1

Χημικοί παράγοντεςστα τρόφιμα

Νίκος ΘωμαΐδηςΕργ. Αναλυτικής Χημείας,Τμ. Χημείας, ΕΚΠΑ

Περιεχόμενα

n Eισαγωγή – Νομοθεσία – Έλεγχοςn Χημικοί κίνδυνοι στα τρόφιμαn Επιδράσεις στην υγείαn Διατροφική Έκθεση σε χημικούς κινδύνουςn Εκτίμηση επικινδυνότηταςn Case study: Διατροφική έκθεση σεοργανοκασσιτερικές ενώσεις

2

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣn EYΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗΚανονισμός 178/2002: Ø Καθορίζονται οι αρχές και οι απαιτήσεις τηςνομοθεσίας για τα τρόφιμα

Ø Ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια τωνΤροφίμων (EFSA)

Ø Καθορίζονται οι διαδικασίες σε θέματα ασφάλειαςτροφίμων και ζωοτροφών (για πρώτη φορά)

Ø Φιλοσοφία: έλεγχος όλης της αλυσίδας, από τιςζωοτροφές και την πρωτογενή παραγωγή, στιςεπιχειρήσεις τροφίμων, έως τη διάθεση τους στηναγορά

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣn EYΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗØ Κτηνιατρική νομοθεσίαØ Έλεγχος καταλοίπων σε προϊόντα από τρίτεςχώρες (Επίσημος Έλεγχος: Οδηγία 93/99/ΕΟΚ)

Ø Κοινοτικά συντονισμένα προγράμματα ελέγχουανά έτος και παράμετρο

Ø Εθνικά προγράμματα: Ενιαία αγορά – η ΕΕ ωςπροέκταση του εδάφους μας

Ø Τέλος, η ΕΕ ασκεί «κοινοτικό» έλεγχο σε κάθεκράτος-μέλος αν εφαρμόζει σωστά τον έλεγχο πουεπιβάλει η ευρωπαϊκή νομοθεσία.

3

Enterprise Directorate-GeneralΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣΡΟΛΟΣ

ØΣυντονιστικός και εποπτικός: Χάραξη ενιαίαςπολιτικής – προτάσεις και κανονιστικά μέτρα

ØΕκτελεστικός:

1.Δειγματοληψίες

2.Προγράμματα ελέγχου

3.Εφαρμογή HACCP

4.Σύνδεσμος με τα αντίστοιχα όργανα της ΕΕ και

5.Ενημέρωση του πολίτη

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣn ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ:¨ Κτηνιατρική νομοθεσία (Οδηγία 96/23/ΕΕ)¨Έλεγχος πρωτογενή τομέα

n ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ:¨ Υγειονομικός έλεγχος κατά την παρασκευήτροφίμων (χώρους και προσωπικό)

n ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ:¨ Υποστηρικτικό ρόλο: Εργαστηριακός έλεγχος¨ Συνεργασία με όλες τις δειγματοληπτούσες αρχές¨ Νομοθετικός ρόλος: Κώδικας Τροφίμων και Ποτών

(μεταβιβάζεται στον ΕΦΕΤ)

4

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣ

n ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ(RASFF)¨Όλα τα κράτη-μέλη είναι συνδεδεμένα σε ένα δίκτυοάμεσης ενημέρωσης όταν εμφανιστεί ένας άμεσος καισοβαρός κίνδυνος

¨Όχι τρόφιμα τοπικού ενδιαφέροντος – μόνοεισαγωγές από τρίτες χώρες προϊόντων ευρείαςκατανάλωσης

¨ Συμμετέχουμε ενεργά στον κοινοτικό έλεγχο

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣ

ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΕΞΑΓΕΤΑΙ;n Έλεγχος:ü Ποιότητας (νοθεία): Προστασία Εθνικών Προϊόντων

(λάδι, φέτα, κρασί, μέλι)ü Ασφάλειας (κατάλοιπα): Προστασία ΔημόσιαςΥγείας

n Προληπτικός έλεγχος: σταθερό και γνωστό πρόβλημα(π.χ. Φυτοφάρμακα και Β.Μ.)

n Έκτακτος έλεγχος: μετά από επεισόδιο ή ακόμα καικαταγγελία καταναλωτών

5

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

H νομοθεσία για τα τρόφιμα μπορεί ναβρεθεί στην ιστοσελίδα του ΕΦΕΤ, κάτωαπό το link ‘ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ΄:

http://www.efet.gr/Ειδικά για την Υγιεινή & τον επίσημο έλεγχοτροφίμων μπορεί να βρεθεί στον:

http://www.efet.gr/health.html

Χημικοί κίνδυνοι στα τρόφιμα

“Εν δυνάμει»τοξικές ενώσεις, παράγοντες καιουσίες

ΕυαισθητοποιητέςΕξατομικευμένεςαρνητικές επιδράσεις

Τοξικά τροφίμωνΚαθολικές οι αρνητικέςεπιδράσεις

ΑλλεργιογόναΑντίδραση τουανοσοποιητικού συστήματοςσε πρωτεΐνες

Παράγοντες Δυσανεξίας καιαρνητικής αντίδρασηςΑρνητική αντίδραση σε άλλεςουσίες: αναφυλαξία, μεταβολικές δυσλειτουργίες, αντιδράσεις ιδιοσυγκρασίας

Πρόσθετα τροφίμων

Υπολείμματα:Φυτοφάρμακα, Κτηνιατρικάφάρμακα, συσκευασία

Επιμολυντές:Από το περιβάλλον και τηνεπεξεργασία

Ενδογενείς ουσίες

6

Χημικοί κίνδυνοι και RASFFn 4-ετής (07/2003 - 07/2007) ανάλυση των Alerts και τωνπληροφοριών του RASFF:

Κατηγορίες Κινδύνων:- Χημικοί Κίνδυνοι 44%- Μυκοτοξίνες 27%- Μικροβιολογικοί κίνδυνοι 17%

Προέλευση:- EU 27%- Ασία 25%- Μέση Ανατολή & Βόρεια Αφρική 17%- Υπόλοιπη Ευρώπη (non-EU) 11%

} 71%

Χημικοί κίνδυνοι και RASFFn Κατηγορίες τροφίμων:

- Θαλασσινά (Seafood) 30%- Μπαχαρικά, Καρυκεύματα 15%- Λαχανικά, φρούτα, συγκομιδές 15%

n Κατηγορίες ουσιών:- Χρωστικές (Sudan dyes, Para Red) 21%- Βαρέα Μέταλλα (Cd, Hg, Pb) 16%- Κατάλοιπα Κτηνιατρικών Φαρμάκων (NFs, CAP, MG) 14%- Αλλεργιογόνα (sulfite, histamine) 11%- Φυτοφάρμακα (OPs, dimethoate) 7%- Ουσίες από υλικά σε επαφή με τρόφιμα (ITX) 6%

7

Χημικοί κίνδυνοι

n Οι περισσότεροι χημικοί κίνδυνοι δενεξαλείφονται κατά την επεξεργασία τουτροφίμου επειδή συχνά οι ενώσεις είναιθερμικά σταθερές.

n Εστιαζόμαστε στην πρόληψη ώστε νααποφευχθεί η είσοδος των χημικών στηντροφική αλυσίδα σε μη αποδεκτά επίπεδα.

Τι θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη κατά τηνεκτίμηση επικινδυνότητας:

n Την πηγή προέλευσης των ενώσεων (άμεσησυνέπεια στη λήψη προληπτικών ενεργειών)

n Τις ιδιότητες του (άμεση επίδραση στην εκτίμηση τουκινδύνου): λιποδιαλυτότητα - λιποφιλικότητα, πτητικότητα, αποσύνθεση / αποικοδόμηση ήαδρανοποίηση κατά τη διάρκεια μαγειρέματος καιεπεξεργασίας.

n Την τοξικότητα τους και την τοξικότητα τωνπροϊόντων αποικοδόμησης ή μεταβολισμού: επιδράσεις σε χαμηλά επίπεδα, άμεσες ή έμμεσεςεπιδράσεις, ομάδες-στόχοι το πληθυσμού

Χημικοί κίνδυνοι

8

Κύρια πηγή πληροφοριών:http://www.efsa.europa.eu/

Επιστημονικά κείμενα EFSA

n 2004 – 2009: ¨ 1118 scientific opinions of panels / SC n 64 opinions from CONTAM panel

¨ 80 statements of panels / SC¨ 34 guidance of panels / SC

n EFSA Journal:http://www.efsa.europa.eu/cs/Satellite/en/efsajournal/scdoc/e831.htm?emt=1

9

EFSA Journal

Πηγές πληροφοριών:

n ISI Web of Knowledge - Keywords: “Dietary exposure” AND “risk assessment”

⇒ 727 άρθρα, των οποίων η κατανομή είναι:2009: 13.6%2008: 22.8%2007: 15.8%2006: 10.8%2005: 10.5%

>73%

10

Πηγές πληροφοριών:n Journals:

¨ JOURNAL OF AGRICULTURAL AND FOOD CHEMISTRY¨ FOOD AND CHEMICAL TOXICOLOGY¨ FOOD CHEMISTRY¨ ENVIRONMENTAL HEALTH PERSPECTIVES¨ FOOD ADDITIVES AND CONTAMINANTS ¨ REGULATORY TOXICOLOGY AND PHARMACOLOGY¨ HUMAN AND ECOLOGICAL RISK ASSESSMENT¨ ENVIRONMENTAL TOXICOLOGY AND CHEMISTRY¨ SCIENCE OF THE TOTAL ENVIRONMENT¨ ENVIRONMENTAL SCIENCE & TECHNOLOGY ¨ RISK ANALYSIS ¨ FOOD CONTROL¨ JOURNAL OF FOOD COMPOSITION AND ANALYSIS¨ JOURNAL OF FOOD QUALITY¨ CRITICAL REVIEWS IN FOOD SCIENCE AND NUTRITION

Πηγές πληροφοριών: http://www.who.int/ipcs/food/jecfa/en/

11

Πηγές πληροφοριών: http://www.inchem.org/

Ανάλυση Κινδύνουn Η εκτίμηση επικινδυνότητας (risk

assessment) αποτελείται από 4 συστατικά: (i) Ταυτοποίηση κινδύνου, (ii) Χαρακτηρισμός κινδύνου, (iii) εκτίμηση έκθεσης, και

(iv) χαρακτηρισμός επικινδυνότητας.

Συλλογή και εκτίμησηεπιστημονικήςπληροφορίας

12

WHO: Όρια Διατροφικής Έκθεσηςn PTWI: Provisional Tolerable Weekly IntakeΠροσωρινή ανεκτή εβδομαδιαία πρόσληψη

n ΤDI ή ADI: Tolerable ή Acceptable Daily IntakeΑνεκτή Ημερήσια Πρόσληψη

n Καρκινογόνα: ALARA (As Low as Reasonable Achievable)

n Πρόσληψη σε μg/Kg bwΣωματικό βάρος: 60 ή 70 kg

n Μελέτες διατροφικής έκθεσης: Total Diet Studies (TDS)Household Budget Surveys (HBS) κ.ά.

Ανάλυση ΚινδύνουΜε τη βοήθεια της διαδικασίας εκτίμησηςεπικινδυνότητας, υπολογίζονται οιδιατροφικοί κίνδυνοι και αξιολογούνται οι «ενδυνάμει» κίνδυνοι για τον πληθυσμό, διευκολύνοντας τη λήψη δράσεων για τηδιαχείριση κινδύνου (risk management) καιτην δημοσιοποίηση του κινδύνου (risk communication) μέσω ανακοινώσεων καιδελτίων τύπου με σκοπό την προστασία τηςδημόσιας υγείας.

