ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΔΑΣΙΚΟΥ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ

ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ (ΣΕΪΧ-ΣΟΥ)

Στεργιάδου Αναστασία1 και Παναγιώτης Χρ. Εσκίογλου2

1 Επίκουρη Καθηγήτρια, 2 Καθηγητής – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Μηχανικών Επιστημών και

Τοπογραφίας Τ.Θ.:226, Τ.Κ.: 541 24, e-mail: nanty@for.auth.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία στόχο έχει να καταγράψει το οδικό δίκτυο στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης και να προτείνει μέτρα πρόληψης και καταστολής από πιθανές δασικές πυρκαγιές. Η μέθοδος εργασίας μας βασίστηκε στα εξής κριτήρια: 1) Προσπελασιμότητα του δάσους (ύπαρξη επαρκούς οδικού δικτύου), 2) Δασικές τεχνικές υποδομές (δεξαμενές ομβρίων υδάτων ή υδατοσυλλογής, πυροσβεστικοί κρουνοί, κ.α.), 3) κλιματολογικές συνθήκες, 4) έκθεση του δάσους, 5) λεκάνες απορροής και 6) επικινδυνότητα για πρόκληση πυρκαγιάς. Αξιολογήθηκαν τα κριτήρια και αφού επεξεργάστηκαν με ένα γενικό πλάνο πυροπροστασίας καταλήξαμε στο ότι: α) το επαρκές οδικό δίκτυο και η κατάλληλη σήμανση του, β) η σωστή διασπορά των δασικών κατασκευών σε όλη την έκταση του δάσους και η χαρτογράφηση τους, γ) οι κλιματολογικές συνθήκες σε συνδυασμό με την έκθεση του δάσους, δ) η χαρτογράφηση των λεκανών απορροής και ο όγκος νερού που απορρέει ανά έτος, ε) η ύπαρξη στρατηγικού σχεδίου πυροπροστασίας και καταστολής δασικής πυρκαγιάς, είναι απαραίτητα στοιχεία για την πρόληψη και καταστολή πυρκαγιάς σε κάθε δασικό οικοσύστημα.

Λέξεις Κλειδιά: Δασικό Οδικό Δίκτυο, δασικές κατασκευές, μέτρα πρόληψης δασικής πυρκαγιάς, ψηφιακός χάρτης υποδομών και δασικού οδικού δικτύου, δεξαμενή όμβριων υδάτων, περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης (Σέιχ-Σου).

MANAGEMENT FOREST ROAD NETWORK FOR THE PREVENTION AND SUPPRESSION OF FOREST FIRE (SEICH- SOU)

Stergiadou1 Anastasia and Panagiotis Eskioglou2

1 Assistant Professor, 2Professor – Aristotle University of Thessaloniki, School of Forestry and Natural Environment, Institute of Mechanical Science and Topography, P.O.Box: 226,

Zip Code: 541 24, e-mail: nanty@for.auth.gr

ABSTRACT

This paper aims to record the forest road network at suburban Seix- Sou forest at Thessaloniki and suggest measures for prevention and suppression of potential forest fires. The method of our work was based on the following criteria: 1) Accessibility of the forest (an adequate road network), 2) Forest technical infrastructure (rainwater tanks or water ponds, fire hydrants, etc.), 3) Climatic conditions, 4) Forest orientation, 5) Water basins

and 6) fire hazards. We evaluated the criteria and worked as a general fire protection plan that concludes us to: a) an adequate road network and appropriate labeling of it, b) a proper distribution of forest structures across the forest and the existent of a digital map of them, c) the climatic conditions combined with the orientation of the forest, d) the mapping of watersheds and the volume of water flowing per year, e) the existence of a strategic plan fire protection and forest fire suppression, are essential for the prevention and suppression of fire in any forest ecosystem.

Keywords: Forest road network, forest structures, forest fire prevention measures, infrastructure and digital map of forest roads, rainwater tank, suburban forest Seich-Sou of Thessaloniki.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους περιβαλλοντικούς κινδύνους, αφού αποτελούν κύριες συνιστώσες των τριών μεγαλύτερων παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων: του φαινομένου του θερμοκηπίου, της αλλαγής του κλίματος της γης, και της ερημοποίησης (Δημητρακόπουλος, 2009). Οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν συνήθως τεράστιες καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον και στα δασικά οικοσυστήματα και καταστρέφουν στο πέρασμά τους περιουσίες και ενίοτε χάνονται ανθρώπινες ζωές.

Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα παραγόντων που συμβάλει στην αύξηση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών, όπως είναι: τα παρατεταμένα ξηρά και θερμά καλοκαίρια, οι δυνατοί άνεμοι, οι μεγάλες κλίσεις των δασικών εδαφών και η εύφλεκτη ξηροφυτική βλάστηση. Το πρόβλημα των πυρκαγιών γίνεται ολοένα πιο οξύ ένεκα της εγκατάλειψης πολλών αγροτικών περιοχών λόγω αστυφιλίας, του αυξανόμενου τουρισμού και της μαζικής εξόδου του πληθυσμού των πόλεων για αναψυχή στη φύση. Για τους πιο πάνω λόγους μεγάλες δασικές εκτάσεις διατρέχουν τον κίνδυνο να καούν κατά τη διάρκεια κάθε καλοκαιρινής περιόδου.

Η πλήρης εξάλειψη των δασικών πυρκαγιών είναι αδύνατη και αποτελεί ουτοπία. Παρόλα αυτά όμως, τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης αποτελούν σημαντική προϋπόθεση για την εξάλειψη του κινδύνου της ολοσχερούς καταστροφής των δασών από τις πυρκαγιές. Ο μεγαλύτερος εχθρός των πυρκαγιών είναι το νερό, είτε υπό μορφή υγρασίας στην ατμόσφαιρα, είτε υπό μορφή δρόσου, είτε υπό μορφή βροχής. Επομένως το νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο ως μέσο καταστολής, αλλά και ως μέσο πρόληψης. Σ’ αυτό βασίζεται η παρούσα μελέτη, η οποία προτείνει την τοποθέτηση δεξαμενών που θα χρησιμοποιηθούν για διαβροχή του εδάφους σε ημέρες υψηλής επικινδυνότητας για έναρξη πυρκαγιάς (Κοντός, 1926).

Ασχοληθήκαμε με την πολύπαθη περιαστική περιοχή του Σέιχ – Σου, που λόγω πολλών πυρκαγιών, έχει αλλάξει αρκετές φορές μορφή και είδη δασοκάλυψης. Η εγγύτητα του δάσους με την πόλη της Θεσσαλονίκης, οι διακατεχόμενες εκτάσεις, η αδυναμία του κράτους να επιλύσει το θέμα της Κτηματογράφησης μέχρι σήμερα, οδηγεί σε ενέργειες που πυροδοτούν καταστάσεις δύσκολες για την πρόληψη και καταστολή εμπρηστικών ή άγνωστων αιτιάσεων έναρξης πυρκαγιάς.

