4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

download 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό  ΝΓ-ΔΣ.doc

of 15

Transcript of 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    1/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    στο Νηπιαγωγείο και στην Πρώτη Δημοτικού Βάσει ανονιστικών Δεδομ!νων

    Αγγε"ικ# $ενά

    Πανεπιστ#μιο Α%ηνών

    Δημοσιευμ!νο ως& $ενά Α' ()**+,' Προγράμματα !νταξης παιδιών με αυτισμό στο

     νηπιαγωγείο και στην πρώτη δημοτικού -άσει κανονιστικών δεδομ!νων' Ψυχολογία,

    8 (+, ))+.)/0,'

    +

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    2/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    Περί"η1η

    2ο επίμα3ο %!μα της σ3ο"ικ#ς !νταξης ατόμων με ειδικ!ς ανάγκες τί%εται

    π"!ον και στην ε""ηνικ# πραγματικότητα4 ε5όσον η !νταξη των Α67Α αποτε"εί #δη

    %εσμο%ετημ!νο δικαίωμά τους στη 3ώρα μας' 8 %εσμο%!τηση όμως αυτού του

    δικαιώματος δεν επι"ύει αυτόματα καίρια προ-"#ματα των διαδικασιών που οδηγούν

    στην !νταξη4 ώστε να συνεπάγεται την ουσιαστικ# και ό3ι απ"ώς τη 5υσικ# παρουσία

    των Α67Α στη γενικ# τάξη' 8 παρούσα !ρευνα %!τει και απαντά σε κάποια

    ερωτ#ματα σ3ετικά με τους στό3ους και τα κριτ#ρια ετοιμότητας που %α πρ!πει να

    τί%ενται4 προκειμ!νου τα Α67Α να συμμετ!3ουν ουσιαστικά στη γενικ# τάξη' 2α

    κανονιστικά δεδομ!να4 τόσο σ3ετικά με την εποικοδομητικ# συμμετο3# στην τάξη

    όσο και με τις κοινωνικ!ς δεξιότητες παιδιών προσ3ο"ικ#ς η"ικίας και πρώτης

    δημοτικού4 μπορούν να αποτε"!σουν το γνώμονα για τη σύνταξη εξατομικευμ!νων

    ενταξιακών προγραμμάτων με κοινωνικ# εγκυρότητα' 2!τοια προγράμματα μπορούν

     να αποτε"!σουν την α5ετηρία για επιτυ3# και ουσιαστικ# !νταξη ατόμων με ειδικ!ς

    ανάγκες' Παρά""η"α4 τα δεδομ!να σ3ετικά με τις δυνατότητες α""ά και τις

    δυσκο"ίες των παδιών με αυτισμό που παρακο"ού%ησαν μα%#ματα σε κανονικά

     νηπιαγωγεία και σ3ο"εία4 μας -οη%ούν να %!σουμε κριτ#ρια ετοιμότητας για την

    !νταξ# τους στο κοινό σ3ο"είο'

     Λέξεις κλειδιά:  Αυτισμός4 !νταξη4 κανονιστικά δεδομ!να'

    )

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    3/40

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    4/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    8 ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτ#των αποτε"εί κα%οριστικ# προ]πό%εση για

    την !νταξη παιδιών με αυτισμό (YoR^RH4 YoR^RH4 TKLHRM4 S _LRD4 +99)' `aTDHR S

    XDOJHR4 +90;,4 ε5όσον στο σ3ο"είο4 η κοινωνικοποίηση είναι συνυ5ασμ!νη με τη

    σ3ο"ικ# =ω#' Βασικ!ς κοινωνικ!ς δεξιότητες είναι η δυνατότητα συγκ!ντρωσης

    προσο3#ς στην τάξη και η ανάπτυξη ικανοποιητικ#ς επικοινωνίας με δασκά"ους και

    συμμα%ητ!ς' ?την ανάπτυξη της επικοινωνίας -ασικός είναι ο ρό"ος των κοινωνικών

    σ3!σεων οι οποίες αναπτύσσονται με ιδιαίτερη δυσκο"ία στα παιδιά με αυτισμό4

    ακόμα και σ@ αυτά που 5οιτούν στη γενικ# τάξη (bDcH4 docRE4 S NLoCREaR4 +90;'

    BDCRF S To4 +9WW,' 7πιπ"!ον4 τα παιδιά με αυτισμό παρουσιά=ουν διάσπαση

    προσο3#ς4 προτιμούν τις μονα3ικ!ς ενασ3ο"#σεις και συν#%ως δεν ενδια5!ρονται να

    επικοινων#σουν με ά""α παιδιά (YDOPF4 eRoEDLV4 fRLEoE4 bK^DE4 S bRHgKDLVI4

    +99)' NLI[DEZ4 S hRZcRLJM4 +90W,' 2α παιδιά με αυτισμό δεν επι3ειρούν να

    στρ!1ουν την προσο3# ά""ων ατόμων σε αντικείμενα4 σε πρόσωπα # σε πράξεις

    (π'3'4 δε δεί3νουν κάποιο παι3νίδι "!γοντας4 iοίτα το καινούριο μου αεροπ"άνοj,4

    δη"αδ# δεν αναπτύσσουν την κοινωνικ# δεξιότητα που !3ει ονομαστεί iαπό κοινού.

    συνδυασμ!νη προσο3#j και !3ει μεγά"η σπουδαιότητα για την !"ξη κοινωνικ#ς

    επι-ρά-ευσης (YDFDLI4 GI^ODE4 `KEVM4 S kILOIMD4 +99*' eRUM S bDUFoE4 +99)'

    eoCRHDEV S eDEVLM4 +90;' `KEVM4 GI^ODE4 lE^RLRL4 S GcRLODE4 +90;,'

    mι διαταρα3!ς στην κοινωνικ# συμπερι5ορά των παιδιών με αυτισμό !3ουν

    συσ3ετιστεί με την κα%υστ!ρηση στην ανάπτυξη επικοινωνίας' ?υγκεκριμ!να4

     υπάρ3ουν ερευνητικά πορίσματα που δεί3νουν ότι τα παιδιά με αυτισμό4

    συγκρινόμενα με παιδιά με νοητικ# κα%υστ!ρηση4 παίρνουν τρεις 5ορ!ς "ιγότερες

    πρωτο-ου"ίες επικοινωνίας με συνομ#"ικούς τους4 και παρά""η"α η επικοινωνία

    τους είναι συν#%ως τε"ετουργικ# και ό3ι αυ%όρμητη (TDKan4 _RIE4 hDZRLcoKFR4 S

    _RIEFZRIE4 +99:,' 8 !""ει1η πρωτο-ου"ιών επικοινωνίας !3ει συσ3ετιστεί με τις

    /

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    5/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    δυσκο"ίες στην ανάπτυξη του προ5ορικού "όγου και ό3ι με το -α%μό της αυτιστικ#ς

    διαταρα3#ς' 2α αποτε"!σματα της προανα5ερ%#σας !ρευνας συνηγορούν υπ!ρ του

     να δίνεται !μ5αση στη διδασκα"ία επικοινωνιακών δεξιοτ#των' Δεν γνωρί=ουμε

    όμως εάν και κατά πόσο η !κπτωση στην κοινωνικ# συμπερι5ορά και

    προσαρμοστικότητα των παιδιών με αυτισμό4 ο5εί"εται στο ότι επικοινωνούν

    "ιγότερο συ3νά και με ιδιόρρυ%μο τρόπο με τους συνομ#"ικούς τους'

    7κτός από τα προ-"#ματα στην επικοινωνία με τους συνομ#"ικούς τους4 η

    κοινωνικ# συμπερι5ορά των παιδιών με αυτισμό επι-αρύνεται εξαιτίας της

    ε""ειμματικ#ς προσο3#ς τους' Παρακο"ου%ώντας το πρόσωπο του συνομι"ητ# και

    κοιτά=οντάς τον στα μάτια4 δεν ευ%υγραμμι=όμαστε απ"ώς με μια αναμενόμενη

    κοινωνικ# συμπερι5ορά4 "αμ-άνουμε επιπ"!ον πο"ύτιμες π"ηρο5ορίες κατά τη

    διάρκεια των κοινωνικών μας επα5ών' 2α παιδιά με αυτισμό4 συγκρινόμενα με

    παιδιά με σύνδρομο boUE4 παρατηρούν το πρόσωπο της μητ!ρας τους και τα

    πρόσωπα αγνώστων4 και κάνουν -"εμματικ# επα5#4 κατά :* "ιγότερο' 7πιπ"!ον4

    απαιτούν συν#%ως παρακίνηση προκειμ!νου να στρ!1ουν το κε5ά"ι προς τη μητ!ρα

    τους (poFRPc S qD̂ RL._HKFJRL^4 +99W,' ?ύμ5ωνα με τους υποστηρικτ!ς της i%εωρίας

    του νουj4 τα προ-"#ματα επικοινωνίας και κοινωνικ#ς συμπερι5οράς των παιδιών με

    αυτισμό σ3ετί=ονται με την απουσία μη3ανισμών που επιτρ!πουν σ@ αυτά τα παιδιά

     να αποκτ#σουν α5ενός αυτοαντί"η1η και α5ετ!ρου συνεπ# αντί"η1η για τα

    πρόσωπα με τα οποία α""η"επιδρούν (QDLoE.docRE4 +900' QDLoE.docRE4 eRFHIR4 S

    _LIZc4 +90;,' 7ν ο"ίγοις4 το παιδί με αυτισμό δεν αντι"αμ-άνεται την ύπαρξη

     νοητικών καταστάσεων -άσει των οποίων %α διαμορ5ώσει τη δικ# του i%εωρία του

     νουj .. iη %εωρία που παρ!3ει στους αν%ρώπους την ικανότητα να προσ-"!πουν τη

    σ3!ση μεταξύ εξωτερικών δεδομ!νων και εσωτερικών νοητικών καταστάσεωνj

    (_LIZc4 +99;4 σ'+W9,'

    :

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    6/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    rόγω4 επομ!νως4 των προανα5ερ%εισών δια5ορών που παρουσιά=ουν τα

    παιδιά με αυτισμό στην κοινωνικ# και επικοινωνιακ# τους συμπερι5ορά4 τα παιδιά με

    τυπικ# ανάπτυξη απο5εύγουν τη συναναστρο5# μα=ί τους' ?ύμ5ωνα με ερευνητικά

    πορίσματα4 τα παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη αποκτούν 5ί"ους και συναναστρ!5ονται

