ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕ EXCIMER LASER

2. ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ

2.1. ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ ΦΛΟΥΟΡΕΣΚΕΪΝΗΣ ΚΑΙ ΙΝΔΟΚΥΑΝΙΝΗΣ (ICG)

2.2. TΟΜΟΓΡΑΦIΑ ΒΥΘΟY ΟΦΘΑΛΜΟY (OCT)

2.3. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΟΡΑΣΕΩΣ

3. ΓΛΑΥΚΩΜΑ

3.1. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ ΜΕ LASER (SLT)

3.2 ΟΠΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

3.3. LASER ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥ

4. ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ

4.1. ΒΙΟΜΕΤΡΙΑ

4.2. ΣΧΑΣΗ ΟΠΙΣΘΙΟΥ ΠΕΡΙΦΑΚΙΟΥ ΜΕ YAG LASER

5. ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΟΠΑΘΕΙΑ

6. ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΣ

7. ΣΤΡΑΒΙΣΜΟΣ

7.1. ΣΚΙΑΣΚΟΠΙΑ

8. ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ

9. ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΗ ΥΑΛΟΕΙΔΟΥΣ

9.1. ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ (ΜΥΓΑΚΙΑ)

10. ΞΗΡΟΦΘΑΛΜΙΑ

11. ΥΠΟΣΦΑΓΜΑ ή ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ ΥΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΠΕΦΥΚΟΤΑ

12. ΑΝΟΙΞΗ – ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΚΑΙ ΟΦΘΑΛΜΟΣ

13. ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ

1. ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕ EXCIMER LASER

Για όσους υποφέρουν από διαθλαστικές ανωμαλίες, δηλ. μυωπία, υπερμετρωπίακαι αστιγματισμό, τα γυαλιά ή οι φακοί επαφής που αναγκάζονται να φορούν,αποτελούν πολλές φορές αφορμή ενοχλήσεων και συχνά μειονέκτημα.

Το πρόβλημα μπορεί εύκολα να αντιμετωπισθεί επεμβαίνοντας με το Excimer Laser,ένα Laser μικρού μήκους κύματος (193nm). Αυτό τροποποιεί την καμπύλη της προ-σθίας επιφανείας του κερατοειδούς αλλάζοντας έτσι τη διαθλαστική του ισχύ. Η δια-δικασία ονομάζεται Φωτοδιαθλαστική Κερατοσμίλευση (ΦΔΚ) και είναι μιαασφαλής, πρακτικά μη χειρουργική, επέμβαση που πραγματοποιείται σε επίπεδο εξω-τερικού ιατρείου και αποτελεί, προς το παρόν, την μέθοδο αιχμής για την αποκατά-σταση των διαθλαστικών ανωμαλιών.Καθένας που ενδιαφέρεται για ΦΔΚ οφείλει κατ’αρχήν να υποβληθεί σε μια πλήρη καιεξειδικευμένη οφθαλμολογική εξέταση που σκοπό έχει να προσδιορίσει με ακρίβειατο αν ο συγκεκριμένος ασθενής μπορεί με ασφάλεια να υποστεί την επέμβαση με τοExcimer Laser. Με αυτή την εξέταση εκτιμάται η ποιότητα του κερατοειδούς του υπο-ψηφίου, η διάθλασή του, το μέγεθος της κόρης του στο σκοτάδι, η ποσότητα και ηποιότητα των δακρύων του και παράλληλα αποκλείεται η ύπαρξη ορισμένων οφθαλ-μολογικών παθήσεων που αποτελούν αντένδειξη.Ως κατευθυντήρια γραμμή θα πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μας ότι:α. Η ηλικία του υποψηφίου είναι καλόν να είναι ίση ή μεγαλύτερη των 20 ετών.β. Oι βαθμοί τού διαθλαστικού του προβλήματος να παραμένουν σταθεροί τουλάχι-

στον τους τελευταίους 6 μήνες.γ. Να είναι οφθαλμολογικώς υγιής και να μην πάσχει από άλλες γενικές παθήσεις που

μπορεί να επιδρούν ή να σχετίζονται με τα μάτια του.Όπως αναφέραμε, το Excimer Laser τροποποιεί το σχήμα της προσθίας επιφανείαςτου κερατοειδούς. Αυτό με άλλα λόγια σημαίνει ότι μεταφέρει μονίμως επάνω στονκερατοειδή τον φακό των γυαλιών που θα έπρεπε να φορά ο υποψήφιος ώστε να έχειπλήρη όραση. Το Laser επιδρά σε βάθος ιστού 20-150 μικρών (1 μικρό = 1 χιλιοστό τουχιλιοστού) δηλ. στο 3-30% περίπου του πάχους του κερατοειδούς χωρίς να επιδρά σεπαρακείμενο ιστό, οφθαλμικό ή άλλο, και χωρίς να επηρεάζει, εφ’ όσον συνηγορεί σ’αυτό ο σοβαρός και σε βάθος προεγχειρητικός έλεγχος που έχει προϋπάρξει, την αν-θεκτικότητα του βολβού.Αν ο υποψήφιος φορά φακούς επαφής τότε, αναλόγως με τον τύπο (μαλακοί, σκλη-ροί κτλ.), πρέπει η εφαρμογή τους να διακοπεί 2 με 4 εβδομάδες πριν από την επέμ-βαση. Επίσης, πριν από την επέμβαση πραγματοποιείται και ένας τελευταίοςδιαθλαστικός έλεγχος ώστε να τροφοδοτηθεί με τα τελευταία στοιχεία ο ηλεκτρονι-κός υπολογιστής του μηχανήματος.Σήμερα υπάρχουν 3 βασικές επί μέρους μορφές διαθλαστικών επεμβάσεων:α. PRK (Photorefractive Keratoplasty): Σε αυτό τον τύπο αφαιρείται το επιθήλιο του

κερατοειδούς (με μηχανική απόξεση, με αλκοόλη ή με το ίδιο το Laser) και στηναπογυμνωμένη επιφάνεια του στρώματος εφαρμόζεται το Excimer Laser ώστε νατροποποιηθεί η καμπύλη του στο μέτρο που έχουμε προϋπολογίσει. Στη συνέχειατοποθετείται θεραπευτικός φακός επαφής ώσπου να επουλωθεί το επιθήλιο.

β. LASIK (Laser in situ Keratosmileusis): Εδώ, με ειδικό μηχάνημα που ονομάζεταικερατοτόμος, παρασκευάζεται ένας λεπτός κρημνός (μια λεπτή φλούδα) κερατο-ειδικού στρώματος που περιλαμβάνει και το επιθήλιο. Στη συνέχεια αυτή η“φλούδα”ανασηκώνεται και εφαρμόζεται το Εxcimer Laser επάνω στο τμήμα του στρώματοςπου έχει αποκαλυφθεί. Κατόπιν επανατοποθετείται ο κρημνός στη θέση του. Τοοπτικό αποτέλεσμα, μια και δεν μεσολαβεί απώλεια επιθηλίου και ως εκ τούτουεπουλωτική διαδικασία, είναι σχετικά άμεσο.

γ. LASEK και Epi-LASIK : Σε αυτούς τους δύο τύπους επεμβάσεως, που στο μέλλον θαφανεί το πόσο ικανοποιητικά αποτελέσματα παράγουν ή όχι, επιχειρείται να απο-κολληθεί ανέπαφο και στη συνέχεια να διατηρηθεί το επιθήλιο έτσι ώστε όταν, μετάτην επέμβαση με το Excimer Laser επανατοποθετηθεί επάνω στο στρώμα του κε-ρατοειδούς, να είναι σε μεγάλο ποσοστό βιώσιμο, ελαχιστοποιώντας έτσι το χρόνοεπουλώσεως. Αυτές οι μέθοδοι επιχειρούν να συνδυάσουν τα προτερήματα τωνδυο προηγουμένων μεθόδων (PRK και LASIK) ελαχιστοποιώντας παράλληλα τα μει-ονεκτήματά τους.

O συνολικός χρόνος επεμβάσεως εξαρτάται από το είδος της. Αν πρόκειται για PRK ήLASEK, η διάρκεια στο σύνολό της είναι περίπου 30 λεπτά που κατανέμονται ως εξής:για 15 λεπτά πριν από την επέμβαση ενσταλλάζονται στο μάτι αναισθητικές σταγό-νες. Τα υπόλοιπα 10-15 λεπτά απαιτούνται για την τοποθέτηση του ασθενούς κάτωαπό το μικροσκόπιο, την εξοικείωση του με το χώρο και τους ήχους του, τον προ-γραμματισμό του μηχανήματος και την αφαίρεση του επιθηλίου. Η επέμβαση αυτήκαθ’ εαυτή διαρκεί 15-120 δευτερόλεπτα ανάλογα με την διόρθωση που έχει προ-γραμματισθεί και τον τύπο του μηχανήματος. Αν πρόκειται LASIK ή Epi-LASIK τότε οχρόνος αυτός αυξάνεται για περίπου 4-5 λεπτά και τούτο γιατί στους συγκεκριμένουςτύπους επεμβάσεων απαιτείται η δημιουργία του κερατικού κρημνού (Flap) ή η απο-κόλληση του κερατοειδικού επιθηλίου με τον ειδικό για κάθε περίπτωση μικροκερα-τόμο. O υπόλοιπος χρόνος της επεμβάσεως είναι περίπου ο ίδιος.Oι διαφορές των τεσσάρων αυτών τύπων επεμβάσεων (PRK, LASEK, Epi-LASIK καιLASIK ) έχουν ως εξής: Oι πρώτοι τρεις τύποι, (PRK, LASEK και Epi-LASIK), είναισαφώς ολιγότερον επεμβατικοί. Στις συγκεκριμένες μεθόδους ενυπάρχουν, για τοπρώτο 24ωρο, αρκετά υποκειμενικά ενοχλήματα, για την πρώτη εβδομάδα κάποιαοπτική αστάθεια (σχετικά εντονώτερη στο LASEK και στο Epi-LASIK), κάποιος μικρόςκίνδυνος εμφανίσεως μετεγχειρητικώς υποεπιθηλιακών θολεροτήτων του κερατοει-δούς (Haze), σχετικές αυξομειώσεις στην όραση για τον πρώτο μετεγχειρητικό μήνακαι σχετικά συχνή ενστάλλαξη κολλυρίων για διάστημα περίπου 6 μηνών. O τέταρ-τος τύπος επεμβάσεως, (LASIK), έχει μεγαλύτερη προβλεψημότητα στο τελικό οπτικόαποτέλεσμα, η αποκατάσταση της οράσεως είναι πιο σύντομη και ο χρόνος ενταλ-λάξεως κολλυρίων σαφώς πιο περιορισμένος. Ωστόσο είναι μια μέθοδος σαφώς πιοεπεμβατική από τις προηγούμενες και συνεπώς ο κίνδυνος επιπλοκών, αν και μικρός,είναι στατιστικά μεγαλύτερος. Να θυμηθούμε εδώ ότι, προς το παρόν, τα κλινικά απο-τελέσματα του LASEK και του Epi-LASIK δείχνουν μεν ενθαρρυντικά όμως δεν έχει πε-ράσει το χρονικό εκείνο διάστημα που απαιτείται ώστε να αποκτηθεί εντελής καιτεκμηριωμένη, για τις νέες αυτές μεθόδους, άποψη.

Όλοι οι τύποι επεμβάσεων είναι τελείως ανώδυνοι γιατί πριν από αυτές ενσταλλά-ζονται στα μάτια σταγόνες αναισθητικού. Μετά την επέμβαση και ανάλογα με τοείδος της είναι δυνατόν να εμφανισθούν κάποιες ενοχλήσεις ή κάποιος μέτριοςπόνος. Όλα αυτά αντιμετωπίζονται με κατάλληλες σταγόνες.Συμβουλεύουμε τους ασθενείς να συνοδεύονται όταν έρθουν να χειρουργηθούν,να αποφύγουν δραστηριότητες αμέσως μετά την επέμβαση και να ζητήσουν του-λάχιστον 5 μέρες άδεια από την εργασία τους. Αυτή η 5ήμερη περίοδος είναι ιδιαί-τερα σημαντική τόσο για την επούλωση του επιθηλίου του κερατοειδούς όσο και γιατη σταθερότητα του οπτικού αποτελέσματος.Το τελικό οπτικό αποτέλεσμα, μετά από μια διαθλαστική επέμβαση με το ExcimerLaser, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το μέγεθος του αρχικού διαθλαστικού προ-βλήματος. Πολύ μεγάλα διαθλαστικά προβλήματα είναι δυνατόν να μη διορθωθούναπολύτως. Όμως στους περισσοτέρους ασθενείς υπάρχει υψηλός βαθμός ασφά-λειας στην πρόβλεψη. Έτσι οι πιο πολλοί μπορούν να προσδοκούν αντίστοιχηόραση μ’ εκείνη που είχαν φορώντας γυαλιά ή φακούς επαφής. Η όραση, τις πρώ-τες 1-2 εβδομάδες μετά την επέμβαση, μπορεί να είναι σχετικά θολή. Αυτό βέβαιαεξαρτάται από το βαθμό διορθώσεως και από το είδος επεμβάσεως. Συνήθως οιασθενείς μπορούν να οδηγούν χωρίς γυαλιά μετά το πρώτο δεκαήμερο.Τα αποτελέσματα που έχουμε στη διάθεση μας, από έναν αριθμό αρκετών εκατομ-μυρίων ασθενών που υπέστησαν τις συγκεκριμένες επεμβάσεις, δείχνουν ελάχιστεςεπιπλοκές. Εν τούτοις, όπως σε όλες τις ιατρικές πράξεις, υπάρχουν παράγοντες κιν-δύνου που θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν. Oι 3 κύριες αφορμές ανησυχίας είναι ημόλυνση, οι θολερότητες του κερατοειδούς (υποεπιθηλιακές ή ενδοστρωματι-κές) και η υπό ή υπέρ διόρθωση.

Σχετικά με την πρώτη: Στους ασθενείς χορηγούνται προληπτικά αντιβιοτικές στα-γόνες αμέσως μετά την επέμβαση. Αν γίνει σωστή χρήση τότε το ενδεχόμενο μο-λύνσεως είναι εξαιρετικά περιορισμένο, αλλά ακόμη κι αν αυτή επισυμβεί, εύκολααντιμετωπίζεται με προσθήκη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγή.

Σχετικά με τη δεύτερη: Σε ορισμένους ασθενείς, που έχουν χειρουργηθεί με τιςμεθόδους PRK, LASEK και Epi-LASIK, είναι δυνατόν να παρατηρηθεί μια επιφανει-ακή (υποεπιθηλιακή) θολερότητα του κερατοειδούς. Αυτή, αν και είναι σχετικώςσπανία, αν επισυμβεί παρενοχλεί κάποιες φορές την όραση. Στις περισσότερες πε-ριπτώσεις εξαφανίζεται μέσα στους 12 πρώτους μετεγχειρητικούς μήνες. Στις ελά-χιστες εκείνες περιπτώσεις ασθενών όπου η θολερότητα επιμένει και έχει μόνιμηεπίδραση στο οπτικό αποτέλεσμα είναι δυνατόν να αφαιρεθεί επανεπεμβαίνονταςμε το Laser. Σε ασθενείς που χειρουργούνται με τη μέθοδο LASIK είναι δυνατόν νααναπτυχθούν διάφορες μορφές διάμεσης κερατίτιδος (μεταξύ του κρημνού και τουυπολοίπουστρώματος). Αυτές είναι εξαιρετικά σπάνιες και μπορεί να οφείλονταιείτε σε μικρόβια, είτε σε παρουσία επιθηλιακών κυττάρων μεταξύ των δυο πετάλωνείτε, τέλος, σε μη επαρκώς καθορισμένες φλεγμονώδεις διεργασίες. Όλα αυτά πρέ-πει, αφ’ ενός να διαγνωσθούν έγκαιρα και αφ’ εταίρου να αντιμετωπισθούν κατάλ-ληλα.

