«Πράσινες Στέγες»

Κοντογεώργη Ελευθερία Μαθήτρια Α’ τάξης Γυμνασίου, 19ο Γυμνάσιο

eleftheria_k@hotmail.com

Αργυρώ Κουράκη -Γεωπόνος (ΠΕ14-04) argkouraki@yahoo.gr

Τσορμπατζόγλου Νέστωρ-Πληροφορικός (ΠΕ19) nestort@hol.gr

Σχολικός Σύμβουλος Πληροφορικής Σχολείου Δρ. Θόδωρος Καρτσιώτης

kartsiot@sch.gr

Περίληψη Οι πράσινες στέγες….μια λύση από το μέλλον. Αφορά τις στέγες των κτιρίων στα αστικά περιβάλλοντα και πως με την φύτεψη σε αυτές, μπορούν να αποκομιστούν οφέλη για τον άνθρωπο που ζει σε αστικό περιβάλλον. Λέξεις κλειδιά: Αστικό περιβάλλον-Αστική θερμική νησίδα-Βιωσιμότητα των πόλεων

1. Εισαγωγή

Η λογική, πίσω από τις πρωτοβουλίες πρασινίσματος των ακάλυπτων χώρων, εδράζεται στις προσπάθειες περιορισμού του φαινόμενου της "αστικής θερμικής νησίδας", που προκαλείται κυρίως από τα υλικά που δημιουργούν το αστικό περιβάλλον, δηλαδή το τσιμέντο και την άσφαλτο. Τα υλικά αυτά απορροφούν την ηλιακή ενέργεια και την αποδίδουν, εκ νέου, στο περιβάλλον ως θερμότητα. Ως αποτέλεσμα, η μέση θερμοκρασία της πόλης αυξάνεται ακόμη και κατά 10 βαθμούς Kελσίου σε σχέση με τις γειτονικές αδόμητες, αγροτικές περιοχές, ενώ επί των επιφανειών οι θερμοκρασίες που καταγράφονται είναι μέχρι και διπλάσιες των κανονικών! Αντίστοιχη απόδοση θερμότητας γίνεται και προς την εσωτερική πλευρά του κτιρίου, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι όροφοι να βιώνουν συνθήκες θερμοκηπίου.

2. Η έννοια της Αειφορίας

Εικόνα1: Πορεία ωρίµανσης οικολογικών κριτηρίων

EΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Α΄ ΤΑΞΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Αστική Ρύπανση

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: Κουράκη Αργυρώ-Γεωπόνος

Αυτά προκαλούν μια αλλαγή στην ενεργειακή ισορροπία της αστικής περιοχής, με αποτέλεσμα: του φαινόμενου της «αστικής θερμικής νησίδας». Το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» (heat island effect) συνίσταται στην εμφάνιση θερμοκρασιών στο αστικό περιβάλλον κατά 1-10°C υψηλότερες σε σχέση με τις περιαστικές περιοχές και αποκτάει ιδιαίτερη σημασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, δεδομένου ότι οι υψηλές θερμοκρασίες επιδρούν στο αστικό περιβάλλον με την πρόκληση δυσφορίας στους κατοίκους, την αύξηση των δαπανών χρήσης ψύξης και κλιματισμού και την αύξηση της αιχμής στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, το φαινόμενο της θερμικής νησίδας είναι συνήθως υπεύθυνο για τη δημιουργία των φωτοχημικών ρύπων, ειδικά στις πόλεις με μεγάλα διαστήματα ηλιοφάνειας, ενώ έχει επιπτώσεις και στα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ειδικά την αιθαλομίχλη, η οποία δημιουργείται από τις φωτοχημικές αντιδράσεις των ρύπων στον αέρα. Η ενεργειακή ισορροπία επηρεάζεται επίσης από την έλλειψη βλάστησης στις αστικές περιοχές. Οι περιοχές πρασίνου μέσα ή κοντά στις πόλεις μπορούν να μετριάσουν το αστικό φαινόμενο της θερμικής νησίδας,, δεδομένου ότι τα δέντρα και η βλάστηση δροσίζουν τον αέρα στην πόλη μέσω σκίασης και της διαδικασίας της εξατμισοδιαπνοής, δηλαδή του μηχανισμού αποβολής νερού προς το περιβάλλον υπό μορφή υδρατμών από τα φύλλα, που μπορούν να οδηγήσουν στη μείωση της μέγιστης θερμοκρασίας κατά 1°-5°C. Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι ένα μεσαίου μεγέθους δένδρο εξατμίζει περί τα 1.450 κιλά νερού κατά τη διάρκεια μιας τυπικής θερινής ημέρας στην Eλλάδα. Επομένως, τα δάση που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από αστικές περιοχές μπορούν να μετριάσουν το φαινόμενο και να δροσίσουν τον αέρα που πνέει προς την πόλη, μειώνοντας το φαινόμενο της θερμικής νησίδας. Κατά συνέπεια, εάν ένα τέτοιο δάσος καταστρέφεται ή καίγεται, το μικροκλίμα μιας γειτονικής πόλης θα επηρεαστεί και θα παρατηρηθούν υψηλότερες θερμοκρασίες αέρα. Σύμφωνα με τα παραπάνω, συμπεραίνει κανείς, ότι το μικροκλίμα μιας πόλης μπορεί να επηρεαστεί ουσιαστικά από τις πράσινες περιοχές. «Τα πιο φθηνά κλιματιστικά είναι τα φυτά και τα δένδρα» λένε οι ειδικοί.

