13/11/2015 1η εργαστηριακήάσκηση

Μαγδαλιανίδη ΕλένηΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

1ο λήμμα Η μάχη

ΠεριεχόμεναΗ μάχη ............................................................................................................................................................. 2

Δυνάμεις ............................................................................................................................................... 2

Τακτική ................................................................................................................................................. 3

Γεγονότα ............................................................................................................................................... 4

Απώλειες .............................................................................................................................................. 6

Ρωμαϊκές και συμμαχικές ..................................................................................................................... 6

Καρχηδονιακές και συμμαχικές ............................................................................................................ 6

Ίων ο Χίος ....................................................................................................................................... 7

Βίος ...................................................................................................................................................... 7

Έργο ..................................................................................................................................................... 8

Τραγωδίες ........................................................................................................................................... 8

Λυρικά .................................................................................................................................................. 8

243 Ίδη ............................................................................................................................................. 9

Κύκλος του νερού ............................................................................................................................... 11

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑ .................................................................................................................................... 13

Προσεγγίσεις: Παλαιός και Νέος Κόσμος ...................................................................................... 13

Η αρχαιολογική μαρτυρία ................................................................................................................... 13

Κλασική αρχαιολογία ............................................................................................................. 14

Μεσαιωνική αρχαιολογία .................................................................................................... 15

Βυζαντινή αρχαιολογία ........................................................................................................ 15

Η οικογένειά μου ................................................................................................................................ 16

21ο λήμμα

1ο λήμμα Η μάχη

Η μάχη

Δυνάμεις

Συνήθως, οι διάφορες πηγές δεν δίνουν τον πραγματικό ακριβή αριθμό των στρατευμάτων σε μια

μάχη, και οι Κάννες δεν αποτελούν εξαίρεση. Συνεπώς και τα ακόλουθα στοιχεία πρέπει να

αντιμετωπίζονται με προσοχή, ιδιαίτερα όσα αφορούν στον καρχηδονιακό στρατό.[18]

Οι ρωμαϊκές δυνάμεις ανέρχονταν σε 79.000 άνδρες : 63.000 πεζούς και 6.000 ιππείς. Επί πλέον, στα

δύο οχυρωμένα στρατόπεδα υπήρχαν 2.600 βαριά και 7.400 ελαφρά οπλισμένοι άνδρες. Έτσι η συνολική

δύναμη των Ρωμαίων ανέρχεται σε 86.400 άνδρες.

Ο καρχηδονιακός στρατός αριθμούσε 32.000 βαρύ πεζικό, 8.000 ελαφρύ πεζικό και 10.000 ιππείς.

[19], και αποτελούνταν από πολεμιστές διάφορων εθνικοτήτων. Περιλάμβανε 8.000 Λίβυες, 8.000 Ίβηρες,

16.000 Γαλάτες (οι μισοί από τους οποίους παρέμειναν στο στρατόπεδο την ημέρα της μάχης) και περίπου

5.500 Γαιτούλιους πεζούς. Το ιππικό του Αννίβα είχε επίσης ποικίλη σύνθεση. Περιλάμβανε 4.000

Νουμιδούς (Νομάδες κατά Πολύβιον), 2.000 Ίβηρες, 4.000 Γαλάτες και 450 Φοίνικες. Τέλος, ο Αννίβας

διέθετε ένα σώμα οκτώ χιλιάδων ακροβολιστών που απαρτιζόταν από Βαλιαρείς σφενδονιστές και διαφόρων

εθνικοτήτων λογχοφόρους.[20]Οπλισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Ρωμαίοι ιππείς έφεραν τον συνηθισμένο εκείνη την εποχή οπλισμό του ρωμαϊκού στρατού: το

pilun (βαρύ ακόντιο) και την hasta(λόγχη), καθώς επίσης με τα παραδοσιακά κράνη, ασπίδες και πανοπλία.

Ο καρχηδονικός στρατός χρησιμοποιούσε μια ποικιλία όπλων. Οι Ίβηρες πολεμούσαν με ξίφη τέμνοντα όσο

και νύσσοντα. Για να αμύνονται, χρησιμοποιούσαν μεγάλες ωοειδείς ασπίδες όπως και οι Γαλάτες και ένα

ακόμη είδος ξίφους, την falcata. Το πιθανότερο είναι ότι οι Γαλάτες δεν φορούσαν πανοπλία και το τυπικό

τους όπλο ήταν ένα μεγάλο μακρύ, κοφτερό αιχμηρό ξίφος.[21] Το καρχηδονιακό ιππικό ήταν οπλισμένο με

δύο ακόντια, ξίφη και με αβάσταγες βαριές ασπίδες για προστασία. Οι Νουμιδοί ήταν πιο ελαφρά

οπλισμένοι, με μικρότερες και πιο ελαφριές ασπίδες και με μαχαίρια ή αιχμές. Οι ακροβολιστές, που

ενεργούσαν ως ελαφρύ πεζικό, έφεραν σφενδόνες ή λόγχες. Οι Βαλιαρείς (πολεμιστές από τις Βαλεαρίδες

νήσους) ήταν οπλισμένοι με διαφόρων μεγεθών σφενδόνες.[22]

Ο οπλισμός των Λίβυων έχει προκαλέσει διάφορες συζητήσεις. Ο ιστορικός Ντούκαν Χέντ θεωρεί

πώς ήταν εξοπλισμένοι με κοντές λόγχες.[23] Ο Πολύβιος αναφέρει ότι ο οπλισμός των Λιβύων ήταν

ρωμαϊκός, προερχόμενος από τα λάφυρα της μάχης της Τρασιμένης.[24] Είναι ασαφές αν εννοούσε μόνο τις

ασπίδες και τα όπλα των Ρωμαίων,[25] αλλά οι περισσότεροι θεωρούν πώς εννοούσε όχι μόνο τον

εξοπλισμό αλλά και τη στρατηγική των Ρωμαίων. Ο Πολύβιος υποστήριξε αργότερα ότι «όχι εξ αιτίας του

οπλισμού ή της παράταξής τους ηττώντο οι Ρωμαίοι αλλά από την επιδεξιότητα και την αγχίνοια του 3

1ο λήμμα

1ο λήμμα Η μάχη

Αννίβα» και ότι «μόλις νίκησε στην πρώτη μάχη τους Ρωμαίους, με τα όπλα τους όπλισε τα στρατεύματά

του».[26] Ο Ντάλυ θεωρεί πώς το πεζικό των Λίβυων αντέγραψε τους Ίβηρες ως προς τον τρόπο χρήσης των

ξιφών τους, και έτσι οπλίστηκαν σχεδόν όπως οι Ρωμαίοι.[27] Ο ιστορικός Πέτερ Κοννόλι υποστήριξε πώς

έφεραν τον οπλισμό της μακεδονικής φάλαγγας,[28] αλλά αυτό έχει αμφισβητηθεί από τον Χέντ γιατί ο