13

Χημικοί κίνδυνοι στα τρόφιμαn Πρόσθετα τροφίμων (χρωστικές, συντηρητικά, αντιοξειδωτικά) (Additives)

n Αρωματικές ουσίες και παράγοντες γεύσης(flavourings)

n Επιμολυντές (Contaminants)n Υπολείμματα φυτοφαρμάκωνn Υπολείμματα κτηνιατρικών φαρμάκωνn Υπολείμματα από υλικά σε επαφή με τρόφιμαn Βιοτοξίνες - Φυτοτοξίνεςn Μυκοτοξίνες

14

http://ec.europa.eu/food/food/chemicalsafety/index_en.htm

http://legislation.selamat.net/default.aspx

15

Contaminants

n Βαρέα Μέταλλα (Pb, Cd, Hg, inorg.Sn)n Χλωροπροπανόλη (3-MCPD)n PAHsn Διοξίνες & PCBsn Νιτρικάn Μυκοτοξίνες (Αφλατοξίνες, Ωχρατοξίνη, Πατουλίνη, τοξίνες Fusarium)

Contaminants

n Υπό εξέταση:- Ακρυλαμίδιο- Φουράνιο- Ethyl Carbamate- Οργανοκασσιτερικές ενώσεις

16

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΟΡΙΑnΚανονισμός 1881/2006/ΕΚΟρίζονται ανώτατες επιτρεπτέςπεριεκτικότητες (MRL) για Pb, Cd και Ηg, Sn, νιτρικά, μυκοτοξίνες, ΠΑΥ, διοξίνες και PCBs,3-μονοχλωροπροπανο-1,2-διόλη (3-MCPD),σε πλήθος τροφίμων.

Κανονισμός 1881/2006/ΕΚn Pb (Ενδεικτικά MRL)Γάλα 0,02 mg/KgΚρέατα 0,1 mg/KgΕντόσθια 0,5 mg/KgΣάρκα ψαριού 0,2 mg/Kg, αλλά γιαΣαρδέλα, λαβράκι, παλαμίδα, σαργό, κεφαλόπουλο,χέλι, τόνο, κ.ά. 0,4 mg/KgΜαλακόστρακα 0,5 mg/Kg, αλλά γιαΔίθυρα Μαλάκια 1,5 mg/Kg, καιΚεφαλόποδα 1,0 mg/KgΥπάρχουν όρια για σιτηρά, λαχανικά, φρούτα, λίπηκαι έλαια, χυμούς, οίνους κ.ά.

17

Κανονισμός 1881/2006/ΕΚn Cd (Ενδεικτικά MRL)Κρέατα 0,05 mg/Kg, αλλά γιαΚρέας αλόγου 0,2 mg/KgΣυκώτι 0,5 mg/KgΝεφροί 1,0 mg/KgΣάρκα ψαριού 0,05 mg/Kg, αλλά γιαΣαρδέλα, γαύρο, παλαμίδα, σαργό, σαυρίδι, κεφαλόπουλο,χέλι, τόνο, κ.ά. 0,1 mg/KgΜαλακόστρακα 0,5 mg/Kg, αλλά γιαΔίθυρα Μαλάκια 1,0 mg/Kg, καιΚεφαλόποδα 1,0 mg/KgΥπάρχουν όρια για σιτηρά, πίτουρα, φύτρες, λαχανικά καιφρούτα

Κανονισμός 1881/2006/ΕΚ

n Hg (Ενδεικτικά MRL)Προϊόντα αλιείας 0,5 mg/Kg, αλλά γιαΠεσκανδρίτσα, λαβράκι, σελάχια, παλαμίδα, καρχαρίες, οξύρυγχο, κοκκινόψαρο, χέλι, ξιφία, τόνο, κ.ά. 1,0 mg/Kg

18

Κανονισμός 333/2007Καθορισμός μεθόδων δειγματοληψίας και ανάλυσηςγια τον επίσημο έλεγχο των επιπέδων Pb, Cd, Hg, ανόργανου Sn, 3-MCPD και βενζο[a]πυρενίου στατρόφιμαΟρισμοίnΠαρτίδα: Η εκάστοτε προσδιοριζόμενη ποσότητα τροφίμου για τηνοποία έχει διευκρινιστεί από τον αρμόδιο ότι παρουσιάζει κοινάχαρακτηριστικά, όπως είναι η προέλευση, η ποικιλία, το είδοςσυσκευασίας, ο συσκευαστής, ο αποστολέας ή η σήμανση. Στηνπερίπτωση των ψαριών πρέπει και το μέγεθος τους να είναισυγκρίσιμοnΥποπαρτίδα: Τμήμα μεγάλης παρτίδας που έχει οριστεί για τηνεφαρμογή της μεθόδου δειγματοληψίας στο εν λόγω ορισθέν δείγμα. Κάθε υποπαρτίδα πρέπει να διαχωρίζεται με φυσικό τρόπο και να είναιταυτοποιήσιμη.

Κανονισμός 333/2007Ορισμοίn Στοιχειώδη δείγματα: Ποσότητα υλικού πουλαμβάνεται από ένα μόνο σημείο της παρτίδας ή τηςυποπαρτίδας

n Συνολικό δείγμα: Το συνδυασμένο σύνολο όλωντων στοιχειωδών δειγμάτων που έχουν ληφθεί απότην παρτίδα ή την υποπαρτίδα. Πρέπει να είναιτουλάχιστον 1 kg, εκτός αν δεν είναι δυνατόν.

n Δείγμα εργαστηρίου: Δείγμα που προορίζεται για τοεργαστήριο. Μπορεί να είναι το δείγμα Α’ ελέγχου, τοδείγμα έφεσης και πιθανά το δείγμα αναφοράς ήεπιβεβαίωσης.

19

Κανονισμός 333/2007n Συσκευασία και αποστολή δειγμάτων:Καθαρός περιέκτης, από αδρανή ύλη, χωρίς κίνδυνοεπιμόλυνσης, απώλειας ή προσρόφησης. Εξασφαλίζεται η αποφυγή αλλοίωσης του δείγματοςκατά τη μεταφορά (ψύξη – κατάψυξη)

n Σφράγιση και σήμανση δειγμάτων:Σφραγίζονται στον τόπο δειγματοληψίας καισημαίνονται κατάλληλα. Συντάσσονται πρωτόκολλαδειγματοληψίας (μονοσήμαντη αναγνώρισηδείγματος, παρτίδα, ημερομηνία και τόποςδειγματοληψίας, κοκ)

Κανονισμός 333/2007n Σχέδια δειγματοληψίας:

1. Υγρά προϊόντα: η πρόσμειξη είναι ομογενώςκατανεμημένη, άρα ένα στοιχειώδες δείγμα ανά παρτίδα (1kg).2. Άλλα προϊόντα – όχι σε συσκευασίες:

10>500

550 – 500

3<50

Ελάχιστος αριθμός τωνστοιχειωδών δειγμάτων

Βάρος παρτίδας (kg)

20

Κανονισμός 333/2007n Σχέδια δειγματοληψίας:

3. Προϊόντα που αποτελούνται από μεμονωμένες συσκευασίες:

n Το δείγμα εργαστηρίου πρέπει να αρκεί για 2 ανεξάρτητες αναλύσεις

Περίπου 5%, κατ’ ανώτατο όριο 10συσκευασίες ή μονάδες

(5-10 συσκευασίες ή μονάδες)

>100

Περίπου 5%, τουλάχιστον 2 συσκευασίες ή μονάδες

(2-5 συσκευασίες ή μονάδες)

25 – 100

1 συσκευασία ή μονάδα1 – 25

Ελάχιστος αριθμός των στοιχειωδώνδειγμάτων

Αριθμός συσκευασιών ήμονάδων ανά παρτίδα

Κανονισμός 333/2007♦ Δεν καθορίζονται συγκεκριμένες μέθοδοι – Πρέπει να είναιεπικυρωμένες – Χρήση πιστοποιημένων υλικών αναφοράς

♦ Κριτήρια για τις μεθόδους ανάλυσης που χρησιμοποιούνται:

Ελεύθερη από παρεμποδίσεις μήτραςΕιδίκευση80-120% (έλεγχος με CRM)Ανάκτηση

Τιμές Horratr ή HorratR μικρότερες του2 (επικύρωση με συνεργασία)

Ακρίβεια (Πιστότητα)

Όχι περισσότερο από το 1/5 των ΜRL, εκτός αν MRL Pb <0,1 mg/Kg. Τότε, όχι περισσότερο από το 2/5.

Όριο ποσοτικοποίησης

Όχι περισσότερο από το 1/10 τωνΜRL, εκτός αν MRL Pb <0,1 mg/Kg.Τότε, όχι περισσότερο από το 1/5.

Όριο ανίχνευσης

21

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑn Ρύποι πρωταρχικής σημασίαςn Δεν αποικοδομούνται – μερικά δεμεταβολίζονται → Βιοσυσσωρεύονται

n Μέσω της τροφικής αλυσίδας καταλήγουνστον άνθρωπο

n Στα τρόφιμα ορίζονται ως περιβαλλοντικάκατάλοιπα

n Συστηματικά εξετάζονται: Pb, Cd, Hgn Υπό εξέταση: As και TBT (OTCs)

ΠΗΓΕΣΜόλυβδος (Pb)Πηγές: Αυτοκίνητα, Ορυχεία και Χυτήρια Pb, Βιομηχανίαχάλυβα και χαλκού, καύση άνθρακα

Κάδμιο (Cd)Πηγές: Χυτήρια ψευδαργύρου, επιμεταλλώσεις (Pb,Cu), Βιομηχανικές δραστηριότητες (χρώματα, πλαστικά, μπαταρίες, κράματα, κτλ)

Υδράργυρος (Hg)Πηγές: Ορυχεία και Χυτήρια μετάλλων, Βιομηχανία(χλωροάλκαλι, χρώματα, τσιμέντα, ηλεκτρικέςκατασκευές και μπαταρίες, όργανα μέτρησης, λυχνίες, καταλύτες, εκρηκτικά, οδοντιατρικά παρασκευάσματα, φυτοφάρμακα)

22

Επίδραση στην ανθρώπινη υγείαn ΜόλυβδοςΤοξικό (απενεργοποίηση ενζύμων)Διαταραχή της βιοσύνθεσης της αίμης και της ερυθροποίησηςΕγκεφαλοπάθεια – ΝευροτοξικότηταΑύξηση αρτηριακής πίεσης

n ΚάδμιοΣυσσωρεύεται στο ήπαρ και στους νεφρούς, σπλήνα και θυροειδήαδέναΑντικατάσταση Zn (απαραίτητο ιχνοστοιχείο)Νεφρική ανεπάρκειαΚαρκινογόνο (ομάδα 2Β)

n ΥδράργυροςΝευροτοξικότηταΕπιβράδυνση ανάπτυξης, εγκεφαλοπάθειες (MeHg)

Ανθρώπινη έκθεσηn ΜόλυβδοςΤρόφιμα<100 - 500 μg/d (10-50% απορρόφηση)

n ΚάδμιοΤρόφιμα και νερό10 - 50 μg/d (5-20% απορρόφηση)

n ΥδράργυροςΨάρια (50-1400 ng/g)90% ως CH3Hg (90% απορρόφηση)

23

WHO: Ανεκτή πρόσληψηn Μόλυβδος

PTWI: 25 μg/kg bw (βρέφη, παιδιά, ενήλικες)TDI: 3,5 μg/Kg bw

n ΚάδμιοPTWI: 7 μg/kg bw – TDI: 1 μg/Kg bw

n ΥδράργυροςPTWI: 5 μg/kg bw (ολικός Hg)PTWI: 1,6 μg/kg bw (MeHg - 2003)

n Αρσενικό. PTWI: 15 μg/kg bw – TDI: 2 μg/Kg bwn ΤΒΤ (ΣΟΤs). TDI: 0.25 μg/Kg bw

ΕΝ 13804:2002“Foodstuffs – Determination of trace elements –Performance criteria and general considerations”

n Επικύρωση μεθόδου – Να ικανοποιεί τα κριτήρια που αναφέρθηκανστον Κανονισμό 333/2007

n Υποδειγματοληψία στο εργαστήριοΣκεύη: Ανοξείδωτο μαχαίρι, πλαστικό σκεύος ανάδευσης, συσκευήάλεσης (μπλέντερ) με ανοξείδωτες λεπίδες (αν πρόκειται ναπροσδιοριστούν Cr, Ni, Fe, Mo, τότε κεραμικές λεπίδες ή λεπίδες απόΤα), ομογενοποιητής εργαστηρίου (κόστος), φούρνος ξήρανσης, λυοφιλιωτής. Συντήρηση: Κατάψυξη, να μην αλλάζει η σύσταση (απώλειαύδατος!) → ΛυοφιλίωσηΛυοφιλίωση: εξάχνωση ύδατος στους -40°C υπό κενό. Ασφαλέστερη φύλαξη-συντήρηση, προσυγκέντρωση, ουσιαστικήομογενοποίηση, διότι το τελικό προϊόν είναι σκόνη.