    περισσότερο παιδιά αντίστοι3ης ανάπτυξης και ό3ι παιδιά με ειδικ!ς ανάγκες

    (QRanODE4 +90\' XKLDHEIan4 +90*' NRZRLFoE4 +90),' m κυριότερος παράγοντας που

    συμ-ά""ει και εξασ5α"ί=ει τη συναναστρο5# ε5#-ων με και 3ωρίς ειδικ!ς ανάγκες

    στο $υμνάσιο και στο rύκειο είναι οι ευκαιρίες συναναστρο5#ς που παρ!3ονται από

    τη 5οίτηση στο ίδιο σ3ο"είο (TREVLIanFoE4 GconoocI.kRnZD4 TDOLR.sIRZKPFnI4 S

    XDJHR4 +99;,' Από τα προανα5ερ%!ντα ευρ#ματα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η

    !νταξη ατόμων με αυτισμό κοινό σ3ο"είο αποτε"εί κα%οριστικό παράγοντα της

    κοινωνικοποίησ#ς τους4 ε5όσον όμως τα άτομα αυτά !3ουν #δη αναπτύξει #

    αναπτύσσουν τις κοινωνικ!ς και επικοινωνιακ!ς δεξιότητες που εξασ5α"ί=ουν

    ουσιαστικ!ς σ3!σεις και επιτυ3# συναναστρο5# με τους συνομ#"ικούς τους'

    mι παράγοντες που συμ-ά""ουν κα%οριστικά στην ανάπυξη κοινωνικών

    δεξιοτ#των σε παιδιά με αυτισμό είναι η πρώιμη παρ!μ-αση και η διδασκα"ία

    σημαντικών κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτ#των (όπως είναι οι πρωτο-ου"ίες

    επικοινωνίας με συνομ#"ικους (QLDEVM4 GcoLRF4 `aBCoM4 BHHIF4 S _ot4 +90W' unR S

    GacLRIJODE4 +99*,' 7ξά""ου4 η ανάπτυξη επικοινωνίας και η υιο%!τηση αποδεκτ#ς

    κοινωνικ#ς συμπερι5οράς είναι οι απαραίτητες προ]πο%!σεις που οδηγούν στη

    μακροπρό%εσμη αντιμετώπιση των δυσπροσάρμοστων και αντικοινωνικών

    αντιδράσεων που αναπτύσσουν τα παιδιά με αυτισμό ε""εί1ει κοινωνικά αποδεκτών

    τρόπων επικοινωνίας (dDLL S bKLDEV4 +90:' bKLDEV4 +99\' YoR^RH4 YoR^RH4 TKLHRM4

    S _LRD4 +99),'

    ;

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    7/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    8 ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτ#των σε παιδιά με αυτισμό ο5εί"ει να είναι

    π"#ρης και σ5αιρικ#4 γιατί η διαταρα3# της κοινωνικ#ς συμπερι5οράς τους είναι

    διά3υτη και π"#ττει τόσο τις "εκτικ!ς όσο και τις μη "εκτικ!ς τους δεξιότητες (bG`.

    vf4 wORLIaDE NFMacIDZLIa wFFoaIDZIoE4 +99/,' ?#μερα όμως υπάρ3ουν τε3νικ!ς που

    πετυ3αίνουν τη -ε"τίωση ακόμα και των πιο δύσκο"ων να διδα3%ούν δεξιοτ#των4

    όπως είναι οι συναισ%ηματικ!ς αντιδράσεις παιδιών με αυτισμό (XRED4 YLDEZ[4

    `adHDEEDcDE4 S NoKHFoE4 +99;,' xωρίς να !3ει προ-"ε5%εί η ανάπτυξη κοινωνικών

    δεξιοτ#των4 παρά""η"α με την !νταξη στο κοινό σ3ο"είο4 ό3ι μόνο #ταν ε"ά3ιστες οι

    κοινωνικ!ς συνα""αγ!ς που εί3αν τα παιδιά με αυτισμό με συμμα%ητ!ς τους4 α""ά ο

    αρι%μός αυτών των συνα""αγών ακο"ού%ησε 5%ίνουσα πορεία κατά τη διάρκεια του

    σ3ο"ικού !τους (BCDEF4 GDHIFJKLM4 NDHoOPDLo4 QRLLMODE4 S ToHHoUooV4 +99),'

    75όσον !3ουμε αποδε3τεί τη σπουδαιότητα της ανάπτυξης κοινωνικών

    δεξιοτ#των για την επιτυ3# και ουσιαστικ# !νταξη παιδιών με αυτισμό4 και ε5όσον

    γνωρί=ουμε ότι υπάρ3ουν μ!%οδοι διδασκα"ίας τ!τοιων δεξιοτ#των4 το επόμενο -#μα

    είναι να αξιοποι#σουμε αυτ!ς τις με%όδους4 ώστε να συντάξουμε προγράμματα που

    %α δρομο"ογ#σουν την επιτυ3# επικοινωνία με τους συνομ#"ικούς τους στην κοιν#

    τάξη' 2ο πρώτο -#μα προς αυτ# την κατεύ%υνση %α μπορούσε να είναι η

    3αρτογρά5ηση των κοινωνικών δεξιοτ#των που συμ-ά""ουν σε επιτυ3είς κοινωνικ!ς

    συνα""αγ!ς' m TDEHIER (+99\, τονί=ει την ανάγκη ανά"υσης των κοινωνικών

    συνα""αγών μεταξύ παιδιών 3ωρίς ειδικ!ς ανάγκες προκειμ!νου να συνα3%ούν

    συμπεράσματα που %α 3ρησιμοποιη%ούν για τα προγράμματα !νταξης παιδιών με

    ειδικ!ς ανάγκες' 8 διεξοδικ# ποσοτικ# και ποιοτικ# ανά"υση των κοινωνικών

    συνα""αγών του μ!σου παιδιού4 που η η"ικία και τα κοινωνικο.πο"ιτισμικά

    3αρακτηριστικά του συμπίπτουν με εκείνα των παιδιών4 τα οποία προετοιμά=ουμε να

    W

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    8/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    δε3τούμε κοινό σ3ο"είο4 είναι ίσως ο κα"ύτερος οδηγός για τον εξατομικευμ!νο

    ενταξιακό προγραμματισμό'

    Παρό"ο που στον τομ!α της !νταξης ατόμων με ειδικ!ς ανάγκες %εωρείται

    πρωτεύουσας σημασίας η στο3ο%!τηση που -ασί=εται σε κανονιστικά και

    αναπτυξιακά δεδομ!να (τα οποία4 ας σημειω%εί4 δια5!ρουν σημαντικά για την

    προσ3ο"ικ# και σ3ο"ικ# η"ικία4 -"!πε ενδεικτικά QIRLODE S `oEOIEM4 +99\,4

     υπάρ3ουν ε"ά3ιστες !ρευνες στη διε%ν# -ι-"ιογρα5ία που καταγρά5ουν στο 3ώρο

    του σ3ο"είου τη συ3νότητα και την ποιότητα των κοινωνικών συνα""αγών σε παιδιά

    με τυπικ# ανάπτυξη' Αυτ!ς οι !ρευνες παρουσιά=ουν ενδια5!ροντα στοι3εία που

    μαρτυρούν την πο"υπ"οκότητα των κοινωνικών συνα""αγών μεταξύ των παιδιών'

    $ια παράδειγμα4 ο -α%μός ανταπόκρισης του αποδ!κτη εξαρτάται από το είδος

    πρωτο-ου"ίας για επικοινωνία που %α επι"!ξει το παιδί (`KRHHRL4 +9W),' 7ίναι

    3αρακτηριστικό ότι το είδος πρωτο-ου"ίας που προκα"ούσε τη συ3νότερη

    ανταπόκριση #ταν οι ερωτ#σεις και οι παρατηρ#σεις που εί3αν συγκεκριμ!νο

    αντικείμενο (qLROJHDM4 GZLDIE4 TREVLIanFoE4 S GcoLRF4 +90+,' ?υνεπώς4 στην

    ανά"υση των κανονιστικών δεδομ!νων της επικοινωνίας μάς ενδια5!ρει να

    ανα"ύσουμε ό3ι μόνο τα δομικά και νοηματικά στοι3εία του "όγου4 α""ά και τα

    πραγματο"ογικά 3αρακτηριστικά του (τις "ειτουργίες στη 3ρ#ση της γ"ώσσας,' 8

    κατανόηση πραγματο"ογικών 3αρακτηριστικών μπορεί να απαιτεί ανά"υση

    μεγα"ύτερων ενοτ#των "όγου από εκείνες που ανα"ύονται συν#%ως (YoR^RH RZ DH'4

    +99),' 2α παραπάνω ευρ#ματα υπογραμμί=ουν τη σπουδαιότητα μιας διεξοδικ#ς

    ανά"υσης των 3αρακτηριστικών του επικοινωνιακού "όγου του μ!σου παιδιού&

    κατανοώντας αυτά τα 3αρακτηριστικά σε -ά%ος μπορούμε να τα 3ρησιμοποι#σουμε

    για να %!σουμε κοινωνικά !γκυρους στό3ους σε προγράμματα για παιδιά με ειδικ!ς

    ανάγκες'

    0

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    9/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    y!τοντας στό3ους που στηρί=ονται σε κανονιστικά δεδομ!να για την !νταξη

    παιδιών με αυτισμό4 εξασ5α"ί=ουμε σε !να -α%μό το κοινωνικό αντίκρισμα των

    στό3ων μας4 και επιπ"!ον προάγουμε τη γενίκευση και τη συντ#ρηση επικοινωνιακών

    δεξιοτ#των4 ε5όσον τ!τοιες δεξιότητες ενισ3ύονται ευ3ερ!στερα από το ίδιο το

    περι-ά""ον του παιδιού (QDRL S hoHz4 +9W*' _ot S `aBCoM4 +99\' GZonRF S QDRL4

    +9WW,' 2α άτομα με ειδικ!ς ανάγκες α5ού αναπτύξουν κοινωνικά αποδεκτ!ς

    επικοινωνιακ!ς δεξιότητες4 μπορούν να αποσπάσουν ενίσ3υση σε πραγματικ!ς

    συν%#κες επικοινωνίας και να διατηρούν αυτ!ς τις δεξιότητες 3ωρίς συνε3#

    %εραπευτικ# παρ!μ-αση (QLDVHME4 TIODVI4 dLIOOIEF4 XLDCRF4 S YRHHM4 +90\,'

    Παρότι -ρίσκουμε στη σ3ετικ# -ι-"ιογρα5ία π"ηρο5ορίες με -άση τις οποίες

    κρίνεται αναγκαία η ανά"υση του περιε3ομ!νου των κοινωνικών συνα""αγών των

    παιδιών με τυπικ# ανάπτυξη4 δε γνωρί=ουμε πόσο συ3νά και με ποιους τρόπους

    συνδια"!γονται τα παιδιά του νηπιαγωγείου και της πρώτης δημοτικού4 ούτε κατά

    πόσο συγκεντρώνουν την προσο3# τους στα δρώμενα της τάξης' m κύριος στό3ος

    της παρούσας !ρευνας #ταν να διαμορ5ώσει εξατομικευμ!να προγράμματα για την

    !νταξη στο νηπιαγωγείο τεσσάρων παιδιών με αυτισμό' ?τη συν!3εια4 τρία απ@ αυτά

    εντά3%ηκαν στην πρώτη δημοτικού' ?τό3ος του προγράμματος #ταν να εξασ5α"ίσει

    την κοινωνικ# εγκυρότητα της !νταξης και τη σ5αιρικ# κά"υ1η των αναγκών των

    παιδιών'

