλο,

στή λαμαρίνα, στό χτύπημα. Κ ουβαριαζόταν, βαθουλώ νονταςάκόμα πιό πολύ τό ταλαίπω ρο καί άδύνατο στέρνο της, όπου

ύψ ω νόταν, πικρή, ή φλόγα τοϋ πονεμένου εγώ πού τήν εμπόδιζε

νά σκεφτει οτιδήποτε άλλο εκτός άπό τόν εαυτό της. ’Ε πιθυμού

σε νά συνθλίβει κάτω άπό τό χτύπημα κι αύτή ή φλόγα νά

σβήσει.

Ά κούγοντας νά πλησιάζει ένα αύτοκίνητο, κουβαριάστηκε

άκόμα περισσότερο, ό θόρυβος έγινε άφόρητός, άλλά άντί γιάτήν άναμενόμενη σύγκρουση δέν ένιω σε δεξιά της παρά μόνο μιά

δυνατή ριπή άνέμου, πού τήν έκανε νά στριφ ογυρίσει έλαφρά

γύρω άπό τόν άξονά της. ’ Α κούστηκε ένα τρίξιμο άπό λάστιχα,

έπειτα ένας τεράστιος κρότος* δέν είδε τίποτα γιατί κράτησε τά

μάτια κλειστά καί τό πρόσω πο κρυμμένο άνάμεσα στά γόνατά

της, χώ ρια πού ήταν κατάπληκτη πού βρισκόταν άκόμα στή ζω ή

καί καθισμένη όπω ς πρίν.Κ αί πάλι, ξεχώ ρισε τό θόρυβο ενός κινητήρα πού πλησίαζε*

τή φορά αύτή εΐχε κολλήσει στό έδαφ ος καί τό χτύπημα άκού-

στηκε πολύ κοντά, τό άκολούθησε άμέσω ς μία φω νή, μιά φω νή

άπερίγραπτη, μιά τρομερή φω νή πού τήν έκανε νά άναπηδήσει.

’Έ μεινε όρθια στή μέση τοϋ έρημου δρόμου* σέ διακόσια μέτρα

περίπου είδε τίς φλόγες, ενώ άπό ένα πιό κοντινό σημείο

άνέβαινε πάντα, άπό τό χαντάκι ω ς τόν σκοτεινό ούρανό, ή ιδιατρομερή φω νή.

'Η φω νή αύτή ήταν τόσο επίμονη καί τόσο φρικτή πού ό



κόσμος γύρω της, ό κόσμος τόν όποιο είχε χάσει, ξανάγινε

πραγματικός, πολύχρωμος, εκτυφ λω τικός, ήχηρός. ’Ό ρθια στή

μέση τής ασφάλτου, άνοιξε τά μπράτσα καί δοκίμασε ξαφνικά

τήν αίσθηση ότι ήταν μεγάλη, δτι ήταν ισχυρή, ότιήταν δυνατή*ό κόσμος, αύτός ό χαμένος κόσμος πού άρνιόταν νά τήν άκούσει,

ξαναρχόταν σ ’ έκείνη φω νάζοντας, καί ήταν τόσο ώ ραΐο καί

τόσο τρομερό πού θέλησε κι έκείνη μέ τή σειρά της νά φω νάξει,

άλλά μάταια, γιατί ή φω νή της είχε σβήσει στό λαρύγγι της καί

δέν μπορούσε νά τήν ξυπνήσει.

"Ε να τρίτο αύτοκίνητο τήν τύφλω σε μέ τούς προβολείς του.

Θ ά ήθελε νά κάνειστήν άκρη, άλλά δέν ήξερε άπό ποιά μεριά νάπηδήξει* άκουσε ένα τρίξιμο άπό λάστιχα, τό αύτοκίνητο τήν

άπέφυγε καί εγινε τό χτύπημα. Τ ότε, ή κραυγή πού εϊχε στό

λαρύγγι επιτέλους ξύπνησε. Ά π ό τό χαντάκι, πάντοτε στό ίδιο

μέρος, άνέβαινε ένα άδιάκοπο ούρλιαχτό, στό όποιο, επιτέλους,

βάλθηκε νά άπαντάει.

’Έ πειτα γύρισε τήν πλάτη καί έφυγε. ’Έ φ υγε ούρλιάζοντας,

μαγεμένη πού ή τόσο άδύναμη φω νή της μπόρεσε νά βγάλειμιάτέτοια κραυγή. Στό σημείο πού ό επαρχιακός δρόμος συναντούσε

τόν αύτοκινητόδρομο, ορθω νόταν ένας τηλεφω νικός θάλαμος.

Ή κοπέλα σήκω σε τό άκουστικό: «Ε μπρός! εμπρός!» Σ τήν

άλλη άκρη τοϋ σύρματος, μιά φω νή άπάντησε. «’Έ γινε ένα

δυστύχημα», είπε έκείνη. 'Η φω νή ρώ τησε πού, άλλά, καθώ ς δέν

μπορούσε νά τό προσδιορίσει, άκούμπησε τό άκουστικό καί

ξανάφυγε τρέχοντας πρός τήν πόλη πού είχε τό άπόγευμα

έγκαταλείψ ει.

314



1 8

Μ Ε Ρ ΙΚ Ε Σ Ω ΡΕ Σ νω ρίτερα, ό Ά βενάριος μοϋ είχε εξηγήσει μέ

επιμονή τήν ανάγκη νά ακολουθεί κανείς μία αύστηρή τάξη στό

σκάσιμο τώ ν λάστιχω ν: πρώ τα τό μπροστινό δεξιά, έπειτα τό

μπροστινό αριστερά, έπειτα τό πίσω δεξιά, έπειτα καίτά τέσσε

ρα. Ά λλά αύτό δέν ήταν παρά μιά θεω ρία προορισμένη νά

έντυπω σιάζει τό ακροατήριο τώ ν οικολόγω ν ή ένα φ ίλο πολύεύπιστο. Σ τήν πραγματικότητα, ό Ά βενάριος προχω ρούσε χω

ρίς κανένα σύστημα. ’Έ τρεχε στόν δρόμο καί, άπό καιρό σέ

καιρό, κατά τή διάθεση τής φαντασίας του, έβγαζε τό μαχαίρι

του γιά νά τό βυθίσει στό πιό κοντινό λάστιχο.

Στό εστιατόριο, μοϋ είχε εξηγήσει δτι πρέπει μετά άπό κάθε

χτύπημα νά ξαναβάζειτό μαχαίρι κάτω άπό τό σακάκι του, νά τό

ξανακρεμάει στή ζώ νη καί νά συνεχίζει τό τρέξιμο μέ ελεύθεραχέρια. Ά π ό τή μιά μεριά τρέχει κανείς πιό άνετα, άπό τήν άλλη

αύτό έγγυάται τήν άσφάλειά του: είναι καλύτερα νά μήν διακιν

δυνεύεις νά σέ δοϋν μ 5 ένα μαχαίρι στό χέρι. ’Ε πίσης, τό

χτύπημα πρέπει νά είναι βίαιο καίσύντομο, νά μήν παίρνει πάνω

άπό μερικά δευτερόλεπτα.

Α λίμ ονο, δμω ς, δσο δογματικός ήταν ό Ά βενάριος στή

θεω ρία, τόσο άμελής εμφανιζόταν στήν πρακτική, χω ρίς μέθοδοκαί επικίνδυνα έπιρρεπής στό νά ενεργεί κατά τά κέφια του.

Ά φ οϋ είχε σκάσει δυό λάστιχα (άντί γιά τέσσερα) σ ’ έναν

έρημο δρόμο, άνορθώ θηκε καί βάλθηκε νά τρέχει κραδαίνοντας

τό μαχαίρι, μέ πλήρη περιφρόνηση όλω ν τώ ν κανόνω ν άσφα-

λείας. Τ ό αύτοκίνητο πρός τό όποιο τώ ρα κατευθυνόταν ήταν

σταματημένο στή γω νία τοϋ δρόμου. "Α πλω σε τό χέρι ενώ

βρισκόταν άκόμα τέσσερα ή πέντε μέτρα μακριά άπό τό στόχο(άκόμα μία παράβαση τώ ν κανόνω ν: ήταν πρόω ρο!) καίτήν ίδια

στιγμή τό δεξί του αύτί συνέλαβε μία κραυγή. Μ ιά γυναίκα τόν

315



αντίκριζε, άπολιθω μένη άπό τρόμο. Θ ά έπρεπε νά είχε ξεπροβά

λει άπό τή γω νία τή στιγμή άκριβώ ς πού ό Ά βενάριος, όρμώ -

ντας πρός τόν στόχο, συγκέντρω σε όλη του τήν προσ οχή στήν

άκρη τοϋ πεζοδρομίου. ’Έ μειναν καρφω μένοι ό ενας άπέναντιστόν άλλο, καί, καθώ ς ό Ά βενάριος δέν ήταν λιγότερο παραλυ

μένος άπό τό ξάφ νιασμα, τό σηκω μένο χέρι του άκινητοποιήθη-

κε. Χ ω ρίς νά μπορεΐ ν ’ άφήσει άπό τά μάτια αύτό τό μαχαίρι πού

άνέμιζε, ή γυναίκα πάτησε μία νέα κραυγή. 'Ο Ά βενάριος

συνήλθε επιτέλους καί ξανακρέμασε τό μαχαίρι στή ζώ νη, κάτω

άπό τό σακάκι του. Γ ιά νά ήρεμήσει τή γυναίκα, χαμογέλασε καί

τήν ρώ τησε: «Τ ί ώ ρα είναι;»Σάν αύτή ή ερώ τηση νά τήν είχε τρομοκρατήσει άκόμα πιό

πολύ άπ’ τό μαχαίρι, ή γυναίκα έβγαλε μιά τρίτη τρομαγμένη

κραυγή.

’ Ε νόσω μαζεύονταν μερικοί νυκτόβιοι, ό Ά βενάριος διέπραξε

ένα μοιραίο λάθος. Ά ν είχε ξαναβγάλει τό μαχαίρι του καί τό

είχε άνεμίσει μέ άγριο ΰφος, ή γυναίκα θά είχε ξαναβρεΐ τίς

δυνάμεις της καί θά είχε τρέξει, παρασύροντας στό κατόπι τηςόλους τούς περιστασιακούς διαβάτες.

Κ αθώ ς όμω ς τοϋ είχε μπει ή ιδέα νά κάνει λές καί δέν

συνέβαινε τίποτα, έπανέλαβε εύγενικά: «Θ ά είχατε τήν καλοσύνη

νά μοϋ πείτε τήν ώ ρα;»

Β λέποντας ότι οίπεραστικοί πλησίαζαν καίότι ό Ά βενάριος

δέν είχε κακές προθέσεις, ή γυναίκα πάτησε γιά τέταρτη φορά

ένα τρομερό ουρλιαχτό, έπειτα παραπονέθηκε μέ δυνατή φ ω νή,παίρνοντας γιά μάρτυρες όλους αύτούς πού μποροϋσαν νά τήν

άκούσουν: «Μ έ άπείλησε μ ’ ένα μαχαίρι! ’Ή θελε νά μέ βιάσει!»

Μ έ μιά κίνηση πού έδειχνε άπόλυτη άθω ότητα, ό Ά βενάριος

άνοιξε τά μπράτσα του: « Ή μόνη μου επιθυμία, είπε, ήταν νά

μάθω τήν άκριβή ώ ρα».

Ά π ό τόν κύκλο πού είχε σχημ ατιστεί γύρω τους, άποσπάστη-

κε ένας άνθρω πάκος μέ στολή, ένας άστυνομικός. Ρώ τησε τίσυνέβαινε. Ή γυναίκα έπανέλαβε ότι ό Ά βενάριος ήθελε νά τήν

βιάσει.

'Ο άνθρω πάκος πλησίασε δειλά τόν Ά βενάριο πού, όρθώ νο-

3ι6



νια ς καί πάλι τό μεγαλοπρεπές του ανάστημα, δήλω σε μέ δυνατή

φω νή: «Είμαι ό καθηγητής Ά βενάριος!»

Α ύτά τά λόγια, καθώ ς κι ή αξιοπρέπεια μέ τήν όποία είχαν

προφ ερθεΐ, έκαναν μεγάλη εντύπω ση στόν αστυνομικό* έδειχνε

εντελώ ς διατεθειμένος νά ζητήσ ει άπό τούς άνθρώ πους νά διαλυ

θούν καί ν ’ άφήσει τόν Ά βενάριο νά φύγει.

Ά λλά ή γυναίκα, τώ ρα πού κάθε φόβος είχε διαλυθεί, έγινε

επιθετική: «Δ έν πάει νά είσαι καί ό καθηγητής Κ απιλάριος,

φώ ναξε, μέ άπείλησες μέ μαχαίρι!»

Μ ερικά μέτρα πιό πέρα, άνοιξε μιά πόρτα κι ένας άντρας

βγήκε στό δρόμο. Π ερπατούσε παράξενα, σάν ύπνοβάτης, καί

σταμάτησε τή στιγμή πού ό Ά βενάριος εξηγούσε μέ σταθερή

φω νή: «Δ έν έκανα τίποτ’ άλλο άπό τό νά παρακαλέσω τήν κυρία

νά μοϋ πει τήν ώ ρα».

Ή γυναίκα, σάν νά είχε νιώ σει ότι ή άξιοπρέπεια τοϋ Ά βενά-

ριου τής άποσποϋσε τή συμπάθεια τώ ν άργόσχολω ν, φώ ναξε

στόν άστυνομικό: «’Έ χει ένα μαχαίρι κάτω άπ5 τό σακάκι του!

Τ ό έχει κρύψ ει κάτω άπ’ τό σακάκι του! "Ε να πελώ ριο μαχαίρι!

Φ τάνει νά τόν ψ άξετε!»

Ό άστυνομικός σήκω σε τούς ώ μους καί ζήτησε άπό τόν

Ά βενάριο, άπολογούμενος σχεδόν: «Θ ά είχατε τήν καλοσύνη

νά ξεκουμπώ σετε τό σακάκι σας;»

eΟ Ά βενάριος σάστισε γιά μιά στιγμή. ’Έ πειτα, κατάλαβε ότι

δέν είχε περιθώ ριο επιλογής. Ά ργά , ξεκούμπω σε τό σακάκι τουκ α ί τό άνοιξε, άποκαλύπτοντας σέ όλο τόν κόσμο τό ιδιοφ υές

ϋύστημα μέ τίς ζώ νες πού τοϋ έσφιγγαν τό στέρνο καί τό

τρομακτικό κουζινομάχαιρο πού κρεμόταν σέ μιά θήκη.

Ο ί αργόσχολοι βαριανάσαναν κατάπληκτοι, ενώ ό ύπνοβάτης

πλησίαζε τόν Ά βενάριο γιά νά τοϋ πει: «Ε ίμαιδικηγόρος. Στήν

περίπτω ση πού θά είχατε άνάγκη άπό τή βοήθειά μου, νά ή κάρτα

μου. Μ ιά λέξη μόνο. Δ έν είστε καθόλου ύποχρεω μένος νάαπαντήσετε στίς ερω τήσεις τους. Μ πορεΐτε άπό τήν άρχή τής

άνάκρισης νά αξιώ σετε τήν παρουσία ενός δικηγόρου».

Ό Ά βενάριος πήρε τήν κάρτα καίτήν έβαλε στήν τσέπη του.

317



cΟ αστυνομικός τόν άρπαξε άπό τό χέρι καίστράφηκε πρός τούς

άνθρώ πους: «Π ηγαίνετε! πηγαίνετε!»

'Ο Ά βενάριος δέν πρόβαλε άντίσταση. ’Ή ξερε ότι ήταν ύπόκράτηση. Ά π ό τή στιγμή πού είχαν δειτό μεγάλο κουζινομάχαι

ρο νά κρέμεται πάνω στήν κοιλάρα του, οί άνθρω ποι δέν τοϋ

έδειχναν πιά καμιά συμπάθεια. Α να ζήτησε μέ τά μάτια τόν

άνθρω πο πού τοϋ είχε πειότι είναι δικηγόρος καίτοϋ είχε δώ σει

τήν κάρτα του. 'Ο άνθρω πος, όμω ς, άπομακρυνόταν χω ρίς νά

γυρίσει τό κεφάλι του: κατευθυνόταν πρός ένα σταματημένο

αύτοκίνητο, έπειτα έβαζε τό κλειδί στήν κλειδαριά. *Ο Ά βενά ριος πρόλαβε νά τόν δεινά κοντοστέκεται καίνά γονατίζει δίπλα

σέ μιά ρόδα.

9Ε κείνη τή στιγμή, ό άστυνομικός άρπαξε δυνατά τόν Ά βενά-

ριο άπό τό μπράτσο καί τόν έσυρε στήν άκρη.

Κ οντά στό αύτοκίνητο του, ό άνθρω πος έβγαλε έναν άναστε-

ναγμό: «Θ εέ μου!» καί όλο του τό κορμί άναταράχτηκε άμέσω ς

άπό άναφ ιλητά.

318



19

Ξ α ν α ν ε β η κ ε στό σπίτι του κλαίγοντας καί έτρεξε στό τηλέφω

νο. ’Ή θελε νά καλέσει ένα ταξί. Στή συσκευή, μιά φω νή εξαιρε

τικά γλυκιά, τοϋ είπε: «Π αρισινά ταξί. "Ε να λεπτό σάς παρακα

λώ , άναμείνατε...» έπειτα ήχησε μιά μουσική στό άκουστικό, μιάχαρούμενη χορω δία γυναικώ ν μέ κρουστά* μετά άπό ένα άτέλειω -

το λεπτό, ή μουσική διακόπηκε καί ή γλυκιά φω νή τόν παρακά-

λεσε πάλι νά άναμείνει. ’Ή θελε νά ούρλιάξει ότι δέν είχε

ύπομονή νά περιμένει, ότι πέθαινε ή γυναίκα του, άλλά ήξερε ότι

τό νά φω νάξει δέν είχε νόημα, γιατί ή φω νή στήν άκρη τής

γραμμής ήταν ήχογραφ ημένη σέ κασέτα καί κανένας δέν θά

άκουγε τίς διαμαρτυρίες τους. Έ πειτα ή μουσική άντήχησε μέ τάόλα της, χορω δία γυναικώ ν, τιτιβίσματα, κρουστά, καίμετά άπό

μιά μακριά άναμονή άκουσε μιά άληθινή γυναικεία φω νή, πού

τήν άναγνώ ρισε άμέσω ς ότι ήταν άληθινή επειδή δέν ήταν

καθόλου γλυκιά πιά, άλλά πάρα πολύ δυσάρεστη καίάνυπόμονη.

"Ο ταν είπε ότι χρειαζόταν ένα ταξί πού νά τόν οδηγήσει πολλές

εκατοντάδες χιλιόμετρα έξω άπό τό Π αρίσι, ή φω νή άπάντησε

άμέσω ς όχι, κι όταν επιχείρησε νά εξηγήσει ότι είχε άπελπισμέ-να άνάγκη ενός ταξί, άντήχησε καί πάλισ τ”αύτίτου ή χαρούμε

νη μουσική, τά κρουστά, τά τιτιβίσματα τώ ν γυναικώ ν, κατόπιν,

ύστερα άπό ένα άτέλειω το λεπτό, ή γλυκιά ήχογραφ ημένη φω νή

τόν κάλεσε νά άναμείνει υπομονετικά στό άκουστικό του.

Έ κλεισ ε τό τηλέφω νο καί σχημάτισε τόν άριθμό τοϋ βοηθού

του. 5Α ντί γιά τόν βοηθό όμω ς, στήν άκρη τής γραμμής ήταν ή

ήχογραφημένη του φωνή: μιά φω νή φαιδρή, πονηρή, παραμορφω μένη άπό τό χαμόγελο: «Είμαι ευτυχής πού επιτέλους θυμηθή

κατε τήν ύπαρξή μου. Δ έν μπορεΐτε νά φανταστείτε πόσο λυπά

μαι πού δέν μπορώ νά σάς μιλήσω , άν όμω ς μοϋ άφήσετε τόν

319



αριθμό τοϋ τηλεφώ νου σας, θά σάς τηλεφω νήσω μέ χαρά μόλις

μπορέσω ...»

«Τό μαλάκα», είπε κατεβάζοντας τό ακουστικό.

Γ ιατί ή Μ πριζίτ δέν ήταν σπίτι; ’Έ πρεπε νά είχε γυρίσει άπό

ώ ρα, έλεγε στόν εαυτό του γιά εκατοστή φορά, καίπήγε νά ρίξει

μιά ματιά στό δω μάτιό της, ξέροντας παραταϋτα ότι δέν θά τήν

έβρισκε εκεί.

Σέ ποιόν άλλον νά τηλεφω νήσει; Τή Λ ώ ρα; Δ έν θά δίσταζε

βέβαια νά τοϋ δανείσει τό αύτοκίνητό της, άλλά θά έπέμενε νά

τόν συνοδεύσει* καί σ ’ αύτό δέν μπορούσε νά συγκατατεθεί: ή

Ά νιές τά είχε χαλάσει μέ τήν άδελφή της, καίό Π ώ λ δέν ήθελε

νά κάνει τίποτα ενάντια στή θέλησή της.

Θ υμήθηκε τότε τόν Μ περνάρ. Ο ί λόγοι τοϋ τσακω μού τους

τοϋ φ άνηκαν ξαφνικά γελοιω δώ ς άσήμαντοι. Σ χημάτισε τόν

άριθμό του. 'Ο Μ περνάρ ήταν εκεί. eO Π ώ λ τοϋ ζήτησε νά τοϋ

δανείσει τό αύτοκίνητό του, ή Ά νιές είχε άνατραπει σ ’ ένα

χαντάκι, μόλις τόν είχαν ειδοποιήσει άπό τό Π ρώ τω ν Β οηθειώ ν.

' Ο Π ώ λ εξήγησε τί είχε συμβεΐκαίτοϋ ζήτησ ε νά τοϋ δανείσειτό αύτοκίνητό του.

«’Έ ρχομ αι άμέσω ς», είπε ό Μ περνάρ, καί ό Π ώ λ τή στιγμή

εκείνη ένιω σε νά τόν πλημμυρίζει ή άγάπη γιά τόν παλιό του

φίλο. Θ ά ήθελε νά τόν άγκαλιάσει καίνά κλάψ ει στό στήθος του.

Ή τα ν εύτυχισμένος πού ή Μ πριζίτ έλειπε άπό τό σπίτι.

Ή λπιζε νά μήν τή δεινά έρχεται, έτσι ώ στε νά φτάσειμόνος του

στό πλευρό τής Ά νιές. Ξ αφνικά, όλα είχαν εξαφ ανιστεί, ήκουνιάδα του, ή κόρη του, ό κόσμος ολόκληρος, μόνοι έμεναν ή

Ά νιές κι εκείνος* δέν ήθελε τρίτους άνάμεσά τους. Ή 9Α νιές,

γΓ αύτό δέν είχε άμφιβολία, πέθαινε. Ά ν δέν ήταν σέ άπελπιστι-

κή κατάσταση, δέν θά τόν είχαν φω νάξειμές στή νύχτα, άπό ένα

νοσοκομείο τής επαρχίας. Ή μόνη του πιά έννοια ήταν νά

φτάσει εγκαίρω ς. Ν ά τήν φ ιλήσει μιά άκόμη φορά. Ή επιθυμία

του νά τήν φ ιλήσει έγινε πιεστική. Ε πιθυμούσε ένα φιλί, τότελευταίο φιλί, τό τελειω τικό φ ιλί πού θά τοϋ έπέτρεπε νά

αιχμαλω τίσει, όπω ς μέσα σ ’ ένα δίχτυ, αύτό τό πρόσω πο πού θά

εξαφ ανιζόταν καί πού δέν θά έμενε παρά μόνο ή άνάμνησή του.

320



Δ έν είχε πιά παρά νά περιμένει. "Ο Π ώ λ βάλθηκε νά τακτο

ποιεί τό γραφείο του, νιώ θοντας άμέσω ς έκπληξη πού μπορούσε

νά άφιερω θεΐ, μιά τέτοια στιγμή, σέ μιά τόσο άσήμάντη δραστη

ριότητα. Τ ίσημασία είχε άν τό τραπέζιτου ήταν τακτοποιημένο

ή όχι; Κ αί γιατί, λίγα λεπτά πρίν, στό δρόμο, είχε δώ σει τήν

κάρτα του σ ’ εναν άγνω στο; Δ έν μπορούσε όμω ς νά σταματήσει:

τακτοποίησε τά βιβλία του σέ μιά άκρη τού τραπεζιού, τσαλάκω

σε τούς φακέλους τώ ν παλιώ ν γραμμάτω ν καί τούς πέταξε στό

καλάθι. ’Έ τσι άκριβώ ς, είπε μέσα του, ενεργείό άνθρω πος όταν

τόν χτυπάει μιά δυστυχία: συμπεριφέρεται σάν ύπνοβάτης. *Η

κεκτημένη ταχύτητα τού καθημερινού προσπαθεί νά τόν διατηρήσει στίς ράγες τής ζω ής.

Συμβουλεύτηκε τό ρολόι του. Τ ά σκασμένα λάστιχα τόν

είχαν ήδη κάνει νά χάσει μισή ώ ρα πάνω κάτω . Κ άνε γρήγορα-

κάνε γρήγορα, ψ ιθύριζε στόν Μ περνάρ, δέν θέλω νά μέ βρειέδώ

ή Μ πριζίτ, θέλω νά φύγω μόνος καί νά φτάσω εγκαίρω ς.

Ά λλά δέν είχε τύχη. Ή Μ πριζίτ γύρισε στό σπίτι άκριβώ ς

πρίν άπ5 τόν Μ περνάρ. Ο ί δυό παλιοί φ ίλοι άγκαλιάστηκαν, όΜ περνάρ γύρισε σπίτι του καί ό Π ώ λ άνέβηκε στό αύτοκίνητο

τής Μ πριζίτ. ’Ε κείνη τοϋ παραχώ ρησε τό τιμόνι καί έφυγαν μέ

όλη τήν ταχύτητα.

21 321



20

Η Α Ν Ι Ε Σ έβλεπε μιά μορφή νά ορθώ νεται στή μέση τοϋ δρόμου,

μιά μορφή πού φ ω τίστηκε άπότομα άπό ένα δυνατό προβολέα, μέ

τά χέρια ανοιχτά όπω ς στό μπαλέτο* κι ήταν σάν τήν οπτασία

μιας χορεύτριας πού τραβούσε τήν αύλαία στό τέλος τοϋ θεάμα

τος, γιατί μετά δέν ύπήρχε τίποτα πιά, κι α π’ όλη τήν προηγού

μενη παράσταση, πού ξαφ νικά είχε λησμονηθεί, δέν έμενε παρά

αύτή ή τελική εικόνα. ’Έ πειτα δέν ένιω σε τίποτ 9 άλλο παράκούραση, μιά τόσο απέραντη κούραση, ίδια μέ βαθύ πηγάδι, πού

οίγιατροί καίοί νοσοκόμες νόμιζαν ότι είχε χάσει τίς αισθήσεις

της, ενώ έκείνη αισθανόταν καί καταλάβαινε, μέ έκπληκτική

διαύγεια, ότι πέθαινε. Κ ατάφερε μάλιστα νά έκπλαγει κάπω ς πού

δέν δοκίμαζε καμιά νοσταλγία, καμιά λύπη, κανένα συναίσθημα

φ ρίκης, τίποτα απ’ όλα αύτά πού ώ ς αύτή τήν ήμέρα τά είχε

συνδέσει μέ τήν ιδέα τοϋ θανάτου.’Έ πειτα είδε ότι μιά νοσοκόμα έσκυβε πάνω της γιά νά τής

ψ ιθυρίσει: « 'Ο άντρας σας είναι στό δρόμο. ’Έ ρχεται νά σάς δει.

'Ο σύζυγός σας».

Ή Ά νιές χαμογέλασε. Γ ιατί όμω ς είχε χαμογελάσει; Κ άτι

τής ήρθε στή μνήμη ά π’ αύτό τό λησμονημένο θέαμα: ναί, ήταν

παντρεμένη. ’Έ πειτα άναδύθηκε επίσης ένα όνομα: Π ώ λ! Ν αί,

Π ώ λ. Π ώ λ. Π ώ λ. Τό χαμόγελό της ήταν αύτό πού έχεις ότανσυναντιέσαι ξαφ νικά μέ μιά χαμένη λέξη. "Ο πω ς όταν σάς

τείνουν τό χνουδω τό αρκουδάκι πού δέν είχατε δει εδώ καί

πενήντα χρόνια καί τό αναγνω ρίζετε.

Π ώ λ, έπαναλάμβανε στόν εαυτό της χαμογελώ ντας. Τό χαμό

γελο έμεινε στά χείλη της άκόμα κι όταν είχε ξεχάσει τό λόγο

του. ΤΗ ταν κουρασμένη καί όλα τήν κούραζαν. Ξ αφ νικά, δέν είχε

τή δύναμη νά ύποφέρει κανένα βλέμμα. Κ ρατούσε τά μάτιακλειστά, γιά νά μή βλέπει τίποτα καίκανέναν. Ε νοχλη μένη καί

322



αμήχανη α π’ δλα όσα συνέβαιναν γύρω της, επιθυμούσε τίποτα

νά μή συμβεΐ.

’Έ πειτα θυμήθηκε: ' Ο Π ώ λ. Τ ίέλεγε λοιπόν ή νοσοκόμα; Ο τιερχόταν; 'Η ανάμνηση τοϋ λησμονημένου θεάματος, τοϋ θεάμα

τος πού ήταν ή ζω ή της, έγινε ξαφ νικά πιό καθαρή. eO Π ώ λ. ' Ο

Π ώ λ έρχεται! Ε κείνη τή στιγμή επιθύμησε βίαια, μέ πάθος, νά

μήν τήν ξαναδεΐ εκείνος πιά. ΤΗ ταν κουρασμένη, δέν ήθελε

κανένα βλέμμα. Δ έν ήθελε κανένα βλέμμα τοϋ Π ώ λ. Δ έν ήθελε νά

τήν δει νά πεθαίνει. ’Έ πρεπε νά βιαστεί.

Γιά μιά τελευταία φορά, ή θεμελιακή κατάσταση τής ζω ήςτης έπαναλήφθηκε ξανά: εκείνη τρέχει, τήν καταδιώ κουν. ' Ο

Π ώ λ τήν καταδιώ κει. Κ αίδέν έχει πιά τίποτα στά χέρια της. Ο ύτε

βούρτσα, ούτε χτένα, ούτε κορδέλα. Ε ίναι άοπλη. Ε ίναι γυμνή,

μόλις σκεπασμένη μ ’ ένα είδος άσπρου σάβανου τοϋ νοσοκο

μείου. Ν ά την πού έχει μπειστήν τελική εύθεία, δπου τίποτα δέν

μπορεΐ πιά νά τή βοηθήσει, δπου δέν μπορεΐ πιά νά ύπολογίσει

παρά μόνο στήν ταχύτητα τής τρεχάλας της. Π οιός θά είναι ό πιόγρήγορος; ' Ο Π ώ λ ή εκείνη; eΟ θάνατός της ή ή άφιξη τοϋ Π ώ λ;

'Η κούραση έγινε άκόμα πιό μεγάλη, καί ή 9Α νιές είχε τήν

εντύπω ση δτι άπομακρυνόταν γιά τά καλά, σάν νά είχαν τραβή

ξει πίσω τό κρεβάτι. ’Ά νοιξε τά μάτια καίείδε μιά νοσοκόμα μέ

άσπρη μπλούζα. Μ έ τί έμοιαζε τό πρόσω πό της; 'Η Ά νιές δέν

τήν διέκρινε πιά. Κ αί τά λόγια αύτά τής ήρθαν στή μνήμη:

«Έ κεΐ κάτω δέν ύπάρχουν πρόσω πα».

321



21

Π Λ Η Σ Ι Α Ζ Ο Ν Τ Α Σ τό κρεβάτι, ό Π ώ λ είδε τό σώ μα σκεπασμένο μ ’

ενα σεντόνι ώ ς πάνω απ’ τό κεφάλι. Μ ιά γυναίκα μέ άσπρη

μπλούζα τούς ανήγγειλε: «Ε ίναι ένα τέταρτο πού πέθανε».

Τ ό ελάχιστο χρονικό διάστημα πού τόν χώ ριζε άπό τίς

τελευταίες στιγμές τής Ά νιές όξυνε τήν άπελπισία του. Τ ήν

έχασε γιά δεκαπέντε λεπτά. Γιά δεκαπέντε λεπτά περίπου είχεχάσει τήν εκπλήρω ση τής ίδιας τής ζω ής του, πού, ξαφ νικά,

έμεινε διακεκομμένη καί παράλογα άκρω τηριασμένη. Τοϋ φ αινό

ταν ότι, σ ’ όλη τους τήν κοινή ζω ή, δέν ύπήρξε ποτέ πραγματικά

δική του, ότι ποτέ δέν τήν είχε κατακτήσει* ότιγιά νά εκπληρώ

σει καί νά ολοκληρώ σει τήν Ιστορία τοϋ έρω τά τους, τοϋ έλειπε

ένα τελευταίο φιλί* ένα τελευταίο φ ιλί γιά νά συγκρατήσει μέ τά

χείλη του, τήν Ά νιές ζω ντανή* γιά νά τήν κρατήσει άνάμεσαστά χείλη του.

eΗ γυναίκα μέ τήν άσπρη μπλούζα σήκω σε τό σεντόνι. Ε ίδε τό

οικείο πρόσω πο, χλω μό καίώ ραίο, καίεντούτοις έντελώ ς διαφο

ρετικό: τά χείλη, π αρ’ όλο πού πάντοτε ήσαν ειρηνικά, χάραζαν

μιά γραμμή πού ποτέ δέν είχε γνω ρίσει. Δ έν καταλάβαινε τήν

έκφραση αύτοϋ τοϋ προσώ που. Ή ταν άνίκανος νά σκύψ ειπάνω

της καί νά τήν φιλήσει.Δ ίπλα του, ή Μ πριζίτ ξέσπασε σέ λυγμούς καί βάλθηκε νά

τρέμει, μέ τό κεφάλι άκουμπισμένο στό στήθος τοϋ Π ώ λ.

Κ οίταξε τό πρόσω πο μέ τά κλειστά βλέφαρα: δέν άπευθυνό-

ταν στόν Π ώ λ αύτό τό παράξενο χαμόγελο πού έκείνος ποτέ δέν

είχε δει* αύτό τό χαμόγελο άπευθυνόταν σέ κάποιον πού ό Π ώ λ

δέν τόν γνώριζε* τοϋ ήταν άνεξιχνίαστο.

