ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΛΙΣΕΙΣ

Α. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ 1. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ3. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ debeo + τελικό απαρέμφατο ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΥΓΙΑ4. ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ

Β. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ1. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ3. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΜΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΥΓΙΑ ΣΕ debeo + τελικό απαρέμφατο4. ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗΣ ΕΛΞΗΣ

Γ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΧΡΟΝΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΔΙΟΜΟΡΦΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΑΛΛΟΥ ΕΙΔΟΥΣ

Δ. ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

Ε. ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ1. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ1α. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ1β. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ1γ. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΥΘΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΕ ΠΛΑΓΙΑ1δ. ΠΟΙΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΟΤΑΝ ΒΑΖΟΥΜΕ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ;2. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΣΕ ΕΥΘΥ2α. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ ΣΕ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ2β. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΕ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ2γ. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΛΑΓΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΕ ΕΥΘΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ2δ. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΙΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ; ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΙΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ;

ΣΤ. ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ

Ζ. ΚΛΙΣΗ ΑΠΟΘΕΤΙΚΩΝ – ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΠΛΑ

Α. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

Για να τρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική, πρέπει ο ρηματικός τύπος της ενεργητικής φωνής να έχει αντικείμενο σε αιτιατική πτώση. Σε κάθε άλλη περίπτωση, αν δηλαδή ο ρηματικός τύπος έχει αντικείμενο σε άλλη πτώση, κατηγορούμενο, απαρέμφατο ή δευτερεύουσα πρόταση ως αντικείμενο ή αν δεν έχει καθόλου αντικείμενο, η μετατροπή απλώς δε γίνεται.

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική μπορούμε να έχουμε στις ακόλουθες περιπτώσεις: 1) σε προτάσεις, κύριες ή δευτερεύουσες, 2) σε απαρέμφατα 3) στην μετατροπή της σύνταξης debeo + τελικό απαρέμφατο σε παθητική περιφραστική συζυγία, 4) στην περίπτωση της γερουνδιακής έλξης.

1. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι αλλαγές που κάνουμε σ’ αυτήν την περίπτωση είναι οι ακόλουθες: α) το αντικείμενο (αιτιατική!) της ενεργητικής σύνταξης θα γίνει υποκείμενο (ονομαστική),β) το υποκείμενο (ονομαστική) της ενεργητικής σύνταξης θα γίνει ποιητικό αίτιο (a, ab + αφαιρετική αν είναι έμψυχο, σκέτη αφαιρετική

αν είναι άψυχο), γ) το ρήμα θα μπει σε παθητική φωνή και θα έχει την ίδια έγκλιση και χρόνο με εκείνον που είχε το ρήμα στην ενεργητική σύνταξη,

αλλά το πρόσωπο και ο αριθμός του θα εξαρτηθούν από το υποκείμενο της παθητικής σύνταξης, δ) αν υπάρχουν ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί (επιθετικοί, κατηγορηματικοί, παραθέσεις, επεξηγήσεις, συνημμένες μετοχές) στο

υποκείμενο ή το αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης, στην παθητική σύνταξη θα αλλάξουν πτώση και θα μπουν στην πτώση που θα αποκτήσει ο όρος που προσδιορίζουν.

ε) Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί (π.χ. γενικές κτητικές) και οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί δε θ’ αλλάξουν. Θα τους μεταφέρουμε αυτούσιους στην παθητική σύνταξη.

στ) Αν μας ζητήσουν να αλλάξουμε σύνταξη σε δευτερεύουσα πρόταση, το είδος της δε θ’ αλλάξει, και αυτό σημαίνει ότι στη νέα σύνταξη θα πρέπει να γράψουμε και το σύνδεσμο εισαγωγής.

Προσοχή: Αν το ρήμα είναι συνδετικό, ημιαποθετικό ή αποθετικό, και γενικά αν δεν έχει παθητική φωνή (π.χ. volo), η μετατροπή δε γίνεται.

ΠΡΑΚΤΙΚΟ «ΚΟΛΠΑΚΙ»: πριν κάνουμε τη μετατροπή στα λατινικά, ας την κάνουμε στα ελληνικά. Αυτό θα μας βοηθήσει να θυμηθούμε τι αλλαγές πρέπει να κάνουμε και μας υποδεικνύει τι θα αλλάξει και τι όχι.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ: Υ Α Ρ (Ορ. Ενεστ.)Εν. συντ. Pater filium amat. (ο πατέρας αγαπάει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Ορ. Ενεστ.)Παθ. συντ. Filius a patre amatur. (ο γιος αγαπιέται από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Ορ. Παρατ.)Εν. συντ. Pater filium amabat. (ο πατέρας αγαπούσε το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Ορ. Παρατ.)Παθ. συντ. Filius a patre amabatur. (ο γιος αγαπιόταν από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Ορ. Μέλλ.)Εν. συντ. Pater filium amabit. (ο πατέρας θα αγαπάει/ θα αγαπήσει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Ορ. Μελ..)Παθ. συντ. Filius a patre amabitur. (ο γιος θα αγαπιέται/ θα αγαπηθεί από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Ορ. Παρακ.)

Όταν το ρήμα είναι σε Παρακείμενο, Υπερσυντέλικο ή Συντελεσμένο Μέλλοντα, στην παθητική φωνή θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε μετοχή: προσέξτε, ο αριθμός και το γένος της να είναι ίδια με του υποκειμένου της παθητικής σύνταξης! Εν. συντ. Pater filium amavit. (ο πατέρας αγάπησε/ έχει αγαπήσει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Ορ. Παρακ.)Παθ. συντ. Filius a patre amatus est. (ο γιος αγαπήθηκε/ έχει αγαπηθεί από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Ορ. Υπερσ.)Εν. συντ. Pater filium amaverat. (ο πατέρας είχε αγαπήσει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Ορ. Υπερσ.)Παθ. συντ. Filius a patre amatus erat. (ο γιος είχε αγαπηθεί από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Ορ. Σ. Μελλ.)Εν. συντ. Pater filium amaverit. (ο πατέρας θα έχει αγαπήσει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Ορ. Σ. Μελλ.)Παθ. συντ. Filius a patre amatus erit. (ο γιος θα έχει αγαπηθεί από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Υπ. Ενεστ.)Εν. συντ. Pater filium amet. (ο πατέρας να αγαπάει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Υπ. Ενεστ.)Παθ. συντ. Filius a patre ametur. (ο γιος να αγαπιέται από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Υπ. Παρατ.)Εν. συντ. Pater filium amaret. (ο πατέρας να αγαπούσε το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Υπ. Παρατ.)Παθ. συντ. Filius a patre amaretur. (ο γιος να αγαπιόταν από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Υπ. Μέλλ.)Εν. συντ. Pater filium amaturus sit. Παθ. συντ. ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ, ΓΙΑΤΙ Η ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ

Υ Α Ρ (Υπ. Παρακ.)Εν. συντ. Pater filium amaverit. (ο πατέρας να αγάπησε/ να έχει αγαπήσει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Υπ. Παρακ.)Παθ. συντ. Filius a patre amatus sit. (ο γιος να αγαπήθηκε/ να έχει αγαπηθεί από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Υπ. Υπερσ.)Εν. συντ. Pater filium amavisset. (ο πατέρας να είχε αγαπήσει το γιο)

Υ π. αίτιο Ρ (Υπ. Υπερσ.)Παθ. συντ. Filius a patre amatus esset. (ο γιος είχε να είχε αγαπηθεί από τον πατέρα)

Υ Α Ρ (Προστ. Μελλ.)Εν. συντ. (Vos) patriam amatote ! (αγαπάτε την πατρίδα!)

Υ π. αίτιο Ρ (Προστ. Μελλ.)Παθ. συντ. Patria a vobis amator! (η πατρίδα να αγαπηθεί από εσάς!)

ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ…:

ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΜΕ ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΥΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ Y επ. πρ. παραθ. επ. πρ. Α ΡDido bona (ον.) regina (ον.) novam patriam fundat. ( Η Διδώ η καλή βασίλισσα ιδρύει νέα πατρίδα)

επ. πρ. Υ π. αίτιο επ. πρ. παραθ. ΡNova patria a Didone bona (αφ.) regina (αφ.) fundatur. (Νέα πατρίδα ιδρύεται από τη Διδώ την καλή βασίλισσα)

ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΜΕ ΜΕΤΟΧΕΣ ΣΥΝΗΜΜΕΝΕΣ Υ παραθ. γεν. κτητ. αντικ. μτχ. επ. πρ. μτχ. συνημ. στο Υ Ρ Α

Caecilia uxor Metelli vocem nuptialem petens fecit omen.

Υ π. αίτιο παραθ. γεν. κτητ. αντικ. μτχ. επ. πρ. μτχ. συνημ. στο π. αίτιο ΡOmen a Caecilia uxore Metelli vocem nuptialem petenti factum est. (Η Καικιλία, η σύζυγος του Μέτελλου, που έψαχνε (petens- στην πρόταση είναι επιθετική μετοχή Ενεστώτα) γαμήλια φωνή δημιούργησε οιωνό Οιωνός δημιουργήθηκε από την Κακιλία, τη σύζυγο του Μέτελλου που που έψαχνε γαμήλια φωνή)

ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΜΕ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΥΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ Υ εμπρ. προέλ. Α γεν. κτητ. εμπρ. στ. σε τ. ΡPlato ex Roma servum Aesopi in Athenis cepit. (Ο Πλάτων από τη Ρώμη συνέλαβε το δούλο του Αισώπου στην Αθήνα) Y γεν. κτητ. π. αίτιο εμπρ. προέλ. εμπρ. στ. σε τ. ΡServus Aesopi a Platone ex Roma in Athenis captus est. (Ο δούλος του Αισώπου πιάστηκε στην Αθήνα από τον Πλάτωνα από τη Ρώμη)

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Υ Α ΡCum Ennius Nasicam vidisset, Nasica mentiebatur. (Όταν ο Έννιος είδε το Νασικά, ο Νασικάς είπε ψέματα) Υ π. αίτιο ΡCum Nasica ab Ennio visus esset, (Nasica) mentiebatur. (Όταν ο Νασικάς ιδώθηκε από τον Έννιο, (ο Νασικάς ) είπε ψέματα)

ΤΟ ΡΗΜΑ facio fioΤο ρήμα facio (feci, factum, facere 3) όταν δεν είναι σύνθετο, στην παθητική φωνή έχει ως αντίστοιχο το fio (factus sum, fieri). Όταν όμως είναι σύνθετο, π.χ. interficio, τότε σχηματίζει κανονικά την παθητική φωνή (interficio interficior): Caecilia fecit omen Omen a Caecilia factum est.Pater adulescentem interficit Adulescens a patre interficitur.

ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑEgo me interficio Ego a me interficior (Εγώ με σκοτώνω Εγώ σκοτώνομαι από μένα)Tu te amas Tu a te amaris (Εσύ αγαπάς εσένα Εσύ αγαπιέσαι από εσένα)Belua se movet Belua a se movetur (Το κήτος κινεί τον εαυτό του Το κήτος κινείται από τον εαυτό του)

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΤΟ ΡΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΠΤΩΤΟ, ΜΕ ΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ (ΑΜΕΣΟ) ΚΑΙ ΕΝΑ ΣΕ ΑΛΛΗ ΠΤΩΣΗ (ΕΜΜΕΣΟ):Σ’ αυτήν την περίπτωση η μετατροπή θα γίνει κανονικά, δηλαδή το άμεσο αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης θα γίνει υποκείμενο στην παθητική,

αλλά το έμμεσο αντικείμενο θα παραμείνει στην ίδια πτώση και θα είναι αντικείμενο του ρήματος στην παθητική φωνή: Υ έμ. Α άμ. Α ΡLusitanus Sertorio cervam dat. (Ο Λουζιτανός δίνει στο Σερτώριο ένα ελάφι) Υ π. αίτιο Α ΡCerva a Lusitano Sertorio datur. (Ένα ελάφι δίνεται στο Λουζιτανό από το Σερτώριο)

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΕΝΑ ΡΗΜΑ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΣΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ:Σ’ αυτήν την περίπτωση, το αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης θα γίνει υποκείμενο στην παθητική και, αφού το κατηγορούμενο ακολουθεί την πτώση

του όρου που προσδιορίζει, θα μπει κι αυτό σε ονομαστική και στη νέα σύνταξη θα γίνει κατηγορούμενο στο υποκείμενο: Υ Α Κ στο Α ΡRomani Ciceronem imperatorem salutaverunt. (Οι Ρωμαίοι χαιρέτησαν τον Κικέρωνα ως αυτοκράτορα) Υ π. αίτιο Κ στο Υ Ρ Cicero a Romanos imperator salutatus est. (Ο Κικέρωνας χαιρετίστηκε από τους Ρωμαίους ως αυτοκράτορας)(Άρα, προσοχή: μερικά ρήματα στην ενεργητική σύνταξη είναι μεταβατικά, στην παθητική όμως γίνονται συνδετικά.)

ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: Πρώτα βάζουμε το υποκείμενο και τους προσδιορισμούς του (αν υπάρχουν), μετά το ποιητικό αίτιο και τους προσδιορισμούς του (αν υπάρχουν), κατόπιν τους προσδιορισμούς του ρήματος (αν υπάρχουν), κατόπιν το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο (αν υπάρχουν) και τέλος το ρήμα. Στα κείμενά μας μπορεί να δούμε και περιπτώσεις με διαφορετική σειρά των όρων, αλλά εμείς ας ακολουθούμε αυτήν τη σειρά.

2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

Στην περίπτωση αυτή ισχύουν οι ίδιες ακριβώς παρατηρήσεις με αυτές που ισχύουν για τη μετατροπή στις προτάσεις. Δηλαδή: το ενεργητικό απαρέμφατο γίνεται παθητικό (του ίδιου χρόνου!), το υποκείμενο του ενεργητικού απαρεμφάτου γίνεται ποιητικό αίτιο στο παθητικό και το αντικείμενο (σε αιτιατική) του ενεργητικού απαρεμφάτου γίνεται υποκείμενο στο παθητικό. Για τους προσδιορισμούς και τους περιορισμούς ισχύουν όσα αναφέραμε σχετικά με τις προτάσεις.

Η μόνη διαφορά είναι ότι πρέπει να προσέχουμε το υποκείμενο του απαρεμφάτου που θα δημιουργήσουμε: αυτό θα βρίσκεται οπωσδήποτε σε αιτιατική (και όχι σε ονομαστική, όπως συμβαίνει στις προτάσεις), γιατί, ανεξάρτητα αν στην ενεργητική σύνταξη έχουμε ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία, στην παθητική θα έχουμε οπωσδήποτε ετεροπροσωπία.