    6!%οδος

    Δείγμα και ?υν%#κες Έρευνας

    2!σσερα παιδιά με αυτισμό και )+ παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη συμμετεί3αν

    στην παρούσα !ρευνα' Αρ3ικά4 παρακο"ου%#σαμε τα τρία από τα τ!σσερα παιδιά με

    αυτισμό στο νηπιαγωγείο4 ενώ τον επόμενο 3ρόνο στην πρώτη δημοτικού' 2ο

    9

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    10/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    τ!ταρτο παιδί (η ?ο5ία, 5οιτά ακόμα στο νηπιαγωγείο' ?το ξεκίνημα της !ρευνας τα

    τ!σσερα παιδιά #ταν& ο Παναγιώτης : 3ρονών και + μ#να4 με δείκτη νοημοσύνης ++)

    ("εκτικό +*/ και πρακτικό +*9,' εί3ε ξεκιν#σει %εραπεία πριν από 9 μ#νες '  o

    {γγε"ος4 : 3ρονών και ; μηνών4 με δείκτη νοημοσύνης ;/ ("εκτικό W; και πρακτικό

    ;*, ' και εί3ε ξεκιν#σει %εραπεία πριν από + 3ρόνο '  η Έ"ενα4 : 3ρονών και W μηνών4

    με δείκτη νοημοσύνης ;+ ("εκτικό ;9 και πρακτικό ;\, ' εί3ε ξεκιν#σει %εραπεία πριν

    από ) 3ρόνια' η ?ο5ία4 / 3ρονών και ) μηνών4 εί3ε δείκτη νοημοσύνης ;/ ("εκτικό W;

    και πρακτικό ;*, ' εί3ε ξεκιν#σει %εραπεία πριν από +* μ#νες' m Παναγιώτης4 ο

    {γγε"ος και η Έ"ενα !να 3ρόνο αργότερα4 όταν συ""!3τηκαν τα αντίστοι3α

    δεδομ!να4 5οιτούσαν στην πρώτη δημοτικού'

    ?τα νηπιαγωγεία και !να 3ρόνο αργότερα στα δημοτικά σ3ο"εία όπου

    5οιτούσαν τα συμμετ!3οντα παιδιά4 επι"!3%ηκαν τυ3αία τρεις συμμα%ητ!ς του ίδιου

    5ύ"ου' ?τό3ος μας #ταν να αξιο"ογ#σουμε την ποιότητα και τη συ3νότητα στην

    εκδ#"ωση των δεξιοτ#των.στό3ων της !ρευνας από παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη' mι

    η"ικίες των παιδιών με τυπικ# ανάπτυξη κυμαίνονταν από / !ως και : +

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    11/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    η παιδαγωγός4 στον ορισμό της iεποικοδομητικ#ς συμμετο3#ςj περι"αμ-άνεται και η

    αναμον# μεταξύ δραστηριοτ#των4 3ωρίς εκδη"ώσεις διαταραγμ!νης και στερεότυπης

    συμπερι5οράς'

    }ς iανεξάρτητη εκτ!"εση εντο"ών και απάντηση σε ερωτ#σεις που %!τει η

    παιδαγωγόςj ορίστηκε η εκτ!"εση εντο"ών και απάντηση 3ωρίς παρ!μ-αση της

    συνοδού και απουσία διασπαστικ#ς και στερεότυπης συμπερι5οράς' Ανεξάρτητες

    %εωρ#%ηκαν και οι αντιδράσεις που δό%ηκαν μετά από προτροπ# συμμα%ητών #

    εκπαιδευτικών'

    }ς iανεξάρτητες πρωτο-ου"ίες επικοινωνίαςj ορίστηκαν οι "εκτικ!ς και οι

    μη "εκτικ!ς πρωτο-ου"ίες του παιδιού που στό3ο εί3αν την κοινωνικ# συνα""αγ# #

    επικοινωνία με συμμα%ητ!ς του4 και οι οποίες δεν προτρ!πονταν από τη συνοδό του

    στο σ3ο"είο' 2!"ος4 ως iανεξάρτητη ανταπόκριση σε πρωτο-ου"ίες επικοινωνίας

    συμμα%ητώνj ορίστηκε η "εκτικ# # μη "εκτικ# ανταπόκριση του παιδιού σε

    πρωτο-ου"ίες συμμα%ητών του4 3ωρίς την προτροπ# της συνοδού του στο σ3ο"είο'

    Πρωτο-ου"ίες και ανταποκρίσεις που προτρ!πονταν από την παιδαγωγό #

    συμμα%ητ!ς %εωρούνταν επίσης ανεξάρτητες'

    Διαδικασία

    $ενικ# διαδικασία και στό3οι' 8 συ""ογ# δεδομ!νων για τις αντιδράσεις που

    ορίστηκαν παραπάνω !γινε σε π!ντε περιόδους παρατ#ρησης για κά%ε παιδί' m

    συνο"ικός 3ρόνος συ""ογ#ς δεδομ!νων στα νηπιαγωγεία #ταν \W μισάωρα ανά

     νηπιαγωγείο και δι#ρκεσε \ ως 0 μ#νες' m συνο"ικός 3ρόνος συ""ογ#ς δεδομ!νων

    στην πρώτη δημοτικού #ταν ανά σ3ο"είο )* μισάωρα μ!σα στην τάξη και )* στο

    προαύ"ιο (για ) !ως ; μ#νες,'

    $ια την επίτευξη κεντρικού στό3ου της παρούσας !ρευνας4 που #ταν η

    κοινωνικ# εγκυρότητα της !νταξης και η σ5αιρικ# κά"υ1η των αναγκών των παιδιών

    ++

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    12/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    με αυτισμό στο ενταξιακό π"αίσιο4 ακο"ου%#σαμε τα παρακάτω -#ματα& +,

    Αξιο"ογ#σαμε παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη στη συγκ!ντρωση προσο3#ς4 στην

    ανταπόκριση σε ομαδικ!ς και ατομικ!ς εντο"!ς και ερωτ#σεις της νηπιαγωγού και

    της δασκά"ας4 σε "εκτικ!ς και μη "εκτικ!ς πρωτο-ου"ίες επικοινωνίας των ιδίων

    προς συμμα%ητ!ς τους και στην ανταπόκριση που εί3αν στις πρωτο-ου"ίες

    επικοινωνίας των συμμα%ητών τους προς αυτούς' ), Ανα"ύσαμε τα αποτε"!σματα

    συγκρίνοντας τα δεδομ!να συμπερι5οράς των παιδιών με και 3ωρίς αυτισμό στους

    τομείς που προανα5!ρ%ηκαν' \, y!σαμε στό3ους για την !νταξη παιδιών με αυτισμό

    -άσει των κανονιστικών δεδομ!νων' /, άναμε ποιοτικ# ανά"υση των

    πρωτο-ου"ιών επικοινωνίας που επι3ειρούν παιδιά 3ωρίς αυτισμό (κατηγορίες

    πρωτο-ου"ιών4 συ3νότητα ανά κατηγορία,' :, ~εραρ3#σαμε τις κατηγορίες αυτών

    των πρωτο-ου"ιών -άσει της συ3νότητάς τους4 ώστε να τις διδάξουμε με την ίδια

    σειρά στα παιδιά με αυτισμό' 2!"ος4 ;, κάναμε συγκριτικ# ανά"υση των

    κανονιστικών δεδομ!νων από παιδιά του νηπιαγωγείου και της πρώτης δημοτικού4

    προκειμ!νου να εντοπιστούν οι κα"ύτεροι τρόποι προετοιμασίας παιδιών με αυτισμό

    που πρόκειται να εντα3%ούν στην πρώτη δημοτικού'

    Διαδικασία συ""ογ#ς των δεδομ!νων για την iεποικοδομητικ# συμμετο3#j'

    $ια τη συ""ογ# δεδομ!νων σ3ετικά με την iεποικοδομητικ# συμμετο3#j

    3ρησιμοποι#%ηκε η μ!%οδος της 3ρονικ#ς δειγματο"η1ίας4 με παρατ#ρηση σε

    συγκεκριμ!νη στιγμ# του 3ρονικού διαστ#ματος' ?υγκεκριμ!να4 γινόταν η

    καταγρα5# της iεποικοδομητικ#ς συμμετο3#ςj κυκ"ώνοντας την !νδειξη ΝΑ~ και

    της μη εποικοδομητικ#ς συμμετο3#ς κυκ"ώνοντας την !νδειξη mx~ σε καρτ!"α

    δεδομ!νων' m συνο"ικός αρι%μός των διαστημάτων σε κά%ε περίοδο παρατ#ρησης

    #ταν )* ενώ τα διαστ#ματα εί3αν διάρκεια \*••' mι παρατηρητ!ς παρακο"ου%ούσαν

    +)

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    13/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    το παιδί τα \ τε"ευταία δευτερό"επτα κά%ε διαστ#ματος και στη συν!3εια σημείωναν

    αν η παρακο"ού%ησ# του #ταν εποικοδομητικ# # ό3ι' + 

    Διαδικασία συ""ογ#ς των δεδομ!νων για την iανταπόκριση στις εντο"!ς και

    ερωτ#σεις της παιδαγωγούj' xρησιμοποι#%ηκε !να δίστη"ο δικτυωτό αρι%μημ!νων

    τετραγώνων αποτε"ούμενο από )* τετράγωνα ανά στ#"η για να καταγρα5ούν οι

    ανταποκρίσεις σε εντο"!ς και ερωτ#σεις' 8 ανταπόκριση σε ατομικ!ς εντο"!ς #

    ερωτ#σεις (δη"αδ# αυτ!ς που η παιδαγωγός απηύ%υνε αποκ"ειστικά στο παιδί που

    #ταν υπό παρακο"ού%ηση, σημειωνόταν με iΑj στο ανά"ογο τετραγωνάκι4 ενώ η

    ανταπόκριση σε iομαδικ!ςj εντο"!ς # ερωτ#σεις (αυτ!ς που απευ%ύνονταν σε ό"η

    την τάξη, σημειωνόταν με imj' 2ο πρόσημο i€j δίπ"α στο Α # στο m δ#"ωνε την

    ανταπόκριση4 ενώ το πρόσημο i.j δ#"ωνε την !""ει1η ανταπόκρισης' ) 

    πο"ογίστηκαν ξε3ωριστά οι ανταποκρίσεις σε ατομικ!ς εντο"!ς4 σε iομαδικ!ςj

    εντο"!ς4 σε ατομικ!ς ερωτ#σεις και σε iομαδικ!ςj ερωτ#σεις'