24

ΕΝ 13804“Foodstuffs – Determination of trace elements –Performance criteria and general considerations”n Προετοιμασία δείγματοςΓάλα: Ανάδευση – Ομογενοποίηση πριν τη λήψη υποδείγματοςΚρέας: μόνο το βρώσιμο τμήμα – αντιπροσωπεύτηκα τμήματα απόόλο το δείγμα εργαστηρίουΨάρια: Βρώσιμα τμήματα – μόνο τα ψάρια που τρώγονται ολόκληρα(πχ γαύρος) δεν αφαιρούνται τα κόκαλα και τα εντόσθιαΜαλάκια, οστρακόδερμα: Προτιμότερο να μην καταψύχονται και νααναλύονται φρέσκα. Ομογενοποιούνται αμέσως διότι αλλιώς υπάρχειαπώλεια ύδατος. Προτιμότερη η λυοφιλίωση αν είναι για φύλαξη καισυντήρηση.Λαχανικά: πλύσιμο και εξωτερικό καθάρισμα (απομάκρυνσηεξωτερικών φύλλων). Τεμαχισμός και ομογενοποίηση σε μπλέντερ.

ΕΝ 13804“Foodstuffs – Determination of trace elements –Performance criteria and general considerations”

n Προετοιμασία δείγματοςΦρούτα: Τεμαχισμός και ομογενοποίηση σε μπλέντερ ήομογενοποιητή τύπου stomacher (μαλακά φρούτα). Αντιπροσωπευτικήδειγματοληψία: χυμός + σάρκα, μετά από ανάμιξηΚρασιά και αλκοολικά ποτά: αφαίρεση του μεταλλικού περιβλήματοςκαι μετά ο φελλός. Αν είναι αφρώδης οίνος, υποχρεωτικά απαέρωση σελουτρό υπερήχων. Αν έχει στερεά υπολείμματα, μετάγγιση σε άλλοδοχείο και υποδειγματοληψία με πιπέττα. Σιτηρά: Απομάκρυνση τα άχυρα. Καλή ανάδευση του εργαστηριακούδείγματος και άλεση σε συσκευή άλεσης του καφέ.Κονσέρβες: Η σάλτσα, η άλμη και οποιοδήποτε άλλο μέσο πρέπει νααφαιρούνται με απόχυση και στράγγιση, τουλάχιστον 5 min.Ομογενοποίηση σε μπλέντερ, κατάψυξη και λυοφιλίωση.

25

ΕΝ 13804“Foodstuffs – Determination of trace elements –Performance criteria and general considerations”

n Ειδικές απαιτήσεις για προσδιορισμό ιχνοστοιχείωνΑντιδραστήρια: υψηλής καθαρότητας (supra pur®, Traceselect® κ.ά.). Νερόυψηλής καθαρότητας, δις απεσταγμένο, απιονισμένο ή από συσκευήαντίστροφης ώσμωσης (ειδική αντίσταση > 5 ΜΩ cm)Πρότυπα διαλύματα: με πιστοποιητικό, ιχνηλάσιμα. Υαλικά – σκεύη: Υάλινα σκεύη σπάνια χρησιμοποιούντα. Συνήθως ΡΕ, ΡΡ, PTFE, ή χαλαζίας. Προσρόφηση μόνο στα ΡΕ ή στο χαλαζία. Δοχεία χώνευσηςαπό πολυμερή φθορίου (PFA).Καθαρισμός δοχείων: Ξέπλυμα με νερό βρύσης, πλύση με διάλυμα σάπωνοςαν υπάρχουν λίπη, ξέπλυμα με νερό και εμβάπτιση σε 10% HNO3 σε πλαστικόδοχείο. Έκπλυση με DD-DI νερό και ξήρανση σε χώρο ελεύθερο σκόνης (υπόκενό ή σε ερμητικά κλειστούς χώρους)Προσοχή η επιμόλυνση: ειδικά μέτρα για μέταλλα όπως Al, Cr, Zn, Fe, Cu κτλ.Στο χώρο που βρίσκεται το όργανο μέτρησης και η προετοιμασία του δείγματοςνα υπάρχει καθαριότητα και τάξη.

ΕΝ 13804“Foodstuffs – Determination of trace elements –Performance criteria and general considerations”

n Έλεγχος ποιότητας κατά την ανάλυση¨ Χρήση πιστοποιημένων υλικών αναφοράς¨ Δείγματα ελέγχου ποιότητας – Κατασκευήδιαγραμμάτων εσωτερικού ελέγχου ποιότητας

¨ Συμμετοχή σε διεργαστηριακές ασκήσεις καιδοκιμές ικανότητας

26

Μέθοδοιn ISO: Μεμονωμένες μεθόδους σεσυγκεκριμένα υποστρώματα

n ΕΝ: Νέες, λίγες μέθοδοι, πιο generic προσέγγιση

n AOAC: Πλήθος μεθόδων από τα ’70. Ανανεώνονται με αργούς ρυθμούς.

n ΕΡΑ: πολλές χρήσιμες πορείες (όχι γιατρόφιμα) που περιγράφουν γενικά συνθήκεςγια τον προσδιορισμό κάθε μετάλλου.

n ΝΜLK και άλλες εθνικές κανονιστικές αρχέςκοκ

Μέθοδοι ΕΝΠρος τελική έγκρισηprΕΝ 14082: Pb, Cd, Zn, Cu, Fe, Cr / AAS/ Dry ashingprΕΝ 14083: Pb, Cd, Cr, Mo / AAS/ Pressure digestionprΕΝ 14084: Pb, Cd, Zn, Cu, Fe / AAS/ Microwave

digestion

Τρεις πορείες προκατεργασίας δείγματος:n Ξηρή αποτέφρωση (Dry ashing)n Χώνευση υπό πίεση (Pressure digestion)n Χώνευση σε φούρνους μικροκυμάτων (Microwave

digestion)

27

Ξηρή αποτέφρωσηØΧωνευτήρια από Pt ή χαλαζία (50ml)ØΖύγιση 10-20 g ομογενοποιημένου δείγματος (±10mg)ØΘέρμανση: αρχ. Θ 100°C → 50°C/h → 450°C (24h)ØΤέφρα: ψύξη, προσθήκη 1-3 ml H2O, εξάτμιση καιξανά πύρωση στους 450°C για 1-2 h, έτσι ώστε νααποκτήσει η τέφρα λευκό-γκρί χρώμα.ØΔιάλυση σε 5 ml HCl, εξάτμιση σε θερμαντική πλάκα, διάλυση σε 10-30 ml ΗΝΟ3ØΜέτρηση (FAAS, GFAAS, ICP-AES, ICP-MS)ØΣτάδιο προ-αποτέφρωσης (λάμπα UV, θέρμανση

200°C) αν τα δείγματα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σελίπος ή σάκχαρα.

Χώνευση σε μικροκύματα

Φούρνος Ρότορας Δοχείο χώνευσης

28

Χώνευση σε μικροκύματαn Ζύγιση 0,2-0,5 g (< 1 g) – Εξαρτάται από το ποσοστό λίπουςή σακχάρων ή οργανικής ύλης γενικότερα.

n Προσθήκη 4-5 ml HNO3 + 1-2 ml H2O2 ή όπως προτείνει ηβιβλιογραφία ή ο κατασκευαστής του οργάνου

n Πρόγραμμα φούρνου: έλεγχος πίεσης και θερμοκρασίαςΤυπικό:

20-254503

56002

3-52501

Χρόνος (min)Ισχύς (W)Βήμα

ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΡΣΕΝΙΚΟΥ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

• Το As εμφανίζει πολύπλοκη περιβαλλοντική και βιολογική χημεία

•Οι ανόργανες ενώσεις του As – το As(III) και το As(V) – είναιαποδεδειγμένα καρκινογόνες. Μεγάλο πρόβλημα το πόσιμο νερόσε κάποιες περιοχές του πλανήτη – όριο : 10 μg L-1

•Φυτά και ζώα βιοσυσσωρεύουν εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες As,σε μορφές όμως μη τοξικές (οργανικές ενώσεις του As)

• Διάφορα φάρμακα του As έχουν αναπτυχθεί και χρησιμοποιηθείστην καταπολέμηση της λευχαιμίας (2002)

• Τι συμβαίνει με το μεταβολισμό του στον άνθρωπο?

•Μπορούμε να έχουμε MRL για το As στα τρόφιμα?

29

ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΡΣΕΝΙΚΟΥ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΡΣΕΝΙΚΟΥ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

30

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ As

As(III) DMAs AsBet AsCol Gly sugar Pho sugar sum of species sample

0,06 0,26 5,98 0,87 1,92 9,09 mussels Gr010,30 3,50 1,13 1,36 6,29 mussels Gr020,20 2,96 1,28 1,58 6,02 mussels Gr03

0,10 0,11 5,06 1,42 1,19 7,88 mussels Gr040,25 22,59 1,81 3,56 28,21 mussels Gr05

23,11 0,55 23,65 Anchovy Gr0611,28 11,28 Anchovy Gr0711,29 0,31 11,60 Anchovy Gr081,24 1,24 Seabass Gr0918,04 18,04 Squid Gr10

0,15 5,97 0,73 1,42 8,27 mussels Gr150,20 2,72 2,92 Sea bream Gr160,30 24,18 24,48 Anchovy Gr170,27 22,11 22,38 Anchovy Gr180,40 10,57 10,97 Sardines Gr19

5,21 5,21 Seabass Gr200,35 7,18 7,53 Sardines Gr230,35 5,51 5,86 Sardines Gr24

mg As/kg dry mass

31

Διατροφική έκθεση σε AsΤα τρόφιμα με τα υψηλότερα επίπεδα As:- Θαλασσινά και ψάρια- Προϊόντα θάλασσας, βασισμένα σε πλανκτόν (hijiki)- Δημητριακά και προϊόντα δημητριακών (ειδικά το ρύζι καιτα προϊόντα ρυζιού, bran, germ)

- Σημαντική παράμετρος το As στο νερό μαγειρέματος- Σε κάποια τρόφιμα έως και 70% του ολικού As είναι στηνανόργανη μορφή του

- Πάνω από το 70% του ολικού As απορροφάται από τονοργανισμό και συνήθως το As(V) ανάγεται σε As(IIΙ) καιμεθυλιώνεται

Διατροφική έκθεση σε Asn EFSA (2010):DI: 0,13 – 0,56 μg/Kg bw (μέση έκθεση)DI: 0.37 – 1.22 μg/Kg bw (95th perc. καταναλωτές)- Οι καταναλωτές ρυζιού: 1 – 4 μg/Kg bw- Η διατροφική έκθεση των παιδιών εκτιμήθηκε ως

2-3πλάσια των ενηλίκων (έως 2.6 μg/Kg bw).- Το PTWI των 15 μg/kg bw δε θεωρείται πλέονασφαλές

32

ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑΚάθε ουσία ή μίγμα ουσιών, φυσικών ή συνθετικών, πουμπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσον καταπολέμησης τωνεχθρών και ασθενειών των φυτών ή να βελτιώσει τηναποτελεσματικότητα τους.

I. Κατηγοριοποίηση βάσει δραστικότητας

§ Εντομοκτόνα (insecticides)§ Ζιζανιοκτόνα (herbicides)§ Μυκητοκτόνα (fungicides)§ Ακαρεοκτόνα§ Νηματοκτόνα§ Ποντικοφάρμακα

II. Κατηγοριοποίηση βάσει χημικής δομής

33

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ• Τα φυτοφάρμακα είναι τοξικές ουσίες που μπορούν να

προκαλέσουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα στον ανθρώπινοοργανισμό αλλά και στο περιβάλλον.