Προσοχή!: όταν μας ζητούν να αλλάξουμε τη σύνταξη του απαρεμφάτου, δεν πειράζουμε το ρήμα εξάρτησης!Η διαδικασία είναι η εξής: υπογραμμίζουμε το απαρέμφατο και όλους τους όρους που το αφορούν (το υποκείμενό του, το αντικείμενο του,

τυχόν ομοιόπτωτους σ’ αυτά, τυχόν ετερόπτωτους ή επιρρηματικούς προσδιορισμούς που αφορούν το απαρέμφατο ή τους όρους του) και τους όρους που περισσεύουν τους ξαναγράφουμε στην απάντησή μας όπως μας δόθηκαν και στη θέση που μας δόθηκαν. Αυτούς δεν τους πειράζουμε,αφού η μετατροπή αφορά μόνο το απαρέμφατο και τους όρους του. Κατόπιν τρέπουμε το ενεργητικό απαρέμφατο σε παθητικό,

κάνοντας τις αλλαγές που αναφέραμε πιο πάνω.ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

ΜΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ, ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΧΕΙ ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ: Υ Ρ υ απ. επ. πρ. α απ. γ. κτ. εμπρ. κίν. πρ. τ. Α, τελ. απ.Caesar iubet milites Romanos duces hostium in castra producere. (Ο Καίσαρας διατάζει να μεταφέρουν οι ρωμαίοι στρατιώτες τους αρχηγούς των εχθρών στο στρατόπεδο) Υ Ρ υ απ. γ. κτ. π. αίτιο επ. πρ. εμπρ. κίν. πρ. τ. Α, τελ. απ.Caesar iubet duces hostium a militibus Romanis in castra produci. (O Καίσαρας διατάζει να μεταφερθούν οι αρχηγοί των εχθρών από τους ρωμαίους στρατιώτες στο στρατόπεδο)(Το υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου είναι σε ετεροπροσωπία στην ενεργητική φωνή, γι αυτό και το υποκείμενό του είναι σε αιτιατική. Το παθητικό απαρέμφατο έχει επίσης ετεροπροσωπία, γι αυτό και το δικό του υποκείμενο είναι επίσης σε αιτιατική. Το duces λοιπόν, στην ενεργητική σύνταξη ήταν αντικείμενο σε αιτιατική, στην παθητική έγινε υποκείμενο σε αιτιατική – δεν άλλαξε πτώση, άλλαξε συντακτική θέση).ΜΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ, ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΧΕΙ ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ: Υ, υ απ. α απ. γ. κτ. αφ. ποινής Α, τελ. απ. ΡCaesar duces hostium morte multare vetat. (Ο Καίσαρας αρνείται να τιμωρήσει με θάνατο τους αρχηγούς των εχθρών) Υ υ απ γ. κτ. π. αίτιο αφ. ποινής Α, τελ. απ. Ρ Caesar duces hostium (a Caesare=) ab eo morte multari vetat. (Ο Καίσαρας αρνείται να τιμωρηθούν από τον ίδιο οι αρχηγοί των εχθρών με θάνατο)

Στην ενεργητική σύνταξη το τελικό απαρέμφατο έχει υποκείμενο το Caesar, όπως και το ρήμα. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου όμως αλλάζει στην παθητική σύνταξη, οπότε αποκτάμε ετεροπροσωπία, και φυσικά μπαίνει σε αιτιατική. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου στην παθητική σύνταξη θα γίνει ποιητικό αίτιο, αλλά για να μην επαναλάβουμε το υποκείμενο του ρήματος (το Caesar) σε άλλη πτώση κάνοντας μια λογοτεχνικά κακόηχη και λογικά άχρηστη επανάληψη, στο ποιητικό αίτιο βάζουμε την επαναληπτική αντωνυμία is, ea, id στο κατάλληλο γένος και αριθμό, εδώ eo. (Αν βάζαμε a se στο ποιητικό αίτιο, θα σήμαινε ότι ο Καίσαρας απαγόρευσε στους εχθρούς να καταδικαστούν σε θάνατο από τον εαυτό τους, οπότε θα άλλαζε όλο το νόημα).

Οι παρατηρήσεις που ίσχυσαν για το παραπάνω παράδειγμα ισχύουν για κάθε περίπτωση που μας βάζουν να κάνουμε αλλαγή σύνταξης σε τελικό απαρέμφατο που έχει ταυτοπροσωπία. ΜΕ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ, ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΧΕΙ ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ: Υ Ρ υ απ. α απ. Α, τελ. απ.Cicero scribit Brutum Caesarem interfecisse. (Ο Κικέρων γράφει ότι ο Βρούτος δολοφόνησε τον Καίσαρα) Υ Ρ υ απ. π. αίτιο Α, τελ. απ.Cicero scribit Caesarem a Bruto interfectum esse (Ο Κικέρων γράφει ότι ο Καίσαρας δολοφονήθηκε από το Βρούτο)

ΜΕ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ, ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΧΕΙ ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ:Υ Ρ υ απ. α απ. Α, ειδ. απ.

Brutus dixit se Caesarem interfecisse (Ο Βρούτος είπε ότι δολοφόνησε τον Καίσαρα)Υ Ρ υ απ. π. αίτιο Α, ειδ. απ.

Brutus dixit Caesarem ( a Bruto=) ab eo interfectum esse (Ο Βρούτος είπε ότι ο Καίσαρας δολοφονήθηκε απ’ τον ίδιο)

Στην ενεργητική σύνταξη το ειδικό απαρέμφατο έχει κανονικά το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα, ταυτοπροσωπία δηλαδή, αλλά στα ειδικά απαρέμφατα της λατινικής το υποκείμενο γράφεται σε αιτιατική (ως προσωπική αντωνυμία) ακόμα κι όταν έχουμε ταυτοπροσωπία. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου όμως αλλάζει στην παθητική σύνταξη, οπότε αποκτάμε ετεροπροσωπία, και φυσικά μπαίνει σε αιτιατική. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου στην παθητική σύνταξη θα γίνει ποιητικό αίτιο, οπότε η προσωπική αντωνυμία αντικαθίσταται από την επαναληπτική αντωνυμία is, ea, id στο κατάλληλο γένος και αριθμό, εδώ eo. (Αν βάζαμε a se στο ποιητικό αίτιο, θα σήμαινε ότι ο Καίσαρας σκοτώθηκε από τον εαυτό του, οπότε θα άλλαζε όλο το νόημα).

Οι παρατηρήσεις που ίσχυσαν για το παραπάνω παράδειγμα ισχύουν για κάθε περίπτωση που μας βάζουν να κάνουμε αλλαγή σύνταξης σε ειδικό απαρέμφατο που έχει ταυτοπροσωπία.

Σε περίπτωση που το ειδικό απαρέμφατο εξαρτάται από ρήμα παθητικής φωνής και έχουμε ταυτοπροσωπία (οπότε το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι σε ονομαστική, ίδιο με του ρήματος), η μετατροπή δε γίνεται.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ: Οι ειδικές περιπτώσεις είναι οι ίδιες μ’ αυτές που αναφέραμε σχετικά με τις προτάσεις: το facio fio, η αυτοπάθεια, (απαρέμφατα που προέρχονται από) δίπτωτα ρήματα, (απαρέμφατα με) κατηγορούμενο στο αντικείμενο. Τις περιπτώσεις αυτές τις αντιμετωπίζουμε όπως και στις προτάσεις, με τη διαφορά βέβαια ότι στο παθητικό απαρέμφατο το υποκείμενο μπαίνει σε αιτιατική!ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΟΡΩΝ: ισχύουν ακριβώς τα ίδια μ’ αυτά που αναφέραμε σχετικά με τις προτάσεις.

3. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ debeo + τελικό απαρέμφατο ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΥΓΙΑ

Η σύνταξη debeo + τελικό απαρέμφατο συναντάται μόνο στο μάθημα 30. Η μετατροπή της σε σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία γίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: Υ, υ απ. α απ. Α, τελ. απ. Ρ … (nos) Murenam laudare debemus ((εμείς) οφείλουμε να επαινούμε το Μουρήνα)

Υ π. αίτιο Ρ (γερουνδιακό + sum)Murena nobis laudandus est («O Μουρήνας επαινετέος ημιν εστί»= Ο Μουρήνας οφείλει να επαινείται από εμάς)

Πρόκειται ουσιαστικά για τον ίδιο μηχανισμό που χρησιμοποιήσαμε στην περίπτωση των προτάσεων. Το απαρέμφατο και το ρήμα έχουν το ίδιο υποκείμενο, έχουμε δηλαδή ταυτοπροσωπία. Το αντικείμενο του απαρεμφάτου (Murenam - αιτιατική) θα γίνει υποκείμενο σε ονομαστική (Murena). Το υποκείμενο ρήματος και απαρεμφάτου (nos) θα γίνει ποιητικό αίτιο (nobis), αλλά στην περίπτωση της παθητικής περιφραστικής συζυγίας το ποιητικό αίτιο εκφέρεται σε απλή δοτική (όχι αφαιρετική) είτε είναι έμψυχο είτε άψυχο. Θα βρούμε το γερουνδιακό του ρήματος από το οποίο προέρχεται το απαρέμφατο (laudare laudandus –a –um). Ολόκληρη η έκφραση debeo + τελικό απαρέμφατο θα αντικατασταθεί από την έκφραση γερουνδιακό + sum (laudare debemus laudandus est). Το γερουνδιακό θα μπει σε ονομαστική και στο γένος και τον αριθμό του νέου υποκειμένου, το sum θα μπει στον ίδιο χρόνο και έγκλιση με το debeo και το πρόσωπό του θα εξαρτηθεί από το υποκείμενο της νέας σύνταξης.

4. ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ

Το γερουνδιακό είναι τύπος μόνο της παθητικής φωνής, αντίστοιχος προς τα ρηματικά επίθετα της α. ε. σε -τέος και -τός. Το διαθέτουν τα ρήματα: α) παθητικής φωνής, β) αποθετικά, γ) ημιαποθετικά. Το γερουνδιακό έχει 3 γένη και κλίνεται όπως τα επίθετα σε -us -a -um. Παράγεται από το θέμα του Ενεστώτα + -e- (3η και 4η συζυγία) + -nd- + -us -a -um: amo 1, Θ. Ενεστ. ama-, ama -nd-us -a -um, deleo2, Θ. Ενεστ. dele- , dele- nd- us -a -um, lego 3, Θ. Ενεστ. leg- , leg- e- nd- us -a -um, audio 4, Θ. Ενεστ. audi- , audi- e- nd- us -a -um.

Ως ρηματικός τύπος, το γερουνδιακό παίρνει υποκείμενο (εκτός αν έχουμε απρόσωπη παθητική περιφραστική συζυγία) και, φυσικά, μπορεί να δεχτεί επιρρηματικούς προσδιορισμούς, γιατί είναι τύπος του ρήματος. Αντικείμενο παίρνει σπάνια και ποτέ σε Αιτιατική. Επειδή είναι τύπος της παθητικής φωνής, και άρα ακολουθεί και την παθητική σύνταξη, παίρνει και ποιητικό αίτιο, το οποίο μπαίνει σε απλή δοτική (σε αντίθεση με όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις ποιητικού αιτίου στη Λατινική, όπου το ποιητ. αίτιο μπαίνει σε Αφαιρετική, χωρίς πρόθεση αν είναι άψυχο, με την πρόθεση a ή ab αν είναι έμψυχο).

Η ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ:Είναι το αποτέλεσμα της μετατροπής της (ενεργητικής) σύνταξης με γερούνδιο + αντικείμενο σε αιτιατική σε (παθητική) σύνταξη με γερουνδιακό +

υποκείμενο. Στην ουσία, δηλαδή, είναι μια περίπτωση μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική, χωρίς όμως ποιητικό αίτιο.: γερούνδιο σε αφαιρετική αντικ. γερουνδίου σε αιτιατικήexpetendo honestatem

(αφαιρετική) honestate (βάζουμε το αντικείμενο στην ίδια πτώση με το γερούνδιο)

γερουνδιακό σε αφαιρετική υποκ. γερουνδίου στην ίδια πτώση (το γερουνδιακό μπαίνει στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με το υποκ. του) expetenda honestate γερουνδιακή έλξη!

Ο μηχανισμός της γερουνδιακής έλξης είναι ο ακόλουθος: 1. μας δίνεται ένα γερούνδιο με αντικείμενο σε αιτιατική (αν δεν υπάρχει αντικείμενο ή αν δεν είναι σε αιτιατική, η γερουνδιακή έλξη

δε γίνεται). 2. Παίρνουμε το αντικείμενο (αιτιατική) και το βάζουμε στην πτώση του γερουνδίου. 3. Από το θέμα του γερουνδίου (στο παράδειγμα: expetend-) βγάζουμε το γερουνδιακό, και το βάζουμε στην ίδια πτώση, γένος

και αριθμό με το ουσιαστικό, σα να ήταν επιθετικός προσδιορισμός. Στη νέα σύνταξη το ουσιαστικό θα είναι υποκείμενο του γερουνδιακού.

Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική όταν το γερούνδιο που μας δίνουν είναι εμπρόθετο ή βρίσκεται σε απλή δοτική. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η γερουνδιακή έλξη είναι προαιρετική. Στο παράδειγμά μας η γερουνδιακή έλξη είναι προαιρετική.

Β. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ

Είναι ακριβώς το αντίστροφο φαινόμενο από αυτό που εξετάσαμε μόλις προηγουμένως. Αν διαβάσουμε τα παραδείγματα από κάτω προς τα πάνω και αντιστρέψουμε τη φορά των βελών, θα έχουμε παραδείγματα μετατροπής στης ενεργητικής σύνταξης σε παθητική.

1. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στην περίπτωση αυτή ισχύουν αντίστροφα όσα παρατηρήσαμε σχετικά με τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική. Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές που θα γίνουν θα είναι οι ακόλουθες:

α) το υποκείμενο της παθητικής σύνταξης θα γίνει αντικείμενο σε αιτιατικήβ) το ποιητικό αίτιο της παθητικής σύνταξης θα γίνει υποκείμενο σε ονομαστικήγ) το ρήμα θα γίνει ενεργητικής φωνής, στον ίδιο χρόνο και την ίδια έγκλιση μ’ αυτήν που είχε το παθητικό ρήμα. Το πρόσωπο και ο

αριθμός του ενεργητικού ρήματος θα εξαρτηθούν από το υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης. δ) αν υπάρχουν ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί (επιθετικοί, κατηγορηματικοί, παραθέσεις, επεξηγήσεις, συνημμένες μετοχές) στο

υποκείμενο ή το ποιητικό αίτιο της παθητικής σύνταξης, στην ενεργητική σύνταξη θα αλλάξουν πτώση και θα αποκτήσουν την πτώση που θα αποκτήσει ο όρος που προσδιορίζουν.

ε) Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί (π.χ. γενικές κτητικές) και οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί δε θ’ αλλάξουν. Θα τους μεταφέρουμε αυτούσιους στην ενεργητική σύνταξη. ● Αν μας ζητήσουν να αλλάξουμε σύνταξη σε δευτερεύουσα πρόταση, το είδος της δε θ’ αλλάξει, και αυτό σημαίνει ότι στη νέα σύνταξη θα πρέπει να γράψουμε και το σύνδεσμο εισαγωγής. ● Αν το ρήμα είναι ημιαποθετικό ή αποθετικό, και γενικά αν δεν έχει αντίστοιχη ενεργητική φωνή η σύνταξή του θα είναι ήδη ενεργητική.

ΠΡΑΚΤΙΚΟ «ΚΟΛΠΑΚΙ»: πριν κάνουμε τη μετατροπή στα λατινικά, ας την κάνουμε στα ελληνικά. Αυτό θα μας βοηθήσει να θυμηθούμε τι αλλαγές πρέπει να κάνουμε και μας υποδεικνύει τι θα αλλάξει και τι όχι.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Υ π. αίτιο γεν. κτ. επ. πρ. αφ. τρ. δοτ. κτγ. σκοπού Ρ(Adulescens) a duce hostium his verbis proelio lacessitus est.