Η έλλειψη ψηφιακού χάρτη του περιαστικού δάσους με καταγεγραμμένες τις υποδομές όπως: το οδικό δίκτυο, τους πυροσβεστικούς κρουνούς, τα ακροφύσια και τις δεξαμενές συλλογής νερού για πυροπροστασία και πυρόσβεση, καθιστά αδύνατη την άμεση επέμβαση (εντός 10΄) της πυροσβεστικής σε περίπτωση πυρκαγιάς με έντονο αέρα.

Στόχος αυτής της εργασίας είναι να δώσουμε: 1) έναν ψηφιακό χάρτη με τις απαραίτητες υποδομές, που να μπορεί να γίνεται εύκολα αναγνώσιμος από έναν απλό υπάλληλο της πυροσβεστικής, 2)προτάσεις υποδομών πυροπροστασίας, 3)χαμηλού κόστους προτάσεις πρόληψης πυρκαγιάς τους καλοκαιρινούς μήνες και τις μέρες με μεγάλη επικινδυνότητα ανάφλεξης. Πιστεύουμε ότι μια τέτοια δουλειά, μπορεί να επεκταθεί σε δημιουργία ψηφιοποιημένου χάρτη για GPS εφαρμογή, που θα εγκατασταθεί σ’ όλα τα οχήματα της πυροσβεστικής υπηρεσίας, προκειμένου να έχουμε άμεση, γρήγορη και αποτελεσματική επέμβαση σε περίπτωση πυρκαγιάς.

1. ΔΙΚΤΥΟ ΔΑΣΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΩΝ ΖΩΝΩΝ

Το συνολικό οδικό δίκτυο του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης είναι 107,3 km (πιν. 1) και η οδική πυκνότητα 35,54 m/ha. Αν λάβουμε υπόψη το μήκος των αντιπυρικών λωρίδων που χρησιμοποιούνται ως δρόμοι (46,9 km), τότε η οδική πυκνότητα ανέρχεται σε 51,07 m/ha. Τo οδικό αυτό δίκτυο κάνει προσιτές όλες τις «θέσεις» του δάσους από τα πυροσβεστικά οχήματα. Ακόμη, καταλήγει σε πολλά σημεία των παρυφών του δάσους, αποτελώντας έτσι τις εισόδους του δάσους, αλλά και τις διόδους επικοινωνίας του με τους γύρω οικισμούς.

Πίνακας 1. Υφιστάμενο οδικό Δίκτυο ανά κατηγορία, έκταση και ποσοστό στο Σέιχ-Σου

(Στεργιάδου κ.α 2002)

Κατηγορία δρόμου

Συνολικό μήκος (km)

Ποσοστό %

Α 8,328 8%

Β 22,130 21%

Γ 76,733 71%

Σύνολο 107,291 100,00

Διάγραμμα 1: Ποσοστό δασικών δρόμων ανά κατηγορία

Οι δασικοί δρόμοι είναι διαφόρων κατηγοριών (Α, Β και Γ) και διατηρούνται σε καλή

κατάσταση με τακτικές ετήσιες επεμβάσεις συντήρησης και βελτίωσης από το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης. Αυξημένη είναι επίσης η κυκλοφορία, αλλά μόνο κατά τους θερινούς μήνες, στους δασικούς δρόμους του Βορειοδυτικού τμήματος του δάσους, όπου βρίσκονται οι περισσότεροι οργανωμένοι χώροι αναψυχής. Στον ανατολικό τομέα του δάσους η δραστηριότητα αναψυχής είναι σχετικά περιορισμένη και κατά συνέπεια και η κυκλοφορία των αστικών οχημάτων.

Το οδικό δίκτυο αν και έχει «ονομαστεί» από τη δασική υπηρεσία, εντούτοις δεν έχει καταγραφεί ψηφιακά και να δοθεί σε ευρεία χρήση στο Πυροσβεστικό Σώμα, προκειμένου

να συνταχθεί ένα ενιαίο στρατηγικό πλάνο πρόληψης και καταστολής της πυρκαγιάς. Παρατήθετε αναλυτικό πίνακας το οδικού δικτύου ανά ονομασία, κατηγορία και μήκος (πιν.2).

Πίνακας 2. Δασικό Οδικό δίκτυο ανά κατηγορία, κατεύθυνση και μήκος

α/α Ονομασία οδού Κατηγορία οδού

Μήκος οδού

1 Φιλίππειο - Εξοχή μετά των κλάδων (ασφαλτοστρωμένος)

Α΄ 6.528

2 Γήπεδο Κεραυνού – Φιλίππειο (ασφαλτοστρωμένος) Α΄ 1.6003 40 Εκκλησιές – Ζωολογικός Κήπος (ασφαλτοστρωμένος) Α΄ 2004 Χίλια δένδρα-Εξοχή Β΄ 10.0045 Γέφυρα Περεβού - Μονή κοιμήσεως Θεοτόκου Β΄ 12.1266 Γανιώτη-Μπαρμπαγιώργη - Δρόμος Φιλιππείου Γ΄ 7.1117 Άγιος Βασίλειος - Κρυονέρι Γ΄ 3.9988 Αντλιοστάσιο - Δρόμος προς Περεβού Γ΄ 1.1259 Ζώνη 751 – Κοληρούση - Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Γ΄ 4.011

10 Αρσάκειο – Κοληρούση-Δεξαμενή Δρόμου Περεβού Γ΄ 1.78711 Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου - Κοληρούση Γ΄ 3.27612 Άγιος Λουκάς – Γερμανικό εστιατόριο Γ΄ 3.09613 Ζωολογικός Κήπος - Λαδάς Γ΄ 1.04914 Δρόμος Περεβού – Πασχάληδες – Δρόμος προς Εξοχή Γ΄ 1.99015 ΟΤΕ – Άρτεμις – Ψηλή Κορυφή Γ΄ 1.26416 Πριστήριο Δ/νσης Αναδασώσεων – Ζώνη Ψηλής

κορυφής Γ΄ 929

17 Δρόμος Αγίου Βασιλείου - Λυόμενο Γ΄ 66818 Δρόμος Κρυονερίου – Κτήμα Μάνου Γ΄ 78719 Ζώνη Περεβού - Αντλιοστάσιο Γ΄ 1.69620 Δρόμος 751 – Δρόμος Χίλια Δένδρα, Εξοχή -

Κορυδαλλός Γ΄ 1.746

21 Πυροφυλάκειο Πολύζοβας - Τσιφλίκι Γ΄ 2.30022 Δασικοί δρόμοι που συνδέουν τις αντιπυρικές λωρίδες

μεταξύ τους ή με δασικούς δρόμους Γ΄ 40.000

ΣΥΝΟΛΟ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Α΄+Β΄+Γ΄ = 107.291 Οι αντιπυρικές ζώνες και λωρίδες έχουν πλάτος που κυμαίνεται από 8 μέχρι 30μ.,

εξυπηρετούν τις ανάγκες αντιπυρικής προστασίας του δάσους, ανακόπτοντας την πορεία ενδεχόμενης πυρκαγιάς, αλλά και διευκολύνοντας την κυκλοφορία των πυροσβεστικών οχημάτων. Το δίκτυο αυτό είναι αρκετά πυκνό εξασφαλίζοντας έτσι την προσπέλαση σ’ ολόκληρη σχεδόν την έκταση του δάσους (πιν. 3, διαγ. 2)). Η κατάσταση των αντιπυρικών ζωνών και λωρίδων διατηρείται γενικά σε καλή κατάσταση, αν και κατά τους χειμερινούς μήνες παρατηρούνται φαινόμενα αυλακωτής διάβρωσης εκεί όπου η κλίση του εδάφους είναι μεγάλη. Από αισθητική άποψη, το δίκτυο των αντιπυρικών λωρίδων δημιουργεί πολλές παράλληλες γραμμές που τέμνουν το δάσος κατά μήκος των ράχεων, με μορφή συνεχόμενων ευθειών, που δεν ''καλύπτονται'' από τη βλάστηση, με αποτέλεσμα να είναι ορατές από αρκετά μεγάλη απόσταση, επιδρώντας έτσι αρνητικά στην αισθητική του τοπίου.

