Ο Κ ΤΩ Β Ρ Ι Ο Σ , Ν Ο Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ , ∆ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 3 - Ι Λ ΛΥ Ρ Ι Α Σ 6 - 1 0 , 11 3 6 3 ΑΘ Η Ν Α - Τ Η Λ . : 2 1 0 8 8 . 3 1 . 7 6 6 , Φ Υ Λ Λ Ο 7 1 ο

ΠΛΗΡΩ ΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ

Ταχ. Γραφείο ΚΕΜΠΑΘ

Αριθµός Αδείας 3728 ΚΩ∆ΙΚΟΣ 014232

Φ Ω Τ Ο - Γ Ρ Α Φ Η Μ Α Τ Α

www.siderigr.com

Φορτωµένοι µε µια ακόµη χρονιάστις πλάτες µας, όπως όλοι, κι εµείςοι Σιδερίτες όπου γης, ξεπροβοδί-σαµε τον παλιό τον χρόνο το 2013κι υποδεχθήκαµε τον καινούργιο το2014 µε αισιοδοξία, ελπίδα κι ευχές,να είναι για όλον τον κόσµο χαρού-µενος και ευτυχισµένος.

Ο χρόνος που πέρασε, κατά κοινήοµολογία, από λάθη που έγιναν κυ-ρίως από αυτούς που µας κυβέρνη-σαν τον τελευταίο καιρό, υπήρξε ιατην πατρίδα µας και τους Έλληνεςαπό τους πιο δύσκολους κι άφησεόχι καλές αναµνήσεις γενικά στο πέ-ρασµά του. Όµως εδώ στη Σίδερη,παρά τη µεγάλη οικονοµική κρίσηπου δέρνει προπάντων τον εργαζό-µενο κόσµο, θα µπορούσαµε ναπούµε πως τα καταφέραµε να στα-θούµε όρθιοι σαν Σίδερη και να πο-ρευτούµε µε αξιοπρέπεια, όποτεχρειάσθηκε να δράσουµε συλλο-γικά.

Έτσι καταφέραµε να διατηρή-σουµε τη συνοχή και την υπόστασητης Σίδερης και των Σιδεριτών καινα λειτουργήσουν ικανοποιητικά τα

θεσµικά µας όργανα -Κοινότητα,Αδελφότητα, Πολιτιστικός Σύλλογοςκαι Εκκλησία. Σταθήκαµε όρθιοιόλες τις µεγάλες µέρες του χρόνου -Πασχαλιά, 15Αύγουστο, γιορτές τηςΠαναγίας, Χριστούγεννα, Θεοφά-νεια κι Αποκριές. Το µαγαζί µπό-ρεσε κι έµεινε ανοιχτόζωντανεύοντας µε το παιδοµάζωµατην πλατεία του «Φτελιά» τα περισ-σότερα Σαββατόβραδα και την πε-ρίοδο 20 Ιουλίου έως τέληΑυγούστου. Και στο Λάµποβο τηςΠαραµυθιάς πήγαµε συλλογικά καιτα «µπόλια» µας, συνοδευµένα µετσίπουρο και κρασί άγαµε την τε-λευταία Κυριακή του Νοεµβρίου.

Το Πρωτοχρονιάτικο βράδυ ο και-νούργιος χρόνος βρήκε τη Σίδερηµε κλεισµένο τ’ «Αργαστήρι» της.Όµως κάποιοι λιγοστοί, ονόµαταδεν λέµε, οι οποίοι δεν εννοούν ναξεκοπούν απ’ τα παλιά, υποδέχθη-καν το 2014 γύρω από κάποιοαναµµένο τζάκι παίζοντας το προ-σφιλές στους Σιδερίτες τυχερό Πρω-τοχρονιάτικο παιγνίδι το «τριάνταένα», κουτσοπίνοντας και κόβοντας

την πατροπαράδοτη κοφτόπιτα-βα-σιλόπιτα.

Το πρωί του Αϊ-Βασιλειού µετά τηνεκκλησία πάλι λιγοστοί, κατά τοέθιµο, βρεθήκαµε για «Χρόνιαπολλά» στο σπίτι του Γιώργου Τσά-τσα, που το άνοιξε αυτή τη µέρα, ανκαι µονάχος του, για να γιορτάσειτην ονοµαστική γιορτή του γιου τουΒασίλη, αλλά και των δυο ανιψιώντου, παιδιών τ’ Αηδόνη και τουΓιάννη κι εγγονών τ’ αξέχαστουΒασίλ’ Τσάτσα.