'Η γυναίκα μέ τήν άσπρη μπλούζα άρπαξε άπότομα τόν Π ώ λάπό τό μπράτσο* ήταν έτοιμος νά λιποθυμήσει.

324



Ε Ρ Ο Σ Ε Κ Τ Ο

'Η πλ άκα τοϋ ρο λογιού



1

Μ όλις Γ Ε Ν Ν Ι Ε Τ Α Ι τό παιδί, αρχίζει νά βυζαίνει τό στήθος τής

μαμάς. "Ο ταν ή μαμά τό άποκόφ τει, βυζαίνει τόν άντίχειρά του.

Μ ιά μέρα, ό Ροϋμπενς ρώ τησε μιά κυρία: «Γιατί αφήνετε τό

γιό σας νά βυζαίνει τόν άντίχειρά του; Ε ίναι δώ δεκα χρόνω νπιά!» ’Ε κείνη θύμω σε: «Θ ά πρόσεχα πολύ πρίν τοϋ τό άπαγορεύ-

σω . Α ύτό προεκτείνει τήν επαφή του μέ τό μητρικό στήθος!

Θ έλετε νά τόν τραυματίσετε;»

’Έ τσι τό παιδί βυζαίνειτόν άντίχειρά του ω ς τά δεκατρία του

χρόνια, ήλικία στήν οποία περνάει ήρεμα άπό τόν άντίχειρά στό

τσιγάρο.

Κ άνοντας άργότερα έρω τα σ 5 αύτή τή μητέρα πού ύπερασπι-ζόταν τό δικαίω μα τοϋ πιτσιρίκου της στό βύζαγμα, ό Ροϋμπενς

τής άκούμπησε τόν δικό του άντίχειρά στά χείλη. Γ υρίζοντας

άργά τό κεφάλι δεξιά κι άριστερά, βάλθηκε εκείνη νά τόν

γλείφ ει. Μ έ τά μάτια κλειστά, φανταζόταν, ότιτήν έπαιρναν δυό

άντρες μαζί.

'Η μικρή αύτή ιστορία σημαδεύειμιά σημαντική ήμερομηνία

γιά τόν Ροϋμπενς, γιατί τόν έκανε νά άνακαλύψ ειενα μέσο γιά νάδοκιμάζει τίς γυναίκες: τούς άκουμποϋσε τόν άντίχειρά στά

χείλη καί παρατηρούσε τήν άντίδρασή τους. ’Ε κείνες πού τόν

έγλειφαν, ελκονταν άναμφίβολα άπό τόν πληθυντικό έρω τα.

’Ε κείνες πού ό άντίχειρας τίς άφηνε άδιάφορες ήταν χω ρίς

ελπίδα κουφές στούς διαστροφικούς πειρασμούς.

Μ ία άπό τίς γυναίκες πού οί οργιώ δεις της κλίσεις είχαν

άποκαλυφθεΐ άπό τό «τέστ τοϋ άντίχειρά» άγαποϋσε πραγματικάτόν Ροϋμπενς. Μ ετά τόν έρω τα, άρπαξε τόν άντίχειρά του γιά νά

τοϋ άποθέσει ένα άδέξιο φ ιλί πού ήθελε νά πει: τώ ρα, θέλω ό

άντίχειράς σου νά ξαναγίνει άντίχειρας, γιατί μετά άπό όλα αύτά

327



πού φ αντάστηκα, είμαι εύτυχισμένη πού είμαι εδώ μαζί σου, οί

δυό μας μόνοι.Ο ί μεταμορφ ώ σεις τοϋ άντίχειρα. ’Ή άκόμα: πώ ς οί βελόνες

κινούνται στήν πλάκα τοϋ ρολογιού τής ζω ής.

328



2

Σ τ η ν π λ α κ α ενός ρολογιού, οί βελόνες γυρίζουν κυκλικά. cΟ

ζω διακός κύκλος επίσης, έτσιόπω ς τόν σχεδιάζει ενας άστρολό-

γος, έχει τήν όψ η μιας πλάκας ρολογιού. Τό ώ ροσκόπιο είναι ενα

ρολόι. Ε ίτε πιστεύει κανείς εϊτε όχι στίς άστρολογικές προβλέ

ψ εις, τό ώ ροσκόπιο είναι μία μεταφ ορά τής ζω ής καίσάν τέτοια

κρύβει μεγάλη σοφία.

Π ώ ς σχεδιάζει ενας άστρολόγος τό ώ ροσκόπιο σας; Χ αράζει

έναν κύκλο, εικόνα τοϋ ούράνιου θόλου, καί τόν χω ρίζει σέ

δώ δεκα μέρη πού τό καθένα τους αντιπροσω πεύει ενα ζώ διο: τόν

Κ ριό, τόν Ταύρο, τούς Δ ιδύμους, καί τά λοιπά. Μ έσα σ ’ αύτόν

τόν ζω διακό κύκλο, τοποθετεί άκολούθω ς τά γραφικά σύμβολα

τοϋ "Η λιου, τής Σελήνης καί τώ ν επτά πλανητώ ν στά συγκεκρι

μένα σημεία όπου τά άστρα αύτά βρίσκονταν τή στιγμή τής

γέννησής σας. Σάν νά ένέγραφ ε ακανόνιστα εννέα επιπλέον

αριθμούς σέ μιά πλάκα ρολογιού κανονικά χω ρισμένη σέ δώ δεκα

ώ ρες. ’Ε ννιά βελόνες διατρέχουν αύτή τήν πλάκα: είναι επίσης ό

"Η λιος, ή Σελήνη καί οί πλανήτες, άλλά έτσι όπω ς γυρίζουν

στόν ούρανό σ ’ όλο τό διάστημα τής ζω ής σας. Κ άθε πλανήτης-

βελόνα βρίσκεται λοιπόν άδιάκοπα σέ μιά καινούργια σχέση μέ

τούς πλανήτες-άριθμούς, αύτά τά άκίνητα σημεία τοϋ ώ ροσκο-

πίου σας.

'Ο μοναδικός άστερισμός πού σχημάτιζαν οί πλανήτες τής

στιγμή τής γέννησής σας είναι τό διαρκές θέμα τής ζω ής σας, ό

άλγεβρικός της προσδιορισμός, τό δακτυλικό άποτύπω μα τής

προσω πικότητάς σας· τά άστρα, άκινητοποιημένα στό ω ροσκό

πιό σας, σχηματίζουν τό ένα μαζί μέ τό άλλο τίς γω νίες τώ νόποιω ν ή άξία, σέ μοίρες, έχει άκριβή σημασία (θετική, άρνητι-

κή, ούδέτερη): φανταστείτε, παραδείγματος χάριν, ότιή ερω τική

σας ’Α φροδίτη βρίσκεται σέ σύγκρουση μέ τόν επιθετικό σας

329



’Ά ρη* δτι ό "Η λιος τής προσω πικότητάς σας είναι ένισχυμένος

άπό τή συναστρία μέ τόν ενεργητικό καί περιπετειώ δη Ο ύρανό*

δτι ή σεξουαλικότητα πού τή συμβολίζει ή Σελήνη ύποστηρίζε-

ται άπό τό παραληρηματικό άστρο πού είναι ό Π οσειδώ νας, καίοϋτω καθεξής. "Ο μω ς, στή διαδρομή τους, οί βελόνες τώ ν

άστρω ν θ’ άγγίξουν καθένα άπό τά άκίνητα σημεία τοϋ ω ροσκο

πίου, βάζοντας ετσι στό παιχνίδι (έξασθενώ ντας, ένισχύοντας,

άπειλώ ντας) τίς διαφορετικές συνιστώ σες τοϋ ζω τικού σας θέμα

τος. ’Έ τσι είναι άκριβώ ς ή ζω ή: δέν μοιάζει μέ πολυδαίδαλο

μυθιστόρημα δπου ό ή ρω ας ξαφνιάζεται, άπό τό ενα κεφάλαιο

στό άλλο, άπό διαρκώ ς καινούργια γεγονότα χω ρίς κανένα κοινόπαρονομαστή* μοιάζει μέ τή σύνθεση πού οί μουσικοί ονομάζουν

θ έ μ α σ έ π α ρ α λ λ α γ έ ς .

'Ο Ο ύρανός κινείται στό θόλο μέ σχετικά άργό βήμα. Κ άνει

επτά χρόνια νά διατρέξει ενα ζώ διο. ’Ά ς ύποθέσουμε δτι σήμερα

βρίσκεται σέ δραματική σχέση μέ τόν άκίνητο "Η λιο τοϋ

ω ροσκοπίου σας (άς πούμε δτι άπέχουν 90 μοίρες): ζειτε μιά

δύσκολη χρονιά* σέ είκοσι ενα χρόνια, ή κατάσταση θά έπανα-ληφθεΐ (καθώ ς ό Ο ύρανός θά βρίσκεται τότε σέ άπόσταση 180

μοιρώ ν άπό τόν "Η λιο σας, πράγμα πού ενέχει τήν ίδια δυσμενή

σημασία), άλλά ή επανάληψ η θά είναι μόνο φαινομενική, γιατί

εκείνη τή χρονιά, τήν ίδια στιγμή πού ό Ο ύρανός θά επιτίθεται

στόν "Η λιο σας, ό Κ ρόνος στό στερέω μα θά βρίσκεται μέ τήν

Α φ ροδίτη τοϋ ώ ροσκοπίου σας σέ μιά τόσο άρμονική σχέση,

πού ή θύελλα θά περάσει κοντά σας στίς μύτες τώ ν ποδιώ ν. Σάννά σάς χτυπούσε μιά ίδια άρρώ στια, άλλά τή φορά αύτή νά σάς

περιέθαλπαν σ ’ ενα καταπληκτικό νοσοκομείο δπου, άντί γιά

άνυπόμονες νοσοκόμες, θά ύπήρχαν άγγελοι.

'Η άστρολογία, φαίνεται, μάς διδάσκει τή μοιρολατρεία: δέν

θά γλιτώ σεις άπό τή μοίρα σου! Κ ατ’ εμέ, ή άστρολογία (νά

έξηγούμεθα, ή άστρολογία ω ς μεταφ ορά τής ζω ής) λέεικάτιπιό

διεισδυτικό: δέν θά γλιτώ σεις άπό τό θ έ μ α τ ή ς ζ ω ή ς σ ο υ ! Α ύτόσημαίνει, γιά παράδειγμα, δτι θά ήταν χιμαιρικό νά ύποκριθεΐτε

δτι θεμελιώ νετε στό μέσο τής ζω ής σας μιά «καινούργια ζω ή»,

χω ρίς σχέση μέ τήν προηγούμενη, ξεκινώ ντας άπό τό μηδέν,

330



δπω ς λένε. Ή ζω ή σας θά είναι πάντοτε χτισμένη μέ τά ίδια

ύλικά, τά ιδια τούβλα, τά ϊδια προβλήματα, κι αύτό πού στήν

αρχή θά μπορούσατε νά πάρετε γιά «καινούργια ζω ή» σύντομα

θά φανεϊ σάν μιά άπλή παραλλαγή αύτοϋ πού ήδη έχετε βιώ σει.

Τ ό ώ ροσκόπιο μοιάζει μέ ρολόι, καί τό ρολόι είναι ή σχολή

τοϋ πεπερασμένου* μόλις μιά βελόνα έχει διαγράψ ει έναν κύκλο

γιά νά έπιστρέψ ει στό σημείο α π’ όπου ξεκίνησε, μιά φάση

ολοκληρώ νεται. Στήν πλάκα τοϋ ώ ροσκοπίου, εννιά βελόνες

γυρίζουν μέ διαφορετικές ταχύτητες σημαδεύοντας σέ κάθε

στιγμή τό τέλος μιας φάσης καί τήν αρχή μιας άλλης. Στή

νεότητά του, ό άνθρω πος δέν είναι σέ θέση νά συλλάβει τόν

χρόνο σάν κύκλο, άλλά μόνο σάν δρόμο πού τόν οδηγεί ίσια

πρός ορίζοντες πάντοτε διαφορετικούς* άκόμα δέν ύποπτεύεται

δτι ή ζω ή του δέν περιέχει παρά μόνο ενα θέμα* θά τό καταλάβει

άργότερα, δταν ή ζω ή συνθέσει τίς πρώ τες παραλλαγές της.'Ο Ροϋμπενς ήταν περίπου δεκατεσσάρω ν χρόνω ν δταν ενα

κοριτσάκι, πού θά έπρεπε νά είχε τή μισή του ήλικία, τόν

σταμάτησε στό δρόμο γιά νά τόν ρω τήσει: «Σάς παρακαλώ ,

κύριε, έχετε ώρα;» Ή τα ν ή πρώ τη φ ορά πού μιά άγνω στη τοϋ

μιλούσε στόν πληθυντικό καί τόν άποκαλοϋσε κύριο. Α ύτό τόν

ενθουσίασε καί νόμισε δτι άρχισε ενας καινούργιος σταθμός στή

ζω ή του. ’Έ πειτα τό ξέχασε εντελώ ς αύτό τό επεισόδιο, ώ ς τήν

ήμέρα πού μιά ώ ραία γυναίκα τοϋ είπε: «Κ ιεσείς δέν σκεφτόσα

σταν έτσι δταν ήσασταν νέος...» Ή τα ν ή πρώ τη φορά πού μιά

γυναίκα άπευθυνόταν στή νεότητά του δπω ς απευθύνεται κανείςστό παρελθόν. Κ αί τή στιγμή έκείνη, τοϋ ξαναγύρισε στό νοϋ ή

εικόνα τής μικρής πού κάποτε τοϋ είχε ζητήσει τήν ώ ρα, καί

κατάλαβε δτι άνάμεσα σ ’ αύτές τίς δύο γυναικείες μορφές

ύπήρχε μιά συγγένεια. Ή τα ν μορφ ές άσήμαντες αύτές καθαυτές,

πού τίς είχε συναντήσει τυχαία, καί δμω ς, εύθύς μόλις τίς

συσχέτισε, ξεπρόβαλαν σάν δυό άποφασιστικά γεγονότα στήν

πλάκα τοϋ ρολογιού τής ζω ής του.Θ ά τό έλεγα διαφορετικά: ας φανταστούμε τήν πλάκα τοϋ

ρολογιού τής ζω ής τοϋ Ροϋμπενς πάνω σ ’ ένα τεράστιο μεσαιω

νικό ρολόι, εκείνο τής Π ράγας γιά παράδειγμα, στήν πλατεία τής

331



Π αλιάς Π όλης πού τήν εχω χίλιες φορές διασχίσει άλλοτε. Τ ό

ρολόι χτυπάει καί πάνω άπό τήν πλάκα άνοίγει ενα μικρόπαράθυρο' βγαίνει μιά μαριονέτα, ενα μικρό κοριτσάκι επτά

χρόνω ν πού ρω τάει τί ώ ρα είναι. "Ε πειτα, όταν ή ίδια βελόνα,

πολύ άργά, μετά άπό πολλά χρόνια, φθάνειστόν επόμενο άριθμό,

οί καμπάνες άρχίζουν νά χτυπούν, τό παραθυράκι ξανανοίγει,

βγαίνει μιά άλλη μαριονέτα: μία νέα γυναίκα πού λέει: «"Ο ταν

ήσασταν νέος...»



3

Ο τ α ν Η Τ Α πολύ νέος, δέν τολμούσε ποτέ νά ομ ολογήσει σέ μιά

γυναίκα τίς ερω τικές του φαντασιώ σεις. Θ εω ρούσε τόν εαυτό του

ύποχρεω μένο νά μεταμορφ ώ νειόλη του τήν ερω τική ενεργητικό

τητα σέ εκπληκτικό φυσικό ανδραγάθημα πάνω στό γυναικείο

κορμί. ’Ε ξίσου νέες, οί σύντροφ οί του, συμμερίζονταν άλλω στε

αύτή τήν άποψ η. Θ υμάται άόριστα ότι μία άπό αύτές, άς τήν

προσδιορίσουμε μέ τό γράμμα Α , ξαφνικά τήν ώ ρα τοϋ έρω τα

λύγισε σάν τόξο στηριγμένη στούς άγκώ νες καί τούς άστραγά-

λους, κυρτο')νοντας σάν γέφυρα* καθώ ς ήταν ξαπλω μένος πάνω

της, είχε χάσει τήν ισορροπία του καί κόντεψ ε νά πέσει άπό τό

κρεβάτι. Α ύτή ή άθλητική κίνηση, ήταν γιά τόν Ροϋμπενς

γεμάτη άπό παθιασμένη σημασία, γιά τήν οποία ήταν εύγνώ μω ν

στή φίλη του. Ζ οϋσε τήν πρώ τη του περίοδο: τ ή ν π ε ρ ίο δ ο τ ή ς

α θ λ η τ ικ ή ς α φ α σ ί α ς .

Τ ήν άφασία αύτή, τήν έχασε λίγο λίγο στή συνέχεια* εκτίμη

σε ότι ήταν πολύ τόλμη ρός, τήν ήμέρα πού, γιά πρώ τη φορά,

περιέγραψ ε μέ δυνατή φω νή μπροστά σ ’ ενα νεαρό κορίτσι ενα

ορισμένο μέρος τοϋ σώ ματός του. ' Η τόλμη, γιά νά πούμε τήν

άλήθεια, ήταν λιγότερη άπ’ όσο νόμιζε γιατί ή έκφ ραση πού

χρησιμοποίησε ήταν ενα τρυφερό ύποκοριστικό ή μιά ποιητική

περίφραση. ’Ε ντούτοις, είχε ενθουσιαστεί άπό τό ίδιο του τό

θάρρος (βλέποντας επίσης μέ έκπληξη ότι τό νεαρό κορίτσι δέν

τοϋ επέβαλε σιω πή) καί βάλθηκε νά επινοεί τίς πιό λεπτολόγες

μεταφορές γιά νά μιλάει, μέ ποιητική άπόκλιση, γιά τή σεξουα

λική πράξη. ΤΗ ταν ή δεύτερη περίοδός του: ή π ε ρ ί ο δ ο ς τ ώ ν

μ ε τ α φ ο ρ ώ ν .

Τ ήν εποχή εκείνη, έβγαινε μέ τή Β. Μ ετά τό συνηθισμένο

προφ ορικό πρελούδιο (πολύ μεταφ ορικό!) έκαναν έρω τα. Ν ιώ θο

ντας νά έρχεται ή στιγμή τής ήδονής, εκείνη πρόφ ερε ξαφνικά

333



φιλενάδες άπό κοινού (ή ερω μένες τίς όποιες διακριτικά αντάλ

λασσαν), μπορούσαν νά στέλνουν ό ένας στόν άλλο, μέ τή

μεσολάβησή τους, χαρω πά σήματα φιλίας. Μ ιά μέρα, μία γυναίκα τοϋ ψ ιθύρισε κατά τή διάρκεια τοϋ έρω τα μιά φράση τόσο

περίπλοκη, τόσο άπίθανη, πού ό Ροϋμπενς άναγνώ ρισε άμέσω ς

ένα πονηρό εύρημα τοϋ φ ίλου του καίδέν μπόρεσε νά συγκρατη-

θεΐ* ή γυναίκα θεώ ρησε τό πνιγμένο του γέλιο ερω τικό σπασμό

καί, ένθαρρυμένη, έπανέλαβε τή φράση* τήν τρίτη φορά τήν

φώ ναξε έτσι πού, πάνω άπό τά κορμιά τους, σέ πλήρες ζευγάρω

μα, ό Ροϋμπενς διέκρινε τό φίλο του νά ξεκαρδίζεται στά γέλια.Θ υμήθηκε τότε τή νεαρή Β πού, πρός τό τέλος τής περιόδου

τώ ν μεταφ ορώ ν, είχε χρησιμοποιήσει άπροσδόκητα μιά αισχρο

λογία. Μ έ τήν οπισθοδρόμηση, μιά ερώ τηση τοϋ ήρθε στό νοΰ:

αύτή τή λέξη τήν είχε προφ έρει γιά πρώ τη φορά; Τ ήν εποχή

εκείνη δέν άμφέβαλλε. Σκεπτόταν ότι ήταν ερω τευμένη μαζίτου,

ύποψ ιαζόταν ότι ήθελε νά τόν παντρευτεί καί νά μή γνω ρίσει

κανέναν άλλον άντρα. Τ ώ ρα καταλάβαινε ότι θά έπρεπε πρώ ταένας άντρας νά τής είχε μάθει (θά έλεγα μάλιστα, νά τήν είχε

εκπαιδεύσει) νά προφ έρειτή λέξη αύτή πρίν μπορέσει νά τήν πει

στόν Ροϋμπενς. Ν αί, μέ τό πέρασμα τώ ν χρόνω ν, χάρη στήν

εμπειρία τοϋ άραβικοϋ τηλεφώ νου, καταλάβαινε ότι τήν εποχή

πού τοϋ ορκιζόταν πίστη, ή Β είχε εκατό τοϊς εκατό έναν άλλον

εραστή.

'Η εμπειρία τοϋ άραβικοϋ τηλεφώ νου τόν μεταμόρφω σε: έχα

σε τήν αίσθηση (αίσθηση στήν όποία όλοι ύποκύπτουμε) ότι ό

φυσικός έρω τας είναι μιά στιγμή ολοκληρω τικής οικειότητας

κατά τήν όποία δύο μοναχικά κορμιά σφ ίγγονται τό ένα μέ τό

άλλο σ ’ έναν κόσμο μεταμορφω μένο σέ άπέραντη έρημο. ’Ή ξερε

πιά ότι μιά τέτοια στιγμή καθόλου δέν παρέχει μοναξιά. Ά κόμ α

καί μέσα στό πλήθος τώ ν ' Η λυσίω ν Π εδίω ν, ήταν πιό ένδόμυχα

μόνος παρά μέσα στίς περιπτύξεις τής πιό μυστικής έρω μένης.

Γ ιατί ή περίοδος τοϋ άραβικοϋ τηλεφώ νου είναι ή κοινω νική

περίοδος τοϋ έρω τα: όλος ό κόσμος συμμετέχει, χάρη σέ μερικές

λέξεις, στήν περίπτυξη δύο πλασμάτω ν* ή κοινω νία τροφοδοτεί

άδιάκοπα τήν άγορά τώ ν λάγνω ν εικόνω ν καί εξασφαλίζει τή

335



διάδοση καίτήν ανταλλαγή τους. Π ροώ θησε λοιπόν τόν ακόλου

θο ορισμό τοϋ έθνους: κοινότητα άτόμω ν τώ ν οποίω ν ή ερω τική

ζω ή είναι συνδεδεμένη μέ τό ίδιο άραβικό τηλέφω νο.

Ά λλά μετά συνάντησε τή νεαρή Δ, τήν πιό ρηματική άπό

όλες του τίς γυναίκες. ’Ή δη άπό τήν δεύτερη συνάντησή τους,

ομολόγησε ότι ήταν φανατικά αύνανιστική καί ικανή νά φθάσει

σέ οργασμό διηγούμενη στόν εαυτό της παραμύθια. «Π αραμύθια;

Π οιά; Δ ιηγήσου!» καί βάλθηκε νά τής κάνει έρω τα. Δ ιηγήθηκε:

μιά πισίνα, καμπίνες, τρύπες άνοιγμένες στό ξύλινο χώ ρισμα,

βλέμματα πού τά ένιω θε πάνω στό δέρμα της καθώ ς γδυνόταν, ή

πόρτα πού άνοιγε ξαφ νικά, τέσσερις άντρες στό κατώ φλι, καίοϋτω καθεξής* τό παραμύθι ήταν ώ ραίο, ήταν κοινότοπο, καί ό

Ροϋμπενς δέν είχε παρά νά συγχαίρει τόν εαυτό του γιά τή

σύντροφό του.

Ά λλά στό μεταξύ τοϋ είχε συμβεΐ κάτι παράξενο: όταν

συναντούσε άλλες γυναίκες, έβρισκε μέσα στό φαντασιακό τους

άποσπάσματα άπό αύτά τά παραμύθια πού ή Δ τοϋ είχε διηγηθεί

κατά τή διάρκεια τοϋ έρω τα. Συναντούσε συχνά τήν ίδια λέξη,τήν ϊδια άποστροφή, παρ’ όλο πού οι λέξεις αύτές καί οί

άποστροφές αύτές ήσαν εντελώ ς άσυνήθιστες. 'Ο μεγάλος μονό

λογος τής Δ ήταν ενας καθρέφτης μέ τήν άντανάκλαση όλω ν τώ ν

γυναικώ ν πού είχε γνω ρίσει, ήταν μιά εκτεταμένη έγκυκλοπαί-

δεια, ενα Λ α ρ ο ύ ς σέ οκτώ τόμους εικόνω ν καίάσελγώ ν άποστρο-

φώ ν. Π ρώ τα, ερμήνευσε τό μονόλογο τής Δ σύμφω να μέ τήν άρχή

τοϋ άραβικοϋ τηλεφώ νου: μέ τή μεσολάβηση κάποιω ν εραστώ ν,όλο τό έθνος προσκόμιζε στό κεφάλιτής φ ίλης του, όπω ς σέ μιά

κυψ έλη, λάγνες εικόνες λαφυραγω γημένες στίς τέσσερις γω νιές

τής χώ ρας. Α ργότερα όμω ς διαπίστω σε ότι ή εξήγησ η δέν ήταν

άληθοφ ανής. f Ο ρισμένα άποσπάσματα τοϋ μεγάλου μονολόγου

τής Δ ξαναβρίσκονταν σέ γυναίκες γιά τίς όποιες μέ βεβαιότητα

γνώ ριζε ότι δέν μπορούσαν νά έχουν έρθειεμμέσω ς σέ επαφή μέ

τή Δ, καθώ ς κανένας κοινός εραστής δέν είχε μπορέσει νά παίξειμεταξύ τους τό ρόλο τοϋ κλητήρα.

f Ο Ροϋμπενς θυμήθηκε τότε τήν περιπέτειά του μέ τή Γ: είχε

ετοιμάσει γι5 αύτή φράσεις άσεμνες, άλλά ήταν έκείνη πού τίς

336



είπε. Τ ότε, έλεγε στόν εαυτό του δτι έπρόκειτο γιά τηλεπάθεια.

Λ οιπόν ή Γ είχε διαβάσει πραγματικά αύτές τίς φράσεις στό

κεφάλι τού Ροϋμπενς; Τ ό πιθανότερο είναι δτι τίς είχε στό δικότης τό κεφάλι πολύ πρίν τόν γνω ρίσει. Π ώ ς δμω ς μπορούσαν νά

έχουν καίοίδύο τίς ϊδιες λέξεις στό κεφάλι; Θ ά έπρεπε νά έχουν

μία κοινή πηγή. Τ ότε γεννήθηκε στόν Ροϋμπενς ή ιδέα δτι ενα

καί μοναδικό κύμα διασχίζει δλους τούς άντρες καί δλες τίς

γυναίκες, ενα ίδιο ύπόγειο ποτάμιπού παρασύρει εικόνες ερω τι

κές. Κ άθε άτομο δέχεται τόν κλήρο του σέ εικόνες, δχι άπό έναν

εραστή ή μία ερω μένη, δπω ς στό παιχνίδι τοϋ άραβικοϋ τηλεφώ νου, άλλά άπό αύτό τό άπρόσω πο κύμα (διαπροσω πικό ή ύπερ

προσω πικό). Τ ώ ρα, τό νά πει κανείς δτι τό ποτάμι πού μάς

διατρέχει είναι άπρόσω πο, είναι σάν νά λέειδτι δέν προέρχεται

άπό μάς, άλλά άπό αύτόν πού μάς δημιούργησε καίπού τό έβαλε

σέ μάς* είναι σάν λέει, μέ άλλα λόγια, δτι προέρχεται άπό τόν

Θ εό, δηλαδή δτι είναι Θ εός, ή μία άπό τίς ενσαρκώ σεις του.

"Ο ταν γιά πρώ τη φορά ό Ροϋμπενς σχημάτισε τήν ιδέα αύτή, τοϋφάνηκε βλάσφημη, άκολούθω ς δμω ς ή εμφ άνιση τής βλασφ η

μίας εξατμίστηκε καί εκείνος βούτηξε τό ύπόγειο ποτάμιμ ’ ένα

είδος θρησκευτικής ταπεινοφ ροσύνης: αισθανόταν δτι μέσα στό

κύμα αύτό είματε δλοι ενω μένοι, δχι δπω ς τά μέλη τοϋ ίδιου

έθνους, άλλά σάν παιδιά τοϋ Θ εού* κάθε φορά πού βυθιζόταν σ ’

αύτό τό κύμα, δοκίμαζε τήν αίσθηση δτι συγχεόταν μέ τόν Θ εό

σ ’ ένα είδος μυστικής κράσης. Ν αί, ή πέμπτη περίοδος ήταν ήμ υ σ τ ικ ή π ε ρ ίο δ ο ς .

22 337



4

Η Ζ Ω Η τοϋ Ροϋμπενς συρρικνώ θηκε λοιπόν σ έ μιά αφ ήγηση

φυσικοϋ έρω τα;

Μ πορεΐ κανείς πράγματι νά τήν άντιληφθεΐ έτσι* καίή ή μέρα

πού είχε τήν σχετική αποκάλυψ η, σημαδεύει, κιαύτή επίσης, μιά

σημαντική ήμερομηνία στήν πλάκα τοϋ ρολογιού."Ο ταν άκόμα ήταν στό λύκειο, περνούσε ώ ρες ολόκληρες στό

μουσείο κοιτάζοντας πίνακες, ζω γράφιζε στό σπίτι εκατοντάδες

ύδατογραφίες καί ήταν όνομαστός στούς συμμαθητές του γιά τίς

καρικατούρες τώ ν καθηγητώ ν πού ’έφτιαχνε. Τ ίς σχεδίαζε μέ

μολύβι γιά τήν πολυγραφημένη επιθεώ ρηση τώ ν μαθητώ ν, ή

άκόμα, στό διάλειμμα τίς χάραζε στό μαυροπίνακα μέ κιμω λία,

πρός μεγάλη χαρά τής τάξης. ’Ε κείνη ή εποχή τοϋ έπέτρεψε νάάνακαλύψ ει τί είναι ή δόξα: τόν γνώ ριζαν καίτόν θαύμαζαν στό

λύκειο, καί όλοι, σ τ’ άστεΐα, τόν φώ ναζαν Ροϋμπενς. Σέ άνάμνη-

ση εκείνω ν τώ ν ώ ραίω ν χρόνω ν (τώ ν μόνω ν ένδοξω ν χρόνω ν

του), είχε κρατήσει αύτό τό παρατσούκλι σέ όλη του τή ζω ή καί

(μέ μιά άπρόσμενη άφέλεια) είχε επιβάλει στούς φίλους του τή

χρήση του.

' Η δόξα τελείω σε μέ τό μπακαλορεά. Θ έλησε νά συνεχίσει τίςσπουδές του στή Σ χολή Κ αλώ ν Τ εχνώ ν, άλλά άπέτυχε στίς

εξετάσεις. ΤΗ ταν λιγότερο καλός άπό τούς άλλους; ’Ή δέν είχε

τύχη; Ε ίναι περίεργο, σέ τόσο άπλές ερω τήσεις δέν ξέρ ω ν’ άπαν-

τήσω .

Μ έ άδιαφορία ρίχτηκε λοιπόν στή σπουδή τής νομικής,

καταλογίζοντας τήν άποτυχία του στή μικρότητα τής γενέτειράς

του ’Ε λβετίας. 9Ε λπίζοντας νά πραγματώ σει άλλοϋ τήν κλίσητου τοϋ ζω γράφου, δοκίμασε δυό φορές τήν τύχη του: πρώ τα μέ

τό νά παρουσιαστεί χω ρίς επιτυχία στό διαγω νισμό τής Σ χολής

Κ αλώ ν Τ εχνώ ν στό Π αρίσι, έπειτα προτείνοντας τά σχέδιά του

338



σέ διάφορα περιοδικά. Γ ιατί τά άρνήθηκαν; Μ ήπω ς τά σχέδια

ήσαν τόσο άσχημα; Μ ήπω ς οί παραλήπτες ήσαν κουτοί; Ή

μήπω ς ή εποχή δέν ένδιαφερόταν πιά γιά τό σχέδιο; Μ πορώ τόπολύ πολύ νά έπαναλάβω ότι δέν εχω άπάντηση σ ’ αύτές τίς

ερω τήσεις.

Κ ουρασμένος άπό αύτές τίς αποτυχίες, τά παράτησε. Μ πορεΐ

κανείς βέβαια νά συμπεράνει (καί είχε συνείδηση τοϋ πράγμα

τος) ότι τό πάθος του γιά τό σχέδιο καί τή ζω γραφική ήταν

λιγότερο έντονο άπό όσο τό είχε πιστέψ ει: στό λύκειο είχε κάνει

λάθος αποδίδοντας στόν εαυτό του καλλιτεχνική κλίση. Ήάνακάλυψ η αύτή πρώ τα τόν άπογοήτευσε, άλλά γρήγορα, σάν

πρόκληση,μιά άπολογία τοϋ συμβιβασμού άντιλάλησε στήν

ψ υχή του: γιατί θά ήταν ύποχρεω μένος νά έχει πάθος γιά τήν

ζω γραφ ική; Τ ί ύπάρχει τό τόσο άξιέπαινο στό πάθος; Μ ήπω ς τό

μεγαλύτερο μέρος τώ ν κακώ ν πινάκω ν, τώ ν κακώ ν ποιημάτω ν,

δέν γεννήθηκαν απλώ ς καί μόνο επειδή οί καλλιτέχνες βλέπουν

στό πάθος τους γιά τήν τέχνη κάτι ιερό, μιά άποστολή, ένακαθήκον (πρός τόν εαυτό τους, δηλαδή πρός τήν άνθρω πότητα);

Ή ϊδια του ή άπάρνηση τόν παρακινούσε νά θεω ρεί τούς

καλλιτέχνες καί συγγραφείς ώ ς άνθρώ πους λιγότερο ταλαντού

χους παρά φιλόδοξους, καί άπέφυγε πιά τή συντροφιά τους.