• Άμεση ή πρωτογενής έκθεση: κατά την εφαρμογή αυτών τωνουσιών

• Έμμεση ή δευτερογενής έκθεση: μέσω του περιβάλλοντος ήμέσω της λήψης τροφής

• Επηρεάζουν κυρίως: § το ΚΝΣ§ το ανοσοποιητικό σύστημα§ το αναπνευστικό σύστημα§ το αναπαραγωγικό και ενδοκρινικό σύστημα

Παρατηρείται επίσης ερεθισμός, καρκινογένεση και διάφορα άλλα.

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν έκθεσηφυτοφαρμάκων: § Χαρακτηριστικά εδάφους και τοπογραφία περιοχής§ Καιρικές συνθήκες και κλίμα.

• Παράμετροι που σχετίζονται με τα φυτοφάρμακα:§ Τρόποι εφαρμογής§ Κατανομή και κινητικότητα των φυτοφαρμάκων§ Ανθεκτικότητα.

• Ο καθορισμός των ορίων έκθεσης σε τοξικές ουσίεςορίζεται από παράγοντες όπως η Ημερήσια ΕπιτρεπτήΔόση (ADI).

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ

34

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ• Κανονισμός 396/2005 : για τα ανώτατα όριακαταλοίπων φυτοφαρμάκων μέσα ή πάνω στατρόφιμα και τις ζωοτροφές φυτικής και ζωικήςπροέλευσης.

• Κανονισμός 299/2008:§ Σε ισχύ από 1 Σεπτεμβρίου 2008

§ Τροποποίηση του 396/2005 ως προς τα MRLs και ως προςτις εκτελεστικές αρμοδιότητες της Επιτροπής.

• Κανονισμός 470/2009: τροποποίηση MRLs γιαορισμένα φυτοφάρμακα σε τροφές ζωικήςπροέλευσης.

MRLs (Maximum Residues Levels)

Ως MRL ορίζεται το ανώτατο νόμιμο όριοσυγκέντρωσης καταλοίπου φυτοφαρμάκου εντός ήεπί τροφίμων ή ζωοτροφών, το οποίο βασίζεται στηνορθή γεωργική πρακτική και τη χαμηλότερηαπαιτούμενη έκθεση του καταναλωτή για τηνπροστασία των ευάλωτων καταναλωτών.

35

http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/index.cfm

http://www.pesticides-online.com/

36

Κτηνιατρικά κατάλοιπα1. ΑΝΘΕΛΜΙΝΘΙΚΑ

2. ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ• Αμινογλυκοσίδες• β-λακτάμες• Μακρολίδες• Πεπτίδια• Σουλφοναμίδια και

τριμεθορπίνη• Τετρακυκλίνες• Κινολόνες• Χλωραμφενικόλη• Πράσινο του Μαλαχίτη

3. ΚΟΚΚΙΔΙΟΣΤΑΤΙΚΑ• Νιτροϊμιδαζόλια• Νιτροφουράνια

4. ΟΡΜΟΝΕΣ• Αναβολικά Στεροειδή• Κορτικοστεροειδή• Θυρεοστατικά

5. β-ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

6. ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ

7. Μη ΣΤΕΡΟΕΙΔΗΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ (NSAIDs)

37

Επιδράσεις στον άνθρωπο:n Ανάπτυξη αντίστασης στα αντιβιοτικάn Αλλεργικές αντιδράσεις (αμινογλυκοσίδεςκαι β-λακτάμες)

n Άμεση τοξικότητα (χλωραμφενικόλη)n Καρκινογόνα και μεταλλαξιογόνα

(phenylbutazone, νιτροφουράνια, πράσινοτου μαλαχίτη και λευκομαλαχίτης)

Κτηνιατρικά κατάλοιπα

Νομοθεσίαv Χρήση κτηνιατρικών φαρμάκων: Κανονισμός 2377/90/E.Ε.

(Παραρτήματα Ι έως IV) κατάλοιπα κτηνιατρικών φαρμάκωνανώτατο όριο καταλοίπωνμέγιστο όριο υπολειμμάτων (Maximum Residue Limit, MRL)

v Αντικαταστάθηκε με τον Κανονισμό 470/2009/E.Ε. και τα νέαMRL παρουσιάζονται στον Κανονισμό 37/2010/E.Ε.

v Απαγόρευση χρήσης παραγόντων αύξησης ανάπτυξης: Οδηγία 96/22/E.Ε. και Οδηγία 96/23/E.Ε.Ομάδα A: απαγορευμένες ουσίεςΟμάδα Β: κτηνιατρικά φάρμακα Παραρτήματα Ι και ΙΙΙ και άλλαυπολείμματα

v Τεχνικές οδηγίες και κριτήρια απόδοσης μεθόδων ανάλυσης: Οδηγία 2002/657/Ε.Ε.

38

Νομοθεσίαhttp://www.codexalimentarius.net/mrls/vetdrugs/jsp/vetd_q-e.jsp

Απόφαση της επιτροπής της 12ηςΑυγούστου 2002

για εφαρμογή της οδηγίας 96/23/EΚ τουΣυμβουλίου σχετικά με την επίδοση των

αναλυτικών μεθόδωνκαι την ερμηνεία των αποτελεσμάτων

2002/657/ΕΚ

39

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ

ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΜΕΙΞΕΙΣΤεχνικήμέτρησης

Ουσίες Παραρτ. 1 96/23/EΚ

Περιορισμοί

LC ή GC -MS

Ομάδα A και B Να προηγείται on-line ή off-line χρωματογραφικόςδιαχωρισμός. Να χρησιμοποιούνται τεχνικές πλήρουςσάρωσης ή τουλάχιστον 3 (ομάδα B) ή 4 νομάδα A) μονάδες ταυτοποίησης για τεχνικές οι οποίες δενκαταγράφουν φάσματα πλήρους σάρωσης

LC ή GC -IR

Ομάδα A και B Να πληρούνται ειδικές απαιτήσεις για την απορρόφηση

LC -DAD Ομάδα Β Να πληρούνται ειδικές απαιτήσεις για την απορρόφηση

LC-FLD Ομάδα Β Εφαρμόζεται στα μόρια που εμφανίζουν φυσική ικανότηταφθορισμού και σε μόρια που εμφανίζουν φθορισμό ύστεραείτε από μετατροπή ή παραγωγοποίηση

2-D TLC-UV/VIS

Ομάδα Β Η HPTLC δύο διαστάσεων και η συγχρωματογραφία είναιυποχρεωτικές.

GC- FID Ομάδα Β Να χρησιμοποιούνται 2 στήλες διαφορετικής πολικότητας

LC-UV/VIS Ομάδα Β Να χρησιμοποιούνται δύο διαφορετικά χρωματογραφικάσυστήματα ή μια δεύτερη, ανεξάρτητη μέθοδοςανίχνευσης.

Κοινά κριτήρια επίδοσης και απαιτήσεις

• Οι μέθοδοι επιβεβαίωσης πρέπει να παρέχουν πληροφορίες για τηχημική δομή της αναλυτέας ουσίας.. Οι μέθοδοι που βασίζονται μόνο στηχρωματογραφική ανάλυση χωρίς να χρησιμοποιούν φασματομετρικήανίχνευση δεν είναι κατάλληλες να χρησιμοποιηθούν μόνες τους ωςμέθοδοι επιβεβαίωσης.

• Όταν χρησιμοποιείται εσωτερικό πρότυπο πρέπει να προστίθεται στηδόση προς ανάλυση στην αρχή της διαδικασίας εκχύλισης. Χρησιμοποιούνται είτε σταθερές ραδιοεπισημασμένες μορφές τηςαναλυτέας ουσίας, (ιδιαιτέρως κατάλληλες για την ανίχνευση μεφασματομετρία μάζας), είτε ενώσεις που έχουν δομική σχέση με τηναναλυτέα ουσία.

•• Εάν δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατάλληλο εσωτερικό πρότυπο, ηταυτοποίηση της αναλυτέας ουσίας πρέπει να επιβεβαιώνεται μεσυγχρωματογραφία.

40

n Το υλικό αναφοράς ή το εμβολιασμένο υλικό που περιέχει γνωστέςποσότητες της αναλυτέας ουσίας στο επιτρεπόμενο όριο ή στο όριοαπόφασης ή πλησίον αυτών (μη συμμορφούμενο δείγμα ελέγχου), τασυμμορφούμενα υλικά ελέγχου και τα τυφλά αντιδραστηρίου, πρέπει ναδιοχετεύονται καθ’ όλη τη διαδικασία ταυτόχρονα με κάθε παρτίδα τωναναλυόμενων δειγμάτων δοκιμής.

nΣυνιστώμενη σειρά για την έγχυση των εκχυλισμάτων στο όργανοτης ανάλυσης : τυφλό αντιδραστηρίου

συμμορφούμενο δείγμα ελέγχουδείγμα (δείγματα) προς επιβεβαίωση, ξανά συμμορφούμενο δείγμα ελέγχουμη συμμορφούμενο δείγμα ελέγχου.

Κάθε παρέκκλιση από αυτήν τη σειρά πρέπει να αιτιολογείται.

Κοινά κριτήρια επίδοσης και απαιτήσεις

Κριτήρια επίδοσης και άλλες απαιτήσεις για την ανίχνευση μεφασματομετρία μάζας

Οι μέθοδοι φασματομετρίας μάζας είναι κατάλληλες για μέθοδοι επιβεβαίωσηςμόνο αφού προηγηθεί χρωματογραφικός διαχωρισμός είτε σε γραμμή (on-line) είτε εκτός γραμμής (off-line).

• Χρωματογραφικός διαχωρισμός

GC-MS χρωματογραφικός διαχωρισμός με τριχοειδείς στήλες.LC-MS χρωματογραφικός διαχωρισμός με κατάλληλες στήλες LC.

• ελάχιστος αποδεκτός χρόνος κατακράτησης για την αναλυτέα ουσία υπόεξέταση: διπλάσιος του χρόνου κατακράτησης που αντιστοιχεί στον νεκρό όγκοτης στήλης

•Ο λόγος του χρωματογραφικού χρόνου κατακράτησης της αναλυτέας ουσίαςπρος αυτόν του εσωτερικού προτύπου, δηλαδή ο σχετικός χρόνοςκατακράτησης της αναλυτέας ουσίας, πρέπει να αντιστοιχεί σε αυτόν τουδιαλύματος βαθμονόμησης με ανοχή ± 0,5 % για τη GC και ± 2,5 % για τη LC.

41

Aνίχνευση με φασματομετρία μάζας

• Μπορεί να γίνει με τεχνικές MS, όπως η καταγραφή των φασμάτωνπλήρους σάρωσης (full scan) ή η παρακολούθηση επιλεγμένου ιόντος(SIM), καθώς και με τεχνικές MS-MSn, όπως η παρακολούθησηεπιλεγμένης αντίδρασης (SRM), ή άλλες κατάλληλες τεχνικές MS ή MS-MSn σε συνδυασμό με τους κατάλληλους τρόπους ιονισμού.

Μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές ανοχής για σχετικές εντάσεις ιόντων μετη χρήση ορισμένων τεχνικών φασματομετρίας μάζας.

Κριτήρια επίδοσης και άλλες απαιτήσεις για την ανίχνευση μεφασματομετρία μάζας

Σχετική ένταση(% της βασικής κορυφής)

EI-GC-MS(σχετικές)

CI-CG-MS, CG-MSn, LC-MS, LC-MSn (σχετικές)

> 50 % ± 10 % ± 20 %> 20 % έως 50 % ± 15 % ± 25 %> 10 % έως 20 % ± 20 % ± 30 %

≤ 10 % ± 50 % ± 50 %

Σχέση μεταξύ ενός εύρους κατηγοριών θραυσμάτων μάζας καιμονάδων ταυτοποίησης.