Πίνακας 3: Αντιπυρικές λωρίδες στο Σέιχ-Σου που χρησιμοποιούνται και ως δρόμοι

Κατηγορίες Αντιπυρικών λωρίδων ανά μέσο πλάτος

Μέσο πλάτος λωρίδων(μέτρα)

Μήκος (μέτρα)

Επιφάνεια

(στρέμματα)

Α 12 32.100 385,20 Β 30 13.300 399,00 Γ 10 1.495 14,95

ΣΥΝΟΛΟ 46.895 799,15

0

10.000

20.000

30.000

40.000

ΠΛΑΤΟΣ ΛΩΡΙ∆ΑΣ

ΜΗΚΟΣ ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΩΝ ΛΩΡΙ∆ΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΛΑΤΟΣ ΤΟΥΣ

Σειρά1 32.100 13.300 1.495

Α Β Γ

Διάγραμμ2. Μήκος αντιπυρικών λωρίδων με βάση

το πλάτος τους

2. ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Τον 19ο αιώνα τα δάση που καιγόταν στην Ελλάδα ανήκουν στη ζώνη των αείφυλλων – πλατύφυλλων. Το 90% ήταν δάση αμιγώς πρεμνοφυών πλατύφυλλων - αείφυλλων, το 6% φυλλοβόλων, 3% ελάτης και 2% άλλων δασικών ειδών (Κοντός, 1926). Τον 20ο αιώνα οι δασικές πυρκαγιές εμφανίζονται σε μεγαλύτερη έκταση κυρίως στη Νότια και Στερεά Ελλάδα και με εντονότερη συχνότητα στα παράλια της χώρας και σπανιότερα έως ποτέ στις ορεινές περιοχές. Λόγος είναι η ανάγκη των κατοίκων για διαμονή και αναψυχή σε πιο ζεστό κλίμα όπως είναι των παράλιων περιοχών της και της Νότιας Ελλάδας. Από το 1974 και μετά η μέση ετήσια καιγόμενη έκταση υπερτριπλασιάστηκε και έφθασε τα 365.000 στρέμματα περίπου το χρόνο. Ενδεικτικό της αύξησης των δασικών πυρκαγιών από το 1974 και μετά είναι ότι ο αριθμός της καιγόμενης έκτασης το 1974 ήταν 262.700 στέμματα (Καϊλίδης,1990).

2.1 Αίτια των δασικών πυρκαγιών

Τα αίτια έναρξης των πυρκαγιών στα δάση και τους βοσκοτόπους της χώρας μας διακρίνονται σε φυσικά αίτια, όπως οι κεραυνοί, και σε ανθρωπογενή αίτια, που αφορούν πυρκαγιές που προκλήθηκαν από ανθρώπινες ενέργειες σκόπιμες ή χωρίς πρόθεση. Από τα στοιχεία του διαγράμματος,

όπου παρουσιάζονται τα αίτια των δασικών πυρκαγιών που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1990-2004, διαπιστώνονται τα εξής: Διάγραμμα 3: Αίτια δασικών πυρκαγιών στην

Ελλάδα για τα έτη 1990-2004 (πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, 2005).

α) Το 35% του συνόλου των πυρκαγιών αποδίδεται σε άγνωστα αίτια ενώ για το 65% των πυρκαγιών τα αίτια θεωρούνται γνωστά. Από τα γνωστά αίτια μόνο το 5%

οφείλεται σε φυσικά φαινόμενα, ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 2% του συνόλου των πυρκαγιών για τη χρονική περίοδο 1990-2004.

β) Οι πυρκαγιές που αποδίδονται σε πρόθεση (κακόβουλες ενέργειες, εμπρησμοί.) αποτελούν το 20% το συνόλου, σε αμέλεια αποδίδεται το 35% και σε άλλους λόγους (όπως βραχυκύκλωμα καλωδίων ΔΕΗ, βολή στρατού, καύση απορριμμάτων, ρίψη αποτσίγαρων, κ.α.) το 3%.

γ) Το ποσοστό των εμπρησμών (πρόθεση) είναι μόνο 25% ενώ το ποσοστό των πυρκαγιών που οφείλεται σε άγνωστα αίτια ανέρχεται σε 35%. Στο σημεία αυτό πρέπει να επισημανθούν οι ομοιότητες που παρατηρούνται στον τρόπο έναρξης ενός μεγάλου αριθμού πυρκαγιών που αποδίδονται σε άγνωστα αίτια και των πυρκαγιών που αποδίδονται σε εμπρησμούς. Η ομοιότητα αυτή ερμηνεύεται από την υπόθεση πως ένα μεγάλο ποσοστό των πυρκαγιών για τις οποίες δεν εξιχνιάζονται τα αίτια είναι εμπρησμοί.

Η υπόθεση που διατυπώνεται εδώ βασίζεται στα εξής: Οι εμπρηστές φροντίζουν να μην αφήνουν ίχνη εμπρησμού, αποσκοπώντας στον

αποπροσανατολισμό των δασικών υπηρεσιών. Σε περιπτώσεις που οι δασικές υπηρεσίες θεωρούν αδύνατη την εξιχνίαση κάποιας

υπόθεσης εμπρησμού, πιθανόν να καταγράφουν τα αίτια της πυρκαγιάς ως άγνωστα για να αποποιηθούν την ευθύνη ενός ακόμη ανεξιχνίαστου εμπρησμού.

Είναι όμως κοινή εμπειρία ότι σι πυρκαγιές από πρόθεση καίνε τις μεγαλύτερες εκτάσεις και έχουν τα καταστροφικότερα αποτελέσματα (Καϊλίδης, 1989). Η διαπίστωση αυτή σχετίζεται με τον έναρξη και την εξάπλωση των πυρκαγιών από πρόθεση: εκδηλώνονται με πολλές εστίες ταυτόχρονα, σε περιοχές απρόσιτες για τα επίγεια μέσα κατάσβεσης, κατά τις πρώτες νυχτερινές ώρες, σε μέρες με ισχυρούς ανέμους και γενικά σε συνθήκες που δυσχεραίνουν την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Άλλωστε από μελέτη που έγινε για την οικονομική αποτίμηση της αποτελεσματικότητας

της καταπολέμησης των δασικών πυρκαγιών, με στοιχεία της περιόδου 1974-1988, προέκυψε ότι οι προκαλούμενες ζημιές είναι ανεξάρτητες από τις ετήσια διατιθέμενες δαπάνες υποδομής για την ενίσχυση των πυροσβεστικών δυνάμεων και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών (Δημητρακόπουλος και Σκούρτος, 1991).