'Ο μεγαλύτερος του άντίζηλος, ό Ν , ένα συνομήλικό του

άγόρι, άπό τήν ϊδια πόλη καί παλιός μαθητής στό ϊδιο λύκειο,

εγινε δεκτός στή Σ χολή Κ αλώ ν Τ εχνώ ν καίγνώ ρισε γρήγορα, σέεπίμετρο, μιά άξιοσημείω τη έπιτυχία. Κ ατά τή διάρκεια τώ ν

γυμνασιακώ ν τους σπουδώ ν, όλοι θεω ρούσαν τόν Ροϋμπενς πολύ

πιό προικισμένο άπό τόν Ν . Α ύτό σημαίνει ότι όλος ό κόσμος

έκανε λάθος; Ή ότι τό ταλέντο είναι κάτι πού μπορεΐ νά χαθεί

στό δρόμο; Κ αθώ ς ύπάρχει άμφιβολία γΓ αύτό, δέν ύπάρχει

άπάντηση σ ’ αύτές τίς έρω τήσεις. "Α λλω στε, τό σημαντικό δέν

είναι έκεΐ: τήν εποχή πού οί άποτυχίες του τόν παρακινούσαν νάάρνηθεΐ οριστικά τή ζω γραφική (εποχή τώ ν πρώ τω ν επιτυχιώ ν

τοϋ Ν ), ό Ροϋμπενς είχε μιά σχέση μέ ένα πολύ νεαρό καί πολύ

ώ ραΐο κορίτσι, ενώ ό Ν παντρευόταν μία πλούσια δεσποινίδα,

τόσο άσχημη πού στή θέα της τοϋ Ροϋμπενς τοϋ κόπηκε ή

339



αναπνοή. Τοϋ φ αινόταν δτι ή σύμπτω ση αύτή ήταν τό σημάδι τής

μοίρας, πού τοϋ έδειχνε πού βρισκόταν τό κέντρο βάρους τής

ζω ής του: δχι στή δημόσια ζω ή, άλλά στήν ιδιω τική ζω ή, δχι στόνά άκολουθήσει μιά σταδιοδρομία, άλλά στήν επιτυχία στίς

γυναίκες. Κ αίξαφ νικά, αύτό πού τήν παραμονή άκόμα έμοιαζε μέ

άποτυχία, άποκαλύφ θηκε μιά εκπληκτική νίκη: ναί, άπαρνιόταν

τή δόξα, τόν άγώ να γιά τήν άναγνώ ριση (άγώ να μάταιο καί

θλιβερό), προκειμένου νά άφιερω θεΐ στήν ίδια τή ζω ή. Δ έν

άναρω τήθηκε κάν γιατί άκριβώ ς οι γυναίκες θά ήσαν ή «ίδια ή

ζω ή». Α ύτό τοϋ φ αινόταν προφ ανές καίάδιαμφισβήτητο. "Ή τανβέβαιος δτι είχε έπιλέξει έναν καλύτερο δρόμο άπό τόν συμμαθη

τή του πού είχε στό πλευρό του μιά άσχημομούρα. Ύ πό τίς

προϋποθέσεις αύτές, ή νεαρή καίώ ραία του φίλη δέν ενσάρκω νε

γΓ αύτό μόνο μιά ύπόσ χεση εύτυχίας, άλλά κυρίω ς τόν θρίαμβο

καί τήν ύπερηφάνειά του. Γ ιά νά επιβεβαιώ σει αύτή τήν άπρό-

σμενη νίκη, γιά νά τή σημαδέψ ει μέ τή σφραγίδα τοϋ άναπότρε-

πτου, τήν παντρεύτηκε τήν ώ ραία, βέβαιος δτι κινούσε τόνγενικό φθόνο.

340



5

Ο ι Γ Υ Ν Α Ι Κ Ε Σ αντιπροσω πεύουν γιά τόν Ροϋμπενς «τήν ιδια τή

ζω ή» κι ω στόσο εσπευσε νά παντρευτεί τήν ώ ραία του, κι έτσι,

μ ’ ενα σμπάρο, άπαρνήθηκε τίς γυναίκες. Ν ά μιά παράλογη συ

μπεριφορά, άλλά ολω σδιόλου τρέχουσα. 'Ο Ροϋμπενς ήταν

είκοσ ι τεσσάρω ν χρόνω ν. Μ όλις είχε μπει στήν περίοδο τής

άσεμνης αλήθειας (ήταν λοιπόν τήν εποχή πού γνώ ριζε άπό λίγο

καιρό τό κορίτσι Β καί τήν κυρία Γ), άλλά οί εμπειρίες του δέν

εξουδετέρω ναν τήν πεποίθησή του ότι πάνω άπό τόν φυσικό

έρω τα, ύπάρχει ό έρω τας σκέτος, ό μεγάλος έρω τας, ύπέρτατη

άξία γιά τήν όποία είχε πολύ άκούσεινά μιλούν, τήν όποία, είχε

πολύ ονειρευτεί, άλλά γιά τήν όποία τίποτα δέν ήξερε. Δ έν

άμφέβαλλε γΓ αύτό: ό έρω τας είναι τό επιστέγασμα τής ζω ής

(αύτής τής «ίδιας τής ζω ής» πού τήν είχε προτιμήσει άπό τή

σταδιοδρομία του) καί πρέπει λοιπόν νά τόν ύποδεχτεις μέ

άνοιχτές άγκάλες καί χω ρίς συμβιβασμούς.

"Ο πω ς μόλις είπα, οί δείκτες τής σεξουαλικής του πλάκας

έδειχναν τότε τήν ώ ρα τής άσεμνης άλήθειας, όμω ς, καθώ ς

έρω τεύθηκε, ό Ροϋμπενς παλινδρόμησε άμέσω ς πρός τά προη

γούμενα στάδια: στό κρεβάτι, έμενε βουβός ή διηγόταν στήμνηστή του τρυφ ερές μεταφ ορές, πεπεισμένος ότι τό άσεμνο θά

τούς μετακινούσε καί τούς δυό έξω άπό τό έδαφος τοϋ έρω τα.

Θ ά τό έλεγα διαφορετικά: ό έρω τάς του γιά τήν ώ ραία τόν

έπανέφερε στήν ήλικία τοϋ μειράκιου* γιατί, προφέροντας τή

λέξη «έρω τας», όπω ς έχω πει σέ μιά άλλη εύκαιρία, κάθε

Ε ύρω παιος επιστρέφει, μέ τά φτερά τής μαγείας, στήν προ-συ-

νουσιακή (ή ύπερ-συνουσιακή) κατάσταση, στό μέρος όπου είχεύποφέρει ό νεαρός Β έρθερος καί όπου ό Ν τομινίκ, στό μυθιστό

ρημα τοϋ Φ ρομεντέν, κόντεψ ε νά πέσει άπό τό άλογο. Τ ή στιγμή

πού συνάντησε τήν ώ ραία, ό Ροϋμπενς ήταν λοιπόν έτοιμος νά

.141



βάλει στή φω τιά τή χύτρα μέ τό αίσθημα καί νά περιμένει τή

στιγμή όπου τό βράσιμο θά μεταμόρφ ω νε τό αίσθημα σέ πάθος.

Α ύτό πού μπέρδευε λίγο τά πράγματα ήταν ή σχέση πού διατη

ρούσε σέ μιά άλλη πόλη μέ μιά φίλη (άς τήν ονομάσουμε Ε), πού

ήταν κατά τρία χρόνια μεγαλύτερή του, πού τήν είχε γνω ρίσει

πολύ πρίν άπό τήν ώ ραία του καί πού τήν συναντούσε άκόμα

κάποιους μήνες. Δ έν επαψ ε νά τήν βλέπει παρά τήν ή μέρα πού

άποφάσισε νά παντρευτεί. 'Ο χω ρισμός τους δέν προκλήθηκε

άπό μιά αύθόρμητη ψ υχρότητα στά αισθήματα πού έτρεφε ό

Ροϋμπενς γΓ αύτήν (θά δούμε σύντομα μέχρι ποιό σημείο τήν

άγαποϋσε), άλλά άπό τήν πεποίθησή του ότι ειχε περάσει σέ μιάφάση τής ζω ής, επιβλητική καί τελετουργική, όπου ή πίστη

νοείται ότι καθαγιάζει τόν έρω τα. ’Ε ντούτοις, μιά εβδομάδα πρίν

άπό τήν ή μέρα πού είχε οριστεί γιά τό γάμο του (τού οποίου ή

σκοπιμότητα κινούσε παρ’ όλα αύτά κάποιες άμφιβολίες μέσα

του), δοκίμασε γιά τήν Ε, πού είχε έγκαταλειφθεΐ χω ρίς τήν

παραμικρή εξήγησ η, μιά άβάσταχτη νοσταλγία. Κ αθώ ς ούδέποτε

είχε άποκαλέσει έρω τα τή σχέση του μαζίτης, έξεπλάγη πού τήνεπιθυμούσε τόσο φ λογερά, μέ όλη του τήν καρδιά, μέ όλο του τό

κεφάλι, μέ όλο του τό σώ μα. Μ ή άντέχοντας άλλο, πήγε νά τήν

συναντήσει. Γιά μιά ολόκληρη εβδομάδα, άφέθηκε νά ταπεινώ

νεται μέ τήν ελπίδα νά κάνει έρω τα μαζί της, τήν παρακάλεσε,

τήν ικέτεψ ε, τήν σκέπασε μέ τήν τρυφερότητά του, μέ τή θλίψ η

του, μέ τήν επιμονή του, άλλά εκείνη δέν τοϋ πρόσφερε παρά τή

θέα τοϋ άπελπισμένου της προσώ που· τό κορμί της ούτε πούμπόρεσε νά τό άγγίξει.

Κ αταπιεσμένος καί καταθλιμμένος, γύρισε στό σπίτι του τό

ίδιο τό πρω ί τώ ν γάμω ν του. Μ έθυσε στό τραπέζι καί, τό βράδυ,

οδήγησε τή νύφη στό διαμέρισμά τους. Κ άνοντας έρω τα μαζί

της, έτσι πού ήταν τυφ λω μένος άπό τό μεθύσι καίτή νοσταλγία,

τήν φώ ναξε μέ τό όνομα τής παλιάς του φ ίλης. Κ αταστροφ ή!

Π οτέ δέν θά ξεχάσει τά μεγάλα μάτια πού καρφώ θηκαν πάνω τουμέ μιά έκπληξη όλο φρίκη! ’Ε κείνη τή στιγμή πού όλα γκρεμίζο

νταν, σκέφθηκε ότι ή έγκαταλελειμμένη φίλη έπαιρνε τήν εκδί

κησή της καί ότι είχε τορπιλίσει τό γάμο του άπό τήν πρώ τη

342



κιόλας ήμέρα. Ίσ ω ς νά κατάλαβε επίσης, σ ’ αύτή τήν τόσο

σύντομη στιγμή, τό απίθανο αύτοϋ πού είχε συμβεΐ, τή χονδροει

δή βλακεία τής παραδρομής του, τή βλακεία πού εκανε άκόμαπιό αβάσταχτη τήν άναπόφευκτη καταστροφ ή τοϋ γάμου του.

Π έρασαν τρία ή τέσσερα τρομερά δευτερόλεπτα στή διάρκεια

τώ ν οποίω ν έμεινε ακίνητος* έπειτα, ξαφνικά, βάλθηκε νά φω νά

ζει: «Εϋα! Έ λιζαμπέτ! Ίνγκριντ!» καί, ανίκανος νά θυμηθεί

άλλα γυναικεία ονόματα, έπανέλαβε: «’Ίνγκριντ! Έ λιζαμ πέτ!

Ν αί, είσαι γιά μένα όλες οί γυναίκες! "Ο λες οί γυναίκες τοϋ

κόσμου! Εΰα! Κ λάρα! Ζυλί! Ε ίσαι όλες οί γυναίκες! Ε ίσαι ήγυναίκα στόν πληθυντικό! ’Ίνγκριντ! Γκρέτχεν! όλες οί γυναίκες

τοϋ κόσμου είναι σέ σένα, έχεις όλα τά ονόματα...» καί επέσπευ

σε τίς κινήσεις τοϋ έρω τα, σάν άληθινός αθλητής τοϋ σέξ* μετά

άπό μερικά δευτερόλεπτα, μπόρεσε νά διαπιστώ σει ότι τά γουρ-

λω μένα μάτια τής συζύγου του ξανάπαιρναν τή συνηθισμένη

τους όψη καί ότιτό πετρω μένο της κορμί ξανάπαιρνε καθησυχα-

στικά τόν τακτικό του ρυθμό.' Ο τρόπος μέ τόν όποιο γλίτω σε τή συμφορά μπορεΐνά μοιάζει

ελάχιστα πιστευτός, καί χω ρίς άμφιβολία εκπλήσσεται κανείς

πού ή νύφη πήρε στά σοβαρά μιά τέτοια θεότρελη κω μω δία. Ά ς

μή λησμονούμε όμω ς ότι καί οί δυό τους ζοϋσαν ύπό τήν επήρεια

τής προ-συνουσιακής σκέψ ης, πού θέλειό έρω τας νά συγγενεύει

μέ τό άπόλυτο. Π οιό είναι τό κριτήριο τοϋ καθαρού έρω τα σ ’

αύτή τήν παρθενική περίοδο; Ε ίναι καθαρά ποσοτικό: ό έρω ταςείναι ένα συναίσθημα πολύ, πολύ, πολύ, πολύ μεγάλο. 'Ο

ψ εύτικος έρω τας είναι ένα συναίσθημα μικρό, ό άληθινός έρω τας

(die wahre Liebe!) είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο συναίσθημα.

Ά λ λ ά , άπό τήν άποψ η τοϋ άπόλυτου, κάθε έρω τας δέν είναι

μικρός; Σίγουρα. Ε ίναι γΓ αύτό πού ό έρω τας, προκειμένου ν ’

αποδείξει ότι είναι άληθινός, θέλει νά ξεφύγει άπό τό λογικό,

θέλει ν’ άγνοήσει κάθε μέτρο, θέλει νά βγει άπό τό προφ ανές,θέλει νά μεταμορφω θεί σέ «δραστικά παραληρήματα τοϋ πά

θους» (νά μήν ξεχνάμε καί τόν Έλυάρ), μ ’ άλλα λόγια, θέλει νά

είναι τρελός! Τ ό άπίθανο μιας κίνησης ύπερβολικής δέν μπορεΐ

λοιπόν παρά νά προσκομίσει πλεονεκτήματα. Γ ιά έναν τρίτο

343



παρατηρητή, ό τρόπος μέ τόν όποιο ό Ροϋμπενς βγήκε άπό τήν

άμηχανία του δέν είναι οϋτε κομψ ός, οϋτε πειστικός, άλλά στήν

περίπτω ση ήταν ό μόνος πού τοϋ έπέτρεψ ε νά άποφ ύγει τήν

καταστροφή* ενεργώ ντας σάν τρελός, ό Ροϋμπενς έπικαλέσθηκε

τό άπόλυτο, τό τρελό άπόλυτο τοϋ έρωτα* κι αύτό τόν εσω σε.

344



6

Α Ν , Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α τής πολύ νεαρής του συζύγου, ό Ροϋμπενς έγινε

λυρικός άθλητής τοϋ έρω τα, αύτό δέν σημαίνει ότι είχε άπαρνη-

θει μιά γιά πάντα τά λάγνα παιχνίδια, άλλά ότι ήθελε νά βάλει

τήν ιδια τή λαγνεία στήν ύπηρεσία τοϋ έρω τα. Φ ανταζόταν ότι θάπήγαινε νά ζήσει μέ μιά καί μόνη γυναίκα, σέ μιά μονογαμική

έκσταση, όλες τίς εμπειρίες πού θά μπορούσε νά γνω ρίσει μέ μιά

εκατοστή άλλες. "Ε να πρόβλημα έμενε νά λυθεί: σέ τί ρυθμούς

έπρεπε νά εξελιχθεί ή περιπέτεια τοϋ αισθησιασμού στό δρόμο

τοϋ έρω τα; Κ αθώ ς ό δρόμος τοϋ έρω τα έπρεπε νά είναι μακρύς,

πολύ μακρύς, χω ρίς τέλος άν ήταν δυνατόν, είχε ώ ς άρχή: νά

άναχαιτίζει τό χρόνο, τίποτα νά μήν επισπεύδει."Α ς πούμε ότι φανταζόταν τό σεξουαλικό μέλλον μέ τήν ώ ραία

του σάν τήν άναρρίχηση σ ’ ένα ψ ηλό βουνό. "Α ν έφθανε στήν

κορυφή άπό τήν πρώ τη κιόλας ήμέρα, τί θά έκανε τήν επομένη;

"Ε πρεπε λοιπόν νά σ χεδιάσει τήν άνάβαση, μέ τέτοιο τρόπο πού

νά κρατήσει μιά ολόκληρη ζω ή. "Ε κανε λοιπόν έρω τα μέ τή

γυναίκα του μέ πάθος, σίγουρα, μέ θέρμη, άλλά κλασικά, γιά νά

τό πούμε έτσι, άποφ εύγοντας τίς διαστροφές πού τόν έλκυαν(μαζί της άκόμα περισσότερο παρά μέ όποιαδήποτε άλλη), άλλά

πού τίς άνέβαλλε γιά άργότερα.

Δ έν είχε φανταστεί ότι θά μπορούσε νά συμβεΐ αύτό πού

συνέβη: σταμάτησαν νά ταιριάζουν, χτυπούσε ό ένας στά νεύρα

τοϋ άλλου, διαπληκτίζονταν γιά τό ποιός θά έχει τό επάνω χέρι

στό ζευγάρι, έκείνη ζητούσε μεγαλύτερα περιθώ ρια γιά τήν

προσω πική της εύχαρίστηση, εκείνος θύμω νε πού έκείνη δένήθελε πιά νά τοϋ βράσει τ’ αύγά, καί πρίν καλά καλά καταλά

βουν τί τούς συνέβαινε, βρέθηκαν χω ρισμένοι. Τ ό μεγάλο αί

σθημα, πάνω στό όποιο είχε, ύποτίθεται, θεμελιώ σειόλη του τή

ζω ή, εξαφ ανίστηκε τόσο γρήγορα πού ό Ροϋμπενς άμφέβαλλε άν



7

Ο Ε Γ Α Λ Ο Σ έρω τας πού δυό χρόνια νω ρίτερα τόν είχε θαμπώ σει

τόν εκανε νά ξεχάσει τή ζω γραφ ική. Ά λλά όταν ξανάκλεισε τήν

παρένθεση τοϋ γάμου καί παρατήρησε μέ μελαγχολική άγανά-

κτηση ότι βρισκόταν πέρα άπό τόν έρω τα, ή παραίτησή του άπότήν τέχνη τοϋ φάνηκε ξαφ νικά σάν άδικαιολόγητος άποκεφαλι-

σμός.

Β άλθηκε ξανά νά σκιτσάρει, στό σημειω ματάριό του, τούς

πίνακες πού επιθυμούσε νά ζω γραφίσει. Γ ιά νά διαπιστώ σει όμω ς

σύντομα ότι καμιά επιστροφή πρός τά πίσω δέν ήταν δυνατή.

Μ αθητής λυκείου, φανταζόταν ότι όλοι οίζω γράφοιτοϋ κόσμου

προχω ρούσαν στόν ίδιο μεγάλο δρόμο: ήταν μιά οδός βασιλικήπού οδηγούσε άπό τή γοτθική γλυπτική στούς μεγάλους ’Ιτα

λούς τής Α ναγέννησης, έπειτα στούς ’ Ο λλανδούς, κατόπιν

στόν Ν τελακρουά, άπό τόν Ν τελακρουά στόν Μ ανέ, άπό τόν

Μ ανέ στόν Μ ονέ, άπό τόν Μ ποννάρ (ά, πόσο άγαποϋσε τόν

Μ ποννάρ!) στόν Μ ατίς, άπό τόν Σεζάν στόν Π ικάσσο. Σ ’ αύτή

τήν οδό, οί ζω γράφ οι δέν προχω ρούσαν κοπαδιαστά σάν στρα

τιώ τες, όχι, καθένας περπατούσε μόνος, άλλά οί άνακαλύψ ειςτώ ν μέν ένέπνεαν τούς δέ καίόλοι είχαν συνείδηση ότι χάραζαν

ενα πέρασμα πρός ένα άγνω στο πού ήταν ό κοινός τους σκοπός

καί πού τούς ένω νε. ’Έ πειτα, ξαφ νικά, ό δρόμος εξαφ ανίστηκε.

Ή τα ν σάν τό τέλος ενός ώ ραίου ονείρου: γιά μερικά λεπτά,

ψ άχνει κανείς άκόμα τίς ξεθω ριασμένες εικόνες, πρίν καταλάβει

ότι δέν μπορεΐ νά κάνει τά όνειρα νά ξαναγυρίσουν. Χ αμένος, ό

δρόμος διαρκοϋσε έντούτοις μέσα στήν ψυχή τώ ν ζω γράφ ω ν ώςάσβεστη επιθυμία νά «πηγαίνουν μπροστά». Π οϋ είναι όμω ς τό

«μπροστά» άν δέν ύπάρχει πιά δρόμος; Σέ ποιά κατεύθυνση νά

ψ άξεις τό χαμένο «μπροστά»; Στούς ζω γράφ ους, ή επιθυμία νά

«πηγαίνουν μπροστά» εγινε νεύρω ση· είχαν όλοι βαλθεΐ νά

347



τρέχουν πρός δλες τίς κατευθύνσεις, νά διασταυρώ νονται οί μέν

μέ τούς δέ σάν εκνευρισμένοι διαβάτες στήν ιδια πλατεία μιας

ίδιας πόλης. "Ο λοι ήθελαν νά ξεχω ρίζουν καίό καθένας πάσχιζε

νά ανακαλύψ ει ξανά μία άνακάλυψ η πού ό άλλος δέν εϊχε

άνακαλύψ ει ξανά. Ε ύτυχώ ς, σύντομα εμφ ανίστηκαν άνθρω ποι

(όχι πιά ζω γράφ οι, άλλά έμποροι, οργανω τές εκθέσεω ν πλαισιω

μένοι άπό τούς πράκτορές τους καί τούς διαφημιστικούς τους

συμβούλους) πού έβαλαν τάξη στό χάος αύτό, καί άποφάσισαν

ποιά άνακάλυψ η έπρεπε νά άνακαλυφθεΐ ξανά εκείνον ή τόν

άλλο χρόνο. Α ύτή ή έπανατακτοποίηση εύνόησε τήν πώ ληση

σύγχρονω ν πινάκω ν: στοιβάχτηκαν ξαφ νικά στά σαλόνια τώ νίδιω ν ένεχυροδανειστώ ν πού, μιά δεκαετία νω ρίτερα, κοροΐδευαν

τόν Π ικάσσο ή τόν Ν ταλί, καίτούς οποίους ό Ροϋμπενς περιφρο-

νοϋσε μέ πάθος, γιά τόν λόγο αύτό. Ο ί ένεχυροδανειστές είχαν

άποφ ασίσει νά είναι σύγχρονοι καί ό Ροϋμπενς έβγαλε ένα

«ουφ», μέ άνακούφιση πού δέν ήταν ζω γράφος.

Μ ιά μέρα, στή Ν έα "Υ όρκη, έπισκέφθηκε τό Μ ουσείο Μ ο

ντέρνας Τ έχνης. Στόν πρώ το όροφ ο εξέθεταν Μ ατίς, Μ πράκ,Π ικάσσο, Μ ιρό, Ν ταλί, Έ ρνστ* ό Ροϋμπενς ενθουσιάστηκε: οί

πινελιές στούς μουσαμάδες εξέφραζαν μιά φρενιτώ δη εύχαρίστη-

ση. Ή πραγματικότητα, πότε ύφ ίστατο έναν μεγαλειώ δη βιασμό

σάν γυναίκα πού δεχόταν τήν επίθεση ενός φαύνου, πότε άντιμε-

τώ πιζε τόν ζω γράφ ο όπω ς ένας ταύρος τόν ταυρομάχο. Ά λλά

στόν επάνω όροφο, πού ήταν άφ ιερω μένος στήν πιό πρόσφατη

ζω γραφική, ό Ροϋμπενς βρέθηκε σέ πλήρη έρημο: κανένα ίχνοςάπό τίς χαρούμενες πινελιές* κανένα ίχνος εύχαρίστησης* χαμέ

νοι οί ταυρομάχοι καί οί ταύροι* οί μουσαμάδες είχαν εξαφανίσει

τό πραγματικό όταν δέν τό μιμούνταν μέ άμβλυμένη καί κυνική

πιστότητα. Ά νάμεσ α στούς δύο ορόφους κυλούσε ή Λ ήθη, ό

ποταμός τοϋ θανάτου καί τής λησμοσύνης. 'Ο Ροϋμπενς είπε

τότε στόν εαυτό του ότι, άν είχε καταλήξει στό νά άπαρνηθεϊ τή

ζω γραφική, ήταν γιά ένα λόγο πιό βαθύ, ίσω ς, άπό τήν απλήέλλειψ η ταλέντου ή επιμονής: στήν πλάκα τής εύρω παϊκής

ζω γραφικής, οί δείκτες έδειχναν μεσάνυχτα,

Τ ί θά έκανε ένας ιδιοφυής άλχημιστής, άν μεταφυτευόταν



στόν 20ό αιώ να; Τ ί θά γινόταν σήμερα ό Χ ριστόφ ορος Κ ολόμβος,

πού εκατοντάδες μεταφορείς εξασφαλίζουν τίς θαλάσσιες επικοι

νω νίες; Τ ί θά έγραφε ό Σαίξπηρ σέ μιά εποχή πού τό θέατρο δένύπάρχει άκόμα ή δέν ύπάρχει πιά;

Ο ί ερω τήσεις αύτές δέν είναι καθαρά ρητορικές. "Ο ταν ένας

άνθρω πος είναι προικισμένος γιά μιά δραστηριότητα τό ρολόι

τής όποίας έχει σημάνει μεσάνυχτα (ή δέν έχει άκόμα σημάνει

τήν πρώ τη ώ ρα), τί γίνεται τό ταλέντο του; Θ α μεταμορφω θεί; Θ ά

προσαρμοστεί; rO Χ ριστόφ ορος Κ ολόμβος θά γίνει διευθυντής

μιας εταιρείας μεταφορώ ν; 4Ο Σαίξπηρ θά γράψ ει σενάρια γιά τόΧ όλλυγουντ; eO Π ικάσσο θά κάνει παραγω γή κινούμενω ν σχε

δίω ν; ’Ή μάλλον όλα αύτά τά μεγάλα ταλέντα θά άποσυρθοϋν

άπό τόν κόσμο, θά φύγουν, γιά νά τό πούμε έτσι, μέσα σέ κάποιο

μοναστήρι τής *Ιστορίας, γεμάτα άπό κοσμική άπογοήτευση πού

γεννήθηκαν στήν κακιά στιγμή, έξω άπό τήν εποχή γιά τήν

όποία ήσαν προορισμένοι, έξω άπό τήν πλάκα τοϋ ρολογιού πού

σημείω νε τό χρόνο τους; Θ ά έγκαταλείψ ουν τό παράκαιρο τουςταλέντο όπω ς ό Ρεμπώ πού, στά δεκαεννιά του χρόνια, έγκατέλει-

ψε τήν ποίηση;

Σ ’ αύτές έδώ τίς ερω τήσεις επίσης, οϋτε εσείς, οϋτε εγώ , ούτε

ό Ροϋμπενς πρόκειται νά λάβουμε άπάντηση. "Ο Ροϋμπενς τοϋ

μυθιστορήματος μου ήταν μήπω ς ένας μεγάλος δυνάμει ζω γρά

φος; ’Ή μήπω ς δέν είχε κανένα ταλέντο; Έ γκατέλειψ ε τά πινέλα

του έπειδή τοϋ έλειψ αν οίδυνάμεις ή, τό άντίθετο τελείω ς, επειδήείχε τή δύναμη νά διακρίνει καθαρά τή ματαιότητα τής ζω γραφι

κής; Σ υχνά, βέβαια, σκεφτόταν τόν Ρεμπώ , μέ τόν όποιο στά

τρίσβαθά του τοϋ άρεσε νά συγκρίνει τόν εαυτό του (άν καί μέ

ταπεινοφ ροσύνη καίειρω νεία). Ό Ρεμπώ , όχι μόνο έγκατέλειψ ε

ριζικά καίχω ρίς οίκτο τήν ποίηση, άλλά ή μετέπειτα δραστήριο-

τητά του είναι ή σαρκαστική της άρνηση: λένε ότι έκανε στήν

Α φ ρική εμπόριο όπλω ν, καί μάλιστα δουλεμπόριο νέγρω ν.

Ά κόμ α κι άν ή δεύτερη διαβεβαίω ση δέν είναι παρά ένας

συκοφ αντικός θρύλος, εξηγεί καλά, μέσω τής ύπερβολής, τήν

αύτοκαταστροφική βία, τό πάθος, τή λύσσα μέ τά όποια ό Ρεμπώ

άποκόπηκε άπό τό παρελθόν του τοϋ ποιητή. ’Ά ν ό Ροϋμπενς

349



αισθανόταν δλο καί περισσότερο νά τόν ελκύει ό κόσμος τώ ν

εκμεταλλευτώ ν καί τώ ν χρηματιστώ ν, είναι ίσω ς επίσης επειδή

(δίκαια ή άδικα) εβλεπε σ ’ αύτή τήν δραστηριότητα τό άντίθετοάκριβώ ς τώ ν καλλιτεχνικώ ν του ονείρω ν. Τ ήν ήμέρα πού ό

συμμαθητής του Ν έγινε διάσημος, ό Ροϋμπενς πούλησε ενα

πίνακα πού κάποτε εκείνος τού είχε χαρίσει. 'Η πώ ληση αύτή

όχι μόνο τού έφερε κάποια χρήματα, άλλά τοϋ άποκάλυψ ε ενα

καλό μέσο γιά νά κερδίσει τή ζω ή του: τό νά πουλάει στούς

ένεχυροδανειστές (πού περιφρονοϋσε) τά έργα τώ ν ζω γράφω ν

(πού δέν εκτιμούσε).Π ολλοί άνθρω ποι κερδίζουν τή ζω ή τους πουλώ ντας πίνακες,

χω ρίς νά ντρέπονται καθόλου πού κάνουν ένα τέτοιο έπάγγελμα.

Μ ήπω ς ό Β ελάσκεθ, ό Β ερμέερ, ό Ρέμπραντ, δέν ήσαν κι αύτοί

έμποροι πινάκω ν; Ό Ροϋμπενς τό ξέρει βεβαίω ς. Ά λλά άν είναι

έτοιμος νά συγκρίνει τόν εαυτό του μέ τόν δουλέμπορο Ρεμπώ ,

δέν θά τόν συγκρίνει ποτέ μέ τούς μεγάλους ζω γράφους εμπόρους

πινάκω ν. Π οτέ ό Ροϋμπενς δέν θά άμφιβάλλει γιά τό άπολύτω ςάχρηστο τοϋ επαγγέλματος του. Σ τήν άρχή, λυπήθηκε γΓ αύτό

καί προσήψ ε στόν εαυτό του τήν άνηθικότητά του. Κ ατέληξε

όμω ς νά πει μέσα του: κατά βάθος τί σημαίνει «νά είναι κανείς

χρήσιμος»; Τ ό άθροισμα τής χρησιμότητας όλω ν τώ ν άνθρω πί-

νω ν όντω ν όλω ν τώ ν εποχώ ν περιλαμβάνεται ολόκληρο στόν

κόσμο έτσι όπω ς είναι σήμερα. Κ ατά συνέπεια: τίποτα τό πιό

ήθικό άπό τό νά είναι κανείς άχρηστος.

350



8

Δ ώ δ ε κ α π ε ρ ί π ο υ χρόνια μετά τό διαζύγιό του, ήρθε νά τόν δειή

Ζ. Τοϋ διηγήθηκε τήν επίσκεψ ή της σ ’ έναν κύριο: πρώ τα, τήν

είχε παρακαλέσει νά περιμένει δέκα ολόκληρα λεπτά στό σαλό

νι, μέ τό πρόσχημα μιας σημαντικής τηλεφω νικής συνδιάλεξηςπού έπρεπε νά τελειώ σει στό διπλανό δω μάτιο. Μ άλλον προ-

σποιόταν ότι τηλεφω νούσε, γιά νά τής επιτρέψ ει νά ξεφυλλίσει

στό μεταξύ πορνογραφικά περιοδικά πού ήσαν εκτεθειμένα σ ’

ενα χαμηλό τραπέζι, μπροστά σ τήν πολυθρόνα πού τής είχε

ύποδείξει. 'Η Ζ τελείω σε τήν αφ ήγησή της μέ αύτή τήν παρατή

ρηση: «"Α ν ήμουν νεότερη, θά μέ είχε πάρει. "Α ν ήμουν

δεκαεπτά χρόνω ν. Ε ίναι ή ήλικία τώ ν πιό τρελώ ν φαντασιώ σεω ν,ή ήλικία πού δέν ξέρεις νά αντιστέκεσαι σέ τίποτα...»

Ό Ροϋμπενς τήν είχε άκούσει μάλλον διακριτικά, άλλά οί

τελευταίες λέξεις τόν τράβηξαν άπό τήν άδιαφορία του. Στό

εξής, κάπω ς έτσι θά ήταν πάντοτε: κάποιος θά πρόφερε μπροστά

του μία φράση πού θά τόν ξάφνιαζε, σάν μομφή πού θά τοϋ θύμιζε

κάτιπού είχε χάσει, χάσει άμετάκλητα. "Ο ταν ή Ζ μίλησε γιά τά

δεκαεπτά της χρόνια καί γιά τήν άνικανότητά της τότε νάάντισταθεΐ στούς πειρασμούς, θυμήθηκε τή νεαρή του σύζυγο,

πού κι έκείνη ήταν δεκαεπτά χρόνοον τήν εποχή πού πρω τοσυνα-

ντήθηκαν. Θ υμήθηκε ένα επαρχιακό ξενοδοχείο, όπου βρισκό

ταν μαζί της λίγο πρίν παντρευτούν. "Ε καναν έρω τα σ ’ ένα

δω μάτιο δίπλα στό δω μάτιο ενός φίλου. «Μ άς άκούει!» είχε

ψ ιθυρίσει πολλές φορές ή μελλοντική σύζυγος. Τ ώ ρα (καθισμέ

νος άπέναντι στή Ζ πού τοϋ διηγόταν τούς πειρασμούς τώ νδεκαεπτά της χρόνο:»ν), ό Ροϋμπενς συνειδητοποιούσε ότι, αύτή

τή νύχτα, έκείνη είχε βγάλει πολύ πιό δυνατούς άναστεναγμούς

άπό ό,τι συνήθω ς, δτι είχε φω νάξεικιόλας, καίδτι είχε φω νάξει

λοιπόν επίτηδες γιά νά τήν άκούσειό φίλος. Τ ίς επόμενες μέρες

351



είχε συχνά έπικαλεσθεΐ αύτή τή νύχτα: «Π ιστεύεις πραγματικά

ότι δέν μάς άκουσε;» Τ ότε είχε δει σ ’ αύτή την ερώ τηση την

έκφ ραση τής τρομαγμένης της σεμνότητας, καί είχε επιχειρήσεινά τήν καθησυχάσει (μιά παρόμοια άφέλεια τώ ρα τόν εκανε νά

κοκκινίζει μέχρι τ5 αύτιά!) διαβεβαιώ νοντάς την ότι ό φίλος

θεω ρούνταν πώ ς κοιμόταν σάν βόας.