Κριτήρια επίδοσης και άλλες απαιτήσεις για την ανίχνευση μεφασματομετρία μάζας

Tεχνική MS Μονάδες ταυτοποίησης ανά ιόνΦασματομετρία μάζας χαμηλήςδιακριτικής ικανότητας (LR)

1,0

LR-MSn Μητρικό ιόν 1,0LR-MSn Προϊόντα μετάπτωσης 1,5HRMS 2,0HR-MSn Μητρικό ιόν 2,0HR-MSn Προϊόντα μετάπτωσης 2,5

42

Κριτήρια επίδοσης και άλλες απαιτήσεις για την ανίχνευση μεφασματομετρία μάζας

Πλήρης σάρωση: Το μοριακό ιόν πρέπει να περιλαμβάνεται στο φάσμαπλήρους σάρωσης της αναλυτέας ουσίας εάν είναι παρόν στο φάσμααναφοράς με σχετική ένταση ≥10 %. Τουλάχιστον τέσσερα ιόντα πρέπει νακείνται εντός των μέγιστων επιτρεπόμενων τιμών ανοχής για τις σχετικέςεντάσεις ιόντων

SIM: Για την επιβεβαίωση των ουσιών της ομάδας A του παραρτήματος I τηςοδηγίας 96/23/ΕΚ, απαιτούνται τουλάχιστον 4 μονάδες ταυτοποίησης. Για τηνεπιβεβαίωση των ουσιών της ομάδας B του παραρτήματος Ι της οδηγίας96/23/ΕΚ, απαιτούνται τουλάχιστον 3 μονάδες ταυτοποίησης

Κριτήρια επίδοσης και άλλες απαιτήσεις για την ανίχνευση μεφασματομετρία μάζαςΠαραδείγματα αριθμού μονάδων ταυτοποίησης για ένα φάσματεχνικών και συνδυασμών τους (n = ακέραιος)

Τεχνική Αριθμός ιόντων Μονάδεςταυτοποίησης

GC-MS (EI ή CI) N nGC-MS (EI και CI) 2 (EI) + 2 (CI) 4

GC-MS (EI ή CI) 2 παράγωγα 2 (Παράγωγο A) + 2 (Παράγωγο B) 4LC-MS N n

GC-MS-MS 1 μητρικό και 2 θυγατρικά 4LC-MS-MS 1 μητρικό και 2 θυγατρικά 4GC-MS-MS 2 μητρικά ιόντα, καθένα με 1 θυγατρικό 5LC-MS-MS 2 μητρικά ιόντα, καθένα με 1 θυγατρικό 5

LC-MS-MS-MS 1 μητρικό, 1 θυγατρικό, 2 θυγ. 2ης γενιάς 5,5HRMS N 2n

GC-MS και LC-MS 2 + 2 4GC-MS και HRMS 2 + 1 4

43

ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕΑΠΟΦΑΣΗ 2002/657/ΕC

Προκειμένου για εσωτερική επικύρωση ποσοτικώνμεθόδων επιβεβαίωσης οι παράμετροι επίδοσης πουπροσδιορίζονται είναι οι εξής:

5. Eπαναληψιμότητα

9. Καμπύλεςβαθμονόμησης

4. Σταθερότητα

8. Ικανότητα ανίχνευσης3. Ανθεκτικότητα

7. Όριο απόφασης2. Ορθότητα/ Ανάκτηση

6. Αναπαραγωγιμότητα1.Ειδικότητα

1.Ειδικότηταn Επιλογή συγγενών ουσιών με δυνητικάπαρεμποδίζουσα δράση

n Ανάλυση 20 τυφλών δειγμάτων εμβολιασμένωνμε μια ή περισσότερες “παρεμποδίζουσες”ουσίες

n Μετά την ανάλυση ελέγχεται αν:i. η παρουσία οδηγεί σε ψευδή ταυτοποίησηii. εμποδίζεται η ταυτοποίηση της ουσίας στόχουiii. ο ποσοτικός προσδιορισμός επηρεάζεται σεμεγάλο βαθμό

44

2.Ορθότητα/Ανάκτησηn Αναλύονται 6 αντίγραφα CRM και προσδιορίζεταιη συγκέντρωση της ουσίας κάθε δείγματος

n Υπολογίζεται ο μέσος όρος, η τυπική απόκλισηκαι ο συντελεστής μεταβλητότητας (%) για τιςσυγκεντρώσεις αυτέςορθότητα (%) = μέση ανιχνευθείσασυγκέντρωση διορθωμένη ως προς τηνανάκτηση x 100 / πιστοποιημένη τιμή

Εάν δεν διατίθεται CRM υπολογίζεται η ανάκτησηως εξής:n Επιλέγονται 18 υποπολλαπλάσια δείγματα ενόςτυφλού δείγματος και εμβολιάζονται κάθε φορά 6 υποπολλαπλάσια δείγματα με 1, 1.5 και 2 φορές τοMRPL ή 0.5, 1, και 1.5 φορά το MRL

n Υπολογίζεται η συγκέντρωση και η ανάκτηση% ανάκτηση=100 x μετρηθείσα συγκέντρωση/επίπεδο

εμβολιασμούn Υπολογίζεται η μέση ανάκτηση και ο CV από τα 6 αποτελέσματα σε κάθε επίπεδο

Σημείωση: τα δεδομένα που διορθώνονται με τη μέση ανάκτησηείναι αποδεκτά μόνο όταν εμπίπτουν στις τιμές εύρους τουπαρακάτω πίνακα

45

Ελάχιστη ορθότητα των ποσοτικώνμεθόδων

-50% έως +20%-30% έως +10%-20% έως +10%

< 1μg/kg> 1μg/kg έως 10μg/kg > 10μg/kg

ΕύροςΚλάσμα μάζας

3. ΠιστότηταΟ διεργαστηριακός συντελεστής μεταβλητότητας (CV)για την επαναλαμβανόμενη ανάλυση ενός υλικού, υπόσυνθήκες αναπαραγωγιμότητας, δεν πρέπει ναυπερβαίνει το επίπεδο που υπολογίζεται από τηνεξίσωση Horwitz:

CV=2(1-0.5log C)

όπου C το κλάσμα μάζας (g/g) εκφραζόμενο ως δύναμητου 10Σημείωση:για κλάσματα μάζας < 100μg/kg η εξίσωση δίνειαπαράδεκτα υψηλές τιμές

46

n υπό συνθήκες επαναληψιμότητας πρέπει:1/2CVHorwitz < CVενδοεργ < 2/3CVHorwitz

n υπό συνθήκες ενδοεργαστηριακήςαναπαραγωγιμότητας πρέπει:

CVενδοεργ< CVαναπαραγ

n ειδικά για ουσίες με καθορισμένο MRL πρέπει:

CVενδοεργ < CVαναπαραγ

για συγκέντρωση της τάξης 0.5×MRL

4. Ανθεκτικότητα• εντοπίζονται οι πιθανοί παράγοντεςπροεπεξεργασίας, καθαρισμού και ανάλυσης τουδείγματος που μπορεί να επηρεάσουν τοαποτέλεσμα της μέτρησης

• τροποποιείται ελαφρώς ο κάθε παράγοντας καιχρησιμοποιώντας την προσέγγιση του Youdenδιεξάγεται μια δοκιμή ανθεκτικότητας

• Για τους παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικάτα αποτελέσματα γίνονται περισσότεραπειράματα για να αποφασιστούν τα όριααποδοχής αυτών

47

5. ΣταθερότηταA. Για τη σταθερότητα των διαλυμάτων της αναλυτέας

ουσίαςn Ετοιμάζονται φρέσκα διαλύματα παρακαταθήκης

και με αραίωση δημιουργούνται αρκετάυποπολλαπλάσια δείγματα(πχ.40).Ετοιμάζονται ταδιαλύματα αναλυτέας ουσίας που θαχρησιμοποιηθούν για εμβολιασμό και το τελικόδιάλυμα προς ανάλυση

n Υπολογίζεται η συγκέντρωση κάθε διαλύματοςσύμφωνα με τη δοκιμή της μεθόδου

Αποθηκεύονται τα διαλύματα σύμφωνα με τοεξής σχέδιο:

10 υποπολλαπλάσιαδείγματα

10υποπολλαπλάσιαδείγματα

10 υποπολλαπλάσιαδείγματα

10 υποπολλαπλάσιαδείγματα

Σκοτάδι

Φως

+20oC+4oC-20oC

48

Επιλέγεται ο χρόνος αποθήκευσης καικαταγράφεται η μέγιστη τιμή του καθώς και οιάριστες συνθήκες αποθήκευσηςΟ υπολογισμός της συγκέντρωσης τηςαναλυτέας ουσίας γίνεται χρησιμοποιώντας ως100% το διάλυμα της αναλυτέας ουσίας πουέχει μόλις παρασκευαστεί τη στιγμή τηςανάλυσηςΑναλυτέα ουσία που παραμένει (%) = Ci x 100/Cfresh

Ci = συγκέντρωση τη χρονική στιγμή iCfresh = συγκέντρωση του φρέσκου διαλύματος

B.Για την σταθερότητα της αναλυτέας ουσίας μέσα στημήτρα

n Από τυφλό υλικό δημιουργούνται 5 υποπολλαπλάσια δείγματα και το καθέναεμβολιάζεται με την αναλυτέα ουσία

n Αναλύεται ένα δείγμα αμέσως ενώ τα υπόλοιπααποθηκεύονται σε τουλάχιστον -20oC καιαναλύονται ύστερα από 1, 2, 4 και 20 εβδομάδες

49

6.ΕπαναληψιμότηταØ Αναλύονται τα εξής δείγματα με τις ίδιες μήτρες:n 6 δείγματα εμβολιασμένα με 1MRPL ή 0.5MRLn 6 δείγματα εμβολιασμένα με 1.5MRPL ή 1MRLn 6 δείγματα εμβολιασμένα με 2MRPL ή 1.5MRLØ Υπολογίζεται η συγκέντρωση κάθε δείγματος, η μέσησυγκέντρωση, η τυπική απόκλιση και CV%

Ø Επανάληψη 2 φορές (54 δείγματα συνολικά)Ø Υπολογίζονται οι συνολικές μέσες συγκεντρώσεις και οι

CV των εμβολιασμένων δειγμάτων

7. Ενδοεργαστηριακή αναπαραγωγιμότητα

Ø Αναλύονται τα εξής δείγματα με τις ίδιες ήδιαφορετικές μήτρες:

n 6 δείγματα εμβολιασμένα με 1MRPL ή 0.5MRLn 6 δείγματα εμβολιασμένα με 1.5MRPL ή 1MRLn 6 δείγματα εμβολιασμένα με 2MRPL ή 1.5MRLØ Επανάληψη 2 φορές ακόμα (54 δείγματα συνολικά) με διαφορετικές συνθήκες

Ø Υπολογίζονται η μέση συγκέντρωση, η τυπικήαπόκλιση και ο CV(%) των εμβολιασμένωνδειγμάτων

50

8. Όριο απόφασης (CCα)

Για ουσίες με καθορισμένο MRL το CCα μπορεί ναπροσδιοριστεί με τους εξής τρόπους:

i. από καμπύλη αναφοράς χρησιμοποιώντας για τηχάραξή της τυφλά υλικά εμβολιασμένα κοντά στοMRL με ισοαπέχοντα βήματα. Τότε,

CCα = CMRL + 1.64 SDενδοεργ αναπαραγ. (α=5%)ii. αναλύονται 20 τυφλά υλικά ανά μήτραεμβολιασμένα με την αναλυτέα ουσία στο MRL. Τότε,

CCα = CMRL +1.64 SD (α=5%)

9. Ικανότητα ανίχνευσης

Για ουσίες με καθορισμένο MRL το CCβ μπορεί ναπροσδιοριστεί με τους εξής τρόπους:

i. από καμπύλη αναφοράς χρησιμοποιώντας για τηχάραξή της τυφλά υλικά εμβολιασμένα κοντά στοMRL με ισοαπέχοντα βήματα.Υπολογίζεται ητυπική απόκλιση της μέσης μετρηθείσαςπεριεκτικότητας στο όριο απόφασης. Τότε,