Πλούταρχος αναφέρει πώς είχαν μικρότερες λόγχες από ό,τι οι Ρωμαίοι[23] και από τον Ντάλυ επειδή

πιστεύει πώς δεν μπορούσε να ήταν οπλισμένοι με δύσχρηστες λόγχες και βαριές ρωμαϊκές ασπίδες

ταυτόχρονα.[25]

Τακτική

Κατά την καθιερωμένη τακτική της εποχής, το πεζικό τοποθετούνταν στα κέντρο και το ιππικό στα

δύο άκρα, στις πτέρυγες. Οι Ρωμαίοι ακολούθησαν αρκετά πιστά αυτήν την τακτική αλλά επέλεξαν να

δώσουν περισσότερο βάθος παρά εύρος στο πεζικό, ελπίζοντας να διασπάσουν έτσι το κέντρο της παράταξης

του Αννίβα. Ο Βάρρων ήξερε με ποιο τρόπο το ρωμαϊκό πεζικό είχε διεισδύσει στο κέντρο του Αννίβα κατά

τη διάρκεια της μάχης στον ποταμό Τρεβία και σχεδίαζε να το εφαρμόσει ξανά σε μεγαλύτερη κλίμακα. Οι

πρίγκηπες (μονάδα στρατού των Ρωμαίων) παρατάχθηκαν πίσω από τους χαστάτι, έτοιμοι να προωθηθούν

με την πρώτη επαφή, προκειμένου να διασφαλιστεί το αρραγές του μετώπου. Όπως γράφει ο Πολύβιος

«παρέταξε τους πεζούς στην ίδια ευθεία [με τους ιππείς της δεξιάς πτέρυγας] και πύκνωσε περισσότερο τα

τμήματά τους πολλαπλασιάζοντας το βάθος των σπειρών [λόχων] του μετώπου».[29][30]

Οι αρχικές παρατάξεις των δύο αντίπαλων στρατών. Οι Ρωμαίοι (διακρίνονται με το κόκκινο

χρώμα) επιτίθενται στον καρχηδονιακό στρατό (διακρίνεται με το μπλέ χρώμα)

Ο Βάρρων πίστευε πως αν πίεζε με τις υπέρτερες δυνάμεις του τους Καρχηδόνιους, αυτοί θα

αναγκάζονταν να υποχωρήσουν ως τον ποταμό και, μη έχοντας περιθώρια ελιγμών, θα πανικοβάλλονταν. Ο

Βάρρων αποφάσισε να αντιμετωπίσει ανοιχτά τον Αννίβα, καθώς πίστευε πώς ο τελευταίος είχε επικρατήσει

στις δύο προηγούμενες μάχες χάρη στην πονηριά του. Το πεδίο μάχης στις Κάννες ήταν καθαρό, χωρίς να

δώσει την ευκαιρία στον αντίπαλο να στήσει ενέδρες ή να κρύψει κάπου τον στρατό του.[31]

Ο Αννίβας, από την άλλη πλευρά, είχε αναπτύξει τις δυνάμεις του με βάση τις στρατιωτικές

ικανότητες των στρατιωτών του, λαμβάνοντας υπόψη τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του κάθε σώματος

ώστε να βελτιώσει την τακτική του.[32] Τοποθέτησε τους Ίβηρες και τους Γαλάτες στη μέση,

εναλλάσσοντας την εθνοτική σύνθεση σε όλη την πρώτη γραμμή, στο κέντρο της οποίας έλαβε θέση και ο

ίδιος. Το πεζικό του Αννίβα από την Καρχηδονιακή Αφρική ήταν τοποθετημένο στα πλάγια του υπόλοιπου

πεζικού.

41ο λήμμα

1ο λήμμα Η μάχη

Ο Ασδρούβας διοικούσε το ιβηρικό και γαλατικό ιππικό στα αριστερά (νότια του Ωφίδου ποταμού)

του Καρχηδονιακού στρατού. Είχε την διοίκηση 6.500 ιππέων, ενώ ο Άννων τη διοίκηση 3.500 Νουμιδών

στα δεξιά.

Ο Αννίβας υπολόγιζε ότι το ιππικό του, το οποίο αποτελείτο από το ιβηρικό ιππικό και το ελαφρύ

ιππικό των Νουμιδώνν και βρισκόταν στα άκρα, θα μπορούσε να νικήσει το πιο αδύναμο ρωμαϊκό ιππικό

όταν θα επετίθετο στους Ρωμαίους από πίσω. Τα αφρικάνικα σώματα, την κρίσιμη στιγμή, θα πίεζαν τους

Ρωμαίους και θα τους περικύκλωναν.

Οι Ρωμαίοι βρίσκονταν μπροστά από τον λόφο που οδηγούσε στις Κάννες και επειδή η δεξιά τους

πτέρυγα έφτανε στον Αύφιδο ποταμό, η αριστερή τους πτέρυγα ήταν η μόνη οδός υποχώρησης.[33] Επί

πλέον οι Καρχηδόνιοι είχαν τοποθετηθεί έτσι ώστε να έχουν οι Ρωμαίοι τον πρωινό ήλιο κατάματα και τον

νοτιοανατολικό άνεμο να φέρνει άμμο και σκόνη κατά πάνω τους. Η ανάπτυξη του στρατού από τον Αννίβα,

βασισμένη στην αντίληψη του χώρου και στην επίγνωση των ικανοτήτων των τμημάτων του, αποδείχτηκε

αποφασιστικής σημασίας.[30]

Γεγονότα

Όσο πλησίαζαν οι δύο στρατοί, ο Αννίβας επεξέτεινε βαθμιαία το κέντρο της γραμμής του, και όπως

περιγράφει ο Πολύβιος: «Αφού παρέταξε τον στρατό του σε ευθεία γραμμή, προωθήθηκε με τα μεσαία

τμήματα των Ιβήρων και των Γαλατών, ενώ τα υπόλοιπα ακολουθούσαν σε μηνοειδή σχηματισμό

[ημισέληνο] και λεπτότερο, επειδή ήθελε να έχει τους Λίβυες ως εφεδρεία και ν’ αρχίσει την μάχη με τους

Ίβηρες και τους Γαλάτες».[34] Πιστεύεται ότι σκοπός αυτού του σχηματισμού ήταν να ανακοπεί η ορμή του

ρωμαϊκού πεζικού μέχρις ότου οι μετέπειτα εξελίξεις επιτρέψουν στον Αννίβα ν’ αναπτύξει το αφρικανικό

πεζικό του αποτελεσματικότερα.[35] Ενώ οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι η ενέργεια αυτή του

Αννίβα ήταν εσκεμμένη, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η έκβαση της μάχης οφείλεται στις διακυμάνσεις που

συμβαίνουν όταν οι γραμμές προωθούνται και συγκρούονται.[35]