    Διαδικασία συ""ογ#ς των δεδομ!νων για τις iπρωτο-ου"ίες επικοινωνίαςj

    και για την iανταπόκριση σε πρωτο-ου"ίες συμμα%ητώνj' 2όσο οι iπρωτο-ου"ίες

    επικοινωνίαςj όσο και οι iανταποκρίσεις σε πρωτο-ου"ίες συμμα%ητώνj γρά5τηκαν

    αυτο"εξεί και καταγρά5ηκε π"#ρης περιγρα5# των μη "εκτικών πρωτο-ου"ιών και

    ανταποκρίσεων' 8 διάρκεια των περιόδων παρατ#ρησης #ταν \*•' ?το νηπιαγωγείο

    η συ""ογ# δεδομ!νων για τις πρωτο-ου"ίες και τις ανταποκρίσεις !γινε κατά τη

    διάρκεια δραστηριοτ#των που επ!τρεπαν την επικοινωνία μεταξύ συμμα%ητών4 ενώ

    στην πρώτη δημοτικού !γινε αποκ"ειστικά την ώρα του δια"είμματος'

    ?υμ5ωνία μεταξύ παρατηρητών

    Δεδομ!να συμ5ωνίας μεταξύ παρατηρητών συ""!3τηκαν για το \* του

    συνό"ου των δεδομ!νων' mι κύριοι παρατηρητ!ς #ταν οι συνοδοί των παιδιών στο

     νηπιαγωγείο και στο δημοτικό' π#ρξαν επιπ"!ον !ξι παρατηρητ!ς4 οι οποίοι !3οντας

    +\

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    14/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    πρώτα εξασκη%εί στη συ""ογ# δεδομ!νων4 συν!"εξαν τα δεδομ!να συμ5ωνίας

    μεταξύ παρατηρητών' \  8 συμ5ωνία μεταξύ παρατηρητών κυμάν%ηκε από 0:.+**'

    ?υγκεκριμ!να4 για την iεποικοδομητικ# συμμετο3#j και την iανταπόκριση στην

    παιδαγωγόj η συμ5ωνία κυμάν%ηκε από 0:.+**4 με μ!σο όρο 9;4 για τις

    iπρωτο-ου"ίες επικοινωνίαςj με συμμα%ητ!ς κυμάν%ηκε από 00.+**4 με μ!σο όρο

    9\ και για την iανταπόκριση σε πρωτο-ου"ίες συμμα%ητώνj κυμάν%ηκε από 0:.

    +**4 με μ!σο όρο 9)' 8 συμ5ωνία για κατηγοριοποίηση πρωτο-ου"ιών #ταν στο

    9*'

    Αποτε"!σματα

    2α ποσοστά iανταπόκρισης σε εντο"!ς και ερωτ#σεις της νηπιαγωγούj #ταν

    εξίσου υ1η"ά για τα παιδιά με και 3ωρίς αυτισμό4 γι@ αυτό και τα δεδομ!να αυτά δεν

    παρουσιά=ονται' Αντί%ετα υπ#ρξαν σημαντικ!ς δια5ορ!ς σ3ετικά με την

    iεποικοδομητικ# συμμετο3#j' m Παναγιώτης παρακο"ού%ησε εποικοδομητικά κατά

    το W*.;* των 3ρονικών διαστημάτων4 με μ!σο όρο \94 ο {γγε"ος κατά το )W.

    /*4 με μ!σο όρο \)4 η Έ"ενα κατά το +\.W\4 με μ!σο όρο /9 και η ?ο5ία

    κατά το )*.:*4 με μ!σο όρο \;'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα +

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2α αντίστοι3α κανονιστικά δεδομ!να iεποικοδομητικ#ς συμμετο3#ςj παιδιών

    με τυπικ# ανάπτυξη4 κατά μ!σο όρο για τα τρία παιδιά ανά νηπιαγωγείο κυμάν%ηκαν&

    στο Νηπιαγωγείο Α από ::.+** των 3ρονικών διαστημάτων4 με μ!σο όρο 0/4 στο

     Νηπιαγωγείο Β από :*.+**4 με μ!σο όρο 004 στο Νηπιαγωγείο $ από /*.9*4 με

    μ!σο όρο ;0 και στο Νηπιαγωγείο Δ από W.+**4 με μ!σο όρο 00'

    +/

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    15/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα )

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    ?το ξεκίνημα της !νταξ#ς τους στο νηπιαγωγείο τα τρία από τα τ!σσερα

    παιδιά με αυτισμό δεν π#ραν καμιά πρωτο-ου"ία επικοινωνίας με συνομ#"ικούς τους

    και δεν ανταποκρί%ηκαν στις πρωτο-ου"ίες των συμμα%ητών τους' 8 ?ο5ία #ταν το

    μόνο παιδί που π#ρε πρωτο-ου"ίες επικοινωνίας4 οι οποίες κυμάν%ηκαν από *./4 με

    μ!σο όρο ) σε μισ# ώρα' mι πρωτο-ου"ίες των τριών παιδιών με τυπικ# ανάπτυξη

    κατά μ!σο όρο ανά νηπιαγωγείο κυμάν%ηκαν& στο Νηπιαγωγείο Α από +;.;9 σε μισ#

    ώρα4 με μ!σο όρο \W4 στο Νηπιαγωγείο Β από 0.W*4 με μ!σο όρο //4 στο

     Νηπιαγωγείο $ από /.:/4 με μ!σο όρο )) και στο Νηπιαγωγείο Δ από +.:)4 με μ!σο

    όρο ))'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα \

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    8 ?ο5ία ανταποκρί%ηκε στο *.): των πρωτο-ου"ιών επικοινωνίας των

    συμμα%ητών της4 με μ!σο όρο +: ανταπόκριση4 ενώ τα παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη

    στο Νηπιαγωγείο Α ανταποκρί%ηκαν στο 9:.+**4 με μ!σο όρο 994;4 στο

     Νηπιαγωγείο Β στο +** των πρωτο-ου"ιών4 στο Νηπιαγωγείο $ στο ;*.+**4 με

    μ!σο όρο 9\ και στο Νηπιαγωγείο Δ στο /:.+**4 με μ!σο όρο W0 ανταπόκριση'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα /

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    ?την πρώτη δημοτικού4 όπως και στο νηπιαγωγείο4 υπ#ρξαν σημαντικ!ς

    δια5ορ!ς στην iεποικοδομητικ# συμμετο3#j μεταξύ παιδιών με και 3ωρίς αυτισμό'

    +:

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    16/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    ?υγκεκριμ!να4 ο Παναγιώτης παρακο"ού%ησε εποικοδομητικά κατά το \*.W* των

    3ρονικών διαστημάτων4 με μ!σο όρο :\4 ο {γγε"ος κατά το \:.;* και κατά μ!σο

    όρο /9 και η Έ"ενα κατά το +*./* με μ!σο όρο );'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα :

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2α αντίστοι3α κανονιστικά δεδομ!να4 κατά μ!σο όρο για τους τρεις μα%ητ!ς

    ανά σ3ο"είο4 κυμάν%ηκαν& στο Δημοτικό Α κατά το W:.+** των διαστημάτων4 με

    μ!σο όρο 9\4 στο Δημοτικό Β κατά το /:.+**4 με μ!σο όρο 9+ και στο

    Δημοτικό $ κατά το ;*.+**4 με μ!σο όρο 0*'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα ;

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2α ποσοστά iανταπόκρισης σε εντο"!ς και ερωτ#σεις της δασκά"αςj4 ενώ

    #ταν εξίσου υ1η"ά για τα παιδιά με και 3ωρίς αυτισμό στο νηπιαγωγείο4 στην πρώτη

    δημοτικού υπ#ρξαν σημαντικ!ς δια5ορ!ς μεταξύ των δύο ομάδων σ@ αυτ!ς τις

    αντιδράσεις4 ιδιαίτερα στις iομαδικ!ςj (που απευ%ύνονταν σε ό"ους τους μα%ητ!ς,

    εντο"!ς και ερωτ#σεις' mι ανταποκρίσεις του Παναγιώτη σε ατομικ!ς και

    iομαδικ!ςj εντο"!ς αποτε"ούν την εξαίρεση στο ότι #ταν ε5άμι""ες με αυτ!ς των

    συμμα%ητών του' ?υγκεκριμ!να4 ο Παναγιώτης ανταποκρί%ηκε στο W9.+** των

    ατομικών εντο"ών που του απεύ%υνε η δασκά"α4 και κατά μ!σο όρο στο 9+4 και

    στο ;/.+** των iομαδικώνj εντο"ών4 με μ!σο όρο 9* ' m {γγε"ος

    ανταποκρί%ηκε στο :*.0: των ατομικών εντο"ών4 με μ!σο όρο ;)4 ενώ

    ανταποκρί%ηκε στο ):.:04 με μ!σο όρο στο \\ των iομαδικώνj εντο"ών' 8

    +;

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    17/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

     Έ"ενα ανταποκρί%ηκε στο )W.:*4 με μ!σο όρο /* στις ατομικ!ς εντο"!ς4 ενώ

    ανταποκρί%ηκε στο *.+/4 με μ!σο όρο \ στις iομαδικ!ςj εντο"!ς'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα W

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2α αντίστοι3α κανονιστικά δεδομ!να ανταπόκρισης σε ατομικ!ς εντο"!ς κατά

    μ!σο όρο στο Δημοτικό Α #ταν +**4 στο Δημοτικό Β κυμάν%ηκαν από :*.+**4 με

    μ!σο όρο 9: και στο Δημοτικό $ από 9\.+**4 με μ!σο όρο 994:' mι

    ανταποκρίσεις σε iομαδικ!ςj εντο"!ς κυμάν%ηκαν& στο Δημοτικό Α από :*.+**4

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα 0

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    με μ!σο όρο 9+4 στο Δημοτικό Β από ::.+**4 με μ!σο όρο 0/ και στο

    Δημοτικό $ από W:.+**4 με μ!σο όρο 9+'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα 9

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    ?τις iανταποκρίσεις σε ερωτ#σεις της δασκά"αςj σημειώ%ηκαν 3αμη"ότερα

    ποσοστά απ@ ότι στις iανταποκρίσεις σε εντο"!ςj για ό"α τα παιδιά4 και ιδιαίτερα για

    τα παιδιά με αυτισμό' m Παναγιώτης ανταποκρί%ηκε στο *.+**4 με μ!σο όρο στο

    ;+ των ατομικών ερωτ#σεων4 ενώ ανταποκρί%ηκε στο *.+**4 με μ!σο όρο στο

    \+ των iομαδικώνj ερωτ#σεων' m {γγε"ος ανταποκρί%ηκε στο *.+**4 με μ!σο

    όρο στο :9 των ατομικών ερωτ#σεων ενώ οι ανταποκρίσεις του σε iομαδικ!ςj

    ερωτ#σεις κυμάν%ηκαν από *.\\4 με μ!σο όρο W' 8 Έ"ενα ανταποκρί%ηκε στο *.