CCβ = CCα + 1.64 SDενδοεργ αναπαραγ. (β=5%)ii. αναλύονται 20 τυφλά υλικά ανά μήτρα

εμβολιασμένα με την αναλυτέα ουσία στο όριοαπόφασης. Τότε,

CCβ = CCα + 1.64 SD (β=5%)

51

10. Καμπύλη βαθμονόμησης

n Όταν χρησιμοποιείται για ποσοτικόπροσδιορισμό:

i. τουλάχιστον 5 επίπεδα(συμπεριλαμβανομένου του 0) για τη χάραξητης καμπύλης

ii. πρέπει να περιγράφεται το εύρος εργασίας, ομαθηματικός τύπος και ο έλεγχος καλήςπροσαρμογής των στοιχείων τηςκαμπύλης.Επίσης το εύρος αποδοχής για τιςπαραμέτρους της καμπύλης πρέπει νααναφέρεται

Μυκοτοξίνες

52

Μυκοτοξίνεςn Αφλατοξίνες (Aspergillus)n Ωχρατοξίνες (Aspergillus & Penicillium)n Τριχοθεκένια (Fusarium)n Ζηραλενόνη & φουμονισίνες (Fusarium)n Πατουλίνη (Aspergillus, Penicillium & Byssochlamys)n Αλκαλοειδή Ergotn Citrininn Cyclopiazonic acidn Monilinoformin

¨ και πάρα πολλές άλλες ενώσεις…………………προκαλούν:

Ø Μυκοτοξίκωση (ηπατική ανεπάρκεια και καρκίνος)http://www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_aflatoxins.htm

ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΑΠΟ ΥΛΙΚΑ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΡΟΦΙΜΑhttp://ec.europa.eu/food/food/chemicalsafety/foodcontact/index_en.htm

53

ΔΙΣΦΑΙΝΟΛΗΔΙΣΦΑΙΝΟΛΗ ΑΑ (BPA)(BPA)

2,2-δις-[4-υδρoξυφαίνυλο] προπάνιο

Χρήσεις πολυκαρβονικών πλαστικών Χρήσεις ρητινών

Øπολυκαρβονικά πλαστικά (65%)Øρητίνες (25%)Øπρόσθετο (10%)

CH3

OH OH

CH3

ΜΒ: 228

ü επιχρίσματα εσωτερικής επιφάνειας μεταλλικών συσκευασιών τροφίμων(κονσέρβες)

ü περιέκτες τροφίμων και ποτών από πολυκαρβονικά πλαστικάü μεμβράνες τροφίμων και παιδικά παιχνίδια από πολυβινυλοχλωρίδιο• Τι ευννοεί τη μετανάστευση της Δισφαινόλης Α;

►Ατελής πολυμερισμός► Θέρμανση περιεκτών τροφίμων και ποτών (σε θ>90°C)►Χρόνος αποθήκευσης τροφίμου► Είδος τροφίμου (λιπαρό – υδατικό – αλκοολούχο – όξινο)►Επανειλημένη χρήση-καταπόνηση

ΔΙΣΦΑΙΝΟΛΗΔΙΣΦΑΙΝΟΛΗ ΑΑ (BPA)(BPA)

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Ημερήσια Ανεκτή Δόση (Tolerable Daily Intake), TDI: 0,05 mg Kg-1 bw d-1

Ειδικό Όριο Μετανάστευσης (Specific Migration Limit), SML: 0,6 mg Kg-1

54

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΔΙΣΦΑΙΝΟΛΗΣ Α

Ευρεία χρήση Δισφαινόλης Α

Ανησυχία ως προς τη «αθωότητά» της

«Xημικές ουσίες που προκαλούν ορμονικές διαταραχές»

EDCs (Endocrine Disrupting Chemicals)• Μιμούνται ορμόνες (Η ΒΡΑ μιμείται τη 17β-εστραδιόλη (Ε2)• Εμπλέκονται στο μηχανισμό πρόσδεσης οιστρογόνων στονυποδοχέα τους

• Παρεμβάλλονται σε φυσιολογικές λειτουργίες τωνοιστρογόνων (έλεγχος αναπαραγωγής)

Ενδοκρινικοί διαταράκτες (EDCs)

Το ενδοκρινικό σύστημαΣτους πολυκύτταρους οργανισμούς τα δύο συστήματαπου χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση και τηνολοκληρωμένη-ενοποιημένη λειτουργία τωνδιαφορετικών κυττάρων είναι το νευρικό και τοενδοκρινικό σύστημα. Το τελευταίο είναι σημαντικό καιγια τα φυτά και για τα ζώα, καθώς είναι υπεύθυνο για τηνανάπτυξη, την αναπαραγωγή, τη συντήρηση, τηνομοιόσταση και το μεταβολισμό.

55

Το ενδοκρινικό σύστημαΤο ενδοκρινικό σύστημα στους πολυκύτταρους οργανισμούςαποτελείται από αδένες σε διάφορα σημεία του σώματος, οιοποίοι εκκρίνουν ορμόνες με διαφορετικές λειτουργίες. Οιπαραγόμενες ορμόνες μεταφέρονται μέσω της κυκλοφορίαςτου αίματος σε συγκεκριμένους ιστούς-στόχους, καιπροσδένονται πάνω σ' αυτούς μέσω ειδικών υποδοχέων, οι οποίοι έχουν υψηλή συγγένεια για μία συγκεκριμένηορμόνη. Η πρόσδεση των ορμονών στους υποδοχείςπροκαλεί μία φυσική αντίδραση («μήνυμα»).

ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΑΔΕΝΕΣ

56

n Η διατάραξη του ενδοκρινικού συστήματος προκύπτειόταν (ξενοβιοτικές) χημικές ενώσεις αλληλεπιδρούν μετους υποδοχείς ορμονών, μεταβάλλοντας τη φυσικήαντίδραση του ενδοκρινικού συστήματος.

n Η αλληλεπίδραση αυτή τείνει να επηρεάζει το σύστημασε συγκεκριμένες περιόδους της ανάπτυξης, όπως είναιη παιδική ηλικία.

n Οι περισσότερες ουσίες που διαταράσσουν τοενδοκρινικό σύστημα είναι μικρά μόρια τα οποίαμιμούνται ή ανταγωνίζονται μικρές ορμόνες, όπωςείναι οι στεροειδείς ορμόνες

Διατάραξη ενδοκρινικού συστήματος (Α)

57

n Κάποια “ελευθέρα” μόρια ορμονών δε θα φτάσουν ποτέστους υποδοχείς των ιστών-στόχων και είναιαπενεργοποιημένα, πριν την απέκκριση, κυρίως από τοσυκώτι και τα νεφρά, σε μία διαδικασία που καλείταικάθαρση μεταβολισμού (metabolic clearance).

n Οι ορμόνες, γενικά, έχουν μικρό χρόνο ζωής μέσα στοσώμα, με ένα ενεργό διάστημα ζωής μεταξύ λίγωνλεπτών και κάποιων ωρών.

n Όταν οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι παρόντες, οιμηχανισμοί αυτοί μπορεί να μην εφαρμοστούν. Οιενδοκρινικοί διαταράκτες μπορεί να αλληλεπιδράσουντελικά με το ενδοκρινικό σύστημα, με αποτέλεσμα ναεμφανιστούν επιπτώσεις σχετιζόμενες με ορισμέναστάδια της ανάπτυξης του φύλου (sexual development).

Διατάραξη ενδοκρινικού συστήματος (Β)

Τα κύτταρα έχουν υποδοχείς γιαμηνύματα από ορμόνες

Οι ορμόνες συνδέονται στουςυποδοχείς με σχέση «κλειδιού –

κλειδαριάς»

58

Το σύμπλοκο ορμόνης –υποδοχέα ενεργοποιεί τα

κύτταρα

Οι ορμονικοί διαταράκτεςταιριάζουν επίσης στους

υποδοχείς με σχέση «κλειδιού –κλειδαριάς»

Οι ορμονικοί διαταράκτεςστέλνουν το λάθος «μήνυμα» στα

κύτταρα

Οι ορμονικοί διαταράκτες επίσηςπαρεμποδίζουν τα φυσιολογικά

«μηνύματα» να φτάσουν στοκύτταρο

59

n Όταν η χημική ουσία προσδένεται στον υποδοχέακαι ενεργοποιεί μία αντίδραση, δρώντας ωςμιμητική ορμόνη, το φαινόμενο αυτό καλείταισυναγωνιστικό (mimics - agonists).

n Στην περίπτωση όπου η χημική ουσίαπροσδένεται στον υποδοχέα, χωρίς να προκαλείκάποια αντίδραση, αλλά εμποδίζοντας τη φυσικήορμόνη ν' αλληλεπιδράσει, τότε δραανταγωνιστικά (Blockers, antagonists, anti-androgens or anti-estrogens).

Μηχανισμοί διατάραξης ενδοκρινικούσυστήματος

Μηχανισμοί διατάραξης ενδοκρινικούσυστήματος

Επιπλέον μπορεί να προκληθεί:

w Διέγερση (Stimulators). Προκαλούν υπερ-παραγωγή ορμονών και ηεπίδραση πολλαπλασιάζεται

w Μεταβολή του μεταβολισμού των ορμονών (Hormone flushers). Επιταχύνεται η απομάκρυνση των ορμονών από των οργανισμό.

π.χ. PCBs και διοξίνες μειώνουν τις ανδρικές ορμόνες, τιςθυροειδικές ορμόνες και την ινσουλίνη.

w Απενεργοποιούν τη δράση ενζύμων (Enzyme flushers). Απενεργοποιώντας ένζυμα που αποικοδομούν ορμόνες, οι ορμόνεςπαραμένουν στον οργανισμό, συνεχίζοντας να στέλνουν«μηνύματα» σε λάθος χρόνο.

w Παρεμποδίζουν τη σύνθεση/παραγωγή ορμονών (Destructors). Μπορούν να αντιδράσουν απευθείας με κάποια ορμόνη.

60

Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ

Ø καρκίνος του μαστού και τωναναπαραγωγικών οργάνωνØ ινοκυστική μαστοπάθειαØ πολυκυστικό σύνδρομο ωοθηκώνØ ενδομητρίωσηØ ινώματα της μήτρας

Ø μειωμένη ποιότητα του σπέρματοςØ καρκίνος προστάτη και όρχεωνØ παραμορφωμένα σεξουαλικά όργανα

Ø αλλοίωση σεξουαλικής συμπεριφοράςØ εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματοςØ δυσκολία στην ικανότητα εκμάθησης

ΕνδοκρινικοίΕνδοκρινικοί διαταράκτεςδιαταράκτες

Ορισμοί ενδοκρινικών διαταρακτώνEDCs

n «Εξωγενείς ουσίες που προκαλούν δυσμενείςεπιπτώσεις στην υγεία ενός ολοκληρωμένου (intact) οργανισμού ή στους απογόνους του,ακολουθούμενες από αλλαγές στη λειτουργία τουενδοκρινικού συστήματος»European Commission, 1996

n «Εξωγενείς παράγοντες οι οποίοι εμπλέκονται στησύνθεση, στην έκκριση, στην πρόσδεση, στη δράσηή την απέκκριση των φυσικών ορμονών μέσα στοσώμα, οι οποίες ευθύνονται για τη διατήρηση τηςομοιόστασης, της αναπαραγωγής, της ανάπτυξηςκαι/ή της συμπεριφοράς»US EPA, 1997

61

Στεροειδή (Steroids)(?)Αλκυλοφαινόλες (Alkylphenols)Δισφαινόλη Α (Bisphenol A)Φθαλικοί Εστέρες (Phthalates)Παρασιτοκτόνα (Pesticides)Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs)Υπερφθοριωμένες και πολυβρωμιωμένες ενώσειςΠολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs)TBT (Οργανοκασσιτερικές ενώσεις)Φυτοοιστρογόνα (daidzein, genistein)Mυκοτοξίνες (ζηραληνόνη)…. και ο κατάλογος συνεχώς επεκτείνεται