2.2 Πυρκαγιές στο περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης 1974-2009

Δε μπορεί να δοθεί χρονολογική συνέχεια με ακρίβεια για το περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης από το 1994 έως το 2000, γιατί το τμήμα της Δασοπυρόσβεσης πέρασε από την Δασική Υπηρεσία στο Πυροσβεστικό Σώμα το 1997 και μέχρι να υπάρξει ένας ενιαίος συντονισμός για τον τρόπο καταγραφής τους πιθανόν να χάθηκαν κάποιες χρήσιμες πληροφορίες. Οι πίνακες που παραθέτονται είναι είτε από τη Δασική Υπηρεσία, είτε από το Διαχειριστικό Σχέδιο, είτε από το Πυροσβεστικό Σώμα και στόχο έχουν να δώσουν μια γενικότερη εικόνα της κατάστασης προκειμένου ο ερευνητής να μπορέσει να οδηγηθεί σ’ ένα συμπέρασμα για τα: είδη των πυρκαγιών, τα αίτια, τα δασοπονικά είδη που κάηκαν και φυσικά για τη συνολική έκταση της πυρκαγιάς (πιν. 4 – 6, διαγ. 4-5, χαρτ.1). Παρόλα αυτά τα στοιχεία αυτά είναι αναγκαία για να έχουμε μια γενική άποψη για την περιοχή έρευνας μας. Προκειμένου να δώσουμε ένα στρατηγικό πλάνο πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών σ’ αυτό τον πνεύμονα της Θεσσαλονίκης.

Πίνακας 4: Πυρκαγιές στο περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης την περίοδο 1974-1994 (Πηγή: Διαχειριστικό σχέδιο)

Έτος Αριθμός πυρκαγιών

Καμένη έκταση (στρέμμ.)

Δασοπονικό είδος

1974 4 2,30 Τραχεία πεύκη, Φρύγανα 1975 4 4,15 Τραχεία πεύκη 1976 5 12,70 Τραχεία πεύκη, Κυπαρίσσι 1977 7 5,25 Τραχεία πεύκη 1978 7 6,24 Τραχεία πεύκη 1979 1 0,50 Τραχεία πεύκη, Κυπαρίσσι 1980 1 120,00 Τραχεία πεύκη, Κυπαρίσσι 1981 3 413,30 Τραχεία πεύκη, Κυπαρίσσι 1982 2 11,00 Τραχεία πεύκη 1983 1 20,00 Τραχεία πεύκη 1984 3 4,00 Τραχεία πεύκη 1985 3 30,00 Τραχεία πεύκη 1986 7 48,40 Τραχεία πεύκη 1987 5 34,00 Τραχεία πεύκη 1988 3 7,10 Τραχεία πεύκη 1989 2 6,00 Τραχεία πεύκη 1990 1 1,00 Τραχεία πεύκη 1991 1 1,00 Τραχεία πεύκη 1992 2 1,10 Τραχεία πεύκη 1993 3 551,00 Τραχεία πεύκη, Αριά 1994 4 7,00 Τραχεία πεύκη, Χορτολιβαδικά φυτά

1997 17 16.501,0 Τραχεία πεύκη

ΣΥΝΟΛΟ 86 17.787,04 Τραχεία πεύκη, Κυπαρίσσι, Αριά, Χορτολιβαδικά φυτά

Πίνακας 5: Πυρκαγιές σε δασικές εκτάσεις (Δασαρχείο Θεσσαλονίκης1994-1999)

Έτος Συνολικά καμένη δασική έκταση

(στρέμμ.)

1995 1008,8

1996 48,8

1997 16.501,1

1998 0,0

1999 0,0

ΣΥΝΟΛΟ 17.558,7

Διάγραμμα 4. Συνολική καμένη δασική έκταση του

Δασαρχείου Θεσσαλονίκης 1995 - 1999

Πίνακας 6: Πυρκαγιές στο περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης την περίοδο 2000-2009

(Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδος)

Έτος Καμένη έκταση (στρέμμ)

2000 1,4 2001 1,3 2002 0,3 2003 0,0 2004 0,0 2005 1,4 2006 6,0 2007 30,0 2008 6,0 2009 0,9

ΣΥΝΟΛΟ 47,3

Διάγραμμα 10: Καμένη δασική έκταση του περιαστικού δάσους Θεσσαλονίκης 2000 - 2009

Χάρτης 1. Έκταση που αποτεφρώθηκε το 1997 στο περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης (Πηγή: Διεύθυνση Αναδασώσεων Θεσσαλονίκης)

3.ΥΛΙΚΑ & ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

3.1 Υλικά

Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα έρευνα είναι: Διαχειριστικό σχέδιο 1996-2006 για το περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης (Σέιχ-Σου), Μελέτη αναδάσωσης της Διεύθυνσης Αναδασώσεων Θεσσαλονίκης (1997-2000), Σχετική βιβλιογραφία που αφορούσε γενικά τα περιαστικά δάση, το περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης (Σέιχ- Σου), τρόποι πυροπροστασίας και πυρόσβεσης που χρησιμοποιούνται σε μεσογειακά κλίματα και στην Ελλάδα, χρήση του δασικού οδικού δικτύου και των δασικών υποδομών για πρόληψη και καταστολή μιας πυρκαγιάς, Χρήση ψηφιακής laser πυξίδας TRUE PULSE 360b, και GPS GARMIN χειρός για να αποτυπώσουμε τις θέσεις που θα τοποθετηθούν τα προτεινόμενα έργα πυροπροστασίας 3.2 Μέθοδος εργασίας

Προκειμένου να επιλέξουμε τις θέσεις, που θα τοποθετήσουμε τις δεξαμενές συλλογής όμβριων υδάτων χρησιμοποιήσαμε τα εξής κριτήρια: 1)Επικινδυνότητα για πρόκλησης πυρκαγιάς (Ανθρωπογενείς παράγοντες, Φυσικοί παράγοντες, Άγνωστα αίτια), 2) Έκθεση δάσους, 3) Κλιματολογικές συνθήκες, 4)Τοπογραφικά στοιχεία, 5)Λεκάνες απορροής, 6)Προσπελασιμότητα (ύπαρξη επαρκούς οδικού δικτύου), 7)Δασικές τεχνικές υποδομές

Η διαβημάτιση της περιοχής έρευνας, η κατόπτευση της από τα ψηλότερα σημεία της και η χρήση τοπογραφικών οργάνων (ψηφιακής laser πυξίδας, και GPS χειρός), μας οδήγησαν στο πως θα ήταν προτιμότερο και εργονομικότερο να τοποθετηθούν τα προτεινόμενα δασικά έργα για την καλύτερη πυροπροστασία του δάσους. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Τα αποτελέσματα της έρευνας μας βασίστηκαν στη μέθοδο περί αιτιάσεων για πρόκληση πυρκαγιάς, στη σύνταξη στρατηγικού σχεδίου πρόληψης και καταστολής δασικής πυρκαγιάς, και στη διαβημάτιση της περιοχής έρευνας μας, που μας ώθησε σε λύσεις πυροπροστασίας με αξιοποίηση του δασικού οδικού δικτύου και κατασκευή δασικών κατασκευών κατάλληλων για συλλογή ομβρίων υδάτων και σύνδεσης τους με ακροφύσια με τα πυροσβεστικά οχήματα.