Κ οιτάζοντας τή Ζ, σκεφτόταν ότι δέν είχε τήν ιδιαίτερη

επιθυμία νά τής κάνει έρω τα παρουσία μιας άλλης γυναίκας ή

ενός άλλου άντρα. Π ώ ς όμω ς ήταν δυνατόν ή άνάμνηση τής

γυναίκας του, καθώ ς άναστέναζε καί φώ ναζε δεκατέσσερα χρόνιαπρίν μέ τή σκέψ η του φίλου πού ήταν ξαπλω μένος πίσω άπό τόν

μεσότοιχο, πώ ς ήταν δυνατόν ή άνάμνηση αύτή, μετά άπό τόσα

χρόνια, νά του κάνει τό αίμα ν ’ ανεβαίνει στο κεφάλι;

Ε ίπε μέσα του: ό έρω τας μέ τρεις, μέ τέσσερις, δέν μπορεΐ νά

είναι διεγερτικός παρά μόνο μέ τήν παρουσία μιας γυναίκας

άγαπημένης. Μ όνον ό έρω τας είναι ικανός νά ξυπνήσει τήν

έκπληξη, τήν τρομαγμένη διέγερση, μπροστά στό κορμί μιαςγυναίκας πού τήν αγκαλιάζει ενας άντρας. Ή παλιά ήθικοπλα-

στική ρήση, σύμφ ω να μέ τήν όποία ή σεξουαλική επαφή χω ρίς

έρω τα δέν εχει νόημα, δικαιω νόταν ξαφνικά καί επαιρνε και

νούργια σημασία.

352



9

Την Ε Π Ο Ε Ν Η , πήρε τό άεροπλάνο γιά τή Ρώ μη δπου έπρεπε νά

ρυθμίσειμερικές ύποθέσεις. Κ ατά τίς τέσσερις, ήταν ελεύθερος.

Π λημμυρισμένος από μιά άσβεστη νοσταλγία, σκεφτόταν τηνπαλιά του σύζυγο, αλλά όχι μόνο αύτή* όλες οίγυναίκες πού είχε

γνω ρίσει, παρήλαυναν μπροστά στά μάτια του καίτου φαινόταν

ότι τίς είχε όλες χάσει, ότι είχε ζήσει μαζί τους πολύ λιγότερο

απ’ όσο θά μπορούσε καί θά όφ ειλε. Γ ιά νά άποτινάξει αύτή τή

νοσταλγία, αύτό τό ανικανοποίητο, πήγε στήν πινακοθήκη στό

μέγαρο Μ παρμπερίνι (επισκεπτόταν τίς πινακοθήκες σέ όλες τίς

πόλεις), έπειτα κατευθύνθηκε πρός τά σκαλιά τής Π ιάτσα Ν τίΣπάνια καί ανέβηκε στή Β ίλλα Μ ποργκέζε. Π άνω σέ βάθρα πού

πλαισίω ναν τίς μακριές άλέες του πάρκου, ήταν τοποθετημένες

μαρμάρινες προτομές διάσημω ν Ιταλώ ν. Τ ό πρόσω πό τους,

άκινητοποιημένο σ ’ έναν τελικό μορφασμό, ήταν εκτεθειμένο

σάν περίληψ η τής ζω ής τους. 'Ο Ρούμπενς πάντοτε ήταν εύαι

σθητός στήν κω μική πλευρά τω ν άγαλμάτω ν. Χ αμογέλασε. Έ

πειτα θυμήθηκε τά παραμύθια τώ ν παιδικώ ν του χρόνω ν: έναςμάγος γητεύει τούς ανθρώ πους στή διάρκεια ενός συμποσίου·

όλοι διατηρούν τή στάση πού είχαν εκείνη τή στιγμή: τό στόμα

ανοιχτό, τό πρόσω πο παραμορφω μένο από τό μάσημα, ένα

φαγω μένο κόκαλο στό χέρι. Μ ιά άλλη ανάμνηση: στούς φυγάδες

τώ ν Σοδόμω ν, ό Θ εός απαγόρευσε νά στραφούν, επί ποινή νά

μεταβληθοϋν σέ στήλες άλατος. Α ύτή ή ιστορία τής Β ίβλου

διασαφηνίζει χω ρίς διφορούμενα ότι δέν ύπάρχει χειρότερητιμω ρία, χειρότερη φρίκη από τό νά μεταμορφώ νεις μιά στιγμή

σέ αιω νιότητα, ν 5 άποσπάς τόν άνθρω πο από τό χρόνο καί από

τήν αδιάκοπη κίνησή του. Χαμένος στίς σκέψεις αύτές (λησμο

νημένες τό επόμενο λεπτό), τήν είδε ξαφ νικά! ’Ό χι, δέν ήταν ή

23 353



γ υ ν α ίκ α του (εκείνη πού εβγαζε άναστεναγμούς, ξέροντας δτι τήν

άκούει ενας φίλος στό διπλανό δω μάτιο), ήταν κάποια άλλη.

"Ο λα παίχτηκαν στό κλάσμα ενός δευτερολέπτου. Δ έν τήν

άναγνώ ρισε παρά τήν τελευταία στιγμή, όταν εφτανε στό ΰψ οςτου καίτό επόμενο βήμα θά τούς είχε οριστικά άπομακρύνειτόν

ενα άπό τόν άλλο. Μ έ εξαιρετική ετοιμότητα σταμάτησε διαμιάς,

στράφηκε (εκείνη άντέδρασε άμέσω ς) καί τής άπηύθυνε τό λόγο.

Ε ίχε τήν εντύπω ση πώ ς αύτή ήταν πού είχε ποθήσει γιά

χρόνια ολόκληρα, πού είχε άναζητήσει σέ όλο τόν κόσμο.

' Ε κατό μέτρα πιό πέρα βρισκόταν ενα καφενείο πού τά τραπέζια

του ήταν απλω μένα στή σκιά τω ν δέντρω ν, κάτω άπό τόνύπέροχα γαλάζιο ούρανό. Κ άθισαν άπέναντι ό ενας άπό τόν

άλλο.

Φ ορούσε μαϋρα γυαλιά. Τ ά επιασε μέ δύο δάχτυλα, τής τά

εβγαλε προσ εκτικά καί τά άκούμπισε στό τραπέζι. Δ έν άντέ

δρασε.

«Έ ξα ιτίας τω ν γυαλιώ ν αύτώ ν», είπε εκείνος, «κόντεψ α νά

μήν σέ άναγνω ρίσω ».’Ή πιαν μεταλλικό νερό, χω ρίς νά μπορούν ν ’ άφήσουν ό ενας

τόν άλλο άπ’ τά μάτια. ?Η ταν στή Ρώ μη μέ τόν άντρα της καίδέν

είχε πάνω άπό μιά ώ ρα στή διάθεσή της. ’Ε κείνος ήξερε ότι, αν

οί περιστάσεις τό έπέτρεπαν, θά είχαν κάνει έρω τα τήν ϊδια μέρα,

τήν ϊδια στιγμή κιόλας.

Π ώ ς τήν ελεγαν; Π οιό ήταν τό επίθετό της; Τ ό είχε ξεχάσει

καί εκρινε ότι ήταν άδύνατο νά τήν ρω τήσει. Τ ής διηγήθηκε (μέάπόλυτη ειλικρίνεια) ότι, σ ’ όλο τό διάστημα του χω ρισμού

τους, είχε τήν εντύπω ση ότι τήν περίμενε. Π ώ ς λοιπόν νά τής

ομολογήσει ότι δέν γνώ ριζε τό όνομά της;

Ε ίπε: «Ξ έρεις πώ ς σέ ονομάζαμε;

-“ ’Ό χι.

—'Η λαουτίστα.

—Γ ιατί ή λαουτίστα; —Γ ιατί ήσουν λεπτεπίλεπτη σάν λαούτο. ’Ε γώ ήμουν πού

επινόησα αύτό τό όνομα γιά σένα».

Ν αί, εκείνος ήταν πού τό είχε επινοήσει. ’Ό χι τήν εποχή πού,

354



πολύ σύντομα, είχε κάνειτή γνω ριμία της, άλλά τώ ρα, μέσα στό

πάρκο τής Β ίλλας Μ ποργκέζε, γιατί είχε ανάγκη από ενα όνομα

γιά νά τής μιλήσει* καί γιατί τήν εβρισκε ντελικάτη καί κομψ ήκαί γλυκιά σάν λαούτο.

355



10

Τι Η Ξ Ε Ρ Ε γΓ αυτήν; Λ ίγα πράγματα. Θ υμόταν αόριστα ότι τήν

είχε δει σ ’ ένα γήπεδο του τένις (ϊσω ς νά ήταν είκοσι επτά

χρόνω ν κι εκείνη δέκα χρόνια μικρότερη) καί ότι τήν είχε

καλέσει μιά μέρα σ ’ ενα νυχτερινό κέντρο. Τ ότε χόρευαν ενα

χορό όπου ό άντρας καί ή γυναίκα μένουν σέ άπόσταση ενόςβήματος ό ένας από τόν άλλο, κουλουριάζονται καί τινάζουν

κάθε χέρι μέ τή σειρά πρός τήν κατεύθυνση τοϋ άλλου χορευτή.

Μ ’ αύτή τήν κίνηση είχε εγγράφει στή μνήμη του. Τ ί είχε τό

τόσο παράξενο; Α ύτό κυρίω ς: δέν κοίταζε τόν Ροϋμπενς. Π ου

κοίταζε λοιπόν; Σ τό κενό. "Ο λοι οι χορευτές λύγιζαν στή μέση

τά χέρια καί τά τίναζαν μέ τή σειρά μπροστά. Κ ι εκείνη επίσης

έκανε αύτή τήν κίνηση, άλλά μ ’ έναν τρόπο λίγο διαφορετικό:τεντώ νοντας ένα χέρι μπροστά, τό έκανε νά διαγράφει μιά

καμπύλη: πρός τά αριστερά μέ τό δεξί χέρι, πρός τά δεξιά μέ τό

αριστερό χέρι. Σάν νά είχε θελήσει νά κρύψ ει τό πρόσω πό της

πίσω άπό αύτές τίς κυκλικές κινήσεις. Σάν νά είχε θελήσει νά τό

σβήσει. 'Ο χορός τότε είχε θεω ρηθείσχετικά άσεμνος, καίήταν

σάν τό νεαρό κορίτσι νά είχε θελήσει νά χορέψ ει άσεμνα

κρύβοντας όμω ς τήν έλλειψ η σεμνότητάς της. 'Ο Ροϋμπενςγοητεύθηκε! Σάν νά μήν είχε δει ποτέ τίποτα πιό τρυφ ερό, πιό

ώ ραίο, πιό διεγερτικό. Έ πειτα ήταν ένα ταγκό καί τά ζευγάρια

αγκαλιάστηκαν. Μ ή μπορώ ντας νά άντισταθεί σέ μιά ξαφ νική

παρόρμησ η, άκούμπησε τό ένα του χέρι στό στήθος της. Φ οβή

θηκε. Τ ί θά έκανε εκείνη; Δ έν έκανε τίποτα. Συνέχισε νά χορεύει,

μέ τό χέρι τοϋ Ροϋμπενς άκουμπισμένο στό στήθος της, κοιτάζο

ντας ίσια μπροστά της. Μ έ φω νή πού έτρεμε σχεδόν, τή ρώ τησε:«’Έ χει κανείς ξαναγγίξει τό στήθος σου;» Μ έ φω νή πού δέν

έτρεμε λιγότερο (ήταν πραγματικά σάν νά είχε κανείς χαϊδέψ ει

τίς χορδές ενός λαούτου), απάντησε: «’Ό χι». Μ έ τό χέρι πάντοτε

356



ακουμπισμένο στό στήθος της, δέχτηκε τό «όχι» αύτό σαν τήν

ω ραιότερη λέξη του κόσμου καί μετουσιώ θηκε: του φαινόταν ότι

εβλεπε τήν αιδώ ” ότι τήν εβλεπε άπό πολύ κοντά, τήν εβλεπε νά

ύπάρχει* είχε τήν εντύπω ση ότι μπορούσε νά τήν άγγίξει αύτή

τήν αιδώ (εξάλλου, τήν άγγιζε γιά τά καλά, γιατί ή αιδώ ς τής

κοπέλας είχε άποσυρθεΐολόκληρη στό στήθος της, είχε επενδύ

σει στό στήθος της, είχε μεταμορφ ω θεί σέ στήθος).

Γ ιατί τήν είχε χάσει άπό τά μάτια του; Σ κάλιζε τό μυαλό του

χω ρίς νά βρίσκει άπάντηση. Δ έν θυμόταν πιά.

357



11

Σ τ η ν α ρ χ η του αιώ να, ό ’Ά ρθουρ Σ νίτσλερ, ό βιεννέζος μυθι-

στοριογράφος, δημοσίευσε μια άξιόλογη νουβέλα μέ τόν τίτλο

Δ ε σ π ο ιν ίς ’Έ λ ζ ε . 'Η ήρω ίδα είναι μιά κοπέλα πού ό πατέρας της

είναι χρεω μένος σέ σημείο πού κινδυνεύει νά καταστραφεΐ. ' Ο

πιστω τής ύπόσχεται νά σ βήσει τά χρέη του πατέρα ύπό τήνπροϋπόθεση ότι ή κόρη του θά εμφανιστεί μπροστά του γυμνή.

Μ ετά άπό μεγάλη εσω τερική πάλη, ή Έ λζε συμφ ω νεί, άλλά ή

αιδώ ς της είναι τέτοια πού ή έκθεση τής γυμνότητάς της τήν

κάνει νά χάσει τά λογικά της, καίπεθαίνει. ’Ά ς άποφύγουμε κάθε

παρανόηση: δέν πρόκειται γιά μιά ήθικοπλαστική άφήγηση πού

στρέφεται έναντίον ενός κακοϋ διεστραμμένου πλούσιου! ’Ό χι,

πρόκειται γιά μιά ερω τική νουβέλα πού κόβει τήν άναπνοή· μάςκάνει νά καταλάβουμε τή δύναμη πού είχε κάποτε ή γύμνια: γιά

τόν πιστίοτή σήμαινε ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, καίγιά τήν

κοπέλα μιά άτέλειω τη αιδώ πού έκανε νά γεννιέται μιά έξαψ η ή

οποία συνόρευε μέ τό θάνατο.

Σ τήν πλάκα του εύρω παϊκοϋ ρολογιού, ή νουβέλα του Σ νίτ

σλερ σημειώ νει μιά σημαντική στιγμή: τά ερω τικά ταμπού ήσαν

άκόμη ισχυρά στό τέλος του πουριτανικοϋ 19ου αιώ να, άλλά ήχαλάρω ση τω ν ήθώ ν γεννούσε ήδη μιά επιθυμία, οχι λιγότερο

ισχυρή, νά ξεπεραστοϋν αύτά τά ταμπού. Α ιδώ ς καίάναισχυντία

συναντιόνταν σ ’ ένα σημείο όπου οί δυνάμεις τους ήσαν ίσες.

ΤΗ ταν μιά στιγμή εξαιρετικής ερω τικής έντασης. 'Η Β ιέννη τήν

έζησε στό γύρισμα του αιώ να. CH στιγμή αύτή δέν θά ξανάρθει

πιά.

Ή αιδώ ς σημαίνει ότι άμυνόμαστε άπό αύτό πού θέλουμε,δοκιμάζοντας παράλληλα ντροπή, επειδή θέλουμε αύτό άπό τό

όποιο άμυνόμαστε. Ό Ροϋμπενς άνήκε στήν τελευταία ευρω παϊ

κή γενιά πού είχε άνατραφ εΐ μέσα στήν αιδώ. TV αύτό ένιω σε

358



τόση έξαψ η άκουμπώ ντας τό χέρι στό στήθος μιας κοπέλας καί

κινητοποιώ ντας έτσι τήν αιδώ της. Μ ιά μέρα, στό λύκειο, είχε

γλιστρήσει κρυφά σ ’ έναν διάδρομο καί, από ενα παράθυρο, είχεκαταφέρει νά δει τά κορίτσια τής τάξης του, μέ γυμνά τά στήθη,

νά περιμένουν γιά ακτινογραφία. Μ ία άπό αύτές τόν είδε κι

έβγαλε μιά φω νή. Ο ί άλλες σκεπάστηκαν βιαστικά μέ τά παλτά

τους καί βγήκαν νά τόν κυνηγήσουν στόν διάδρομο. Έ ζησ ε μιά

στιγμή τρόμου* ξαφ νικά, δέν ήσαν πιά οί συμμαθήτριές του,

φιλεναδοϋλες έτοιμες ν 5 αστειευτούν καί νά ερω τοτροπήσουν.

Στό πρόσω πό τους διακρινόταν πραγματική κακία, πολλαπλα-σιασμένη επί τόν αριθμό τους, μιά συλλογική κακία αποφασι

σμένη νά τόν καταδιώ ξει. Τ ό έσκασε, αλλά εκείνες δέν παραιτή-

θηκαν άπό τήν καταδίω ξη καί τόν κατήγγειλαν στή διεύθυνση

τοϋ λυκείου. Ε ίσέπραξε επίπληξη μπροστά σέ όλη τήν τάξη. Μ έ

περιφρόνηση πού δέν ήταν προσποιητή, ό διευθυντής τόν χαρα

κτήρισε ήδονοβλεψ ία.

"Ή ταν σαράντα χρόνω ν περίπου, όταν οί γυναίκες άφ ησαν τάσουτιέν τους σ ’ ενα συρτάρι καί, ξαπλω μένες στίς ακτές, έδει-

χναν τά στήθη τους σέ όλο τόν κόσμο. Π ερπατούσε στήν

παραλία καί άπέφευγε νά κοιτάξει τήν απρόσμενη γυμνότητά

τους, γιατί ή παλιά προσ τακτική ήταν ριζω μένη μέσα του: νά μήν

προσβάλλει τήν αιδώ μιας γυναίκας. "Ο ταν διασταυρω νόταν μέ

μιά γυναίκα πού γνώ ριζε, τή σύζυγο ενός συναδέλφου παραδείγ

ματος χάριν, πού ήταν χω ρίς σουτιέν, διαπίστω νε μέ έκπληξη ότιδέν ήταν εκείνη πού ντρεπόταν, αλλά αύτός. Α μήχανος, δέν

ήξερε ποϋ νά στρέψ ει τό βλέμμα. Π ροσπαθούσε νά μήν κοιτάζει

τά στήθη της, αλλά ήταν αδύνατο, γιατί διακρίνει κανείς τά

γυμνά στήθη μιας γυναίκας, ακόμα κιόταν κοιτάζει τά χέρια της

ή τά μάτια της. ’Έ τσι, προσπαθούσε νά κοιτάζει τά στήθη τους

τόσο φυσικά όσο σάν νά είχε κοιτάξει ενα μέτω πο ή ένα γόνατο.

5Α λλά δέν ήταν εύκολο, ακριβώ ς επειδή τά στήθη δέν είναι ούτεενα μέτω πο ούτε ενα γόνατο. "Ο ,τι κι άν έκανε, τοϋ φαινόταν ότι

τά γυμνά αύτά στήθη τοϋ παραπονιόνταν, ότιτόν κατηγορούσαν

πώ ς δέν ήταν αρκετά σύμφω νος μέ τή γυμνότητά τους. Κ αί είχε

τήν πολύ ισχυρή εντύπω ση ότι οίγυναίκες πού συναντούσε στήν

359



παραλία ήσαν εκείνες πού είκοσι χρόνια πρίν τόν είχαν καταδώ

σει στόν διευθυντή γιά ήδονοβλεψ ία: τό ϊδιο κακές ακριβώ ς, τοϋ

αξίω ναν, μέ τήν ι'δια επιθετικότητα πολλαπλασιασμένη επί τόναριθμό τους, ν ’ αναγνω ρίσει τό δικαίω μά τους νά εμφανίζονται

γυμνές.

Τ έλος, καλώ ς ή κακώ ς, συμφιλιώ θηκε μέ τά γυμνά στήθη,

χω ρίς όμω ς νά μπορει ν ’ απαλλαγεί άπό τήν αίσθησ η ότι κάτι

σοβαρό εϊχε μόλις συμβεΐ: στήν πλάκα τοϋ ρολογιού τής Εύρώ -

πης είχε σημάνει ή ώ ρα: είχε χαθεί ή αιδώ ς. Κ αί όχι μόνο είχε

χαθεί, άλλά είχε χαθεί τόσο εύκολα, σέ μιά νύχτα μόνο, πούμπορούσε κανείς νά σκεφθει ότι ούδέποτε είχε ύπάρξει. "Ο τι δέν

ήταν παρά μιά απλή επινόηση τώ ν άνδρώ ν πού βρίσκονταν

άπέναντι σέ μιά γυναίκα. "Ο τι ή αιδώ ς δέν ήταν παρά ενας

άντικατοπτρισμός τώ ν άνδρώ ν. Τ ό ερω τικό τους όνειρο.

360



12

Ο π ω ς ΕΙΠΑ, μετά τό διαζύγιό του, ό Ροϋμπενς ξαναβρέθηκε

οριστικά «πέρα άπό τόν έρω τα». Α ύτή ή διατύπω ση του άρεσε.

Συχνά επαναλάμβανε στόν εαυτό του (πότε μελαγχολικά καίπότε

χαρούμενα): θά εχω ζήσει τή ζω ή μου «πέρα άπό τόν έρω τα».5Α λλά τό έδαφος τό όποιο ονόμαζε «πέρα άπό τόν έρω τα» δέν

εμοιαζε μέ τή σκιερή καί παραμελημένη πίσω αύλή ενός ύπέρο-

χου άνακτόρου (άνακτόρου του έρω τα), όχι, ήταν μεγάλο καί

πλούσιο, μέ άπέραντη ποικιλία καί πιό εξαπλω μένο, πιό όμορφ ο

ϊσω ς άπό τό άνάκτορο του ϊδιου του έρω τα. 5Α νάμεσα στίς

πολυάριθμες γυναίκες πού τό κατοικούσαν,' μερικές του ήσαν

άδιάφορες, άλλες τόν διασκέδαζαν, άλλά ύπήρχαν επίσης καίεκείνες μέ τίς όποιες ήταν ερω τευμένος. Π ρέπει νά τήν καταλά

βουμε αύτή τήν φαινομενική άντίφαση: πέρα άπό τόν έρω τα, ό

έρω τας ύπάρχει.

Π ράγματι, άν ό Ροϋμπενς άπω θοϋσε «πέρα άπό τόν έρω τα» τίς

ερω τικές του περιπέτειες, δέν ήταν άπό άναισθησία, άλλά επειδή

εννοούσε νά τίς περιορίσει στήν άπλή ερω τική σφαίρα, νά τούς

άπαγορεύσει τήν παραμικρή επίδραση στό ρεϋμα τής ζω ής του."Ο λοι οι προσδιορισμοί του έρω τα θά έχουν πάντοτε ενα κοινό

σημείο: ό έρω τας είναι κάτι ούσιώ δες, μεταμορφ ώ νει τή ζω ή σέ

πεπρω μένο: οί ιστορίες πού ξετυλίγονται «πέρα άπό τόν έρω τα»,

όσο ώ ραΐες κι άν είναι, έχουν ώς άναγκαία συνέπεια ενα χα ρα

κτήρα επεισοδιακό.

’Α λλά επαναλαμβάνω : άν καί έξορισμένες «πέρα άπό τόν

έρω τα», στό έδαφος του επεισοδιακού, ορισμένες άπό τίς γυναί

κες του Ροϋμπενς του προξενούσαν αισθήματα τρυφερότητας,

άλλες τόν ταλαιπω ρούσαν, άλλες τόν έκαναν ζηλιάρη. Δ ηλαδή

οί ερω τες ύπή ρχαν άκόμα καί «πέρα άπό τόν έρω τα» καί καθώ ς

στό «πέρα άπό τόν έρω τα» ή λέξη «έρω τας» ήταν άπαγορευμένη,

361



δλοι αύτοί οί έρω τες ήσαν στήν πραγματικότητα κρυφοί καί

επομένω ς ακόμα πιό συναρπαστικοί.

Μ έσα στό καφενείο τής Β ίλλας Μ ποργκέζε, καθισμένος

άπέναντι άπό εκείνη πού ονόμαζε λαουτίστα, κατάλαβε άμέσω ςότι θά ήταν γΓ αύτόν μιά «άγαπημένη πέρα άπό τόν έρω τα».

’Ή ξερε ότι ή ζω ή αύτής τής νεαρής γυναίκας, ό γάμος της, ή

οίκογένειά της, οί σκοτούρες της δέν τόν ένδιέφεραν, ήξερε ότι

θά βλέπονταν πολύ σπάνια, άλλά ήξερε επίσης ότι δοκίμαζε

γΓ αύτήν μιά εξαιρετική τρυφερότητα.

«Θ υμάμαι, είπε, ενα άλλο όνομα πού σου έδινα. Σέ άποκαλού-

σα γοτθική παρθένο. — ’Ε γώ , γοτθική παρθένος;»

Π οτέ δέν τήν είχε ονομάσει έτσι. Ή ιδέα τοϋ είχε έρθειένα

λεπτό πρίν, καθώ ς διέσχιζαν ό ένας δίπλα στόν άλλο τά εκατό

μέτρα πού τούς χώ ριζαν άπό τό καφ ενείο. Ή νεαρή γυναίκα είχε

άνακαλέσει μέσα του τούς γοτθικούς πίνακες πού είχε άτενίσει

στό μέγαρο Μ παρμπερίνι πρίν άπό τή συνάντησή τους.

Συνέχισε: «Στούς γοτθικούς ζω γράφους, οί γυναίκες έχουνελαφρά τονισμένη τήν κοιλιά καί τό κεφάλι νά κλίνει πρός τό

έδαφος. Έ σ ύ έχεις τήν όψη νεαρής γοτθικής παρθένου. Μ ιας

λαουτίστας σέ ορχήστρα άγγέλω ν. Τ ά στήθη σου στρέφονται

πρός τόν ούρανό, ή κοιλιά σου στρέφεται πρός τόν ούρανό, άλλά

τό κεφάλι σου, λές καί γνω ρίζει τή ματαιότητα όλω ν τώ ν

πραγμάτω ν, κλίνει πρός τή σκόνη».

’ Ε πέστρεψ αν άπό τήν άλέα όπου είχαν συναντηθεί. Τ ά κομμένα κεφάλια τώ ν επιφανώ ν νεκρώ ν, άκουμπισμένα στά βάθρα,

τούς κοίταζαν όλο άλαζονεία.

Στήν είσοδο τοϋ πάρκου, χω ρίστηκαν: συμφω νήθηκε ότι ό

Ροϋμπενς θά ερχόταν νά τήν δειστό Π αρίσι: τοϋ έδω σε τό όνομά

της (τό όνομα τοϋ συζύγου της), τόν άριθμό τοϋ τηλεφώ νου της,

καί προσδιόρισε τίς ώ ρες πού ήταν μόνη της στό σπίτι’ έπειτα

ξαναπήρε τά μαύρα της γυαλιά χαμογελώ ντας: «Μ ήπω ς μπορώ

τώ ρα νά τά φορέσω ;

—Ν αί», άπάντησε ό Ροϋμπενς, καί τήν άκολούθησε γιά

πολλή ώ ρα μέ τά μάτια καθώ ς άπομακρυνόταν.

362



—Ν αί», είπε, κι ήταν σάν χτύπημα ελαφρό στό ξύλο ενός

λαούτου.

Μ ήπω ς ντρεπόταν όπω ς είχε ντραπεί δεκαπέντε χρόνια νω ρί

τερα; Ν τράπηκε ή Μ πεττίνα στό Τ έπλιτς όταν ό Γκαίτε τήςάγγιξε τό στήθος; Ή αιδώ ς τής λαουτίστας ήταν μήπω ς ενα

όνειρο τού Ροϋμπενς καί μόνο; Π αραμένει πάντα γεγονός ότι ή

αιδώ ς αύτή, έστω μή άληθινή, έστω συρρικνω μένη στήν ανάμνη

ση μιας φανταστικής αιδοϋς, ήταν εκεί, μαζί τους, μέσα στό

δω μάτιο τοϋ ξενοδοχείου, τούς γήτευε μέ τή μαγεία της καίέδινε

νόημα σέ ό,τι έκαναν. ’Έ γδυσε τή λαουτίστα σάν νά είχαν μόλις

φύγειάπό τό κέντρο. Τ ήν ώ ρα τοϋ έρω τα, τήν έβλεπε νά χορεύει:έκρυβε τό πρόσω πό της μέ τίς κινήσεις τώ ν χεριώ ν της καί

παρατηρούσε τόν εαυτό της μέσα σ ’ έναν μεγάλο φανταστικό

καθρέφτη.

Ά φ έθηκαν μέ λαχτάρα νά παρασυρθοϋν άπό αύτό τό κύμα πού

περνάει άντρες καίγυναίκες, άπό αύτό τό μυστικό κύμα άσεμνω ν

εικόνω ν όπου όλες οί γυναίκες μοιάζουν, άλλά όπου οί ίδιες

χειρονομίες καί οί ίδιες λέξεις δέχονται άπό κάθε ξεχω ριστόπρόσω πο μία ξεχω ριστή δύναμη γοητείας. ' Ο Ροϋμπενς άκουγε

τή λαουτίστα, άκουγε τά ίδια του τά λόγια, κοίταζε τό λεπτεπίλε

πτο πρόσω πο τής γοτθικής παρθένου, τά άμω μα χείλη της νά

προφ έρουν λέξεις χυδαίες, καί ένιω θε όλο καίμεγαλύτερη μέθη.

'Ο γραμματικός χρόνος τής ερω τικής τους φαντασίας ήταν ό

μέλλω ν: θά μοϋ κάνεις, θά οργανώ σουμε... 'Ο μέλλω ν αύτός

μεταμορφώ νει τήν ονειροπόληση σέ ύπόσχεση διαρκείας (ήοποία, έτσι καί ξενερώ σουν οί εραστές δέν έχει πιά άξία, άλλά

πού, καθώ ς ποτέ δέν ξεχνιέται, ξαναγίνεται άδιάκοπα ύπόσχεση).

Ή ταν λοιπόν άναπόφευκτο ότι μιά μέρα, μέσα στό χώ λ τοϋ

ξενοδοχείου, τήν περίμενε συντροφ ιά μέ τό φίλο του Μ . ’Α νέβη

καν μαζί της στό δω μάτιο, ήπιαν καί μίλησαν, έπειτα βάλθηκαν

νά τήν γδύνουν. "Ο ταν τής έβγαλαν τό σουτιέν, εκείνη έφερε τά

χέρια στό στέρνο της, προσπαθώ ντας νά κρύψ ει τά στήθη της.Τ ήν οδήγησαν τότε (δέν φορούσε παρά τήν κιλότα της) μπροστά

σ ’ έναν καθρέφτη (έναν καθρέφτη βιδω μένο στήν πόρτα ένός

ντουλαπιού): στάθηκε όρθια άνάμεσά τους, μέ τίς παλάμες στά

364



στήθη, καί κοίταξε τόν εαυτό της, γοητευμένη. Ό Ροϋμπενς

παρατήρησε ότι άν ό Μ κιεκείνος δέν κοίταζαν παρά μόνο εκείνη

(τό πρόσω πό της, τά χέρια της πού σκέπαζαν τό στέρνο της),εκείνη δέν τούς εβλεπε, καθώ ς κοίταζε σάν ύπνω τισμένη τήν ϊδια

της τήν εικόνα.

365



14

Τ ο Ε Π Ε Ι Σ Ο Δ Ι Ο είναι μιά σημαντική έννοια τής ο ιη τ ικ ή ς τοϋ

’Α ριστοτέλη. Τ οϋ ’Α ριστοτέλη δέν τοϋ άρέσει τό επεισόδιο.

’ Α π’ όλα τά γεγονότα, τά χειρότερα κατ’ αύτόν (άπό ποιητική

άποψ η) είναι τά επεισοδιακά γεγονότα. Κ αθώ ς τό επεισόδιο δέν

είναι άπαραίτητη συνέπεια έκείνου πού προηγείται άπ’ αύτό, καί

καθώ ς δέν παράγει κανένα άποτέλεσμα, βρίσκεται εξω άπό τόναίτιακό ειρμό πού είναι μιά ιστορία. "Ο πω ς ενα στείρο τυχαίο

μπορεΐν ’ άφαιρεθεΐχω ρίς ή άφήγηση νά γίνει ακατανόητη* στή

ζω ή τώ ν προσώ πω ν, δέν αφήνει κανένα ίχνος. Π ηγαίνετε μέ τό

μετρό νά συναντήσετε τή γυναίκα τής ζω ής σας καί, στή στάση

πού προηγείται τής δικής σας, μιά νεαρή άγνω στη πού στέκεται

δίπλα σας, χτυπημένη άπό μιά ξαφνική άδιαθεσία, χάνει τίς

αισθήσεις καί σω ριάζεται. Δ έν τήν είχατε κάν προσέξει τόπροηγούμενο δευτερόλεπτο (διότι, επιτέλους, εχετε ραντεβού μέ

τή γυναίκα τής ζω ής σας καί τίποτ ’ άλλο δέν σάς ενδιαφέρει!)

άλλά τώ ρα είστε βεβαίω ς ύποχρεω μένος νά τή σηκώ σετε καίνά

τήν κρατήσετε μερικά λεπτά στά χέρια σας, περιμένοντας νά

ξανανοίξει τά μάτια. Τ ήν τοποθετείτε στό κάθισμα πού μόλις

έχουν άδειάσει καί, καθώ ς τό όχημα χάνει ταχύτητα πλησιάζο

ντας τή στάση σας, ξεκολλάτε άνυπόμονα άπό αύτή γιά νάόρμήσετε πρός τή γυναίκα τής ζω ής σας. Κ αί άπό τή στιγμή

εκείνη, ή νεαρή κοπέλα πού, τό προηγούμενο λεπτό, τήν είχατε

κρατήσει στά χέρια σας, εχει λησμονηθεί. ’Ιδού ενα πραγματικό

επεισόδιο. Ή ζω ή είναι τόσο γεμάτη επεισόδια, όσο* κι ενα

στρώ μα είναι γεμάτο άπό τζίβα, άλλά ό ποιητής (κατά τόν

’Α ριστοτέλη) δέν είναι παπλω ματάς καί οφείλει νά διαχω ρίσει

άπό τήν άφ ήγησή του όλα τά παραγεμίσματα, παρ’ όλο πού ήπραγματική ζω ή δέν είναι, ίσω ς, φ τιαγμένη παρά άπό τέτοια

παοαΎ ειιίσιιατα.