Υ γεν. κτ. Α επ. πρ. αφ. τρ. δοτ. κτγ. σκοπού Ρ Dux hostium adulescentem his verbis proelio lacessivit.ΤΟ ΡΗΜΑ facio fio

Το ρήμα facio (feci, factum, facere 3) όταν δεν είναι σύνθετο, στην παθητική φωνή έχει ως αντίστοιχο το fio (factus sum, fieri). Όταν όμως είναι σύνθετο, π.χ. interficio, τότε σχηματίζει κανονικά την παθητική φωνή (interficio interficior). Άρα, το ρήμα fio έχει ως ενεργητικό αντίστοιχο το ρήμα facio, το interficio έχει ως παθητικό αντίστοιχο το interficio, π.χ.:Ρ επ. πρ. Υ π. αίτιοFit magna caedes (a exercitibus). (Γίνεται μεγάλη μάχη από τα στρατεύματα)

Υ επ. πρ. Α ΡExercitus magnam caedem faciunt. (Τα στρατεύματα κάνουν μεγάλη μάχη)

επ. πρ Υ γεν. διαιρ. π. αίτιο ΡMagnus numerus hostium (a militibus) interficitur. (Μεγάλος αριθμός εχθρών σκοτώνεται από τους στρατιώτες.) Υ επ. πρ. Α γεν. διαιρ. ΡMilites magnum numerum hostium interficiunt. (Οι στρατιώτες σκοτώνουν μεγάλο αριθμό εχθρών.)

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ (ΟΧΙ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ):Σ’ αυτήν την περίπτωση η μετατροπή θα γίνει κανονικά, δηλαδή το υποκείμενο της παθητικής σύνταξης θα γίνει (άμεσο) αντικείμενο σε αιτιατική στην

ενεργητική, και το αντικείμενο της παθητικής σύνταξης θα είναι έμμεσο αντικείμενο στην ενεργητική. Με άλλα λόγια, το ρήμα στην ενεργητική σύνταξη θα είναι δίπτωτο: Υ π. αίτιο Α ΡCerva a Lusitano Sertorio datur. (Ένα ελάφι δίνεται στο Λουζιτανό από το Σερτώριο) Υ έμ. Α άμ. Α ΡLusitanus Sertorio cervam dat. (Ο Λουζιτανός δίνει στο Σερτώριο ένα ελάφι)

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΕΝΑ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΕΧΕΙ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΣΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ:Σ’ αυτήν την περίπτωση, το κατηγορούμενο στο υποκείμενο θα γίνει κατηγορούμενο στο αντικείμενο, δηλαδή θα μπει σε αιτιατική πτώση:

Υ π. αίτιο Κ στο Υ Ρ Cicero a Romanos imperator salutatus est. (Ο Κικέρωνας χαιρετίστηκε από τους Ρωμαίους ως αυτοκράτορας) Υ Α Κ στο Α ΡRomani Ciceronem imperatorem salutaverunt. (Οι Ρωμαίοι χαιρέτησαν τον Κικέρωνα ως αυτοκράτορα)

ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: Πρώτα βάζουμε το υποκείμενο και τους προσδιορισμούς του (αν υπάρχουν), μετά το αντικείμενο και τους προσδιορισμούς του (αν υπάρχουν), κατόπιν τους προσδιορισμούς του ρήματος (αν υπάρχουν) και τέλος το ρήμα. Στα κείμενά μας μπορεί να δούμε και περιπτώσεις με διαφορετική σειρά των όρων, αλλά εμείς ας ακολουθούμε αυτήν τη σειρά.

2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

Ισχύουν αντίστροφα όσα ακριβώς είπαμε στη μετατροπή ενεργητική παθητική σύνταξη, δηλαδή:α) το παθητικό απαρέμφατο θα γίνει ενεργητικό απαρέμφατο του ίδιου χρόνουβ) το ποιητικό αίτιο θα γίνει υποκείμενο απαρεμφάτου σε αιτιατικήγ) το υποκείμενο του παθητικού απαρεμφάτου θα γίνει αντικείμενο σε αιτιατικήδ) οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί στο ποιητικό αίτιο και το υποκείμενο θα πάρουν την πτώση που θα πάρει και ο όρος που

προσδιορίζουνε) οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί δε θ’ αλλάξουν

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:

υ απ. π. αίτιο απαρ.Cicero dixit Caesarem a Bruto interfectum esse.

υ απ. α απ. απαρ.Cicero dixit Brutum Caesarem interfecisse

1. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΜΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΥΓΙΑ ΣΕ debeo + τελικό απαρέμφατο

Μια τέτοια δυνατότητα υπάρχει μόνο στο μάθημα 48, όπου χρησιμοποιείται η παθητική περιφραστική συζυγία. Ας δούμε λοιπόν πώς γίνεται κάτι τέτοιο: Υ π. αίτιο (δοτική!) Α Ρ (παθ. περ. συζυγία)…, quod (Sertorio) militibus imperandum esset…

α απ. (άμ) Υ , υ απ. α απ. (έμ.) Α Ρ …, quod Sertorius militibus imperare deberet…Οι μετατροπές που θα γίνουν είναι οι ακόλουθες: α) το ποιητικό αίτιο θα γίνει υποκείμενο του ρήματος και του απαρεμφάτου, β) το υποκείμενο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας θα γίνει αντικείμενο (σε αιτιατική) στο απαρέμφατο, γ) το ήδη υπάρχον αντικείμενο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας (το οποίο θα μπορούσε και να μην υπάρχει) θα γίνει έμμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου στην πτώση που βρισκόταν, δ) το γερουνδιακό θα γίνει απαρέμφατο Ενεστώτα ενεργητικής φωνής, στ) το ρήμα sum θα αντικατασταθεί από το debeo, το οποίο θα μπει στον ίδιο χρόνο και την ίδια έγκλιση με το sum (στο συγκεκριμένο παράδειγμα: υποτακτική Παρατατικού).

4. ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗΣ ΕΛΞΗΣ

Ακολουθούμε αντίστροφα την ίδια διαδικασία με εκείνην της γερουνδιακής έλξης, δηλαδή:α) το υποκείμενο του γερουνδιακού μπαίνει σε αιτιατική πτώση και γίνεται αντικείμενο του γερουνδίου που θα δημιουργήσουμεβ) το γερουνδιακό γίνεται γερούνδιο στην ίδια πτώση που βρισκόταν και πριν, π.χ.: γερουνδιακό (γεν.) υποκ. γερουνδιακού (γεν.)causa resecandorum unquium

γερούνδιο (γεν.) αντικ. γερουνδίου (αιτ.)causa resecandi unques

Γ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ

Πρόκειται για μετατροπή μιας μετοχικής φράσης (= μετοχή μαζί με το υποκείμενό της, το αντικείμενό της και οτιδήποτε άλλο την προσδιορίζει) σε δευτερεύουσα πρόταση του ίδιου είδους μ’ αυτό της μετοχής.

1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΧΡΟΝΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:

Η μετοχή του Παρακειμένου είναι σχεδόν πάντοτε παθητικής φωνής (εξαιρούνται οι μετοχές των αποθετικών ρημάτων). Όταν αναλύουμε μια τέτοια χρονική μετοχή σε χρονική πρόταση δε μετατρέπουμε απλώς τη μετοχική φράση σε δευτερεύουσα πρόταση, αλλά μετατρέπουμε και την παθητική σύνταξη (της μετοχής) σε ενεργητική στη χρονική πρόταση. Για να γίνει αυτή η μετατροπή, πρέπει να βρούμε το ποιητικό αίτιο της μετοχής. Αν είναι γραμμένο, δεν έχουμε πρόβλημα. Αν δεν είναι γραμμένο, εννοείται εύκολα και συνήθως είναι το ίδιο πρόσωπο με το υποκείμενο του ρήματος. Οι μετατροπές που κάνουμε είναι οι ακόλουθες:

α) η χρονική πρόταση που θα δημιουργήσουμε θα εισάγεται με τον (ιστορικό) cumβ) το υποκείμενο της μετοχής θα γίνει αντικείμενο σε αιτιατική στο νέο ρήμα.γ) το ποιητικό αίτιο της μετοχής θα γίνει υποκείμενο (σε ονομαστική φυσικά!) στο νέο ρήμα.δ) η μετοχή θα τραπεί στο αντίστοιχο ρήμα, και θα μπει σε Υποτακτική Υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής! Το πρόσωπο και ο

αριθμός θα εξαρτηθούν από το νέο υποκείμενο.ε) οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί στο υποκείμενο ή το ποιητικό αίτιο της μετοχής θα αλλάξουν κι αυτοί πτώση, οι ετερόπτωτοι

προσδιορισμοί θα μείνουν όπως ήταν: Υ χρ. μτχ. υ μτχ. γ. κτ. π. αίτιο Ρ Α επεξ.…Galli, deletis legionibus Romanorum (a Gallis), everterunt urbem Romam....

Y A γ. κτ. Ρ Υ Ρ Α επεξ.Cum Galli legiones Romanorum delevissent, Galli everterunt urbem Romam…

Επειδή το ποιητικό αίτιο της μετοχής είναι το ίδιο πρόσωπο με το υποκείμενο του ρήματος everterunt, δε γραφόταν στο κείμενο του βιβλίου μας, αλλά εννοούνταν. Στην ανάλυση όμως, έχουμε δύο διαδοχικές προτάσεις με το ίδιο υποκείμενο. Σ’ αυτήν την περίπτωση, διαγράφουμε το δεύτερο από τα δύο ίδια υποκείμενα.

ΠΡΑΚΤΙΚΟ «ΚΟΛΠΑΚΙ»: Επειδή, για να μεταφράσουμε μια μετοχή στα νέα ελληνικά, την αναλύουμε, είναι σκόπιμο πριν αναλύσουμε τέτοιες μετοχές να τις μεταφράσουμε στα νέα ελληνικά: θα δούμε ότι στη γλώσσα μας όχι απλώς αναλύουμε τέτοιες μετοχές, αλλά και μετατρέπουμε τη σύνταξή τους σε ενεργητική, κάνουμε δηλαδή αυθόρμητα αυτό που πρέπει να κάνουμε στη σχετική άσκηση. Οπότε, όταν μεταφράζουμε πριν αναλύσουμε, καταλαβαίνουμε και ποιες μετατροπές πρέπει να γίνουν.

ΓΙΑΤΙ Η ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΜΕΤΟΧΗ ΝΑ ΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΕ ΡΗΜΑ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ; Η χρονική μετοχή τρέπεται σε πρόταση με ιστορικό cum, γιατί κι αυτή, όπως και ο συγκεκριμένος σύνδεσμος, χρησιμοποιείται σε αφηγήσεις. Η μετοχή τρέπεται σε ρήμα γιατί αναλύεται. Το ρήμα μπαίνει σε ενεργητική φωνή, γιατί σ’ αυτήν την ανάλυση η ενεργητική σύνταξη στην πρόταση είναι πιο εύχρηστη. Το ρήμα μπαίνει σε Υποτακτική, γιατί ο ιστορικός cum συντάσσεται πάντα με Υποτακτική. Η Υποτακτική είναι χρόνου Υπερσυντελίκου, γιατί η χρονική μετοχή του Παρακειμένου δηλώνει το προτερόχρονο, οπότε, για να δηλωθεί και στη χρονική πρόταση προτερόχρονο, χρησιμοποιούμε Υπερσυντέλικο, όπως μας υποδεικνύει ο κανόνας ακολουθίας των χρόνων.

2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΔΙΟΜΟΡΦΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ

Στην περίπτωση της ιδιόμορφης αφαιρετικής απόλυτης συμβαίνει το εξής: εννοείται σε αφαιρετική (sente) η μετοχή Ενεστώτα sens του ρήματος sum (γι αυτό εξάλλου είναι ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, διότι μιλάμε για απόλυτη μετοχή χωρίς αυτή να γράφεται). Η εννοούμενη μετοχή είναι χρονική και ως μετοχή Ενεστώτα δηλώνει το σύγχρονο. Κατά συνέπεια, θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση με cum ιστορικό + Υποτακτική Παρατατικού του ρήματος sum. Επίσης: η σύνταξη δε θ’ αλλάξει, όπως συνέβη στην αφαιρετική απόλυτη, αλλά το «υποκείμενο» της ιδιόμορφης αφαιρετικής απόλυτης θα γίνει υποκείμενο της πρότασης σε ονομαστική, και ο «κατηγορηματικός προσδιορισμός» θα γίνει κατηγορούμενο στο υποκείμενο της πρότασης, πάλι σε ονομαστική. Παράδειγμα:

«υποκ.» «κατ. πρ.»Brenno (sente) duce Galli… everterunt urbem Romam…

Υ Κ ΡCum Brennus dux esset, Galli… everterunt urbem Romam…

3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΑΛΛΟΥ ΕΙΔΟΥΣ

Οι μετοχές άλλου είδους αναλύονται στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις. Το υποκείμενό τους μπαίνει σε ονομαστική και οι ίδιες αναλύονται σε ρήματα, τα οποία μπαίνουν στην έγκλιση που επιτρέπει η πρόταση. Όσο για το χρόνο των ρημάτων, αυτός φροντίζουμε να είναι ή ο χρόνος της μετοχής ή ο πλησιέστερος στο χρόνο της μετοχής, αν ο κανόνας ακολουθίας των χρόνων δεν επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε στο ρήμα το χρόνο της μετοχής. Σε καμιά περίπτωση η σύνταξη δεν αλλάζει από ενεργητική σε παθητική ή το αντίστροφο: αν η μετοχή είχε ενεργητική σύνταξη, τότε και η δευτερεύουσα πρόταση στην οποία θα αναλυθεί θα έχει επίσης ενεργητική σύνταξη, αν είχε παθητική, τότε και η αντίστοιχη πρόταση θα έχει επίσης παθητική σύνταξη.

Προσέξτε όμως: αν η μετοχή είναι Ενεστώτα ή Μέλλοντα, η σύνταξή της (όπως και της αντίστοιχης δευτερεύουσας) θα είναι ενεργητική, αν είναι Παρακειμένου, η σύνταξή της (όπως και της αντίστοιχης δευτερεύουσας) θα είναι παθητική. Και πάλι, το να μεταφράσουμε τη μετοχή πριν την αναλύσουμε στα λατινικά, βοηθάει να δούμε ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν. Παραδείγματα:

ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Α τρ. μτχ.…magnum pondus auri publice missum attulissent… (Κ 36) (η μτχ. είναι επιθετική, συνημμένη στο αντικείμενο)…magnum pondus auri, quod publice missum erat attulissent… (η μτχ. αναλύθηκε σε αναφορική πρόταση με όρο αναφοράς το υποκείμενό

της. Ήταν Παρακειμένου, αλλά η μετάφραση μας υπέδειξε να χρησιμοποιήσουμε τον Υπερσυντέλικο)

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Α, υ μτχ. μτχ. …is Gallos iam abeuntes secutus est: (Κ21) (η μτχ. είναι χρονική (σύγχρονο, αφού είναι Ενεστώτα) και συνημμένη στο αντικείμενο)… is Gallos, cum (Galli) iam abibant, secutus est. (η μτχ. είναι του Ενεστώτα, αλλά επειδή βρίσκεται σε αφήγηση, επιλέγουμε τον πλησιέστερο Ι.Χ.,

δηλαδή τον Παρατατικό) Υ αναφ. μτχ.… Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus … noluit (Κ 40) (χρ. μτχ. (Παρακ. άρα προτερόχρονο) συνημμένη στο Υ)… Quintus Mucius Scaevola augur, cum de hac re interrogatus erat/ esset … noluit (χρονική πρόταση, μτχ. Παρακειμένου Υπερσυντέλικος)

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Υ, υ μτχ. μτχ.Quod illic appensum civitati nomen dedit: (Κ 21) (η μτχ. είναι αιτιολογική, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος)

Quod, quod illic appensum est, civitati nomen dedit: (η μτχ. Παρακειμένου αναλύθηκε σε Παρακείμενο παθ. φωνής. Το δεύτερο quod είναι ο σύνδεσμος εισαγωγής της αιτιολογικής)

Y, υ μτχ. α μτχ. μτχ.Gallus, periculum veritus, constituit… (αιτιολογική μτχ. από αποθετικό ρήμα, συνημμένη στο υποκείμενο)Gallus, quod periculum veritus est, constituit… (η μτχ. Παρακειμένου αναλύεται σε Παρακείμενο παθ. φωνής)

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Υ, υ μτχ. μτχ. Tum Camillus… absens dictator est factus (Κ 21) (εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο)

Tum Camillus, etsi aberat, dictator est factus (η μτχ. είναι του Ενεστώτα, αλλά επειδή βρίσκεται σε αφήγηση, επιλέγουμε τον πλησιέστερο Ι.Χ., δηλαδή τον Παρατατικό)

ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: μτχ. υ μτχ.…ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur (Κ 45). (υποθετική μτχ., αφαιρετική απόλυτη με απόδοση τη βουλητική

πρόταση που ακολουθεί. Η βουλητική πρόταση είναι πλάγιος λόγος επιθυμίας, που τρέπεται στον ευθύ λόγο σε απαγόρευση προστακτικής – άρα ο υποθετικός λόγος είναι του α΄ είδους, ανοιχτή υπόθεση).