Σχετικά με την τρίτη: Oι υποδιορθώσεις είναι δυνατόν με συμπληρωματική επέμ-βαση να εξαλειφθούν ενώ οι υπερδιορθώσεις, που συνήθως είναι σπάνιες, με τηνκατάλληλη αγωγή κατά κανόνα ρυθμίζονται. Αν δεν ρυθμισθούν είναι και εδώ δυ-νατή η επανεπέμβαση με το Laser.Όταν σκεφτόμαστε το Excimer Laser και την αντιμετώπιση των διαθλαστικών προ-βλημάτων δεν είναι σωστό να μιλούμε για τελική θεραπεία όλων αυτών. Ναι μεν οαστιγματισμός, εν πολλοίς η υπερμετρωπία όπως και η μικρή και μέση μυωπία θαμπορούσαμε να πούμε ότι θεραπεύονται γιατί δεν θεωρούνται στην πραγματικό-τητα παθήσεις παρά μόνο διαθλαστικά προβλήματα. Έτσι λοιπόν, “μεταφέρονταςμονίμως” με το Excimer Laser το φακό, που χρειάζεται ένα μάτι για να βλέπει, πάνωστο ίδιο το μάτι, εξαντλούμε το πρόβλημα στο σύνολό του. Όμως, κατά κανένατρόπο δεν επεμβαίνουμε στην πάθηση μυωπία. Και όταν λέμε πάθηση εννοούμεόλες τις αλλοιώσεις του βολβού που συνοδεύουν μια υψηλή, κατά κανόνα, μυωπίαόπως: λέπτυνση σκληρού, αλλοιώσεις βυθού, πιθανότητες αποκολλήσεως αμφι-βληστροειδούς κ.ά.Καταλήγοντας, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι με το Excimer Laser διορθώ-νουμε μόνο το διαθλαστικό πρόβλημα χωρίς να επεμβαίνουμε στις παθολογικέςπαραμέτρους που ενδεχομένως συνυπάρχουν όπως π.χ. της μυωπίας-πάθησης.Μετά την επέμβαση είναι δυνατόν να έχουμε τροποποίηση του αποτελέσματος (υπο-στροφή) είτε μέσα στο πρώτο εξάμηνο είτε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στο μέλλον:α. Εάν, η επουλωτική διαδικασία σε ένα άτομο είναι πολύ έντονη, τότε είναι δυνα-

τόν να παρατηρηθεί υποστροφή του αποτελέσματος. Αυτό συμβαίνει στους 6πρώτους μήνες και, σ’αυτή την περίπτωση, μπορούμε, μετά από ένα εύλογο χρο-νικό διάστημα, να επανεπέμβουμε με το Laser διορθώνοντας έτσι το εναπομείνανπρόβλημα.

β. Η μυωπία είναι μια εξελικτική πάθηση που έχει κάθε δικαίωμα να αρχίσει ξαφ-νικά να μεγαλώνει. Αυτό, ούτως ή άλλως, θα συνέβαινε ασχέτως με την επέμβασητου Laser. Το κέρδος που έχει αυτός που χειρούργησε τη μυωπία του είναι ότιακόμη κι αν αυτή αρχίσει να μεγαλώνει θα ξεκινήσει ξανά από το μηδέν ή πολύκοντά στο μηδέν. Αν, π.χ., κάποιος είχε 5 βαθμούς μυωπία και του μείνει μετά τηνεγχείρηση μισός βαθμός τότε, αν η μυωπία του έπειτα από έναν χρόνο μεγαλώ-σει κατά ένα βαθμό θα καταλήξει να έχει 1,5 βαθμό (0,5 που τού είχε απομείνεισυν ένας που ανέβηκε), ενώ αν δεν είχε χειρουργηθεί θα είχε 6 βαθμούς (5 πουείχε και 1 που ανέβηκε). Εάν λοιπόν συμβεί κάποια αύξηση της μυωπίας μετά απότους πρώτους 6 μήνες από την επέμβαση τότε μιλούμε πλέον για εξελισσόμενημυωπία. Με άλλα λόγια το αποτέλεσμα κρίνεται ως μόνιμο αν σε διάστημα 6μηνών από την επέμβαση δεν παρατηρηθεί οποιαδήποτε τροποποίηση. Κάθεάλλη, μετά από αυτό το διάστημα αλλαγή, θεωρείται γονιδιακή πληροφορία καιαντιμετωπίζεται ανάλογα.

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονισθεί, ότι η ακτινοβολία του Excimer Laser δενενέχει κινδύνους ούτε για το μάτι ούτε και για τον οργανισμό μας και τούτο γιατίόλη η ενέργειά του εξαντλείται αποκλειστικά στο επίπεδο της εφαρμογής του καιδεν διαπερνά σε μεγαλύτερο βάθος τους ιστούς.

Τελειώνοντας, δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε τον νέο τρόπο δημι-ουργίας του κερατικού κρημνού (Flap) στη μέθοδο LASIK. Με αυτόν τον τρόπο τοπαρασκευάζουμε με ακτίνες Laser που παράγονται από ειδικό μηχάνημα λιαν υψη-λής τεχνολογίας. Τούτο συνεπάγεται την σχεδόν απόλυτη απαλοιφή των επιπλοκώνπου η μηχανική παραγωγή του κρημνού εμφανίζει. Με αυτή λοιπόν την τεχνολογίααιχμής μια ασφαλής μέθοδος γίνεται ασφαλέστερη.

2. ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΟΣ

Λέγοντας ωχρά κηλίδα εννοούμε το σημείο εκείνο του βυθού του οφθαλμού μετο οποίο βλέπουμε λεπτομέρειες, μ’ άλλα λόγια το κεντρικό σημείο του αμφι-βληστροειδούς ή αλλιώς το σημείο ευκρινούς οράσεως.

Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδος σχετίζεται μεν με πολλές ασθένειες όμως, κατά κύριολόγο, εμφανίζεται με την ηλικία (Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς - ΗΕΩ) και εδώ θα ανα-φερθούμε μόνο σε αυτή τη μορφή. Το αρχικό της σύμπτωμα είναι η παραμόρφωσητης γεωμετρίας των αντικειμένων σε συνδυασμό με μια ελάττωση της διακριτικής ικα-νότητος. O ασθενής σταδιακά αδυνατεί να δει λεπτομέρειες των πραγμάτων που τονενδιαφέρουν (π.χ. να διαβάσει, να γράψει, να δει το πρόσωπο του εκφωνητή στην τη-λεόραση, να περάσει τη βελόνα), χωρίς αυτό να σημαίνει, τουλάχιστον στα αρχικάστάδια, ότι είναι τυφλός και δεν μπορεί να κυκλοφορήσει ή, σε σημαντικό ποσοστό,να αυτοεξυπηρετηθεί. Αυτό βέβαια προοδευτικά επιδεινώνεται για να εγκατασταθείτελικά, στο κεντρικό τμήμα του οπτικού πεδίου του ασθενούς, ένα αδιαφανές τείχος,άλλοτε άλλου μεγέθους, που το καταλαμβάνει. Ό ασθενής χάνει σταδιακά τη διακρι-τική του ικανότητα και παύει τελικά να έχει λειτουργικά χρήσιμη όραση.Το πρόβλημα είναι αρκετά συχνό και στην τελική του κατάληξη αποτελεί, τουλάχι-στον για τις Αμερικανικές στατιστικές, την κυριότερη αιτία τυφλότητος στην 3η ηλι-κία.Μέχρι πριν από λίγο δεν υπήρχε αποτελεσματική θεραπεία παρά μόνο προσπάθειεςπρολήψεως και μερικής ανασχέσεως της νόσου με αποτέλεσμα οι ασθενείς να αντι-μετωπίζονται είτε συντηρητικά είτε με μη ειδικά Lasers είτε, τέλος, ακόμη και με εγ-χειρήσεις χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα. Εδώ και λίγο καιρό έχουμε πλέονστη διάθεσή μας, και μάλιστα για ορισμένες, τις πιο καταστροφικές μορφές της νόσου(παραγωγικές μορφές), τρεις νέες θεραπείες, α) τη φωτοδυναμική θεραπεία, β) τιςενδοϋαλοειδικές εγχύσεις και γ) τις περιβολβικές ενέσεις.Θα πρέπει ίσως εδώ, παρενθετικά, να τονισθεί πως κάθε ασθενής μιας κάποιας ηλικίαςείναι φρόνιμο να επισκέπτεται σε τακτά χρονικά διαστήματα τον οφθαλμίατρό τουώστε, μόλις η πάθηση εμφανισθεί, να γίνουν οι κατάλληλες εξετάσεις όπως αγγει-ογραφίες (με Φλουορεσκεΐνη ή Ινδοκυανίνη), τοπογραφία περιοχής ωχράς (HRT) καιτομογραφία ωχράς (OCT) ώστε αφ’ ενός να διαγνωσθεί η νόσος και αφ’ ετέρου ναεφαρμοσθεί, εφ’όσον αυτό επιβάλλεται, η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.Η φωτοδυναμική θεραπεία συνίσταται στην ενδοφλέβια χορήγηση μιας ουσίας πουείναι φωτοευαίσθητη και που συγκεντρώνεται επιλεκτικά στα πάσχοντα σημεία τουαμφιβληστροειδούς. Παράλληλα φωτίζουμε το εσωτερικό του οφθαλμού με ένα ει-

δικό Laser που ενεργοποιεί την φωτοευαίσθητη ουσία που έχουμε προηγουμένως ενέ-σει και η οποία έτσι καταστρέφει επιλεκτικά, μόνον εκείνα τα σημεία που πάσχουν καιστα οποία έχει συσσωρευθεί, ενώ ο υπόλοιπος υγιής αμφιβληστροειδής προστατεύε-ται. Όλες οι περιπτώσεις ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς δεν αντιμετωπίζονται μεαυτή τη μέθοδο και αυτό μόνο ένας σωστός και έγκαιρος φλουοροαγγειογραφικόςέλεγχος μπορεί να μας το καθορίσει. Θα πρέπει εδώ να τονισθεί ότι η φωτοδυναμικήθεραπεία έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν εφαρμόζεται σε ένα σχετικά πρώιμο στά-διο της νόσου (πάντοτε με την προϋπόθεση ότι η μορφή της νόσου είναι παραγωγική).Οι ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις είναι η πλέον πρόσφατη θεραπεία. Αυτή συνίσταταιστην ένεση, μέσα στην υαλοειδική κοιλότητα, ειδικών σκευασμάτων, τα οποία, ανά-λογα με την πάθηση, επιλέγει ο θεράπων οφθαλμίατρος. Αυτές οι εγχύσεις έχουν ωςστόχο να ελαττώσουν το υπάρχον αμφιβληστροειδικό οίδημα και συνάμα να επέμ-βουν αποτρεπτικά στη φλεγμονώδη διαδικασία που είναι, κατά πώς φαίνεται, ο κύριοςυπεύθυνος για την επιδείνωση και την τελική καταστροφή της οράσεως.Οι περιβολβικές ενέσεις, πού και αυτή ως θεραπεία είναι επίσης πρόσφατη, έχει πα-ρόμοια με την προηγούμενη δράση και μέθοδο εφαρμογής. Η διαφορά έγγειται στοότι η ένεση γίνεται στον οπισθοβόλβιο χώρο και, αν και δεν διαθέτει ισότιμο θερα-πευτικό εύρος με τις προηγούμενες, είναι φορές που προτιμάται γιατί με αυτή τη μέ-θοδο αποφεύγονται κάποιες σπάνιες επιπλοκές και παρενέργειες.Όλες αυτές οι εγχύσεις και οι ενέσεις πρέπει να πραγματοποιούνται σε κατάλληλουςπρος τούτο χώρους με άσηπτες (χειρουργικές) συνθήκες ώστε να ελαχιστοποιείταιτο ενδεχόμενο των ενδοβολβικών ή περιβολβικών μολύνσεων.Και άλλες θεραπείες βρίσκονται πλέον προ των πυλών (ειδικά σκευάσματα κ.ά.). Πι-θανολογούμε λοιπόν πως σύντομα το οπλοστάσιό μας θα εμπλουτισθεί σε θεραπευ-τικές προτάσεις.Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει πως πολλές φορές, η σημερινή θεραπευτική των πα-θήσεων του βυθού επιβάλλει συνδυασμό μεθόδων και είναι μακροχρόνια. Ο συν-δυασμός αυτός θα πρέπει να αφίνεται ως επιλογή στην κρίση του θεράποντοςοφθαλμιάτρου. Επίσης, δεν θα πρέπει να απογοητευόμαστε από τον μακρύ θερα-πευτικό δρόμο και δεν θα πρέπει να ξεχνούμε πως στόχος μας δεν είναι τόσο η βελ-τίωση όσο η διατήρηση της οράσεως. Αυτός εξ' άλλου είναι και ο λόγος που ηδιάγνωση θα πρέπει να είναι έγκαιρη.Όλες αυτές οι θεραπείες έχουν αγαθή επίδραση και σε άλλες παθήσεις του βυθού τουοφθαλμού (διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, αγγειακά επεισόδια, αιμορρα-γίες από υψηλές μυωπίες κ.ά). Με άλλα λόγια το οπλοστάσιό μας έχει σήμερα αρ-κετά μέσα για παθήσεις που, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, δεν είμασταν σε θέση νααντιμετωπίσουμε.

Γενικώς για την πρόληψη της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς συνιστώνται:1. Απόλυτη αποχή από το κάπνισμα.2. Γυαλιά ηλίου με φίλτρο για τις υπεριώδεις ακτίνες (UV) ώστε να προστατεύονται τα

μάτια από την καταστροφική επίδρασή τους.3. Αποφυγή της ασπιρίνης όσο είναι δυνατόν. Η χορήγηση ασπιρίνης επιτρέπεται

μόνο αν ο ειδικός παθολόγος συστήσει ασπιρίνη ως θεραπεία συγκεκριμένου προ-βλήματος υγείας. Η ασπιρίνη, επειδή έχει μια ήπια αντιπηκτική δράση, μπορεί ναδημιουργήσει αιμορραγίες στον αμφιβληστροειδή σε ασθενείς που έχουν ήδη εκ-φύλιση της ωχράς κηλίδας.