Οι θέσεις των Καρχηδόνιων και των Ρωμαίων στη μάχη των Καννών. Οι Καρχηδόνιοι είναι με το

μπλέ χρώμα, ενώ οι Ρωμαίοι με το κόκκινο. Οι Ρωμαίοι βρίσκονται περικυκλωμένοι από τους Καρχηδόνιους

Όταν άρχισε η μάχη, και στις δύο πτέρυγες άρχισε τρομερή αναμέτρηση μεταξύ των αντίπαλων

ιππικών. Ο Πολύβιος περιγράφει τους Ίβηρες και τους Γαλάτες ιππείς να καταβαίνουν από τον λόφο με

"βαρβαρικό" τρόπο.[36] Όταν αυτοί βρέθηκαν σε πλεονεκτική θέση, κατέκοψαν το ρωμαϊκό ιππικό.[36]

51ο λήμμα

1ο λήμμα Η μάχη

Στην άλλη πτέρυγα οι Νουμιδοί, ενώ μέχρι τότε απασχολούσαν απλώς το ιππικό των συμμάχων της Ρώμης,

όταν έφτασαν οι νικητές Ίβηρες και Γαλάτες, άρχισαν την καταδίωξη των αντιπάλων.[37]

Όσο οι Καρχηδόνιοι κατατρόπωναν το ρωμαϊκό ιππικό, το πεζικό το πεζικό τους συνέκλινε προς το

κέντρο. Η σκόνη από τον ανατολικό άνεμο περιόρισε την ορατότητα των Ρωμαίων,[30] οι οποίοι είχαν να

αντιμετωπίσουν ακόμα ένα πρόβλημα : εξαιτίας των επιθέσεων του Αννίβα την προηγούμενη στα

στρατόπεδά τους, είχε μειωθεί η υδροδότησή τους.[38]

Στο αδύναμο κέντρο του, ο Αννίβας συγκρατούσε τους άνδρες του σε μια ελεγχόμενη υποχώρηση.

Το ημικύκλιο των Ιβήρων και Γαλατών κάμφθηκε κι άλλο προς το εσωτερικό, όπως είχε διατάξει ο Αννίβας,

γνωρίζοντας την υπεροχή του ρωμαϊκού πεζικού. Οι Ρωμαίοι έτσι βρέθηκαν στενά περικυκλωμένοι και η

δύναμή τους μετατράπηκε σε αδυναμία. Όσο οι πρώτες γραμμές προωθούνταν βαθμιαία προς τα εμπρός, ο

κύριος όγκος του στρατεύματός τους άρχισε να χάνει την συνοχή του, συνωθούμενος σ’ ένα αυξανόμενο

χάσμα. Σύντομα συμπιέστηκαν τόσο πολύ ώστε δεν ήταν σε θέση να χειρίζονται τα όπλα τους.

Προσπαθώντας να καταστρέψουν τους φαινομενικά υποχωρούντες Ίβηρες και Γαλάτες, οι Ρωμαίοι

αγνόησαν (ίσως λόγω της σκόνης) τα αμέτοχα μέχρι τότε αφρικανικά σώματα που βρίσκονταν στα άκρα του

ανεστραμμένου πλέον ημικυκλίου.[35] Αυτό έδωσε χρόνο στο Καρχηδονικό ιππικό να απωθήσει το Ρωμαϊκό

και επιτεθεί στο κέντρο από πίσω. Το ρωμαϊκό πεζικό, περικυκλωμένο και από τις δύο πλευρές του,

δημιούργησε μια σφήνα, η οποία οδηγούσε πιο βαθιά στην ημισέληνο των Καρχηδονίων, στην παγίδα που

τους έστησαν οι Αφρικανοί.[39]

Όταν το καρχηδονιακό ιππικό επιτέθηκε στα νώτα του ρωμαϊκού στρατού και τα σώματα των

Αφρικανών επιτέθηκαν στα πλάγια, η προώθηση του ρωμαϊκού πεζικού ανεκόπη και οι Ρωμαίοι βρέθηκαν

περικυκλωμένοι χωρίς ελπίδα διαφυγής. Οι Καρχηδόνιοι δημιούργησαν ένα τείχος και άρχισαν να

καταστρέφουν τα παγιδευμένα ρωμαϊκά σώματα. Κατά τον Πολύβιο «οι Ρωμαίοι άντεχαν στην αρχή, αλλά

όταν άρχισαν να πέφτουν οι εξωτερικές γραμμές και να περισφίγγεται ο κλοιός, τότε σκοτώθηκαν όλοι».[40]

Ο Τίτος Λίβιος λέει ότι «Χιλιάδες Ρωμαίοι σκοτώθηκαν....κάποιοι βρέθηκαν με τα κεφάλια τους

χωμένα στη γη, σε λάκκους που είχαν σκάψει, νεκροί από ασφυξία».[41] Ο Ρόμπερτ Κόουλεϊ ισχυρίζεται ότι

περίπου 600 λεγεωνάριοι σφάζονταν κάθε λεπτό μέχρι το σκοτάδι να βάλει τέλος σε αυτή την αιματοχυσία.

61ο λήμμα

1ο λήμμα Η μάχη

[42] Μόνο 14.000 Ρωμαίοι κατάφεραν να διαφύγουν, οι περισσότεροι κόβοντας δρόμο από την κοντινή

πόλη του Κανουσίου.

Απώλειες

Ρωμαϊκές και συμμαχικές

Ο Πολύβιος γράφει ότι 70.000 άνδρες σκοτώθηκαν, 10.000 αιχμαλωτίστηκαν και ίσως 3.000

επέζησαν. Αναφέρει επίσης πως από το σύνολο του 6.000 ανδρών του ρωμαϊκού και συμμαχικού ιππικού,

μόνο 370 άνδρες επέζησαν.[43]

Ο Λίβιος αναφέρει πώς σκοτώθηκαν 45.500 πεζοί και 2.700 ιππείς.[44] Επίσης αναφέρει πως 3.000

πεζοί και 1.500 ιππείς αιχμαλωτίστηκαν από τους Καρχηδόνιους.[45] Ο Λίβιος δεν αναφέρει τις πηγές του,

αλλά οι περισσότεροι ιστορικοί θεωρούν πως η πηγή του ήταν ο Κόιντος Φάβιος Πίκτωρ, Ρωμαίος

ιστορικός, ο οποίος είχε ασχοληθεί με τον Δεύτερο Καρχηδονιακό Πόλεμο.[46][47]

Αργότερα, οι Ρωμαίοι ιστορικοί ακολουθούν πιστά τις αναφορές του Λίβιου. Ο Αππιανός δηλώνει

πώς την ημέρα της μάχης σκοτώθηκαν 50.000 Ρωμαίοι.[48] Ο Πλούταρχος συμφωνεί, καταγράφοντας πώς