…ne, si epistula (ab hostibus) intercepta sit, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Ή:…ne, si hostes epistulam interceperint, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (αν θέλουμε να αλλάξουμε τη σύνταξη σε ενεργητική – πράγμα

όχι απαραίτητο). Το ρήμα της υποθετικής το βάζουμε σε Υποτακτική, γιατί ο υποθετικός μας λόγος βρίσκεται στον πλάγιο λόγο και όταν μια δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από πλάγιο λόγο, το ρήμα της μπαίνει σε Υποτακτική.

Στον ευθύ λόγο, ο αναλυμένος υποθετικός λόγος θα είναι:… Si epistula intercepta erit, nostra consilia ab hostibus ne cognita sint. (Βάζουμε το ρήμα της υποθετικής σε Συντελεσμένο Μέλλοντα, γιατί αυτό

που λέγεται αφορά το μέλλον (ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον). Το ne cognita sint είναι απαγόρευση με ne+ Υποτακτική Παρακειμένου. )

υ μτχ. μτχ. …eoque velut forte elapso se vulneravit (Κ 50). (υποθετική μτχ., συνημμένη στην αφαιρετική του οργάνου eo και με απόδοση την κύρια πρόταση

eoque se vulneravit, η οποία εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου. Όμως το velut δείχνει υποθετική μετοχή που δηλώνει το αντίθετο προς την πραγματικότητα. Αυτό είναι και το είδος του υποθετικού λόγου που λανθάνει).

Si is (=cultellus) elapsus esset, illa se vulneraret/ vulneravisset (υπόθεση: Υπ. Υπερσ., απόδοση: Υπ. Παρατ. ή Υπερσ.)* αυτές οι δύο περιπτώσεις υποθετικών μετοχών είναι οι μοναδικές στα κείμενά μας.

Δ. ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

Είναι η αντίστροφη περίπτωση από την προηγούμενη. Η δευτερεύουσα πρόταση τρέπεται σε μετοχική φράση, στην οποία φυσικά δε βάζουμε το σύνδεσμο ή την αντωνυμία με την οποία εισάγεται η δευτερεύουσα πρόταση. Το ρήμα της δευτερεύουσας τρέπεται σε μετοχή, η οποία θα είναι του ίδιου χρόνου με το ρήμα ή στον πλησιέστερο χρόνο. Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας ήταν ίδιο με το υποκείμενο ή το αντικείμενο (ή άλλος όρος) της πρότασης εξάρτησης, τότε η μετοχή θα είναι συνημμένη στο υποκείμενο ή το αντικείμενο (ή τον άλλο όρο) και θα έχει την ίδια πτώση μ’ αυτό. Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας δεν έχει καμιά σχέση με όρο της πρότασης εξάρτησης, τότε η μετοχή θα είναι απόλυτη και θα μπει σε αφαιρετική, το ίδιο και το υποκείμενό της. Οι τυχόν επιρρηματικοί προσδιορισμοί ή το αντικείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας (αν υπάρχουν) δε θ’ αλλάξουν, και θα προσδιορίζουν τη μετοχή. Παραδείγματα:

P…ut (victores), etiamsi (victores) natura tales non sint, necessitate esse cogantur. (Κ 46) (παραχωρητική πρόταση Ρ Ενεστ.)… ut (victores), natura tales non sentes, necessitate esse cogantur. (παραχωρητική μτχ. Ενεστ., συνημμένη στο Υ) ΡCaecilia, uxor Metelli, dum (Caecilia) more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. (Κ38) (χρονική πρόταση, Ρ Ενεστ.)Caecilia, uxor Metelli, more prisco omen nuptiale petens filiae sororis, ipsa fecit omen. (χρονική μτχ. Ενεστ., συνημμένη στο Υ) Υ Α ΡNonnuli sunt in hoc ordine, qui aut ea non videant… (Κ 42) (αναφορική – συμπερασματική πρόταση, με όρο αναφοράς το

nonnuli, Ρ Ενεστ.)

Nonnuli sunt in hoc ordine aut ea non videntes… (επιθετική μτχ. Ενεστώτα, συνημμένη στον πρώην όρο αναφοράς nonnuli)

Πρακτική παρατήρηση: η σύμπτυξη δευτερεύουσας σε μετοχική φράση δεν είναι εφικτή για κάθε δευτερεύουσα. Συνήθως, αυτή η μετατροπή είναι δυνατή μόνον εφόσον το ρήμα της δευτερεύουσας είναι σε Ενεστώτα ή Παρατατικό, οπότε θα σχηματίσουμε μτχ. Ενεστώτα, και εφόσον η μτχ. που θα σχηματιστεί μπορεί να είναι συνημμένη στο Υ του ρήματος. Αν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι σε Παρακείμενο ενεργητική φωνής, θα πρέπει να σχηματίσουμε μτχ. Παρακειμένου, άρα να αλλάξουμε και τη σύνταξη σε παθητική – πράγμα αρκετά πολύπλοκο για το επίπεδό μας…

Ε. ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ευθύς λόγος είναι μόνον οι ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. Πλάγιος λόγος είναι: α) ΤΑ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ β) ΟΙ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ γ) ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΚΡΙΣΗΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ

ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ή ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ

1. ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ (αν εξαρτηθεί από ρήματα που σημαίνουν διαταγή)2. ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ (αν εξαρτηθεί από ρήματα που σημαίνουν επιθυμία, παράκληση, προτροπή, συμβουλή κλπ.)

ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ

Το να τρέψω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, σημαίνει να κάνω την κύρια πρόταση απαρεμφατική φράση (ή δευτερεύουσα βουλητική ή πλάγια ερωτηματική), αφού την εξαρτήσω (ως αντικείμενο) από ένα ρήμα που μου δίνουν.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΓΕΝΙΚΑ ΟΤΑΝ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ:1. Αλλαγές αντωνυμιών ή επιρρημάτων: ego se

meus-a-um suus –a –um, ipse –a –umtu ille –a –udtuus –a –um illius (γενική κτητική)hic, haec, hoc ille –a –udiste –a –ud ille –a –udnunc (=τώρα) tunc (=τότε)hic (=εδώ) ibi (=εκεί)

2) ΠΡΑΚΤΙΚΟ «ΚΟΛΠΑΚΙ»: Είναι ζωτικής σημασίας να κάνουμε τη μετατροπή πρώτα στα νέα ελληνικά. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα καταλάβουμε ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν σε πρόσωπα, αντωνυμίες και επιρρήματα.

1α. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ;

Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι θα πρέπει να τρέψουμε μια κύρια πρόταση, που έχει το ρήμα της σε Οριστική, σε απαρεμφατική φράση με ειδικό απαρέμφατο. Το απαρέμφατο αυτό θα γίνει αντικείμενο σε ένα ρήμα που θα μας δώσουν. Οι αλλαγές που θα κάνουμε θα είναι οι ακόλουθες:

1) Το ρήμα της κύριας πρότασης θα γίνει απαρέμφατο στον ίδιο ή τον πλησιέστερο χρόνο μ’ αυτόν στον οποίο βρισκόταν το ρήμα, άσχετα με το ποιος είναι ο χρόνος και η έγκλιση του ρήματος που θα μας δώσουν για να εξαρτήσουμε το απαρέμφατο. Η σύνταξη δε θ’ αλλάξει: αν η κύρια πρόταση είχε ενεργητική σύνταξη, το απαρέμφατο θα έχει κι αυτό ενεργητική, αν είχε παθητική, το απαρέμφατο

θα έχει επίσης παθητική. 2. Το υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης θα γίνει υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου, άρα θα μπει σε αιτιατική. Αν

έχουμε ταυτοπροσωπία με το ρήμα που θα μας δώσουν, υποκείμενο του απαρεμφάτου θα βάλουμε το se. 3. Αν το ρήμα της κύριας πρότασης είχε κατηγορούμενο, θα μπει κι αυτό σε αιτιατική. Αν είχε αντικείμενο, θα παραμείνει στην πτώση

που βρισκόταν.4. Αν το υποκείμενο ή το κατηγορούμενο του ρήματος είχε ομοιόπτωτους προσδιορισμούς ή συνημμένες μετοχές, θα μπουν κι αυτά

σε αιτιατική.5. Όλοι οι άλλοι προσδιορισμοί που ίσως περιλάμβανε η κύρια πρόταση δε θ’ αλλάξουν, θα μεταφερθούν αυτούσιοι στον πλάγιο λόγο.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑ + ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: Υ Κ Ρ επ. πρ.Ευθύς λόγος (tu) Homo es impudens (Κ 24) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Nasica respondit Υ Ρ υ απ. απ. κ επ. πρ.Πλάγιος λόγος Nasica respondit illum esse hominem impudentem. (Ρ Ενεστ. απαρ. Ενεστ. ετεροπροσωπία) Υ Κ Ρ επ. πρ.Ευθύς λόγος (tu) Homo eras impudens Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Nasica respondit

Πλάγιος λόγος Nasica respondit illum esse hominem impudentem. (Ρ Παρατ. απαρ. Ενεστ. ετεροπροσωπία) Υ Κ Ρ επ. πρ.Ευθύς λόγος (tu) Homo eris impudens Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Nasica respondit

Πλάγιος λόγος Nasica respondit illum futurum esse/ fore hominem impudentem. (Ρ Μελλ. απαρ. Μελλ. ετεροπροσωπία) Υ Κ Ρ επ. πρ.Ευθύς λόγος (tu) Homo fuisti impudens Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Nasica respondit

Πλάγιος λόγος Nasica respondit illum fuisse hominem impudentem. (Ρ Παρακ. απαρ. Παρακ. ετεροπροσωπία) Υ Κ Ρ επ. πρ.Ευθύς λόγος (tu) Homo fueras impudens Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Nasica respondit

Πλάγιος λόγος Nasica respondit illum fuisse hominem impudentem. (Ρ Υπερσ. απαρ. Παρακ., ετεροπροσωπία)

Σημείωση: Στα παραπάνω παραδείγματα είχαμε στον ευθύ λόγο την προσωπική αντωνυμία tu, η οποία στον πλάγιο λόγο αντικαταστάθηκε από την προσωπική αντωνυμία ille, όπως αναφέραμε στις γενικές παρατηρήσεις. Αυτήν την αλλαγή μας την υποδεικνύει το πρακτικό μας κόλπο, να κάνουμε πρώτα τη μετατροπή στα νέα ελληνικά: από «(Εσύ) είσαι άνθρωπος αναιδής» γίνεται «Ο Νασικάς απάντησε ότι αυτός είναι άνθρωπος αναιδής».

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΜΕ ΡΗΜΑ + ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Υ έ. Α επ. πρ. Ρ υ απ. τόπ. ά ΑΕυθύς λόγος Εgo ancillae tuae credidi te domi non esse. (Κ 24) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Nasica respondit Υ Ρ υ απ. έ. αντ απ. γεν. κτητ. απ. υ απ. τόπ. άμ. αντ. απΠλάγιος λόγος Nasica respondit se ancillae illius credidisse illum domi non esse. (Ρ Παρακ. απαρ. Παρακ., ταυτοπροσωπία)

Σημείωση: Στο παραπάνω παράδειγμα, στον πλάγιο λόγο το ειδικό μας απαρέμφατο έχει ταυτοπροσωπία με το υποκείμενο του ρήματος, οπότε το υποκείμενό του γράφεται και είναι η αντωνυμία se (ή αλλιώς: ego se, όπως αναφέραμε στις γενικές παρατηρήσεις) . Η κτητική αντωνυμία tuae που λειτουργούσε ως επιθετικός προσδιορισμός αντικαταστάθηκε από τη γενική κτητική illius, και η te illum. Όλες αυτές οι αλλαγές φαίνονται καθαρά, αν εφαρμόσουμε το πρακτικό μας κολπάκι. Κάτι ακόμη: το ειδικό απαρέμφατο non esse που ήταν αντικείμενο στο ρήμα credidi δεν το πειράξαμε, ακολουθώντας τον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο τα αντικείμενα δεν υφίστανται αλλαγές στον πλάγιο λόγο.

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ Η ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΟΔΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ;

Όταν μια κύρια πρόταση (=ευθύς λόγος) συνοδεύεται από δευτερεύουσες, τότε, εφόσον ο ευθύς λόγος γίνει πλάγιος, οι δευτερεύουσες δεν τρέπουν το ρήμα τους σε απαρέμφατο, αλλά παραμένουν δευτερεύουσες. Απλώς, στον πλάγιο λόγο όλες οι δευτερεύουσες πρέπει να έχουν το ρήμα τους σε Υποτακτική. Αυτό σημαίνει ότι, αν στον ευθύ λόγο μια δευτερεύουσα είχε Οριστική, στον πλάγιο λόγο θα έχει Υποτακτική. Για το λόγο κρίσης, ο χρόνος της Υποτακτικής που θα έχει η δευτερεύουσα εξαρτάται από το χρόνο του ρήματος που θα μας δώσουν για να εξαρτήσουμε τον πλάγιο λόγο – θα ισχύσουν δηλαδή οι κανόνες ακολουθίας των χρόνων. Γενικά, ο χρόνος του ρήματος μιας δευτερεύουσας που μπαίνει στον πλάγιο λόγο θα είναι ο ίδιος ή ο πλησιέστερος μ’ αυτόν που είχε στον ευθύ λόγο. ΠΡΟΣΟΧΗ: Αν από τη δευτερεύουσα που προσδιορίζει τον ευθύ λόγο εξαρτώνται άλλες δευτερεύουσες, τότε στον πλάγιο λόγο θα πρέπει κι αυτές να έχουν το ρήμα τους σε Υποτακτική. Ο χρόνος της Υποτακτικής αυτών των προτάσεων θα εξαρτηθεί από το χρόνο του ρήματος της δευτερεύουσας από την οποία εξαρτώνται. Γενικά δηλαδή, ο χρόνος της Υποτακτικής μιας δευτερεύουσας στον πλάγιο λόγο

επηρεάζεται από το χρόνο του ρήματος από το οποίο η πρόταση αυτή εξαρτάται.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση Κ χρ. Ρ ΚΕυθύς λόγος [Quae gignuntur statim vieta et mollia], non matura mox fiunt sed putria. (Κ 27) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Accius Pacuvio dicit (Ενεστ., άρα Α.Χ.) Υ έ Α Ρ κατηγ. χρ. ά Α, ειδ απ. κατηγ.Πλάγιος λόγος Accius Pacuvio dicit [quae gignantur (Υπ. Ενστ.) statim vieta et mollia], non matura mox fieri sed putria.

Ευθύς λόγος [Quae gignuntur statim vieta et mollia], non matura mox fiunt sed putria. (Κ 27) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Accius Pacuvio dixit (Παρακ., άρα Ι.Χ.) Υ έ Α Ρ κατηγ. χρ. ά Α, ειδ απ. κατηγ.Πλάγιος λόγος Accius Pacuvio dixit [quae gignerentur (Υπ. Παρατ.) statim vieta et mollia], non matura mox fieri sed putria.