4. Ως συμπληρώματα διατροφής, πολυβιταμινούχα σκευάσματα καθώς και σκευά-σματα ψευδαργύρου. Oρισμένες μελέτες έδειξαν ότι όσοι έπαιρναν ψευδάργυροδιατήρησαν καλύτερη όραση από όσους δεν έπαιρναν. Αν ο ασθενής επιθυμεί, μπο-ρεί να λαμβάνει 50 mg την ημέρα, εκτός αν ο οφθαλμίατρός του τού συστήσει άλληδοσολογία. Καλόν είναι οι ασθενείς, πριν από παρόμοιες θεραπείες, να συμβου-λεύονται τον ειδικό παθολόγο, επειδή είναι πιθανόν ορισμένοι να έχουν γενικότεραπροβλήματα με αυτά τα φάρμακα. Η διατροφή θα πρέπει επίσης να είναι πλούσιασε ψάρια, λαχανικά, σπανάκι και καρύδια.

5. Άσκηση σωματική. Αυτή, σύμφωνα με μελέτη του Harvard, μπορεί να ελαττώσεικατά 25% τον κίνδυνο.

6. Προσοχή στον διαβήτη τύπου II.7. Να χρησιμοποιούν οι άνθρωποι της 3ης ηλικίας στο σπίτι τους την κλίμακα Ams-

ler (μπορεί να τους την προμηθεύσει ο οφθαλμίατρός τους), ή έστω στόχους πουοι ίδιοι θα προσδιορίσουν, ώστε να ελέγχουν την όρασή τους (ξεχωριστά για κάθεμάτι) και να καταγράφουν κάθε τυχόν αλλαγή την οποία θα πρέπει αμέσως να τηναναφέρουν στο γιατρό τους.

8. Σε περίπτωση που η κεντρική όραση ελαττωθεί σημαντικά και δεν επιδέχεταιοποιαδήποτε άλλη θεραπευτική προσέγγιση τότε χρησιμοποιούνται τα ΒοηθήματαΧαμηλής Oράσεως.

2.1. Αγγειογραφία φλουορεσκεϊνης και αγγειογραφία ινδοκυανίνης(ICG)

Η Φλουοροαγγειογραφία είναι μία καθιερωμένη πλέον διαγνωστική μέθοδος για τιςπαθήσεις του βυθού του οφθαλμού. Για την εξέταση αυτή χρειάζεται ένα εξειδικευ-μένο φωτογραφικό σύστημα με το οποίο, αφού προηγουμένως χορηγήσουμε εν-δοφλεβίως μία ειδική χρωστική ουσία (φλουορεσκεΐνη ή ινδοκυανίνη, ανάλογα με τοείδος της εξετάσεως), βγάζουμε μία σειρά από φωτογραφίες που απεικονίζουν τηναιματική κυκλοφορία του αμφιβληστροειδούς και του χοριοειδούς. Τις εικόνες αυτέςμπορούμε πλέον, με τα μοντέρνα ψηφιακά μηχανήματα, να αναλύουμε και να εμ-πλουτίζουμε ενισχύοντας έτσι το τελικό αποτέλεσμα και παίρνοντας επί πλέον πλη-ροφορίες σχετικά με το πρόβλημα του ασθενούς. Καθώς η χρωστική ουσία περνάμέσα από τα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, γίνεται φωτογράφηση μεφως ειδικού μήκους κύματος στο οποίο, η συγκεκριμένη χρωστική, φθορίζει. Αν τααιμοφόρα αγγεία δεν είναι φυσιολογικά, τότε η χρωστική ουσία διαρρέει. Έτσι απο-καλύπτονται όλες οι πιθανές βλάβες καθώς και τα μη φυσιολογικά αγγεία που υπάρ-χουν ή αναπτύσσονται πάνω, μέσα ή κάτω από τον αμφιβληστροειδή και μέσα στονχοριοειδή ή το υαλοειδές.Αν κατά την διάρκεια μιας συνηθισμένης εξετάσεως, ο οφθαλμίατρος διαπιστώσει ήυποψιαστεί κάποιο πρόβλημα στον βυθό του ματιού του ασθενούς, ή αν θέλει να πα-

ρακολουθήσει την εξέλιξη μιας νόσου ή το αποτέλεσμα μιας θεραπείας, τότε θα συ-στήσει τη συγκεκριμένη εξέταση. Oι παθήσεις που βρίσκει κατ’ εξοχήν εφαρμογή ηΦλουοροαγγειογραφία και που αποτελούν συχνές αιτίες ελαττώσεως της οράσεωςείναι ο σακχαρώδης διαβήτης, διάφορες ωχροπάθειες και αμφιβληστροειδοπάθειεςκαθώς και η σχετιζόμενη με την ηλικία εκφύλιση της ωχράς κηλίδος. Η συγκεκριμένηεξέταση μάς αποκαλύπτει με ακρίβεια τον τύπο και το μέγεθος των βλαβών που υπάρ-χουν στο βυθό του οφθαλμού ώστε να αποφασίσουμε για το είδος της θεραπείας(Laser, Φωτοδυναμικής ή άλλης) που θα συστήσουμε στον ασθενή μας.Επειδή η απλή φλουοροαγγειογραφία δεν επαρκούσε για την καταγραφή των παθή-σεων του χοριοειδούς, το διαγνωστικό μας οπλοστάσιο εμπλουτίστηκε με μια νέα μέ-θοδο, την Αγγειογραφία Ινδοκυανίνης (ICG). Με τη μέθοδο αυτή μπορούμε, μεαξιοσημείωτη ακρίβεια, να καταγράψουμε τη χοριοειδική κυκλοφορία και κατ’ επέ-κταση, τόσο τα όρια μιας κρυφής χοριοειδικής νεοαγγειώσεως, εφ’ όσον βεβαίωςυπάρχει, όσο και τη συχνή υποτροπή της μετά την εφαρμογή ενδοϋαλοειδικών εγ-χύσεων, Argon Laser ή φωτοδυναμικής θεραπείας.Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η χοριοειδική κυκλοφορίας γίνεται ορατή, και ως εκ τού-του μπορεί να μελετηθεί, ακόμα και επί παρουσίας αμφιβληστροειδικών αιμορρα-γιών επειδή οι τελευταίες είναι τελικά διαφανείς στο μήκος κύματος φθορισμού τηςΙνδοκυανίνης.Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι η αγγειογραφία Ινδοκυανίνης είναι μια ιδιαιτέρωςλεπτομερειακή εξέταση που κατά κανόνα λειτουργεί συμπληρωματικά με την απλήφλουοροαγγειογραφία και όχι μόνη της.Το σύστημα Ψηφιακής Αγγειογραφικής Αναλύσεως αναβάθμισε σημαντικά την ποι-ότητα της κλασσικής φουοροαγγειογραφίας (εντυπωσιακά ευκρινέστερη εικόνα, δυ-νατότητες χαρτογραφήσεως, μεγεθύνσεως και συγκρίσεως αποτελεσμάτων, λήψεις σεπραγματικό χρόνο, τροποποίηση της φωτεινότητος και του κοντράστ της φωτογρα-φίας κ.ά.), μείωσε εξαιρετικά το χρόνο εκδόσεως αποτελεσμάτων (την ίδια στιγμή) καικατέστησε εφικτή την αγγειογραφία ινδοκυανίνης.

2.2. Τομογραφία βυθού οφθαλμου (OCT)H Tομογραφία βυθού οφθαλμού (OCT) αποτελεί μια εξέταση αιχμής για μια σειρά πα-θήσεων τόσο της περιοχής της ωχράς όσο και του υπόλοιπου αμφιβληστροειδούς(οιδήματα κεντρικής περιοχής, γλαύκωμα, ωχροπάθειες κλπ).Με τη συγκεκριμένη εξέταση επιτυγχάνεται μια πλήρης εκτίμηση τόσο της δομήςόσο και της παθολογίας της πασχούσης περιοχής. Η μέθοδος συνίσταται σε σκανά-ρισμα του σημείου που επιθυμούμε να ελέγξουμε με ένα ειδικό Laser. Τα ευρήματααναλύονται από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του μηχανήματος και δημιουργείταιμια εικόνα που προβάλλεται στην οθόνη του. Η εικόνα αυτή αποτελεί τελικά μιαοπτική τομή του σημείου που μας ενδιαφέρει. Αυτή η οπτική τομή μάς επιτρέπει ναεκτιμήσουμε με βεβαιότητα το είδος της βλάβης και να προσαρμόσουμε ανάλογατην θεραπευτική μας πρακτική. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως η μέθοδος, πέρααπό την διαγνωστική της αξία, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στην παρακολούθηση τηςτυχόν εξελίξεως της παθήσεως και ως εκ τούτου της επιτυχίας ή όχι της θεραπευτι-

κής μας αγωγής.Δεν μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε για διάγνωση ή θεραπεία παθήσεων της ωχράςκαι γενικότερα του βυθού του οφθαλμού χωρίς να υποστηρίζονται από την συγκε-κριμένη εξέταση. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση ενέχει υψηλό ποσοστό λάθουςπράγμα που δεν επιτρέπουν οι διάφορες θεραπευτικές προτάσεις που αναπτύσσον-ται (Φωτοδυναμική θεραπεία, ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις κτλ)Το μηχάνημα που διαθέτει το "πρότυπο Οφθαλμιατρείο Θεσσαλονίκης" είναι τοSpectral OCT Copernicus. Αυτό θεωρείται σήμερα το πιο μοντέρνο από όσα, του-λάχιστον στην πόλη μας, υπάρχουν. Είναι ένα μηχάνημα με ικανότητα καταγραφήςλεπτομερειών μέχρι του μεγέθους των 6 μ (μικρών) με παράλληλη στερεοσκοπικήαπεικόνιση του αμφιβληστροειδούς και της υπαρχούσης βλάβης. Ο χρόνος πουαπαιτείται για την καταγραφή έχει ελαττωθεί στο 1,5 sec και αυτό έχει ως συνέπειατην σημαντική ελάττωση των λαθών που μια εκτεταμένη χρονικά λήψη συνεπάγε-ται. Η εξέταση λοιπόν με το συγκεκριμένο μηχάνημα, παρέχει επαναληψιμότητα,ευχέρεια και αξιοπιστία.

2.3. Βοηθήματα χαμηλής οράσεως

Λέγεται ότι ένα άτομο έχει χαμηλή όραση όταν δεν μπορεί να αποκτήσει επαρκή δια-κριτική ικανότητα (όραση με την οποία να λειτουργεί απρόσκοπτα στην καθημερι-νότητά του) με τα συνηθισμένα βοηθήματα οράσεως, όπως τα γυαλιά, οι φακοίεπαφής ή οι ενδοφακοί.Η κατάσταση αυτή δεν πρέπει να συγχέεται με την τύφλωση. Oι άνθρωποι που έχουνχαμηλή όραση μπορεί να μην είναι σε θέση να διακρίνουν λεπτομέρειες όμως έχουνακόμη χρήσιμη όραση η οποία μπορεί να βελτιωθεί με διάφορα ειδικά βοηθήματα.Η χαμηλή όραση συχνά οφείλεται σε διάφορες παθήσεις του οφθαλμού όπως δια-βήτη, γλαύκωμα, καταρράκτη, παθήσεις ωχράς κ.ά. Συνήθως συνοδεύει την τρίτη ηλι-κία. Δεν πρέπει ωστόσο να μας διαφεύγουν διάφορα εκ γενετής προβλήματα, κάποιεςκληρονομικές ασθένειες, τα τραύματα του βολβού, κ.ά.Η πλέον συνηθισμένη αιτία είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδος και εδώ είναι που,κατά κύριο λόγο, έχουν εφαρμογή τα βοηθήματα χαμηλής οράσεως. Στην εκφύλισητης ωχράς, η μείωση της οπτικής ικανότητος περιορίζεται στην κεντρική όραση καικατά κανόνα δεν προκαλεί, εφ’όσον εφαρμοσθούν οι κατάλληλες θεραπείες, ολική τύ-φλωση μια και η περιφερική όραση δεν επηρεάζεται.Κατά την εξέταση για χορήγηση βοηθημάτων χαμηλής οράσεως, γίνεται ακριβήςπροσδιορισμός της υπολειπομένης οράσεως του ασθενούς και στη συνέχεια εφαρ-μόζονται τα βοηθήματα. Ακολουθεί στενή παρακολούθηση και εκπαίδευση στησωστή χρήση τους.Τα βοηθήματα χαμηλής οράσεως περιλαμβάνουν μεγεθυντικούς φακούς, τηλεσκο-πικά γυαλιά, τηλεοράσεις κλειστών κυκλωμάτων κ.ά. Όλα αυτά, επειδή έχουν σχετικάμεγάλο κόστος, πρέπει να παραδίδονται μόνο έπειτα από επιτυχή δοκιμαστική πε-ρίοδο και πάντοτε κάτω από την παρακολούθηση ειδικού.

3. ΓΛΑΥΚΩΜΑ

Το γλαύκωμα αποτελεί σχετικά συχνή οφθαλμολογική πάθηση και μια από τιςκυριότερες αιτίες τυφλώσεως παγκοσμίως. Λέμε ότι ένας ασθενής πάσχει απόγλαύκωμα όταν, εκτός από την αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, γεγονός που

ωστόσο δεν είναι απόλυτο, παρουσιάζει εκπτώσεις οπτικού πεδίου και κοίλανση τηςθηλής του οπτικού νεύρου.Παράγοντες που αυξάνουν το ενδεχόμενο εμφανίσεως γλαυκώματος είναι η μεγάληηλικία, το οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος, ο διαβήτης, η υπέρταση, η μυωπία, ηεπί μακρόν χορήγηση στεροειδών φαρμάκων, τραύματα οφθαλμικά κ.ά.Υπάρχουν πολλά είδη γλαυκώματος, άλλα με συμπτώματα έντονα, άλλα με ελάχισταέως καθόλου, εκείνο όμως που αποτελεί το συντριπτικά συχνότερο είναι το χρόνιοαπλό γλαύκωμα που έχει και τα περισσότερα θύματα γιατί χαρακτηρίζεται από από-λυτη απουσία συμπτωμάτων. Έτσι, λοιπόν, η ασθένεια δεν οδηγεί από μόνη της τονάρρωστο στο γιατρό ή ακόμη κι αν αυτός τελικά πάει για άλλους λόγους (αλλαγή γυα-λιών, ερεθισμούς κ.ά.), δεν λαμβάνει σοβαρά υπ’όψη του τις συμβουλές τού γιατρούτου μια και ο ίδιος δεν αισθάνεται καμιά ενόχληση.Oι κίνδυνοι από το χρόνιο απλό γλαύκωμα δεν οφείλονται τόσο στην ασθένεια αυτήκαθ’ εαυτή, μια και τα φάρμακα μαζί με τις άλλες μεθόδους που έχουμε στη διάθεσήμας (Laser ή εγχειρήσεις), μπορούν να εξασφαλίσουν απρόσκοπτη όραση στονασθενή μέχρι το φυσικό του τέλος, όσο στο ότι, αφ’ ενός μπορεί η διάγνωση να δια-λάθει από τον γιατρό και αφ’ ετέρου, η απουσία συμπτωμάτων να οδηγήσει τονασθενή στο να μη θεωρήσει σοβαρή την κατάστασή του και έτσι είτε να μην εφαρ-μόσει σωστά τη θεραπευτική του αγωγή είτε πάλι να μην παρακολουθηθεί τακτικάκαι με συνέπεια.Να έχουμε κατά νου ότι, ακόμη και σε περιπτώσεις που, σε διαφορετικές ώρες τηςημέρας, μετρούμε φυσιολογική πίεση στον ασθενή μας, εφ’όσον διαπιστώνουμε βυ-θοσκοπώντας κοίλανση οπτικού νεύρου, οφείλουμε να συστήνουμε επί πλέον παρα-κλινικές εξετάσεις όπως τοπογραφία θηλών οπτικών νεύρων, έλεγχο πάχους στιβάδοςνευρικών ινών, έλεγχο οπτικών πεδίων, στερεοφωτογράφιση θηλών οπτικών νεύρωνκαι, εφ’ όσον υπάρχουν αλλοιώσεις, να ξεκινούμε αντιγλαυκωματική αγωγή ανεξάρ-τητα από την απουσία πιέσεως.Είναι καλό επίσης να γνωρίζουμε πως αυξημένη (πάνω από το στατιστικώς αποδεκτόόριο) ενδοφθάλμια πίεση δεν υποδηλώνει κατ’ ανάγκη την παρουσία γλαυκώματος.Σε κάθε ασθενή λοιπόν θα πρέπει να προσέχουμε, εκτός από την ενδοφθάλμια πίεση,και άλλα συνοδά σημεία. Εφ’ όσον αυτά, μαζί με τους παρακλινικούς ελέγχους, τεκ-μηριώσουν την υπόνοιά μας τότε θα πρέπει να συσταθεί στον ασθενή η έναρξη αν-τιγλαυκωματικής αγωγής, να του εξηγηθεί με σαφήνεια το πρόβλημά του και νααποκατασταθεί μια σχέση εμπιστοσύνης τέτοια που να εγγυάται τη συχνή παρακο-λούθηση και την σωστή τήρηση των θεραπευτικών κανόνων. O ασθενής μας θα πρέ-πει να μάθει ότι το γλαύκωμα δεν θεραπεύεται αλλά αντιμετωπίζεται, ότι η θεραπείαείναι για όλη του τη ζωή και ότι οι τακτικές επισκέψεις στον οφθαλμίατρό του έχουνσκοπό αφ’ ενός την παρακολούθηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως σε διαφορετικέςώρες του 24ώρου και αφ’ ετέρου τον συχνό παρακλινικό έλεγχο ώστε να διαπιστώ-