(Πιθανοί) ενδοκρινικοί διαταράκτες

Δομή κάποιων EDCs

17β-EstradiolEstrone 17α-Ethynylestradiol

Benzo(a)pyrene

n(Cl) (Cl)n

PCBs

62

Δομή κάποιων EDCs

Bisphenol A4-n-Nonylphenol 4-tert-octylphenol

Bis(2-ethylhexyl)phthalate (DEHP) TriclosanDDT

CH3

OH OH

CH3

ΟΡΓΑΝΟΚΑΣΣΙΤΕΡΙΚΕΣΟΡΓΑΝΟΚΑΣΣΙΤΕΡΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣΕΝΩΣΕΙΣ ((OTs)OTs)R(n)SnX(4-n)όπου, R = άρυλο ή άλκυλο ομάδα (συνήθως μεθύλιο, βουτύλιο, φαινύλιο)X = ανιόν π.χ. αλογονίδιο, οξείδιο, υδροξείδιοn = 1 έως 4

MBT, DBT, TBTMPhT, DPhT, TPhT…, όκτυλο…, κυκλοέξυλο… κοκ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ•Μόνο- και δι- OTs§ Σταθεροποιητές θερμότητας για το PVC§ Καταλύτες

•Τρι- OTs§ Βιοκτόνα (μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα στη γεωργία, αντιρρυπαντικά υφαλοχρώματα)§ Συντηρητικά στην ξυλεία

63

OTs OTs ΣΤΟΥΣΣΤΟΥΣ ΥΔΡΟΒΙΟΥΣΥΔΡΟΒΙΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑR3SnX > R2SnX2 > RSnX3 > R4Sn

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣn Διατάραξη ενδοκρινικού συστήματος – imposex →αναπαραγωγική αποτυχία → μείωση πληθυσμού

n Μείωση ανάπτυξης οργανισμού και παραμορφώσειςn Ανοσοποιητικές δυσλειτουργίεςn ΘάνατοςΥψηλές συγκεντρώσεις στους υδρόβιους οργανισμούς καικυρίως στα μαλάκια έχουν ανιχνευθεί παγκοσμίως.

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑΠΟΥΛΙΑ

OTs OTs ΣΤΑΣΤΑ ΥΔΑΤΙΝΑΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

n ΑποικοδόμησηØ Υπεριώδη ακτινοβολία (UV)Ø Βιολογική δράσηØ Χημική δράση

n Βιοσυσσώρευσηστους οργανισμούς

– Λιποφιλική ιδιότητα– Δείκτες βιοσυγκέντρωσης

n Προσρόφηση (σταιζήματα)

n Βιομεθυλίωση

64

OTsΒιοσυσσώρευση

έως και×105

Τοξικές επιδράσεις OTs

ΠΑΧΥΝΣΗ ΚΕΛΥΦΟΥΣΕπίδραση στο μεταβολισμότου Ca2+

IMPOSEXΠαρεμπόδιση της σύνθεσηςθηλυκών ορμονών

65

ΕΚΘΕΣΗΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΤΙΣΣΤΙΣ OTsOTs

1. Αλιεύματα2. Προϊόντα καθημερινήςχρήσης:

• Υλικά που έρχονται σε επαφή μετα τρόφιμα

• Υφάσματα• Σωληνώσεις πόσιμου νερού

από PVC

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ: στο συκώτι, στοκυκλοφορικό, στο νευρολογικό, στο αναπαραγωγικό, στοενδοκρινικό και στοανοσοποιητικό σύστημα, καρκινογενετικές επιδράσεις

Χαρακτηρισμός κινδύνουn Ελάχιστα γνωρίζουμε για την έκθεση του ανθρώπουn OTs: Endocrine Disrupting Compoundsn WHO: TDI for TBT 0.25 μg/day/kg bw,

TPhT 0.5 μg/day/kg bwn EFSA: TDI for ΣOTs (BTs+TPhT+DOT)

0.25 μg/day/kg bwn Ποια είναι η διατροφική έκθεση του ανθρώπου σε

OTs?n Πρέπει η EU να λάβει νομοθετικά μέτρα (MRL)?

66

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗΕΚΘΕΣΗ ΣΕΣΕ OTsOTs

?- TDI (Tolerable Daily Intake – ΑνεκτήΗμερήσια Δόση)Για τα BTs (MBT, DBT, TBT), TPhT, DOT και τις ΣOTsπροτείνεται η τιμή :

0,25 μg kg βάρους σώματος-1 ημέρα-1

- TARL (Tolerable Average Residue Level –Ανεκτό Μέσο Επίπεδο Καταλοίπων)

( )[ ] ( )[ ]( )[ ] ημέρα άτομο g τροφήςθαλάσσιας κατανάλωση

60kg σώματος βάροςσώματος βάρους kg μg TDI1-1-

-1 ×=TARL

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΕπιλέχθηκαν τα αλιεύματα που καταναλώνονται ευρέως στηνΕλλάδα σύμφωνα με τα στοιχεία από:

• Ελληνική Έρευνα Οικιακών Προϋπολογισμών, 1998 –1999 (Household budget survey)

§ 6258 νοικοκυριά από όλη τη χώρα.§ Ετήσιος κύκλος συλλογής δεδομένων για να συμπεριλαμβάνεταιη εποχιακή μεταβλητότητα της κατανάλωσης αλιευμάτων.§ Κατηγοριοποίηση αλιευμάτων.§ Δεδομένα μέσης και μέγιστης (95%) κατανάλωσης για τοσυνολικό πληθυσμό και τους καταναλωτές (g άτομο-1 ημέρα-1).

• Δεδομένα της εθνικής παραγωγής και εισαγωγώναλιευμάτων, 1999 (Food Balance Sheets)

67

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΛΙΕΥΜΑΤΩΝΑΛΙΕΥΜΑΤΩΝ

n ΨΑ – Ψάρια νωπά Α' κατηγορίας (μπαρμπούνια, λυθρίνια, τσιπούρες, συναγρίδες, λαβράκια, ξιφίες, σφυρίδες, γλώσσεςκλπ).

n ΨΒ – Ψάρια νωπά Β' κατηγορίας (κέφαλοι, βακαλάοι, κουτσομούρες, ροφοί, στείρες, γαλέοι, μελανούρια κλπ).

n ΨΓ – Ψάρια νωπά Γ' κατηγορίας (γόπες, κολιοί, παλαμίδες, σαρδέλες, γαύροι, σαυρίδια κλπ).

n ΨΚ – Ψάρια κατεψυγμένα (Α', Β' και Γ' κατηγορίας).

n ΜΛΝ – Άλλα είδη αλιευμάτων νωπά (αστακοί, γαρίδες, καραβίδες, χταπόδια, δίθυρα μαλάκια, σαλιγκάρια κλπ).

n ΜΛΚ – Άλλα είδη αλιευμάτων κατεψυγμένα (αστακοί, γαρίδες, καραβίδες, χταπόδια, δίθυρα μαλάκια, σαλιγκάρια κλπ).

n ΚΟΝ – Επεξεργασμένα είδη αλιευμάτων σε κονσέρβες, ταραμάς, χαβιάρι, μπρικ, πίτες ψαριού.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΙΕΥΜΑΤΩΝΑΛΙΕΥΜΑΤΩΝ ΑΝΑΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (1999)(1999)

133412101,5ΚΟΝ

67228024745ΣΥΝΟΛΟ

9,87131243,4ΜΛΚ

148939365,5ΨΚ

6,49537182,6ΜΛΝ

4195417118ΨΓ168937366,1ΨΒ159541366,0ΨΑ

Ποσοστό τωνκαταναλωτών

(%)

Καταναλωτές

(g άτομο-1 ημέρα-1)Μέση Υψηλή (95th)

Συνολικόςπληθυσμός

(g άτομο-1 ημέρα-1) Μέση Υψηλή (95th)

Κατηγορίααλιεύματος

68

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣΥΝΟΛΙΚΑ: 98 δείγματα•ΨΑ : n=6 – (3 λαβράκια, 3 τσιπούρες)•ΨΒ : n=2 – (2 βακαλάοι) •ΨΓ : n=13 – (8 γαύροι, 5 σαρδέλες) •ΨΚ : n=13 – (5 ξιφίες, 1 καρχαριοειδές, 4 βακαλάοι, 2 γαλέοι, 1 πέρκα)

•ΜΛΝ : n=37 – (8 κυδώνια, 6 χάβαρα, 19 μύδια , 3 χτένια, 1 γυαλιστερή)

•ΜΛΚ : n=19 – (5 χταπόδια, 5 καλαμάρια, 1 θράψαλο, 1 σουπιά, 3 μύδια, 4 γαρίδες)

• ΚΟΝ : n=8 – (4 τόνοι, 2 γαύροι μαρινάτοι, 1 τσίρος, 1 σαρδέλα σε σάλτσα)

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ ΤΩΝΤΩΝ OTs OTs ΠΟΥΠΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΘΗΚΑΝΑΝΙΧΝΕΥΘΗΚΑΝΣΤΑΣΤΑ ΑΛΙΕΥΜΑΤΑΑΛΙΕΥΜΑΤΑ

ΤΒΤΤΒΤ (ng g(ng g--11))

10,137,5024,93<1 – 491Συνολικά---<15ΚΟΝ (n=8)

3,592,005,44<1 – 29,0ΜΛΚ (n=19)17,1017,0029,79<4 – 109ΜΛΝ (n=37)5,817,509,40<4 – 54,2ΨΚ (n=13)27,3638,0074,11<4 – 491ΨΓ (n=13)27,3127,5527,5529,3 – 31,2ΨΒ (n=2)6,907,507,92<4 – 12,5ΨΑ (n=6)

Γεωμετρικόςμέσος όρος

Διάμεσητιμή

Αριθμητικόςμέσος όροςΕύροςΚατηγορία

αλιεύματος

69

DDΒΤΒΤ (ng g(ng g--11))

12,616,5050,00<1 – 1117Συνολικά36,6149,40173,1<10 – 1117ΚΟΝ (n=8)8,516,5049,05<1 – 230ΜΛΚ (n=19)18,8415,0043,115,00 – 366ΜΛΝ (n=37)21,576,5067,62<10 – 371ΨΚ (n=13)4,205,005,451,00 – 20,0ΨΓ (n=13)

---<13ΨΒ (n=2)---<13ΨΑ (n=6)

Γεωμετρικόςμέσος όρος

Διάμεσητιμή

Αριθμητικόςμέσος όροςΕύροςΚατηγορία

αλιεύματος

MMΒΤΒΤ (ng g(ng g--11))

4,727,5010,70<1 – 151Συνολικά4,233,505,33<6 – 18,9ΚΟΝ (n=8)3,093,507,16<1 – 30,9ΜΛΚ (n=19)7,847,8717,771,10 – 151ΜΛΝ (n=37)5,133,506,54<7 – 21,5ΨΚ (n=13)2,741,507,081,00 – 49,1ΨΓ (n=13)

---<7ΨΒ (n=2)2,742,754,721,00 – 17,3ΨΑ (n=6)

Γεωμετρικόςμέσος όρος

Διάμεσητιμή

Αριθμητικόςμέσος όροςΕύροςΚατηγορία

αλιεύματος

70

TPhT TPhT (ng g(ng g--11))

6,375,0012,64<1 – 201Συνολικά---<13ΚΟΝ (n=8)

4,305,0013,86<1 – 90,4ΜΛΚ (n=19)8,305,0018,241,80 – 201ΜΛΝ (n=37)

---<13ΨΚ (n=13)7,696,0010,494,40 – 49,0ΨΓ (n=13)

---<13ΨΒ (n=2)---<13ΨΑ (n=6)

Γεωμετρικόςμέσος όρος

Διάμεσητιμή

Αριθμητικόςμέσος όροςΕύροςΚατηγορία

αλιεύματος

ΚΑΤΑΝΟΜΗΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝΤΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ

100100100100100100100ΣBTs102018168028MBT905643661200DBT02439188010072TBT

ΚΟΝ(n=8)

ΜΛΚ(n=19)

ΜΛΝ(n=37)

ΨΚ(n=13)

ΨΓ(n=13)

ΨΒ(n=2)

ΨΑ(n=6)

1. Πιθανή επαφή μεπλαστικές συσκευασίες

2. Μεταβολισμός του TBT

71

53,79,763,0348,033,83ΣOTs

43,67,963,0348,027,46ΣBTs

10,11,863,0348,06,37TPhT

7,51,463,0348,04,72MBT

20,03,663,0348,012,61DBT

16,02,963,0348,010,13TBT

ΣΥΝΟΛΙΚΑ(n=98)

%TARL καταναλωτών

%TARL συνολικούπληθυσμού

TARL καταναλωτών

(ng g-1)

TARL συνολικούπληθυσμού

(ng g-1)

COTs(ng g-1)ΈνωσηΚατηγορία

Αλιεύματος

ΣΥΓΚΡΙΣΗΣΥΓΚΡΙΣΗ OTsOTs ΣΤΑΣΤΑ ΑΛΙΕΥΜΑΤΑΑΛΙΕΥΜΑΤΑ ΜΕΜΕ TARLTARL

Εκτίμηση διατροφικής έκθεσης

Adopted by:

Uncertainty~20% Uncertainty (?)