    +W

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    18/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    :\4 μ!σο όρο στο ); των ατομικών ερωτ#σεων4 ενώ ο μ!σος όρος ανταποκρίσεων

    σε iομαδικ!ς ερωτ#σειςj #ταν *'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα +*

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2α αντίστοι3α κανονιστικά δεδομ!να για ανταπόκρισης σε ατομικ!ς ερωτ#σεις

    στα Δημοτικό Α και Β #ταν +**4 και στο Δημοτικό $ κυμάν%ηκαν από W:.+**4 με

    μ!σο όρο 90' mι ανταποκρίσεις σε iομαδικ!ςj ερωτ#σεις κυμάν%ηκαν στο

    Δημοτικό Α από :W.+**4 με μ!σο όρο 9)4 στο Δημοτικό Β από

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα ++

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    +\.+**4 με μ!σο όρο ;* και στο Δημοτικό $ από \+.+** με μ!σο όρο ;:'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα +)

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    ?το ξεκίνημα της !νταξ#ς τους στην πρώτη δημοτικού και τα τρία παιδιά με

    αυτισμό δεν π#ραν καμιά πρωτο-ου"ία επικοινωνίας με συνομ#"ικούς τους και δεν

    ανταποκρί%ηκαν στις πρωτο-ου"ίες των συμμα%ητών τους' mι πρωτο-ου"ίες των

    παιδιών με τυπικ# ανάπτυξη στο Δημοτικό Α κυμάν%ηκαν από +9.0+4 με μ!σο όρο :*

    σε μισ# ώρα4 στο Δημοτικό Β από )/.+:*4 με μ!σο όρο 0; και στο Δημοτικό $ από

    \;.;:4 με μ!σο όρο /0'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα +\

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    +0

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    19/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    2α ποσοστά ανταπόκρισης των παιδιών με τυπικ# ανάπτυξη σε πρωτο-ου"ίες

    επικοινωνίας που τους απεύ%υναν οι συμμα%ητ!ς τους στο Δημοτικό Α κυμάν%ηκαν

    από 0W.+** με μ!σο όρο 9;4 στο Δημοτικό Β κυμάν%ηκαν από 00.+** με μ!σο

    όρο 99 και στο Δημοτικό $ κυμάν%ηκαν από :*.+** με μ!σο όρο 9+'

     ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    2οπο%ετ#στε εδώ το ?3#μα +/

      ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ 

    Ποιοτικ# Ανά"υση

    8 ποιοτικ# ανά"υση iπρωτο-ου"ιών επικοινωνίας με συμμα%ητ!ςj !γινε

    επαγωγικά4 δη"αδ# οι κατηγορίες πρωτο-ου"ιών επικοινωνίας δεν ορίστηκαν

    εξαρ3#ς4 α""ά εντοπίστηκαν κατά την ανά"υση των κανονιστικών δεδομ!νων' 8

    ποιοτικ# ανά"υση κατ!δειξε ότι στα παιδιά του νηπιαγωγείου υπάρ3ουν του"ά3ιστον

    )0 κατηγορίες αντιδράσεων4 οι περισσότερες από τις οποίες μπορούν να 3ωριστούν

    σε υποκατηγορίες' ?τα παιδιά πρώτης δημοτικού ο αρι%μός κατηγοριών επικοινωνίας

    που εντοπίστηκαν #ταν \* και αυτ!ς επίσης 3ωρί=ονται σε υποκατηγορίες'

    7νδεικτικά4 για το νηπιαγωγείο οι π!ντε κατηγορίες επικοινωνίας με την υ1η"ότερη

    συ3νότητα #ταν οι παρακάτω& Α, Υποβολή ερωτήσεων4 με συ3νότητα +09 5ορ!ς για

    ό"α τα δεδομ!να' εδώ περι"αμ-άνονται ερωτ#σεις προς ανα=#τηση π"ηρο5οριών4

    επιδίωξη ανταγωνισμού κα%ώς και γενικ!ς ερωτ#σεις' Β, Συναισ!"ατικές

    εκδ!λ#σεις 4 με συ3νότητα +;9 5ορ!ς για ό"α τα δεδομ!να' 8 κατηγορία αυτ#

    περι"αμ-άνει "εκτικ!ς και μη "εκτικ!ς εκ5ράσεις συναισ%ηματικών καταστάσεων

    (όπως εν%ουσιασμό4 συμπόνια4 %υμό4 τρυ5ερότητα4 κ'ά', $, $ντολές%&παγορε'σεις 4

    με συ3νότητα +\; 5ορ!ς' Πρόκειται για "εκτικ!ς εκ5ράσεις που προτρ!πουν σε

    πράξεις # αποτρ!πουν ά""ους' Δ, &νακοιν#σεις 4 με συ3νότητα +*; 5ορ!ς'  εδώ

    περι"αμ-άνεται κά%ε π"ηρο5όρηση για %!ματα είτε σ3ετικά με το παιδί είτε με ά""α

    +9

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    20/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    άτομα # καταστάσεις' 7πίσης4 καταγρά5ηκε και !νας μεγά"ος αρι%μός

    ανακοινώσεων που εμπεριεί3αν το στοι3είο του ανταγωνισμού' 7, (ιατ'πωσ!

    πρ)σκλ!σ!ς 4 με συ3νότητα W9' ορίστηκε !τσι το κά"εσμα συμμα%ητών να

    συμμετάσ3ουν σε διά5ορες δραστηριότητες4 (π"ην παι3νιδιού4 επειδ# η πρόσκ"ηση

    σε παι3νίδι αποτ!"εσε ξε3ωριστ# κατηγορία,' mι αντίστοι3ες κατηγορίες για την

    πρώτη δημοτικού #ταν οι παρακάτω& α, ο"αδικ) παιχνίδι4 με συ3νότητα 0+: για ό"α

    τα δεδομ!να'  -, συναισ!"ατικές εκδ!λ#σεις 4 με συ3νότητα :+* 5ορ!ς'  γ,

    ανακοιν#σεις 4 με συ3νότητα );W 5ορ!ς'  δ, εντολές%απαγορε'σεις 4 με συ3νότητα )+/

    5ορ!ς και ε, υποβολή ερωτήσεων4 με συ3νότητα ++0 5ορ!ς'

    ?υμπεράσματα | ?υ=#τηση

    2α ευρ#ματα της παρούσας !ρευνας επικυρώνουν πα"αιότερες !ρευνες που

    κατ!δειξαν ότι οι ε""εί1εις στην εποικοδομητικ# συμμετο3# και στις επικοινωνιακ!ς

    και κοινωνικ!ς δεξιότητες είναι προ-"#ματα καίριας σημασίας για τη σ3ο"ικ# !νταξη

    παιδιών με αυτισμό' 8 παρούσα !ρευνα #ταν η πρώτη στην 7""άδα που στό3ο εί3ε

    την αξιο"όγηση των δεξιοτ#των που προανα5!ρ%ηκαν' 8 αξιο"όγηση αυτ#

    περι!"α-ε παιδιά με αυτισμό και παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη που 5οιτούσαν στο

     νηπιαγωγείο και στην πρώτη δημοτικού' 8 ποσοτικ# και ποιοτικ# ανά"υση των

    ευρημάτων συν!τεινε στη σ5αιρικ# αξιο"όγηση των αναγκών των παιδιών με

    αυτισμό που εντά3%ηκαν σε γενικ# τάξη και επομ!νως διευκό"υνε την εγκυρότερη

    στο3ο%!τηση για την κά"υ1η αυτών των αναγκών'

    mι δια5ορ!ς που εντοπίστηκαν στην παρούσα !ρευνα μεταξύ παιδιών με και

    3ωρίς αυτισμό στην εποικοδομητικ# συμμετο3# και στις επικοινωνιακ!ς και

    κοινωνικ!ς δεξιότητες #ταν αναμενόμενες4 ε5όσον επικυρώνουν ευρ#ματα

    πα"αιότερων ερευνών4 όπως αυτά των `RLLRHH και ToHHDEV (+99W,4 σύμ5ωνα με τα

    οποία τα παιδιά προσ3ο"ικ#ς η"ικίας με αναπτυξιακ!ς διαταρα3!ς !3ουν / ως : 5ορ!ς

    )*

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    21/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    περισσότερες πι%ανότητες εκδ#"ωσης κοινωνικών διαταρα3ών και εξαρτημ!νης

    συμπερι5οράς απ@ ότι τα συνομ#"ικά τους παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη' Παρότι και τα

    τ!σσερα παιδιά με αυτισμό υστερούσαν από τους συμμα%ητ!ς τους σε -ασικ!ς

    δεξιότητες4 η !νταξ# τους στο κοινό σ3ο"είο κρί%ηκε σημαντικ# για την προαγωγ#

    των κοινωνικών τους δεξιοτ#των' mι δάσκα"οι ειδικών και γενικών σ3ο"είων

    %εώρησαν την !νταξη των παιδιών με ειδικ!ς ανάγκες στο κοινό σ3ο"είο ως

    απαραίτητη προ]πό%εση4 προκειμ!νου να επιτευ3%εί η κα"ύτερη δυνατ# κοινωνικ#

    τους ανάπτυξη (TDOLR.sIRZKPFnI4 TREVLIanFoE4 sIRZKPFnI4 S GconoocI.kRnZD4 +99/,'

    7ξίσου απαραίτητη όμως4 για την επίτευξη αυτού του στό3ου4 %εωρ#%ηκε και η

    συμμετο3# ειδικών (π'3' 1υ3ο"όγων και ειδικών παιδαγωγών, στο σ3εδιασμό και στην

    διεξαγωγ# ενταξιακών προγραμμάτων'

    2ο δείγμα των παιδιών με αυτισμό της παρούσας !ρευνας είναι αρι%μητικά

    ανεπαρκ!ς και μη τυ3αίο' }ς εκ τούτου δεν μπορούμε να γενικεύσουμε τα παρόντα

    ευρ#ματα για τον ευρύτερο π"η%υσμό των παιδιών με αυτισμό4 ούτε να τα

    ανα"ύσουμε στατιστικά προκειμ!νου να κα%ορίσουμε με στατιστικ# ακρί-εια τις

    δια5ορ!ς παιδιών με αυτισμό απ@ τα συνομ#"ικά τους παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη' 8