Με την ίδια διάθεση ας συνεχί-σουµε να πορευόµαστε και το νέοέτος κι ας βάλουµε τα δυνατά µαςνα σταθούµε ορθοί παλεύοντας καιαλληλοστηριζόµενοι στα δύσκολαπεράσµατα. Όλοι αντάµα και µε τηβοήθεια του Αϊ-Γιάννη και τη δικήµας προσπάθεια, θα τα καταφέ-ρουµε να είναι και τούτη η χρονιάχαρούµενη κι ευτυχισµένοι. Ας µηντο βάλουµε κάτω! Όλοι µαζί µπο-ρούµε!...

ΤΑΚΗΣ ΣΤΡΑΒΕΛΗΣ

Ο αξέχαστος Λάζος Φίλιος, ένας απ’ τους σπουδαίους Σιδερίτες γλεντζέδες καιχορευταράδες, µαζί µε τους αλησµόνητους Κώστα Σωτηρίου (Κόνα), ΜήτσηΚατσίκη και το ∆άσκαλο, ο οποίος το παλεύει ακόµη για να στέκεται ορθός,ένα Πασχαλιάτικο απόγευµα µετά τον εκκλησιασµό στις αρχές της δεκαετίας1960 πασχίζουν να σταφνίσουν το χορό για το απογευµατινό Πασχαλινό µαςγλέντι στην πλατεία του θρυλικού «Φτελιά» της Σίδερης.

Μια καλοκαιριάτικη Αυγουστιάτικη µέρα, οι «µεγάλοι» τότε του χωριού, στηναξιέπαινη προσπάθειά τους να µάθουν στα νεαρά παιδιά τα τοπωνύµια της Σί-δερης πραγµατοποίησαν µία από τις πολλές εκδροµούλες τους. ∆ιακρίνονταιαπό αριστερά: Γιώργος Κολιούσης, Γιάννης Κιουβρέκης, Βαγγέλης ∆ήµου,∆ηµήτρης Φιστικλής, Αλεξάνδρα Φιστικλή, Γιώργος ∆ήµου και Γιάννης Μα-κρυδήµας. Αριστερά όρθιος πίσω ο Πίπης Πάντος και δεξιά καθήµενος ο ΓάκηςΣπυρίδης.

Ήταν Πάσχα του 1969 και εµείς νέοι χαρούµενοι, γεµάτοι αισιοδοξία, πίσω απότο ιερό της Παναΐγιας. ∆ιακρίνονται: Φωτούλα Σωτηρίου, Αλίκη Κολιούση,Φρόσω Τσιούλη, Θανασούλα Τσιούλη, Κική Τσάτσα, Τάκης Κύρκος και ΤάκηςΤσιούλης. Καθιστός ο Βαγγέλης Τσάτσας. Όµορφα αξέχαστα χρόνια!

Οι µαθητές

του ∆ηµοτικού Σχολείου

Σίδερης γύρω

απ’ το στολισµένο

φυσικό Χριστουγεννιάτικο

δένδρο στις αρχές

της δεκαετίας του ’60

µε τα δώρα στα χέρια τους,

προσφορά των ξενιτεµένων

Σιδεριτών στην Αµερική

αείµνηστων Λάκη Τσούλη και

Κωσταντή Πασχάλη.

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟ 2013 ΚΑΙ ΚΑΛΩΣΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ 2014