Παραθέτουμε τα σημεία που πρέπει να διορθωθούν από τη Δασική υπηρεσία για τη μείωση της επικινδυνότητας:

1. Ανθρωπογενείς παράγοντες

Α. Εγκαταστάσεις υπαίθριας

εστίασης

Φωτογραφία 1. Γκρεμισμένη Ψησταριά

Β. Σκουπίδια παρατημένα και

αποτσίγαρα

Φωτογραφία 2. Χώρος αναψυχής με διασκορπισμένα σκουπίδια περιμετρικά από τον κάδο

συλλογής.

Γ. Φθορές λόγω προσβασιμότητας Φωτογραφία 3. Κατεστραμμένο

κιόσκι αναψυχής

Δ. εμπρηστικές ενέργειες πιθανόν από αγανακτισμένους ιδιώτες, λόγω ύπαρξης διακατεχόμενων εκτάσεων από το 1912 και μη απόδοσης τους έως σήμερα σε αρκετούς από τους οικοπεδούχους.

Φωτογραφία 4 & 5. οικήματα πλησίον Ασβεστοχωρίου και

Πολύζοβας

Ε. καύση αγροτικών εκτάσεων

Φωτογραφία 6. Καιόμενη αγροτική έκταση στην ευρύτερη περιοχή της

Εξοχής

2. Φυσικοί παράγοντες

1. κεραυνοί

Φωτογραφία 7. Έναρξη πυρκαγιάς από κεραυνό

2. ξηρός χλοοτάπητας ή υπόροφος και

κατακείμενα

Φωτογραφία 8. Μέτριου πάχους βελονοτάπητας εντός του Σέιχ-Σου

3. Άγνωστα αίτια

Φωτογραφία 9. Κεραία τηλεπικοινωνίας (θέση Κράνος)

Φωτογραφία 10. Ύπαρξη μελισσιών

(περιοχή Πολύζοβα)

Φωτογραφία 11. Διέλευση Αερίου εντός αντιπυρικής ζώνης

(περιοχή Αγίου Παύλου) 4.Έκθεση δάσους

Όταν λέμε έκθεση εννοούμε την θέση της πλαγιάς ως προς τον ορίζοντα. Αυτός ο παράγοντας επιδρά στην περιεκτικότητα της υγρασίας. Έτσι οι νότιες εκθέσεις είναι ξηρότερες από τις βόρειες. Η δασική ύλη ξηραίνεται γρηγορότερα στις νότιες, νοτιοδυτικές και δυτικές πλαγιές, παρά σε πλαγιές άλλων εκθέσεων. Συνεπώς το Σέιχ – Σου είναι επικίνδυνο για πυρκαγιά λόγω της δυτικής έκθεσης του (φωτ.12).

Φωτογραφία 12. Πανοραμική άποψη περιαστικού δάσους - Έκθεση Βορειοδυτική

5. Κλιματολογικές συνθήκες

Βροχοπτώσεις: Οι υψηλές ποσότητες βροχόπτωσης βοηθούν σημαντικά στη διύγρανση της δασικής βλάστησης, αυξάνοντας έτσι την αντίστασή της στην έναρξη πυρκαγιάς. Στην Ελλάδα, τα καλοκαίρια συνοδεύονται από ξηρασία και από υψηλές τιμές θερμοκρασίας, ενώ την περίοδο Ιουλίου – Αυγούστου επικρατούν «μελτέμια», γεγονός που ευνοεί την έναρξη μιας πυρκαγιάς.

Θερμοκρασία: Οι υψηλές θερμοκρασίες και ιδιαίτερα αυτές που διαρκούν πολύ, σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ανομβρία και ξηρασία κατά τη μακρά θερινή περίοδο, επιβραδύνουν ή αποτρέπουν οποιαδήποτε δραστηριότητα των μικροοργανισμών αποσύνθεσης της νεκρής φυτικής ύλης και αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για την έναρξη και διάδοση των δασικών πυρκαγιών.

Άνεμος: Το πώς επιδρά ο άνεμος στις δασικές πυρκαγιές εξαρτάται από δύο παράγοντες και αυτοί είναι: η ταχύτητα και η κατεύθυνσή του. Η ταχύτητα του ανέμου είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την έναρξη μιας δασικής πυρκαγιάς, γιατί κατά την ανάφλεξη η διάδοση της πυρκαγιάς είναι στενά συνδεδεμένη στη δύναμη του ανέμου που υπάρχει στην επιφάνεια του εδάφους. (Smith, 2002). Ο μηχανισμός διάδοσης της πυρκαγιάς είναι παρόμοιος με το πώς επιδρά η κλίση του εδάφους στη εξάπλωση μιας πυρκαγιάς. (Καϊλίδης, 1990, Spanos et al, 1996).

Σχετική υγρασία: Η σχετική υγρασία του αέρα είναι ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη συχνότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών. Όταν η υγρασία του αέρα είναι μικρότερη από την υγρασία της υπάρχουσας καύσιμης ύλης τότε ο ατμοσφαιρικός αέρας λειτουργεί ως συλλέκτης υγρασίας που απορροφά ατμούς από όλες τις υγρές επιφάνειες. Η σχετική υγρασία καθορίζει επίσης την ένταση της αφυδάτωσης του νεκρού οργανικού υλικού και επομένως τη θερμοκρασία ανάφλεξης. 6. Τοπογραφικά στοιχεία

- Κλίση εδάφους: Η κλίση της περιοχής επηρεάζει την ταχύτητα εξάπλωσης της δασικής πυρκαγιάς. Έτσι η ταχύτητα διάδοσης της φωτιάς είναι μεγαλύτερη προς τα ανάντη, μικρότερη προς τα κατάντη και ακόμα λιγότερη σε επίπεδα

εδάφη. Επομένως, όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση μιας περιοχής τόσο αυξάνεται η ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς.

- Υψόμετρο: Το υψόμετρο παίζει σημαντικό ρόλο για την περίοδο που η βλάστηση μένει πράσινη και αυτό λόγω των διαφορών θερμοκρασίας και υγρασίας που παρατηρούνται στα διάφορα υψόμετρα. Κατά τη διάρκεια των μεσογειακών καλοκαιριών, η πράσινη βλάστηση περιορίζεται στα μεγάλα υψόμετρα. Η πράσινη βλάστηση περιέχει όμως ικανοποιητική υγρασία και επομένως αποτρέπει την έναρξη πυρκαγιάς ή καθυστερεί τη διάδοσή της.