3. Πράσινες Στέγες…..μια λύση από το Μέλλον!

Οι πράσινες στέγες είναι μια προσπάθεια των τελευταίων χρόνων να τοποθετηθούν φυτά και πράσινο στις ταράτσες των σπιτιών. Η ιδέα φύτευσης των ταρατσών ώστε να λειτουργούν ως φυσικά φίλτρα για την ηλιακή ακτινοβολία αλλά και ως πνεύμονες πρασίνου στο "στενό" αστικό περιβάλλον, ξεκίνησε από την Ευρώπη και ήδη γνωρίζει μεγάλη αποδοχή στη Βόρεια Αμερική και την Ιαπωνία. Οι πράσινες στέγες περιορίζουν τα φορτία κλιματισμού και θέρμανσης στον τελευταίο όροφο σε ποσοστό μέχρι και 30% κατά τους θερινούς μήνες και κατά 10% τους χειμερινούς. Για το σύνολο ενός πενταόροφου κτιρίου, η συνολική εξοικονόμηση ανέρχεται σε 5% - 10%. Παράλληλα, οι κήποι αυτοί αποτελούν φυσικές μονάδες οξυγόνου. Πέραν των προφανών θετικών συνεπειών που θα μπορούσε να έχει στην

ποιότητα του αέρα της πόλης η επέκταση των πράσινων ταρατσών (εγκλωβισμός του διοξειδίου του άνθρακα και των μικροσωματιδίων από τα φυτά), οι πράσινες στέγες έχουν θετικές συνέπειες και στους ενοίκους ή εργαζόμενους του κτιρίου. Και τούτο διότι, ο οξυγονωμένος αέρας γίνεται βαρύτερος με αποτέλεσμα να κατεβαίνει προς τα κάτω δημιουργώντας μία ασπίδα προστασίας γεμάτη οξυγόνο για το κτίριο και τους κατοίκους του.

4. Διαστρωμάτωση «πράσινης στέγης»

1_Φυτικό υλικό Μεγάλη ποικιλία φυτικού υλικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανάλογα με τον τύπο της «πράσινης στέγης» Σε «πράσινη στέγη» / φυτεμένο δώμα εκτατικού τύπου χρησιμοποιούνται φυτά που χρειάζονται ελάχιστη συντήρηση, που είναι ανθεκτικά στη ξηρασία και αναβλαστάνουν εύκολα. Σε «πράσινη στέγη» / φυτεμένο δώμα εντατικού τύπου υπάρχει η δυνατότητα επιλογήςφυτικού υλικού μέσα από μεγαλύτερη ποικιλία ειδών. 2_Υπόστρωμα ανάπτυξης φυτών Το υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών πρέπει να έχει ισορροπημένη σύσταση και μικρό ειδικό βάρος, όπως επίσης και κατάλληλες χημικές και φυσικές ιδιότητες για την ανάπτυξη των φυτών (pH, θρεπτικά στοιχεία, ποσοστό πορώδους, ικανότητα συγκράτησης υγρασίας). Το ύψος του υποστρώματος επηρεάζει το ρυθμό ανάπτυξης των φυτών, καθώς και το φορτίο με το οποίο επιβαρύνεται το δώμα. Το υπόστρωμα επιτρέπει τον αερισμό του ριζικού συστήματος των φυτών, ακόμη και όταν είναι κορεσμένο με νερό. 3_Διηθητικό φύλλο Το διηθητικό φύλλο αποτρέπει τη μεταφορά τεμαχιδίων από το υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών στο αποστραγγιστικό σύστημα. 4_Αποστραγγιστικό στοιχείο Το στοιχείο αποστράγγισης έχει κενούς χώρους (κυψέλες) στους οποίους αποθηκεύει νερό, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει την απορροή της πλεονάζουσας ποσότητας του νερού μέσω των καναλιών του προς τις υδρορροές του δώματος. Οι οπές που φέρει στην ανώτερη επιφάνεια των κυψελών επιτρέπουν τον αερισμό του ριζικού συστήματος των φυτών και βοηθούν στην εξάτμιση της υγρασίας προς το υπόστρωμα. Έχει τη δυνατότητα να συγκρατεί νερό στις κυψέλες του ακόμα και σε επικλινείς στέγες. 5_Υπόστρωμα συγκράτησης υγρασίας και προστασίας της μόνωσης Συγκρατεί υγρασία και θρεπτικά στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει την προστασία της μόνωσης της στέγης από μηχανικές φθορές. 6_Μεμβράνη ελέγχου ανάπτυξης ριζικού συστήματος Προσφέρει συνεχή προστασία και εμποδίζει τη διέλευση των ριζών των φυτών προς τη μόνωση του δώματος. Το πάχος και η μέθοδος εγκατάστασης της μεμβράνης εξαρτώνται από την κατασκευή και την κλίση της στέγης. 7,8_Yγρομόνωση-Θερμομόνωση Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατασκευή μιας «πράσινης στέγης» είναι η κατάλληλη υγρομόνωση του κτιρίου, όπως αυτή περιγράφεται στην αρχιτεκτονική μελέτη. Η εγκατάσταση «πράσινης στέγης» ενισχύει τη θερμομόνωση του κτιρίου και προστατεύει τις υποκείμενες στεγανωτικές μεμβράνες.