«στη μάχη σκοτώθηκαν 50.000 Ρωμαίοι, ενώ μόνο 4.000 επέζησαν».[49] Ο Μάρκος Φάβιος Κοϊντιλιανός

γράφει: «60.000 άνδρες σκοτώθηκαν από τον στρατό του Αννίβα στις Κάννες».[50] Ο Ευτρόπιος γράφει:

«20 αξιωματικοί που υπήρξαν ύπατοι ή πραίτωρες, 30 συγκλητικοί και 300 άλλοι ευγενείς αιχμαλωτίστηκαν

ή σκοτώθηκαν, όπως επίσης 40.000 πεζοί και 3.500 ιππείς».[51]

Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν την εκδοχή του Πολυβίου λανθασμένη και συμφωνούν με

αυτήν του Λιβίου.[52] Οι περισσότεροι από τους σύγχρονους ιστορικούς κάνουν αναφορά για λιγότερους

νεκρούς. Ο ιστορικός Π. Κανταλούπι καταγράφει πώς στη μάχη σκοτώθηκαν από 10,5 - 16 χιλιάδες

Ρωμαίοι.[53] Ο Σάμουελς πιστεύει πως ο Αννίβας δεν ήθελε να χάσουν την ζωή τους τόσο πολλοί σύμμαχοι

των Ρωμαίων γιατί ήθελε να τους κάνει δικούς του συμμάχους [54]

Καρχηδονιακές και συμμαχικές

Ο Τίτος Λίβιος μας πληροφορεί πως στη μάχη σκοτώθηκαν «περίπου 8.000 απ' τους γενναιότερους

άνδρες του Αννίβα.»[55] Ο Πολύβιος μας πληροφορεί πως σκοτώθηκαν 5.700 στρατιώτες του

καρχηδονιακού στρατού: 4.000 Γαλάτες, 1.500 Ισπανοί και Αφρικανοί και 200 ιππείς.[56]

71ο λήμμα

2ο λήμμα Ίων ο Χίος

Ίων ο Χίος

Ο Ίων ο Χίος (αρχ. ελλ.: ων Χ ος, ακμή 451/48 π.Χ. – 428 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας τραγικός Ἴ ὁ ῖ

και διθυραμβικός ποιητής της κλασικής περιόδου. Καταγόταν από τη Χίο[4] και ήταν γιος του Ορθομένη.

Ασχολήθηκε και με έτερα είδη ποίησης, καθώς και με την πεζογραφία, γράφοντας στην ιωνική διάλεκτο. Οι

ελληνιστικοί σχολιαστές τον θεωρούσαν, μαζί με τον Αχαιό τον Ερετριέα και τον Αγάθωνα, εφάμιλλο των

τριών μεγάλων τραγικών ποιητών, Αισχύλου, Σοφοκλή και Ευριπίδη. Για αιώνες η μελέτη, σχετική με το

πρόσωπό του, επικεντρωνόταν στην πολυειδεία[5] του και τα στοιχεία που παρείχε σε σχέση με την κλασική

Αθήνα. Οι σύγχρονοι μελετητές εντούτοις, εστιάζουν επιπρόσθετα στην ιδιαίτερη ταυτότητα του ποιητή,

αυτή του κοσμοπολίτη Χίου που έζησε από κοντά και συμμετείχε στο χρυσό αιώνα της αθηναϊκής πολιτείας.

Βίος

Πατρίδα του ποιητή ήταν το νησί Χίος και το όνομα του πατέρα του κατά τους μεταγενεστέρους

συγγραφείς ήταν Ορθομένης. Κατά την άποψη του Καρλ Νίμπερντινγκ, με την οποία συμφωνούν και

νεότεροι μελετητές, ο ποιητής γεννήθηκε μεταξύ του πρώτου και του τετάρτου έτους της 74ης Ολυμπιάδας,

ήτοι το 484-481 π.Χ.[6][7] Αναφέρεται και ως γιος του Ξούθου αντιστοιχίζοντάς τον, εκούσια ή ακούσια, με

τον μυθικό Ίωνα, το γενάρχη του αντιστοίχου ελληνικού φύλου.[8] Γύρω στο 468 π.Χ.,[9] όντας έφηβος,[10]

ταξίδεψε στην Αθήνα με πιθανότερο σκοπό να ολοκληρώσει τις ανώτερες σπουδές του,[11] πόλη όπου

διήγαγε σημαντικό μέρος της ενήλικης ζωής του και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τον πολιτικό Κίμωνα.[12]

Υπήρξε δριμύς κατήγορος του Περικλή, καθώς μεταξύ των δύο υπήρχε ερωτική αντιζηλία για

κάποια Χρυσίλλα, κόρη του Τελέου από την Κόρινθο, στην οποία αναφερόταν και σε μια ελεγεία του.[13]

Μάλιστα κατέκρινε την ομιλία του Περικλή ως φλύαρη και αρρωστημένη, υποστηρίζοντας ότι στις

μεγαλοστομίες του περιεχόταν αλαζονεία και περιφρόνηση των άλλων, σε αντιδιαστολή με τον Κίμωνα και

το μελωδικό, υγρό και εμπνευσμένο ύφος του λόγου του.[14] Επιπλέον, ήταν γνώριμος με τον Αισχύλο και

το Σοφοκλή. Με τον πρώτο αναφέρεται να παρακολουθούν μαζί έναν αγώνα πυγμαχίας στα Ίσθμια το 465

π.Χ,[15][16] ενώ τον δεύτερο τον γνώρισε στη Χίο όταν αυτός συμμετείχε στην αθηναϊκή εκστρατεία κατά

της Σάμου το 440 π.Χ. Την ίδια χρονιά ή την επόμενη επέστρεψε στην Αθήνα, όπως σημαίνεται από

απόσπασμα των Υπομνημάτων του.[17]

Η πρώτη του τραγωδία ανέβηκε το 452 π.Χ.,[18] χρονικό σημείο που συμπίπτει με την επάνοδο του

Κίμωνα στην Αθήνα από την εξορία στην οποία οδηγήθηκε με εξοστρακισμό.[19] Ο M.L West διατείνεται

ότι σε κάποια προγενέστερη χρονική στιγμή, κοντά στο 450, ο ποιητής ταξίδεψε με τον Κίμωνα στη Σπάρτη.

[7] Στην άποψη αυτή προστίθεται και αυτή του Guy Olding ο οποίος αποδίδει ένα ελεγειακό απόσπασμα[20]

του ποιητή στο βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμο Β', τον οποίο ο Ίωνας συνάντησε «κατά πάσα βεβαιότητα».