    παρούσα όμως με%οδο"ογία αξιο"όγησης των αναγκών των παιδιών με αυτισμό4 που

    εντά3%ηκαν στο κοινό νηπιαγωγείο και στην πρώτη δημοτικού4 συγκριτικά με τους

    συμμα%ητ!ς τους4 μπορεί να 3ρησιμοποιη%εί για μεγα"ύτερα δείγματα σε με""οντικ!ς

    !ρευνες' Παρά""η"α4 η με%οδο"ογία αυτ# μπορεί να !3ει κ"ινικ# 3ρησιμότητα με τη

    συμ-ο"# της στη σ5αιρικ# αξιο"όγηση και στη σύνταξη ο"οκ"ηρωμ!νων και

    εξατομικευμ!νων ενταξιακών προγραμμάτων για παιδιά με ειδικ!ς ανάγκες που

    5οιτούν στο κοινό σ3ο"είο'

    7ίναι ιδιαίτερα ενδια5!ρον το ότι η επικοινωνία των παιδιών προσ3ο"ικ#ς

    )+

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    22/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    η"ικίας και πρώτης δημοτικού παρουσιά=ει το εύρος και την πο"υπ"οκότητα που

    κατ!δειξαν τα παρόντα ερευνητικά αποτε"!σματα' 2αυτό3ρονα όμως αποτε"εί και

    πρόκ"ηση για τους %εραπευτ!ς που σκοπεύουν να προετοιμάσουν άτομα με ειδικ!ς

    ανάγκες για ουσιαστικ# σ3ο"ικ# !νταξη' 7πιπ"!ον4 για τη σύνταξη προγραμμάτων

    διδασκα"ίας κοινωνικών δεξιοτ#των δεν μπορούμε να αγνο#σουμε την κοινωνικ#

    αντί"η1η του παιδιού με ειδικ!ς ανάγκες4 ε5όσον η επαρκ#ς ανταπόκριση στα

    εκάστοτε παρόντα κοινωνικά ερε%ίσματα απαιτεί και επαρκ# κοινωνικ# αντί"η1η

    (`oLLIFoE S QRHHDan4 +90+,' $ενικότερα4 "οιπόν4 η ουσιαστικ# σ3ο"ικ# !νταξη

    προ]πο%!τει την ανα=#τηση τρόπων που -οη%ούν το παιδί με ειδικ!ς ανάγκες να

    αποτε"!σει ενεργό μ!"ος του συνό"ου της τάξης' Αντί%ετα4 η πα%ητικ# παρουσία σε

    κοινούς 3ώρους με ά""α παιδιά μπορεί να προκα"!σει τόσο το στιγματισμό του

    παιδιού όσο και την ανάδειξη δευτερογενών 1υ3ο"ογικών προ-"ημάτων' 8

    διδασκα"ία κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτ#των σε παιδιά που δεν

    αναπτύσσουν αυτό-ου"α τ!τοιες δεξιότητες (όπως συμ-αίνει με τα παιδιά με αυτισμό,

    αποτε"εί ίσως το δυσκο"ότερο μ!ρος της εκπαίδευσ#ς τους' Παρά""η"α όμως

    κα%ορί=ει το κοινωνικό ό5ε"ος που αποκομί=ει το παιδί με αυτισμό από τη σ3ο"ικ#

    τάξη' Αν η σ3ο"ικ# !νταξη δε συμ-ά""ει στην ευρύτερη κοινωνικοποίηση και

    αποδο3# των ατόμων με ειδικ!ς ανάγκες4 δε %α -οη%#σει τα ίδια και τις οικογ!νει!ς

    τους να ξε5ύγουν από το στιγματισμό και την περι%ωριοποίηση'

    6ια σα5#ς εικόνα για την επικοινωνιακ# και κοινωνικ# συμπερι5ορά των

    παιδιών με αυτισμό (πάντα σε σύγκριση με τους συμμα%ητ!ς τους, στο νηπιαγωγείο

    και στην πρώτη δημοτικού4 αποτε"εί προ]πό%εση για κά%ε επίπονη προσπά%εια με

    στό3ο τη σ3ο"ικ# !νταξη αυτών των παιδιών' mι δια5ορ!ς των παιδιών με σο-αρ!ς

    διαταρα3!ς της ανάπτυξης4 όπως ο αυτισμός4 είναι κατα5ανείς (π'3' BCDEF4 GDHIFJKLM4

    NDHoOJDLo4 QRLLMODE4 S ToHHoUooV4 +99)' TDEHIER4 +99\,' 8 παρούσα !ρευνα μας

    ))

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    23/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    δίνει κάποια αρ3ικά στοι3εία που %α μπορούσαν να 3ρησιμοποιη%ούν στη

    διαμόρ5ωση ενταξιακών προγραμμάτων για παιδιά με αυτισμό4 %!τοντας συγ3ρόνως

    αρκετά ερωτ#ματα προς με""οντικ# ανά"υση' ƒεκινώντας από τα κριτ#ρια της

    iεποικοδομητικ#ς συμμετο3#ςj4 παρατηρούμε ότι και τα τρία παιδιά μειονεκτούν σε

    σ3!ση με τους συνομ#"ικούς τους τόσο στο νηπιαγωγείο όσο και στην πρώτη

    δημοτικού' ?το νηπιαγωγείο η μειονεξία αυτ# %α μπορούσε να εξηγη%εί ως απότοκος

    των συν#%ως περιορισμ!νων ευκαιριών που προσ5!ρονται στα παιδιά με αυτισμό για

     να συμμετ!3ουν σε ομαδικ!ς εκδη"ώσεις με ά""α παιδιά' Δε %α μπορούσαμε όμως να

    δώσουμε παρόμοια εξ#γηση και για την ε""ειμματικ# iεποικοδομητικ# συμμετο3#j

    τους στην πρώτη δημοτικού4 ε5όσον εί3ε προηγη%εί του"ά3ιστον !νας 3ρόνος !νταξ#ς

    τους στο νηπιαγωγείο' yα εί3ε4 "οιπόν4 ιδιαίτερο ενδια5!ρον να με"ετη%ούν οι

    παράγοντες που %α μπορούσαν να συμ-ά"ουν στη -ε"τίωση της iεποικοδομητικ#ς

    συμμετο3#ςj από παιδιά με αυτισμό4 ε5όσον μόνη η !νταξη στο νηπιαγωγείο δεν

    επαρκεί για να τα προετοιμάσει να παρακο"ου%ούν τα μα%#ματα του δημοτικού με

    εποικοδομητικό τρόπο'

    ?τον τομ!α της iανταπόκρισης σε εντο"!ς και ερωτ#σεις της παιδαγωγούj4

    σημειώνονται μεγά"ες δια5ορ!ς μεταξύ νηπιαγωγείου και πρώτης δημοτικού' Παρότι

    και τα τρία παιδιά στο νηπιαγωγείο δεν παρουσία=αν δυσκο"ία σ@ αυτόν τον τομ!α4

    στην πρώτη δημοτικού γίνονται εμ5ανείς οι δια5ορ!ς τους από τους συμμα%ητ!ς τους'

    7πίσης4 παρατηρ#%ηκαν δια5ορ!ς στην ανταπόκριση των παιδιών σε εντο"!ς και σε

    ερωτ#σεις4 είτε η παιδαγωγός απηύ%υνε ατομικ# είτε γενικ# ερώτηση στο σύνο"ο'

    ?υγκεκριμ!να4 τα παιδιά με αυτισμό ανταποκρί%ηκαν συ3νότερα στις ατομικ!ς

    εντο"!ς4 ενώ τη μεγα"ύτερη δυσκο"ία παρουσίασαν στην ανταπόκριση σε ερωτ#σεις

    προς ό"η την τάξη' 2α παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη ανταποκρί%ηκαν με την ίδια

    συ3νότητα σε ατομικ!ς εντο"!ς και ερωτ#σεις κα%ώς και σε εντο"!ς προς ό"ους4 ενώ

    )\

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    24/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    και αυτά εί3αν 3αμη"ότερα ποσοστά ανταπόκρισης σε ερωτ#σεις που απευ%ύνονταν

    στο σύνο"ο' Ανα"ύοντας αυτά τα ευρ#ματα4 μπορούμε να τα ερμηνεύσουμε ως

    αποτ!"εσμα των δυσκο"ιών # της κα%υστ!ρησης που παρουσιά=ουν τα παιδιά με

    αυτισμό στο "όγο' „σως οι εντο"!ς και οι ερωτ#σεις στο νηπιαγωγείο να είναι πο"ύ

    απ"ούστερες και κατανοητ!ς σε σ3!ση με εκείνες της δασκά"ας στην πρώτη

    δημοτικού' mι αυξανόμενες αυτ!ς δυσκο"ίες του προ5ορικού "όγου μπορεί να

    εξηγούν τη δια5ορά που παρουσιά=ουν τα παιδιά με αυτισμό στις ανταποκρίσεις στο

     νηπιαγωγείο και στην πρώτη δημοτικού' ?την υπό%εση αυτ# συνηγορεί και το ότι ο

    Παναγιώτης4 το παιδί με το υ1η"ότερο "εκτικό πη"ίκο από τα παιδιά με αυτισμό4

    παρουσιά=ει και τα υ1η"ότερα ποσοστά ανταπόκρισης σε σ3!ση με τα ά""α δύο

    παιδιά' 6ά"ιστα4 τα ποσοστά αυτά δε δια5!ρουν σημαντικά από εκείνα των

    συμμα%ητών του στις κατηγορίες των iατομικών εντο"ώνj και των iεντο"ών που

    απευ%ύνονται το σύνο"ο των μα%ητώνj' Β!-αια4 οι παραπάνω υπο%!σεις δεν

    μπορούν να επι-ε-αιω%ούν παρά μόνο μετά από ν!ες ερευνητικ!ς διαπιστώσεις'

    u τομ!ας που προ]πο%!τει συνδυασμό "εκτικών και κοινωνικών δεξιοτ#των

    (δη"αδ# iοι πρωτο-ου"ίεςj και η iανταπόκριση στην επικοινωνία με συμμα%ητ!ςj,

    είναι o τομ!ας στον οποίο τα παιδιά με αυτισμό παρουσιά=ουν τη σο-αρότερη

    δυσκο"ία' Aπως εξά""ου κατ@ επανά"η1η !3ει τονιστεί στη σ3ετικ# -ι-"ιογρα5ία4 η

    ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτ#των4 όπως είναι οι πρωτο-ου"ίες επικοινωνίας4 σε

    παιδιά με ειδικ!ς ανάγκες 3ρ#=ει ιδιαίτερης προσο3#ς (π'3' TDEHIER4 +99\,' mι

     υπό"οιπες δεξιότητες που με"ετ#%ηκαν στην παρούσα !ρευνα μπορούν να -ε"τιω%ούν

    με τη μ!%οδο της σταδιακ#ς διαμόρ5ωσης της συμπερι5οράς4 γιατί προ]π#ρ3αν (αν

    και σε ανεπαρκ# συ3νότητα, στο ρεπερτόριο του παιδιού' Aμως οι iπρωτο-ου"ίες

    επικοινωνίας και οι ανταποκρίσεις σε πρωτο-ου"ίες συμμα%ητών τουςj είναι

    δεξιότητες απούσες από το ρεπερτόριο του παιδιού και ως εκ τούτου 3ρειά=εται να

    )/

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    25/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    διδα3%ούν εξαρ3#ς' 2η δυσκο"ία στη διδασκα"ία αυτών των δεξιοτ#των επιτείνει η