5. Οφέλη

5. α Περιβαλλοντικά οφέλη

5.α1 Καθαρότερη ατμόσφαιρα με πλούσιο οξυγόνο

Το πράσινο απελευθερώνει οξυγόνο στην ατμόσφαιρα και απορροφά μέρος των χημικών και σχεδόν όλους τους θερμικούς ρύπους. Επειδή το οξυγόνο είναι βαρύ, η μεταφορά του από τις δασικές εκτάσεις στις κατοικημένες περιοχές είναι δυσχερής και απαιτεί σχετικά δυνατούς ανέμους. Με τη φύτευση των ταρατσών μεταφέρεται η παραγωγή οξυγόνου στην πόλη και μάλιστα σε αρκετά υψηλά σημεία, με αποτέλεσμα το οξυγόνο να κινείται φυσικά γύρω από το περιβάλλον του κτιρίου, από πάνω προς τα κάτω, και να δημιουργεί ομπρέλα προστασίας από τους ρύπους στους χώρους της οικοδομής.

5.α2 Μείωση της απορροής των υδάτων

Τα φυτεμένα δώματα συμβάλλουν στην διαχείριση των ομβρίων υδάτων, ενώ ανάλογα με την κατασκευή της «πράσινης στέγης», η απορροή του νερού μπορεί να μειωθεί έως και 90%, με αποτέλεσμα την αποφόρτιση των δικτύων ομβρίων των αστικών κέντρων και κατά συνέπεια τον έλεγχο των πλημμυρών.

5.α3 Μείωση της ηχορύπανσης

Η «πράσινη στέγη» / φυτεμένο δώμα μπορεί να μειώσει την ένταση του ήχου που ανακλάται κατά 3 dB, και ταυτόχρονα βελτιώνει την ηχομόνωση του κτιρίου κατά 8 dB.

5.α4 Βελτίωση μικροκλίματος αστικών περιοχών

Οι «πράσινες στέγες» / φυτεμένα δώματα δροσίζουν και αυξάνουν την υγρασία της ατμόσφαιρας, δημιουργούν ευχάριστο μικροκλίμα και συμβάλουν στη μείωση του φαινομένου της «θερμής αστικής νησίδας»

5.α5 Ενίσχυση και προστασία της μόνωσης του δώματος

Η «πράσινη στέγη» / φυτεμένο δώμα ενισχύει τη θερμομόνωση και μειώνει τις ενεργειακές απώλειες και τις θερμικές ανταλλαγές με το περιβάλλον, ενώ παράλληλα προστατεύει τις υποκείμενες στεγανοποιητικές μονωτικές μεμβράνες.

Μείωση της σκόνης και του νέφους στην ατμόσφαιρα. Η φυλλική επιφάνεια των φυτών μιας "πράσινης στέγης" λειτουργεί σαν φίλτρο που συγκρατεί τα σωματίδια του αέρα.