νεται η πορεία της νόσου και η επάρκεια ή μη της θεραπευτικής αγωγής.Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνούμε είναι ότι στο γλαύκωμα, δεν είναι η αρρώστια αυτήπου τυφλώνει, αλλά η άγνοια και η αδιαφορία.

3.1. Θεραπευτική γλαυκώματος με Laser (SLT)Σήμερα, πέρα από τις φαρμακευτικές θεραπείες του γλαυκώματος, που κάθε μέραεμπλουτίζονται σε σκευάσματα και αποτελεσματικότητα, προστέθηκε τελευταία στοοπλοστάσιο μας ένα ειδικό, για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος, Laser, το SLT (Se-lective Laser Trabeculoplasty).Το SLT είναι ένα Yag Laser που εφαρμόζεται στη γωνία του οφθαλμικού βολβού με τηβοήθεια ενός ειδικού φακού επαφής (γωνιοσκόπιο). Είναι ένα φιλικό, προς τουςοφθαλμικούς ιστούς, Laser που δεν δημιουργεί σοβαρές αντιδράσεις ή ουλές στο ση-μείο εφαρμογής του. Ελαττώνει, στο 80% των ασθενών, την εδοφθάλμιο πίεσή τουςκατά 20-25%. Η εφαρμογή του είναι απλή και ανώδυνη, πραγματοποιείται σε επίπεδοεξωτερικού ιατρείου και δεν απαιτεί αλλαγή στην καθημερινότητα του ασθενούς.Μπορεί αδιακρίτως να επαναλαμβάνεται όταν η ενδοφθάλμιος πίεση του ασθενούςαρχίσει πάλι να ανεβαίνει. Με το συγκεκριμένο Laser μπορούμε να επέμβουμε σε όλατα στάδια του χρονίου απλού γλαυκώματος. Εδώ θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότιπολλοί ερευνητές το προτείνουν ως την πρώτη θεραπευτική προσέγγιση στις περι-πτώσεις του χρονίου απλού γλαυκώματος. Με αυτόν τον τρόπο ο ασθενής παύει ναείναι πλέον υποχρεωμένος στην καθημερινή ενστάλλαξη κολλυρίων γεγονός που μοι-ραία οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητος ζωής του. Στη συνέχεια και σε ένα πιο προ-χωρημένο στάδιο του γλαυκώματος, η εφαρμογή του Laser μπορεί να οδηγήσει σεελάττωση των πολλαπλών αντιγλαυκωματικών σταγόνων ή ακόμη και σε πιθανή ανα-βολή μιας επεμβάσεως.

3.2. Εξέταση οπτικών πεδίωνO έλεγχος των οπτικών πεδίων αποτελεί μία καθιερωμένη πλέον διαγνωστική εξε-ταστική μέθοδο. Για την εξέταση αυτή απαιτείται ειδικό μηχάνημα με το οποίο κατα-γράφουμε, όχι αυτό που ο ασθενής βλέπει αλλά, αυτό που αντιλαμβάνεται στο χώρο.Τα μοντέρνα μηχανήματα οπτικού πεδίου λειτουργούν με ηλεκτρονικό υπολο-γιστή που επιβάλει κάθε φορά σταθερές συνθήκες εξετάσεως (φωτομετρώντας πε-ριβάλλον και στόχους) κι έτσι αφ’ ενός δίδει τη δυνατότητα της στατιστικήςσυγκρίσεως των αποτελεσμάτων σε βάθος χρόνου και αφ’ετέρου, ελαχιστοποιώνταςτο λάθος του ανθρώπινου παράγοντα, αντικειμενοποιεί την εξέταση.Η εξέταση του οπτικού πεδίου συνιστάται σε πολλές παθήσεις του οφθαλμού καθώςκαι σε διάφορα νευρολογικά και νευροχειρουργικά προβλήματα. Oι κυριότερεςοφθαλμικές παθήσεις είναι το γλαύκωμα, διάφορες παθήσεις του οπτικού νεύρου καιορισμένες παθήσεις του βυθού του οφθαλμού. Θα πρέπει ίσως εδώ να τονισθεί, γιακόμη μια φορά, το πόσο σημαντική είναι η συγκεκριμένη εξέταση τόσο στη διά-γνωση όσο και στην παρακολούθηση του γλαυκώματος. Δεν νοείται σήμερα διά-γνωση και παρακολούθηση του γλαυκώματος χωρίς τη συχνή λήψη των οπτικώνπεδίων του ασθενούς.Η εξέταση του οπτικού πεδίου γίνεται με ρυθμό ένα μάτι τη φορά. O ασθενής κάθε-

ται, με το ένα μάτι του κλειστό, μπροστά στο ειδικό μηχάνημα που, στην πιο εξελιγ-μένη του μορφή, αποτελείται από ένα κοίλο φωτισμένο ημισφαίριο μέσα στο οποίοο υπολογιστής προβάλλει κάθε στιγμή ένα φωτεινό σημείο, κάθε φορά διαφορετι-κού μεγέθους και φωτεινότητας και, κάθε φορά, σε διαφορετική θέση. Το φωτεινό ση-μείο παραμένει σταθερό για ένα μικρό χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο πρέπει οεξεταζόμενος, πατώντας ένα κουμπί, να ενημερώσει τον υπολογιστή αν το είδε. Εφ’όσον δεν πατηθεί το κουμπί ο υπολογιστής θεωρεί ότι το φωτεινό σημείο δεν έγινε αν-τιληπτό. Στη συνέχεια προβάλλει κάποιο άλλο σε άλλη περιοχή του φωτισμένου ημι-σφαιρίου, και καταγράφει στη μνήμη του την απάντηση (θετική ή αρνητική) τουασθενούς.Η εξέταση των οπτικών πεδίων με τα μοντέρνα μηχανήματα εμφανίζει υψηλή αξιο-πιστία. O υπολογιστής φωτομετρεί συγκριτικά το περιβάλλον με τον θόλο του περι-μέτρου και, παράλληλα, κάθε φωτεινό σημείο που προβάλλει μέσα σ’αυτόν, το οποίοεπαναπροβάλλει αρκετές φορές και συγκρίνει τις εκάστοτε απαντήσεις. Έτσι ο παρά-γοντας λάθους ελαχιστοποιείται. Αν οι απαντήσεις του εξεταζόμενου δεν είναι όμοιεςή έστω παρεμφερείς ή αν δεν έχει σταθερή προσήλωση στο σημείο που πρέπει νακοιτάζει, αυτό ο υπολογιστής το σημειώνει. Πέραν ενός ορίου θεωρεί την εξέτασηαναξιόπιστη και ενημερώνει ηχητικά το χειριστή ώστε να τη διακόψει ή ενδεχομένωςνα την επαναλάβει.

3.3. Laser τοπογραφία οφθαλμικού βυθού (HRT)Η Laser Τοπογραφία του οφθαλμού (θηλής Oπτικού Νεύρου και περιοχής Ωχράς -ΗRT) αποτελεί σήμερα μία μοντέρνα μέθοδο εκτιμήσεως και παρακολουθήσεωςόλων των βλαβών που αφορούν στην κεφαλή του Oπτικού Nεύρου (όπως γλαύκωμα,οιδήματα, εκφυλίσεις, γενετικές ανωμαλίες κ.ά.) και στην Ωχρά Κηλίδα (εκτίμηση με-γέθους οιδημάτων και παρακολούθηση αποτελεσμάτων θεραπευτικών εφαρμογών).Η μέθοδος στηρίζεται στη λήψη μιας σειράς φωτογραφικών απεικονίσεων διαφόρουβάθους μέσω ειδικής Laser κάμερας και εν συνεχεία στη δημιουργία από αυτές μιαςτρισδιάστατης εικόνος της περιοχής όπου στοχεύουμε. Αυτή η εικόνα στη συνέχειαεκτιμάται συγκριτικά με άλλες παρόμοιες εικόνες, πασχόντων και υγιών, που εμπε-ριέχονται σε μια βάση δεδομένων που διαθέτει το μηχάνημα στη μνήμη του και έτσισυνάγονται διαγνωστικά συμπεράσματα. Η εξέταση του συγκεκριμένου ασθενούςπαραμένει στη μνήμη του μηχανήματος και παραβάλλεται με όλες τις μελλοντικέςτου εξετάσεις. Το χαρακτηριστικό της μεθόδου είναι η υψηλή της αξιοπιστία καιη επαναληψιμότητά της. O οφθαλμίατρος λοιπόν μπορεί να βάλει με ασφάλεια τηδιάγνωση και να παρακολουθήσει με ακρίβεια την τυχόν εξέλιξη του προβλήματος καιτην αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής του αγωγής.Ανάμεσα στις διάφορες παθολογικές καταστάσεις που επωφελούνται από τη νέα αυτήμέθοδο, εξέχουσα θέση έχει το γλαύκωμα (Θηλή Oπτικού Νεύρου) και η διαβητικήωχροπάθεια μαζί με την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς. Στο γλαύκωμα, η μέθοδοςβοηθά στην ακριβή διάγνωση, στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητος της θερα-πείας μας και στην παρακολούθηση της εξελίξεως της νόσου. Θα πρέπει εδώ να το-νισθεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό από τους θεραπευμένους για γλαύκωμα δεν πάσχουν

στην πραγματικότητα από τη νόσο αλλά, ακριβώς επειδή δεν υπήρχαν μέχρι τώρααπολύτως ασφαλή διαγνωστικά κριτήρια, οι οφθαλμίατροι προτιμούσαν, και δικαίως,μια, έστω και χωρίς υψηλή βεβαιότητα, θεραπευτική αντιμετώπιση παρά το ενδεχό-μενο του να διαλάθει η νόσος. Κατά την εξέταση της περιοχής της ωχράς η μέθοδοςεξασφαλίζει αντικειμενική προσέγγιση στην εκτίμηση του μεγέθους του αρχικού προ-βλήματος και του θεραπευτικού αποτελέσματος κυρίως σε διαβητικές ωχροπάθειες(εφαρμογής Laser) και σε ηλικιακές εκφυλίσεις της ωχράς (φωτοδυναμικής θεραπείας).Αυτή λοιπόν η μοντέρνα και εξαιρετικά χρήσιμη διανωστική, και όχι μόνον, μέθοδοςαποτελεί ένα ακόμη όπλο στη διάθεση των οφθαλμιάτρων.

4. ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ

Λέγοντας καταρράκτη εννοούμε τη θόλωση του φυσικού φακού του ματιού. Δενπρολαμβάνεται ούτε και θεραπεύεται με φάρμακα. Είναι μια πολύ συνηθισμένηπάθηση και συνήθως παρουσιάζεται με την πάροδο της ηλικίας. Μερικές

φορές προκαλείται από τραυματισμό, από ορισμένες παθήσεις (π.χ. διαβήτη, φλεγ-μονές του ματιού κ.ά.) ή από φάρμακα. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχεικαι από τη γέννηση (συγγενής καταρράκτης).Τα κύρια συμπτώματα εμφανίσεως καταρράκτου είναι: Μειωμένη μακρινή ή κον-τινή όραση (θάμπωμα), λάμψεις και αντανακλάσεις γύρω από τα αντικείμενα, μο-νόφθαλμη διπλωπία καθώς και εξασθενημένη αντίληψη χρωμάτων (ελάττωσηκοντράστ). Όλα τα παραπάνω μπορούν να επηρεάσουν τις καθημερινές δραστη-ριότητες, όπως: οδήγηση, ειδικά το βράδυ ή σε πολύ δυνατό φως, διάβασμα ή πα-ρακολούθηση τηλεοράσεως, ράψιμο ή άλλες ασχολίες που απαιτούν λεπτομερήόραση.Η θεραπεία του καταρράκτου είναι μόνον χειρουργική. Η επέμβαση μπορεί και πρέ-πει να αποφασίζεται, όταν η όραση του ασθενούς αρχίζει και μειώνεται, με συνέ-πεια τη δημιουργία προβλημάτων στις καθημερινές του δραστηριότητες (ασφαλήςοδήγηση, ανάγνωση κτλ). Δεν αποτελεί πλέον αλήθεια ότι ο καταρράκτης πρέπεινα είναι“ώριμος”για να αφαιρεθεί. Με τις νέες μάλιστα χειρουργικές μεθόδους, αυτήη αντίληψη είναι και επιβλαβής επειδή η αφαίρεση ενός ωρίμου ή υπερωρίμου κα-ταρράκτου μπορεί να περικλείει κινδύνους για το ενδεχόμενο εμφανίσεως κάποιωνεπιπλοκών τόσο κατά τη διάρκεια της επεμβάσεως όσο και μετεγχειρητικώς.Στις μέρες μας ο καταρράκτης μπορεί να αφαιρεθεί με τους εξής τρόπους:α. Εξωπεριφακική εξαίρεση: Κατ’ αυτήν, με έναν ειδικό τρόπο (μηχανική πίεση),

αφαιρείται το εσωτερικό (πυρήνας) του θολωμένου φακού του οφθαλμού, μέσωμιας σχετικά μεγάλης τομής (9-13 χιλιοστών). Η τομή ακολούθως συρράπτεται μεράμματα (5-6),

β. Εξαίρεση με τεμαχισμό του πυρήνος (φακοτεμαχισμός): Μέσα από μια μικρήτομή (4-6 χιλιοστών) ο πυρήνας του καταρρακτικού φακού θρυμματίζεται μηχα-νικά σε μικρότερα κομμάτια τα οποία στη συνέχεια αφαιρούνται μέσα από τη μικρήαυτή τομή η οποία, ανάλογα με τη στεγανότητα που παρουσιάζει, συρράπτεται ήόχι με ένα ράμμα και

γ. Φακοθρυψία: Μέσα από τομή 2-3 περίπου χιλιοστών και με τη βοήθεια συστήμα-τος υπερήχων, θρυμματίζεται ο πυρήνας του θολωμένου φακού και στη συνέχειααναρροφάται. Η τομή, ανάλογα με τη στεγανότητά της, συρράπτεται ή όχι πάλι μεένα ράμμα. Τώρα τελευταία η φακοθρυψία πραγματοποιείται μέσα από δυο μι-κρότερες τομές (1,5-2 χιλ. η κάθε μία) οι οποίες δεν συρράπτονται.

Δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στην πρώτη και στις δυο άλλες μεθόδουςόσον αφορά το τελικό οπτικό αποτέλεσμα. Η μεγαλύτερη όμως τομή, σε συνδυασμόμε την τοποθέτηση αρκετών ραμμάτων, απαιτεί μια μεγαλύτερη μετεγχειρητική προ-σοχή και μια σχετική αναμονή για το τελικό οπτικό αποτέλεσμα, λόγω της εμφανί-σεως μετεγχειρητικού αστιγματισμού που ωστόσο συνήθως, σε σύντομο χρονικόδιάστημα και κατά σημαντικό ποσοστό, παρέρχεται.Εδώ και κάποια χρόνια είχε επιχειρηθεί, αρχικά σε πειραματικό και στη συνέχεια σεκλινικό επίπεδο, να χειρουργηθεί ο καταρράκτης με κάποια ειδικά Lasers (Herbiumή Nd Yag Laser). Ο καιρός που πέρασε δεν τεκμηρίωσε ούτε το ασφαλές της μεθόδου,ώστε να γενικευθεί η εφαρμογή της, ούτε και κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα έναντιόλων των άλλων μεθόδων. Έτσι λοιπόν η μέθοδος δεν δείχνει, προς το παρόν, να έχειμέλλον.Σε όλες τις μεθόδους εξαιρέσεως καταρράκτου παραμένει, μετά την αφαίρεση τουφακού, η εξωτερική του μεμβράνη (περιφάκιο), μέσα στην οποία τοποθετούμε έναντεχνητό φακό από πλαστικό (ενδοφακό), με σκοπό την αποκατάσταση της οράσεως.O φακός αυτός είναι μόνιμος, μπαίνει μέσα στο μάτι, δεν χρειάζεται καθάρισμα ή άλληφροντίδα και ποιοτικά ή όραση που επιτυγχάνεται είναι ασυγκρίτως καλύτερη απόεκείνη που αποκτούσε κανείς με τα παλιά χοντρά καταρρακτικά γυαλιά.Η αφαίρεση του καταρράκτου βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς.Δεν θα πρέπει επίσης να μας διαφεύγει ότι σήμερα, οποιοδήποτε είδος επεμβάσεωςκαταρράκτου, θεωρείται ως η πιο ασφαλής εγχείρηση στο χώρο της ιατρικής, με έναποσοστό επιτυχίας που αγγίζει το 98%.Κάποιες φορές, μετά από μια απόλυτα επιτυχημένη εγχείρηση καταρράκτου, είναι δυ-νατόν να υποχωρήσει το οπτικό αποτέλεσμα. Αυτό οφείλεται στο ότι συνήθως, πάνωστο οπίσθιο τμήμα της εξωτερικής μεμβράνης του φακού (περιφάκιο), που πρέπει ναπαραμένει μετά από κάθε επέμβαση ώστε να στηρίζεται ο ενδοφακός, αναπτύσσον-ται και πολλαπλασιάζονται κύτταρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια προοδευτική ελάτ-τωση της οράσεως. Το πρόβλημα λύνεται πολύ εύκολα με ένα ειδικό Laser, το YAGLASER. Η εφαρμογή του μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια μιας απλής εξε-τάσεως σε κατάλληλα εξοπλισμένο ιατρείο.Θα πρέπει εδώ, με λίγα λόγια, να αναφερθούν τα διάφορα είδη ενδοφακών που υπάρ-χουν καθώς και τα επί μέρους πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματά τους. Οι ενδοφακοίπου σήμερα αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία από όσους τοποθετούνται, είναιεκείνοι που καταλαμβάνουν τη φυσιολογική θέση (αυτήν που είχε ο θολωμένος φακόςτου οφθαλμού που αφαιρέθηκε με την επέμβαση) μέσα στο μάτι. Με άλλα λόγια αυτοίπου τοποθετούνται μέσα στο σάκο του περιφακίου. Οι φακοί αυτοί επιτρέπουν τονασθενή να βλέπει, ανάλογα με την επιθυμία που εξέφρασε στο γιατρό του, είτε κοντά,είτε ενδιάμεσα είτε τέλος μακριά.

Τι τελευταίες δεκαετίες έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται ειδικοί ενδοφακοί πουπροσφέρουν καλή όραση σε όλες τις αποστάσεις και παράλληλα ένα ικανοποιητικόβάθος πεδίου. Οι φακοί αυτοί είναι δύο ειδών οι πολυεστιακοί και οι προσαρμοστι-κοί. Ευρύτερα διαδεδομένοι την τελευταία πενταετία είναι οι πολυεστιακοί ενδο-φακοί. Αυτοί επιτρέπουν ικανοποιητική εστίαση στις διάφορες αποστάσεις και έτσιδίνουν την δυνατότητα καλής κοντινής και μακρινής όρασεως και συνάμα αρκετάικανοποιητικής οράσεως σε ενδιάμεση απόσταση. Οπωσδήποτε η ποιότητα της ει-κόνος, ιδιαίτερα σε καταστάσεις με χαμηλό φωτισμό, υστερεί σε σχέση με τους μο-νοεστιακούς ενδοφακούς. Όμως η ανεξαρτησία και η οπτική απελευθέρωση πουδίνουν, με το να εστιάζουν σε κάθε απόσταση, εξισορροπούν τυχόν μείωση της αν-τίληψεως του contrast.Επιπροσθέτως υπάρχουν και οι προσαρμοστικοί ενδοφακοί οι οποίοι δίνουν εξαι-ρετική μακρινή και μεσαία όραση υπολείπονται όμως λίγο της κοντινής. Οι προ-σαρμοστικοί επιτυγχάνουν το ζητούμενο αποτέλεσμα με τη προσθιοπίσθιαμετακίνησή τους εντός του βολβού σε αντίθεση με τους πολυεστιακούς που παρα-μένουν σταθεροί και διαθέτουν πολλές εστίες ταυτόχρονης αντίληψης. Οι προ-σαρμοστικοί δεν έχουν καμία απώλεια στην ευκρίνεια και στην αντίληψη τουcontrast, υστερούν όμως στην κοντινή όραση.Σήμερα υπάρχουν πλέον φακοί που ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενούςμπορούν να μας δώσουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Σ’αυτή την κατηγορία θα εν-τάξουμε και φακούς που διορθώνουν, εκτός από το σφαιρικό διαθλαστικό σφάλμακαι τον αστιγματισμό μέχρι τρεις (3) διοπτρίες. Να σημειωθεί τέλος πως υπάρχουνκαι καινούργιες κατηγορίες ενδοφακών που βελτιώνουν σημαντικά την διακριτικήικανότητα συγκριτικά με τους προηγούμενης γενιάς μονοεστιακούς ενδοφακούςμειώνοντας ωστόσο λίγο την αντίληψη βάθους πεδίου.Μέσα στα επόμενα χρόνια περιμένουμε και ενδοφακούς οι οποίοι θα συνδυάζουνκάποια προτερήματα από τις διάφορες κατηγορίες που αναφέραμε όπως πολυε-στιακούς, που διορθώνουν αστιγματισμό και πολυεστιακούς που διορθώνουν καισφαιρικές εκτροπές.Να μην μας διαφεύγει, λοιπόν, πως τα τελευταία χρόνια ζούμε πραγματικά μια δεύ-τερη άνθηση με πληθώρα τύπων ενδοφακών που σίγουρα καλύπτουν όλες τις ανάγ-κες του σύγχρονου καταρρακτικού ασθενούς.Κάθε επί μέρους απόφαση σχετικά με το είδος ενδοφακών που πρόκειται να τοπο-θετηθούν σε έναν ασθενή θα πρέπει να λαμβάνεται από κοινού με τον οφθαλμία-τρο που θα πραγματοποιήσει την επέμβαση και αφού προηγουμένως θα του έχουνμε ακρίβεια εξηγηθεί όλα τα ενδεχόμενα.Ένα είναι βέβαιο πως το μέλλον κρύβει πολλές εκπλήξεις στην εγχειρητική του κα-ταρράκτου και ήδη νέες μέθοδοι προαναγγέλλονται. Έτσι λοιπόν μια εξόχως ασφα-λής εγχείρηση πρόκειται στο μέλλον να γίνει έτι ασφαλέστερη και, ενδεχομένως,κάποια στιγμή θα βρεθεί ο τρόπος ώστε να επανέλθει απρόσκοπτη η διαδικασία τηςπροσαρμογής, πράγμα που, σε συνδυασμό με τις διαθλαστικές επεμβάσεις με τοExcimer Laser, θα απαλλάξει ίσως, μονίμως, τους ανθρώπους από το βάρος των γυα-λιών ή των φακών επαφής.

4.1. BιομετρίαΗ βιομετρία αποτελεί μια βασική και απαραίτητη εξέταση που πρέπει πάντοτε ναπροηγείται σε κάθε επέμβαση καταρράκτου. Με την βιομετρία προκαθορίζουμετην ισχύ του φακού που θα τοποθετήσουμε, κατά τη διάρκεια της εγχειρήσεως,μέσα στο μάτι, ώστε να έχουμε το επιθυμητό διαθλαστικό αποτέλεσμα. Με άλλαλόγια μια απρόσκοπτη όραση, αρμονική με το άλλο μάτι.Η εξέταση πραγματοποιείται με δυο επί μέρους όργανα. Το πρώτο ονομάζεται κε-ρατόμετρο. Με αυτό μετρούμε την ακτίνα καμπυλότητας του κερατοειδούς. Το δεύ-τερο ονομάζεται βιομετρία ή α-υπερηχογραφία. Αυτό λειτουργεί με υπερήχους καιμας επιτρέπει να μετρήσουμε την απόσταση μεταξύ της πρόσθιας επιφάνειας τουκερατοειδούς και του αμφιβληστροειδούς δηλ. το μήκος του βολβού. Αυτούς τουςδυο αριθμούς, μαζί με μια σταθερά που εξαρτάται από τον τύπο του ενδοφακούπου θα μεταχειριστούμε, τους αξιοποιεί μια εξίσωση που εμπεριέχεται στο λογι-σμικό του μηχανήματος της βιομετρίας. Το αποτέλεσμα επιλύσεως της εξισώσεως,που αυτομάτως μας δίδει το μηχάνημα, ορίζει την ισχύ σε διοπτρίες του ενδοφακούπου πρέπει να τοποθετηθεί στο μάτι που θα χειρουργηθεί, ώστε να επιτευχθεί τοοπτικό αποτέλεσμα στο οποίο στοχεύουμε.Oποιαδήποτε διαφορετική προσέγγιση (συνεκτίμηση από τη διαθλαστική ισχύ τουάλλου ματιού, ιστορικό γυαλιών, κ.ά.) ενέχει υψηλό ποσοστό κινδύνου λανθασμέ-νων υπολογισμών και δημιουργίας σημαντικών οπτικών μετεγχειρητικών προβλη-μάτων στον ασθενή.

4.2. Σχάση οπίσθιου περιφακίου (καψουλοτομή) με Yag LaserΠροϋπόθεση μιας μοντέρνας εγχειρήσεως καταρράκτου είναι η διατήρηση του πε-ριφακίου (έτσι ονομάζεται η μεμβράνη που περιβάλλει τον θολωμένο φακό του μα-τιού ο οποίος αφαιρείται κατά την εγχείρηση του καταρράκτου) και η τοποθέτησητου ενδοφακού μέσα σε αυτόν τον σάκο. Πολλές φορές η οπισθία επιφάνεια τουπεριφακίου θολώνει ή παχύνεται και έτσι δημιουργείται ένας δευτερογενής κα-ταρράκτης που εμποδίζει την όραση.Μια από τις εξελίξεις στην Oφθαλμολογία που συνετέλεσε ώστε να μπορεί να πραγ-ματοποιηθεί η μοντέρνα χειρουργική του καταρράκτου, είναι η δυνατότητα δια-νοίξεως του θολωμένου οπισθίου περιφακίου με Yag Laser. Με το Laser αυτόμπορούμε, γρήγορα και με ασφάλεια, να επιλύσουμε το πρόβλημα της εμφανίσεωςδευτερογενούς καταρράκτου που εξ άλλου είναι και αρκετά συχνό.Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου, αφ’ ης στιγμής εμφανισθεί, επιδεινώνεται μετον καιρό και το περιφάκιο προοδευτικά παχύνεται. Είναι λοιπόν καλό για τον άρ-ρωστο το Yag Laser να εφαρμόζεται το συντομότερο δυνατόν γιατί έτσι η συ-νολική ενέργεια που απαιτείται είναι λιγότερη, μια και το θολωμένο περιφάκιο είναιακόμη λεπτό, κι έτσι, οι ελάχιστοι κίνδυνοι που ενυπάρχουν στη μέθοδο γίνονταιακόμα πιο σπάνιοι.Η σχάση, λοιπόν, του οπισθίου περιφακίου (καψουλοτομή) είναι μια απλή και γρή-γορη διαδικασία χωρίς καμιά τομή στο μάτι. Μια δέσμη ακτίνων Laser κατευθύνε-

ται στο σημείο της θολώσεως και σχίζει το περιφάκιο επιτυγχάνοντας έτσι τη διά-νοιξή του. O ασθενής δεν αισθάνεται καμιά ενόχληση, η πιθανότητα επιπλοκών είναιεξαιρετικά μικρή και το ενδεχόμενο μολύνσεως πρακτικά ανύπαρκτο.Μετά το πέρας της διαδικασίας αναγράφονται σταγόνες και ζητούμε επανεξέτασητου ασθενούς μετά δυο με τρεις μέρες. Τότε εκτιμούμε την όρασή του ασθενούς,την ενδοφθάλμιο πίεση και την διάθλασή του. Δεν υπάρχει κανένας περιορισμόςστις δραστηριότητες του ατόμου. Oι περισσότεροι από τους ασ8ενείς εμφανίζουνσχεδόν αμέσως (μέσα σε λίγες ώρες), σημαντική βελτίωση στην όρασή τους. Oι υπό-λοιποι παρουσιάζουν βαθμιαία βελτίωση μέσα στις επόμενες ημέρες.

5. ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΟΠΑΘΕΙΑ

Ηδιαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (Δ.Α.), αποτελεί, από τη στιγμή που θα ξε-κινήσει, μια προοδευτική αγγειοπάθεια. Η εμφάνισή της σχετίζεται αφ’ενός μετη μη έγκαιρη ή ανεπαρκή ρύθμιση του διαβήτη και αφ’ετέρου με τη χρονική

διάρκεια και το είδος του, σε συνδυασμό πάντοτε με την αντοχή των αγγείων τουασθενούς. Aποτελεί παγκοσμίως μια ιδιαίτερα συχνή αιτία τυφλώσεως.Η εξελικτική πορεία της μπορεί να ανακοπεί ή να επιβραδυνθεί μόνο με την εφαρ-μογή Argon Laser στον αμφιβληστροειδή. Δεν υπάρχουν πρώιμα συμπτώματα γι αυτόκαι κάθε διαβητικός οφείλει να εξετάζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα από τονοφθαλμίατρό του. Μια έγκαιρη διάγνωση και παράλληλη εφαρμογή Argon Laser μπο-ρεί να αναστείλει ή να επιβραδύνει σημαντικά την ταχύτητα που η πάθηση εξελίσσε-ται και να επιτρέψει, για μεγάλο χρονικό διάστημα, απρόσκοπτη όραση στον ασθενή.Εφ’όσον διαγνωσθεί η Δ.Α. συνιστάται άμεσος φλουοροαγγειογραφικός έλεγχος ώστενα διαπιστωθεί η σοβαρότητά της και, ανάλογα με αυτήν, είτε άμεση εφαρμογή Laserείτε αναμονή και επανέλεγχος σε σύντομο χρονικό διάστημα.Το Argon Laser αποτελεί ένα σπουδαίο και αναντικατάστατο όπλο στην αντιμετώ-

πιση της Δ.Α. Kατευθύνουμε μια δέσμη πράσινου ή κυανοπράσινου μονοχρωματικούφωτός, της οποίας μπορούμε να τροποποιήσουμε όπως θέλουμε το εύρος και την έν-ταση στα σημεία που πάσχουν. Έτσι καταστρέφουμε της βλάβες επιλεκτικά και δια-κόπτουμε την αναδραστική τους δράση σε παρακείμενα σημεία τουαμφιβληστροειδούς.Εκτός από το Argon Laser, υπάρχουν σήμερα θεραπευτικές προτάσεις που μπορεί ναμην θεραπεύουν αυτό καθ’εαυτό το πρόβλημα, μπορούν ωστόσο να βελτιώσουν ση-μαντικά το συνυπάρχον οίδημα του αμφιβληστροειδούς και έτσι να καταστήσουν τηνεφαρμογή του Laser αποτελεσματικότερη. Αυτές οι νέες θεραπευτικές προσεγγίσειςσυνίστανται στην ενδοϋαλοειδική έγχυση ειδικών φαρμάκων σύμφωνα πάντα με τηγνώμη του θεράποντος ιατρού.Θα πρέπει να τονισθεί στους ασθενείς να επισκέπτονται σε τακτά χρονικά διαστή-ματα τον Οφθαλμίατρό τους και να ρυθμίζουν, με ιδιαίτερη προσοχή, το επίπεδο τουσακχάρου στο αίμα τους ώστε να υποβοηθούν κι αυτοί από τη μεριά τους την πρό-γνωση της Δ.Α., ασχέτως με την συνεπή ρύθμιση του διαβήτη τους ή την εφαρμοζό-μενη θεραπεία με Argon Laser.

6. ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΣ

Οκερατόκωνος, όπως δηλώνει και το όνομά του, είναι μια ασθένεια του κερα-τοειδούς χιτώνα του ματιού. Εκδηλώνεται ως μια προοδευτικώς επιδεινού-μενη κωνική παραμόρφωση του κερατοειδούς (όπως ένα "βυζούνι" σε

λάστιχο αυτοκινήτου που χτύπησε δυνατά σε κάποια ανωμαλία του δρόμου). Αυτόέχει ως συνεπεία την προοδευτική πτώση της οράσεως η οποία μπορεί να φθάσει, σεακραίες καταστάσεις, ακόμη και μέχρι την τύφλωση.Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η παραμόρφωση εντοπίζεται στο κάτω μισότου κερατοειδούς. Πρωτοεμφανίζεται σαν προοδευτικώς εξελισσόμενος ανώμαλοςαστιγματισμός. Στα αρχικά στάδια της νόσου, ο αστιγματισμός μπορεί να διορθωθείμε γυαλιά. Στη συνέχεια η πάθηση μπορεί να συνοδεύεται από μέτρια ως και σοβαρήπτώση της οράσεως. Η παρακολούθηση της πιθανής εξελίξεώς του συνίσταται στην,ανά τακτά χρονικά διαστήματα, παρακολούθηση του ασθενούς και την πραγματο-ποίηση επανειλημμένων κερατοτοπογραφιών (τοπογραφικές απεικονίσεις του κερα-τοειδούς) που να περιλαμβάνουν συγχρόνως, εκτός από την ανάλυση της προσθίαςεπιφανείας και την ανάλυση της οπισθίας επιφανείας του κερατοειδούς.Καθώς ο κερατόκωνος εξελίσσεται, το μοναδικό βοήθημα που ενδεχομένως παρέχειστον ασθενή ικανοποιητική όραση, είναι οι φακοί επαφής (ημίσκληροι, σκληροί ήακόμη και ειδικοί κερατοκωνικοί φακοί). Αν ο κερατόκωνος συνεχίσει να επιδεινώνε-ται τότε επέρχεται σημαντική λέπτυνση του κερατοειδούς, δημιουργείται ουλή στοκέντρο του και τελικά, αν αφεθεί ο ασθενής αβοήθητος, μπορεί ακόμη και να δια-τρηθεί.Οι μισοί περίπου από τους ασθενείς, που πάσχουν από κερατόκωνο, δεν αντιμετωπί-ζουν κάποιο πρόβλημα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, εκτός από την ανάγκηνα χρησιμοποιούν διορθωτικά οπτικά μέσα όπως γυαλιά ή φακούς επαφής.Στους περισσότερους ασθενείς η πάθηση, έπειτα από κάποια χρόνια, σταθεροποιεί-ται χωρίς συνήθως να προκαλεί σοβαρά προβλήματα οράσεως. Για τους υπόλοιπουςαπαιτείται εξειδικευμένη αντιμετώπιση. Μέχρι τώρα υπήρχαν δυο μέθοδοι αντιμε-τωπίσεως του προβλήματος: η μεταμόσχευση κερατοειδούς, μέθοδος της οποίας ταμειονεκτήματα είναι οι διεγχειρητικοί και μετεγχειρητικοί κίνδυνοι, η μακροχρόνιαπερίοδος αναρρώσεως και οι απρόβλεπτες διαθλαστικές ανωμαλίες που προκύπτουνκαι η INTACS (εισαγωγή ενδοστρωματικών κερατοειδικών δακτυλίων). Η δεύτερη μέ-θοδος ενίσχυε τη δομική ακεραιότητα του κερατοειδούς αποτρέποντας έτσι την πε-ραιτέρω πτώση της οράσεως του κερατοκωνικού οφθαλμού. Παρ’ όλα αυτά, τακλινικά αποτελέσματα δεν την δικαίωσαν. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί επίσης πως,έπειτα από μια επιτυχή μεταμόσχευση κερατοειδούς, ο κερατόκωνος μπορεί να επα-νεμφανιστεί και στο καινούργιο μόσχευμα.Σήμερα, μια νέα θεραπεία της νόσου και μάλιστα μη παρεμβατική φαίνεται να κερδί-ζει όλο και περισσότερο έδαφος και να γίνεται αποδεκτή από την παγκόσμια οφθαλ-μολογική κοινότητα. Η νέα αυτή μέθοδος σταθεροποιεί τη δομή του κερατοειδούςκαι τελικά ελαττώνει την πτώση της οράσεως ή ακόμη, κάποιες φορές, τη βελτιώνει.Η μέθοδος αυτή ονομάζεται C3-R (Corneal Collagen Crosslinking with Riboflavin). Ηεφαρμογή της έχει αποδειχθεί ότι ενδυναμώνει την εσωτερική δομή του κερατοει-

δούς, σταθεροποιώντας την όλη αρχιτεκτονική του και συγκεκριμένως ισχυροποι-ώντας τους δεσμούς μεταξύ των ινών του κολλαγόνου του κερατοειδούς. Ως είναιγνωστό οι ίνες του κολλαγόνου αποτελούν τα βασικότερα συστατικά για την διατή-ρηση της δομής του κερατοειδούς. Η θεραπεία C3-R μπορεί να γίνει σε κατάλληλαεξοπλισμένο ιατρείο και διαρκεί 30 λεπτά. Κατά τη διάρκειά της, "φωτίζεται" ο προς θε-ραπείαν οφθαλμός με υπεριώδη ακτινοβολία ενώ παράλληλα ενσταλλάσσονται στα-γόνες 'Riboflavin' (ριβοφλαβίνη -Βιταμίνη Β2) κάθε περίπου 5 λεπτά. Το αποτέλεσμαείναι να πολλαπλασιάζονται οι δεσμοί μεταξύ των δοκίδων κολλαγόνου του κερατο-ειδούς και να ισχυροποιείται έτσι η αντοχή του.Η διεθνής οφθαλμολογική κοινότητα πιστεύει σήμερα πως η μέθοδος της ριβοφλα-βίνης μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά ή και να σταματήσει την εξέλιξη του κερα-τοκώνου, γλυτώνοντας έτσι τον ασθενή από μια πιθανή μεταμόσχευση κερατοειδούς.

7. ΣΤΡΑΒΙΣΜΟΣ

Oστραβισμός αποτελεί μια σχετικά συχνή πάθηση που κατά κανόνα εμφανίζε-ται σε μικρή ηλικία. Η πάθηση συνίσταται στο ότι οι άξονες οράσεως των δυοματιών δεν είναι παράλληλοι. Διακρίνεται σε συγκλίνοντα ή εσωτροπία και σε

αποκλίνοντα ή εξωτροπία. O βαθμός στραβισμού ποικίλλει από ελάχιστες μοίρες, πουπολλές φορές δεν γίνεται καν αντιληπτός από τους γονείς, μέχρι πολλές, πράγμα πουάμεσα θορυβοποιεί το περιβάλλον του νεαρού ασθενούς. Η γωνία ενός στραβισμούάλλοτε είναι σταθερή και άλλοτε κυμαινόμενη, από ελάχιστη μέχρι σημαντική. Εκτόςαπό τον εμφανή στραβισμό (τροπία) υπάρχει και ο λανθάνων (φορία) που διακρίνε-ται σε έσω και έξω φορία. Σε αυτή την περίπτωση, ενώ συνήθως τα δύο μάτια είναι πα-ράλληλα, κατά καιρούς και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες στραβίζουν για ναεπανέλθουν στη συνέχεια στην παράλληλη θέση.Ένας στραβισμός, εκτός από το αισθητικό πρόβλημα που δημιουργεί, έχει σημαντι-κές συνέπειες στην εν γένει λειτουργία της οράσεως. Ένα μάτι που στραβίζει χάνεισταδιακά την ικανότητα να διακρίνει καθαρά και καταντά πρακτικά άχρηστο. Εκτόςαπό αυτό, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου δεν παρατηρείται έκπτωση οράσεως(στραβισμοί όπου στραβίζουν εκ περιτροπής και τα δυο μάτια), ο ασθενής χάνει τηνικανότητα να βλέπει στερεοσκοπικά, δηλ. να αντιλαμβάνεται τη διάσταση του βά-θους.Όταν υπάρχει υπόνοια στραβισμού είναι απαραίτητη μια σωστή οφθαλμολογική εξέ-ταση ώστε, αφ’ενός να διαπιστωθεί ο λόγος εμφανίσεως του στραβισμού και αφ’ετέ-ρου να καθορισθεί εγκαίρως η δέουσα θεραπευτική αγωγή.Συνήθως οι στραβισμοί της παιδικής ηλικίας οφείλονται σε διαθλαστικά προβλήματα.Σε σπάνιες όμως περιπτώσεις είναι δυνατόν να οφείλονται και σε άλλα παθολογικάτου οφθαλμού αίτια ή ακόμη και σε νευροοφθαλμικές παθήσεις.Εκτός από τους στραβισμούς της παιδικής ηλικίας υπάρχουν και οι στραβισμοί που εμ-φανίζονται σε μεγάλη ηλικία. Αυτοί είναι σπάνιοι και κατά κανόνα έχουν ως αφορμήτους παθολογικά αίτια ή τραύματα. Η αντιμετώπιση των στραβισμών της παιδικήςηλικίας εξαρτάται από τα γενεσιουργά του αίτια, από το ποσοστό βλάβης που ο στρα-

βισμός έχει δημιουργήσει καθώς και από τη σχολή που ακολουθεί ο γιατρός. Κατά κα-νόνα δίνουμε γυαλιά, κλείνουμε το πάσχον μάτι ώστε να αποτρέψουμε τον κίνδυνοαμβλυωπίας ή χειρουργούμε.

7.1. ΣκιασκοπίαΗ σκιασκοπία είναι μια οφθαλμολογική εξέταση που αποτελεί τον πλέον ασφαλήτρόπο καθορισμού του διαθλαστικού προβλήματος ενός παιδιού ή γενικότερα ενόςνεαρού ατόμου.Είναι γνωστό ότι τα παιδιά και τα νεαρά άτομα έχουν μεγάλη προσαρμοστική ικανό-τητα με αποτέλεσμα να μην είναι ασφαλής η χορήγηση γυαλιών αν προηγουμένωςδεν την καταργήσουμε, ώστε το μάτι να είναι ανίκανο να προσαρμόσει και έτσι να ξε-γελάσει τον εξεταστή. Επιπλέον, ένα παιδί δεν θεωρείται κατά κανόνα αξιόπιστο ώστενα συγκρίνει ανάμεσα στα γυαλιά που του δοκιμάζει ο οφθαλμίατρος και να τον κα-τευθύνει στην τελική συνταγή. Μ’άλλα λόγια η σκιασκοπία έχει σκοπό να καθοριστείεπακριβώς το διαθλαστικό πρόβλημα σε όσο το δυνατόν αντικειμενικότερο βαθμόέτσι ώστε τα γυαλιά που θα δοθούν να μην είναι λανθασμένα και δημιουργήσουνάλλα προβλήματα στον ασθενή.Η εξέταση πραγματοποιείται τοποθετώντας και στα δυο μάτια, την ημέρα της εξετά-σεως και για ορισμένο χρονικό διάστημα, ειδικές σταγόνες. Με τις σταγόνες αυτές με-γαλώνουν οι κόρες των ματιών και καταργείται πρόσκαιρα η ικανότητα προσαρμογής.Η εξέταση γίνεται με ένα ειδικό όργανο που λέγεται σκιασκόπιο. Αυτό προβάλλει σκιέςμέσα στο μάτι τις οποίες εξουδετερώνει ο γιατρός τοποθετώντας κατάλληλους φα-κούς μπροστά στο μάτι. Oι φακοί που απαιτούνται γι αυτό το σκοπό είναι και οι φακοίπου πρέπει να συνταγογραφηθούν.Η σκιασκοπία ως εξέταση, εκτός από απαραίτητη σε συγκεκριμένα περιστατικά, είναικαι παντελώς ακίνδυνη. Βεβαίως, μετά την εφαρμογή των σταγόνων, ο νεαρός ασθε-νής είναι δυνατόν να διαμαρτυρηθεί για θολή όραση. Αυτό όμως το πρόβλημα πα-ρέρχεται από μόνο του εντελώς μέσα σε μερικές ώρες.

8. ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ

Ηπρεσβυωπία αποτελεί ένα εξελικτικό πρόβλημα. Αφορά όλους μας και αρχί-ζει συνήθως στην ηλικία των 40-45 ετών. Συνίσταται στην προοδευτική αδυ-ναμία των ανθρώπων να εστιάσουν με ευκρίνεια πάνω σε κοντινά αντικείμενα.

Σταδιακά, το πρόβλημα αυτό μετατρέπεται σε“αναπηρία”και η όραση για κοντά μπο-ρεί καθίσταται ευκρινής μόνον με ειδικά διορθωτικά γυαλιά.Για το πρόβλημα αυτό έχουν κατά καιρούς προταθεί διάφορες λύσεις (Excimer laser,ειδικές εγχειρήσεις κ.ά). Η τελευταία πρόταση που, προς το παρόν δείχνει να διαθέτειυψηλό επίπεδο αξιοπιστίας, είναι η εφαρμογή, με ειδικό μηχάνημα, ραδιοσυχνοτή-των πάνω στον κερατοειδή. Αυτό τροποποιεί το σχήματο του κερατοειδούς κατά τέ-τοιο τρόπο ώστε πλέον ο αθενής να μπορεί να εστιάζει στα κοντινά αντικείμενα. Ημέθοδος εφαρμόζεται συνήθως στον ένα από τους δυο οφθαλμούς και είναι σε θέσηνα καλύψει τις κοινωνικές ανάγκες ενός ατόμου για την κοντινή του όραση (να μη

φορά γυαλιά για να δει τις τιμές στην αγορά, για να δει τον κατάλογο ενός εστιατορίου,για να παίξει χαρτιά, για να ξεφυλλίσει ένα περιοδικό κ.τ.λ.)Σήμερα, το ειδικό αυτό μηχάνημα και η συγκεκριμένη μέθοδος (CK ή ConductiveKeratoplasty) εγκαταστάθηκε και εφαρμόζεται στο “πρότυπο Οφθαλμιατρείο Θεσ-σαλονίκης”. Έτσι βρίσκονται στη διάθεση κάθε οφθαλμιάτρου ή ενδιαφερομένουασθενούς.Πέραν όλων αυτών, στον ίδιο χώρο, υπάρχει και η δυνατότητα διορθώσεως του προ-βλήματος της πρεσβυωπίας και με το Excimer Laser με ειδικά προς τούτο θεραπευτικάprofiles.

9. ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΗ ΥΑΛΟΕΙΔΟΥΣ

Ηυαλοειδική κοιλότητα είναι ένα χώρος, που βρίσκεται στο πίσω μέρος τονματιού, ανάμεσα στον φακό και τον αμφιβληστροειδή και είναι γεμάτη μεένα υλικό που μοιάζει με διαφανές ζελέ και ονομάζεται υαλοειδές υγρό. Το

υαλοειδές έχει σημεία όπου στηρίζεται στο εσωτερικό του ματιού. Καθώς περνούντα χρόνια και τροποποιείται η υφή του ή έπειτα από την επίδραση εξωγενών πα-ραγόντων (τραύματα κ.ά.) είναι δυνατόν να αποκολληθεί από τα φυσικά του στη-ρίγματα. Καθώς συμβαίνει αυτό, παρουσιάζονται στην όραση λάμψεις σαναστραπές και μια ή περισσότερες μαύρες κηλίδες, κινούμενα σωματίδια, μυγάκια ή“αράχνες”. Αυτό το φαινόμενο λέγεται αποκόλληση του υαλοειδούς.Η αποκόλληση τον υαλοειδούς δεν είναι από μόνη της επικίνδυνη. Ασχέτως μεαυτό, τα συμπτώματα που την χαρακτηρίζουν, θα πρέπει πάντοτε να οδηγούνάμεσα τον ασθενή στο γιατρό του γιατί μπορεί αυτά να συνοδεύουν πιο σοβαρέςκαταστάσεις όπως ρωγμές του αμφιβληστροειδούς ή υαλοειδική αιμορραγία. Αυτόσυμβαίνει όταν οι υαλοειδοαμφιβληστροειδικές συνδέσεις είναι πολύ ισχυρές και τοαποκολλούμενο υαλοειδές σχίζει τον αμφιβληστροειδή ή κόβει τα αιμοφόρα αγ-γεία του. Αυτό οδηγεί συχνά σε εμφάνιση νέων κινουμένων σωματιδίων, αστραπών(φωταψιών) που επιμένουν ή ακόμη και σε σημαντική ελάττωση της οράσεως λόγωενδοϋαλοειδικής αιμορραγίας ή αποκολλήσεως του αμφιβληστροειδούς.Τονίζεται εδώ εκ νέου ότι καθένας με ανάλογα συμπτώματα θα πρέπει να υποβάλ-λεται αμέσως σε οφθαλμολογική εξέταση με μυδρίαση ώστε να αποκλεισθούν τασοβαρότερα προβλήματα που μπορεί να συνυπάρχουν. Εφ’ όσον διαπιστωθεί ότιυπάρχει σχίσιμο (ρωγμή) του αμφιβληστροειδούς τότε συνιστάται άμεση εφαρμογήArgon Laser ώστε να σφραγισθεί η υπάρχουσα η ρωγμή και έτσι να αποτραπεί οκίνδυνος αποκολλήσεως του αμφιβληστροειδούς.

9.1. Κινούμενα σωματίδια (μυγάκια)Τα συνηθισμένα κινούμενα σωματίδια (μυοψίες) δεν είναι επικίνδυνα και συχνά απο-τελούν τις οπτικές απεικονίσεις των κατά τόπους πυκνώσεων του υαλοειδούς. Ότανπέσει πάνω τους φως, δημιουργούνται σκιές στον αμφιβληστροειδή, που δίνουντην εντύπωση ότι κινούνται μέσα στο οπτικό πεδίο τον ατόμου. Μπορεί να δίδεταιη εντύπωση, ότι αυτά βρίσκονται μπροστά από το μάτι, αλλά στην πραγματικότητα

είναι στο εσωτερικό του. Εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, δεν είναι σοβαρό πρό-βλημα και δεν χρειάζεται θεραπεία. Όμως μια αιφνίδια εμφάνιση μυοψιών, μπορείνα αποτελέσει ένδειξη αρχομένου προβλήματος και, όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο,συνιστάται άμεση οφθαλμολογική εξέταση.

10. ΞΗΡΟΦΘΑΛΜΙΑ

Το λεπτό στρώμα των δακρύων του ανθρώπινου ματιού είναι ένα εξαιρετικάπολύπλοκο υγρό. Εκκρίνεται από διάφορους αδένες γύρω από το μάτι. Έχειμηχανική και λιπαντική δράση. Μας προστατεύει από βλαβερά βακτηρίδια,

αλλεργιογόνα και άλλες ερεθιστικές ουσίες δημιουργώντας ένα λεπτό υμένιο επάνωστο μάτι και παράλληλα διατηρεί το μάτι υγρό, πράγμα που είναι συνθήκη απαραί-τητη για τη απρόσκοπτη λειτουργία του.Η παραγωγή δακρύων δεν είναι πάντοτε σταθερή. Εξαρτάται από περιβαλλοντι-κούς, παθολογικούς, φυλετικούς και άλλους λόγους. Σε ορισμένα άτομα, κυρίως γυ-ναίκες, ελαττώνεται μετά από κάποια ηλικία που σχετίζεται συχνά με τηνεμμηνόπαυση. Υπάρχουν επίσης καταστάσεις ή και ασθένειες (όπως το σύνδρομοτου Sjögren, διάφορα τραύματα, φαρμακευτικές αγωγές κ.ά.) που οδηγούν είτε σεελάττωση είτε σε πτώση της ποιότητας των δακρύων.Η, λόγω ηλικίας, ελάττωση των δακρύων είναι ένα κοινό πρόβλημα και πιστεύουμεότι όλοι θα πρέπει να το πιθανολογούμε, αν έχουμε χρόνιες ενοχλήσεις, όπως κά-ψιμο, φαγούρες και ερεθισμούς χωρίς τη συνύπαρξη εμφανών αιτίων. Το πρώτοβήμα άμυνας είναι τα τεχνητά δάκρυα. Όταν το συμπλήρωμα με τεχνητά δάκρυαδεν δώσει ουσιαστική ανακούφιση, μπορούμε να εξοικονομήσουμε τα ελάχιστα δά-κρυα που παράγονται από το ίδιο το σώμα μας. Αυτό επιτυγχάνεται φράζοντας τοστόμιο των δακρυϊκών πόρων με ειδικά πλαστικά πώματα, με χειρουργική επέμ-βαση ή με Laser.Όλοι οι ασθενείς με ξηροφθαλμία, πρέπει να κάνουν τη χρήση τεχνητών δακρύωνμέρος της καθημερινής τους ζωής. Αν παρ’ όλα αυτά οι ενοχλήσεις δεν υποχωρούνμε τη χρήση των τεχνητών δακρύων, τότε ίσως απαιτείται μια νέα γνώμη από τονοφθαλμίατρό τους.

11. ΥΠΟΣΦΑΓΜΑ

Ηξαφνική εμφάνιση μιας έντονης ευθρότητος στο φυσιολογικά λευκό τμήματου ματιού, χωρίς συνήθως άλλα συνοδά συμπτώματα, μας κάνει πολλέςφορές να ανησυχήσουμε.

Αυτή η έντονη ερυθρότητα, που ονομάζεται“υπόσφαγμα”, οφείλεται σε αιμορραγίακάτω από τον επιπεφυκότα και είναι απολύτως αβλαβής για το μάτι. Το αίμα καθί-σταται ορατό επειδή ο ιστός που καλύπτει το λευκό μέρος του ματιού, δηλαδή οβολβικός επιπεφυκώς, είναι διαφανής και η συλλογή αίματος που δημιουργείταικάτω από αυτόν διακρίνεται καθαρά.

Το υπόσφαγμα συμβαίνει πάντοτε ξαφνικά, συνήθως χωρίς κανένα λόγο και κατάκανόνα δεν οφείλεται σε κάποια ασθένεια και γι αυτό δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.Δεν απαιτείται χορήγηση φαρμάκου ή άλλη τοπική θεραπεία. Φυσιολογικά, σε μίαμε δύο εβδομάδες, το σύμπτωμα θα έχει εξαφανιστεί και το μάτι θα καθαρίσει.

12. ΑΝΟΙΞΗ - ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΚΑΙ ΟΦΘΑΛΜΟΣ

Την άνοιξη, που είναι εποχή των λουλουδιών, εμφανίζεται στην ατμόσφαιραυψηλή πυκνότητα γύρης. Τούτο αποτελεί αφορμή για την εμφάνιση διαφό-ρων ερεθισμών στα μάτια μας. Οι ερεθισμοί αυτοί είναι, κατά κανόνα, αλλερ-

γικής αιτιολογίας. Πρωταρχικά τους συμπτώματα είναι ο κνησμός, η ερυθρότητα, ηφωτοφοβία και η δακρύρροια που έχουν κατά περίπτωση διαφορετική βαρύτητα.Η αβληχρότητα ενίοτε των συμπτωμάτων δεν θα πρέπει να μας αποτρέπει από τηνεπίσκεψη σε οφθαλμίατρο δεδομένου ότι μια οφθαλμική εποχιακή αλλεργία εμ-φανίζει αθροιστική πορεία, δηλ τα συμπτώματα επιτείνονται σταδιακά και η θερα-πεία γίνεται προοδευτικά δυσχερέστερη. Παράλληλα, όσοι φορούν φακούς επαφήςθα πρέπει να γνωρίζουν ότι η παρουσία μιας εποχιακής αλλεργίας στα μάτια θα πρέ-πει να τους οδηγεί σε διακοπή της εφαρμογής των δεδομένου ότι ο συνδυασμόςαλλεργίας και φακών επαφής μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα επικίνδυνος.Το καλοκαίρι, οι διάφορες αλλεργίες σταδιακά υποχωρούν. Όμως η αύξηση τηςηλιοφάνειας και της υπεριώδους ακτινοβολίας, η πολύωρη παραμονή μας στη θά-λασσα, οι λίγες ώρες ύπνου μαζί με τη ραστώνη των διακοπών και η σχετική ελάτ-τωση, λόγω κλιματολογικών συνθηκών, των δακρύων έχουν ως αποτέλεσμα τηνεμφάνιση διαφόρων οφθαλμικών προβλημάτων. Αυτά είναι ακτινικές ή ερεθιστικέςεπιπεφυκίτιδες και κερατίτιδες, βλεφαρίτιδες, δερματίτιδες βλεφάρων, έλκη κερα-τοειδούς, φωτοτραυματισμοί και σε εξαιρετικά ακραίες περιπτώσεις ενδεχόμενησταδιακή και σε βάθος χρόνου θόλωση του φακού του οφθαλμού, εκφυλίσειςωχράς, δερματικές νεοπλασίες κ.ά. Εδώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις πολύ συ-χνές και, σε πρώτη ανάγνωση, επιπόλαιες μολύνσεις των ματιών (ακάθαρτες θά-λασσες, κακό ντεμακιγιάζ, κακή συντήρηση φακών επαφής κ.ά.) που σε συνδυασμόμε διάφορα ξένα σώματα (άμμος, φύκια κ.ά.) που ενδεχομένως μπορούν να μπουνστα μάτια μας, είναι δυνατόν, συνδυαζόμενα με την αδιαφορία μας, να μας δημι-ούργησε σοβαρά έως καταστροφικά προβλήματα, κυρίως μάλιστα αν φορούμε φα-κούς επαφής.Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποφύγουμε όλα αυτά τα ενδεχόμενα. Κατ’ αρχήνπεριορισμός της εκθεσεώς μας στην ηλιακή ακτινοβολία. Προστατευτικά, απορρο-φητικά των υπεριωδών ακτίνων, γυαλιά. Αποφυγή, τουλάχιστον στη θάλασσα, τωνφακών επαφής. Σε περίπτωση ερεθισμού επίσκεψη στον οφθαλμίατρο χωρίς κα-θυστέρηση. Να μην ξεχνούμε πως κάθε ενόχληση στα μάτια είναι φρόνιμο να μαςοδηγεί στον οφθαλμίατρο και όχι στο φαρμακοποιό για ένα κάποιο κολλύριο. Αυτόμπορεί να προσφέρει κάποια ανακούφιση αλλά το μεγαλύτερο ενδεχόμενο είναι νασυγκαλύψει κάποια πάθηση με όλα τα αρνητικά εξ αυτού ενδεχόμενα.

13. ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ

α. Καθαριότητα:1. Η καθαριότητα είναι, έτσι κι αλλιώς, πολύ σημαντική για την υγεία των ματιών

σας. Γίνεται ακόμα πιο σημαντική όταν φοράτε φακούς επαφής και συμβάλλειεξαιρετικά στην παράταση της διάρκειας ζωής των.