Χάρτης 3. Αναγλύφου, κλίσης και έκθεσης

(πηγή Π. Στεφανίδης, 2009)

7. Λεκάνες απορροής

Η εκδήλωση και εξέλιξη μιας πυρκαγιάς σε λεκάνη απορροής, έχει σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, οικολογικές, αισθητικές και άλλες επιπτώσεις στην έκταση που εκδηλώνεται και στους κατοίκους της. Η πυρκαγιά επηρεάζει τη χλωρίδα και πανίδα της λεκάνης, τις φυσικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους, τη συγκράτηση και συνοχή του εδάφους μετά από βροχή και τέλος την ποιότητα του νερού που αλλοιώνεται. Οι δυσμενείς επιπτώσεις αλλάζουν τους μηχανισμούς μετατροπής της βροχής σε απορροή στο υδρογραφικό της δίκτυο που επικρατεί και δημιουργούν νέες συνθήκες που οδηγούν σε πλημμύρες και έκπλυση του εδάφους.

Φωτογραφία 13. Φράγμα χτιστό πέτρινο (περιοχή Λαγκούμη)

Φωτογραφία 14. Τσιμεντένιο φράγμα στην Πολύζοβα (κατασκευή μετά την πυρκαγιά

του 1997) 8. Προσπελασιμότητα

Η ύπαρξη επαρκούς σωστά κατανεμημένου δασικού οδικού δικτύου είναι εμφανής στο Περιαστικό Δάσους Θεσσαλονίκης και έχει μήκος 107,3 km ενώ η οδική πυκνότητα του είναι 35,54 m/ha. Αν λάβουμε υπόψη και τις αντιπυρικές λωρίδες που χρησιμοποιούνται ως δρόμοι και έχουν συνολικό μήκος 46,9 km τότε η οδική πυκνότητα ανέρχεται σε 51,07 m/ha. Τo δίκτυο αυτό επικοινωνίας κάνει προσιτές όλες σχεδόν τις θέσεις του δάσους από τα πυροσβεστικά οχήματα, αλλά και στους επισκέπτες του δάσους. Ακόμη, καταλήγει σε πολλά σημεία των παρυφών του δάσους, αποτελώντας έτσι τις εισόδους του δάσους, αλλά και τις διόδους επικοινωνίας του με τους γύρω οικισμούς.

Αυξημένη είναι η κυκλοφορία κατά τους θερινούς μήνες στους δασικούς δρόμους του ΒΔ τμήματος του δάσους, όπου βρίσκονται οι περισσότεροι οργανωμένοι χώροι αναψυχής. Στο ανατολικό τομέα του δάσους η δραστηριότητα αναψυχής είναι σχετικά περιορισμένη, αλλά λόγω γειτνίασης με αγροτικές περιοχές εμφανίζουν κίνηση σταθερή σ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

9.Δασικές τεχνικές υποδομές

Το περιαστικό Δάσος Θεσσαλονίκης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1997, αποτέλεσε μέρος για εκτέλεση πολλών Δασοτεχνικών και Υδρονομικών έργων, με στόχο τόσο την πυροπροστασία, όσο και την καταστολή πυρκαγιάς. Χρησιμοποιήσαμε το οδόμετρο του αυτοκινήτου μας και την μελέτη Βελτίωσης και κατασκευής τεχνικών έργων δασικού οδικού και αντιπυρικού δικτύου περιαστικού δάσους Θεσσαλονίκης, για να καταγράψουμε τα συγκεκριμένα έργα (Φάσσας & άλλοι, 2007).

Παρατηρήσαμε ότι η απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών έργων κυμαίνεται από 120 – 800 μέτρα για το δασικό δρόμο Α1Τ1 και από 110 – 700 μέτρα στον Α2Τ2 δασικό οδικό άξονα. Είναι συνεπώς οι δύο κύριοι οδικοί άξονες πλήρης από τεχνικά έργα και μάλιστα στον άξονα Α1Τ1 έχουμε δύο Αντλιοστάσια συνοδευμένα με δεξαμενή ή με σωληνωτό οχετό, ενώ στον άξονα Α2Τ2 μόνο μια πλακοσπεπή γέφυρα με αντλιοστάσιο (Φωτ. 15).

Φωτογραφία 15. Δεξαμενή Νο 4 με αντλιοστάσιο στον οδικό άξονα Α1Τ1 -περιοχή Πολύζοβα

Φωτογραφία 16. Πλακοσκεπής Οχετός (θέση Κρυονέρι)

Φωτογραφία 17. πυκνή βλάστηση στο ρέμα λόγω ύδατος

Φωτογραφία 18. Σωλήνας αντλιοστασίου συνδεόμενο με κρουνό

Φωτογραφία 19: Πλακοσκεπής οχετός στο Δάσος

του Σέιχ – Σου, άξονας Α1Τ1 Φωτογραφία 20:Υδατοδεξαμενή Νο4 (Περιοχή

Πολύζοβα) 4.1 Λύσεις πυροπροστασίας χαμηλού κόστους δασικών κατασκευών.

1. Δεξαμενές

Οι δεξαμενές νερού διακρίνονται σε: κτιστές (σταθερές), μεταφερόμενες, υπόγειες, υπέργειες, μεταλλικές και πλαστικές.Η θέση της τοποθέτησης ή εγκατάστασης δεξαμενής

νερού εξαρτάται κάθε φορά από την κλίση του εδάφους και από το είδος της δεξαμενής. Ανάλογα με την χωρητικότητα της δεξαμενής επιλέγεται το πάχος των τοιχωμάτων.

Στην παρούσα μελέτη επιλέχθηκαν πλαστικές δεξαμενές λόγω του ότι έχουν τα εξής πλεονεκτήματα σε σχέση με τις υπόλοιπες: 1) Η τοποθέτηση τους είναι εύκολη, 2)Το κόστος τους είναι εξαιρετικά χαμηλό, 3)Είναι δυνατή η μεταφορά τους.

Οι δεξαμενές αυτές θα συλλέγουν βρόχινο νερό, ενώ παράλληλα θα υπάρχει δυνατότητα άντλησης νερού και από το υπάρχον δίκτυο ύδρευσης, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Σκοπός είναι το νερό που συλλέγετε να χρησιμοποιείται για διαβροχή του εδάφους σε ημέρες με υψηλή επικινδυνότητα έναρξης πυρκαγιάς, ώστε με αυτόν τον τρόπο να αυξάνεται η υγρασία της δασικής καύσιμης ύλης και έτσι να μειώνεται η πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς.

Οι θέσεις, καθώς και ο αριθμός τον δεξαμενών που θα τοποθετηθούν σε αυτές είναι οι εξής: 1. Στην θέση Κράνος δύο δεξαμενές, χωρητικότητας 2.000 m3 έκαστη. Η περιοχή αυτή λόγω της ύπαρξης θέσης θέας και χώρου αναψυχής γίνεται πόλος έλξης για πολλούς επισκέπτες. Παρατηρήσαμε έντονο πρόβλημα από παρατημένα σκουπίδια καθώς και αυτοσχέδιες ψησταριές στο έδαφος, γεγονός που αυξάνει την επικινδυνότητα έναρξης πυρκαγιάς. Επίσης επιλέξαμε την συγκεκριμένη θέση λόγω του ότι στην περιοχή υπάρχει δίκτυο ύδρευσης, το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εφοδιασμό των δεξαμενών σε περίπτωση ανομβρίας και η κλίση του εδάφους είναι κατάλληλη (15-30%), για να μπορεί να γίνει ικανοποιητική διαβροχή κατά μήκος της πλαγιάς. Τέλος η περιοχή είναι εύκολα προσβάσιμη από τα οχήματα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην οποία θα ανατεθεί η διαβροχή της πλαγιάς τις ημέρες που υπάρχει υψηλή επικινδυνότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς.