Σημειώσεις: 1) Τα matura και putria στον ευθύ λόγο βρίσκονται σε ονομαστική, γιατί είναι κατηγορούμενα στο υποκείμενο του fiunt, ενώ στον πλάγιο λόγο βρίσκονται σε αιτιατική, γιατί είναι κατηγορούμενα στο υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου, το οποίο (υποκείμενο) είναι σε αιτιατική. 2) Προσέξτε: ευθύς λόγος (κρίσης) είναι μόνο η κύρια πρόταση non matura mox fiunt sed putria. Αυτή στον πλάγιο λόγο τράπηκε σε ειδικό απαρέμφατο, όπως μάθαμε. Η δευτερεύουσα αναφορική δεν τράπηκε σε απαρεμφατική φράση, αλλά διατήρησε το είδος της, μόνο που το ρήμα της μπήκε σε Υποτακτική, γιατί, σύμφωνα με τον κανόνα, όταν μια δευτερεύουσα πρόταση βρίσκεται στον πλάγιο λόγο πρέπει το ρήμα της να βρίσκεται σε Υποτακτική. 3) Στον ευθύ λόγο, το ρήμα της αναφορικής βρισκόταν σε Οριστική Ενεστώτα. Στον πλάγιο λόγο, η Υποτακτική που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να βρίσκεται στον ίδιο χρόνο ή στον πιο κοντινό. Ο χρόνος της Υποτακτικής θα εξαρτηθεί από το χρόνο του ρήματος που μας έδωσαν και όχι από το χρόνο του ειδικού απαρεμφάτου που σχηματίσαμε. Η Οριστική Ενεστώτα θα τραπεί σε Υποτακτική Ενεστώτα αν το ρήμα εξάρτησης είναι σε αρκτικό χρόνο (1η περίπτωση), ενώ αν το ρήμα εξάρτησης είναι σε ιστορικό χρόνο η Οριστική Ενεστώτα θα γίνει Υποτακτική Παρατατικού (2η περίπτωση), γιατί σύμφωνα με τον κανόνα ακολουθίας των χρόνων δεν μπορούμε να έχουμε Υποτακτική Ενεστώτα όταν το ρήμα εξάρτησης είναι σε ιστορικό χρόνο.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΜΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ:Ευθύς λόγος Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, [ut non solum ea fiant], [quae velit victor], [sed etiam ut victor obsequatur iis], [quorum auxilio victoria parta sit.] (Κ 37) Να εξαρτηθεί από τη φράση Cicero scribit (A.X.)Πλάγιος λόγος Cicero scribit bellorum civilium exitus tales esse semper, [ut non solum ea fiant], [quae velit victor], [sed etiam ut victor obsequatur iis], [quorum auxilio victoria parta sit.]

Ευθύς λόγος Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, [ut non solum ea fiant], [quae velit victor], [sed etiam ut victor obsequatur iis], [quorum auxilio victoria parta sit.] Να εξαρτηθεί από τη φράση Cicero scribebat (I.X.)Πλάγιος λόγος Cicero scribebat bellorum civilium exitus tales esse semper, [ut non solum ea fierent], [quae vellet victor], [sed etiam ut victor obsequeretur iis], [quorum auxilio victoria parta esset.]

Σημείωση: Στον ευθύ λόγο οι δύο συμπερασματικές προτάσεις εξαρτώνται από την κύρια πρόταση κρίσης, ενώ οι δύο αναφορικές εξαρτώνται από τις συμπερασματικές. Στον πλάγιο λόγο, Η Υποτακτική των συμπερασματικών παραμένει σε χρόνο Ενεστώτα, αν το ρήμα εξάρτησης είναι σε Α.Χ., ενώ αλλάζει σε Υποτακτική Παρατατικού, αν το ρήμα εξάρτησης είναι σε Ι.Χ.. Αν τα ρήματα των συμπερασματικών παραμείνουν σε Ενεστώτα (Α.Χ.), οι Υποτακτικές των αναφορικών δεν αλλάζουν χρόνο, παραμένουν σε Υποτακτική Ενεστώτα. Αν όμως τα ρήματα των συμπερασματικών μπουν σε χρόνο Παρατατικό (Ι.Χ.), αλλάζουν και οι χρόνοι των ρημάτων στις αναφορικές στον πλησιέστερο Ι.Χ., στην προκειμένη περίπτωση σε Παρατατικό.

1β. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ;

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να τρέψουμε μια κύρια πρόταση, που έχει το ρήμα της σε Υποτακτική, Προστακτική ή απαγόρευση:α) σε απαρεμφατική φράση με τελικό απαρέμφατο (που είναι πάντα χρόνου Ενεστώτα!), αν το ρήμα που θα μας δώσουν σημαίνει

προσταγή, π.χ. impero, iubeo, ήβ) σε δευτερεύουσα βουλητική πρόταση (εισαγωγή: ut, ne, εκφορά με Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού, ανάλογα με το χρόνο του

ρήματος εξάρτησης), αν το ρήμα που θα μας δώσουν δε σημαίνει προσταγή, π.χ. oro, queror (=παρακαλώ), adhortor, moneo (= συμβουλεύω).ΠΟΙΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΑΝ ΤΡΕΨΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ;

1. Το ρήμα της κύριας πρότασης θα γίνει απαρέμφατο Ενεστώτα, άσχετα με το ποιος είναι ο χρόνος και η έγκλιση του ρήματος που θα μας δώσουν για να εξαρτήσουμε το απαρέμφατο. Η σύνταξη δε θ’ αλλάξει: αν η κύρια πρόταση είχε ενεργητική σύνταξη, το απαρέμφατο θα έχει κι αυτό ενεργητική, αν είχε παθητική, το απαρέμφατο θα έχει επίσης παθητική.

2. Το υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης θα γίνει υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου, άρα θα εννοείται σε ονομαστική αν έχουμε ταυτοπροσωπία και θα μπει σε σε αιτιατική αν έχουμε ετεροπροσωπία.

3. Αν το ρήμα της κύριας πρότασης είχε κατηγορούμενο στο υποκείμενο, το κατηγορούμενο θα μπει σε ονομαστική ή σε αιτιατική, ανάλογα με το αν έχουμε ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία αντίστοιχα. Αν είχε αντικείμενο, θα παραμείνει στην πτώση που βρισκόταν.

4. Αν το υποκείμενο ή το κατηγορούμενο του ρήματος είχε ομοιόπτωτους προσδιορισμούς ή συνημμένες μετοχές, θα ακολουθήσουν κι αυτά τις αλλαγές πτώσεων των όρων που προσδιορίζουν.

5. Όλοι οι άλλοι προσδιορισμοί που ίσως περιλάμβανε η κύρια πρόταση δε θ’ αλλάξουν, θα μεταφερθούν αυτούσιοι στον πλάγιο λόγο.ΠΟΙΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΑΝ ΤΡΕΨΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΕ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ;

1. Αν στον ευθύ λόγο είχαμε Προστακτική ή Υποτακτική χωρίς άρνηση, η βουλητική θα εισάγεται με ut, αν είχαμε απαγόρευση ή Υποτακτική με άρνηση, θα εισάγεται με ne.

2. Το ρήμα που είχαμε στον ευθύ λόγο θα μπει απαραιτήτως σε Υποτακτική, Ενεστώτα αν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε αρκτικό χρόνο, Παρατατικού αν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο. Αν στον ευθύ λόγο έχουμε απαγόρευση με noli, nolite+ τελικό απαρέμφατο, το ρήμα της βουλητικής θα σχηματιστεί από το τελικό απαρέμφατο.

3. Πιθανόν να χρειαστεί να αλλάξει το πρόσωπο του ρήματος της βουλητικής. Μια τέτοια αλλαγή θα μας την επισημάνει το πρακτικό μας κολπάκι.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΑΠΟ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΣΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ: Ρ Α Ρ ΑΕυθύς λόγος Cavete periculum, tutamini patriam. (Κ 25) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum iussit… Y ά Α, υπ. απαρ. Ρ έ Α, τελ απαρ. αντ. απαρ. έ Α, τελ απαρ. αντ. απαρ.Πλάγιος λόγος Cato senatum iussit cavere periculum, tutari patriam.

A γεν. κτητ. Ρ (απαγόρευση)Ευθύς λόγος Opibus urbis nolite confidere. (Κ 25) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum iussit… Y ά Α, υπ. απ. Ρ αντ. απαρ. γεν. κτητ. Α, τελ. απαρ., με άρνηση γιατί προέρχεται από απαγόρευσηΠλάγιος λόγος Cato senatum iussit opibus urbis non confidere.

Σημειώσεις: Αν χρειαστεί να τρέψουμε μια απαγόρευση σε τελικό απαρέμφατο, τότε το τελικό απαρέμφατο θα συνοδεύεται από την άρνηση non. Και να το ξαναπούμε: αν η απαγόρευση είναι τύπου noli, nolite + τελικό απαρέμφατο, ως ρήμα μετράει το τελικό απαρέμφατο, το noli ή το nolite δε θα υπάρχει στον πλάγιο λόγο!

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΑΠΟ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΣΕ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Ρ Α Ρ ΑΕυθύς λόγος Cavete periculum, tutamini patriam. (Κ 25) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum orat ( Ενεστώτας, άρα Α.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum orat ut periculum caveat, ut patriam tutetur.

Ευθύς λόγος Cavete periculum, tutamini patriam. Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum orabat ( Παρατατικός, άρα Ι.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum orabat ut periculum caveret, ut patriam tutaretur.

A γεν. κτητ. Ρ (απαγόρευση)Ευθύς λόγος Opibus urbis nolite confidere. (Κ 25) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum orat…( Ενεστώτας, άρα Α.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum orat ne opibus urbis confidat.

A γεν. κτητ. Ρ (απαγόρευση)Ευθύς λόγος Opibus urbis nolite confidere. Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum orabat…( Παρατατικός, άρα Ι.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum orabat ne opibus urbis confideret.

Σημειώσεις: 1) Όταν έχουμε απλή Προστακτική στον ευθύ λόγο, στον πλάγιο λόγο η βουλητική πρόταση θα εισάγεται με ut, ενώ όταν θα έχουμε απαγόρευση στον ευθύ λόγο, η βουλητική θα εισάγεται με ne.2) Αν το ρήμα που μας δίνουν βρίσκεται σε Α.Χ., η βουλητική θα εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα, αν βρίσκεται σε Ι.Χ., θα εκφέρεται με Υποτακτική Παρατατικού. 3) Το πρόσωπο του ρήματος της βουλητικής θα εξαρτηθεί από το υποκείμενο της βουλητικής και το βρίσκουμε εύκολα εφαρμόζοντας το πρακτικό κολπάκι.

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ Η ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΥΝΟΔΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ;Όταν μια κύρια πρόταση (=ευθύς λόγος) συνοδεύεται από δευτερεύουσες, τότε, εφόσον ο ευθύς λόγος γίνει πλάγιος, οι δευτερεύουσες δεν τρέπουν το ρήμα τους σε απαρέμφατο, αλλά παραμένουν δευτερεύουσες. Απλώς, στον πλάγιο λόγο όλες οι δευτερεύουσες πρέπει να έχουν το ρήμα τους σε Υποτακτική. Αυτό σημαίνει ότι, αν στον ευθύ λόγο μια δευτερεύουσα είχε Οριστική, στον πλάγιο λόγο θα έχει Υποτακτική. Για το λόγο επιθυμίας, ο χρόνος της Υποτακτικής που θα έχει η δευτερεύουσα εξαρτάται α) από το χρόνο του ρήματος που θα μας δώσουν για να εξαρτήσουμε τον πλάγιο λόγο – θα ισχύσουν δηλαδή οι κανόνες ακολουθίας των χρόνων, ΕΑΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΟΥΜΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ, ή β) από το χρόνο του ρήματος της βουλητικής, ΕΑΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΟΥΜΕ

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ. Γενικά, ο χρόνος του ρήματος μιας δευτερεύουσας που μπαίνει στον πλάγιο λόγο θα είναι ο ίδιος ή ο πλησιέστερος μ’ αυτόν που είχε στον ευθύ λόγο. ΠΡΟΣΟΧΗ: Αν από τη δευτερεύουσα που προσδιορίζει τον ευθύ λόγο εξαρτώνται άλλες δευτερεύουσες, τότε στον πλάγιο λόγο θα πρέπει κι αυτές να έχουν το ρήμα τους σε Υποτακτική. Ο χρόνος της Υποτακτικής αυτών των προτάσεων θα εξαρτηθεί από το χρόνο του ρήματος της δευτερεύουσας από την οποία εξαρτώνται. Γενικά δηλαδή, ο χρόνος της Υποτακτικής μιας δευτερεύουσας στον πλάγιο λόγο επηρεάζεται από το χρόνο του ρήματος από το οποίο η πρόταση αυτή εξαρτάται.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΑΠΟ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ + ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΣΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ: δευτερεύουσα αναφορικήΕυθύς λόγος Fiduciam, [quae nimia vobis est], deponite. (Κ 25) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum iubet…( Ενεστώτας, άρα Α.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum iubet fiduciam, [quae nimia illis sit (Υπ. Ενεστ.)], deponere.

Ευθύς λόγος Fiduciam, [quae nimia vobis est], deponite. Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum iussit…( Παρακείμενος, άρα Ι.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum iussit fiduciam, [quae nimia illis esset (Υπ. Παρατ.)], deponere.

Σημειώσεις: Βλέπουμε ότι ο χρόνος της Υποτακτικής στη δευτερεύουσα πρόταση που μπαίνει σε πλάγιο λόγο εξαρτάται από το χρόνο του ρήματος που μας δίνουν για να εξαρτήσουμε το τελικό απαρέμφατο που θα δημιουργήσουμε. Η μετατροπή vobis illis προβλέπεται, βλ. «Γενικές παρατηρήσεις», και εύκολα την αντιλαμβανόμαστε αν εφαρμόσουμε το πρακτικό κολπάκι.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΑΠΟ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ + ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΣΕ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:Ευθύς λόγος Fiduciam, [quae nimia vobis est], deponite. (Κ 25) Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum orat… Ενεστώτας, άρα Α.Χ.)Πλάγιος λόγος Cato senatum orat ut fiduciam, [quae nimia illis sit], deponat.

Ευθύς λόγος Fiduciam, [quae nimia vobis est], deponite. Να γίνει πλάγιος λόγος, εξαρτημένος από τη φράση: Cato senatum orabat…( Παρατατικός, άρα Ι.Χ.)…Πλάγιος λόγος Cato senatum orabat ut fiduciam, [quae nimia illis esset], deponeret .

Σημειώσεις: Προσέξτε: ο χρόνος της Υποτακτικής στη δευτερεύουσα αναφορική πρόταση εξαρτάται από το χρόνο του ρήματος της βουλητικής, γιατί η αναφορική προσδιορίζει όρο της βουλητικής πρότασης. Βέβαια, και ο χρόνος του ρήματος στη βουλητική πρόταση εξαρτάται με τη σειρά του από το αν ο χρόνος του ρήματος από το οποίο θα εξαρτηθεί η βουλητική είναι αρκτικός ή ιστορικός, οπότε, για να μην μπερδεύεστε, μπορείτε πάλι να αποφασίζετε με βάση το χρόνο του ρήματος εξάρτησης που σας δίνουν τι χρόνο θα βάλετε στην Υποτακτική της δευτερεύουσας πρότασης που θέτετε στον πλάγιο λόγο.