Στις 6 του Απρίλη θα συµπληρωθούν 56 χρόνια απότο Κυριακάτικο βράδυ του 1958, που λιγοστοί Σιδερίτεςτης Αθήνας, αποφάσισαν να ιδρύσουν την Αδελφότητάµας. Την Αδελφότητα των εν Αθήναις Σιδεριτών. Οι Σι-δερίτες φεύγαν από παλιά στην ξενιτιά. Στην Πόλη καιστην Αµερική παλιότερα επί τουρκοκρατίας και µετά τηναπελευθέρωση στην Αθήνα. Λίγοι έπαιρναν την οικογέ-νεια µαζί. Μετά τον πόλεµο όµως και πολλοί κυνηγηµέ-νοι µαζεύτηκαν στην πρωτεύουσα. Η Αδελφότηταξεκίνησε πριν ιδρυθεί. Η αλληλεγγύη και η αλληλοβοή-θεια για κάθε καινούργιο που άφηνε το χωριό για ναβρει δουλειά στη µεγαλούπολη ήταν κανόνας. Αλλάέπρεπε να φτιάξουµε και οργανωµένα το Σύλλογό µαςγια να υπάρχει µεγαλύτερο µόνιασµα και αποδοτικό-τητα.

Πέρασε πάνω από µισός αιώνας, χρόνια πολλά να τοσκεφτείς, και η Αδελφότητά µας παραµένει ζωντανή καιδυναµική. Χρειάζεται όµως την παρουσία και συµβολήόλων των χωριανών για να προκόψει και να βοηθήσειακόµα περισσότερο τους Σιδερίτες και τη Σίδερη. Ανπριν από κοντά 60 χρόνια είχαµε ανάγκη από αλληλεγ-γύη και αλληλοβοήθεια, σήµερα το έχουµε πολύ περ-σότερο και ανάγκη και υποχρέωση. Κανένας µόνος τουδεν πρέπει να νιώθει!

Στα χρόνια αυτά η Αδελφότητά µας βοήθησε να κρα-τηθεί ζωντανή η επαφή των απόδηµων Σιδεριτών µε τοχωριό, ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς όταν η επικοι-νωνία ήταν δυσχερής. Ας θυµήσουµε τις Πασχαλιάτικες

εκδροµές όταν τα πούλµαν της Αδελφότητας έφτανανστο Γκαλµπάκι γεµάτα µε τις οικογένειες των «Αθη-ναίων» και αγάλια - αγάλια ανέβαιναν τον ανήφορο στο«Μελίσι», µε πόση ανυποµονησία και λαχτάρα καρτέ-ραγαν οι χωριανοί!

Ας θυµηθούµε πόσα σοκάκια φτιάχτηκαν, πόσοι τοίχοιανασκώθηκαν µε την όλο αυταπάρνηση προσφορά(καµιά φορά και από το υστέρηµα) των ξενιτεµένων µας!

Ας θυµηθούµε τους χορούς, το κράτηµα της παράδο-σής µας, την µεταλαµπάδευση στους µικρότερους τωνηθών και των εθίµων µας.

Στα πενήντα έξι χρόνια η πορεία της Αδελφότητας δενήταν πάντα ρόδινη και εύκολη. Τις εύφορες στιγµές,ακολουθούσαν πολλές φορές «νεκρές» περίοδοι βέ-βαια, αλλά η Αδελφότητά µας, η ένωση όλων των χω-ριανών δηλαδή, δεν «νέκρωνε» αλλά ξανά ζωντάνευεκαι έδενε τους Σιδερίτες.

Σήµερα λοιπόν, οι Σιδερίτες έχουµε και υποχρέωσηκαι µπορούµε πιο εύκολα απ΄ ότι πριν από 56 χρόνια ναείµαστε παρόντες, και για το χωριό µας, και για τα παι-διά µας, και για την παράδοσή µας. Έχουµε τώρα πιακαι την εφηµερίδα µας. Έχουµε το site της Αδελφότη-τας. Ένα σηµαντικό µέσο επικοινωνίας και επαφής πουδεν υπήρχε παλιά και σήµερα αποτελεί µεγάλο στοιχείογια τη σύνδεση των δεσµών µας όπου και αν βρισκό-µαστε.

ΤΗΝ Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑ ΤΗΝ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙΟΙ ΣΙ∆ΕΡΙΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΣ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΥΤΗ!

Α γ κ α λ ι ά σ τ ε τ η ν A δ ε λ φ ό τ η τ α !