Προ της 83ης Ολυμπιάδας (448 π.Χ) αφιέρωσε ένα άγαλμα στην Αθηνά,[21][22][23][24][25][26] πράξη που

παραπέμπει σε νίκη. Αναφέρεται ότι ήρθε τρίτος εναντίον του Ευριπίδη και του Ιόφωντα το 429 π.Χ.[27][28]

Οι ιστορικές πηγές μαρτυρούν ότι κέρδισε την πρώτη θέση μόνο μια φορά, παράλληλα όμως νίκησε και

στους διθυραμβικούς αγώνες της ίδιας χρονιάς. Ανεκδοτoλογικά μαρτυρείται ότι για να γιορτάσει τη νίκη

82ο λήμμα

2ο λήμμα Ίων ο Χίος

του προσέφερε σε όλους τους Αθηναίους από ένα δοχείο κρασί από τη Χίο, κίνηση που υποδηλώνει τη

μεγάλη του περιουσία.[29]

Από την Ειρήνη του Αριστοφάνη συνάγεται ότι είχε αποβιώσει πριν το 421 π.Χ., έτος διδασκαλίας

του συγκεκριμένου έργου.[30] Είχε έναν γιο,[31] τον Τυδέα, ο οποίος κατά τον Θουκυδίδη εκτελέστηκε από

το Σπαρτιάτη διοικητή της Χίου το χειμώνα του 413/2 π.Χ ως αττικιστής.[32][33]

Έργο

Τραγωδίες

Κατά το λεξικό της Σούδας τα δράματα τα οποία συνέγραψε υπολογίζονται άλλοτε σε 12, σε 30 ή σε

40.[18] Οι κλασικοί φιλόλογοι υποστηρίζουν ότι οι αριθμοί αντικατοπτρίζουν τετραλογίες δραμάτων, οπότε

ανάλογα με τον τρόπο μέτρησης είτε συνέγραψε 10 τετραλογίες, είτε 40 έργα, είτε 30, αν δεν λάβει κανείς

υπόψιν τα σατυρικά δράματα.[35] Από το σύνολο έχουν σωθεί οι τίτλοι και αποσπάσματα 10 τραγωδιών και

ενός σατυρικού δράματος. Τα διαθέσιμα 75 περίπου σπαράγματα των δραμάτων του δεν υπερβαίνουν ποτέ

τις πέντε γραμμές.[36]

Ο Ίων εκτός από τραγωδίες έγραψε και κωμωδίες, γεγονός αξιοσημείωτο για το αρχαίο ελληνικό

θέατρο.[37]

Λυρικά

Ο Σχολιαστής του Αριστοφάνη αναφέρει ότι ο Ίωνας έγραψε επίσης διθυράμβους, λυρικά ποιήματα,

επιγράμματα, ωδές, παιάνες, ύμνους (Ύμνος εις τον Καιρόν),[38] σκόλια, εγκώμια, ελεγείες, καθώς και

ιστορικά, φιλοσοφικά και ταξιδιωτικά κείμενα.[37] Από αυτά έχουν σωθεί μόνο σπαράγματα των ελεγειών

του, τα οποία περιέχονται στην Ελληνική Ανθολογία, λυρικών ποιημάτων και των κειμένων Επιδημίαι, Χίου

κτίσις και Τριαγμοί.

Οι δύο μεγαλύτερες σε έκταση ελεγείες του οι οποίες σώζονται έχουν συμποτική θεματική,[39] μια

και αφορούν το κρασί και τη χαρά που αυτό φέρνει. Η μία από αυτές προσφωνεί στην αρχή κάποιον βασιλιά

μνημονεύοντας παράλληλα το Δία, τον Ηρακλή, την Αλκμήνη, τον Προκλή και τους απογόνους του Περσέα.

[40] Αυτή η ομάδα των ονομάτων κάνουν πιθανούς αποδέκτες της ελεγείας τους βασιλείς της Σπάρτης και

του Άργους.[41] Μια επιπλέον ελεγεία του επιδοκιμάζει την εντεκάχορδη λύρα, σε αντιδιαστολή με την

επτάχορδη.[42] Ο Διογένης Λαέρτιος του αποδίδει ένα επίγραμμα για το φιλόσοφο Φερεκύδη.[43] Ένα

επιπλέον επίγραμμα που φέρει το όνομά του απευθύνεται στον Ευριπίδη.[44]

92ο λήμμα

3ο λήμμα 243 Ίδη

243 Ίδη

Η 243 Ίδη (243 Ida) είναι ένας αστεροειδής της Κύριας Ζώνης Αστεροειδών με απόλυτο μέγεθος

(όπως ορίζεται για το Ηλιακό Σύστημα) 9,94. Ανακαλύφθηκε το 1884 από τον Αυστριακό αστρονόμο Γιόχαν

Παλίζα και έλαβε το όνομά της από μια από τις τροφούς του Δία στην ελληνική μυθολογία. Παρατηρήσεις

με τηλεσκόπιο από τη Γη οδήγησαν στην κατάταξη της Ίδης στους αστεροειδείς φασματικού τύπου S

(λιθώδεις),[4] που είναι και οι πλέον συνηθισμένοι στο εσωτερικό τμήμα της Κύριας Ζώνης. Το σημαντικό

σχετικά με την Ίδη είναι ότι στις 28 Αυγούστου 1993 πέρασε από πολύ κοντά της το διαστημόπλοιο

Γκαλιλέο, στο ταξίδι του προς τον Δία και μετέδωσε εικόνες της. Η 243 Ίδη υπήρξε έτσι ο δεύτερος

αστεροειδής στην Ιστορία τον οποίο επισκέφθηκε τεχνητό αντικείμενο και ο πρώτος του οποίου

ανακαλύφθηκε φυσικός δορυφόρος, καθώς οι εικόνες του Γκαλιλέο απεκάλυψαν την ύπαρξη του δορυφόρου

«Δάκτυλος», που περιφέρεται γύρω από την Ίδη.

Η Ίδη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο μία φορά κάθε 4,84 γήινα έτη, ενώ συγχρόνως περιστρέφεται

γύρω από τον εαυτό της μία φορά κάθε 4 ώρες και 38 λεπτά. Η μέση διάμετρός της είναι 31,4 km. Το σχήμα

της είναι επίμηκες και ακανόνιστο (μοιάζει με μπουκάλι ή κρουασάν, αναλόγως της γωνίας παρατηρήσεως).

Φαίνεται ότι αποτελείται από δύο ενωμένα σώματα. Η επιφάνειά της φέρει πολλούς κρατήρες (μία από τις

μεγαλύτερες πυκνότητες κρατήρων για σώμα του Ηλιακού Συστήματος) που εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία

διαστάσεων και ηλικιών.

Η επίσκεψη του Γκαλιλέο επέτρεψε επίσης τη μέτρηση της μάζας της Ίδης και τη μελέτη με νέα

δεδομένα της γεωλογίας των λιθωδών αστεροειδών. Η γνώση των συστάσεών τους επιτρέπει μία συσχέτιση

ανάμεσα στους μετεωρίτες που βρίσκονται στη Γη και στην προέλευσή τους από τη ζώνη των αστεροειδών.