    πο"υπ"οκότητα της επικοινωνίας των παιδιών της πρώτης δημοτικού' 7πίσης4 πρ!πει

     να τονιστεί ότι4 παρότι τα παιδιά με αυτισμό κατά το τ!"ος της 5οίτησης τους στο

     νηπιαγωγείο άρ3ισαν να επικοινωνούν με τους συνομ#"ικους τους με ικανοποιητικ#

    συ3νότητα (-άσει ανεκδοτο"ογικών δεδομ!νων,4 η -ε"τίωση στην επικοινωνία δε

    γενικεύτηκε στην πρώτη δημοτικού' 6πορούμε να υπο%!σουμε ότι τα παιδιά με

    τυπικ# ανάπτυξη αποκτούν και -ε"τιώνουν τις κοινωνικ!ς τους δεξιότητες και εκτός

    σ3ο"είου4 σε ά""α περι-ά""οντα' 7νώ τα παιδιά με αυτισμό4 εκτός σ3ο"είου4 σε

    περι-ά""οντα που δεν τους παρ!3εται εποπτεία και παρότρυνση για επικοινωνία4 είναι

    πι%ανό να μην αποκομί=ουν ο5!"η στην κοινωνικ# τους συμπερι5ορά' Αυτ# η

    δια5ορά ίσως εξηγεί το ότι4 ενώ τα παιδιά με αυτισμό !3ουν παρόμοιες ευκαιρίες

    επικοινωνίας στο νηπιαγωγείο με τους συνομ#"ικούς τους4 και ενώ υπό την εποπτεία

    συνοδού συμμετ!3ουν κοινωνικά στο νηπιαγωγείο4 στην πρώτη δημοτικού συνε3ί=ουν

     να αποκ"ίνουν σημαντικά στους τομείς της επικοινωνίας και της κοινωνικότητας'

    Παρόμοια ευρ#ματα σ3ετικά με τη γενίκευση πρωτο-ου"ιών επικοινωνίας ανα5!ρουν

    οι unR S GacLRIJODE (+99*, για !να αγόρι προσ3ο"ικ#ς η"ικίας με αυτισμό το οποίο

    παρότι αν!πτυξε πρωτο-ου"ίες επικοινωνίας με συνομ#"ικούς του στο γρα5είο της

    1υ3ο"όγου που το παρακο"ου%ούσε4 δεν γενίκευσε αυτ# τη δεξιότητα σε καινούργιες

    περι-α""οντικ!ς συν%#κες (στο κοινό σ3ο"είο,'

    8 παρούσα !ρευνα δεν είναι παρά το ξεκίνημα για την επίτευξη του απώτερου

    στό3ου4 της δημιουργίας ανα"υτικού ενταξιακού προγράμματος για άτομα με αυτισμό'

    πάρ3ουν πο""ά ερωτ#ματα για την !νταξη ατόμων με αυτισμό στο κοινό σ3ο"είο

    που 3ρ#=ουν πειραματικών ανα"ύσεων' Αυτά είτε δεν !3ουν απαντη%εί ακόμα είτε

    !3ουν απαντη%εί από τη διε%ν# !ρευνα4 α""ά 3ρειά=ονται ανά"υση # επικύρωση για τα

    ε""ηνικά δεδομ!να' $ια παράδειγμα4 %α #ταν πο"ύ σημαντικό να ανα=ητη%ούν στο

    ):

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    26/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    ε""ηνικό σ3ο"είο οι κατηγορίες iπρωτο-ου"ιών επικοινωνίαςj που οδηγούν

    συ3νότερα σε iεπικοινωνιακ# ανταπόκρισηj' 6πορεί να ταυτί=ονται με τις

    κατηγορίες πρωτο-ου"ιών που προσε"κύουν %ετικ# ανταπόκριση σε ά""ες 3ώρες

    (qLROPHDM4 GZLDIE4 TREVLIanFoE4 S GcoLRF4 +90+, # μπορεί να δια5!ρουν' Ακόμα4 %α

    μπορούσαν να με"ετη%ούν οι περι-α""οντικ!ς α""αγ!ς που ίσως συμ-ά""ουν στη

    -ε"τίωση των ενταξιακών συν%ηκών που αντιμετωπί=ουν σ#μερα τα παιδιά με

    αυτισμό στη γενικ# τάξη' 7ξά""ου4 %α #ταν ενδια5!ρον να με"ετη%ούν οι από1εις

    που υιο%ετούν οι Έ""ηνες γονείς παιδιών με αυτισμό ως προς την προτεραιότητα της

    διδασκα"ίας κοινωνικών δεξιοτ#των4 !ναντι ά""ων δεξιοτ#των (π'3'4 που εντάσσονται

    στο γνωστικό τομ!α,' ?το %!μα αυτό !3ουν #δη καταγρα5εί οι από1εις των

    Αμερικανών γον!ων (TDOPLR.sIRZKPFnI4 sIRZKPFnI4 S GZLDZcR4 +99),' Ένα ά""ο

    ερώτημα που μπορούμε να %!σουμε είναι& ποιοι είναι οι τρόποι κοινωνικών

    συνα""αγών που προτιμούν τα παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη4 ε5όσον αυτά τα παιδιά

    είναι οι κύριοι αποδ!κτες της κοινωνικ#ς συμπερι5οράς των παιδιών με αυτισμό

    (GacEoLL4 +99*,'

    Προκειμ!νου να αξιο"ογ#σουμε κα"ύτερα τις ανάγκες των παιδιών με αυτισμό

    που πρόκειται να εντα3%ούν στο κοινό σ3ο"είο4 εκτός των ν!ων ερωτημάτων που

    %!τουμε προς !ρευνα4 %α #ταν γόνιμη και η σύγκριση των δεδομ!νων της παρούσας

    !ρευνας με αντίστοι3α δεδομ!να από επαρ3ιακ!ς πό"εις της 7""άδας και από 3ώρες

    του εξωτερικού' 8 σύγκριση αυτ# %α επιτρ!1ει τις ευρύτερες επαγωγικ!ς ε5αρμογ!ς

    των προανα5ερ%!ντων ευρημάτων'

    Ανεξάρτητα όμως από τις απαντ#σεις που %α δο%ούν στα παραπάνω

    ερωτ#ματα4 η σημασία της !νταξης των παιδιών με ειδικ!ς ανάγκες στο κοινό σ3ο"είο

    από την προσ3ο"ικ# κιό"ας η"ικία %α εξακο"ου%#σει να είναι καίρια' mι ευκαιρίες

    κοινωνικ#ς ανάπτυξης4 ακόμα και για παιδιά με πο"ύ σο-αρ!ς διαταρα3!ς4

    );

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    27/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    μεγιστοποιούνται στο κοινό σ3ο"είο4 ε5όσον4 όπως !3ουν κατ@ επανά"η1η δείξει οι

    διε%νείς !ρευνες4 τα παιδιά με τυπικ# ανάπτυξη δίνουν ιδιαίτερη προσο3# και

    επιδιώκουν την επικοινωνία με τα συνομ#"ικά τους παιδιά με ειδικ!ς ανάγκες που

    5οιτούν στο κοινό σ3ο"είο (BCDEF RZ DH'4 +99)' TDEHIER4 +99\,'

    2!"ος4 είναι αξιοσημείωτο το ότι η συνύπαρξη παιδιών με και 3ωρίς ειδικ!ς

    ανάγκες σε κοινούς 3ώρους δεν αποτε"εί κα%οριστικό παράγοντα για ουσιαστικ#

    !νταξη' 8 ενεργός συμμετο3# ειδικών στην διαμόρ5ωση και υ"οποίηση των

    ενταξιακών στό3ων και διαδικασιών %α κα%ορίσει την επιτυ3ία της !νταξης και τη

    -ε"τίωση των επιδόσεων των παιδιών με ειδικ!ς ανάγκες στο κοινό σ3ο"είο (QRan4

    YIHHRE4 S QDKO^DLZ4 +909,'

    )W

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    28/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    Βι-"ιογρα5ία

    wORLIaDE NFMacIDZLIa wFFoaIDZIoE' (+99/,' bID^EoFZIa DEV FZDZIFZIaDH ODEKDH oz 

    OREZDH VIFoLVRLF (/Zc RV',' hDFcIE ẐoE4 bd& wKZcoL'

    QDRL4 b' '̀4 S hoHz4 `' ̀ ' (+9W*,' qcR REZLM IEZo EDZKLDH aoOOKEIZIRF oz

    LRIEzoLaROREZ' vE …' lHLIac4 q' GZDacEIn4 S p' `DJLM (BVF',4 doEZLoH oz cKODE

     JRcDCIoL (PP'\+9.\)/,' XHRECIRU4 ve& GaoZZ4 _oLRFODE'

    QDLoE.docRE4 G' (+900,' GoaIDH DEV PLD^ODZIa VRzIaIZF IE DKZIFO& do^EIZICR oL

    DzzRaZICR† poKLEDH oz wKZIFO DEV bRCRHoPOREZDH bIFoLVRLF4 +04 \W9./*)'

    QDLoE.docRE4 G'4 eRFHIR4 w' `'4 S _LIZc4 l' (+90:,' boRF ZcR DKZIFZIa acIHV cDCR D

    ZcRoLM oz OIEV† do^EIZIoE4 )+4 \W./;'

    QRanODE4 N' (+90\,' qcR LRHDZIoEFcIP JRZURRE JRcDCIoLDH acDLDaZRLIFZIaF

    of children and social interaction in an integrated setting.

     Journal of the Division for Early Childhood, 7, 69-77.

    Bierman, K. ., ! "onminy, #., $. %&99'(. Develo)mental issues in

    social-s*ills

    assessment and intervention +ith children and adolescents.

    Behavior "odication,&7, 9-/.

    QLDVHME4 w' G'4 TIODVI4 h' X'4 dLIOOIEF4 b' Q'4 XLDCRF4 Y' X'4 S YRHHM4 p' w'

    %&90'(. Conversational s*ills training for retarded

    adolescents. Behavior

     1hera)y, &/, '&/-'.