Φωτογραφία 21-23: Δυτική έκθεση

τοποθέτησης της 1ης Δεξαμενής, από τη θέση Κράνος και διαβροχή δασωμένης

έκτασης

Φωτογραφία 24 & 25: Ανατολική έκθεση τοποθέτησης της 2ης Δεξαμενής, από τη θέση Κράνος και διαβροχή χαμηλής δασικής βλάστησης

Φωτογραφία 25-26: Σωλήνας ύδρευσης και κρουνός πυρόσβεσης στη Θέση Κράνος

2.Στην θέση γέφυρα Κρυονερίου, μία δεξαμενή 2.000m3, που θα συλλέγει το βρόχινο νερό και παράλληλα θα χρησιμοποιεί εφεδρικά νερό από το αντλιοστάσιο τις περιόδους ανομβρίας.

Φωτογραφία 27:Πλαγιά διαβροχής από

τη θέση Κρυονέρι Μετρήσαμε με laser πυξίδα την κλίση, τις αποστάσεις οριζόντιες, κάθετες και

κεκλιμένες και το αζιμούθιο στα πλαϊνά της κοίτης και στο κέντρο του ρέματος για να αποτυπώσουμε το βάθος στα ανάντι και κατάντι του τεχνικού έργου, προκειμένου να αποφασίσουμε τη θέση τοποθέτησης της δεξαμενής μας.

Παρατηρήσαμε ότι με κατεύθυνση από τον Άγιο Παύλο προς τη Θέση Κράνος μπορεί να τοποθετηθεί δεξιά και σε απόσταση 45μέτρων από το τεχνικό έργο, δηλαδή με κατεύθυνση το μονοπάτι Μ2 (φωτ.26-27).

Μετρήσεις με TRUE PULSE 360: Β-ΒΑ πλευρά (ανάντι έργου) Σημείο HD

(m) Az INC SD

(m) VD (m)

Κοίτη 260 331,8 -66,8 6,9 -6,4

Αριστερά 6,7 337,1 -12,3 6,8 -1,5

Δεξιά 10,6 96,9 -13 10,8 -2,4

Ν πλευρά (κατάντι έργου) Σημείο HD

(m) Az INC SD

(m) VD (m)

Κοίτη 11 170,7 -32,6 13 -7

Αριστερά 20,5 173,5 -18,1 21,6 -6,7

Δεξιά 14,9 192,7 -28,5 17 -8,1

Μορφή Κοίτης Ρέματος στα Ανάντη

-260

-10,6-6,7

-66,8

-12,3 -13

-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

HD (m) -6,7 -260 -10,6

INC -12,3 -66,8 -13

1 2 3

Μορφή Κοίτης Ρέματος στα Κατάντη

-11

-14,9

-18,1

-32,6

-28,5

-20,5

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

HD (m)

INC

HD (m) -11 -20,5 -14,9

INC -18,1 -32,6 -28,5

1 2 3

Φωτογραφία 26 : Γέφυρα στη Θέση Κρυονέρι

Φωτογραφία 27: Κοίτη του ρέματος στη Θέση Κρυονέρι

3. Στους Πυλώνες ηλεκτροδότησης της ΔΕΗ, περιοχή Εξοχής, δύο δεξαμενές 2.000m3, που θα συλλέγει το βρόχινο νερό και παράλληλα χρησιμοποιούνται για καταστολή πυρκαγιάς σε πιθανή υπερφόρτωση του πυλώνα και ανάφλεξης του.

Τα προτεινόμενα είδη δεξαμενών συλλογής ομβρίων υδάτων είναι:

ΒΥΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

Α/Α ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

(ΛΙΤΡΑ) ΥΨΟΣ

(ΜΕΤΡΑ) ΠΛΑΤΟΣ (ΜΕΤΡΑ)

ΜΗΚΟΣ (ΜΕΤΡΑ)

ΒΑΡΟΣ (ΚΙΛΑ)

ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΑΠΑΚΙΟΥ

1 600 0,72 0,86 1,22 24 0,27

2 800 0,77 0,88 1,48 29 0,27

3 1200 0,93 1,02 1,60 46 0,34

4 2000 1,10 1,30 1,76 70 0,34

Εικόνα 1. Προτεινόμενη Κατασκευή Τσιμεντένιας Δεξαμενής

Χάρτης 3. Θέσεις προτεινόμενων έργων εντός του περιαστικού δάσους Σέιχ- Σου

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα αποτελέσματα της έρευνας μας μπορούν να συνοψιστούν στις εξής διαπιστώσεις: 1. Η άριστη οδική πυκνότητα σε συνδυασμό με την ψηφιακή χαρτογράφηση του οδικού

δικτύου και την παροχή του σε μορφή GPS χαρτών για τα πυροσβεστικά οχήματα κρίνεται επιτακτική ανάγκη.

2. Η χρήση δεξαμενών συλλογής όμβριων υδάτων είναι η πιο εύκολη και οικονομική λύση για να αυξάνεται η εδαφική υγρασία τους θερινούς μήνες.

3. Η δυνατότητα πρόληψης πυρκαγιάς με χρήση δασοτεχνικών έργων μικρού κόστους είναι εφικτή.

4. Η ικανότητα των ατόμων που θα πραγματοποιήσουν τη διαβροχή των πλαγιών θεωρείται αυτονόητη, λόγω μη αναγκαίας ειδίκευσης τους (δασεργάτες, πυροσβέστες ή εθελοντές πυροσβέστες).

5. Η διαβροχή των πλαγιών θα γίνεται κυρίως τις ημέρες που εμφανίζουν μεγάλη επικινδυνότητα για έναρξη πυρκαγιάς.

6. Η πλήρωση των δεξαμενών με νερό της ύδρευσης, όταν αυτές χρησιμοποιηθούν επισταμένως πριν τη λήξη της θερινής περιόδου, θεωρείται αυτονόητη.

Επομένως κατανοούμε ότι χρησιμοποιώντας τη διαβροχή του εδάφους για να αλλάξουμε τόσο την εδαφική υγρασία, όσο και την υγρασία της καύσιμης ύλης συντελούμε στην αποτροπή πιθανότητας ανάφλεξης και άρα έναρξης πυρκαγιάς.

Διαπιστώσαμε ότι οι πυροσβέστες που καλούνται να κάνουν περιπολίες εντός του περιαστικού δάσους του Σέιχ-Σου πρώτον δεν είναι εφοδιασμένοι ούτε με έναν συμβατικό χάρτη ανά όχημα, δεύτερον δεν γνωρίζουν καλά την περιοχή που περιπολούν, τρίτον

υπάρχει αδυναμία από μέρους τους να κατανοήσουν που τελειώνει το οδικό δίκτυο και που αρχίζει η αντιπυρική ζώνη, με αποτέλεσμα να υπάρχει πιθανότητα αδυναμίας έγκαιρης επέμβασης εντός 15΄λεπτών στον τόπο εμφάνισης της πυρκαγιάς.

Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές καταλήξαμε ότι καλό θα ήταν να δημιουργηθεί ένα σύστημα βάσης δεδομένων πάνω σε ψηφιακό μοντέλο εδάφους και να τοποθετηθεί σε εφαρμογή GPS τελευταίας τεχνολογίας για αυτοκίνητα ή πυροσβεστικά οχήματα, για γρήγορη και αποτελεσματική χρήση του για την άσκηση Στρατηγικού Πλάνου Καταστολής Πυρκαγιάς στο Περιαστικό Δάσος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γκατζογιάννης Στ., Κυριακίδης, Π., Γκίγκης Χ., 1996. Διαχειριστικό Σχέδιο, Δασαρχείου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη. Γραμματικόπουλος Γ., Τουρλακίδης Χρ., 1997. Ειδική οριστική μελέτη αναδάσωσης – βελτίωσης βλάστησης καμένου

περιαστικού δάσους Θεσσαλονίκης, Δ/νση Δασών, Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Διεύθυνση Αναδασώσεων, Θεσσαλονίκη.

Δημητρακόπουλος Π. Α. και Σκούρτος Σ.Μ., 2001. Οικονομική αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της καταπολέμησης των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα. Πρακτικά 2ου Συνέδριο Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Μόλυβος Μυτιλήνης, Σεπτ’1991.σελ. 299 – 309, Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Τμήμα Περιβάλλοντος, Μυτιλήνη.

Δημητρακόπουλος Π. Α., 2009. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις στο μάθημα των Δασικών Πυρκαγιών του Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.

Δούκα Α.Κ., 2004. Δασικές Κατασκευές και Φυσικό Περιβάλλον. Εκδόσεις Γιαχούδη, Θεσσαλονίκη. Καϊλίδης Δ.Σ. & Παντελής Δ., 1989. Τα μεγέθη των πυρκαγιών των δασών – θαμνότοπων – χορτοβοσκοτόπων και η σχέση τους

με τους μετεωρολογικούς παράγοντες με τη διάρκεια του έτους και του 24ώρου.Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, τόμος ΛΒ/3, έκδοση Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.

Καϊλίδης Δ.Σ., 1990. Δασικές Πυρκαγιές, 3η Έκδοση. Γιαχούδης, σελ.297, Θεσσαλονίκη. Κοντός Π., 1926, Κατά των πυρκαγιών των δασών, Τμήμα του βιβλίου του ιδίου «Διαχείρισις Ελληνικών Δασών» Βασιλική

Γεωργική Εταιρεία, Γεωπονική Σχολή, Ελληνογαλλικό Τυπογραφείο, σελ.25, Αθήναι. Μαυρομάτης, 1980. Το βιοκλίμα της Ελλάδος. Σχέσεις κλίματος και φυσικής βλάστησης, βιοκλιματικοί χάρτες. Ι. Δ. Ε. Α.

Αθήναι. Μουλόπουλος, Χρ., 1933. Παρατηρήσεις και Έρευνα επί της αναγεννήσεως καιόμενων δασών Pinus halepensis Mill.

Θεσσαλονίκη. Στεργιάδης, Γ. 1991. Διάνοιξη δάσους και μεταφορά του ξύλου. Εκδόσεις Γιαπούδη – Γιαχούδη, σελ. 208, Θεσσαλονίκη. Στεργιάδου Αν., Καραγιάννης Ε., Γιαννούλας Β., Καραχάλιος Π., 2002. Η Συμβολή της Διάνοιξης στην Ανάδειξη και

Ανάπτυξη του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης. Πρακτικά 10ου Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας,26-29 Μαΐου, με θέμα: «Έρευνα, Προστασία και Διαχείριση Χερσαίων Οικοσυστημάτων, Περιαστικών Δασών και Αστικού Πρασίνου», Τρίπολη. ISBN 1109-7574. σ.518-524, Θεσσαλονίκη.

Στεργιάδου Α., 2001. Ανάδειξη, ανάπτυξη και διάνοιξη των ορεινών περιοχών (Ν.Γρεβενών, Ν.Κιλκίς, Ν. Ιωαννίνων), Διδακτορική διατριβή, 1η ειδική έκδοση της Επιστημονικής Επετηρίδας του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, τομ.39/1996- Τιμητικός τόμος Ομότιμου Καθηγητή Πανέτσου, σελ. 160, Θεσσαλονίκη.

Stergiadou A., Valese E., Lubello D., 2007. Detailed cartography system of fuel typew for preventing forest fires.Proceedings 6th International Workshop of EARSEL 27-29th September 2007, pp.120-124. Thessaloniki.

Φάσσας, Θ. Αβράμης Θ., Καλαϊτζή Γ., Πανταζόπουλος Χρ., Σαρβάνη Χρ., Γιαννάκης Αρ., 2007. Βελτίωση και Κατασκευή Τεχνικών έργων δασικού οδικού αντιπυρικού δικτύου περιαστικού δάσους θεσσαλονίκης. Έκδοση Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Διεύθυνση Δασών Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας, Διεύθυνση Δασών Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, Δασαρχείο Θεσσαλονίκης.

Ψιλοβίκος Θ., 2010. Προσαρμογή τεχνικών έργων δασικής οδοποιίας σε δάση υψηλής επικινδυνότητας για πυρκαγιά. Μεταπτυχιακή διατριβή.

M. A. Arthur, R. D. Paratley and B. A. Blankenship, 1998. Single and Repeated Fires Affect Survival and Regeneration of Woody and Herbaceous Species in an Oak-Pine Forest, Journal of the Torrey Botanical Society, Vol. 125, No. 3 (Jul. - Sep., 1998), pp. 225-236, URL: http://www.jstor.org/ stable/2997220.

Horvart, I., Glavac, V., Ellenberg, H., 1974. Vegetation Sudosteuropas = Vegetation of Southeast-Europe, Verlag Fischer, Stuttgart.

Smith, K., 2002. Environmental hazards: Assessing risks and reducing disaster, 3rd edition, Routledge, Taylor and Francis Group, London and New York.

Spanos, Ι., P., Platis, I. Meliadis and A. Tsiontis, 2008. A review on the ecology and management of the Samaria Gorge, a Greek biosphere reserve, Journal of Geography and Regional Planning Vol. 1(2), pp. 019-033, April, 2008, UK.

ΥΠΕΧΩΔΕ, 2008. ΟΡΘΕ, Επικαιροποίηση Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης, Οριοθέτηση περιοχής εφαρμογής – προτάσεις προς διαβούλευση, σελ.20, http://www.minerv.gr (12.4.2011).

Υπουργείο Γεωργίας, 2005. Ομιλία του Υπουργού Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Τίμη Ευθυμίου στη δημοσιογραφική διάσκεψη για την Εβδομάδα Προστασίας Δασών, http://www.cyprus.gov.cy/moa/agriculture.nsf/All/Open Document (17.5.2011).