Τα δεδομένα που αποκτήθηκαν από τη διέλευση του Γκαλιλέο υπέδειξαν τους αστεροειδείς τύπου S ως την

πηγή των χονδριτών μετεωριτών, του συνηθέστερου τύπου που βρίσκεται στη Γη.

Ο αστεροειδής ανακαλύφθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1884 από τον Παλίζα, ο οποίος παρατηρούσε

από το Αστεροσκοπείο της Βιέννης, και ήταν ο 45ος αστεροειδής που ανακάλυψε ο συγκεκριμένος

αστρονόμος.[1][9] Το όνομα δόθηκε, κατά παραχώρηση του Παλίζα, με επιλογή από τον Μόριτς φον

Κούφνερ (Moriz von Kuffner), ένα Βιεννέζο ζυθοποιό και ερασιτέχνη αστρονόμο.[10][11] Στην ελληνική

μυθολογία η ομώνυμη Ιδαία Νύμφη ή Κρητικοπούλα πριγκίπισσα ήταν μια από τις τροφούς του θεού Δία.

[12] Ο 243ος αστεροειδής αναγνωρίσθηκε ως μέλος της Οικογένειας αστεροειδών της Κορωνίδος από τον

Κιγιοτσούγκου Χιραγιάμα, που πρότεινε το 1918 ότι η ομάδα αυτή ήταν τα υπολείμματα ενός πρόδρομου

ουράνιου σώματος που καταστράφηκε.[13]

Το φάσμα ανακλάσεως της Ίδης λήφθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 1980 από τους αστρονόμους David J.

Tholen και Edward F. Tedesco ως μέρος της οκτάχρωμης επισκοπήσεως αστεροειδών ECAS.[14] Το φάσμα

ταίριαζε με αυτά των αστεροειδών τύπου S.[15] Πολλές παρατηρήσεις της Ίδης έγιναν στις αρχές του 1993

από τον Αστρονομικό Σταθμό Φλάγκσταφ του Ναυτικού Αστεροσκοπείου των ΗΠΑ και από το

103ο λήμμα

3ο λήμμα 243 Ίδη

Αστεροσκοπείο του Όουκ Ριτζ. Αυτές βελτίωσαν την ακρίβεια με την οποία ήταν γνωστή η τροχιά της, ώστε

να μειωθεί η αβεβαιότητα της θέσεώς της κατά την προσέγγιση του διαστημοπλοίου Γκαλιλέο.[16]

113ο λήμμα

4ο λήμμα Κύκλος νερού

Κύκλος του νερούO κύκλος του νερού — γνωστός και ως

υδρολογικός κύκλος — είναι η συνεχής

ανακύκλωση του νερού της Γης μέσα στην

υδρόσφαιρα, στην ατμόσφαιρα και

στη λιθόσφαιρα(έδαφος-

υπέδαφος). Το

συνεχές της

κυκλικής

διαδικασίας

του κύκλου του νερού

επιτυγχάνεται εξαιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας.

Το νερό του πλανήτη αλλάζει συνεχώς φυσική

κατάσταση, από τη στερεά μορφή των πάγων

στην υγρή μορφή των ποταμών, λιμνών και των

θαλασσών και την αέρια κατάσταση των

υδρατμών.

Πιο συγκεκριμένα, λόγω της θέρμανσης και των

ανέμων στην επιφάνεια της γης, τα

νερά της εξατμίζονται και

μαζεύονται ως

υδρατμοί

δημιουργώντας

τα σύννεφα. Οι

υδρατμοί συμπυκνώνονται, υγροποιούνται και

στη συνέχεια πέφτουν ως βροχή ή άλλες μορφές

υετού, εμπλουτίζοντας έτσι τις αποθήκες νερού

της γης, είτε είναι αυτές επιφανειακές, όπως οι

θάλασσες και οι λίμνες, είτε είναι υπόγειες.

Ο κύκλος του νερού αποτελεί αντικείμενο του

επιστημονικού κλάδου της Υδρολογίας για ό,τι

συμβαίνει ή παρατηρείται στο έδαφος και της

Μετεωρολογίας για ό,τι συμβαίνει εξ αυτού στην

ατμόσφαιρα.

Ειδικότερα στη Μετεωρολογία ο υδρολογικός

κύκλος αποτελεί το σπουδαιότερο καιρικό

φαινόμενο ως σύνολο επιμέρους φαινομένων.

Αυτός ρυθμίζει την υγρασία του εδάφους, τη

λαμπρότητα της ημέρας, και τέλος τη συχνότητα

και ένταση των υδρομετεώρων, εκτός του

γιγάντιου εκείνου έργου της μεταφοράς

ενέργειας από τα μικρά στα μεγάλα γεωγραφικά

πλάτη.

Από τη θάλασσα, τις λίμνες και τα ποτάμια

εξατμίζεται κάθε λεπτό μια ποσότητα

1.000.000.000 (ένα δισεκατομμύριο) κυβικών

μέτρων νερού που επιστρέφει στην ατμόσφαιρα.

Η διαπνοή των φυτών είναι μια ακόμη

λειτουργία που αποδίδει υδρατμούς στην

ατμόσφαιρα. Η εξάτμιση και διαπνοή από την

ξηρά συχνά δεν διακρίνεται και έτσι μιλούμε για

εξατμοδιαπνοή . Μια μικρή ποσότητα υδρατμών

124ο λήμμα

5ο λήμμα Κύκλος νερού

στην ατμόσφαιρα προέρχεται από την εξάχνωση,

μέσω της οποίας μόρια από πάγους και χιόνια

μετατρέπονται απευθείας σε υδρατμούς χωρίς να

περάσουν από την υγρή μορφή.

Ωστόσο, το νερό των κατακρημνισμάτων δεν

ρέει αποκλειστικά μέσα στους ποταμούς.

Κάποιες ποσότητες διαπερνούν το έδαφος με τη

λειτουργία της διήθησης και σχηματίζουν το

υπόγειο νερό. Μέρος του νερού αυτού μπορεί να

ξαναβρεί το δρόμο του προς τα επιφανειακά

υδάτινα σώματα (και τους ωκεανούς) ως

εκφόρτιση υπόγειου νερού. Όταν βρίσκει

διόδους προς της επιφάνεια της γης εμφανίζεται

με τη μορφή πηγών. Ένα άλλο μέρος του

υπόγειου νερού πηγαίνει βαθύτερα και

εμπλουτίζει τους υπόγειους υδροφορείς, οι

οποίοι μπορούν να αποθηκεύσουν τεράστιες

ποσότητες νερού για μεγάλα χρονικά

διαστήματα. Ακόμα και το νερό αυτό όμως

συνεχίζει να κινείται και με τη πάροδο του

χρόνου μέρος του ξαναμπαίνει στους ωκεανούς

όπου ο κύκλος του νερού "τελειώνει" και

"ξεκινάει" εκ νέου.