    )0

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    29/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    QLDEVM4 `' N'4 GcoLRF4 …' B'4 `aBCoM4 ̀ ' w'4 BHHIF4 b'4 S _ot4 p' p' (+90W,'

    2ncreasing social interactions of severely handica))ed autistic

    children.

    poKLEDH oz wKZIFO DEV bRCRHoPOREZDH bIFoLVRLF4 +W4 \W:.\9*'

    dDLL4 B' X'4 S bKLDEV4 f' ̀ ' (+90:,' …RVKaIE^ JRcDCIoL PLoJHROF ZcLoK^c

    zKEaZIoEDH aoOOKEIaDZIoE ZLDIEIE^' poKLEDH oz wPPHIRV QRcDCIoL wEDHMFIF4 +04

    +++.+);'

    $ενά4 Α' (+99W,' Βασικ!ς αρ3!ς για το ξεκίνημα της συνεκπαίδευσης στην

    7""άδα' ?το 7' 2ά5α %E345. 8.( :;8 3FGHI5== 5L@?@ =4 ?:53

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    30/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    προοπτικ#' Πρακτικά της 8μερίδας i7ιδικ# 7κπαίδευση& πραγαμτικότητα

    και προοπτικ!ςj (σ' +.+),' Α%#να& Πανε""#νιος ?ύ""ογος 7ργα=ομ!νων στην

    7ιδικ# 7κπαίδευση'

    QoR, J. J., ! "cEvoy, ". S. %&99'(. Sssessing and enhancing

    generaliTation and social validity of social-s*ills interventions

    +ith children and adolescents. Behavior "odication, &7%'(4

    ''9-'6.

    Qrith, U. %&996(. Αυτισμός' Α%#να& 7""ηνικά $ράμματα'

    XRED4 w'4 YLDEZ[4 N' p'4 ̀ adHDEEDcDE4 e' B'4 S NoKHFoE4 d' e' (+99;,' qLDIEIE^

    DEV ^RERLDHI[DZIoE oz DzzRaZICR JRcDCIoL VIFPHDMRV JM MoKZc UIZc DKZIFO'

    poKLEDH oz wPPHIRV QRcDCIoL wEDHMFIF4 )94 )9+.\*/'

    XRED4 w'4 S YMOIFFIF4 B' (IE PLRFF,' wFFRFFIE^ DEV FRZZIE^ ^oDHF zoL ZcR

    DZZREVIE^ DEV aoOOKEIaDZICR JRcDCIoL oz ZcLRR PLRFacooHRLF UIZc DKZIFO IE

    IEaHKFICR nIEVRL^DLZRE FRZZIE^F' poKLEDH oz bRCRHoPOREZDH DEV NcMFIaDH

    bIFDJIHIZIRF'

    Vuralnic*, ". J. %&90W(. 1he social Xehavior of )reschool children at

    diYerent develo)mental levelsO EYects of grou) com)osition.

     Journal of ER)erimental

    Child $sychology, '&, &&-&'W.

    #am)re-Zietu)s*i, [., Zietu)s*i, J., ! [trathe, ". %&99(. Qunctional

    life s*ills,

    academic s*ills, and friendshi)\social relationshi)

    develo)mentO ]hat do

    \*

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    31/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    )arents and students +ith moderate\severe\)rofound

    disaXilities value^ Journal of theSssociation for $ersons +ith

    [evere #andica)s, &7, '-0.

    #am)re-Zietu)s*i, [., Zietu)s*i, J., ! GconoocI.kRnZD4 ̀ ' (+99/,' …R^KHDL

    RVKaDZoLF@ PRLaRPZIoEF oz zDaIHIZDZIE^ zLIREVFcIPF oz FZKVREZF UIZc OoVRLDZR4

    FRCRLR4 oL PLozoKEV VIFDJIHIZIRF UIZc EoEVIFDJHRV PRRLF' BVKaDZIoE DEV

    qLDIEIE^ IE `REZDH …RZDLVDZIoE DEV bRCRHoPOREZDH bIFDJIHIZIRF4 )94 +*).++W'

    TDEHIER4 `' _' (+99\,' vEaHKFIoE oz PLRFacooHRLF UIZc PLozoKEV VIFDJIHIZIRF& wE

    DEDHMFIF oz acIHVLRE‡F IEZRLDaZIoEF' poKLEDH oz ZcR wFFoaIDZIoE zoL NRLFoEF UIZc

    GRCRLR TDEVIaDPF4 +0(+,4 )0.\:

    TDKan4 `'4 _RIE4 b'4 hDZRLcoKFR4 e'4 S _RIEFZRIE4 d' (+99:,' GoaIDH IEIZIDZIoEF JM

    DKZIFZIa acIHVLRE Zo DVKHZF DEV oZcRL acIHVLRE' poKLEDH oz wKZIFO

    D EV bRCRHoPOREZDH bIFoLVRLF4 ):(;,4 :W9.:9/'

    TREVLIanFoE4 p' `'4 GconoocI.kRnZD4 `'4 TDOLR.sIRZKPFnI4 G'4 S XDJHR4 …' w'

    (+99;,' `IVVHR DEV cI^c FacooH FZKVREZF@ PRLaRPZIoEF oE JRIE^ zLIREVF UIZc

     PRRLF UIZc FRCRLR VIFDJIHIZIRF' BtaRPZIoEDH dcIHVLRE4 ;\4 +9.)0'

    poFRPc4 …' `'4 S qD̂ RL._HKFJRL^4 T' (+99W,' wE IECRFZI^DZIoE oz DZZREZIoE DEV

    DzzRaZ IE acIHVLRE UIZc DKZIFO DEV boUE FMEVLoOR' poKLEDH oz wKZIFO DEV

    Develo)mental Disorders, 7, '0-'96.

    α"αντ=#.Α=ί=ι4 Α' (+99;,' Πρόγραμμα για παιδιά με αυτισμό ως προ]πό%εση

    πι%αν#ς !νταξης στο γενικό σ3ο"είο' Πρακτικά της 8μερίδας i7ιδικ#

    7κπαίδευση& Πραγματικότητα και προοπτικ!ςj(σ'+./,' Α%#να& Πανε""#νιος

    ?ύ""ογος 7ργα=ομ!νων στην 7ιδικ# 7κπαίδευση'

    \+

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    32/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    Kam)s, D. "., eonard, B. _., `ernon, [., Dugan, E. $., ! Deluardi, J.

    C. %&99(.

     1eaching social s*ills to students +ith autism to increase )eer

    interactions in

    an integrated rst-grade classroom. Journal of S))lied

    Behavior Snalysis,

    %(, 0&-00.

    Kasari, C., [igman, "., "undy, $., ! birmiya, Z. %&99W(. SYective

    sharing in the

    conteRt of oint attention interactions of normal, autistic, and

    mentally retarded

    children. Journal of Sutism and Develo)mental Disorders, W,

    07-&WW.

    YoR^RH4 e' Y'4 YoR^RH4 …' e'4 TKLHRM4 d'4 DEV _LRD4 h' b' (+99),' vOPLoCIE^ FoaIDH

    FnIHHF DEV VIFLKPZICR JRcDCIoL IE acIHVLRE UIZc DKZIFO ZcLoK^c FRHz.

    ODED^ROREZ' poKLEDH oz wPPHIRV QRcDCIoL wEDHMFIF' ): (),4 \/+.\:\'

    YLDEZ[4 N' (+99W,' xωριστ# εκπαίδευση4συνεκπαίδευση4 κοινωνικά κιν#ματα και

    επιστ#μη (7' 2ά5α4 6ετά5',' ?το 7' 2ά5α (7πιμ' 7κδ', ?υνεκπαίδευση

    παιδιών με και 3ωρίς προ-"#ματα μά%ησης και συμπερι5οράς (σ' W+.0W,'

    Α%#να& 7""ηνικά $ράμματα'

    eRUM4 w' e'4 S bDUFoE4 X' (+99),' GoaIDH FZIOKHDZIoE DEV ˆoIEZ DZZREZIoE IE MoKE^

    DKZIFZIa acIHVLRE' poKLEDH oz wJEoLODH NFMacoHo^M4 )*4 :::.:;;'

    eoCRHDEV4 Y'4 S eDEVLM4 G' (+90;,' poIEZ DZZREZIoE DEV HDE^KD^R IE DKZIFZIa DEV

    HDE^KD^R VRHDMRV acIHVLRE' poKLEDH oz wKZIFO DEV bRCRHoPOREZDH

    bIFoLVRLF4 +;4 \\:.\/0'

    \)

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    33/40

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    34/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    NRZRLFoE4 s' e' (+90),' GoaIDH IEZR^LDZIoE oz cDEVIaDPPRV DEV EoEcDEVIaDPPRV

     PLRFacooHRLF& w FZKVM oz PHDMODZR PLRzRLREaRF' qoPIaF IE BDLHM dcIHVcooV

    GPRaIDH BVKaDZIoE4 )(),4 :;.:9'

    $riTant, B. "., ! ]etherXy, S. ". %&907(. Communicative intentO S

    frame+or*

    for understanding social-communicative Xehavior in autism.

     Journal of the Smerican Scademy of Child and Sdolescent

    NFMacIDZLM4 );(/,4 /W)./W9'

    …KZZRL4 ̀ ' (+9W0,' bID^EoFIF DEV VRzIEIZIoE oz acIHVcooV DKZIFO' poKLEDH oz wKZIFO

    DEV dcIHVcooV GacI[oPcLREID4 04 +\9.+;+'

    GacEoLL4 …' _' (+99*,' ‰NRZRL† TR aoORF DEV ^oRFŠ‹& _ILFZ ^LDVRLF@ PRLFPRaZICRF oE

     D PDLZ.ZIOR ODIEFZLRDO FZKVREZ' poKLEDH oz ZcR wFFoaIDZIoE zoL NRLFoEF UIZc

     GRCRLR TDEVIaDPF4 +:4 )\+.)/*'

    [igman, "., "undy, $., [herman, 1., ! Ungerer, J. %&906(. [ocial 

    interactions of autistic, mentally retarded and normal children DEV

    ZcRIL aDLR^ICRLF' poKLEDH

    oz Child $sychology and $sychiatry, 7%(, 6/7-66.

    \/

  • 8/9/2019 4.Πρoγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό ΝΓ-ΔΣ.doc

    35/40

      Προγράμματα Ένταξης Παιδιών με Αυτισμό

    [nyder, ., S))olloni, 1., ! Coo*e, 1. $. %&977(. 2ntegrated settings

    at the early

    childhood levelO 1he role of nonretarded )eers. ERce)tional

    children, /',

    6-66.

    [tainXac*, ]., [tainXac*, [., _asch*e, D., ! Snderson, _. J. %&90&(.

     1hree

    methods for encouraging interactions Xet+een severely

    retarded and

    nonhandica))ed students. Education and 1raining of the

    "entally _etarded,

    &6, &00-&9.

    GZonRF4 q' _'4 S QDRL4 b' `' (+9WW,' wE IOPHIaIZ ZRacEoHo^M oz ^RERLDHI[DZIoE'

    poKLEDH oz wPPHIRV QRcDCIoL wEDHMFIF4 +*4 \/9.\;W'

    GZoER4 h' e'4 S dDLo.`DLZI