366



Στά μάτια του Γ καίτε, ή συνάντησή του μέ τήν Μ πεττίνα ήταν

ενα επεισόδιο χω ρίς σημασία* όχι μόνο καταλάμβανε στή ζω ή

του μιά θέση ποσοτικά μηδαμινή, άλλά ό Γ καίτε έκανε ο,τιμπορούσε γιά νά τήν εμποδίσει νά παίξει σ ’ αύτήν ενα ρόλο

αιτιώ δη καίτήν κράτησε προσεκτικά έξω άπό τή βιογραφία του.

Τ ώ ρα, εδώ είναι πού εμφανίζεταιή σχετικότητα τής έννοιας του

επεισοδίου, αύτή ή σ χετικότητα τήν όποία ό ’Α ριστοτέλης δέν

συνέλαβε: πράγματι, κανένας δέν μπορεΐ νά έγγυηθεΐ ότι ενα

επεισοδιακό συμβάν δέν περιέχει μία αίτιακή δυνητικότητα,

ικανή νά άφυπνισθειμιά μέρα καίνά θέσει σέ κίνηση, άπροσδό-κητα, μία άλληλουχία συνεπειώ ν. Μ ιά μέρα, είπα, καί ή ή μέρα

αύτή μπορεΐ νά φ τάσει καί τότε άκόμα πού τό πρόσω πο είναι

νεκρό, εξ ού καίό θρίαμβος τής Μ πεττίνας πού εγινε άναπόσπα-

στο τμήμα τής ζω ής του Γ καίτε όταν ό Γκαιτε δέν ήταν πιά στή

ζω ή.

Μ πορούμε λοιπόν νά συμπληρώ σουμε ώ ς έξης τόν ορισμό

του ’Α ριστοτέλη: κανένα έπεισόδιο δέν είναι εκ τώ ν προτέρω νκαταδικασμένο νά μείνει έσαείεπεισοδιακό, γιατί κάθε γεγονός,

άκόμα καί τό πιό άσήμαντό, εμπεριέχει τή δυνατότητα νά γίνει

άργότερα ή αιτία άλλω ν επεισοδίω ν, μεταμορφ ούμενο ταυτοχρό-

νω ς σέ ιστορία, σέ περιπέτεια. Τ ά επεισόδια είναι όπω ς οί

νάρκες. Τ ά περισσότερα ποτέ δέν έκρήγνυνται, εντούτοις ’έρχε

ται μιά μέρα όπου τό πιό ταπεινό, θά σάς είναι μοιραίο. Στό

δρόμο, ενα νεαρό κορίτσι θά προχω ρήσει άπέναντί σας, ρίχνοντας άπό μακριά ένα βλέμμα πού θά σάς φανείλιγάκι παραισθη-

σιακό. Θ ά βραδύνει σταδιακά τό βήμα, έπειτα θά σταματήσει:

«Ε ίσαι εσύ άλήθεια; Ε ίναι χρόνια πού σέ ψ άχνω !» καίθά ριχτεί

στό λαιμό σας. Ε ίναι τό νεαρό κορίτσι πού σάς είχε πέσει

λιπόθυμο στά χέρια τήν ή μέρα πού πηγαίνατε νά συναντήσετε τή

γυναίκα τής ζω ής σας, ή όποία εν τώ μεταξύ εγινε σύζυγός σας

καί μητέρα του παιδιού σας. ’Α λλά τό νεαρό κορίτσι πού κατάτύχη συναντήσατε στό δρόμο έχει άπό πολύ καιρό άποφ ασίσει

νά έρω τευθεϊτό σω τήρα του, καί ή τυχαία συνάντησή σας θά τής

φανεί σάν σημάδι του πεπρω μένου. Θ ά σάς τηλεφ ω νήσει πέντε

φορές τήν ήμέρα, θά σάς γράψ ει γράμματα. Θ ά πάει νά βρει τή



γυναίκα σας γιά νά εξηγήσει ότι σάς άγαπά καί δτι έχει

δικαιώ ματα πάνω σας, ω ς τή στιγμή πού ή γυναίκα τής ζω ής σας

θά χάσει τήν ύπομονή της, θά κάνει έρω τα άπό θυμό μέ έναν

σκουπιδιάρη καί θά σάς παρατήσει παίρνοντας τό παιδί σας. Γ ιάνά γλιτώ σετε άπό τήν ερω τευμένη πού έν τώ μεταξύ έχει ξεκου-

βαλήσει στό διαμέρισμά σας όλο τό περιεχόμενο τώ ν ντουλα-

πιώ ν της, θά πάτε νά άναζητήσετε καταφύγιο άπό τήν άλλη μεριά

τοϋ ω κεανού, κι εκείθά πεθάνετε μέσα στήν άπελπισία καί στή

μιζέρια. "Α ν οί ζω ές μας ήσαν αιώ νιες όπω ς εκείνες τώ ν άρχαίω ν

θεώ ν, ή ένδειξη τοϋ επεισοδίου θά έχανε τό νόημά της, γιατί

μέσα στό άπειρο, κάθε συμβάν, άκόμα καί τό πιό άμελητέο, θάγινόταν μιά μέρα ή αιτία ενός άποτελέσματος καίθά εξελισσόταν

σέ ιστορία.

eΗ λαουτίστα μέ τήν όποία χόρεψ ε στά είκοσι επτά του χρόνια

δέν ήταν γιά τόν Ροϋμπενς παρά ένα επεισόδιο, ένα κατεξοχήν

επεισόδιο, ω ς τή στιγμή πού τήν ξαναεΐδε δεκαπέντε χρόνια

άργότερα, κατά τύχη, στή Β ίλλα Μ ποργκέζε. Ε κείνη τή στιγμή,

άπό ένα ξεχασμένο επεισόδιο γεννήθηκε ξαφ νικά μιά μικρήιστορία, άλλά άκόμα κι ή ιστορία αύτή έμεινε, στή ζω ή τοϋ

Ροϋμπενς, εντελώ ς επεισοδιακή, χω ρίς τήν παραμικρή τύχη ν 5

άποτελέσει ποτέ μέρος αύτοϋ πού θά μπορούσε ν 5 άποκληθεΐ ή

βιογραφία του.

Β ιογραφία: άλληλουχία γεγονότω ν πού τά θεω ρούμε σημα

ντικά γιά τή ζω ή μας. Τ ί είναι όμω ς σημαντικό καί τί δέν είναι;

Κ αθώ ς δέν τό ξέρουμε (κι ούτε κάν μάς περνάει ή ιδέα νά θέσουμε

στόν εαυτό μας μιά ερώ τηση τόσο απλή καί τόσο κουτή),

δεχόμαστε ώς σημαντικό αύτό πού εμφανίζεται έτσ> στούς άλ

λους, παραδείγματος χάριν στόν εργοδότη πού μάς κάνει νά

συμπληρώ σουμε ένα ερω τηματολόγιο: ήμερομηνία γεννήσεω ς,

επάγγελμα τώ ν γονέω ν, επίπεδο σπουδώ ν, προϋπηρεσία, διαδοχι

κές διευθύνσεις κατοικίας (ενδεχόμενη ένταξη στό κομμουνιστι

κό κόμμα, πρόσθεταν στήν παλιά μου πατρίδα), γάμους, διαζύγια,

ήμερομηνία γεννήσεω ς τώ ν παιδιώ ν, επιτυχίες, άποτυχίες. Ε ίναι

φοβερό, άλλά έτσι είναι: έχουμε μάθει νά βλέπουμε τήν ίδια τή

ζω ή μας μέ τά μάτια τώ ν διοικητικώ ν ή άστυνομικώ ν έρω τηματο-

368



λογίω ν. Ε ίναι ήδη μιά μικρή επανάσταση τό νά παρεμβάλλετε

στή βιογραφία σας μιά άλλη γυναίκα εκτός άπό τή νόμιμη

σύζυγό σας* καί άκόμη, μιά τέτοια εξαίρεση δέν είναι άποδεκτήπαρά μόνο άν ή γυναίκα αύτή έπαιξε στή ζω ή σας ενα ρόλο

ιδιαίτερα δραματικό, πράγμα πού ό Ροϋμπενς δέν θά μπορούσε νά

πει γιά τή λαουτίστα. Ε ξάλλου, άπό τήν εμφάνισή της όπω ς καί

άπό τή συμπεριφορά της, ή λαουτίστα άνταποκρινόταν στήν

εικόνα μιας γυναίκας-έπεισοδίου* ήταν κομψ ή άλλά διακριτική,

ώ ραία χω ρίς νά θαμπώ νει, μέ ροπή γιά τόν φυσικό έρω τα άλλά

ταυτόχρονα δειλή* ποτέ δέν ενοχλούσε τόν Ροϋμπενς μέ εκμυστηρεύσεις γιά τήν ιδιω τική της ζω ή, άλλά πρόσεχε επίσης νά

μή δραματοποιει τή διακριτικότητα τής σιω πής της προκειμένου

νά μήν τήν μεταβάλλει σέ μυστήριο πού ταράζει.

'Η συνάντηση τής λαουτίστας καί τω ν δύο άνδρώ ν σ ’ ενα

μεγάλο παρισινό ξενοδοχείο ήταν ερεθιστική. ’Έ καναν λοιπόν

έρω τα καίοίτρεις; Ν ά μήν ξεχνάμε ότιή λαουτίστα είχε γίνει γιά

τόν Ροϋμπενς μία «άγαπημένη πέρα άπό τόν έρωτα»* ή παλιάπροστακτική, πού τόν διέτασσε νά έπιβραδύνει τή ροή τω ν

γεγονότω ν γιά νά μήν χάνει πάρα πολύ γρήγορα ό έρω τας τήν

σεξουαλική του φ όρτιση, άφυπνίσθηκε. Π ροτοϋ τήν οδηγήσει

πρός τό κρεβάτι, έκανε νόημα στό φίλο του νά βγει διακριτικά

άπό τό δω μάτιο.

Κ ατά τή διάρκεια τοϋ έρω τα, ό γραμματικός μέλλω ν μεταμόρ

φω σε λοιπόν γιά μιά άκόμη φορά τά λόγια τους σέ ύπόσχεση

πού, εντούτοις, ποτέ δέν πραγματοποιήθηκε: λίγο μετά ό Μ

εξαφανίστηκε άπό τόν όρίζοντά του καίή ερεθιστική συνάντηση

δύο άνδρώ ν καί μιας γυναίκας έμεινε επεισόδιο χω ρίς συνέχεια.

Ό Ροϋμπενς έβλεπε τή λαουτίστα δύο ή τρεις φορές τό χρόνο,

όταν είχε τήν εύκαιρία νά πηγαίνει στό Π αρίσι. ’Έ πειτα, ή

εύκαιρία δέν παρουσιάστηκε πιά καί, πάλι, ή λαουτίστα εξαφ ανί

στηκε τελείω ς σχεδόν άπό τή μνήμη του.

24 369



15

Τ α Χ Ρ Ο Ν Ι Α πέρασαν καί, μιά μέρα, κάθισε μ ’ ένα συνάδελφο σ ’

ένα καφενείο τής πόλης δπου κατοικούσε, στούς πρόποδες τώ ν

ελβετικώ ν ’Ά λπεω ν. Σ τό άπέναντι τραπέζι πρόσεξε ένα νεαρό

κορίτσι πού τόν παρατηρούσε. ’Ό μορφ η, μέ μεγάλο καί αισθη

σιακό στόμα (πού εύχαρίστω ς θά τό συνέκρινε μέ στόμα βατρά

χου, αν μπορεϊ κανείς νά πει δτι τά βατράχια είναι ω ραία), τοϋ

φάνηκε πώ ς ήταν αύτή πού πάντοτε είχε ποθήσει. Ά κόμ α καίσέ

τρία ή τέσσερα μέτρα άπόσταση, τό κορμί της τοϋ φαινόταν

εύχάριστο στήν επαφή καί εκείνη τή στιγμή τό προτιμούσε άπό

τό κορμί δλω ν τώ ν άλλω ν γυναικώ ν. Ε κείνη τόν κοίταζε μέ

τόση ένταση πού, χω ρίς πιά νά άκούει τόν συνάδελφό του,

άφ έθηκε νά σαγηνευτεί καί σκεφτόταν μέ πόνο δτι μερικά λεπτά

αργότερα, βγαίνοντας άπό τό καφενείο, θά τήν έχανε αύτή τή

γυναίκα γιά πάντα.

Ά λλά δέν τήν έχασε, γιατί, δταν σηκώ θηκαν άπό τό τραπέζι,

σηκώ θηκε μέ τή σειρά της καί, δπω ς εκείνοι, κατευθύνθηκε πρός

τό άπέναντι κτίριο δπου πήγαιναν εντός ολίγου νά πουλήσουν

πίνακες σέ πλειστηριασμό. Δ ιασχίζοντας τό δρόμο, βρέθηκαν

γιά μιά στιγμή τόσο κοντά ό ένας στόν άλλο πού δέν μπόρεσε νά

συγκρατηθεί καί νά μήν τής άπευθύνει τό λόγο. Ά ντέδρα σε σά

νά τό περίμενε καί άρχισε τή συζήτησ η μέ τόν Ροϋμπενς χω ρίς

νά δώ σει προσοχή στόν συνάδελφό του, ό όποιος, άμήχανος,

τούς άκολούθησε σιω πηλά στήν αίθουσα τώ ν πω λήσεω ν. Στό

τέλος τοϋ πλειστηριασμοϋ, ξαναβρέθηκαν μόνοι στό ίδιο καφε

νείο. Μ ή έχοντας πιά στή διάθεσή τους παρά μισή ώ ρα, βιάστη

καν νά ποϋν δλα δσα είχαν νά ποϋν μεταξύ τους. Ά λλά αύτά πού

είχαν νά ποϋν μεταξύ τους δέν ήσαν καίσπουδαία πράγματα, καί

ή μισή ώ ρα τούς έξέπληξε μέ τή διάρκειά της. Τ ό κορίτσι ήτανΑ ύστραλέζα φοιτήτρια, είχε κατά τό ένα τέταρτο μαύρο χρώ μα

370



(πράγμα πού καθόλου δέν φαινόταν, άλλά τής άρεσε άκόμα

περισσότερο νά μιλάει γΓ αύτό), σπούδαζε σημειολογία τής

ζω γραφικής ύπό τή διεύθυνση ενός καθηγητή τής Ζ υρίχης καί,

στήν Α ύστραλία, είχε γιά κάποιο διάστημα κερδίσει τή ζω ή τηςχορεύοντας μισόγυμνη σ ’ ενα νυχτερινό κέντρο. "Ο λες αύτές οί

πληροφ ορίες ήσαν ενδιαφέρουσες, άλλά έδιναν στόν Ροϋμπενς

μιά ισχυρή εντύπω ση παράδοξου (γιατί νά χορεύει γυμνόστηθη

στήν Α ύστραλία; γιατί νά σπουδάζειστήν ’Ε λβετία σημειολογία

τής ζω γραφικής; τί είναι άκριβώ ς ή σημειολογία;), σέ τέτοιο

σημείο πού, άντίνά κινήσουν τήν περιέργειά του, τόν κούρασαν

προκαταβολικά σάν εμπόδια πού έπρεπε νά ύπερπηδήσει. ’Έ τσι,ήταν εύτυχής όταν είδε τό ήμίω ρο νά τελειώ νει επιτέλους*

άμέσω ς ξαναζω ντάνεψ ε ό ενθουσιασμός του (γιατί δέν είχε πάψ ει

νά τοϋ άρέσει) καί έδω σαν ραντεβού γιά τήν επομένη.

Τ ότε ήταν πού πήγαν όλα στραβά: ξύπνησε μέ ήμικρανία, ό

κλητήρας τοϋ έφερε δυό δυσάρεστα γράμματα, τηλεφω νώ ντας σ ’

ενα γραφείο ύποχρεώ θηκε νά ύποστεΐ τήν άνυπόμονη φω νή μιας

γυναίκας πού άρνιόταν νά καταλάβει τό αίτημά του. Μ όλις

φάνηκε ή φ οιτήτρια στό άνοιγμα τής πόρτας του, τά κακά του

προαισθήματα επιβεβαιώ θηκαν: γιατί ήταν ντυμένη εντελώ ς

διαφορετικά άπό τήν παραμονή; Στά πόδια, τεράστια άθλητικά

παπούτσια γκρίζα. Π άνω άπό τά άθλητικά παπούτσια, χοντρά

σοσόνια* πάνω άπό τά σοσόνια, ενα παντελόνι πού, παραδόξω ς,

τήν έκανε νά μοιάζει πιό μικρή* πάνω άπό τό παντελόνι, μιά

πουκαμίσα* πάνω άπό τήν πουκαμίσα, επιτέλους, μπόρεσε νά δει

τά χείλη τοϋ βατράχου, τό ϊδιο ελκυστικά πάντοτε άλλά ύπό τήν

προϋπόθεση ότι θά γινόταν άφαίρεση όλω ν όσα βρίσκονταν πιό

κάτω .

Τό άκομψ ο μιας τέτοιας εμφάνισης δέν ήταν αύτό καθαυτό

πολύ σοβαρό (καί δέν άλλαζε τίποτα άπό τό γεγονός ότι ή

φοιτήτρια ήταν όμορφη)* αύτό πού περισσότερο άνησυχοϋσε τόν

Ροϋμπενς, ήταν ή ϊδια του ή άμηχανία: γιατί μιά νέα κοπέλα πού

πάει νά συναντήσει έναν άνδρα, μέ τόν όποιο θέλει νά κάνει

έρω τα, δέν ντύνεται μέ τρόπο πού νά τοϋ άρέσει; Μ ήπω ς άφ ηνε

νά εννοηθεί ότι ή ένδυματολογική εμφάνιση είναι κάτι τό

371



εξω τερικό, χω ρίς σημασία; ή μήπω ς, άντιθέτω ς, απέδιδε κομψ ό

τητα στά ροϋχα της καί γοητεία στά τεράστια άθλητικά της

παπούτσια; ή άκόμα δέν έδινε καμιά προσ οχή στόν άνδρα πού

πήγαινε νά συναντήσει;

Π ροκειμένου, ϊσω ς, νά άποσ πάσει τή συγνώ μη της, στήν

περίπτω ση πού ή συνάντησή τους δέν θά τηρούσε όλες τίς

ύποσχέσεις της, τής ομολόγησε ότι είχε περάσει μιά άσχημη

μέρα* μέ τόνο πού προσπαθούσε νά τόν κάνει εύτράπελο, απαρίθ

μησε όλα τά εξοργιστικά πού τού είχαν συμβεΐ άπό τό πρω ί.

’Ε κείνη χαμογέλασε πλατιά: «'Ο έρω τας είναι τό καλύτερο

άντίδοτο στούς κακούς οιω νούς!» Ή περιέργεια τοϋ Ροϋμπενςέξάφθηκε άπό τή λέξη «έρω τας», πού τήν είχε ξεσυνηθίσει. Τ ί

εννοούσε μ ’ αύτό; Τ ήν πράξη τοϋ φυσικού έρω τα; Ή μήπω ς τό

ερω τικό συναίσθημα; Κ αθώ ς σκεφτόταν, εκείνη γδύθηκε σέ μιά

γω νιά τοϋ δω ματίου καί γλίστρησε άμέσω ς στό κρεβάτι, άφήνο-

ντας, σέ μιά καρέκλα, τό ύφ ασμάτινο παντελόνι καί κάτω άπό

τήν καρέκλα, τά τεράστια άθλητικά της παπούτσια μέ τά χοντρά

σοσόνια, αύτά τά άθλητικά παπούτσια πού σταμάτησαν μιάστιγμή στό σπίτι τοϋ Ροϋμπενς κατά τή μακριά τους άποδημία

άνάμεσα στά αύστραλιανά πανεπιστήμια καί τίς πόλεις τής

Ε ύρώ πης.

ΤΗ ταν μιά ερω τική πράξη άξιοσημείω τα ειρηνική καίσιω πη

λή. Θ ά έλεγα ότι ό Ροϋμπενς επανήλθε αιφνιδίω ς στό στάδιο τοϋ

σιω πηρού άθλητισμοϋ, άλλά ή λέξη «άθλητισμός» θά ήταν λέξη

άσχημα τοποθετημένη, γιατί τίποτα δέν άπόμενε άπό τίς φιλοδοξίες τοϋ νεαρού κάποιου καιρού, πού νοιαζόταν νά δείξει φυσική

καίσεξουαλική δύναμη* ή δραστηριότητα στήν όποία άφέθηκαν

έμοιαζε νά έχει μάλλον συμβολικό παρά άθλητικό χαρακτήρα.

Μ όνο πού ό Ροϋμπενς δέν είχε τήν παραμικρή ιδέα τί ύποτίθεται

ότι συμβόλιζαν οί κινήσεις τους: τήν τρυφερότητα; τόν έρω τα;

τήν ύγεία; τή χαρά τής ζω ής; τή διαστροφή; τή φιλία; τήν πίστη

στό Θ εό; ήταν Γσως μιά προσευχή γιά τή μακροζω ία; (Τ ό κορίτσισπούδαζε σημειολογία τής ζω γραφικής* άλλά δέν θά έπρεπε νά

τόν διαφω τίσει μάλλον γιά τή σημειολογία τής συνουσίας;)

372



Ε κείνος έκανε κινήσεις χαλαρές καί, γιά πρώ τη φορά στή ζω ή

του, δέν ήξερε γιατί τίς εκανε.

Στό διάλειμμα (τοϋ Ροϋμπενς τοϋ ήρθε ή ιδέα δτι ό καθηγητής

τής σημειολογίας, κι αύτός επίσης, θά επρεπε οπω σδήποτε νάκάνει ενα διάλειμμα δέκα λεπτώ ν στή διάρκεια τοϋ σεμιναρίου),

ή κοπέλα πρόφ ερε (μέ φω νή πάντοτε τό ϊδιο ήρεμη καί νηφάλια)

μιά φράση πού καί πάλι περιείχε τήν άκατανόητη λέξη «έρω

τας». Ό Ροϋμπενς ονειρεύτηκε: ύπέροχα πλάσματα θηλυκά, πού

θά έρχονται άπό τά βάθη τοϋ χώ ρου, θά κατεβοϋν στή Γή* τό

κορμί τους θά μοιάζει μέ εκείνο τώ ν Γ ήινω ν, μέ τή διαφορά ότι

θά είναι τέλειο, γιατί στόν πλανήτη τής καταγω γής τους ήάρρώ στια είναι άγνω στη καίτό κορμί άπαλλαγμένο άπό ελαττώ

ματα* τό εξω γήινο παρελθόν τους όμω ς θά μείνει γιά πάντα

άγνοημένο άπό τούς άντρες τής Γ ής, οί όποιοι, κατά συνέπεια,

δέν θά καταλάβουν τίποτα άπό τήν ψ υχολογία τους* δέν θά

μπορέσουν ποτέ νά προβλέψ ουν σ ’ αύτές τό άποτέλεσμα όσω ν θά

λένε ή θά κάνουν δέν θά μαντέψ ουν ποτέ τίς εντυπώ σεις πού θά

είναι κρυμμένες πίσω άπό τά πρόσω πά τους. Μ έ όντα σέ τέτοιοσημείο άγνω στα, είπε ό Ροϋμπενς στόν εαυτό του, θά είναι

άδύνατο νά κάνεις έρω τα. ’Έ πειτα επανόρθω σε: ή σεξουαλικότη-

τά μας είναι άρκετά αύτοματοποιημένη, χω ρίς άμφιβολία, ώ στε

νά μάς επιτρέπει νά ζευγαρώ νουμε άκόμα καίμέ γυναίκες εξω γήι

νες, άλλά θά είναι μιά ερω τική πράξη πέρα άπό κάθε διέγερση,

μιά άπλή φυσική άσκηση τό ϊδιο στερημένη τόσο άπό αίσθημα

όσο καί άπό λαγνεία.Τ ό διάλειμμα τελείω νε, τό δεύτερο μέρος τοϋ σεμιναρίου θά

άρχιζε χω ρίς διακοπή καί ό Ροϋμπενς είχε άνάγκη νά πει κάτι,

κάτιύπερβολικό γιά νά τήν σπρώ ξει έξω άπό τήν ισορροπία της,

άλλά ταυτόχρονα ήξερε ότι δέν θά τό άποφάσιζε. ’Έ δινε στόν

εαυτό του τήν εντύπω ση ενός ξένου ύποχρεω μένου νά διαπληκτί

ζεται μέ κάποιον σέ μιά γλώ σσα πού δέν γνω ρίζει καλά: δέν

μπορεΐ κάν νά φω νάξει μιά βρισιά, γιατί ό άντίπαλος θά τόνρω τοϋσε άφελώ ς: «Τ ί θέλατε νά πείτε; Δ έν κατάλαβα τίποτα!»

’Έ τσι πού ό Ροϋμπενς δέν είπε τίποτα ύπερβολικό καίέκανε πάλι

έρω τα μέ βουβή ήρεμία.

3 ί ό



"Ο ταν ξαναβρέθηκε μαζίτης στό δρόμο (χω ρίς νά ξέρει αν τήν

είχε ικανοποιήσει ή άπογοητεύσει, έμοιαζε όμω ς μάλλον ικανο

ποιημένη), πήρε τήν απόφαση νά μήν τήν ξαναδεΐ' χω ρίς αμφι

βολία αύτό 0ά τήν πλήγω νε, καί θά ερμήνευε αύτή τήν ξαφνικήαπώ λεια αισθήματος (στό κάτω κάτω θά έπρεπε νά είχε παρατη

ρήσει σέ ποιό σημείο τόν είχε θαμπώ σειτήν παραμονή!) σάν μία

ήττα πολύ σκληρή καθότι ανεξήγητη. ’Ή ξερε ότι, άπό δικό του

λάθος, τά άθλητικά παπούτσια τής Α ύστραλέζας θά ταξίδευαν

εφεξής άπό εδώ κι άπό εκεί στόν κόσμο, μέ βήμα άκόμα πιό

μελαγχολικό. ’Έ φ υγε, καί τή στιγμή πού εκείνη έστριβε στή

γω νιά τοϋ δρόμου, ένιω σε νά τόν χτυπάει ή δυνατή, ή σπαρακτική νοσταλγία όλω ν τώ ν γυναικώ ν πού είχε χάσει στή ζω ή του.

"Η ταν βίαιο καί άπρόσμενο σάν άρρώ στια πού, χω ρίς νά προα

ναγγελθεί, εκδηλώ νεται σέ ένα μόνο δευτερόλεπτο.

Λ ίγο λίγο, κατάλαβε. Σ τήν πλάκα, ή βελόνα έφθανε σ ’ έναν

καινούργιο άριθμό. ’Ά κουσε νά σημαίνει ή ώ ρα καί είδε ένα

παραθυράκι ν ’ άνοίγει σ ’ ένα μεγάλο μεσαιω νικό ρολόι άπ’

όπου, κινητοποιημένη άπό ένα θαυματουργό μηχανισμό, βγήκεμιά μαριονέτα: ήταν ένα νεαρό κορίτσι, μέ τεράστια άθλητικά

παπούτσια. Ή εμφάνισή της σήμαινε ότιό πόθος τοϋ Ροϋμπενς

άντιστρεφόταν* ποτέ πιά δέν θά ποθούσε καινούργιες γυναίκες*

δέν θά δοκίμαζε επιθυμία παρά γιά γυναίκες πού είχε ήδη

άποκτήσει* ό πόθος του, εφεξής, θά συναναστρεφόταν τό πα

ρελθόν.

Β λέποντας ώ ραϊες γυναίκες στό δρόμο, ένιω σε έκπληξη πούδέν τίς πρόσεχε καθόλου. Μ ερικές έφταναν ως τό σημείο νά

στρέφ ονται στό πέρασμά του, άλλά νομίζω ότι δέν τό καταλάβαι

νε. "Α λλοτε, δέν ποθούσε παρά καινούργιες γυναίκες. Τ ίς ποθού

σε τόσο άνυπόμονα πού μέ μερικές δέν έκανε έρω τα παρά μία

φορά. Σάν γιά νά έξορκίσει αύτή τήν έμμονή τής καινοτομίας,

αύτή τήν άδιαφορία πρός οτιδήποτε ήταν σταθερό καί διαρκές,

αύτή τήν χω ρίς νόημα άνυπομονησία πού τόν είχε κάνει νά

σπεύσει μπροστά, ήθελε νά γυρίσει πίσω , νά ξαναβρεΐ τίς

γυναίκες τοϋ παρελθόντος, νά έπαναλάβει τίς περιπτύξεις τους,

νά φτάσει ώ ς τήν άκρη, νά εκμεταλλευτεί όλα όσα είχαν μείνει

374



ανεκμετάλλευτα. Κ ατάλαβε ότι οί μεγάλες διεγέρσεις βρίσκο

νταν πιά πίσω του καίότι, άν ήθελε διεγέρσεις νέες, θά επρεπε νά

πάει νά τίς αναζητήσει στό παρελθόν.

375



16

Σ τ α Π Ρ Ω Τ Α Τ Ο Υ β ή μ α τ α , ή τ α ν σ ε μ ν ό τ υ φ ο ς κ α ί κ α ν ό ν ι ζ ε π ά ν τ ο τ ε

έ τ σ ι ώ σ τ ε ν ά κ ά ν ε ι έ ρ ω τ α σ τ ό σ κ ο τ ά δ ι . Σ τ ό σ κ ο τ ά δ ι , π ά ν τ ω ς ,

κ ρ α τ ο ύ σ ε τ ά μ ά τ ια τ ο υ ο ρ θ ά ν ο ι χ τ α γ ι ά ν ά δ ι α κ ρ ί ν ε ι τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν

κ ά τ ι μ ό λ ι ς μ ι ά χ λ ω μ ή ά κ τ ί ν α έ μ π α ι ν ε μ έ σ α ά π ό τ ή ν κ ο υ ρ τ ί ν α .

Στή συνέχεια, όχι μόνο σ υνήθισε στό φω ς, άλλά τό άξίω νε.’Ά ν διέκρινε ότι ή σύντροφός του ειχε τά μάτια κλειστά, τήν

άνάγκαζε νά τ9 άνοίξει.

’Έ πειτα, παρατήρησε μιά μέρα, μέ έκπληξη, ότι έκανε έρω τα

μέ πλήρη φω τισμό, άλλά ότι τά μάτια του ήσαν κλειστά.

Κ άνοντας έρω τα, βυθιζόταν στίς άναμνήσεις.

Μ έσα στό σκοτάδι, τά μάτια άνοιχτά.

Μ έ άπλετο φω ς, τά μάτια άνοιχτά.Μ έ άπλετο φω ς, τά μάτια κλειστά.

'Η πλάκα τοϋ ρολογιού τής ζω ής.

3/ί>



17

Κ ά θ ι σ ε μ π ρ ο σ τ ά σέ μιά λευκή κόλλα χαρτί καί προσπάθησε νά

καταχω ρίσει σέ μία στήλη τά ονόματα τω ν ερω μένω ν του.

Γ ρήγορα κατέγραψ ε μιά πρώ τη ήττα. Σ πανιότατες ήσαν εκείνες

πού θυμόταν τό επίθετό τους τόσο καλά όσο καί τό όνομά τους,

καίσέ ορισμένες περιπτώ σεις δέν μπορούσε νά ξαναβρεΐ ούτε τόενα, οϋτε τό άλλο. Ο ί γυναίκες εκείνες είχαν γίνει (διακριτικά,

άδιόρατα) γυναίκες χω ρίς όνομα. "Α ν είχε διατηρήσει αλληλο

γραφία μαζί τους, ίσω ς θά είχε συγκρατήσει τά όνόματά τους,

γιατί θά ήταν αναγκασμένος νά τά γράφει συχνά σ ’ εναν φάκελο.

"Ο μω ς «περά άπό τόν έρω τα» δέν συνηθίζεται νά στέλνει κανείς

ερω τικές επιστολές. ’Ά ν εΐχε τή συνήθεια νά προσφω νεί τίς

γυναίκες αύτές μέ τό όνομά τους, ’ίσω ς νά τό εϊχε συγκρατήσει,άλλά μετά τή δυσάρεστη περιπέτεια τής πρώ της νύχτας τοϋ

γάμου του, εϊχε επιβάλει στόν εαυτό του νά χρησιμοποιεί

άποκλειστικά κοινότοπα χαϊδευτικά, σάν αύτά πού κάθε γυναίκα,

κάθε στιγμή, μπορεί νά δεχτεί χω ρίς δυσπιστία.

Σημείω σε λοιπόν σέ μισή σελίδα (τό πείραμα δέν άπαιτοϋσε

πλήρη κατάλογο) άντικαθιστώ ντας συχνά τά ονόματα μέ διακρι

τικά σημάδια («φ ακίδες» ή «δασκάλα» καίοΰτω καθεξής), ύστερα προσπάθησε νά άνασυγκροτήσει τό βιογραφικό τής καθεμιάς.