Οι φρυκτωρίες ήταν µια σειρά από ψηλούς πύργους πάνω στα βουνά, που επικοινω-νούσαν µεταξύ τους µε τη χρήση πυρσών (φρυκτός=πυρσός και ώρα = φροντίδα).Το βουνό που φαίνεται πίσω είναι η Ντούλκα.(οι φωτογραφίες και το σχόλιο είναι από τον Ιστότοποτου Μιχάλη Πασιάκου labastia.blogspot.gr)

Γ ι α ν α γ ν ω ρ ί ζ ο υ µ ε τ ο χ ω ρ ι ό µ α ς

Η φρυκτωρία της Σίδερης από τηνκαµάρα του πρόναου της Παναγίας...

... και από κοντά.

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013:Σχέδιο 1 26/03/2014 10:25 Σ δ 1

2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙ∆ΑΤΗΣ Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑΣ

ΤΩΝ ΣΙ∆ΕΡΙΤΩΝ

ΙΛΛΥΡΙΑΣ 6-10, 113 63 ΑΘΗΝΑΤΗΛ.: 210 88.31.766

info@siderigr.com

ΤΙΜΗ ΕΤΗΣΙΑΣ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗΣΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ 6 ΕΥΡΩ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ 50MD - 30$

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΤο ∆ιοικητικό Συµβούλιο

της Αδελφότητας

ΥΠΕΥΘΥΝΗΑΘΑΝΑΣΙΑ

ΤΣΙΟΥΛΗ-ΚΙΟΥΒΡΕΚΗ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣΤΑΚΗΣ ΣΤΡΑΒΕΛΗΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣΗΠΕΙΡΩΤΙΚΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ “Πέτρα”

Οικονόµου 32, 106 83 ΑθήναΤηλ.: 210 82.33.830

ekdoseispetra@hotmail.com

Graph TechΚωνσταντίνος Κολιούσης

Ανδριτσαίνης 17, 11142 ΛαµπρινήΤηλ.: 210-2582619, 6942 268668Σχεδιασµός - Εκτύπωση ΕντύπωνΕπεξεργασία video - 3d animation

Σχεδιασµός ιστοσελίδων - φωτογραφία - ∆ίκτυαwebside: www.graphtech.gre-mail: info@graphtech.gr

ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΘ. ΜΑΚΡΗΧειρουργόςΟδοντίατρος

Χρ. Σµύρνης 117-119183 45 Μοσχάτο

Τηλ.: 210 4836204Κιν.: 6945 461476

ΟΠΤΙΚΑΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣΦΥΣΤΙΚΛΗ

Κατάστηµα 1οΦανερωµένης 5

Τηλ.: 210 6540255Κατάστηµα 2οΜεσογείων 232

4η Στάση ΧολαργούΤηλ.: 210 6515651

ΥΠΕΡΤΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΟ

ΙΑΤΡΕΙΟΦΩΤΗΣ ΑΘ. ΜΑΚΡΗΣ

ΙΑΤΡΟΣ ΝΕΦΡΟΛΟΓΟΣ∆ΕΧΕΤΑΙ ΜΕ ΡΑΝΤΕΒΟΥ∆ΕΥΤ., ΤΡΙΤΗ, ΠΕΜΠΤΗ

ΑΠΟΓ.: 6.30 - 9.00ΧΡΥΣ. ΣΜΥΡΝΗΣ 117-119

183 45 ΜΟΣΧΑΤΟΤΗΛ.: 210 4821031ΚΙΝ.: 6946 284878

ΝΙΚΟΣ Λ. ΚΩΤΣΗΣΜΑΡΜΑΡΑ-ΓΡΑΝΙΤΕΣΜΝΗΜΕΙΑ - ΤΖΑΚΙΑ

∆ΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ - ΠΕΤΡΕΣΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ

2ο χλµ. Ν. ΣελεύκειαΣαγιάδα

Τηλ.: 26650 28724Κιν.: 6932 928259

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΤΣΑΤΣΑΑσφαλιστικός Πράκτωρ

ΑΕΕΓΑ “Η ΕΘΝΙΚΗ” - ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ Α.Ε.