1γ. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΥΘΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΕ ΠΛΑΓΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ;

Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι θα πρέπει να τρέψουμε μια ευθεία ερώτηση, που παίρνει ερωτηματικό, σε πλάγια ερώτηση που θα εξαρτάται από ένα ρήμα που θα μας δώσουν. Οι αλλαγές που θα γίνουν θα είναι οι ακόλουθες:

1. Το ρήμα της ευθείας ερώτησης θα μπει σε έγκλιση Υποτακτική, του ίδιου ή του πλησιέστερου χρόνου μ’ αυτόν που είχε το ρήμα της ευθείας ερώτησης. Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης θα επηρεάσει το χρόνο της Υποτακτικής στην πλάγια ερώτηση, σύμφωνα με τον κανόνα ακολουθίας των χρόνων.

2. Το πρόσωπο του ρήματος πιθανόν ν’ αλλάξει στην πλάγια ερώτηση – αυτήν την αλλαγή θα μας την υποδείξει το πρακτικό μας κολπάκι.

3. Η εισαγωγή της ερώτησης δε θ’ αλλάξει, εκτός κι αν η ευθεία ερώτησή μας δεν εισαγόταν με τίποτα. Τότε, η πλάγια ερώτηση θα εισάγεται με το μόριο si.

4. Όλοι οι υπόλοιποι όροι θα παραμείνουν όπως είναι, οι μόνες αλλαγές που μπορεί να χρειαστούν αφορούν αντωνυμίες και επιρρήματα – και πάλι καταλαβαίνουμε αν θ’ αλλάξει κάτι επιστρατεύοντας το πρακτικό κολπάκι.

5. Στην πλάγια ερώτηση δε βάζουμε ερωτηματικό.ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

Ευθύς λόγος Tu mihi ipsi non credis? (Κ 24) Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Nasica Ennium rogat ( Eνεστώτας, άρα Α.Χ.)Πλάγιος λόγος Nasica Ennium rogat si ille ei/ illi ipsi non credat. ( Υπ. Ενεστ.)

Ευθύς λόγος Tu mihi ipsi non credis? Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Nasica Ennium rogabat ( Παρατατικός, άρα Ι.Χ.)Πλάγιος λόγος Nasica Ennium rogabat si ille ei/ illi ipsi non crederet. ( Υπ. Παρατ.)Σημείωση: Στην εισαγωγή της πλάγιας ερώτησης βάλαμε si, γιατί η ευθεία ερώτηση δεν εισαγόταν με τίποτα. Η αλλαγή του προσώπου στο ρήμα και η αλλαγή της αντωνυμίας προβλέπονται από το πρακτικό μας κολπάκι.

Ευθύς λόγος Num ad hostem veni (Ορ. Παρακ.) et captiva in castris tuis sum (Ορ. Ενεστ.) ? (Κ 43) Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogat ( Eνεστώτας, άρα Α.Χ.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogat num illa ad hostem venerit (Υπ. Παρακ.) et captiva in castris illius sit. ( Υπ. Ενεστ.)

Ευθύς λόγος Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogabat ( Παρατατικός, άρα Ι.Χ.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogabat num illa ad hostem venisset (Υπ. Υπερσ.) et captiva in castris illius esset. (Υπ. Παρατ.)

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ Η ΕΥΘΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΥΝΟΔΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ;Και σ’ αυτήν την περίπτωση, όταν τρέψουμε την ευθεία ερώτηση σε πλάγια, το ρήμα της δευτερεύουσας θα πρέπει να μπει σε Υποτακτική. Ο χρόνος της Υποτακτικής εξαρτάται από το αν ο χρόνος του ρήματος της πλάγιας ερωτηματικής είναι αρκτικός ή ιστορικός. Αν από τη δευτερεύουσα εξαρτώνται άλλες δευτερεύουσες θα μπουν και τα δικά τους ρήματα σε Υποτακτική, της οποίας ο χρόνος θα εξαρτηθεί από το αν ο χρόνος της δευτερεύουσας – πρότασης εξάρτησης είναι αρκτικός ή ιστορικός.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: δευτερεύουσα συμπερασματικήΕυθύς λόγος In hoc me longa vita et infelix senecta traxit (Ορ. Παρακ.), [ut primum exsulem deinde hostem te viderem (Υπ. Παρατ.)]? (Κ 43) Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogat (A.X.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogat si in hoc illam longa vita et infelix senecta traxerit (Υπ. Παρακ.), [ut primum exsulem deinde hostem illum videret/ videat].

Ευθύς λόγος In hoc me longa vita et infelix senecta traxit (Ορ. Παρακ.), [ut primum exsulem deinde hostem te viderem (Υπ. Παρατ.)]? Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogabat (Ι.X.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogabat si in hoc illam longa vita et infelix senecta traxisset (Υπ. Υπερσ.), [ut primum exsulem deinde hostem illum videret].

Σημειώσεις: 1) Η πλάγια ερώτηση εισάγεται με το μόριο si, γιατί η ευθεία δεν εισαγόταν με τίποτα.2) Η Οριστική Παρακειμένου έγινε Υποτακτική Παρακειμένου όταν το ρήμα εξάρτησης που δόθηκε ήταν σε Α.Χ., ενώ έγινε Υποτακτική Υπερσυντελίκου (του πλησιέστερου χρόνου) όταν το ρήμα εξάρτησης που δόθηκε ήταν σε Ι.Χ.. 3) Οι προσωπικές αντωνυμίες α΄ και β΄ προσώπου τράπηκαν σε se και ille αντίστοιχα, και το πρόσωπο στο ρήμα της συμπερασματικής άλλαξε – αυτές τις αλλαγές τις αντιλαμβανόμαστε με το γνωστό κολπάκι.4) Και στις δύο περιπτώσεις, ο χρόνος της Υποτακτικής στη συμπερασματική δεν άλλαξε – κι αυτό γιατί τόσο ο Παρακείμενος όσο και ο Υπερσυντέλικος θεωρούνται Ι.Χ. Βέβαια, επειδή ο Παρακείμενος μπορεί να θεωρηθεί και Α.Χ., στην πρώτη περίπτωση δεχόμαστε και την εκδοχή η Υποτακτική να γίνει του Ενεστώτα. Τι κάνουμε αν μια τέτοια διφορούμενη περίπτωση μας τύχει σε διαγώνισμα ή εξετάσεις; Ζητάμε διευκρινίσεις, και αν δε μας τις δώσουν γράφουμε και τις δύο εκδοχές εξηγώντας τους λόγους αυτής της επιλογής. δευτερεύουσες αναφορικέςΕυθύς λόγος Qui (tu) potuisti (Ορ. Παρακ.) populari hanc terram, [quae te genuit atque aluit] (Ορ. Παρακ.)? (Κ 43) Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogat (A.X.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogat qui ille potuerit (Υπ. Παρακ.) populari illam terram, [quae eum/ illum genuerit/ genuisset atque aluerit/ aluisset] (Υπ. Παρακ./ Υπερσ.).

Ευθύς λόγος Qui (tu) potuisti (Ορ. Παρακ.) populari hanc terram, [quae te genuit atque aluit] (Ορ. Παρακ.)? Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogabat (Ι.X.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogabat qui ille potuisset (Υπ. Υπερσ.) populari illam terram, [quae eum/ illum genuisset atque aluisset]. παραχωρητική + Οριστική χρονική με απλό cumΕυθύς λόγος [Quamvis (tu) infesto et minaci animo perveneras (Ορ. Υπερσ.)], cur, [cum in conspectu Roma fuit(Ορ. Παρακ.)], tibi non succurit? (Κ 43) Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogat (A.X.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogat, [quamvis ille infesto et minaci animo pervenerit/ pervenisset (Υπ. Παρακ./ Υπερσ.)] cur, [cum in conspectu Roma fuerit/ fuisset] (Υπ. Παρακ./ Υπερσ.), illi non succurrerit. (Υπ. Παρακ.)

Ευθύς λόγος [Quamvis (tu) infesto et minaci animo perveneras (Ορ. Υπερσ.)], cur, [cum in conspectu Roma fuit (Ορ. Παρακ.)], tibi non succurit? Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από το Mater filium rogabat (Ι.X.)Πλάγιος λόγος Mater filium rogabat, [quamvis ille infesto et minaci animo pervenisset (Υπ. Υπερσ.)] cur, [cum in conspectu Roma fuisset] (Υπ. Υπερσ.), illi non succurrisset. (Υπ. Υπερσ.)

1δ. ΠΟΙΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΟΤΑΝ ΒΑΖΟΥΜΕ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ;

Οι υποθετικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες, άρα ισχύουν και γι αυτές όσα είπαμε παραπάνω για τις δευτερεύουσες στον πλάγιο λόγο: το ρήμα τους θα μπει σε Υποτακτική, ο χρόνος της οποίας θα επηρεάζεται από το ρήμα από το οποίο θα εξαρτάται η υποθετική πρόταση.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: A υποθετική Y Y PΕυθύς λόγος Hos, [si (tu) pergis (Oρ. Ενεστ.)], aut immatura mors aut longa servitus manet. (Κ 43) (Oρ. Ενεστ.). Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από τη φράση Mater filio dicit (A.X.)Πλάγιος λόγος Mater filio dicit, illos, si ille pergat( Υπ. Ενεστ.), aut immaturam mortem aut longam servitutem manere.

Ευθύς λόγος Hos, [si (tu) pergis (Oρ. Ενεστ.)], aut immatura mors aut longa servitus manet. (Oρ. Ενεστ.). Να γίνει πλάγιος λόγος εξαρτημένος από τη φράση Mater filio dicebat (I.X.)Πλάγιος λόγος Mater filio dicebat, illos, si ille pergeret (Υπ. Παρατ.), aut immaturam mortem aut longam servitutem manere.

Σημειώσεις: 1) Ο υποθετικός λόγος είναι του α΄ είδους, ανοιχτή υπόθεση (στο παρόν). Στον πλάγιο λόγο, η απόδοση του υποθετικού λόγου θα είναι το ειδικό απαρέμφατο (=πλάγιος λόγος κρίσης), και το ρήμα της υποθετικής θα μπει σε Υποτακτική. Δε μας ενδιαφέρει το γεγονός ότι η υποτακτική χαρακτηρίζει υποθετικούς λόγους των άλλων ειδών, στον πλάγιο λόγο το είδος των υποθετικών λόγων δε φαίνεται από την έγκλιση της υποθετικής πρότασης. 2) Ο χρόνος της Υποτακτικής στην υποθετική πρόταση θα εξαρτηθεί όχι από το απαρέμφατο, αλλά από το ρήμα από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. Η Οριστική Ενεστώτα θα γίνει Υποτακτική Ενεστώτα αν το ρήμα αυτό είναι σε Α.Χ., και Υποτακτική Παρατατικού αν το ρήμα αυτό είναι Ι.Χ..

2. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΣΕ ΕΥΘΥ

Το να τρέψω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, σημαίνει να μετατρέψω ένα απαρέμφατο, μια βουλητική ή μια πλάγια ερωτηματική πρόταση σε κύρια πρόταση.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΓΕΝΙΚΑ ΟΤΑΝ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΣΕ ΕΥΘΥ:1) Η πρόταση από την οποία εξαρτάται το απαρέμφατο ή η βουλητική πρόταση ή η πλάγια ερώτηση θα εξαφανιστεί στον ευθύ λόγο. Για να μην παραλείψουμε στοιχεία που χρειάζονται ή για να μη γράψουμε περιττά στοιχεία, όταν έχουμε απαρέμφατο, σημειώνουμε με προσοχή τα στοιχεία της απαρεμφατικής φράσης (=απαρέμφατο, + υποκείμενό του + αντικείμενο/ κατηγορούμενό του +προσδιορισμούς που αφορούν το απαρέμφατο και τους όρους του). Τα υπόλοιπα τα διαγράφουμε. Όταν έχουμε βουλητική ή πλάγια, τα όριά της φαίνονται εύκολα και απλώς διαγράφουμε την πρόταση από την οποία εξαρτάται η βουλητική ή η πλάγια. 2) ΠΡΑΚΤΙΚΟ «ΚΟΛΠΑΚΙ»: Είναι ζωτικής σημασίας να κάνουμε τη μετατροπή πρώτα στα νέα ελληνικά. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα καταλάβουμε ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν σε πρόσωπα, αντωνυμίες και επιρρήματα. Φανταστείτε τον ευθύ λόγο σαν ατάκα σε ένα σενάριο ταινίας με θέμα παρμένο από την ιστορία της Ρώμης. Σκεφτείτε τι θα έλεγε το πρόσωπο που θα εκφωνούσε αυτήν την ατάκα στην ταινία.

2α. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ ΣΕ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ;

Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι θα πρέπει να τρέψουμε μια απαρεμφατική φράση με ειδικό απαρέμφατο σε κύρια πρόταση που το ρήμα της θα βρίσκεται σε Οριστική.

1. Η Οριστική αυτή θα βρίσκεται στον ίδιο χρόνο ή στον πλησιέστερο μ’ αυτόν του απαρεμφάτου. Η φράση στην οποία ήταν αντικείμενο το ειδικό απαρέμφατο θα απουσιάζει παντελώς από τον ευθύ λόγο.

2. Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου, που βρίσκεται σε αιτιατική, θα μπει σε ονομαστική, αφού θα γίνει υποκείμενο σε ρήμα. Σε ονομαστική θα μπει επίσης το κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου, αν υπάρχει. Επίσης θα αλλάξουν πτώση και θα μπουν σε ονομαστική, αν υπάρχουν, οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί και οι συνημμένες μετοχές στο υποκείμενο ή το κατηγορούμενο.

3. Τα αντικείμενα δεν αλλάζουν μορφή ή πτώση.4. Όλοι οι υπόλοιποι προσδιορισμοί δεν αλλάζουν. 5. Αν το ειδικό μας απαρέμφατο έχει ως υποκείμενο ή αντικείμενο ένα άλλο απαρέμφατο, δεν πειράζουμε αυτό το τελευταίο

απαρέμφατο, αλλά το μεταφέρουμε αυτούσιο στον ευθύ λόγο.6. H σύνταξη δεν αλλάζει: αν το απαρέμφατο ήταν ενεργητικό, το ρήμα θα είναι επίσης ενεργητικό, αν το απαρέμφατο ήταν

παθητικό, το ρήμα θα μπει επίσης στην παθητική φωνή.7. Για τις υπόλοιπες αλλαγές που ίσως χρειαστούν επιστρατεύουμε το πρακτικό κολπάκι. Κάτι σημαντικό: η πρόταση στην οποία

ανήκει το ειδικό απαρέμφατο μπορεί κάλλιστα να είναι δευτερεύουσα. Αυτό δε μας ενοχλεί καθόλου, αφού στον ευθύ λόγο θα την παραλείψουμε.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:Πλάγιος λόγος (Praedones) … ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) (Κ 43) α. απ. γ. κτ. σουπίνο υ απ. ειδ. απ., πλάγιος λόγος κρίσηςvirtutem eius admiratum se venisse

Ευθύς λόγος Virtutem tuam admiratum nos venimus. υ απ. ειδ. απ., πλ. λ. κρ. β΄όρος επ. πρ. κατηγ.Πλάγιος λόγος …etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. (Κ 37) (δευτερεύουσα εναντιωματική)Ευθύς λόγος Nihil est bello civili miserius.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ;Σ’ αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να ξέρουμε θεωρία δευτερευουσών προτάσεων. Αν η δευτερεύουσα εκφέρεται κανονικά με Οριστική, τότε όταν τρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ, το ρήμα της (που λόγω πλαγίου λόγου βρισκόταν σε Υποτακτική) θα μπει σε Οριστική, του ίδιου ή του πλησιέστερου χρόνου. Αν η δευτερεύουσα εκφέρεται κανονικά με Υποτακτική, τότε και στον ευθύ λόγο θα έχει Υποτακτική, να προσέξουμε όμως ο χρόνος της Υποτακτικής να συμφωνεί με το χρόνο της Οριστικής στην κύρια πρόταση (κανόνας ακολουθίας των χρόνων).Προσοχή όμως: μια δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από πλάγιο λόγο κρίσης όταν προσδιορίζει όρο του ειδικού απαρεμφάτου ή όταν αποτελεί η ίδια όρο του απαρεμφάτου. Αν προσδιορίζει το ρήμα από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο, τότε στον ευθύ λόγο θα παραλειφθεί μαζί με το ρήμα αυτό.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: υ απ. μτχ. συνημμένη στο υ απ. αφ. αιτ. γ. υπ. ειδ. απ. εμπρ. ειδ. απ. Πλάγιος λόγος Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, [quae utilia factu essent]. (Κ 48) (αναφορική, αντικείμενο στα ειδικά απαρέμφατα κανονικά εκφέρεται με Οριστική)Ευθύς λόγος Cerva, insincta numine Dianae, conloquitur mecum et docet, quae utilia factu sunt. Πλάγιος λόγος Sertorius dixit eis visum in somno sibi esse cervam, [quae perisset], ad se reverti (Κ 48) (Προσοχή: πλάγιος λόγος εδώ είναι μόνο το απαρέμφατο visum esse. Το reverti είναι υποκείμενο στο απρόσωπο visum esse, και δε θα το αλλάξουμε όταν τρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. )Ευθύς λόγος Visum in somno mihi est cervam, quae perisset, ad me reverti. (Εδώ η αναφορική δεν αλλάζει έγκλιση γιατί και στον ευθύ λόγο εξακολουθεί να προσδιορίζει το υποκείμενο ενός απαρεμφάτου, του reverti, που ως απαρέμφατο παραμένει πλάγιος λόγος.