'Η ήττα ύπήρξε άκόμη πιό δεινή! Δ έν ήξερε τίποτα γιά τή ζω ή

τους! Γ ιά νά διευκολύνει τό εργο του, εθεσε στόν εαυτό του μία

καί μοναδική ερώ τηση: ποιοί ήσαν οίγονείς τους; Μ έ μία μόλις

εξαίρεση (είχε γνω ρίσει τόν πατέρα πρίν άπό τήν κόρη) δέν είχε

τήν παραμικρή ιδέα. Κ αί όμω ς, οί γονείς θά επρεπε νά έχουν

άναγκαστικά μιά σημαντική θέση στή ζω ή τους! Σ ίγουρα τοϋείχαν μιλήσει πολύ γιά τούς γονείς τους! ΙΤοιά άξία εδινε λοιπόν

στή ζω ή τω ν φιλενάδω ν του, άν δέν ήταν σέ θέση νά συγκρατήσει

οϋτε κάν τά στοιχειω δέστερα δεδομένα τους;

Μ Ί



Τ ελικά παραδέχθηκε (όχι χω ρίς κάποια στενοχώ ρια) δτι οί

γυναίκες δέν είχαν αντιπροσω πεύσει γΓ αύτόν παρά μία άπλή

ερω τική εμπειρία. Π ροσπάθησε λοιπόν νά άνασυνθέσει στήμνήμη του τουλάχιστον αύτή τήν εμπειρία. Σ ταμάτησε τυχαία σέ

κάποια γυναίκα (χω ρίς δνομα) πού στό χαρτί του ήταν σημειω μέ

νη σάν «ή δοκτορέσσα». Τ ί είχε συμβεΐ τήν πρώ τη φορά πού

είχαν κάνει έρω τα; Ξ ανάζησε μέ τή φαντασία του τό διαμέρισμά

του εκείνου τού καιρού. Μ όλις είχαν μπει μέσα εκείνη είχε

κατευθυνθει στό τηλέφω νο. "Υ στερα, μπροστά στόν Ροϋμπενς,

είχε δικαιολογηθεί σέ κάποιον λέγοντας δτι εκείνο τό βράδυ τής

είχε τύχει μιά άπρόοπτη ύποχρέω ση. Ε ίχαν γελάσει μ ’ εκείνη τή

δικαιολογία καί είχαν κάνει έρω τα. Π ερίεργο, άκουγε πάντα

εκείνο τό γέλιο, δέν έβλεπε δμω ς πιά τίποτα άπό τή συνουσία.

Π ού είχε συμβεΐ; στό χαλί; στό κρεβάτι; στόν καναπέ; Π ώ ς ήταν

εκείνη στόν έρω τα; Κ αί πόσες φορές είχαν ξανασυναντηθεΐ άπό

τότε; Τ ρεις φορές, ή τριάντα; Κ αίκάτω άπό ποιές συνθήκες είχαν

σταματήσει νά βλέπονται; Μ ήπω ς θυμόταν ένα καί μοναδικό

ψ ήγμα άπό τίς συζητήσεις τους, πού θά μπορούσαν κάλλιστα νά

έχουν καλύψ ει είκοσι ώ ρες, αν όχι εκατό; Π ολύ συγκεχυμένα,

θυμήθηκε δτι εκείνη άναφ ερόταν συχνά σ ’ έναν άρραβω νιαστικό

(δσο γιά τό περιεχόμενο τώ ν πληροφ οριώ ν της τό εΐχε ξεχάσει,

φυσικά). Π αράξενο πράγμα: ό άρραβω νιαστικός ήταν ή μοναδι

κή άνάμνηση πού είχε συγκρατήσει. Ή ερω τική πράξη ύπήρξε

λοιπόν, γΓ αύτόν, πολύ λιγότερο σημαντική άπό τήν κολακευτι

κή καί μάταιη ιδέα δτι είχε κάνει κέρατά έναν άνδρα.Σκέφθηκε τόν Κ αζανόβα, μέ φθόνο. ’Ό χι γιά τά ερω τικά

κατορθώ ματα, γιά τά όποια είναι στό κάτω κάτω ικανοί πολλοί

άνδρες, άλλά γιά τήν άσύγκριτη μνήμη του. Γύρω στίς εκατόν

τριάντα γυναίκες ξεριζω μένες άπό τή λήθη, μέ τά όνόματά τους,

τά πρόσω πά τους, τίς χειρονομίες, τά λόγια τους! Κ αζανόβας: ή

ούτοπία τής μνήμης. Τ ί πενιχρός άπολογισμός αν συγκριθεϊ μέ

αύτόν τοϋ Ροϋμπενς! "Ο ταν, άμέσω ς μόλις ένηλικιώ θηκε, έγκα-τέλειψ ε τή ζω γραφική, παρηγορήθηκε μέ τήν ιδέα δτι ή γνώ ση

τής ζω ής τοϋ άπέφερε περισσότερα άπό τόν άγώ να γιά τήν

εξουσία. *Η ζω ή όλω ν του τώ ν φίλω ν, ταγμένη στό κυνήγι τής

378



επιτυχίας, τοϋ είχε φανεί σφραγισμένη τόσο άπό τήν επιθετικό

τητα όσο καίάπό τή μονοτονία καίτό κενό. Ε ίχε πιστέψ ει ότι οί

ερω τικές περιπέτειες θά τόν όδηγοΰσαν στήν καρδιά τής άληθι-

νής ζω ής, τής πραγματικής καί γεμάτης ζω ής, πλούσιας καίμυστηριώ δους, ελκυστικής καί συγκεκριμένης πού ποθούσε νά

σφ ιχταγκαλιάσει. Α ίφ νης, κατάλαβε τό σφ άλμα του: παρ’ όλες

του τίς ερω τικές περιπέτειες, γνώ ριζε τά άνθρώ πινα όντα τόσο

λίγο, όσο καί στά δεκαπέντε του χρόνια. Π άντα ύπερηφανευόταν

γιατί είχε ζήσει έντονα. Ά λλά ή έκφραση «έντονη ζω ή» ήταν

μία καθαρή άφαίρεση. Α ναζητώ ντας τό συγκεκριμένο περιεχό

μενο αύτής τής «έντασης», δέν άνακάλυπτε παρά μιά έρημο όπουπεριπλανιόταν ό άνεμος.

Ό δείκτης τοϋ ρολογιού τοϋ άνήγγειλε ότι στό εξής θά είναι

κυνηγημένος άπό τό παρελθόν. Π ώ ς όμω ς νά είναι κυνηγημένος

άπό τό παρελθόν, όταν δέν βλέπεισ ’ αύτό παρά μιά έρημο όπου ό

άνεμος καταδιώ κει κάποια ράκη άναμνήσεω ν; Μ ήπω ς αύτό ση

μαίνει ότι θά είναι κυνηγημένος άπό μερικά ράκη; Ν αί. Μ πορεΐ

κανείς νά είναι κυνηγημένος άκόμα καί άπό ράκη. ’Ε ξάλλου, αςμήν ύπερβάλλουμε: άναμφίβολα δέν θυμόταν τίποτε τό ενδιαφέ

ρον γιά λογαριασμό τής νεαρής δοκτορέσσας, όμω ς άλλες

γυναίκες άναδύονταν μπροστά στά μάτια του μέ μία επίμονη

ένταση.

"Ο ταν όμω ς λέω άναδύονταν, πώ ς φαντάζομαιαύτή τήν άνάδυ-

ση; Ό Ροϋμπενς είχε άνακαλύψ ει κάτι άρκετά περίεργο: ή

μνήμη δέν κινηματογραφεΐ, ή μνήμη φ ω τογραφίζει. Α ύτό πούείχε διατηρήσει στήν καλύτερη περίπτω ση άπό όλες του τίς

γυναίκες, ήταν κάποιες νοητικές φω τογραφίες. Δ έν έβλεπε τίς

φίλες του σέ συνεχή κίνηση. Ά κόμ α κι όταν ήσαν πολύ

σύντομες, οί κινήσεις δέν επανέρχονταν στή διάρκειά τους, άλλά

άκινητοποιημένες σ ’ ένα κλάσμα δευτερολέπτου. eH ερω τική

του μνήμη τοϋ πρόσφερε ένα μικρό λεύκω μα, άπό πορνό φω το

γραφίες, άλλά όχι μία πορνό ταινία. Κ ι όταν λέω λεύκω μαύπερ βάλλω γιατί συνολικά ό Ροϋμπενς δέν είχε συγκρατήσει,

παρά επτά ή οκτώ φω τογραφ ίες. Α ύτές οί φω τογραφίες ήσαν

ω ραίες, τόν γοήτευαν, άλλά ό άριθμός τους ήταν παρ’ όλα αύτά

379



εξοργιστικά περιορισμένος: επτά ή οκτώ κλάσματα δευτερολέ

πτω ν, νά σέ τί είχε περιορισθει στίς αναμνήσεις του ή ερω τική

ζω ή, στήν οποία κάποτε είχε αποφασίσει νά αφιερώ σει δλες του

τίς δυνάμεις καί δλο του τό ταλέντο.Φ αντάζομαι τόν Ροϋμπενς στό τραπέζι του, μέ τό κεφάλι μέσα

στίς παλάμες, σάν τόν στοχαστή τοϋ Ροντέν. Τ ί σκέπτεται;

Π αραιτημένος άπό τήν ιδέα δτι ή ζω ή του περιορίζεται μόνο

στήν ερω τική εμπειρία, καί εκείνη μέ τή σειρά της σέ επτά

άκινητοποιημένες εικόνες, σέ επτά φω τογραφίες, θά ήθελε του

λάχιστον νά ελπίζει δτι μία γω νία τής μνήμης του κρύβει άκόμη

κάπου μιά δγδοη φω τογραφ ία καί μιά ένατη, μιά δέκατη. Ν άγιατί μένει καθισμένος, μέ τό κεφάλι άνάμεσα στά χέρια. ’Α να

καλεί στή μνήμη του τίς γυναίκες, τή μιά μετά τήν άλλη,

προσπαθώ ντας νά άνακαλύψ ειγιά καθεμιά κιάπό μία ξεχασμένη

φω τογραφ ία.

Κ ατά τή διάρκεια αύτής τής άσκησης, κάνει άλλη μία

ενδιαφέρουσα διαπίστω ση: είχε άποκτήσει ερω μένες ιδιαίτερα

τολμηρές στίς ερω τικές τους πρω τοβουλίες καί σω ματικά πολύ

ελκυστικές· κι δμω ς δέν άφησαν στήν ψυχή του, παρά ελάχιστες

διεγερτικές φω τογραφίες, ή καί άπολύτω ς καμία φω τογραφία.

Τώ ρα, καθώ ς βυθίζεταιστίς άναμνήσεις του, τόν ελκύουν περισ

σότερο γυναίκες πού ή ερω τική πρω τοβουλία τους ήταν κατά

κάποιο τρόπο περασμένη άπό κόσκινο καί ή εμφάνισή τους

διακριτική! Ε ίναι αύτές οί ίδιες, πού εκείνη τήν εποχή τίς είχε

μάλλον ύποτιμήσει. Λ ές καίή μνήμη (καί ή λήθη) είχε προχω ρή

σει, έκτοτε, σέ μία εκπληκτική μεταμόρφ ω ση δλω ν τώ ν άξιω ν,

ύποτιμώ ντας στήν ερω τική του ζω ή οτιδήποτε ύπήρξε επιθυμητό,

σκόπιμο, επιδεικτικό καί προσχεδιασμένο, ενώ οί περιπέτειες

πού είχαν συμβεΐ άπρόβλεπτα καί είχαν δψ η ταπεινή γίνονταν

στήν άνάμνησή τους άνεκτίμητες.

Σκέφτεται τίς γυναίκες πού ή μνήμη του είχε έτσι άξιολογή-

σει: ή μία άπό αύτές πρέπει νά είχε περάσει τήν ήλικία τοϋ

πόθου· ό τρόπος ζω ής ορισμένω ν άλλω ν δυσχεραίνει τήν άνεύρε-

ση. 'Υ πάρχει δμω ς ή γυναίκα μέ τό λαούτο. Π άνε κιόλας οκτώ

χρόνια πού έχει νά τήν δει. Τ ρεις νοητικές φω τογραφίες έμφανί-

38W



ζονται στό μυαλό του. Στήν πρώ τη εκείνη είναι όρθια, σ ’ ενα

βήμα απόσταση άπό εκείνον, μέ τό χέρι άκινητοποιημένο στή

μέση τής χειρονομίας πού μοιάζει νά θέλει νά σβήσει τόπρόσω πό της. Ή δεύτερη φω τογραφ ία συλλαμβάνει τή στιγμή

πού ό Ροϋμπενς, μέ τό χέρι άκουμπισμένο στό στήθος της, τήν

ρω τάει άν τήν έχουν ξαναγγίξει έτσι, καί όπου εκείνη κοιτάζο

ντας μπροστά της, άποκρίνεται ξέπνοα «όχι». Τ έλος (κι αύτή ή

φω τογραφία είναι ή πιό γοητευτική) τήν βλέπει όρθια άνάμεσα

σέ δυό άνδρες, μπροστά σ 5έναν καθρέφτη, νά σκεπάζει μέ τά δυό

χέρια τά γυμνά της στήθη. Π ερίεργο, καίστίς τρεις φω τογραφίεςτό πρόσω πό της, ω ραίο καί άκίνητο, έχει τό ϊδιο βλέμμα:

καρφω μένο μπροστά της, νά γλιστράει δίπλα άπό τόν Ροϋμπενς.

’Α ναζήτησε άμέσω ς τόν άριθμό τοϋ τηλεφώ νου της, πού

κάποτε θυμόταν άπέξω . Τ οϋ μίλησε σά νά είχαν ιδω θεί τήν

προηγουμένη. ΤΗ ρθε στό Π αρίσι (αύτή τή φορά δέν εγινε μέ

κάποια άλλη εύκαιρία, δέν ερχόταν παρά γι’ αύτήν) καί τήν

ξαναειδε στό ϊδιο ξενοδοχείο όπου, πρίν άπό κάμποσα χρόνια,

εκείνη είχε σταθεί άνάμεσα σέ δυό άντρες, σκεπάζοντας μέ τά

δυό χέρια τά γυμνά της στήθη.

381



18

Η Λ Α Ο Υ Τ Ι Σ Τ Α είχε πάντα τήν ίδια σιλουέτα, τήν Γδια χάρη στίς

κινήσεις, καίτά χαρακτηριστικά της είχαν διατηρήσει δλη τους

τήν εύγένεια. Τ οϋτο, δμω ς, είχε αλλάξει: ιδω μένο άπό πολύ

κοντά, τό δέρμα είχε χάσει τή φρεσκάδα του. ' Ο Ροϋμπενς δέν θά

μπορούσε νά μήν τό άντιληφθεΐ* δμω ς, πράγμα παράξενο, οί

στιγμές πού τό παρατηρούσε ήσαν πολύ σύντομες, μόλις λίγαδευτερόλεπτα· αμέσω ς μετά, ή λαουτίστα ξανακέρδιζε ταχύτατα

τήν ιδια της τήν εικόνα, έτσι δπω ς χαρασσόταν εδώ καί πολύ

καιρό μέσα στίς αναμνήσεις τοϋ Ροϋμπενς· κ ρ υ β ό τ α ν π ίσ ω ά π ό

τ ή ν ε ικ ό ν α τ η ς .

Ή εικόνα: 'Ο Ροϋμπενς γνώ ριζε πάντα τί ήταν αύτό. Β ρίσκο

ντας καταφύγιο πίσω άπό τήν πλάτη ενός συντρόφου, είχε κάνει

τήν καρικατούρα ενός καθηγητή. Μ ετά είχε σηκώ σει τά μάτια:ζω ντανεμένο άπό μιά αιώ νια μιμική, τό πρόσω πο τοϋ καθηγητή

δέν έμοιαζε στό σχέδιο. "Ο μω ς, άπό τή στιγμή πού ό καθηγητής

βγήκε άπό τό οπτικό του πεδίο, ό Ροϋμπενς δέν ήταν πιά σέ θέση

νά τόν φανταστεί (αύτό ήταν άκόμα άλήθεια πρός τό παρόν) παρά

υπό τή μορφή αύτής τής καρικατούρας. Ό καθηγητής ε ί χ ε

ε ξ α φ α ν ισ τ ε ί γ ιά π ά ν τ α π ίσ ω ά π ό τ ή ν ε ικ ό ν α τ ο υ .

Στή διάρκεια μιας έκθεσης πού είχε οργανώ σει ένας διάσημος

φω τογράφος, είχε δει τή φω τογραφία ενός άντρα πού, πεσμένος

σ ’ ένα πεζοδρόμιο, σηκώ νει ένα ματω μένο πρόσω πο. Φ ω τογρα

φία άλησμόνητη καί αινιγματική. Π οιός ήταν αύτός ό άντρας; Τ ί

τοϋ είχε συμβεΐ; ’Ίσω ς ένα συνηθισμένο άτύχημα, σκέφθηκε ό

Ροϋμπενς: ένα στραβοπάτημα, μιά πτώ ση* καί ή παρουσία τοϋ

φω τογράφ ου πού δέν τήν είχε ύποψ ιασθεΐ. Χ ω ρίς νά φοβάταιγιά

τίποτα, ό άντρας σηκώ θηκε καίέπλυνε τό πρόσω πο στό άπέναντι

μπιστρό, πρίν πάει νά συναντήσει τή γυναίκα του. Τ ήν ιδια

στιγμή, μέσα στήν εύφ ορία τής ίδιας τής γέννησής της, ή ε ικ ό ν α

382



τ ο υ ά π ο χ ω ρ ίσ θ η κ ε ά π ό α υ τ ό ν καί πήρε τήν αντίθετη κατεύθυνση,

γιά νά ζήσει τίς δικές της περιπέτειες, νά εκπληρώ σει τό δικό της

πεπρω μένο.

Μ πορεΐ κανείς νά κρύβεται πίσω άπό τήν εικόνα του, μπορεΐνά έξαφανισθεΐ γιά πάντα πίσω άπό τήν εικόνα του, μπορεΐ νά

ξεχω ρίσει άπό τήν εικόνα του: ποτέ κανείς δέν είναι ή ϊδια ή

εικόνα του. Ε ίναι χάρη σέ τρεις νοητικές φω τογραφίες πού ό

Ροϋμπενς, οκτώ χρόνια άφ ότου τήν είχε δειγιά τελευταία φ ορά,

τηλεφώ νησε στή λαουτίστα. "Ο μω ς ποιά είναι ή λαουτίστα έξω

άπό τήν εικόνα της; Γ νω ρίζει γι9 αύτήν πολύ λίγα πράγματα καί

δέν θέλει νά γνω ρίζει περισσότερα. Φ αντάζομαι τή συνάντησήτους μετά άπό οκτώ χρόνια διακοπής: κάθεταιάπέναντίτης στόν

προθάλαμο ενός μεγάλου παρισινού ξενοδοχείου. Γ ιά ποιο πράγ

μα μιλάνε; Γ ιά όλα εκτός άπό τή ζω ή πού κάνουν. Γ ιατί μιά

άμοιβαία γνώ ση ύπερβολικά οικεία θά άποξένω νε τόν έναν άπό

τόν άλλο, θά όρθω νε άνάμεσά τους ενα φράγμα άπό άχρηστες

πληροφ ορίες. Δ έν ξέρουν ό ενας γιά τόν άλλο, παρά τά εντελώ ς

άπαραίτητα, ύπερήφανοι σχεδόν πού έχουν κρύψ ει τή ζω ή τουςστό ήμίφω ς, ώ στε οί συναντήσεις τους νά είναι πιό φω τισμένες,

άποσπασμένες άπό τό χρόνο, άποκομμένες άπό κάθε περίγυρο.

Τ υλίγει τή λαουτίστα μέ ένα τρυφερό βλέμμα, εύτυχής πού

άνακαλύπτει ότι εκείνη έχει βέβαια γεράσει λίγο, άλλά παραμέ

νει πάντα σχετική μέ τήν εικόνα της. Μ έ ένα είδος συγκινημένου

κυνισμού λέειστόν εαυτό του: ή άξία τής φυσικής παρουσίας τής

λαουτίστας είναι ή ικανότητά της νά συγχέεται πάντα μέ τήνεικόνα της.

Κ αί περιμένει, άνυπόμονα, τή στιγμή όπου εκείνη θά δανείσει

σ ’ αύτή τήν εικόνα τό ζω ντανό της σώ μα.

383



19

Ο π ω ς Α Λ Λ Ο Τ Ε , συναντιόνταν μία, δύο ή τρεις φορές τό χρόνο.

Κ αί τά χρόνια περνούσαν. Μ ιά μέρα τής τηλεφώ νησε γιά νά τής

αναγγείλει ότι θά ερχόταν στό Π αρίσι δύο εβδομάδες αργότερα.

’Ε κείνη άπάντησε ότι δέν είχε χρόνο νά τοϋ αφιερώ σει.

«Μ πορώ νά αναβάλω τό ταξίδι μου κατά μία εβδομάδα, είπε ό

Ροϋμπενς. —Κ αί πάλι δέν θά είχα τό χρόνο.

— Π ές μου λοιπόν, πότε;

—"Ο χι τώ ρα, άπάντησε εκείνη μέ πολύ φανερή αμηχανία,

όχι, δέν θά μποροΰσα πρίν περάσει πολύ καιρός...

—Συνέβη τίποτα;

—’Ό χι, τίποτα».

’Έ νιω θαν καί οί δύο δύσκολα. Θ ά ’λεγε κανείς ότι ή λαουτίστα είχε αποφασίσει νά μήν τόν ξαναδει, άλλά δέν τολμούσε νά

τοϋ τό πει. Τ αυτόχρονα, αύτή ή ύπόθεση ήταν τόσο άπίθανη

(καμιά σκιά δέν χαλούσε πότε τίς ω ραίες τους συναντήσεις) ώ στε

ό Ροϋμπενς τής έκανε κι άλλες ερω τήσεις, γιά νά καταλάβει τήν

αιτία τής άρνησής της. Κ αθώ ς όμω ς οί σχέσεις τους βασίζονταν

εξαρχής σέ μία πλήρη άπουσία επιθετικότητας, άποκλείοντας

άκόμα καί κάθε επιμονή, άπαγόρευε στόν εαυτό του νά τήνκουράσει, άκόμη καί μέ άπλές ερω τήσεις.

Έ δω σε λοιπόν τέλος στή συζήτησ η, άρκούμενος νά προσθέ

σει: «Θ ά μπορούσα νά σοϋ ξανατηλεφω νήσω ;

—Φ υσικά. Γ ιατί όχι;» άπάντησε εκείνη.

Τ ής ξανατηλεφώ νησε ένα μήνα άργότερα: «Ε ξακολουθείς

νά μήν έχεις τό χρόνο νά μέ δεις;

—Μ ή θυμώ νεις, είπε εκείνη. Δ έν έχει σχέση μέ σένα. Τ ήςέκανε τήν ιδια ερώ τηση, όπω ς προηγουμένω ς: «Συνέβη τίποτα;

—’Ό χι, τίποτα».

384



Ό Ροϋμπενς σώ πασε. Δ έν ήξερε τί νά πει. «Τ όσο τό χειρότε

ρο», είπε τελικά, χαμογελώ ντας μελαγχολικά στό άκουστικό.

«Δ έν φταις σέ τίποτα, σέ διαβεβαιώ . Δ έν έχει σχέση μέ σένα.

’Ε μένα αφορά, όχι εσένα!»Φ άνηκε στόν Ροϋμπενς ότι διέκρινε σ ’ αύτά τά τελευταία

λόγια κάποια ελπίδα. «Ν αί, μά όλα αύτά δέν έχουν νόημα!

Π ρέπει νά ιδω θούμε!

—’Ό χι, είπε εκείνη.

—’Ά ν ήμουν σίγουρος ότι δέν θέλεις νά μέ ξαναδεΐς, δέν θά

έλεγα τίποτε άλλο. Λ ές όμω ς ότιαφορά εσένα! Τ ί σοϋ συμβαίνει;

Π ρέπει νά ιδω θοϋμε! Π ρέπει νά σοϋ μιλήσω !»Δ έν είχε προλάβει νά προφέρει αύτά τά λόγια καί άναλογί-

σθηκε: όμω ς όχι, άπό τάκτ άρνεΐται νά τοϋ πει τόν πραγματικό

λόγο τόν σχεδόν άπλούστατο: δέν τόν ήθελε πιά. Ε ίναι ή

λεπτότητά της αύτό πού τής προκαλεΐ άμηχανία. Ν ά γιατί δέν

έπρεπε νά έπιμείνει. Θ ά γινόταν ενοχλητικός καί θά παρέβαινε

τήν σιω πηρή τους συμφω νία πού άπαγόρευε νά εκφράζονται

επιθυμίες πού δέν μοιράζονται."Ο ταν εκείνη έπανέλαβε «’Ό χι, σέ παρακαλώ », δέν έπέμεινε

λοιπόν άλλο.

Κ λείνοντας τό τηλέφω νο θυμήθηκε μονομιάς τήν Α ύστραλέ-

ζα φ οιτήτρια μέ τά πελώ ρια άθλητικά παπούτσια. Τ ήν είχαν

επίσης έγκαταλείψ ει γιά λόγους πού δέν μποροϋσε νά καταλάβει.

Ά ν τοϋ δινόταν ή εύκαιρία, θά τήν είχε παρηγορήσει μέ τόν ίδιο

τρόπο: «Δ έν φταις σέ τίποτα, δέν έχει σχέση μέ σένα. ’Ε μέναάφορά». Κ ατάλαβε ότι ή ιστορία του μέ τή λαουτίστα είχε

τελειώ σει καίότι δέν θά μάθαινε ποτέ γιατί. Θ ά έμενε μέσα στήν

άγνοια, όπω ς ή Α ύστραλέζα μέ τό ω ραίο στόμα. Τ ά παπούτσια

τοϋ Ροϋμπενς θά ταξίδευαν στό εξής στόν κόσμο μέ λίγο

περισσότερη μελαγχολία ά π’ ό,τι πρίν. "Ο πω ς τά μεγάλα άθλη

τικά παπούτσια τής Α ύστραλέζας.

25 385



20

Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Τ Η Σ αθλητικής αφ ασίας, περίοδος τώ ν μεταφ ορώ ν,

περίοδος τής άσεμνης αλήθειας, περίοδος τοϋ άραβικοϋ τηλεφώ

νου, μυστική περίοδος, δλα αύτά ήσαν πίσω του. Ο ί βελόνες

είχαν κάνειτό γύρο τής σεξουαλικής του πλάκας. Β ρισκόταν έξω

άπό τό χρόνο τής πλάκας τοϋ ρολογιού του. Τ ό νά βρίσκεσαι έξω

άπό τήν πλάκα δέν σημαίνει ούτε τό τέλος ούτε τό θάνατο. Τ ά

μεσάνυχτα ματαίω ς έχουν σημάνει ήδη πάνω στήν πλάκα τοϋ

ρολογιού τής εύρω παϊκής ζω γραφ ικής, οι ζω γράφοι εξακολου

θούν νά ζω γραφ ίζουν. 'Ό ταν είναι κανείς έξω άπό τήν πλάκα,

αύτό απλώ ς σημαίνει δτι δέν θά παραχθεΐ πιά τίποτα καινούργιο

ή σημαντικό. 'Ο Ροϋμπενς συναναστρεφόταν άκόμα γυναίκες,

άλλά είχαν χάσει γΓ αύτόν κάθε σημασία. ’Ε κείνη πού έβλεπε

συχνότερα ήταν ή νεαρή Η , πού ξεχώ ριζε άπό τίς βω μολοχίες μέτίς όποιες τής άρεσε νά διανθίζει τή συζήτηση. Π ολυάριθμες

γυναίκες έκαναν τότε τό ϊδιο. ?Η ταν στή μόδα τώ ν καιρώ ν.

’Έ λεγαν σκατά, δέν μάς χέζεις, μαλάκας, γιά νά δώ σουν νά

καταλάβει κανείς δτι δέν άνήκαν καθόλου στήν παλιά γενιά, τή

συντηρητική καίκαλοανατεθραμμένη, ήσαν ελεύθερες, χειραφ ε

τημένες, σύγχρονες. Α ύτό δέν εμπόδισε τήν Η , μόλις τήν άγγιξε ό

Ροϋμπενς, νά γυρίσει τά μάτια της άνάποδα στό ταβάνι καί νάβυθιστεί σέ μιά θεία άφασία. Ο ί περιπτύξεις της ήσαν πάντα

μακριές, σχεδόν άτέλειω τες, γιατί ή Η δέν μπορούσε νά φτάσει

σέ οργασμό πού επιθυμούσε μέ λαχτάρα, παρά μετά άπό πολύ

μεγάλες προσπάθειες. Ξ απλω μένη στή ράχη, μέ τό μέτω πο καίτό

κορμί νά κολυμπάει, δούλευε. ’Έ τσι περίπου φ ανταζόταν ό

Ροϋμπενς τήν άγω νία: καις στόν πυρετό, επιθυμείς φλογερά νά

τελειώ νεις, άλλά τό τέλος κρύβεται, κρύβεταιμέ πείσμα. Τ ίς δυόή τρεις πρώ τες φορές, επιχείρησε νά επισπεύσει τό τέλος ψ ιθυρί

ζοντας στήν Η κάτι άσεμνο, καθώ ς δμω ς εκείνη έστριβε άμέσω ς

386



τό κεφάλι σέ ενδειξη αποδοκιμασίας, στή συνέχεια εμενε σιω πη

λός. ’Α ντίθετα, εκείνη (σέ τόνο δυσαρεστημένο καίανυπόμονο),

ελεγε πάντοτε σέ είκοσι ή τριάντα λεπτά: «Π ιό δυνατά, πιόδυνατά, άκόμα, άκόμα!» καί τή στιγμή εκείνη καταλάβαινε ότι

δέν άντεχε άλλο* τής είχε κάνει έρω τα πάρα πολλή ώ ρα καί μέ

πάρα πολύ γρήγορο ρυθμό γιά νά μπορεΐ νά διπλασιάσει τά

χτυπήματα* γλιστρώ ντας λοιπόν στό πλάι, κατέφευγε σ ' ενα

τέχνασμα πού τοϋ φαινόταν πότε ομολογία ήττας καί πότε

τεχνική έπιδεξιότητα, άξια γιά βραβείο: χώ νοντας βαθιά τό χέρι

στήν κοιλιά της, εκανε μέ τά δάχτυλα δυνατές κινήσεις άπό πάνωπρός τά κάτω* ξεπηδοϋσε μιά θερμή πηγή, ήταν πλημμύρα,

εκείνη τόν άγκάλιαζε καί τόν σκέπαζε μέ λόγια γλυκά.Τ ά ενδόμυχα ρολόγια τους ήσαν μέ άξιοθρήνητο τρόπο

άσύγχρονα: όταν εκείνος ενιω θε τρυφ ερότητα, εκείνη ελεγε

χοντράδες* όταν εκείνος τίς ήθελε τίς χοντράδες, εκείνη κράταγε

μιά σιω πή πεισματική* όταν εκείνος είχε άνάγκη άπό σιω πή καί

άπό ϋπνο, εκείνη γινόταν τρυφ ερή καί φλύαρη.?Η ταν όμορφ η καί τόσο νεότερη άπό εκείνον! Ό Ροϋμπενς

ύπέθετε (ταπεινά) ότι δέν ήταν παρά έξαιτίας τής χειρω νακτικής

του έπιδεξιότητας πού εκείνη ερχόταν κάθε φορά πού τήν

φώ ναζε. Δ οκίμαζε ενα αίσθημα εύγνω μοσύνης γΓ αύτήν, επειδή

στίς άτέλειω τες στιγμές τοϋ ιδρώ τα καί τής σιω πής πού τοϋ

έπέτρεπε νά περνάει πάνω στό κορμί της, μποροϋσε μέ τήν

ήσυχία του νά ονειρεύεται μέ τά μάτια κλειστά.

J H/



αιώ νια μακαριότητα. Γ ιά τούς αρχαίους γλύπτες, δπω ς καί γιά

τούς ζω γράφους τω ν μεταγενέστερω ν εποχώ ν, τό ω ραίο πρόσω πο

δέν ήταν νοητό παρά μόνο στήν ακινησία του.

Τ ά πρόσω πα δέν έχαναν τήν ακινησία τους, τά στόματα δένάνοιγαν παρά μόνο άν ό ζω γράφ ος ήθελε νά συλλάβει τό κακό.

Ή τό κακό τοϋ πόνου: γυναίκες σκυμμένες πάνω στό πτώ μα τοϋ

’Ιησού* τό άνοιχτό στόμα μιας μητέρας στή Σ φ α γ ή τ ώ ν α θ ώ ω ν

τοϋ Π ουσσέν. Ή τό κακό ω ς διαστροφή: Ά δ ά μ κ α ί Ε ν α τοϋ

Χ ολμπάιν. Ή Εϋα έχει τό πρόσω πο φουσκουνιασμένο καί τό

μισάνοιχτο στόμα άφήνει νά φ ανοϋν τά δόντια πού μόλις τραγά

νισαν τό μήλο. Δ ίπλα της, ό Ά δάμ είναι άκόμα ένας άνθρω ποςτοϋ πρίν άπό τό άμάρτημα: έχει ήρεμο πρόσω πο, στόμα κλειστό.

Στήν 3 λ λ η γ ο ρ ία τ ω ν δ ια σ τ ρ ο φ ώ ν τοϋ Κ ορέζ, όλοι χαμογελούν!

Γ ιά νά έκφ ράσει τή διαστροφή, ό ζω γράφ ος χρειάστηκε νά

κλονίσει τήν άθώ α άκινησία τώ ν προσώ πω ν, νά τραβήξει τά

στόματα, νά παραμορφ ώ σει τά χαρακτηριστικά μέ τό χαμόγελο.

"Ε να μόνο πρόσω πο γελάει στόν πίνακα: ένα παιδί! Ά λλά τό

γέλιο του δέν είναι εκείνο τής εύτυχίας, έτσι όπω ς τό επιδει

κνύουν τά πιτσιρίκια πού διαφημίζουν στίς φω τογραφίες μιά

μάρκα σοκολάτας ή πάνες. Α ύτό τό παιδί γελάει επειδή είναι

διεφθαρμένο!

Τ ό γέλιο δέν γίνεται άθώ ο παρά στούς 5Ο λλανδούς: ό Γ ε λ ω τ ο -

π ο ιό ς τοϋ Χ άλς ή ή Τ σ ιγ γ ά ν α του. Γ ιατί οί ζω γράφοι τοϋ

ολλανδικού γένους είναι οίπρώ τοι φω τογράφοι* τά πρόσω πα πού

ζω γραφίζουν είναι πέρα άπό τό ώ ραΐο καί τό άσχημο. Κ αθυστε

ρώ ντας μέσα σ τήν αίθουσα τώ ν ’Ο λλανδώ ν, ό Ροϋμπενς σκεπτό

ταν τή λ α ο υ τ ίσ τ α κ α ί έλεγε στόν εαυτό του: ή λαουτίστα δέν

εΐναι μοντέλο γιά τόν Φ ράνς Χ άλς* ή λαουτίστα είναι τό μοντέλο

τώ ν μεγάλω ν ζω γράφ ω ν τοϋ παλιού καιροϋ, πού έψ αχναν τήν

ομορφιά στήν ακίνητη επιφάνεια τοϋ προσώ που. ’Έ πειτα, μερι

κοί επισκέπτες τόν έσπρω ξαν: όλες οί πινακοθήκες τοϋ κόσμου

ήσαν γεμάτες άπό ένα πλήθος άνθρώ πω ν, όπω ς άλλοτε οίζω ολο

γικοί κήποι* οί τουρίστες πού άναζητοϋσαν διασκέδαση κοίτα

ζαν τούς πίνακες σάν νά ήταν αγρίμια στό κλουβί. ' Η ζω γραφι

κή, ειπε ό Ροϋμπενς στόν εαυτό του, δέν είναι πιά στό σπίτι της

389



αύτόν τόν αιώ να, όχι περισσότερο άπό ό,τι είναι ή λαουτίστα* ή

λαουτίστα ανήκει στόν άπό πολύ καιρό τετελεσμένο κόσμο όπου

ή ομορφιά δέν γελούσε.