∆ΕΡΒΕΝΑΚΙΩΝ 77, ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΤΗΛ.: 210 6019020, ΤΗΛ.FAX: 210 6007649, ΚΙΝ.: 6977 212982

ΕΘΝΙΚΗΗ ΠΡΩΤΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ- ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΓΧΩΡΙΑΝΩΝ ΜΑΣ

ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ- Στις 28 Σεπτεµβρίου 2013, σε κλινική των Ιωαννίνων,ο Νίκος Μπένος και η Μαρία Γεωργιάδου, κόρη τουΝίκου και της Φρόσως Γεωργιάδου, το γένος Τσιούλη,απέκτησαν το πρώτο τους παιδί, το όµορφο κοριτσάκιτους.- Πολλές φορές υπάρχουν γεγονότα, τα οποία απόαστοχία δεν αναγράφονται στις ειδήσεις (κοινωνικά)της εφηµερίδας µας. Ένα τέτοιο γεγονός είναι και ηγέννηση σε κλινική των Ιωαννίνων της κόρης της Μα-ρίας και του Τάσιου Φίλιου γιου του Σπύρου και τηςΚάλιως Φίλιου.- Ο Κωνσταντίνος και η Παναγιώτα Έξαρχου, παι-διά του Παναγιώτη κι εγγόνια των αλησµόνητων Θεµι-στοκλή (∆άσκαλου) και της Βάσιως, στις 24Οκτωβρίου 2013 απέκτησαν σε κλινική των Ιωαννίνωντο πρώτο τους παιδί, ένα χαριτωµένο αγοράκι.- Στις αρχές Νοεµβρίου 2013 ο Εβενό Τιµπό, γαλλι-κής καταγωγής και η Ελευθερία (Ρίτσα), παιδιά τουΜύρωνα και της Καλλιθέας Καλαϊντζάκη, το γένος ∆ο-νάτου και Καλλιρρόης Μουσµούνη, απέκτησαν στοΛονδίνο, όπου διαµένουν µόνιµα και δραστηριοποι-ούνται, ένα κοριτσάκι.Στους ευτυχείς γονείς, παππούδες και γιαγιάδες, ευ-χόµαστε να ζήσουν τα νεογέννητα και σ’ άλλα να χα-ρούνε!

ΘΑΝΑΤΟΙ-Στις αρχές του Οκτώβρη 2013 άφησε την τελευταίατου πνοή σε κλινική των Αθηνών, όπου νοσηλευόταντον τελευταίο καιρό ο Γιώργος Γάκης σε ηλικία 72ετών.

Ο αλησµόνητος Γιώργος υπήρξε άνθρωπος δραστή-ριος µε πολλές ικανότητες κι εξαίρετο επιχειρηµατικόπνεύµα και διάθεση, χάρη στα οποία \κατόρθωσε νααναδειχθεί στη βιοµηχανία του ενδύµατος και να δια-πρέψει για αρκετά χρόνια στην Αθήνα κι ολόκληρη τηνΕλλάδα και την Ευρώπη, τιµώντας µε τη δράση τουαυτή τόσο την οικογένειά του όσο και τη Σίδερή µας.-Η Φωτεινή Ζέρβα, µάνα του Μιχάλη Ζέρβα, εξαίρε-του γαµβρού της Σίδερης, και πεθερά της Σταυρούλαςτου Γιώρη και της Βίτης Ταφέκη, ολοκλήρωσε σε βαθιάγεράµατα, τέλη Νοεµβρίου 2013, τον κύκλο της ζωήςστο Νοσοκοµείο Φιλιατών, όπου νοσηλευόταν. Η κη-δεία έγινε στο χωριό της, το Χλωµό Φιλιατών, την επο-µένη µε την παρουσία αρκετών Σιδεριτών.- Στα µέσα του Νοεµβρίου 2013 ο Παύλος Τσάτσας,γιος του Θολόη Τσάτσα και της Χαρίκλειας, το γένοςΒασίλη και Αλεξάνδρας Λάγγαρη, τερµάτισε σε ηλικία77 ετών τη ζωή του στην Αθήνα, όπου και τελέσθηκε ηκηδεία του.Ο Παύλος µαζί µε τ’ άλλα δύο αδέλφια του, τον Γιώργοκαι τον Σπύρο, ορφανεµένα από µάνα σε πολύ µικρήηλικία στα δύσκολα κατοχικά χρόνια µεταφέρθηκαναπό τον πατέρα τους στη Σίδερη, όπου και έζησαν όλητην κατοχή µε πολλές δυσκολίες υπό την προστασίατης γιαγιάς τους της Καλούδας• αργότερα µετά τηναπελευθέρωση επέστρεψε στην Αθήνα. Εκεί έγινε τυ-πογράφος, έφτιαξε την οικογένειά του και έζησε τουπόλοιπο της ζωής του κι όπως έλεγε δεν λησµόνησεποτέ τη ζωή του στο χωριό καθώς και τη Σιδερίτικη κα-ταγωγή του από το Τσατσέικο.Στα παιδιά κι όλους τους συγγενείς και των τριών νε-κρών µας εκφράζουµε τα θερµά και ειλικρινή µας συλ-λυπητήρια κι ευχόµαστε ο Θεός να τους αναπαύσει.