Πλάγιος λόγος [Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset] [et eum a ianua quaereret], exclamavit Nasica se domi non esse, [etsi domi erat]. (Κ 24)Ευθύς λόγος Ego domi non sum. (Και οι χρονικές και η εναντιωματική προσδιορίζουν το ρήμα exclamavit. Αφού το ρήμα αυτό θα παραλειφθεί στον ευθύ λόγο, θα παραλειφθούν και όλοι οι προσδιορισμοί του.)

2β. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΕ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ;

Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι: α) θα πρέπει να τρέψουμε μια απαρεμφατική φράση με τελικό απαρέμφατο σε κύρια πρόταση που το ρήμα της θα βρίσκεται σε

Υποτακτική (α΄ προσώπου) ή σε Προστακτική ή σε απαγόρευση (αν το απαρέμφατο είχε άρνηση) ή β) θα πρέπει να τρέψουμε μια βουλητική πρόταση σε κύρια που το ρήμα της θα βρίσκεται σε Υποτακτική (α΄ προσώπου) ή σε

Προστακτική ή σε απαγόρευση (αν η βουλητική εισαγόταν με ne)Σε κάθε περίπτωση, Η φράση από την οποία εξαρτώνταν το τελικό απαρέμφατο ή η πρόταση από την οποία εξαρτώνταν η βουλητική

πρόταση δε θα εμφανίζονται στον ευθύ λόγο.

ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ ΟΤΑΝ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΣΕ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ;

Καταρχήν σημειώνουμε με προσοχή το τελικό απαρέμφατο και τους όρους του (υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, προσδιορισμούς στο απαρέμφατο και τους βασικούς όρους του). Μόνο αυτά τα στοιχεία θα εμφανίζονται στον ευθύ λόγο.1. Το τελικό απαρέμφατο θα γίνει ρήμα σε Προστακτική, αν το πρόσωπό του πρόκειται να είναι β΄ ή γ΄ ενικό ή πληθυντικό, σε

Υποτακτική αν πρόκειται να είναι σε α’ ενικό ή πληθυντικό, σε απαγόρευση αν το απαρέμφατο συνοδευόταν από άρνηση. Η Προστακτική μπορεί να είναι χρόνου Ενεστώτα ή Μέλλοντα, η Υποτακτική συνήθως Ενεστώτα ή Παρατατικού. Το πρόσωπο στο οποίο θα μπει το ρήμα, καθώς και αλλαγές σε αντωνυμίες ή επιρρήματα θα μας τα αποκαλύψει η εφαρμογή του πρακτικού μας κόλπου.

2. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου θα μπει οπωσδήποτε σε ονομαστική γιατί θα γίνει υποκείμενο πρότασης. 3. Αν το τελικό απαρέμφατο έχει κατηγορούμενο, θα μπει κι αυτό σε ονομαστική.4. Αν το τελικό απαρέμφατο έχει αντικείμενο, αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει πτώση ή μορφή.5. Αν υπάρχουν ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί και οι συνημμένες μετοχές στο υποκείμενο ή το κατηγορούμενο του απαρεμφάτου, θα

μπουν κι αυτά σε ονομαστική.

6. Οι υπόλοιποι προσδιορισμοί δεν αλλάζουν.7. H σύνταξη δεν αλλάζει: αν το απαρέμφατο ήταν ενεργητικό, το ρήμα θα είναι επίσης ενεργητικό, αν το απαρέμφατο ήταν παθητικό,

το ρήμα θα μπει επίσης στην παθητική φωνή.ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

υ απ. τελ. απ. υ απ. τελ. απ. Πλάγιος λόγος …is fores reserari eosque intromitti iussit. (Κ 34)Ευθύς λόγος Fores reserantor, eique intromittuntor. υ απ. τελ. απ Πλάγιος λόγος Sertorius eum iussit tacere. (Κ 48)Ευθύς λόγος Tace!

ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ ΟΤΑΝ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΕ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ;

1. Θα παραλειφθεί η πρόταση από την οποία εξαρτώνταν η βουλητική.2. Θα παραλειφθεί ο σύνδεσμος (ut, ne) με τον οποίο εισαγόταν η βουλητική.3. Το ρήμα της κύριας πρότασης που θα δημιουργήσουμε θα μπει σε Προστακτική, αν το πρόσωπό του πρόκειται να είναι β΄ ή γ΄ ενικό

ή πληθυντικό, σε Υποτακτική αν πρόκειται να είναι σε α’ ενικό ή πληθυντικό, σε απαγόρευση αν το απαρέμφατο συνοδευόταν από άρνηση. Ο χρόνος της Προστακτικής θα είναι Ενεστώτας ή Μέλλοντας, της Υποτακτικής συνήθως Ενεστώτας ή Παρατατικός. Το πρόσωπο στο οποίο θα μπει το ρήμα, καθώς και αλλαγές σε αντωνυμίες ή επιρρήματα, θα μας τα αποκαλύψει η εφαρμογή του πρακτικού μας κόλπου.

4. Όλοι οι υπόλοιποι όροι της βουλητικής δεν αλλάζουν. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

Πλάγιος λόγος Arria milites orabat, ut simul imponeretur. (Κ 23)Ευθύς λόγος Simul imponar! (Το ότι χρειαζόμαστε Ενεστώτα και όχι Παρατατικό Υποτακτικής , μας το λέει το νόημα: η Αρρία παρακαλούσε «Να επιβιβαστώ» τώρα, και όχι στο παρελθόν.)

Πλάγιος λόγος Is edixit ut omnes pugna abstinerent. (Κ 31)Ευθύς λόγος Omnes pugna abstinento! (να θυμάστε ότι μόνο η Προστακτική Μέλλοντα έχει γ’ πρόσωπο).

Πλάγιος λόγος Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. (Κ 38)Ευθύς λόγος Mihi paulisper loco cede!

Πλάγιος λόγος Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Ευθύς λόγος Intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus ne cognita sint. (απαγόρευση με ne+ Υποτ. Παρακ.)

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΣ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ;Σ’ αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να ξέρουμε θεωρία δευτερευουσών προτάσεων. Αν η δευτερεύουσα εκφέρεται κανονικά με Οριστική, τότε όταν τρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ, το ρήμα της (που λόγω πλαγίου λόγου βρισκόταν σε Υποτακτική) θα μπει σε Οριστική, του ίδιου ή του πλησιέστερου χρόνου. Αν η δευτερεύουσα εκφέρεται κανονικά με Υποτακτική, τότε και στον ευθύ λόγο θα έχει Υποτακτική, να προσέξουμε όμως ο χρόνος της Υποτακτικής να συμφωνεί με το χρόνο που θα έχει το ρήμα στην κύρια πρόταση επιθυμίας (κανόνας ακολουθίας των χρόνων).Προσοχή όμως: μια δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από πλάγιο λόγο επιθυμίας όταν προσδιορίζει όρο του τελικού απαρεμφάτου, όταν αποτελεί η ίδια όρο του απαρεμφάτου ή όταν εξαρτάται από τη βουλητική πρόταση. Αν προσδιορίζει το ρήμα από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο ή η βουλητική, τότε στον ευθύ λόγο θα παραλειφθεί μαζί με το ρήμα αυτό.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: δευτερεύουσα αναφορικήΠλάγιος λόγος Praeterea praecepit ut eam postero die in eum locum locum emitteret, [in quo ipse cum amicis futurus esset]. (Κ 48)Ευθύς λόγος Eam postero die in eum locum emitte, in quo ego cum amicis futurus sum.

2γ. ΠΩΣ ΤΡΕΠΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΛΑΓΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΕ ΕΥΘΕΙΑ;

1. Η πρόταση από την οποία εξαρτώνταν η πλάγια ερώτηση θα παραλειφθεί.2. Η εισαγωγή της ερώτησης δεν αλλάζει. Αν όμως η πλάγια ερώτηση εισαγόταν με si, η ευθεία δε θα εισάγεται με τίποτα. 3. Επειδή στα κείμενά μας όλες οι πλάγιες ερωτήσεις είναι κρίσης, όταν τις τρέψουμε σε ευθείες, το ρήμα τους θα μπει σε Οριστική, του

ίδιου ή του πλησιέστερου χρόνου μ’ αυτόν που είχε η Υποτακτική στην πλάγια ερώτηση. 4. Για να δούμε σε ποιο πρόσωπο θα μπει το ρήμα καθώς και ποιες αντωνυμίες πιθανόν ν’ αλλάξουν, συμβουλευόμαστε το πρακτικό

κολπάκι.

5. Οι υπόλοιποι όροι της ερώτησης δεν αλλάζουν.6. Στο τέλος της ευθείας ερώτησης θα βάλουμε ερωτηματικό.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:Πλάγια ερώτηση Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. (Κ 24)Ευθεία ερώτηση Quid postea Nasica fecerit?

Πλάγια ερώτηση Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. (Κ 47)Ευθεία ερώτηση Utrum post aliquot annos cana esse mavis an calva?

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΑΠΟ ΜΙΑ ΠΛΑΓΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ;Σ’ αυτήν την περίπτωση ισχύουν όσα προαναφέραμε για δευτερεύουσες που εξαρτώνται από πλάγιο λόγο.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: αναφορική αναφορικήΠλάγια ερώτηση Nescio enim quis possit diligere eum, [quem metuat], aut eum, [a quo se metui putet]. (Κ 44)Ευθεία ερώτηση Quis potest diligere eum, [quem metuit], aut eum, [a quo se metui putat]? (όλα τα ρήματα είναι σε Οριστική Ενεστώτα)Πλάγια ερώτηση Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, [cum iam neutris gratiam referre poteram]. (Κ 46)Ευθεία ερώτηση Quos fidos amicos habueram, quos infidos ? (η χρονική προσδιορίζει το intellexi, γι αυτό στον ευθύ λόγο παραλείπεται τελείως).

2δ. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΙΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ; ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΙΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ;

Λέμε ότι ένας υποθετικός λόγος βρίσκεται στον πλάγιο λόγο, όταν η απόδοσή του είναι πλάγιος λόγος κρίσης ή επιθυμίας. Σ’ αυτήν την περίπτωση το ρήμα της υποθετικής πρότασης θα βρίσκεται σε Υποτακτική έγκλιση, ανεξάρτητα από το ποιο είναι πραγματικά το είδος του υποθετικού λόγου. Για να καταλάβουμε το είδος ενός υποθετικού λόγου που βρίσκεται στον πλάγιο λόγο, θα πρέπει να τρέψουμε τον πλάγιο λόγο της απόδοσης σε ευθύ. Τα βήματα λοιπόν είναι δύο:1. Εντοπίζω τον πλάγιο λόγο της απόδοσης και τον τρέπω σε ευθύ. Αμέσως καταλαβαίνω το είδος του υποθετικού λόγου.2. Με βάση το είδος του υποθετικού λόγου τροποποιώ την έγκλιση και/ ή το χρόνο του ρήματος στην υποθετική πρόταση.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝ ΛΟΓΩΝ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΣ:

(Κ. 25) ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: nisi vos ipsi patriae consulueritis (nisi+ Υπ. Παρακειμένου)ΑΠΟΔΟΣΗ: neminem credideritis patriae consulturum esse (ειδικό απαρέμφατο χρόνου Μέλλοντα – πλάγιος λόγος κρίσης)Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ: nemo patriae consulet (Οριστική Μέλλοντα)ΑΡΑ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΙΝΑΙ το α΄, ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: nisi vos ipsi patriae consulueritis (nisi+ Οριστική Συντ. Μέλλοντα, γιατί ο χρόνος αυτός είναι ο μελλοντικός χρόνος που βρίσκεται πιο

κοντά στον Παρακείμενο)ΑΠΟΔΟΣΗ: nemo patriae consulet (Οριστική Μέλλοντα)

(Κ. 42) ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si iste in Manliana castra pervenerit (si+ Υπ. Παρακειμένου)ΑΠΟΔΟΣΗ: (intellego) neminem tam stultum fore, neminem tam improbum (fore) (ειδικό απαρέμφατο χρόνου Μέλλοντα – πλάγιος λόγος κρίσης)Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ: nemo tam stultus erit, nemo tam improbus (erit) (Οριστική Μέλλοντα)ΑΡΑ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΙΝΑΙ το α΄, ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si iste in Manliana castra pervenerit/ perveniet (si+ Οριστική Συντ. Μέλλοντα, γιατί ο χρόνος αυτός είναι ο μελλοντικός χρόνος που

βρίσκεται πιο κοντά στον Παρακείμενο. Μπορούμε όμως να βάλουμε και Οριστική απλού Μέλλοντα)

ΑΠΟΔΟΣΗ: nemo tam stultus erit, nemo tam improbus (erit) (Οριστική Μέλλοντα)Το πρόσθετο ενδιαφέρον αυτής της υπόθεσης είναι ότι από τον πλάγιο λόγο κρίσης εξαρτώνται κι άλλες δευτερεύουσες εκτός από την υποθετική. Ας δούμε λοιπόν πώς θα διαμορφωθεί ολόκληρη η περίοδος από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο:

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Υποθετική αναφορική, προσδιορίζει την υποθετικήNunc intellego, [si iste in Manliana castra pervenerit], [quo intendit], neminem tam stultum fore, αναφορική συμπερασματική αναφορική συμπερασματική [qui non videat coniurationem esse factam], neminem tam improbum, [qui non fateatur].

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

Si iste in Manliana castra pervenerit/ perveniet, quo intendit, nemo tam stultus erit, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. Ο χρόνος των δευτερευουσών δεν αλλάζει γιατί:α) η απλή αναφορική εκφερόταν και πριν με Οριστική, επειδή δεν εξαρτιόταν από τον πλάγιο λόγο, αλλά από την υποθετική, β) οι αναφορικές συμπερασματικές εκφέρονται και στον ευθύ λόγο με Υποτακτική. Η Υποτακτική τους μάλιστα δεν αλλάζει χρόνο (παραμένει σε Ενεστώτα), γιατί εξαρτώνται από Α.Χ. (erit, Μέλλοντας).