Καθαρότερος φιλτραρισμένος αέρας από τα φυτά για όσους υποφέρουν από πνευμονικές και άλλες παθήσεις

Προστασία από καταρρακτώδεις βροχές και τις συνεπαγόμενες πλημμύρες στις πόλεις μας, αφού είναι επιστημονικά εξακριβωμένο ότι οι πράσινες στέγες κατακρατούν το 50% των απότομων βροχοπτώσεων

Καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και επαγγελματικής απασχόλησης από τη σημαντική ηχομόνωση και το ευχάριστο μικροκλίμα που θα επικρατήσει στις πυκνά κατοικημένες πόλεις

Περιβαλλοντικά και οικολογικά οφέλη από την παρουσία σπάνιων άγριων φυτών που η χρησιμοποίηση τους στις πράσινες στέγες εγγυάται τη μη εξαφάνιση τους

Φυσική εξισορρόπηση στο οικοσύστημα και το περιβάλλον και καλύτερες συνθήκες όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για τα ζώα και τα άλλα φυτά

Η βιοποικιλία του ζωντανού πρασίνου στις στέγες ομορφαίνει τα κτήρια στις αποκρουστικές πόλεις και δημιουργεί ιδανικότερες συνθήκες για καλύτερη ποιότητα ζωής

5.β Ενεργειακά-οικονομικά οφέλη εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι 30% Οι πράσινες στέγες προσφέρουν εξαιρετική θερμομόνωση, υγρομόνωση και ηχομόνωση. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, μειώνεται πολύ η απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας από την στέγη με αποτέλεσμα την μείωση της διείσδυσης της θερμότητας από το εξωτερικό περιβάλλον προς το κτήριο. Σε ένα καλά μονωμένο κτίριο η χρήση του κλιματιστικού και του καλοριφέρ μειώνεται. Η μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης υπολογίζεται σε 2 λίτρα για κάθε τετραγωνικό μέτρο πράσινης ταράτσας κάθε χρόνο. Μια πράσινη στέγη προστατεύει επίσης την ταράτσα από εξωτερικούς φθοροποιούς παράγοντες (ηλιακές ακτίνες UV, απότομες μεταβολές θερμοκρασίας, χαλάζι, ρύποι κλπ) και επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής της κατά τουλάχιστον 40 χρόνια. Αποφεύγονται τα προβλήματα στην αποχέτευση του νερού καθώς συγκρατείται από την βλάστηση της πράσινης στέγης και δεν πέφτει με ορμή στην αποχέτευση ομβρίων του σπιτιού κατά την διάρκεια μιας νεροποντής. Γίνεται καλύτερη αξιοποίηση της έκτασης του οικοπέδου του κτίσματος καθώς μια επιπλέον έκταση είναι καλύτερα αξιοποιήσιμη. Τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει δροσιά και ευχάριστη ατμόσφαιρα. Έτσι μέσα σε λίγα χρόνια υπάρχει απόσβεση της δαπάνης μας από την εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά συμβάλουμε και στην γενικότερη οικονομία της χώρας μας.

5.γ Αισθητικά οφέλη

Οι πράσινες στέγες ομορφαίνουν κτίρια και γειτονιές

5.δ Κοινωνικά οφέλη Οι πράσινες στέγες, αξιοποιώντας αχρησιμοποίητους χώρους, παρέχουν μέρη για

ψυχαγωγία, χαλάρωση, κοινωνικοποίηση και καινοτομία, ωφελώντας με αυτόν τον τρόπο όλες τις αστικές κοινωνίες.

Η ιδέα φύτευσης των ταρατσών ώστε να λειτουργούν ως φυσικά φίλτρα και ως πνεύμονες πρασίνου μέσα στον αστικό ιστό, κερδίζει συνεχώς έδαφος σε πολλές χώρες του κόσμου. Σε κάποιες πόλεις μάλιστα, οι πράσινες στέγες επιβάλλονται και από τη νομοθεσία. (βλέπε Greenroofs Φωτογραφίες)

Ευχαριστίες Ευχαριστούμε θερμά τους καθηγητές μας Αργυρώ Κουράκη και Τσορμπατζόγλου Νέστωρα που υποστήριξαν την προσπάθειά μας.

Βιβλιογραφία 1. http://archive.enet.gr/2000/07/09/on-line/keimena/greece/greece1.htm ΧΑΡΑΣ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ 2. http://www.blogopoly.gr/ 3. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=75&artid=142293 «Το Βήμα» 4. http://www.e-tipos.com/newsitem?id=5543 Ελεύθερος Τύπος Σάββατο, 28.07.07 5. http://www.teihal.gr/mec/professors/mvrachop/green_terrace.htm

Aσπίδα οι «πράσινες» ταράτσες 6. http://www.greenpeace.org/international/ Παγκόσμια ιστοσελίδα της Greenpeace

Το σύνθημα...? Επεκτείνετε «πράσινα» το διαμέρισμά σας!