134ο λήμμα

6ο λήμμα Αρχαιολογία

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑ

Κυριολεκτικά η αρχαιολογία είναι η «μελέτη των αρχαίων πραγμάτων». Ο ακριβής σύγχρονος

ορισμός της είναι η «συστηματική μελέτη των υλικών καταλοίπων του απώτερου ή πιο πρόσφατου

ανθρώπινου παρελθόντος μέσω της εφαρμογής θεωρίας και μεθόδου»[1]. Ο όρος βέβαια αναπτύχθηκε στην

εξελικτική πορεία της επιστήμης για να περιλαμβάνει πολύ περισσότερα πράγματα στο εννοιολογικό της

πλαίσιο. Το 1948 ο Γουόλτερ Τέιλορ (Walter Taylor) έδωσε έναν πρώτο ορισμό, γράφοντας πως "η

Αρχαιολογία δεν είναι ιστορία, ούτε ανθρωπολογία. Ως αυτόνομη επιστήμη περιλαμβάνει τη δική της

μεθοδολογία και εξειδικευμένες τεχνικές, για τη συγκέντρωση ή παραγωγή πολιτισμικής πληροφόρησης",

από έρευνα στερεής ύλης και μνημείων του παρελθόντος. Σύμφωνα με τον Μόρτιμερ Γουίλερ «ο

αρχαιολόγος φέρνει στο φως όχι πράγματα αλλά ανθρώπους»[2], συνεπώς η αρχαιολογία είναι μελέτη

ανθρώπινων λειψάνων του παρελθόντος. Ο όρος «ανθρώπινο παρελθόν» τονίζει το γεγονός ότι η

αρχαιολογία δεν μελετά ζώα που έχουν εκλείψει, απολιθώματα ή πετρώματα, καθώς αυτά αποτελούν προϊόν

μελέτης της παλαιοντολογίας και τη γεωλογίας[1]. Συνεπώς το χρονικά όριο μελέτης της αρχαιολογίας σε

ό,τι αφορά στο απώτατο παρελθόν αγγίζει το χρονικό όριο των 2.000.000 ετών π.π.[3]

Προσεγγίσεις: Παλαιός και Νέος Κόσμος

Στην Ευρώπη και τον Παλαιό Κόσμο γενικότερα η αρχαιολογία διακρινόταν και διακρίνεται ακόμη

από μία τάση να εστιάζεται μόνον στα υλικά ευρήματα και φυσικά στις αναγκαίες τεχνικές ανασκαφής και

περισυλλογής των ευρημάτων, όπως επίσης και στα εγγενή της θεωρητικά και φιλοσοφικά ζητήματα που τη

βοηθούν να επιτύχει τους στόχους της. Στον Νέο Κόσμο η προσέγγιση είναι διαφορετική. Η έρευνα

εστιάζεται στις αρχαίες κοινωνίες και τον τρόπο λειτουργίας τους. Κατ' αυτόν τον τρόπο η αρχαιολογία

θεωρείται ένας από τους 4εις τομείς της ανθρωπολογίας. Και για τις δύο προσεγγίσεις βέβαια η επίτευξη του

στόχου σήμερα απαιτεί ένα είδος πολυεπιστημονικής και διεπιστημονικής διερεύνησης και προσπάθειας.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στην βόρεια Αμερική να υπάρχουν λίγα τμήματα αρχαιολογίας και το

μεγαλύτερο ποσοστό των αρχαιολόγων να καλύπτει θέσεις σε ανθρωπολογικά τμήματα. Άλλοι αρχαιολόγοι

του αποκαλούμενου Νέου Κόσμου ενσωματώνονται στις Κλασικές σπουδές, χωρίς αυτό να τους δίνει τη

δυνατότητα εμπλοκής στις ανανεούμενες συζητήσεις για την αρχαιολογική θεωρία. Από την άλλη στην

Ευρώπη τα τμήματα της αρχαιολογίας είναι διακριτά και συνδέονται στενά με τμήματα ιστορίας. Σε ό,τι

αφορά στην ανθρωπολογική προσέγγιση των θεωρητικών ζητημάτων της αρχαιολογίας σημαντικό ρόλο

έπαιξε ο Φραντς Μποάζ, σε σημείο ώστε οι νεότεροι αρχαιολόγοι-ανθρωπολόγοι να μην ενσωματώνουν

τους αρχαιότερους πολιτισμούς σε ένα ενιαίο εθνικό περίγραμμα, αλλά να τους διαχειρίζονται

εξατομικευμένα. Αντίθετα, στην Ευρώπη, η προσάρτηση της προϊστορίας στο εθνικό εννοιολογικό πλαίσιο

ήταν δεδομένη από την αρχή της ανάπτυξης της επιστήμης.[4]

Η αρχαιολογική μαρτυρία

Με τον όρο αρχαιολογική μαρτυρία εννοούμε το σύνολο των δεδομένων που καταγράφονται από

τους αρχαιολόγους και αποτελούν υλικά κατάλοιπα της αρχαίας ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ανάλογα με το

είδος των δεδομένων αυτών αναγνωρίζουμε τέσσερις κύριες κατηγορίες αρχαιολογικής μαρτυρίας: α) τα

τέχνεργα, ή τεχνουργήματα (artefacts) δηλαδή όλα τα ανθρωπογενή κινητά αντικείμενα, όπως όπλα,

εργαλεία, αγγεία κ.λπ. β) τις κατασκευές, επίσης ανθρωπογενή μη κινητά ευρήματα, όπως οι τάφοι, οι

145ο λήμμα

5ο λήμμα Αρχαιολογία

δεξαμενές κ.λπ., γ) τα κτίσματα, δηλαδή οικοδομήματα όπως οι κατοικίες, οι ναοί ή άλλα δημόσια κτήρια

και δ) τα οικοδεδομένα ή οικουργήματα, (ecofacts), οργανικά και ανόργανα κατάλοιπα του φυσικού

περιβάλλοντος που συνδέονται ωστόσο με την ανθρώπινη συμπεριφορά στο εγγύς ή απώτερο παρελθόν,

όπως οστά ζώων, σπόροι και καρποί, ιζήματα, μεταλλεύματα κ.λπ.[5]

Οι τοποθεσίες στις οποίες τα παραπάνω ευρήματα παρουσιάζουν υψηλή πυκνότητα εμφάνισης

ονομάζονται αρχαιολογικές θέσεις ή αρχαιολογικοί τόποι (sites). Μια γεωγραφική έκταση σαφώς

οριοθετημένη, που περιλαμβάνει μια σειρά από αρχαιολογικές θέσεις, και η οποία αποτελούσε στο παρελθόν