Σ Ι ∆ Ε Ρ Ι Τ Ε Σ Μ Α ΡΑΘ Ω Ν Ο∆ Ρ Ο Μ Ο Ι

Στον ετήσιο διεθνή Μαραθώνιο δρόµο , ο οποίος διοργανώνε-ται στην κλασική του διαδροµή (τύµβος Μαραθώνα – Παναθη-ναϊκό Στάδιο) στη µνήµη του Αγωνιστή της ∆ηµοκρατίαςΓρηγόρη Λαµπράκη εδώ και αρκετά χρόνια κι εφέτος - 2013 –πραγµατοποιήθηκε στις 10 Νοεµβρίου, έλαβαν µέρος, ανάµεσαστους περίπου 11.000 δροµείς απ’ όλον τον κόσµο και τέσσε-ρις Σιδερίτες και γαµπροί της Σίδερης. Ήταν οι:1) Κώστας Πάντος 2) Γιώργος Πάντος 3) ∆ηµήτριος Λίτσιος, σύ-ζυγος της Έλενας, κόρης του Κώστα και της Κατερίνας Πάντουκαι 4) Παναγιώτης ∆αβιδόπουλος, σύζυγος της Φωτεινής,κόρης του Μιχάλη και της Σταυρούλας Ζέρβα.Αυτή η Σιδερίτικη παρουσία σε µια τέτοια εκδήλωση µε παγ-κόσµια ακτινοβολία, τιµάει όχι µόνον τους δροµείς, που πήρανµέρος σε αυτή και τερµάτισαν, αλλά και όλη τη Σίδερη και τουςΣιδερίτες γενικότερα. Γι’ αυτό «Η ΣΙ∆ΕΡΗ ΜΑΣ» τους συγχαίρειόλους µαζί κι έναν-έναν χωριστά και εύχεται η αξιέπαινη καισπουδαία αυτή ενέργειά τους να βρει κι άλλους µιµητές σε πα-ρόµοιου τύπου εκδηλώσεις . Μπράβο τους!

ΤΑΦΕΚΗ-ΓΚΟΓΚΟΥ ΒΑΓΓΕΛΙΩΛΑΓΓΑΡΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣΒΟΥΤΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣΚΙΟΥΒΡΕΚΗ-ΤΣΙΟΥΛΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΑΝΤΟΥΚΟΛΙΟΥΣΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣΜΑΚΡΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣΜΑΚΡΗ ΒΙΚΗΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣΠΑΝΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣΠΑΝΤΟΥ ΕΛΕΝΗΠΑΝΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣΚΩΤΣΗΣ ΛΕΩΝΙ∆ΑΣΚΑΡΑΓΚΙΑΟΥΡΗ ΕΙΡΗΝΗΜΑΚΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑΒΑΞΟΒΑΝΟΣ ΑΡΗΣ

ΚΥΡΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣΚΟΛΙΟΥΣΗ ΕΛΛΗΚΟΛΙΟΥΣΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣΤΣΑΤΣΑΣ ∆ΟΝΑΤΟΣΣΩΤΗΡΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗΣΤΑΣΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΩΤΑΧΡΗΣΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΣΙΟΥΛΗ ΦΡΟΣΩΤΣΑΤΣΑΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣΧΑΤΖΗ ΕΛΕΟΝΩΡΑΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣΣΤΡΑΒΕΛΗ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣΣΥΝΟΛΟ 938 ΕΥΡΩ