72

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣΕΚΘΕΣΗΣ --ΣΕΝΑΡΙΑΣΕΝΑΡΙΑ

1ο Σενάριο: Έκθεση του συνολικού πληθυσμούΜέση ημερήσια πρόσληψη ανά βάρος σώματος (µg kg βάρους σώματος-1 ημέρα-1) = ADIbw (Average Daily Intake) :

Μέγιστη ημερήσια πρόσληψη ανά βάρος σώματος (µg kg βάρους σώματος-1 ημέρα-1) = MDIbw (Maximum Daily Intake) :

[ ] ( )[ ] ( )[ ]( )[ ]70kg σώματος βάρος

ημέρα άτομο g πληθυσμούη κατανάλωσμέσηg μg ησυγκέντρωσ μέσηADI-1-1-1

bw×

=

[ ] ( )[ ] ( )[ ]( )[ ]70kg σώματος βάρος

ημέρα άτομο g 95% πληθυσμούη κατανάλωσμέγιστηg μg ησυγκέντρωσ μέγιστηMDI-1-1-1

bw×

=

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣΕΚΘΕΣΗΣ --ΣΕΝΑΡΙΑΣΕΝΑΡΙΑ

2ο Σενάριο : Έκθεση των καταναλωτών

Μέση ημερήσια πρόσληψη ανά βάρος σώματος (µg/kg βάρους σώματος/ημέρα) = ADIbw,c (Average Daily Intake) :

Μέγιστη ημερήσια πρόσληψη ανά βάρος σώματος (µg/kg βάρους σώματος/ημέρα) = MDIbw,c (Maximum Daily Intake)

[ ] ( )[ ] ( )[ ]( )[ ]70kg σώματος βάρος

ημέρα άτομο g 95% ών καταναλωτη κατανάλωσμέγιστηg μg ησυγκέντρωσ μέγιστηMDI-1-1-1

cbw,×

=

[ ] ( )[ ] ( )[ ]( )[ ]70kg σώματος βάρος

ημέρα άτομο g ών καταναλωτη κατανάλωσμέσηg μg ησυγκέντρωσ μέσηADI-1-1-1

cbw,×

=

73

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

ΣOTsΣBTsTPhTMBTDBTTBT

Ημερήσιαπρόσληψη ανάβάρος σώματος

(μg kg βάρουςσώματος-1 ημέρα-1)

0,04970,04970,02030,4980Μέγιστη (95%)0,01080,00880,00200,00070,00110,0070Μέση

ΨΓ

---0,0160Μέγιστη (95%)0,00240,0024---0,0024Μέση

ΨΒ

199% της TDI5% του συνολικούπληθυσμού:

512.630ανθρώπους

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ

ΣOTsΣBTsTPhTMBTDBTTBT

Ημερήσιαπρόσληψη ανάβάρος σώματος(μg kg βάρους

σώματος-1 ημέρα-1)

0,06650,06660,02710,6664Μέγιστη (95%)

0,02460,02010,00450,00160,00250,0160ΜέσηΨΓ

267% της TDI5% του 41% του

συνολικούπληθυσμού: 210.180

ανθρώπους

74

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ

ΣOTsΣBTsTPhTMBTDBTTBT

Ημερήσιαπρόσληψη ανάβάρος σώματος(μg kg βάρους

σώματος-1 ημέρα-1)

-0,02730,47190,0689Μέγιστη (95%)

0,01810,0181-0,00290,01200,0032ΜέσηΨΚ

189% της TDI5% του 14% τουσυνολικούπληθυσμού: 71.770ανθρώπους

ΣOTsΣBTsTPhTMBTDBTTBT

Ημερήσιαπρόσληψη ανάβάρος σώματος(μg kg βάρους

σώματος-1 ημέρα-1)

0,27310,20490,49690,1484Μέγιστη (95%)

0,02750,02310,00440,00410,01000,0090ΜέσηΜΛΝ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ

199% της TDI5% του 6,4% τουσυνολικούπληθυσμού: 32.808ανθρώπους

75

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ

ΣOTsΣBTsTPhTMBTDBTTBT

Ημερήσιαπρόσληψη ανάβάρος σώματος(μg kg βάρους

σώματος-1 ημέρα-1)

-0,00920,5425-Μέγιστη (95%)

0,00700,0070-0,00070,0063-ΜέσηΚΟΝ

0,09170,03130,23320,0294Μέγιστη (95%)

0,00860,00670,00190,00140,00380,0016ΜέσηΜΛΚ

217% της TDI5% του 13% τουσυνολικούπληθυσμού: 66.640ανθρώπους

ΜΕΓΙΣΤΗΜΕΓΙΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝΤΩΝ ΥΨΗΛΩΝΥΨΗΛΩΝΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ((μμgg kgkg βάρουςβάρους σώματοςσώματος--11 ημέραημέρα--11))

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

ΨΑ(n=6)

ΨΒ(n=2)

ΨΓ(n=13)

ΨΚ(n=13)

ΜΛΝ(n=37)

ΜΛΚ(n=19)

ΚΟΝ(n=8)

(μg/

kg βάρους σώματος/ημέρα)

TBTDBTMBTTPhTTDI

76

Εκτίμηση αποικοδόμησης TBT κατά τοοικιακό και βιομηχανικό μαγείρεμα

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

Rawsample

MW-1 MW-2 FP-1 FP-2 FP-3 FP-S1 FP-S2 ST-1 ST-2 ST-3 K-5 K-10 K-20 K-30 K-60

ng

MWPan fried

steaming

Degradation by boiling

oil

win

e

Εκτίμηση αποικοδόμησης TBT κατά τοοικιακό και βιομηχανικό μαγείρεμα

Industrial cooking

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Raw sample Steamed Steamed,pasteurised in

vinegar

ng

TBTDBTMBT

77

EFSA adoption

Συμπεράσματαn Οι χημικοί κίνδυνοι στα τρόφιμα είναι πάρα πολλοίκαι σημαντικοί (ολική έκθεση - συνέργεια?)

n Ανατρέχουμε στις πηγές για συγκεκριμένηπληροφόρηση (πηγές, επιδράσεις στην υγεία, νομοθεσία – MRLs, τοξικολογικά δεδομένα – TDIs, PTWI, ALARA)

n Απαιτούνται αξιόπιστα αναλυτικά δεδομένα(επικυρωμένες μέθοδοι – διαπίστευση, έλεγχοςποιότητας, δηλωμένη αβεβαιότητα)

n Απαιτούνται αξιόπιστα δεδομένα κατανάλωσης(μεγάλη αβεβαιότητα)

78

Συμπεράσματα

n Ο ΕΦΕΤ πρέπει να εκπονεί προγράμματαελέγχου, όχι μόνο στους νομοθετημένουςχημικούς κινδύνους, αλλά και στουςαναδυόμενους (emerging contaminants) και σεαυτούς που υποδεικνύονται από τις ευρωπαϊκέςαρχές (EFSA, SANCO) μέσα από τις γνώμες καιτις οδηγίες που προκύπτουν από τηνεπιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση

Τυπική συγγραφή μεθόδουΤίτλος: ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΜΟΛΥΒΔΟΥ ΣΕ ΚΡΕΑΣ, ΗΠΑΡΚΑΙ ΝΕΦΡΟ1. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣΣκοπός της μεθόδου αυτής είναι ο ποσοτικός προσδιορισμός τουPb σε δείγματα ζωικής προέλευσης, όπως κρέας, ήπαρ και νεφράζώων κτηνοτροφικής παραγωγής.2. ΑΡΧΗ ΜΕΘΟΔΟΥΟ μόλυβδος (Pb) προσδιορίζεται ποσοτικά με την τεχνική τηςφασματομετρίας ατομικής απορρόφησης με ηλεκτροθερμαινόμενοφούρνο γραφίτη με διόρθωση υποβάθρου Zeeman (ZeemanElectrothermal Atomic Absorption Spectrometry, ZETAAS). Ητεχνική βασίζεται στην καταγραφή της απορρόφησης ακτινοβολίας283.3 nm των ατόμων Pb, τα οποία παράγονται στην αέρια φάσημετά …….

79

Τυπική συγγραφή μεθόδου3. ΟΔΗΓΙΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣΗ χρήση αντιδραστηρίων όπως πυκνά οξέα (ΗΝΟ3) ή πρότυπαδιαλύματα τοξικών μετάλλων (Pb) απαιτούν χειρισμό τους σε ειδικόαπαγωγό…4. ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΑ – ΔΙΑΛΥΜΑΤΑΑποσταγμένο νερό υψηλής καθαρότητας (MilliQ grade, Millipore).Νιτρικό οξύ υψηλής καθαρότητας (supra pur ΗΝΟ3)….Διάλυμα μικτού τροποποιητή Pd-Mg 1g L-1 – 0,6 g L-1 . 100 μL απότο διάλυμα Pd και 60 μL από το διάλυμα Mg μεταφέρονται σεφιαλίδιο του αυτόματου δειγματολήπτη και αραιώνονται στο 1 mLμε αποσταγμένο νερό.

Τυπική συγγραφή μεθόδου5. ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ5.1. Εργαστηριακός εξοπλισμόςΑνοξείδωτο αιχμηρό μαχαίρι.Συσκευή ομογενοποίησης του δείγματος με ανοξείδωτες λεπίδες..5.2. Αναλυτικά όργαναΦασματόμετρο ατομικής απορρόφησης. Perkin–Elmer 4110ZL μεφούρνο γραφίτη εγκάρσια θερμαινόμενου (Transversely Heated Graphite Atomizer, THGA) και με διόρθωση υποβάθρου Zeeman.Φούρνος μικροκυμάτων

80

Τυπική συγγραφή μεθόδου6. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΟΚΙΜΗΣ6.1. Πορεία προετοιμασίας δείγματοςΑντιπροσωπευτικά τμήματα από όλα τα βρώσιμα σημεία τηςσάρκας του δείγματος τεμαχίζονται, …6.2 Πορεία προσδιορισμούΠριν την έναρξη του προσδιορισμού ελέγχεται το τυφλό διάλυμακαι η ευαισθησία με το πρότυπο των 10,0 μg L-1. Αν δεν υπάρξουναποκλίσεις, πραγματοποιείται βαθμονόμηση….7. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ υπολογισμός των αποτελεσμάτων γίνεται με βάση τον ακόλουθοτύπο:[Pb] (μg/g) = CPb (μg/L) × Vδ (L)/ mδ (g)

Τυπική συγγραφή μεθόδου8. ΑΠΟΒΟΛΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΩΝ

9. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

10. ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ

11. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

81

ntho@chem.uoa.gr

http://trams.chem.uoa.gr

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