μια σαφώς καθορισμένη οικολογική και πολιτισμική έκταση, ονομάζεται (αρχαιολογική) γεωγραφική

περιοχή. Ενώ, η ακριβής χωροχρονική θέση ενός ευρήματος, μαζί με το άμεσο περιβάλλον του, αποτελούν

το αρχαιολογικό πλαίσιο της αρχαιολογικής μαρτυρίας. Το αρχαιολογικό πλαίσιο, πιο συγκεκριμένα,

προσδιορίζεται με βάση: α) το περίβλημα, δηλαδή το υλικό που περικλείει και συγκρατεί το εύρημα, β) την

προέλευση του ευρήματος, δηλαδή την ακριβή οριζόντια και κάθετη θέση του ευρήματος μέσα στο

περίβλημα που ανακαλύφθηκε και γ) τη συσχέτιση του ευρήματος με τα υπόλοιπα ευρήματα που

ανακαλύφθηκαν μέσα στο ίδιο περίβλημα. Ανάλογα δε με την κατάσταση του αρχαιολογικού πλαισίου τη

στιγμή της ανακάλυψής του, δηλαδή ανάλογα με το αν έχει υποστεί οποιαδήποτε μεταβολή από τη στιγμή

της απόθεσής του έως την ανακάλυψή του, διαχωρίζεται σε πρωτογενές (αδιατάρακτο) και δευτερογενές

(διαταραγμένο) πλαίσιο.

Η συσχέτιση των ευρημάτων μιας αρχαιολογικής θέσης βασίζονται δύο θεμελιώδεις αρχές της

αρχαιολογίας: την αρχή της συσχέτισης, σύμφωνα με την οποία ένα εύρημα είναι σύγχρονο με άλλα

ευρήματα που βρίσκονται στο ίδιο περίβλημα, και η αρχή της επαλληλίας, σύμφωνα με την οποία τα

στρώματα της Γης είναι διατεταγμένα το ένα πάνω στο άλλο διαδοχικά, με τα κατώτερα να αποτελούν τα

αρχαιότερα στρώματα. Σε αυτή τη δεύτερη αρχή βασίζεται και η στρωματογραφία, η μελέτη δηλαδή της

διαστρωμάτωσης μιας αρχαιολογικής θέσης.

Κλασική αρχαιολογία

Η κλασική αρχαιολογία εξετάζει στη στενή της έννοια τον ελληνικό και τον ρωμαϊκό κόσμο.

Σημαντικός σταθμός στην ιστορία της κλασικής αρχαιολογίας και της αρχαιολογίας γενικότερα υπήρξαν οι

αποστολές του Ερρίκου Σλήμαν το 1800 στην Ελλάδα και την Τουρκία, όπου αποκάλυψε τη διαστρωμάτωση

της πόλης της Τροίας σε διακριτές χρονικές περιόδους. Ένα από αυτά τα στρώματα ο Σλήμαν το ταύτισε με

την ομηρική Τροία. Στην Ελλάδα ανέσκαψε τις Μυκήνες, αναζητώντας τον τάφο του Αγαμέμνονα. Πολλοί

αρχαιολόγοι ακολούθησαν τον Σλήμαν, διεξάγοντας εξελιγμένες μεθοδολογικά και επιστημονικά ανασκαφές

στην ευρύτερη περιοχή της μεσογειακής λεκάνης. Έτσι χάραξαν ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της

αρχαιολογίας και φυσικά το κύριο σώμα ερευνών της κλασικής αρχαιολογίας.

Παρόλο που στην εποχή μας φαίνεται δεδομένος ο ορισμός κλασική αρχαιολογία, στην

πραγματικότητα –και εξαρτώμενη από τη διαρκώς μεταβαλλόμενη εικόνα του κλασικού κόσμου- τούτη η

έννοια προσαρμόζεται διαρκώς στις επιταγές και τις ανάγκες της αρχαιολογικής επιστήμης, που διαρκώς

εμπλουτίζεται, όχι μόνον από δεδομένα αρχαιολογικών ανασκαφών, αλλά και νεότερες ερμηνευτικές τάσεις

αρμονικά συνδυαζόμενες με τις προσεγγίσεις των θετικών επιστημών και την συναρμογή ανθρωπολογικών

ερμηνευτικών τάσεων. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, αν σκεφθούμε ότι η έννοια του κλασικού κόσμου

διαρκώς αλλάζει και μεταπλάθεται. Μετατοπιζόμενη από τον εγκιβωτισμό της στη στενή θεώρηση του

ελληνικού και του ρωμαϊκού κόσμου η κλασική αρχαιολογία –τουλάχιστον για έναν κύκλο ερευνητών που

155ο λήμμα

5ο λήμμα Αρχαιολογία

χρησιμοποιεί ως εφαλτήριο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο- περιλαμβάνει σήμερα και τη Γαλλία και τη Μεγάλη

Βρετανία, τις ακτές της Β. Αφρικής, την Εγγύς και Μέση Ανατολή και ορίζει διακριτές θεωρήσεις της ιδέας

του κλασικού.

Μεσαιωνική αρχαιολογία

Με τον όρο μεσαιωνική αρχαιολογία νοείται η μελέτη του ευρωπαϊκού μεσαίωνα, ιδιαίτερα για την

περίοδο που εκτείνεται από τον 5ο έως τον 16ο μ.Χ. αι. Η μεσαιωνική αρχαιολογία εξετάζει και ερμηνεύει

ευρήματα που σχετίζονται με τον μετα-ρωμαϊκό κόσμο και καλύπτει πολιτισμούς όπως αυτός των Βίκινγκ,

των Σαξόνων και των Φράγκων. Φυσική συνέχεια της μεσαιωνικής αρχαιολογίας θεωρείται η

μεταμεσαιωνική αρχαιολογία, αν και τέτοιου είδους υποδιαιρέσεις οδηγούν συχνά σε αμφισβητήσεις των

ούτως η άλλως μεταβαλλόμενων διακριτών ορίων της εκάστοτε περιοδολόγησης.

Βυζαντινή αρχαιολογία

Η Βυζαντινή αρχαιολογία ανήκει ουσιαστικά ως κλάδος στη μεσαιωνική αρχαιολογία, αλλά

ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την αρχαιολογία της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας της βυζαντινής

αυτοκρατορίας, και αστικών κέντρων της βυζαντινής επικράτειας από τον 4ο έως τον 12ο μ.Χ. αιώνα. Ο

όρος σταδιακά διευρύνθηκε ώστε να περιλαμβάνει τμήμα της ιστορίας της οθωμανικής αυτοκρατορίας ως

συνέχειας του Βυζαντινού κόσμου από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα, στο βαθμό που ακολούθησε και

διατήρησε τα θέσμια της βυζαντινής κοινωνίας.

165ο λήμμα

6ο λήμμα Η οικογένειά μου

Η οικογένειά μου

176ο λήμμα