2. Πριν πιάσετε τον φακό επαφής (είτε για να τον φορέσετε είτε για να τον βγάλετεαπό το μάτι σας) φροντίστε ώστε να έχετε πλύνει καλά τα χέρια σας με σαπούνικαι να τα έχετε ξεβγάλει πολύ καλά (μπορείτε να τα σκουπίσετε με μια καθαρήπετσέτα που να μην αφήνει χνούδι). Κατόπιν μην ακουμπήσετε τίποτ’άλλο (θήκηφακών, ρούχα, μαλλιά κτλ) παρά αποκλειστικά τον φακό επαφής.

3. Διατηρείτε τη θήκη των φακών επαφής σχολαστικά καθαρή. Αν λερωθεί μπο-ρείτε να τη βουρτσίσετε καλά με μια καινούργια οδοντόβουρτσα και ζεστή σα-πουνάδα. Φροντίστε να την ξεβγάλετε πολύ καλά. Αλλάζετε τη θήκη συχνά (ταπερισσότερα συστήματα καθαρισμού προσφέρουν καινούργιες θήκες με τη συ-σκευασία).

β. Χειρισμοί:1. Αποφύγετε κάθε επαφή του φακού με τα νύχια σας. Τα νύχια σκίζουν πολύ εύ-

κολα τους φακούς επαφής.2. Μην σφίγγετε πολύ δυνατά το φακό ανάμεσα στα δάχτυλά σας την ώρα που τον

βγάζετε. Μπορεί να τον σκίσετε με το νύχι σας ή να τον τσακίσετε.3. Προσέχετε ώστε να μην πιαστεί ο φακός στο χείλος του καπακιού κατά το κλεί-

σιμο της θήκης και σκιστεί.4. Οι χειρισμοί τοποθετήσεως και αφαιρέσεως των φακών είναι σκόπιμο, τουλάχι-

στον στην αρχή, να γίνονται πάνω από μια καθαρή πετσέτα που θα έχετε στρώ-σει πάνω σε ένα τραπέζι μπροστά σας ώστε, αν σας πέσει ο φακός, να μη χαθείούτε να λερωθεί.

5. Αν ο φακός σας πέσει κάτω σηκώστε τον με προσοχή, ει δυνατόν με το ένα δά-χτυλο (που θα το έχετε βρέξει προηγουμένως), πλύνετέ τον καλά και μην τονφορέσετε αν προηγουμένως δεν τον απολυμάνετε.

6. Αν ο φακός βρεθεί για οποιοδήποτε λόγο αφυδατωμένος (ξεραμένος) είτε μέσαείτε έξω από τη θήκη του χειριστείτε τον με ιδιαίτερη προσοχή γιατί είναι εξαι-ρετικά εύθραυστος. Τοποθετήστε τον στη θήκη (εφ’όσον είναι έξω απ’αυτήν), γε-μίστε την με φυσιολογικό ορό και περιμένετε ένα τέταρτο της ώρας. Ο φακόςθα ενυδατωθεί, θα ξαναγίνει μαλακός οπότε πλέον θα μπορείτε να τον πιάσετεκαι να τον εξετάσετε. Αν δεν φαίνεται να έχει πάθει κάτι τότε μπορείτε να τον ξα-ναφορέσετε αφού όμως απαραιτήτως προηγουμένως τον απολυμάνετε. Είναιωστόσο καλύτερο να εξεταστεί από το γιατρό σας στο μικροσκόπιο.

7. Αν ο φακός σας είναι υπέρλεπτος (ultra thin) και δεν μπορεί να διατηρήσει τοσχήμα του στην άκρη του δακτύλου σας αυτό σημαίνει ότι το δάκτυλό σας είναιπολύ υγρό. Δοκιμάστε πάλι με πιο στεγνό δάκτυλο.

8. Μερικές φορές είναι καλό να περιμένετε λίγο με το φακό στο δάκτυλο ώστε ναστεγνώσει λίγο οπότε τοποθετείται ευκολότερα στο μάτι.

9. Αν ο φακός μετατοπισθεί από τον κερατοειδή (επειδή π.χ. τρίψατε δυνατά ταμάτια σας), ανοιγοκλείστε τα μερικές φορές και ο φακός θα επανέλθει στη θέσητου.

10. Αν ο φακός, για κάποιο λόγο, διπλωθεί μέσα στο μάτι τότε η όραση δεν είναικαλή και ο φακός ενοχλεί. Βγάλτε τον φακό, πλύνετέ τον και ξαναβάλτε τον στομάτι σας.

11. Αν ο φακός διπλωθεί και κολλήσει, μην προσπαθείτε να τον ξεκολλήσετε βίαια,θα σκιστεί. Βρέξτε τον με άφθονο φυσιολογικό ορό στην καθαρή παλάμη σαςκαι σιγά σιγά, με απαλές κινήσεις, θα ξεκολλήσει και θα ξεδιπλωθεί.

γ. Συντήρηση – Καθαρισμός - Απολύμανση:1. Ακολουθείτε πάντοτε λεπτομερώς τις οδηγίες καθαρισμού και απολυμάνσεως

που σας έχουν δοθεί ή που αναγράφονται. Μην παραλείπετε τίποτε γιατί αυτόμπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες τόσο για τα μάτια όσο και για τους φακούςσας.

2. Μη χρησιμοποιείτε άλλα υγρά ή μέσα απολυμάνσεως εκτός από αυτά που σαςέχουν δοθεί.

3. Μην παραλείπετε τον πρωτεϊνικό καθαρισμό εφ’ όσον σας έχει δοθεί τέτοια οδη-γία.

4. Αν εμφανιστεί το παραμικρό στίγμα στο φακό σας και δεν φεύγει με το συνηθι-σμένο καθαρισμό που κάνετε, πρέπει αμέσως ο φακός σας να εξεταστεί στο μι-κροσκόπιο από τον γιατρό σας.

δ. Για μια πιο άνετη χρήση των φακών επαφής:1. Συνηθίστε να είστε τακτικοί. Τοποθετείτε πάντα τους φακούς στα μάτια σας με

την ίδια σειρά (πρώτα τον δεξιό ή πρώτα τον αριστερό).2. Προσέχετε να μην είναι ο φακός από την ανάποδη πλευρά (σαν πιάτο) αλλά από

την καλή (σαν φλιτζάνι) την ώρα που τον έχετε στο δάχτυλό σας και είστε έτοι-μοι να τον φορέσετε.

3. Φροντίστε πάντοτε να έχετε μαζί σας τη θήκη των φακών σας και μάλιστα γε-μάτη με το υγρό συντηρήσεως. Μπορεί απρόβλεπτα να χρειαστεί να τους βγά-λετε.

4. Να έχετε πάντα μαζί σας ένα φιαλίδιο με φυσιολογικό ορό. Μπορεί να χρειαστείνα ρίξετε κάποιες σταγόνες στα μάτια σας αν στεγνώσουν οι φακοί σας, ιδίως τοκαλοκαίρι.

5. Αν κοιμηθείτε φορώντας φακούς με τους οποίους δεν πρέπει να κοιμηθείτε καιόταν ξυπνήσετε βλέπετε θολά, στάξτε μερικές σταγόνες φυσιολογικό ορό σταμάτια σας και περιμένετε. Σε είκοσι λεπτά με μισή ώρα το θόλωμα θα έχει φύγει.Αν παραμείνει επικοινωνήστε με το γιατρό σας.

6. Αν αισθανθείτε την παραμικρή ενόχληση βγάλτε αμέσως τον φακό, πλύνετέ τονμε φυσιολογικό ορό και εξετάστε τον προσεκτικά σε έντονο φως προσέχονταςιδιαίτερα αν υπάρχει ξένο σώμα στίγμα ή σκίσιμο. Αν δεν συμβαίνει τίποτε απ’όλ’αυτά, ξεπλύνετέ τον ξανά με φυσιολογικό ορό και ξαναφορέστε τον. Αν η ενό-χληση επιμείνει, βγάλτε τον αμέσως και αποτανθείτε στο γιατρό σας.

7. Αν το μάτι κοκκινίσει, τσιμπλιάσει ή πονέσει συμβουλευθείτε αμέσως το γιατρό

σας. Θυμηθείτε ότι, σε οποιαδήποτε παρόμοια ενόχληση, πρέπει οπωσδή-ποτε να βγάλετε αμέσως το φακό σας.

8. Όταν μια ενόχληση χειροτερεύει μετά την αφαίρεση του φακού επαφής αυτόσημαίνει ότι υπάρχει οφθαλμικό πρόβλημα και απαιτείται άμεση εξέταση απόοφθαλμίατρο. Μην ξαναβάλετε τον φακό σας έστω κι αν αυτό σας ανακουφίζει.

9. Στην εγκυμοσύνη μπορεί να ελαττωθεί η ανοχή σας στους φακούς επαφής. Σ’αυτή την περίπτωση πρέπει η χρήση τους είτε να μειωθεί σημαντικά είτε να δια-κοπεί. Αυτό θα το αποφασίσει ο γιατρός σας.

10. Κλείνετε τα μάτια σας όταν φοράτε φακούς επαφής και παράλληλα χρησιμο-ποιείτε οποιοδήποτε spray (κολόνια, λακ κ.ά.). Περιμένετε να κατακαθίσουν τασταγονίδια ή βγείτε από το δωμάτιο με κλειστά μάτια.

11. Μακιγιάρετε τα μάτια σας αφού πρώτα βάλετε τους φακούς σας. Ξεμακιγιάρετετα μάτια σας αφού πρώτα τους βγάλετε.

12. Μη βάζετε στα μάτια σας οποιοδήποτε κολλύριο χωρίς τη συμβουλή Οφθαλ-μιάτρου και ιδιαίτερα όταν φοράτε φακούς.

13. Πολλοί ασθενείς και κυρίως αυτοί που έχουν υψηλή μυωπία ή όσοι έχουν συνη-θίσει να διαβάζουν χωρίς γυαλιά, δυσκολεύονται να διαβάσουν όταν πρωτοβά-λουν φακούς επαφής. Αυτό είναι φυσιολογικό και περνά μέσα σε μια εβδομάδα.

14. Δεν ενδείκνυται να φοράτε τους φακούς επαφής μέσα στη θάλασσα γιατί μέσαστο νερό χάνονται πολύ εύκολα. Οι φακοί επίσης λερώνονται πολύ πιο εύκολαστη θάλασσα με αποτέλεσμα συχνές μολύνσεις.

15. Αν οδηγείτε δίκυκλο φοράτε πάντοτε κράνος με κατεβασμένο το προστατευ-τικό κάλυμμα ή έστω ειδικά γυαλιά ηλίου κλειστά στα πλάγια.

16. Βάζετε φρέσκο συντηρητικό υγρό στη θήκη κάθε φορά που βάζετε μέσα τουςφακούς σας. Μην αφήνετε ποτέ το υγρό της προηγούμενης ημέρας. Αν δεν φο-ράτε τους φακούς σας κάθε μέρα, διατηρήστε τους μέσα στη θήκη με υγρό συν-τήρησης που να το αλλάζετε τακτικά (κάθε 2-3 ημέρες).

17. Μη φοράτε φακούς όταν έχετε πυρετό ή κάποια άλλη λοίμωξη.18. Είναι απαραίτητο να ελέγχει προληπτικά ο γιατρός σας τα μάτια σας και τους

φακούς σας κάθε 3-6 μήνες. Κατά την προσέλευση για την εξέταση μην ξεχνάτενα έχετε μαζί σας τη θήκη των φακών σας καθώς και τα γυαλιά σας.

19. Αποφεύγετε τη χρήση φακών επαφής όταν είσαστε στο σπίτι. Φοράτε τα γυαλιάσας.

20. Μη ξενυχτάτε μετά τις 1 το βράδυ με τους φακούς σας και κυρίως μη ξενυχτάτεσε περιβάλλον με κακό εξαερισμό.

ε. Καθημερινός Έλεγχος:Οι παρακάτω ενέργειες πρέπει να γίνονται κάθε πρωί μόλις βάλετε τους φακούςσας:1. Κοιτάξτε στον καθρέφτη μήπως κάποιο μάτι είναι κόκκινο ή έχει εκκρίσεις.2. Ελέγξτε την όραση κάθε ματιού σας ξεχωριστά βλέποντας μακριά, σε κάποια ει-

κόνα ή σε ένα ημερολόγιο τοίχου.Αν κάτι δεν πάει καλά βγάλτε αμέσως τους φακούς σας και τηλεφωνείστε στο για-τρό σας.

στ. Καλλυντικά και Φακοί Επαφής:1. Οι φακοί επαφής πρέπει πάντοτε να φοριούνται πριν από το μακιγιάρισμα και να

βγαίνουν πριν από το ξεμακιγιάρισμα.2. Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε ληγμένα ή παλιά καλλυντικά. Μπορεί να έχουν

μολυνθεί από μικρόβια.3. Η ρύπανση ενός φακού από καλλυντικά μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του μα-

τιού και να ελαττώσει τη διαπερατότητα του φακού στο οξυγόνο.4. Μέικ-απ: Διαλέξτε μέικ-απ με βάση το νερό. Διαβάστε τη σύστασή του στην ετι-

κέτα και προσέξτε να δείτε αν αναφέρεται το νερό ως διαλύτης.5. Σκιά: Οι σκιές που ιριδίζουν (γυαλίζουν) λερώνουν εύκολα τους φακούς. Οι σκιές

σε κρέμα είναι προτιμότερες από τις σκιές σε σκόνη.6. Eyeliner: Ποτέ μη βάζετε eyeliner πιο μέσα από τη γραμμή των βλεφαρίδων.

Μπορεί να βουλώσουν τα στόμια των σμηγματογόνων αδένων που βρίσκονταιεκεί αλλά και επιπλέον το καλλυντικό μπαίνει πιο εύκολα μέσα στο μάτι. Η απρό-σεκτη χρήση του eyeliner μπορεί να λερώσει τους φακούς.

7. Mascara: Η υδροδιαλυτή mascara είναι προτιμότερη δεδομένου ότι οι κηλίδεςτης αφαιρούνται πιο εύκολα από τους φακούς.

8. Spray μαλλιών: Έχετε πάντοτε τα μάτια σας κλειστά όταν βάζετε spray ή λακ σταμαλλιά σας. Περιμένετε να κατακαθήσουν τα σταγονίδια πριν ανοίξετε τα μάτιασας. Η βλάβη των φακών επαφής από τα spray της λακ είναι μόνιμη και δενδιορθώνεται με αποτέλεσμα να αχρηστεύονται οι φακοί. Την ίδια προσοχή πρέ-πει να δίνετε και στα άλλα spray (αποσμητικά, αρώματα κτλ)

9. Καλλυντικά για την αφαίρεση του μακιγιάζ – Κρέμες ενυδάτωσης της επιδερμί-δος: Βάζετε την κρέμα αφού πρώτα έχετε φορέσει τους φακούς. Χρησιμοποιείτεσαπούνια χωρίς λιπαρά συστατικά (λανολίνη κ.ά.) όταν πλένετε τα χέρια σαςπριν ασχοληθείτε με τους φακούς. Τα κρεμοσάπουνα που έχουν λιπαρή σύνθεσηλερώνουν τους φακούς και μετά καθαρίζονται πολύ δύσκολα.

10. Βερνίκια νυχιών και διαλυτικά: Αυτά τα καλλυντικά καταστρέφουν τους φακούςαν έρθουν σε επαφή μαζί τους.