Π ώ ς, όμω ς, νά εξηγήσει κανείς ότι οί μεγάλοι ζω γράφ οι

απέκλεισαν τό γέλιο άπό τό βασίλειο τής ομορφ ιάς; 'Ο Ροϋμπενς

είπε μέσα του: τό πρόσω πο είναι ω ραίο όταν άντανακλά τήν

παρουσία μιας σκέψ ης, ενώ ή στιγμή τοϋ γέλιου είναι μιά στιγμή

πού δέν σκεφτόμαστε. Ά λλά είναι άλήθεια; Τό γέλιο δέν είναι

αύτή ή άστραπή τοϋ συλλογισμού τήν ώ ρα πού συλλαμβάνει τό

κω μικό; ’Ό χι, είπε στόν εαυτό του ό Ροϋμπενς: τή στιγμή πού

συλλαμβάνει τό κω μικό, ό άνθρω πος δέν γελάει* τό γέλιο άκο-

λουθεΐ ά μ έ σ ω ς μ ε τ ά , σάν φυσική άντίδραση, σάν σπασμός άπότόν όποιο κάθε σκέψ η άπουσιάζει. Τ ό γέλιο είναι ένας σπασμός

τοϋ προσώ που καί στόν σπασμό ό άνθρω πος δέν ελέγχει τόν

εαυτό του, καθώ ς ό ’ίδιος ελέγχεται άπό κάτιπού δέν είναι ούτε ή

θέληση ούτε ή λογική. Ν ά γιατί ό άρχαΐος γλύπτης δέν παρου

σίαζε τό γέλιο. 'Ο άνθρω πος πού δέν ελέγχεται (ό πέρα άπό τή

λογική, πέρα άπό τή θέληση άνθρω πος) δέν μπορούσε νά θεω ρη

θεί ω ραίος.’Ά ν ή εποχή μας, σέ άντίθεση μέ τό πνεύμα τώ ν μεγάλω ν

ζω γράφ ω ν, έκανε τό γέλιο τήν εύνοημένη έκφ ραση τοϋ προσώ

που, αύτό σημαίνει ότι ή άπουσία θέλησης καίόρθοϋ λόγου έχει

γίνει ή ιδανική κατάσταση τοϋ άνθρώ που. Θ ά μποροϋσε κανείς

νά άντιτάξει ότι στά φω τογραφικά πορτραΐτα ό σπασμός είναι

προσομοιώ δης, δηλαδή συνειδητός καί ήθελημένος: ό Κ έννεντυ

πού γελάει μπροστά στό φακό ενός φω τογράφ ου δέν άντιδράκαθόλου σέ μιά κατάσταση κω μική, άλλά πολύ συνειδητά άνοί-

γει τό στόμα καί άποκαλύπτει τά δόντια. Α ύτό όμω ς άπλώ ς

άποδεικνύει ότι ό σπασμός τοϋ γέλιου (τό πέραν τοϋ όρθοϋ λόγου

καί τής θέλησης) έχει άναχθεί άπό τούς σημερινούς ανθρώ πους

σέ ιδανική εικόνα πίσω άπό τήν οποία έχουν έπιλέξει νά

κρυφτοϋν.

Ό Ροϋμπενς σκέπτεται: τό γέλιο είναι, ά π’ όλες τίς εκφ ράσειςτοϋ προσώ που, ή πιό δημοκρατική: ή άκινησ ία τοϋ προσώ που

καθιστά άπολύτω ς εύδιάκριτο καθένα άπό τά χαρακτηριστικά

390



π ο ύ μ ά ς δ ι α κ ρ ί ν ο υ ν τ ο ύ ς μ έ ν ά π ό τ ο ύ ς δ ε * σ τ ό σ π α σ μ ό , ό μ ω ς ,

ε ί μ α σ τ ε ό λ ο ι ί δ ι ο ι .

" Ε ν α ς α ν δ ρ ι ά ν τ α ς τ ο ϋ ’ Ι ο υ λ ί ο υ Κ α ί σ α ρ ο ς ξ ε κ α ρ δ ι σ μ έ ν ο ς σ τ ά γ έ λ ι α ε ί ν α ι α δ ι α ν ό η τ ο ς . Ά λ λ ά ο ί Α μ ε ρ ι κ α ν ο ί π ρ ό ε δ ρ ο ι α ν α χ ω -

ρ ο ύ ν γ ι ά τ ή ν α ι ω ν ι ό τ η τ α κ ρ υ μ μ έ ν ο ι π ί σ ω ά π ό τ ό ν δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό

σ π α σ μ ό τ ο ϋ γ έ λ ι ο υ .

391



22

Ξ Α Ν Α Γ Υ Ρ Ι Σ Ε στή Ρώ μη. Στό μουσείο, καθυστέρησε γιά ώ ρα

πολλή στήν αίθουσα τής γοτθικής ζω γραφικής. "Ε νας πίνακας

τόν γοήτευε: μιά Σ ταύρω ση. Τ ί έβλεπε; Στή θέση τού Χ ριστού,

έβλεπε μιά γυναίκα πού έσπευδαν νά τήν σταυρώ σουν. Σάν τόν

Χ ριστό, δέν είχε άλλο ένδυμα άπό ένα λευκό ύφασμα γύρω άπό

τή μέση. Τ ά πόδια της στηρίζονταν σέ μιά ξύλινη έξοχή, ενώ οίδήμιοι έδεναν μέ χοντρά σκοινιά τούς άστραγάλους της στόν

πάσσαλο. 'Υ ψ ω μένος στήν κορυφή ενός βουνού, ό σταυρός

διακρινόταν άπό παντού. Τ ριγύρω , ένα πλήθος στρατιω τώ ν,

άνθρω ποι τού λαού καί άργόσ χολοι κοίταζαν τήν εκτεθειμένη

γυναίκα. "Ή ταν ή λαουτίστα. Ν ιώ θοντας όλα αύτά τά βλέμματα

καρφω μένα στό κορμί της, είχε σκεπάσει τά στήθη της μέ τίς

παλάμες της. Δ εξιά καί άριστερά της ήσαν ύψ ω μένοι δυό άλλοι

σταυροί, μέ έναν ληστή ό καθένας τους. 'Ο πρώ τος έσκυβε πρός

τό μέρος της, έπαιρνε ένα άπό τά χέρια της, καίάπομακρύνοντάς

το άργά άπό τό σ τήθος της, τής τέντω νε τό μπράτσο ω ς τήν άκρη

τής οριζόντιας σανίδας. Ό δεύτερος είχε άρπάξει τό άλλο χέρι

καί έκανε τήν ίδια κίνηση, στό τέλος τής όποίας ή λαουτίστα

είχε τά δυό χέρια άπλω μένα. Κ ατά τή διάρκεια όλης τής επιχεί

ρησης, τό πρόσω πό της έμενε άκίνητο. ’Ε πίμονα, κοίταζε κάτι

μακριά. Ό Ροϋμπενς ήξερε ότι δέν ήταν ό ορίζοντας, άλλά ένας

γιγαντιαιος καθρέφτης τοποθετημένος άπέναντι της, μεταξύ ού-

ρανοϋ καί γής. ’Έ βλεπε τήν εικόνα της εκεί, τήν εικόνα μιας

γυναίκας σταυρω μένης, μέ τά χέρια άνοιχτά καί τό στήθος

γυμνό. Ε κτεθειμένη στό τεράστιο, βουερό, κτηνώ δες πλήθος,

ένιω θε έξαψ η, όπω ς όλοι αύτοί οί άνθρω ποι, καί παρατηρούσε

τόν εαυτό της, όπω ς εκείνοι οί ίδιοι τήν παρατηρούσαν.

Ό Ροϋμπενς δέν μπορούσε νά ξεκολλήσει τά μάτια άπό ένα

τέτοιο θέαμα. "Ο ταν επιτέλους τό κατάφερε, σκέφθηκε ότι ή

392



στιγμή αύτή θά έπρεπε νά είσαχθεΐ στή θρησκευτική Ιστορία μέ

τό όνομα Τ ό δ ρ α μ α τ ο ν Ρ ο ϋ μ π ε ν ς σ τ ή Ρ ώ μ η . Μ έχρι τό βράδυ,

έμεινε κάτω άπό τήν επίδραση αύτής τής μυστικής στιγμής.

Ε ίχαν περάσει τέσσερα χρόνια ήδη πού δέν είχε τηλεφω νήσειστή λαουτίστα, άλλά τή φορά αύτή δέν βάστηξε άλλο. Μ όλις

γύρισε στό ξενοδοχείο, σήκω σε τό τηλέφω νο. Ά π ό τήν άλλη

άκρη τής γραμμής άκούστηκε μιά φω νή γυναικεία, πού δέν τήν

γνο>ριζε.

Ρώ τησε λίγο διστακτικά: «Θ ά μπορούσα νά μιλήσω μέ τήν

κυρία...;» καί έδω σε τό επίθετο τοϋ συζύγου.

«Ν αί, εγώ είμαι», είπε ή φω νή.Π ρόφερε τότε τό μικρό όνομα τής λαουτίστας* ή γυναικεία

φω νή τοϋ άπάντησε ότι ή γυναίκα πού καλοϋσε είχε πεθάνει.

«Π έθανε;

—Ν αί, ή Ά νιές πέθανε. Π οιός τήν ζητεί;

—"Ε νας φίλος.

—Μ πορώ νά μάθω ποιός είστε;

— Ο χι», καί έκλεισε.

393



23

Σ τ ο ν κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο , όταν κάποιος πεθαίνει, ήχεϊ άμέσω ς μιά

ελεγειακή μουσική, άλλά στίς ζω ές μας, όταν πεθαίνει κάποιος

πού γνω ρίσαμε, καμιά μουσική δέν άκούγεται. Π ολύ σπάνιοι

είναι οί θάνατοι πού μπορούν νά μάς άναστατώ σουν βαθιά: δυό ή

τρεις στή διάρκεια μιας ζω ής, τίποτα παραπάνω . Ό θάνατος μιας

γυναίκας πού δέν ήταν παρά ενα επεισόδιο έξέπληξε τόν Ροϋμπενς καίτόν λύπησε, άλλά δέν τόν άναστάτω σε, πολύ περισσό

τερο πού ή γυναίκα αύτή είχε βγει άπό τή ζω ή του τέσσερα

χρόνια νω ρίτερα καί πού τότε είχε χρειαστεί νά συμβιβαστεί μ ’

αύτό.

Ε ντούτοις, αύτός ό θάνατος τά άλλαξε όλα, εστω κι άν δέν

εκανε τή λαουτίστα πιό άπούσα άπό ό,τι ήταν. Κ άθε φορά πού

τήν σκεπτόταν, ό Ροϋμπενς δέν μπορούσε νά εμποδίσει τόν εαυτότου άπό τό νά άναρω τιέται τί είχε γίνει τό κορμί της. Τ ό είχαν

τοποθετήσει σ ’ ένα φέρετρο καίτό είχαν βάλειστή γή; Τ ό είχαν

κάψ ει; ’Α νακαλούσε τό άκίνητο πρόσω πό της μέ τά μεγάλα

μάτια πού κοιτάζονταν μέσα σ ’ εναν φανταστικό καθρέφτη.

’Έ βλεπε τά βλέφαρα νά κλείνουν άργά: ξαφ νικά, ήταν ένα νεκρό

πρόσω πο. ’Α πό τό ϊδιο τό γεγονός ότι αύτό τό πρόσω πο ήταν

τόσο ειρηνικό, τό πέρασμα άπό τή ζω ή στή μή-ζω ή ήτανάδιόρατο, άρμονικό, ω ραίο. Ά λλά ό Ροϋμπενς φαντάστηκε μετά

τί είχε γίνει αύτό τό πρόσω πο. Κ αί ήταν φρικτό.

' Η Η ήρθε νά τόν δει. "Ο πω ς πάντα, άφέθηκαν στίς σιω πηλές

τους περιπτύξεις, καίόπω ς πάντα σ ’ αύτά τά άτέλειω τα λεπτά, ή

λαουτίστα ξεπήδησε στό μυαλό του: όπω ς πάντα, στεκόταν

μπροστά στόν καθρέφτη, μέ τό στήθος γυμνό, καί άτένιζε τόν

εαυτό της μέ άκίνητο βλέμμα. Ό Ροϋμπενς σκέφτηκε ξαφ νικάότι ήταν νεκρή άπό δύο ή τρία χρόνια ϊσω ς· ότι τά μαλλιά θά

είχαν ήδη ξεκολλήσει άπό τό κρανίο καί ότι οί κόγχες τώ ν

394



ματιώ ν θά ήσαν σκαμμένες. ’Ή θελε νά άπαλλαγεΐ άπό αύτή τήν

εικόνα, άλλιώ ς δέν θά μπορούσε νά συνεχίσει νά κάνει έρω τα.

’Έ διω ξε τήν ανάμνηση τής λαουτίστας, αποφασισμένος νά συ

γκεντρω θεί στήν Η , στήν αναπνοή της πού επιταχυνόταν, άλλά οί

σκέψ εις του άρνιόνταν νά τόν ύπακούσουν καί, σάν νά τό έκαναν

έπίτηδες, τοϋ έβαζαν κάτω άπό τά μάτια αύτό πού δέν ήθελε νά

βλέπει. Κ αί όταν επιτέλους άποφάσισαν νά τόν ύπακούσουν καί

νά πάψ ουν νά τοϋ δείχνουν τή λαουτίστα μέσα στό φ έρετρό της,

τοϋ τήν έδειξαν μέσα στίς φλόγες, σέ μιά συγκεκριμένη στάση

πού τήν ήξερε εξ άκοής: τό φλεγόμενο κορμί ορθω νόταν (ύπό τήν

επίδραση μιας μυστηριώ δους φυσικής δύναμης), έτσι πού ήλαουτίστα βρέθηκε καθισμένη στό φοϋρνο. Στή μέση αύτοϋ τοϋ

οράματος ενός πτώ ματος πού φ λεγόταν καθιστό, μιά δυσάρεστη-

μένη καί επιτακτική φω νή ήχησε ξαφνικά: «Π ιό δυνατά, πιό

δυνατά, άκόμα, άκόμα!» 'Ο Ροϋμπενς χρειάστηκε νά διακόψ ει

τήν περίπτυξη. Π αρακάλεσε τήν Η νά τοϋ συγχω ρήσει τήν

έλλειψ η φόρμας.

Ε ίπε τότε στόν εαυτό του: άπό όλα όσα έζησα, δέν μοϋ έμεινεπαρά μιά μόνη φω τογραφία. ’Ίσω ς νά άποκαλύπτει ό,τι πιό

προσω πικό ύπάρχει, ό,τι πιό βαθιά κρυμμένο στήν ερω τική μου

ζω ή, αύτό πού περιέχει τήν ιδια τήν ούσία της. ’Ίσω ς, τόν

τελευταίο αύτό καιρό, νά μήν έκανα έρω τα παρά γιά νά επιτρέψω

σ ’ αύτή τή φω τογραφία νά ξαναζω ντανέψ ει. Κ αί τώ ρα αύτή ή

φω τογραφία είναι στίς φλόγες, καί τό ώ ραΐο ειρηνικό πρόσω πο

συσπάται, συστέλλεται, μαυρίζει καί γίνεται στάχτη.Ή Η ήταν νά ξανάρθειτήν επόμενη εβδομάδα καίό Ροϋμπενς

άνησυχοϋσε προκαταβολικά γιά τίς εικόνες πού θά τόν κατάτρε-

χαν τήν ώ ρα τοϋ έρω τα. Μ έ τήν ελπίδα ότι θά διώ ξει τή

λαουτίστα άπό τό μυαλό του, κάθισε στό τραπέζι του, μέ τό

κεφάλι μέσα στά χέρια του, καί βάλθηκε νά ξαναψ άχνει στή

μνήμη του άλλες φω τογραφίες, ικανές νά άντικαταστήσουν

εκείνη τής λαουτίστας. ’Α ποκόμισε μερικές, καίένιω σε μάλισταεύχάριστη έκπληξη βρίσκοντας τες ώ ραΐες καί διεγερτικές.

’Α λλά, κατά βάθος, ήξερε καλά πώ ς ή μνήμη του θά άρνιόταν νά

τοϋ τίς δείξει όταν θά έκανε έρω τα μέ τήν Η καί ότι στή θέση

395



τους, σάν σ ’ ενα μακάβριο ανέκδοτο, θά γλιστρούσ ε λαθραία ή

εικόνα τής λαουτίστας νά είναι καθισμένη στή μέση μιας πυράς.

Ε ίχε δει σω στά. Κ ι αύτή τή φ ορά πάλι, τήν ώ ρα τοϋ έρω τα,

χρειάστηκε νά παρακαλέσει τήν Η νά τόν συγχω ρήσει.Ε ίπε τότε στόν εαυτό του ότι δέν θά τοϋ εκανε κακό νά

διακόψ ει, γιά κάποιο διάστημα, τίς σχέσεις του μέ τίς γυναίκες.

Μ έχρι νεοτέρας διαταγής, πού λένε. Ά λλά εβδομάδα μέ τήν

εβδομάδα, αύτό τό διάλειμμα παρατεινόταν. Μ ιά μέρα μπόρεσε

νά συνειδητοποιήσει ότι δέν θά ύπήρχε πιά «νεοτέρα διαταγή».

396



Μ ΕΡΟ Σ ΕΒ ΔΟ Μ Ο

'Ο εο ρ τα σ μ ό ς



1

Σ τ η ν Α Ι Θ Ο Υ Σ Α τής γυμναστικής, μεγάλοι καθρέφτες αντανα

κλούσαν άπό ώ ρα μπράτσα καί πόδια σέ κίνηση* εδώ καί έξι

μήνες ήδη, ύπό τήν πίεση τώ ν εικονολόγω ν, οι καθρέφτες

κατέλαβαν επίσης τρεις άπό τούς τοίχους τής πισίνας, καθώ ς ήτέταρτη πλευρά ήταν κατειλημμένη άπό ένα τεράστιο άνοιγμα μέ

τζάμια άπ’ όπου μπορεϊ κανείς νά δει τίς στέγες τοϋ Π αρισιού.

’Ή μαστε μέ μαγιό, καθισμένοι σ ’ ένα τραπέζι κοντά στήν πισίνα

όπου λαχάνιαζαν οί κολυμβητές. Ά νάμεσά μας ήταν στημένο

ένα μπουκάλι κρασί, πού ειχα παραγγείλει γιά νά γιορτάσω μιά

επέτειο.

' Ο ’ Α βενάριος δέν είχε κάν βρειτόν καιρό νά μέ ρω τήσειπερίποίας επετείου έπρόκειτο, παρασυρμένος καθώ ς ήταν άπό μιά

καινούργια ιδέα: «Φ αντάσου ότι σοϋ δίνουν τή δυνατότητα νά

διαλέξεις μεταξύ δύο δυνατοτήτω ν. Ν ά περάσεις μιά ερω τική

νύχτα μέ μιά ουραία γυναίκα διάσημη σέ όλον τόν κόσμο, μιά

Μ πριζίτ Μ παρντό ή μιά Γκρέτα Γ κάρμπο, ύπό τόν μοναδικό όρο

νά μήν τό μάθει κανείς ποτέ* ή νά πας περίπατο μαζί της στόν

κεντρικό δρόμο τής γενέτειράς σου, μέ τό χέρι γύρω άπό τούςώ μους της, ύπό τόν μοναδικό όρο νά μήν κοιμηθείς ποτέ μαζί

της. Θ ά ήθελα νά ξέρω τό άκριβές ποσοστό τώ ν άνθρώ πω ν πού

θά έκλιναν πρός τή μία ή τήν άλλη δυνατότητα. Α ύτό άπαιτει

στατιστική μέθοδο. ’Α πευθύνθηκα λοιπόν σέ μερικά γραφ εία

σφυγμομετρήσεω ν, άλλά δέν έδω σαν συνέχεια.

— Δ έν έμαθα ποτέ καλά σέ ποιό μέτρο πρέπει κανείς νά

παίρνει στά σοβαρά αύτά πού κάνεις.

—"Ο λα αύτά πού κάνω πρέπει νά τά παίρνει κανείς άπολύτω ς

στά σοβαρά».

Συνέχισα: «Σέ φαντάζομαι, παραδείγματος χάριν, νά εκθέτεις

στούς οίκολόγους τό σγέδιό σου γιά τήν καταστοοω ή τώ ν

399



αύτοκινήτω ν. Δ έν θά μπορούσες ω στόσο νά πιστέψ εις ότι θά τό

δέχονταν!»

’Έ κανα παύση. Ό Ά βενάριος έμενε σιω πηλός.

«Π ιστεύες ότι θά σέ χειροκροτούσαν;

—’Ό χι, είπε ό Ά βενάριος, ποτέ δέν τό σκέφτηκα αύτό.

—Τ ότε, γιατί τούς εξέθεσες τό σχέδιό σου; Γ ιά νά τούς

ξεσκεπάσεις; Γ ιά νά τούς άποδείξεις ότι, παρά τίς κινήσεις τής

διαμαρτυρίας τους, είναι μέρος αύτοϋ πού ονομάζεις Δ ιάβολό-

τοπο;

—Τ ίποτα πιό ανώ φελο, είπε ό Ά βενάριος, άπό τό νά θέλεις

ν9 άποδείξεις κάτι στούς ήλίθιους.

—Μ ιά καί μόνη εξήγηση άπομένει: θέλησες νά τούς κάνεις

ενα άστεΐο. Ά λλά καί στήν περίπτω ση αύτή επίσης, ή συμπερι

φορά σου δέν μου φ αίνεταιλογική: στό κάτω -κάτω δέν ύπέθεσες

ότι κάποιος θά σέ καταλάβαινε καί θά ’βαζε τά γέλια!»

Ό Ά βενάριος εκανε όχι μέ τό κεφάλι καί είπε μέ κάποια

θλίψ η: «Δ έν τό ύπέθεσα. Ό Δ ιαβολότοπος χαρακτηρίζεται άπό

άπόλυτη έλλειψ η αίσθησ ης χιούμορ. Τ ό κω μικό, πα ρ9 όλο πού

είναι πάντοτε παρόν, ’έχει γίνει άόρατο. Τ ό νά κάνεις άστεΐα δέν

έχει λοιπόν νόημα πιά». "Ε πειτα πρόσθεσε: «Α ύτός ό κόσμος τά

παίρνει όλα στά σοβαρά. Έ μοϋ συμπεριλαμβανομένου, πού

είναι τό άποκορύφ ω μα.

—Έ χω μάλλον τήν εντύπω ση ότι κανένας τίποτα δέν παίρνει

στά σοβαρά! "Ο λοι κοιτάζουν πώ ς νά διασκεδάσουν, τίποτ9

άλλο! — Α ύτό κάνει τό ίδιο. "Ο ταν ό σκέτος γάιδαρος θά ύποχρεω -

θεΐ νά άνακοινώ σει στό ραδιόφω νο τήν έκρηξη ενός άτομικοϋ

πολέμου ή ενα σεισμό στό Π αρίσι, θά κάνει τά πάντα γιά νά

είναι αστείος. ’Ίσω ς νά ψ άχνει άπό τώ ρα, ώ ραΐα καλαμπούρια

γΓ α υ τ έ ς τ ίς περιπτώ σεις. Α ύτό όμω ς δέν έχει τίποτα νά κάνειμέ

τήν έννοια τοϋ κω μικού. Γ ιατί τό κω μικό σ ’ αύτή τήν περίπτω

ση είναι ό άνθρω πος πού ψ άχνει καλαμπούρια γιά νά αναγγείλειέναν σεισμό. Τ ώ ρα, ό άνθρω πος πού ψ άχνει καλαμπούρια γιά ν 9

αναγγείλει έναν σεισμό παίρνει τίς έρευνές του στά σοβαρά καί

καθόλου δέν αμφιβάλλει ότι είναι κω μικός. Τ ό χιούμορ δέν

400



2

Κ ά θ ι σ ε σ τ ο τραπέζι μας* ό Ά βενάριος μέ έδειξε μέ μιά πλατιά

χειρονομία: «Δ έν γνω ρίζετε τά μυθιστορήματά του; Ή ζ ω ή ε ίν α ι

ά λ λ ο υ ! Π ρέπει νά τό διαβάσετε αύτό! Ή γυναίκα μου ύποστηρί-

ζει ότι είναι εξαιρετικό!»

Σέ μιά ξαφ νική έκλαμψ η κατάλαβα ότι ό Ά βενάριος δέν είχε

ποτέ διαβάσει τό μυθιστόρημά μου· όταν εδώ καί κάποιο καιρόμέ είχε ύποχρεώ σει νά τοϋ τό φέρω , ήταν επειδή ή γυναίκα του

πού έπασχε άπό άυπνίες είχε άνάγκη νά καταναλώ νει στό

κρεβάτι τόνους βιβλίω ν. Α ύτό μέ λύπησε.

«Ή ρθα νά φρεσκάρω τίς ιδέες μου στό νερό», είπε ό Π ώ λ.

Ε ίδε τότε τό κρασί καί ξέχασε τό νερό. «Τ ί πίνετε;» Π ήρε τό

μπουκάλικαί διάβασε προσεκτικά τήν ετικέτα. "Ε πειτα, πρόσθε-

σε: «Π ίνω άπό τό πρω ί».Ν αί, αύτό φ αινόταν, καί μέ έξέπληξε. Π οτέ δέν είχα φαντα

στεί τόν Π ώ λ μεθύστακα. Ζ ήτησα άπό τό γκαρσόνι νά φ έρει ένα

τρίτο ποτήρι.

Β αλθήκαμε νά μιλάμε περί άνέμω ν καίύδάτω ν. Μ έ διάφ ορους

ύπαινιγμούς γιά τά μυθιστορήματά μου, πού ποτέ δέν είχε

διαβάσει, ό Ά βενάριος παρακίνησε τόν Π ώ λ σέ μιά παρατήρη

ση, τής όποίας ή έλλειψ η λεπτότητας άπέναντί μου μέ άφησεσχεδόν κατάπληκτο: «Δ έν διαβάζω μυθιστορήματα. Τ ά Α π ο

μνημονεύματα είναι πολύ πιό διασκεδαστικά, καί μορφ ω τικά

επίσης. Κ αί οί βιογραφίες! Α ύτό τόν τελευταίο καιρό, διάβασα

βιβλία γιά τόν Σάλιντζερ, γιά τόν Ροντέν, γιά τούς έρω τες τοϋ

Φ ράντς Κ άφκα. Κ αί μία θαυμάσια βιογραφία τοϋ Χ εμινγουαίη!

Ά , αύτός, τί άπατεώ νας. Τ ί ψ εύτης. Τ ίμεγαλομανής, είπε ό Π ώ λ

γελώ ντας μέ τήν καρδιά του. Τ ί άνίκανος. Τ ί σαδιστής. Τ ίφ αλλοκράτης. Τ ί έρω τομανής. Τ ί μισογύνης.

—’Ά ν ώ ς δικηγόρος είσθε έτοιμος νά ύπερασπιστεΐτε τούς

402



δολοφόνους, είπα, γιατί δέν ύπερασπίζεστε τούς συγγραφείς πού,

εκτός άπό τά βιβλία τους, δέν είναι ένοχοι γιά τίποτα;

—Γ ιατί μού χτυπάνε στά νεύρα», είπε ό Π ώ λ χαρούμενα, καί

έβαλε κρασί στό ποτήρι πού τό γκαρσόνι μόλις είχε τοποθετήσει

μπροστά του.

« 'Η γυναίκα μου λατρεύειτόν Μ άλερ, συνέχισε. Μ ού διηγή-

θηκε ότι δεκαπέντε ήμέρες πρίν παίξουν γιά πρώ τη φορά τήν

" β δ ο μ η σ υ μ φ ω ν ία του, κλείστηκε σέ ένα θορυβώ δες δω μάτιο

ξενοδοχείου καί, όλη τή νύχτα, ξαναδούλεψ ε τήν ενορχήστρω ση.

—Ν αί, είπα, ήταν τό φθινόπω ρο τοϋ 1908, στήν Π ράγα. Τ ό

ξενοδοχείο λεγόταν Ό Κ υ α ν ο ύ ς ά σ τ ή ρ .

—Τ όν φαντάζομαι συχνά σ ’ αύτό τό δω μάτιο ξενοδοχείου,

ανάμεσα στίς παρτιτούρες, συνέχισε ό Π ώ λ χω ρίς ν ’ άφήνει νά

τόν διακόπτουν, ήταν πεπεισμένος ότι τό έργο του θά πήγαινε

στράφι άν, στή δεύτερη κίνηση, ή μελω δία παιζόταν άπό τό

κλαρινέτο καί όχι άπό τό όμποε.

—’Έ τσι άκριβώ ς είναι», εΐπα, καίσκεπτόμουν τό μυθιστόρη

μά μου.Ό Π ώ λ συνέχισε: «Θ ά ήθελα νά έπαιζαν αύτή τή συμφω νία

μπροστά σ ’ ένα κοινό άπό επιφανείς γνώστες* πρώ τα μέ τίς

διορθώ σεις τώ ν τελευταίω ν δεκαπέντε ή μερώ ν, έπειτα χω ρίς

αύτές. Στοιχηματίζο) ότι κανένας δέν θά ήξερε νά διακρίνει τή

μία εκδοχή άπό τήν άλλη. Κ αταλάβετέ με: είναι οπω σδήποτε

άξιοθαύμαστο ότι τό μοτίβο πού παίζεται στή δεύτερη κίνηση

άπό ένα βιολί επαναλαμβάνεται στήν τελευταία κίνηση άπό έναφλάουτο. Κ άθε πράγμα είναι στή θέση του, όλα είναι δουλεμένα,

τά έχει σκεφθεΐ, δοκιμάσει, τίποτα δέν έχει άφεθεΐ στήν τύχη*

αύτή όμω ς ή γιγαντιαία τελειότητα μάς ξεπερνάει, ξεπερνάει τή

δυνατότητα τής μνήμης μας, τή δυνατότητά μας νά συγκεντρω

θούμε, έτσι πού καί ό πιό φανατικός άκροατής άκόμα δέν θά

συγκρατήσει άπό αύτή τή συμφω νία παρά τό ένα εκατοστό αύτοϋ

πού περιέχει, καίάκόμα, τό εκατοστό τό λιγότερο σημαντικό στάμάτια τοϋ Μ άλερ!»

'Η ιδέα αύτή, τόσο ολοφ άνερα σω στή, τόν χαροποιούσε, ενώ

εγώ ένιο)θα όλο καί περισσότερη θλίψ η: άν ό άναγνώ στης

403



πηδήσει μιά μόνη φράση άπό τό μυθιστόρημά μου, δέν θά

μπορέσει τίποτα νά καταλάβει άπ’ αύτό, καί εντούτοις, ποιός

είναι ό άναγνώ στης πού δέν πηδάει γραμμές; Μ ήπω ς εγώ ό ίδιος

δέν είμαι εκείνος πού πιό πολύ άπ5 όλους πηδάω γραμμές καί

σελίδες;

Ό Π ώ λ εξακολούθησε: «Δέν άμφισβητώ τήν τελειότητα όλω ν

αύτώ ν τώ ν συμφ ω νιώ ν. ’Α μφισβητώ άπλώ ς τή σημ ασ ία αύτής

τής τελειότητας. Α ύτές οίπανυπέροχες συμφω νίες δέν εϊναι παρά

καθεδρικοί ναοί τοϋ άνώ φελου. Ε ίναι άπροσπέλαστες γιά τόν

άνθρω πο. Ε ίναι άπάνθρω πες. ’Α νέκαθεν ύπερβάλλουμε γιά τή

σημασία τους. Μ άς έχουν δώ σειενα αίσθημα κατω τερότητας. ' Η

Ε ύρώ πη συρρίκνω σε τήν Ε ύρώ πη σέ πενήντα μεγαλοφυή εργα,

τά όποια ούδέποτε κατάλαβε. Σ υνειδητοποιείστε αύτή τήν εξορ

γιστική άνισότητα: εκατομμύρια Ε ύρω παΐοι πού δέν άντιπροσω -

πεύουν τίποτα, άπέναντι σέ πενήντα ονόματα πού τά άντιπροσω -

πεύουν όλα! 'Η άνισότητα τώ ν τάξεω ν είναι ενα συμβάν έλάσσο-

νος σημασίας, άν συγκριθεϊ μέ αύτή τή μεταφυσική άνισότητα

πού μεταμορφ ώ νειτούς μέν σέ κόκκους άμμου, ενώ επενδύειτούς

δέ μέ τό νόημα τοϋ είναι».

Τ ό μπουκάλι ήταν άδειο. Φ ώ ναξα τό γκαρσόνι γιά νά παραγ-

γείλω άλλο ενα. ’Α ποτέλεσμα, ό Π ώ λ εχασε τόν ειρμό.

«Μ ιλούσατε γιά βιογραφίες, τοϋ ψ ιθύρισα.

—Ά ναί, θυμήθηκε.

—’Ή σασταν ενθουσιασμένος πού μπορέσατε επιτέλους νάδιαβάσετε τήν προσω πική άλληλογραφ ία τώ ν νεκρώ ν.

—Ξ έρω , ξέρω », είπε ό Π ώ λ, σάν νά ήθελε νά προλάβει τίς

ενστάσεις τής άντίθετης πλευράς: «Π ιστέψ τε με: καί στά δικά

μου μάτια επίσης, τό νά σκαλίζεις στήν προσω πική άλληλογρα

φία, νά άνακρίνεις τίς παλιές ερω μένες, νά πείθεις τούς γιατρούς

νά προδώ σουν τό ιατρικό άπόρρητο, είναι άπαίσιο. Ο ί βιογράφοι

είναι καθάρματα καί ποτέ δέν θά μπορούσα νά καθίσω στότραπέζι τους όπω ς κάνω μαζί σας. Ο ϋτε ό Ροβεσπιέρος θά

καθόταν στό τραπέζι μέ τά καθάρματα πού λεηλατούσαν καί

είχαν συλλογικούς οργασμούς τρεφόμενοι μέ εκτελέσεις. ’ Α λλά

404



ήξερε ότι τίποτα δέν γίνεται χω ρίς τά καθάρματα. Τ ά καθάρματα

είναι τό όργανο τοϋ δίκαιου επαναστατικού μίσους!