(Κ. 45, 1) ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: intercepta epistula (υποθετική μετοχή – άρα αυτός ο υποθετικός λόγος είναι και λανθάνων!)ΑΠΟΔΟΣΗ: (curat et providet) ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur (βουλητική πρόταση – πλάγιος λόγος επιθυμίας)Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ: ne nostra consilia ab hostibus cognita sint. (απαγόρευση με ne+ Υποτακτική Παρακειμένου, αντιστοιχεί

σε Προστακτική, που είναι μελλοντική έκφραση)ΑΡΑ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΙΝΑΙ το α΄, ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si epistula intercepta erit (si+ Οριστική Συντ. Μέλλοντα, γιατί ο χρόνος αυτός είναι ο μελλοντικός χρόνος που βρίσκεται πιο κοντά στον

Παρακείμενο της μετοχής*)ΑΠΟΔΟΣΗ: ne nostra consilia ab hostibus cognita sint (απαγόρευση με ne+ Υποτακτική Παρακειμένου, αντιστοιχεί σε Προστακτική, που είναι

μελλοντική έκφραση)*είναι δυνατές κι άλλες συντάξεις στην ανάλυση της μετοχής, βλ. ανάλυση μετοχών, όπου θα βρείτε επίσης και την ανάλυση της άλλης υποθετικής μετοχής, που υπάρχει στο κείμενο 50)

(Κ. 45, 2) ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si adire non possit (si+ Υπ. Ενεστώτα)ΑΠΟΔΟΣΗ: (Legatum monet) ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat (βουλητικές προτάσεις – πλάγιος λόγος επιθυμίας)Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ: Epistulam ad amentum tragulae adliga et intra castra abice! (Προστακτικές, που είναι μελλοντικές

εκφράσεις)ΑΡΑ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΙΝΑΙ το α΄, ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si adire non poteris (si+ Οριστική Μέλλοντα, γιατί ο θέλουμε και η υπόθεση να βρίσκεται σε μελλοντικό χρόνο)ΑΠΟΔΟΣΗ: epistulam ad amentum tragulae adliga et intra castra abice! (Προστακτικές)

(Κ. 50) ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si tibi consilium non ex sententia cessisset (si+ Υπ. Υπερσυντελίκου)ΑΠΟΔΟΣΗ: (Experiri enim volui) quam aequo animo me ferro essem interemptura (πλάγια ερώτηση)Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΕΥΘΥ ΛΟΓΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ: Quam aequo animo me ferro sum interemptura ? (ευθεία ερώτηση με το ρήμα σε ενεργητική

περιφραστική συζυγία, άρα μελλοντική έκφραση)ΑΡΑ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΙΝΑΙ το α΄, ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣΥΠΟΘΕΣΗ: si tibi consilium non ex sententia cesserit (si+ Οριστική Συντ. Μέλλοντα, γιατί ο χρόνος αυτός είναι ο μελλοντικός χρόνος που βρίσκεται

πιο κοντά στον Υπερσυντέλικο)ΑΠΟΔΟΣΗ: Quam aequo animo me ferro sum interemptura ? (ενεργητική περιφραστική συζυγία)

ΣΤ. ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ

1. με τελική πρόταση (ut/ ne + Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού)2. με αναφορική – τελική πρόταση (αναφορική αντωνυμία + Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού)3. με σουπίνο σε αιτιατική (-um)4. με causa ή gratia +γενική γερουνδίου (-ndi)5. με ad+ αιτιατική γερουνδίου (-ndum)6. με γερουνδιακό του σκοπού (θα βρίσκεται στην ίδια πτώση με τον όρο που αποτελεί υποκείμενό του)7. με τελική μετοχή (χρόνου μέλλοντα)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΩΝ:ΑΠΟ ΤΕΛΙΚΗ ΣΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΜΟΡΦΕΣ:

● τελική πρόταση: Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis ? (Κ 41)● αναφορική – τελική: Quin, homo inepte, taces, qui consequaris, quod vis ?● σουπίνο σε αιτιατική: Quin, homo inepte, taces, consecutum, quod vis ?● causa ή gratia +γενική γερουνδίου: Quin, homo inepte, taces, causa/ gratia consequendi, quod vis ?● ad+ αιτιατική γερουνδίου: Quin, homo inepte, taces, ad consequendum, quod vis ?● γερουνδιακό του σκοπού: Quin, homo inepte, taces, consequendus, quod vis ?● τελική μετοχή: Quin, homo inepte, taces, consecuturus, quod vis ?

Σημειώσεις: 1) το γερουνδιακό έχει για υποκείμενο το υποκείμενο του taces, γι αυτό είναι σε ονομαστική ενικού του αρσενικού. Η μετοχή είναι συνημμένη στον ίδιο όρο2) Το ρήμα consequor 3 είναι αποθετικό, έχει λοιπόν όλους τους τύπους που θέλουμε. Το ίδιο όμως έχουν και όλα τα απλά ρήματα που διαθέτουν δύο φωνές.

ΑΠΟ ΣΟΥΠΙΝΟ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΣΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΜΟΡΦΕΣ:● σουπίνο σε αιτιατική: …complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. (Κ 34)● τελική πρόταση: …complures praedonum duces forte ad eum venerunt, ut salutarent. (Υπ. Παρατ., γιατί έχουμε εξάρτηση από Ι.Χ. (Παρακείμενο))● αναφορική – τελική: …complures praedonum duces forte ad eum venerunt, qui salutarent.● causa ή gratia +γενική γερουνδίου: …complures praedonum duces forte causa/ gratia salutandi ad eum venerunt.● ad+ αιτιατική γερουνδίου: …complures praedonum duces forte ad salutandum ad eum venerunt.● γερουνδιακό του σκοπού: …complures praedonum duces forte salutandi ad eum venerunt.● τελική μετοχή: …complures praedonum duces forte salutaturi ad eum venerunt.(Το γερουνδιακό και η μετχ. είναι συνημμένα στο duces)

ΑΠΟ AD + ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΣΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΜΟΡΦΕΣ:● ad+ αιτιατική γερουνδίου: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum - scriptores et

Graeci et Latini nobis reliquerunt! (Κ 32)● τελική πρόταση: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum ut eas intueremur, verum etiam ut eas imitaremur - scriptores et

Graeci et Latini nobis reliquerunt! (Υπ. Παρατ., γιατί έχουμε εξάρτηση από Ι.Χ. (Παρακείμενο))● αναφορική – τελική: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum qui eas intueremur, verum etiam qui eas imitaremur -

scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!● σουπίνο σε αιτιατική: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum intuitum, verum etiam imitatum - scriptores et Graeci et

Latini nobis reliquerunt!● causa ή gratia +γενική γερουνδίου: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum causa/ gratia intuendi, verum etiam causa/

gratia imitandi - scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!● γερουνδιακό του σκοπού: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum intuendos, verum etiam imitandos - scriptores et Graeci

et Latini nobis reliquerunt!● τελική μετοχή: Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum intuituros, verum etiam imitaturos - scriptores et Graeci et Latini

nobis reliquerunt!(Το γερουνδιακό και η μετχ. είναι συνημμένα στο nobis)

ΑΠΟ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΣΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΜΟΡΦΕΣ:● γερουνδιακό του σκοπού: Ille se in scamno … eis spectandum praebuit. (Κ 36)● τελική πρόταση: Ille se in scamno … eis praebuit, ut eum spectarent. (Υπ. Παρατ., γιατί έχουμε εξάρτηση από Ι.Χ. (Παρακείμενο))● αναφορική – τελική: Ille se in scamno … eis praebuit, qui eum spectarent.● σουπίνο σε αιτιατική: Ille se in scamno … eis spectatum praebuit.● causa ή gratia +γενική γερουνδίου: Ille se in scamno … eis causa/ gratia spectandi praebuit.● ad+ αιτιατική γερουνδίου: Ille se in scamno … eis ad spectandum praebuit.● τελική μετοχή: Ille se in scamno … eis spectaturis praebuit.

(Το γερουνδιακό είναι συνημμένo στο se και η μετχ. στο eis)

Ζ. ΚΛΙΣΗ ΑΠΟΘΕΤΙΚΩΝ – ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΠΛΑlego, legi, lectum, legere 3 (ενεργητικό)

legor, lectus sum, legi 3(παθητικό)

sequor, secutus sum, sequi 3 (αποθετικό)

revertor, reverti, reverti 3 (ημιαποθετικό)

soleo, solitus sum, solere 2 (ημιαποθετικό)

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

α’ lego legor sequor revertor soleo

β’ legis legeris sequeris reverteris soles

γ’ legit legitur sequitur revertitur solet

α’ legimus legimur sequimur revertimur solemus

β’ legitis legimini sequimini revertimini soletis

γ’ legunt leguntur sequuntur revertuntur solent

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

α’ legam legar sequar revertar soleam

β’ legas legaris sequaris revertaris soleas

γ’ legat legatur sequatur revertatur soleat

α’ legamus legamur sequamur revertamur soleamus

β’ legatis legamini sequamini revertamini soleatis

γ’ legant legantur sequantur revertantur soleant

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

α’

β’ lege legere sequere revertere sole

γ’

α’

β’ legite legimini sequimini revertimini solete

γ’

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

legere legi sequi reverti solere

ΜΕΤΟΧΗ

legens –ns -ns sequens –ns -ns revertens –ns –ns solens –ns -ns

ΠΑΡΑ

ΤΑΤΙΚΟ

Σ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

α’ legebam legebar sequebar revertebar solebam

β’ legebas legebaris sequebaris revertebaris solebas

γ’ legebat legebatur sequebatur revertebatur solebat

α’ legebamus legebamur sequebamur revertebamur solebamus

β’ legebatis legebamini sequebamini revertebamini solebatis

γ’ legebant legebantur sequebantur revertebantur solebant

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

α’ legerem legerer sequerer reverterer solerem

β’ legeres legereris sequereris revertereris soleres

γ’ legeret legeretur sequeretur reverteretur soleret

α’ legeremus legeremur sequeremur reverteremur soleremus

β’ legeretis legeremini sequeremini reverteremini soleretis

γ’ legerent legerentur sequerentur reverterentur solerent

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

α’ legam legar sequar revertar solebo

β’ leges legeris sequeris reverteris solebis

γ’ leget legetur sequetur revertetur solebit

α’ legemus legemur sequemur revertemur solebimus

β’ legetis legemini sequemini revertemini solebitis

γ’ legent legentur sequentur revertentur solebunt

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

α’ lecturus –a –um sim secuturus –a –um sim reversurus –a –um sim soliturus –a –um sim

β’ lecturus –a –um sis secuturus –a –um sis reversurus –a –um sis soliturus –a –um sis

γ’ lecturus –a –um sit secuturus –a –um sit reversurus –a –um sit soliturus –a –um sit

α’ lecturi –ae –a simus secuturi –ae –a simus reversuri –ae –a simus solituri –ae –a simus

β’ lecturi –ae –a sitis secuturi –ae –a sitis reversuri –ae –a sitis solituri –ae –a sitis

γ’ lecturi –ae –a sint secuturi –ae –a sint reversuri –ae –a sint solituri –ae –a sint

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

α’

β’ legito legitor sequitor revertitor soleto

γ’ legito legitor sequitor revertitor soleto

α’

β’ legitote soletote

γ’ legunto leguntor sequuntor revertuntor solento

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

lecturum –am –um esselecturos –as –a esse

lectum iri secuturum –am –um essesecuturos –as –a esse

reversurum –am –um essereversuros –as –a esse

soliturum –am –um essesolituros –as –a esse

ΜΕΤΟΧΗ

lecturus –a -um secuturus –a -um reversurus –a -um soliturus –a -um

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

α’ legi lectus –a –um sum secutus –a –um sum reverti solitus –a –um sum

β’ legisti lectus –a –um es secutus –a –um es revertisti solitus –a –um es

γ’ legit lectus –a –um est secutus –a –um est revertit solitus –a –um est

α’ legimus lecti –ae –a sumus secuti –ae –a sumus revertimus soliti –ae –a sumus

β’ legistis lecti –ae –a estis secuti –ae –a estis revertistis soliti –ae –a estis

γ’ legerunt lecti –ae –a sunt secuti –ae –a sunt reverterunt soliti –ae –a sunt

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

α’ legerim lectus –a –um sim secutus –a –um sim reverterim solitus –a –um sim

β’ legeris lectus –a –um sis secutus –a –um sis reverteris solitus –a –um sis

γ’ legerit lectus –a –um sit secutus –a –um sit reverterit solitus –a –um sit

α’ legerimus lecti –ae –a simus secuti –ae –a simus reverterimus soliti –ae –a simus

β’ legeritis lecti –ae –a sitis secuti –ae –a sitis reverteritis soliti –ae –a sitis

γ’ legerint lecti –ae –a sint secuti –ae –a sint reverterint soliti –ae –a sint

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

legisse lectum –am –um esselectos –as –a esse

secutum –am –a essesecutos –as –a esse

revertisse solitum –am –um essesolitos –as –a esse

ΜΕΤΟΧΗ

lectus –a -um secutus –a -um reversus –a -um solitus –a -um

ΥΠΕΡΣΥΝ

ΤΕΛΙΚΟ

Σ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

α’ legeram lectus –a –um eram secutus –a –um eram reverteram solitus –a –um eram

β’ legeras lectus –a –um eras secutus –a –um eras reverteras solitus –a –um eras

γ’ legerat lectus –a –um erat secutus –a –um erat reverterat solitus –a –um erat

α’ legeramus lecti –ae –a eramus secuti –ae –a eramus reverteramus soliti –ae –a eramus

β’ legeratis lecti –ae –a eratis secuti –ae –a eratis reverteratis soliti –ae –a eratis

γ’ legerant lecti –ae –a erant secuti –ae –a erant reverterant soliti –ae –a erant

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

α’ legissem lectus –a –um essem secutus –a –um essem revertissem solitus –a –um essem

β’ legisses lectus –a –um esses secutus –a –um esses revertisses solitus –a –um esses

γ’ legisset lectus –a –um esset secutus –a –um esset revertisset solitus –a –um esset

α’ legissemus lecti –ae –a essemus secuti –ae –a essemus revertissemus soliti –ae –a essemus

β’ legissetis lecti –ae –a essetis secuti –ae –a essetis revertissetis soliti –ae –a essetis

γ’ legissent lecti –ae –a essent secuti –ae –a essent revertissent soliti –ae –a essent

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

α’ legero lectus –a –um ero secutus –a –um ero revertero solitus –a –um ero

β’ legeris lectus –a –um eris secutus –a –um eris reverteris solitus –a –um eris

γ’ legerit lectus –a –um erit secutus –a –um erit reverterit solitus –a –um erit

α’ legerimus lecti –ae –a erimus secuti –ae –a erimus reverterimus soliti –ae –a erimus

β’ legeritis lecti –ae –a eritis secuti –ae –a eritis reverteritis soliti –ae –a eritis

γ’ legerint lecti –ae –a erunt secuti –ae –a erunt reverterint soliti –ae –a erunt

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

lectum –am –um forelectos –as –a fore

secutum –am –um fore secutos –as –a fore

(reversum –am –um fore reversos –as –a fore)

solitum –am –um fore solitos –as –a fore

ΣΟΥΠΙΝΟ

Αιτ. lectum secutum reversum solitum

Αφ. lectu secutu reversu solitu

ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ

Γεν. legendi sequendi revertendi solendi

Δοτ. legendo sequendo revertendo solendo

Αιτ. legendum sequendum revertendum solendum

Αφ. legendo sequendo revertendo solendo

ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ

legendus –a -um sequendus –a -um revertendus –a -um solendus –a -um