—Τ ί τό επαναστατικό ύπάρχει στό νά μισεί κανείς τόν

Χ εμινγουαίη; ρώ τησα.

—Δ έν μιλάω περί τοϋ μίσους γιά τόν Χ εμινγουαίη! Μ ιλάω

γιά τό έ ρ γ ο του! Μ ιλάω γιά τά έργα τ ο υ ς ! Θ ά έπρεπε, επιτέλους,

νά ειπω θεί δυνατά ότιτό νά διαβάζεις γιά τόν Χ εμινγουαίη είναι

χίλιες φορές πιό διασκεδαστικό καί πιό εποικοδομητικό άπό τό

νά διαβάζεις Χ εμινγουαίη. Θ ά έπρεπε νά άποδειχτεΐ ότι τό έργο

τοϋ Χ εμινγουαίη δέν είναι παρά ή ζω ή τοϋ Χ εμινγουαίη καλυμ

μένη, καί ότι ή ζω ή αύτή είναιεξίσου άσή μάντη όσο καί εκείνη

όποιουδήποτε άνάμεσά μας. Θ ά έπρεπε νά κοπείσέ κομματάκια ή

συμφω νία τοϋ Μ άλερ καί νά χρησιμεύσει ω ς ύπόκρουση γιά μιά

διαφήμιση χαρτιού ύγείας. Θ ά έπρεπε μιά γιά πάντα νά τελειώ

σουμε μέ τήν τρομοκρατία τώ ν νεκρώ ν. Ν ά νικήσουμε τήν

άλαζονική εξουσία κάθε 'Ε ν ά τ η ς σ υ μ φ ω ν ία ς καί κάθε Φ ά ο υ σ τ Ι »

Μ εθυσμένος άπό τόν Γδιο του τόν λόγο, σηκώ θηκε, μέ τό

ποτήρι στό χέρι: «Θ έλω νά πιώ μαζί σας στό τέλος τής παλιάς

εποχής!»

4U5



3

Μ ε ς α ΣΤ Ο Υ Σ καθρέφτες πού άλληλοαντανακλοϋσαν, ό Π ώ λ είχε

πολλαπλασιαστεΐ είκοσι επτά φορές καί στό γειτονικό μας

τραπέζι κοίταζαν μέ περιέργεια τό χέρι του πού κράδαινε τό

ποτήρι. Δ υό άντρες πού σηκώ νονταν έξω άπό τό νερό, στή μικρή

δεξαμενή τοϋ ύδρομασάζ δίπλα στήν πισίνα, άκινητοποιήθηκαν

κι αύτοί, χω ρίς νά μπορούν ν3 άφήσουν άπό τά μάτια τά είκοσιεπτά χέρια τοϋ Π ώ λ, μετέω ρα στόν άέρα. Σ τήν άρχή νόμισα ότι

είχε πετρώ σει έτσι γιά νά δώ σει στήν ομιλία του περισσότερη

έμφαση, άλλά κατόπιν διέκρινα μιά κυρία μέ μαγιό πού μόλις

είχε μπει στήν αίθουσα: μιά γυναίκα καμιά σαρανταριά χρόνω ν,

όμορφ ο πρόσω πο, λίγο κοντές γάμπες, άλλά άπόλυτα καλλίγραμ

μες, εκφ ραστικά οπίσθια, άν καί λίγο μεγάλα, πού σημάδευαν τό

έδαφος σάν χοντρό βέλος. 5Α πό τό βέλος αύτό τήν άναγνώ ρισα.Δ έν μάς είδε άμέσω ς καί κατευθύνθηκε πρός τήν πισίνα.

’Α λλά τήν παρατηρούσαμε τόσο έντονα πού τό βλέμμα μας

κατέληξε νά αιχμαλω τίσει τό δικό της. Κ οκκίνησε. Ε ίναι ω ραίο

νά κοκκινίζει μιά γυναίκα* τή στιγμή εκείνη, τό κορμί της δέν

τής άνήκει* δέν τό ελέγχει πιά* είναιστό έλεός του* ά, τίποτα δέν

είναι ω ραιότερο άπό τό θέαμα μιας γυναίκας πού τή βιάζειτό ϊδιο

της τό κορμί! "Α ρχιζα νά καταλαβαίνω γιατί ό Ά βενάριος είχεάδυναμία στή Λ ώ ρα. Τ όν κοίταζα καταπρόσω πο. Τ ό πρόσω πό

του ήταν εντελώ ς άπαθές. Α ύτός ό έλεγχος τοϋ έαυτοϋ του μοϋ

φάνηκε νά τόν προδίδει άκόμα περισσότερο άπ’ όσο τό κοκκίνι

σμα είχε προδώ σει τή Λ ώ ρα.

’Ε κείνη συνήλθε, χαμογέλασε φ ιλικά καίπλησίασε τό τραπέζι

μας. Σ ηκω θήκαμε καί ό Π ώ λ μάς συνέστησε στή γυναίκα του.

’Ε ξακολουθούσα νά παρατηρώ τόν Ά βενάριο. Γ νώ ριζε ότι ήΛ ώ ρα ήταν γυναίκα τοϋ Π ώ λ; Μ οϋ φαινόταν πώ ς όχι. ’Έ τσ ι πού

τόν ήξερα, θά έπρεπε νά είχε κοιμηθεί μέ τή Λ ώ ρα μία καί μόνη

406



φορά καί έκτοτε νά μήν τήν είχε ξαναδεΐ. Δ έν ήμουν, δμω ς,

καθόλου σίγουρος γΓ αύτό καί, στό κάτω κάτω , δέν ήμουν γιά

τίποτα σίγουρος. "Ο ταν τοϋ έτεινε τό χέρι, εκείνος ύποκλίθηκεσάν νά τή συναντούσε γιά πρώ τη φορά. Ή Δ ώ ρα αποχώ ρησε

(σχεδόν πάρα πολύ γρήγορα, είπα στόν εαυτό μου) καί βούτηξε

στήν πισίνα.

Ξ αφ νικά, ό Π ώ λ είχε χάσει κάθε ζω ηράδα. «Ε ίμαι εύτυχής

πού τή γνω ρίσατε, είπε μελαγχολικά. Ε ίναι, όπω ς λένε, ή γυναί

κα τής ζω ής μου. Θ ά έπρεπε νά συγχαίρω τόν εαυτό μου γΓ αύτό.

Ή ζω ή είναι τόσο σύντομη πού οί περισσότεροι άνθρω ποι δένβρίσκουν ποτέ τή γυναίκα τής ζω ής τους».

Τ ό γκαρσ όνι έφερε ένα άλλο μπουκάλι, τό άνοιξε μπροστά

μας, έβαλε κρασί στά ποτήρια μας, έτσι πού ό Π ώ λ έχασε ξανά

τόν ειρμό.

«Μ ιλούσατε γιά τή γυναίκα τής ζω ής σας, τοϋ ψ ιθύρισα όταν

τό γκαρσόνι άπομακρύνθηκε.

—Ν αί, είπε. ’Έ χουμε ένα μω ρό τριώ ν μηνώ ν. ’Έ χω μία άλληκόρη άπό τόν πρώ το μου γάμο. Έ δώ κι ένα χρόνο έφυγε άπό τό

σπίτι. Χ ω ρίς ούτε μιά λέξη γιά άντίο. 'Υ πέφερα άπ’ αύτό, γιατί

τήν άγαπώ . Μ έ άφ ησε γιά πολύ καιρό χω ρίς νέα. Έ δώ καί δυό

μέρες γύρισε, γιατί τήν παράτησε ό φίλος της. Ά φ οϋ τής έκανε

ένα παιδί, ένα κορίτσι. ’Α γαπητοί φίλοι, έχω μία έγγονή! Ε ίμαι

περιστοιχισμένος άπό τέσσερις γυναίκες!» Ή εικόνα τώ ν τεσσά

ρω ν αύτώ ν γυναικώ ν έμοιαζε νά τόν γεμίζει ενεργητικότητα: «Ν ά

γιατί πίνω άπό τό πρω ί. Π ίνω στό ξανασμίξιμό μας! Π ίνω εις

ύγείαν τής κόρης μου καί τής έγγονής μου!»

Ή Λ ώ ρα κολυμπούσε πάνω κάτω μέσα στήν πισίνα, συντρο

φιά μέ δυό γυναίκες, καί ό Π ώ λ χαμογελούσε. ΤΗ ταν ένα

παράξενο κουρασμένο χαμόγελο, πού μού ένέπνεε συμπόνια.

Μ οϋ φαινόταν ξαφνικά γερασμένος. 'Η γκρίζα, πυκνή του κόμη,

είχε ξαφ νικά μεταμορφ ω θείσέ κόμμω ση γηραιάς κυρίας. Σάν νά

ήθελε νά ύπερκεράσει τόν παροξυσμό τής άδυναμίας του, σηκώ

θηκε καί πάλι, μέ τό ποτήρι στό χέρι,

"Ολη αύτή τήν ώρα, μέσα στήν πισίνα, τά μπράτσα χτυπούσαν

τό νερό μέ μεγάλο θόρυβο. Μ έ τό κεφάλι έξω άπ’ τό νερό, ή

407



Λ ώ ρα κολυμπούσε κρόουλ, αδέξια, άλλά μέ όλο καίπερισσότερο

ζήλο, δηλαδή μέ λύσσα.

Κ αθένα άπό τά χτυπήματα αύτά μοϋ φ αινόταν νά πέφτει στό

κεφάλι τοϋ Π ώ λ σάν μία χρονιά επιπλέον: γερνούσε ραγδαία.

Ή τα ν εβδομήντα χρόνω ν, γρήγορα ογδόντα καί μολαταύτα

ορθω νόταν κραδαίνοντας τό ποτήρι του σάν γιά νά προστατευτεί

άπό αύτή τή χιονοστιβάδα τώ ν χρόνω ν πού τοϋ επεφταν στό

κεφάλι: «Θ υμάμαι μιά διάσημη φ ράση πού έπαναλαμβανόταν

στή νιότη μου», είπε μέ φω νή σπασμένη ξαφνικά. « Ή γ υ ν α ίκ α

ε ίν α ι τ ό μ έ λ λ ο ν τ ο ϋ ά ν τ ρ α . Σ τήν πραγματικότητα ποιός τό είπε

αύτό; Δ έν ξέρω πιά. Ό Λ ένιν; Ό Κ έννεντυ; Ό χι, ενας ποιητής.

—Ό Ά ραγκόν», ψ ιθύρισα.

Ό Ά βενάριος είπε, χω ρίς πραότητα: «Τί θά πει αύτό, ότι ή

γυναίκα είναι τό μέλλον τοϋ άντρα; "Ο τι οί άντρες θά γίνουν

γυναίκες; Δ έν τήν καταλαβαίνω αύτή τήν ήλίθια φράση!

—Δ έν είναι ήλίθια φράση! Ε ίναι ποιητική φράση! είπε ό

Π ώ λ .

— Ή λογοτεχνία θά εξαφ ανιστεί, καί οί ήλίθιες ποιητικές

φράσεις θά συνεχίσουν νά πλανιώ νται εδώ κι εκεί στόν κόσμο;»

είπα.

Ό Π ώ λ δέν μοϋ εδω σε καμιά σημασία. Α πλώ ς, μόλις είχε

διακρίνει τό πρόσω πό του νά επαναλαμβάνεται είκοσι επτά

φορές μέσα στούς καθρέφτες: δέν μπορούσε νά τό άφήσει άπό τά

μάτια του. Δ ιαδοχικά στρεφόμενος πρός όλα τά πρόσω πά του πού

καθρεφτίζονταν, εΐπε μέ άδύναμη καί τσιριχτή φω νή γριάςκυρίας: « Ή γυναίκα είναι τό μέλλον τοϋ άντρα. Α ύτό σημαίνει

ότι ό κόσμος, πού κάποτε δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα τοϋ

άνδρός, θά εχει γιά πρότυπο τήν εικόνα τής γυναίκας. "Ο σο

περισσότερο μηχανικός καί μεταλλικός, τεχνικός καί κρύος θά

γίνεται, τόσο θά εχει άνάγκη άπό τή θέρμη πού μόνο ή γυναίκα

μπορεΐ νά δώ σει. Ά ν θέλουμε νά σώ σουμε τόν κόσμο, πρέπει νά

εχουμε γιά πρότυπο τή γυναίκα, νά άφεθοϋμε νά μάς οδηγήσει ήγυναίκα, νά άφεθοϋμε νά μάς διαπεράσει τό Ewigweibliche, τό

αιώ νιο θήλυ!»

Σάν νά τόν είχαν εξαντλήσει αύτές οι προφ ητικές λέξεις, ό

4118



Π ώ λ είχε πάρει μερικές δεκαετίες παραπάνω , ήταν τώ ρα ένα

ισχνό γεροντάκι εκατόν είκοσι ή εκατόν έξήντα χρόνω ν. Μ ή

μπορώ ντας οϋτε κάν νά κρατήσει πιά τό ποτήρι του, κατέρρευσε

πάνω στήν καρέκλα του. ’Έ πειτα είπε, ειλικρινής καίθλιμμένος:«Ξ αναγύρισε χω ρίς νά μέ ειδοποιήσει. Α ντιπαθεί τή Δ ώ ρα. Κ αί

ή Δ ώ ρα αντιπαθεί τήν κόρη μου. Ή μητρότητα τίς έκανε άκόμα

πιό εριστικές. Ξ αναρχίζει ό ορυμαγδός τοϋ Μ άλερ σ ’ ένα

δω μάτιο, ό ορυμαγδός τοϋ ρόκ στό άλλο. Ξ αναρχίζει, μέ πιέζουν

νά διαλέξω , μοϋ άπευθύνουν τελεσίγραφα. ’Έ χουν ριχτεί στόν

πόλεμο. Κ ιόταν οίγυναίκες πολεμοϋν, δέν σταματοϋν». ’Έ πειτα,

έγειρε πρός τό μέρος μας έμπιστευτικά: «Α γα πητοί φ ίλοι, μήνμέ παίρνετε στά σοβαρά. Α ύτό πού θά πώ τώ ρα δέν είναι

άλήθεια». Χ αμήλω σε τή φω νή, σά νά μάς έκανε κοινω νούς ενός

μεγάλου μυστικού: «Π ρόκειται γιά τεράστια τύχη πού οίπόλεμοι

έγιναν άπό τούς άντρες. "Α ν είχαν κάνειοί γυναίκες τόν πόλεμο,

θά ήσαν τόσ ο συνεπείς στή σκληρότητά τους πού δέν θά έμενε

κανένα άνθρώ πινο όν πάνω στόν πλανήτη». Κ αί σάν γιά νά μάς

κάνει άμέσω ς νά ξεχάσουμε αύτό πού είχε πει, χτύπησε τή γροθιάτου στό τραπέζι καίύψ ω σε τή φω νή: « ’Α γαπητοί φίλοι, θά ήθελα

νά μήν είχε ποτέ ύπάρξει ή μουσική! Θ ά ήθελα ό πατέρας τοϋ

Μ άλερ, όταν είχε συλλάβει τόν γιό του νά αύνανίζεται, νά τοϋ

είχε δώ σει ένα τόσο δυνατό χαστούκι σ τ9 αύτί πού ό μικρός

Γκούσταβ νά είχε κουφαθεϊκαίνά είχε γίνει διά παντός άνίκανος

νά ξεχω ρίσει τό βιολί άπό τό ταμπούρλο. Κ αίθά ήθελα τέλος νά

έκτρέψ ουν τό ρεύμα άπό όλες τίς ήλεκτρικές κιθάρες καί νά τόκάνουν νά περάσει σέ καρέκλες στίς όποιες προσω πικώ ς θά

έδενα τούς κιθαριστές». ’Έ πειτα πρόσθεσε μέ φω νή πού μόλις

άκουγόταν: «Φ ίλοι μου, θά ήθελα νά είμαιδέκα φορές άκόμα πιό

σουρω μένος άπό ό,τι είμαι».

409



4

Ε μ ε ν ε σ τ η ν καρέκλα δπου είχε καταρρεύσει καίτό θέαμα αύτό

ήταν τόσο θλιβερό πού μάς ήταν αδύνατο νά τό ύποφ έρουμε.

Σηκω θήκαμε γιά νά τού δώ σουμε χτυπήματα σ τήν πλάτη. Κ αθώ ς

τόν χτυπούσαμε, είδαμε δτι ή γυναίκα του είχε βγει άπό τό νερό

καί πήγαινε γύρω γύρω άπό μάς, γιά νά φτάσει στήν πόρτα.

’Έ κανε δτι δέν μάς έβλεπε.ΤΗ ταν τόσο θυμω μένη μέ τόν Π ώ λ, σέ σημείο πού νά τοϋ

άρνειται καί ενα βλέμμα άκόμα; Ή μήπω ς ένιω θε άμήχανη πού

είχε άπροσδόκητα σ υναντήσει τόν ’ Α βενάριο; Π αραμένει γεγο

νός δτι τό βάδισμά της είχε κάτιτόσο δυνατό καίτόσο ελκυστικό

πού σταματήσαμε νά χτυπάμε τόν Π ώ λ στήν πλάτη καί, οίτρεις

μαζί, κοιτάξαμε πρός τή Λ ώ ρα.

"Ο ταν έφθασε δυό βήματα άπό τήν πόρτα σαλούν, έγινε κάτιάπρόσμενο: γύρισε άπότομα τό κεφάλι πρός τό τραπέζι μας καί

τίναξε τό χέρι στόν άέρα, μέ μιά κίνηση τόσο ελαφριά, τόσο

χαριτω μένη, τόσο άπαλή, πού μάς φάνηκε δτι είδαμε ένα χρυσό

μπαλόνι νά πετάει άπό τά δάχτυλά της καί νά στέκεται μετέω ρο

πάνω άπ’ τήν πόρτα.

'Έ να χαμόγελο φ άνηκε άμέσω ς στό πρόσω πο τοϋ Π ώ λ, πού

έσφιξε δυνατά τό μπράτσο τοϋ Ά βενάριου: «Ε ίδατε; Ε ίδατε αύτήτή χειρονομία;

—Ν αί», είπε ό 5Α βενάριος, μέ τό βλέμμα καρφω μένο στό

χρυσό μπαλόνι πού άστραφτε στό ταβάνι σάν άνάμνηση τής

Λ ώ ρας.

Μ οϋ ήταν άπολύτω ς σαφ ές δτι ή χειρονομ ία τής Λ ώ ρας δέν

προοριζόταν γιά τόν μεθύστακα σύζυγό της. Δ έν ήταν ή μηχανι

κή χειρονομία τοϋ καθημερινού εις τό έπανιδεΐν, ήταν μιάχειρονομία ξεχω ριστή καί γεμάτη σημασία. Δ έν μπορούσε ν’

απευθύνεται παρά στόν 5Α βενάριο.

410



' Ο Π ώ λ, εντούτοις, δέν αμφέβαλε γιά τίποτα. 'Ω ς εκ θαύματος,

τά χρόνια έπεσαν άπό τό κορμί του καί ξανάγινε ένας ώ ραΐος

πενηντάρης, ύπερήφανος γιά τήν κόμη του πού γκριζάριζε.Κ οίταξε πρός τήν πόρτα πάνω άπό τήν όποία άστραφτε τό χρυσό

μπαλόνι καί είπε: «’Ά , ή Λ ώ ρα! Ε ίναι πραγματικά δική της! ’Ά ,

αύτή ή χειρονομία! Τ ήν περιλαμβάνει ολόκληρη!» Έ πειτα μάς

έκανε μιά συγκινημένη αφ ήγηση: «Τ ήν πρώ τη φ ορά πού μέ

χαιρέτησε έτσι, τήν συνόδευα στό μαιευτήριο. Γ ιά νά άποκτήσει

παιδί, χρειάστηκε νά ύποστεΐ δύο εγχειρήσεις. Φ οβόμαστε όταν

σκεφτόμαστε τόν τοκετό. Γ ιά νά μέ γλιτώ σει άπό πάρα πολλήσυγκίνηση, μοϋ άπαγόρευσε νά τήν συνοδεύσω στήν κλινική.

’Έ μεινα κοντά στό αύτοκίνητο, εκείνη κατευθύνθηκε μόνη πρός

τήν πόρτα καί, όταν έφθασε στό κατώ φλι, άκριβώ ς όπω ς έκανε

μόλις τώ ρα, γύρισε τό κεφάλι καί μέ χαιρέτησε μέ τό χέρι.

Γυρίζοντας στό σπίτι, ένιω σα φ ρικτά λυπημένος χω ρίς αύτήν,

μοϋ έλειπε, τόσο, πού γιά νά ξαναβρώ τήν παρουσία της,

επιχείρησα νά μιμηθώ , γιά μένα τόν ’ίδιο, τήν ω ραία χειρονομίαπού μέ είχε γοητεύσει. ’Ά ν μέ είχε δε! κανείς εκείνη τή στιγμή,

θά είχε γελάσει. Σ τήθηκα μέ τήν πλάτη κοντά σ ’ ένα μεγάλο

καθρέφτη, καί τίναξα τό χέρι στόν άέρα κοιτάζοντας πάνω άπό

τόν ώ μο μου γιά νά μοϋ χαμογελάσω . Τ ό έκανα αύτό τριάντα ή

πενήντα φορές ίσω ς, καί τήν σκεπτόμουν. ’Ή μουν ταυτόχρονα

εκείνη πού μέ χαιρετούσε καίεγώ πού τήν κοίταζα νά μέ χαιρετά.

Ά λλά , πράγμα παράξενο, αύτή ή χειρονομία δέν μοϋ πήγαινε.Μ ’ αύτή τή χειρονομία ήμουν άθεράπευτα άδέξιος καίκω μικός».

Σηκώ θηκε καί μάς γύρισε τήν πλάτη. Έ πειτα τίναξε τό χέρι

στόν άέρα, ρίχνοντάς μας μαζί μιά ματιά πάνω άπ’ τόν ώ μο του.

Ν αί, είχε δίκιο: ήταν κω μικός. Ξ εσπάσαμε σέ γέλια. Π ράγμα πού

τόν ένθάρρυνε νά έπα να λάβειαύτή τή χειρονομία πολλές φορές.

Ή τα ν όλο καί περισσότερο κω μικός.

Έ πειτα, είπε; «Ξέρετε., ή χειρονομία αύτή δέν ταιριάζει σ ’έναν άντρα, είναι μιά γυναικεία χειρονομία. Μ έ τή χειρονομία

αύτή, ή γυναίκα μάς λέει: έλα, άκολούθησέ με, καίδέν ξέρετε που

σάς προσκαλεΐ, κι ούτε εκείνη τό ξέρει άλλά σάς προσκαλεΐ

πάντω ς, πεπεισμένη ότι αξίζει τόν κόπο νά τήν ακολουθήσετε,

411



Γ Γ αύτό σάς λέω : ή ή γυναίκα θά είναι τό μέλλον τού άντρα ή θά

τελειώ νουμε μέ τήν άνθρω πότητα, γιατί μόνο μιά γυναίκα μπορεϊ

νά κρατήσει μέσα της μιά ελπίδα πού τίποτα δέν τήν δικαιολογεί,

καίνά μάς καλέσει σ ’ ενα μέλλον άμφίβολο στό όποιο χο)ρίς τίς

γυναίκες θά είχαμε άπό καιρό πάψ εινά πιστεύουμε. "Ο λη μου τή

ζω ή ήμουν έτοιμος ν 5 άκολουθήσω τή φω νή τους, άκόμα κι άν

είναι μιά τρελή φω νή, παρ’ δλο πού είμαιδ,τι άλλο παρά τρελός.

Ά λλά γΓ αύτόν πού δέν είναι τρελός, τίποτα ώ ραιότερο δέν

ύπάρχει άπό τό νά άφ εθεΐ νά όδηγηθεΐ στό άγνω στο άπό μιά

φω νή πού είναι τρελή!» Έ πανέλαβε τότε μέ επισημότητα τίς

γερμανικές λέξεις: «Das Ewigweibliche zieht uns hinan! Τ ό

αιώ νιο θήλυ μάς παρασύρει πρός τά πάνω !»

Σάν περήφανη άσπρη χήνα, ό στίχος τού Γ καίτε χτυπούσε τά

φτερά κάτω άπό τό θόλο τής πισίνας, ενόσω ό Π ώ λ, πού

καθρεφτιζόταν σέ τρεις πελώ ριους καθρέφτες, κατευθυνόταν

πρός τήν πόρτα σαλούν, πάνω άπό τήν οποία άστραφτε πάντα τό

χρυσό μπαλόνι. ’Ε πιτέλους, είδα τόν Π ώ λ άληθινά εύτυχισμένο.

Έ κανε μερικά βήματα, γύρισε τό κεφάλι πρός τό μέρος μας καί

τίναξε ενα χέρι στόν άέρα. Γελοϋσε. Γ ιά μιά άκόμη φορά,

στράφηκε* γιά μιά άκόμη φορά, μάς χαιρέτησε. Κ αίμετά άπό μιά

τελευταία καί άδέξια μίμηση αύτής τής ώ ραίας γυναικείας χειρο

νομίας, χάθηκε πίσω άπό τήν πόρτα.

412



5

ΕΙΠ Α : «Μ ίλησε καλά γΓ αύτή τή χειρονομία. Ά λλά πιστεύω ότι

εκανε λάθος. 'Η Λ ο>ρα δέν κάλεσε κανένα νά τήν άκολουθήσει

στό μέλλον, θέλησε μόνον νά σοΰ θυμίσειότι είναι εκείκι ότι σέ

περιμένει!»

Ό Ά βενάριος σιω πούσε καί τό πρόσω πό του έμενε αδιαπέ

ραστο.

Τ ού είπα σ ’ένα τόνο μομφής: «Δ έν τόν λυπάσαι;

—Ν αί, απάντησε ό Ά βενάριος. Τ όν αγαπώ ειλικρινά. Ε ίναι

έξυπνος. Ε ίναι αστείος. Ε ίναι περίπλοκος. Ε ίναι θλιμμένος. Κ αί

κυρίω ς, μήν τό ξεχνάς: μέ βοήθησε!» ’Έ πειτα έσκυψ ε πρός εμένα

σάν νά μήν ήθελε Vs αφήσει αναπάντητο τό ύπονοούμενο τής

μομφής μου. «Σού διηγήθηκα τό σχέδιό μου γιά τή σφυγμομέτρη

ση: νά έρω τηθούν οί άνθρω ποι άν προτιμούν νά κοιμηθούν

κρυφά μέ τή Ρίτα Χ αίηγουορθ ή νά εμφ ανιστούν μαζί της

δημοσίω ς. Τ ό άποτέλεσμα, βεβαίω ς, είναι εκ τώ ν προτέρω ν

γνω στό: όλοι, μέχρι τόν έσχατο τώ ν άνθρω πάκω ν, θά ύποστηρί-

ξουν ότι θέλουν νά κοιμηθούν μαζί της. Γ ιατί στά ’ίδια τους τά

μάτια, στά μάτια τώ ν γυναικώ ν τους ή τώ ν παιδιώ ν τους, καί

άκόμα στά μάτια τού φαλακρού ύπαλλήλου τού γραφείου σφυγ

μομετρήσεω ν, θέλουν όλοι νά φαίνονται ήδονιστές. Ά λλά είναι

ή αύταπάτη τους. Ό καμποτινισμός τους. Σήμερα, δένύπάρχουν

πιά ήδονιστές!» Π ρόφερε τίς τελευταίες αύτές λέξεις μέ μιά

όρισμένη βαρύτητα, έπειτα πρόσθεσε χαμογελώ ντας: «Ε κτός

άπό μένα». Κ αί συνέχισε: « Ο ,τι κι άν λένε, άν πραγματικά

μπορούσαν νά διαλέξουν, όλοι αύτοί οί άνθρω ποι, σέ διαβεβαιώ ,

όλοι, θά προτιμούσαν άπό μιά νύχτα έρω τα έναν περίπατο στή

κεντρική πλατεία. Γιατί ό θαυμασμός είναι πού τούς ενδιαφέρεικαί όχι ή ήδονή. Τ ά φαινόμενα καί όχι ή πραγματικότητα. Ή

πραγματικότητα δέν άντιπροσω πεύει πιά τίποτα γιά κανέναν. Γ ιά

413



κανέναν. Γ ιά τόν δικηγόρο μου, δέν αντιπροσω πεύει τίποτα

άπολύτω ς». ’Έ πειτα, είπε μέ ενα είδος τρυφερότητας: «Ε ίναιγι 9

αύτό πού μπορώ νά σοϋ ύποσχεθώ έπισήμω ς δτι δέν πρόκειται νάτοϋ συμβεΐ τίποτα δυσάρεστο* δέν θά ύποστεΐ καμιά βλάβη: τά

κέρατα πού θά φορέσει θά μείνουν αθέατα. 'Ό ταν ό καιρός είναι

καλός, θά είναι γαλάζια, τίς βροχερές ημέρες θά είναι γκρίζα».

Κ αί πρόσθεσε άκόμα: «’Ά λλω στε, κανένας σύζυγος δέν θά

ύποψ ιαζόταν έναν άντρα πού βιάζει γυναίκες, μέ τό μαχαίρι στό

χέρι, δτι είναι ό εραστής τής γυναίκας του. Ο ί δυό αύτές εικόνες

δέν πάνε μαζί. —Μ ιά στιγμή, είπα. Π ιστεύει πραγματικά δτι θέλησες νά

βιάσεις γυναίκες;

— Σού τό είπα.

—Ν όμισα πώ ς ήταν ενα άστεΐο.

—Φ αντάζεσαι μήπω ς δτι τοϋ άποκάλυψ α τό μυστικό μου;»

Π ρόσθεσε: «Ά κόμ α κι άν τοϋ είχα πει τήν άλήθεια, δέν θά μέ

είχε πιστέψ ει. Κ ι άν στό τέλος μέ πίστευε, θά είχε άμέσω ςπαρατήσει τήν περίπτω σή μου. Σ άν βιαστής τόν ένδιέφερα. Τ όν

κατέλαβε γιά μένα αύτή ή μυστηριώ δης άγάπη πού τρέφουν οί

μεγάλοι δικηγόροι γιά τούς μεγάλους εγκληματίες.

— Μ ά τί εξήγηση τοϋ έδω σες;

— Κ αμία. Μ έ άπήλλαξαν ελλείψ ει στοιχείω ν.

— Π ώ ς, ελλείψ ει στοιχείω ν; Κ αί τό μαχαίρι!

—Δ έν άρνοϋμαι δτι αύτό ήταν δύσκολο», είπε ό Ά βενάριοςκαί κατάλαβα δτι τίποτα περισσότερο δέν θά μού έλεγε.

Ά φ η σ α νά μεσολαβήσει μιά μεγάλη σιω πή* έπειτα είπα: «Γιά

τίποτα στόν κόσμο δέν θά ομολογούσες τό χτύπημα τώ ν λά

στιχω ν; »

Έ κ α ν ε όχι μέ τό κεφάλι.

Μ ιά παράξενη συγκίνηση μέ κυρίευσε: «’Ήσουν έτοιμος νά

συλληφθεΐς σάν βιαστής μόνο γιά νά μήν προδώ σεις τό παιχνίδι...»

Κ αί ξαφ νικά, κατάλαβα τόν Ά βενάριο: άν άρνιόμαστε νά

προσδώ σουμε σημασία σ ’ έναν κόσμο πού θεω ρεί δτι είναι

σημαντικός, κι άν δέν βρίσκουμε στόν κόσμο αύτόν καμία ήχώ

414



στό γέλιο μας, δέν μάς μένει παρά μία λύση: νά πάρουμε τόν

κόσμο κατ' αποκοπήν καί νά τόν κάνουμε άντικείμενο τοϋ δικοϋ

μας παιχνιδιού* νά τόν κάνουμε ενα άθυρμα. Ό Ά βενάριος

παίζει καί τό παιχνίδι είναι τό μόνο πράγμα πού τόν ενδιαφέρει

σ ’ έναν κόσμο χω ρίς σημασία. Ά λλά τό παιχνίδι αύτό δέν θά

κάνεικανέναν νά γελάσει καίτό ξέρει. "Ο ταν είχε εκθέσειστούς

οικολόγους τά σχέδιά του, δέν ήταν γιά νά τούς διασκεδάσει.

Ή τα ν γιά τή δική του διασκέδαση.

Τ οϋ εΐπα: «Π αίζεις μέ τόν κόσμο σάν μελαγχολικό παιδί πού

δέν εχει άδελφάκι».

Ιδού! Ιδού ή μεταφ ορά πού άνέκαθεν ψ άχνω γιά τόν Ά βενά-

ριο! ’Ε πιτέλους!

Ό Ά βενάριος χαμογελούσε σάν μελαγχολικό παιδί. ’Έ πειτα,

είπε: «Δ έν εχω άδελφάκι, άλλά εχω εσένα».

Σηκώ θηκε, σηκώ θηκα έπίσης* φαινόταν ότι μετά τίς τελευ

ταίες λέξεις τοϋ Ά βενάριου δέν μάς έμενε άλλο παρά νά

φιληθούμε. Σ υνειδητοποιήσαμε, όμω ς, ότι είμαστε μέ τά σλίπ,

καί ή ιδέα μιας στενής επαφής τής κοιλιάς μας μάς τρόμαξε. Μ ’ενα άμήχανο γέλιο, ξαναβρεθήκαμε σ τ5 άποδυτήρια, όπου ή

οξεία γυναικεία φω νή συνοδεία κιθάρας τσίριζε τόσο δυνατά στά

μεγάφ ω να πού ή επιθυμία νά μιλήσουμε μάς πέρασε. Μ πήκαμε

στόν άνελκυστήρα. Ό Ά βενάριος κατευθύνθηκε πρός τό δεύτε

ρο ύπόγειο, όπου είχε παρκάρει τή Μ ερσεντές του, καί εγώ τόν

άφησα στό ισόγειο. Σέ πέντε τεράστιες άφίσες κρεμασμένες στό

χώ λ, πέντε διαφορετικά πρόσω πα μέ κοίταζαν μέ ολόιδια τραβηγμένα τά χείλη. Φ οβήθηκα μήπω ς μέ δαγκώ σουν καί βγήκα

στό δρόμο.

Τ ό κατάστρω μα ήταν μποτιλιαρισμένο άπό αύτοκίνητα πού

124755171-Η-Αθανασία-Μίλαν-Κούντερα-Milan-Kundera

Documents

Transcript of 124755171-Η-Αθανασία-Μίλαν-Κούντερα-Milan-Kundera