ΣΥΝ∆ΡΟΜΕΣ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ • ∆όθηκαν στην κυκλοφορία δυο σηµαντικάοδικά έργα στην Ήπειρο. Πρόκειται για τονκόµβο της Ιονίας Οδού στην Άρτα και το σύνολοτου οδικού άξονα Καρτέρι- Πάργα. Ζητούµενοείναι πλέον να προχωρήσουν τα έργα της ΙόνιαςΟδού και φυσικά, να καταργηθούν τα διόδια σεόλους τους αυτοκινητόδροµους της ελληνικήςεπικράτειας ώστε να µπορούν οι πολίτες τηςχώρας να τους χρησιµοποιούν. Επίσης, µετονο-µάστηκε µε µια σεµνή τελετή η σήραγγα ∆ρίσκουτης Εγνατίας Οδού σε σήραγγα «Λορέντζου Μα-βίλη», προς τιµήν του Επτανήσιου εθελοντή πουέδωσε τη ζωή του για την ελευθερία της Ηπεί-ρου στην περιοχή αυτή το 1912. Η πρόταση γιατη µετονοµασία της έγινε από τον τέως Υπουργόκύριο Βύρωνα Πολύδωρα.

• Προκειµένου να αποτραπεί ο αποκλεισµός τουαυτοκινητόδροµου και ο συνεπακόλουθος εγ-κλωβισµός αυτοκινήτων και οδηγών για πολλέςώρες, τοποθετήθηκαν στην Εγνατία, από τη φε-ρώνυµη εταιρεία, χιονοφράχτες συνολικού µή-κους 6,8 χιλιοµέτρων στα σηµεία υψηλούκινδύνου. Ως τέτοια λογίζονται εκείνα στα οποίαο δυνατός αέρας παρασύρει µεγάλες ποσότη-τες χιονιού στο οδόστρωµα, προκαλώντας ταλεγόµενα «ανεµοσούρια», εξαιτίας των οποίων

καθηλώνονται τα οχήµατα, δηµιουργώντας µε-γάλα µποτιλιαρίσµατα. Οι χιονοφράχτες είναι ει-δικά σχεδιασµένα πλαστικά δίχτυα τα οποίατοποθετούνται σε µικρή απόσταση από τοδρόµο επιτρέποντας τη διέλευση του ανέµουαλλά όχι του χιονιού, το οποίο συσσωρεύεταιπλέον έξω από το δρόµο. Επιπλέον, κοντά στασηµεία «υψηλού κινδύνου» έχουν αποθηκευτείισοθερµικές κουβέρτες, τρόφιµα (κονσέρβες,σταφίδες) και νερό, ώστε να διανεµηθούν ανχρειαστεί, σε οδηγούς και επιβάτες σε περί-πτωση εγκλωβισµού τους.

• Αυξήθηκαν από τις αρχές του 2013 οι επισκέ-πτες τόσο στον αρχαιολογικό χώρο της ∆ωδώ-νης όσο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο τωνΙωαννίνων. Πρόκειται για το αποτέλεσµα συ-στηµατικής δουλειάς που περιλαµβάνει εκδη-λώσεις, εκπαιδευτικά προγράµµατα, εκθέσειςκαι διαλέξεις. Παράλληλα, υπάρχει πλέον καιµια ολοκληρωµένη πρόταση για τις πολιτιστικέςδιαδροµές στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου, ηοποία συνδυάζει τον πολιτισµό και τις ανάγκεςτης τοπικής οικονοµίας. Η τελευταία πρότασηπροέκυψε από τη συνεργασία της ΠεριφέρειαςΗπείρου µε την πολιτιστική οµάδα «∆ιάζωµα»του πρώην υπουργού Σταύρου Μπένου.

Με πρωτοβουλία της Αδελφότητας αντικαταστάθηκε το σπασµένο παράθυροστον Ξενώνα. Το ποσό πρόσφεραν η Θανασούλα Κιουβρέκη 30 ευρώ, η ΑγνήΦυστικλή 50 ευρώ, ο Λεωνίδας Κώτσης 50 ευρώ και αντί µνηµοσύνου στοχρόνο του παπού και πατέρα τους Γάκη Κολιούση ο Γιώργος, η Πηνελόπη-Όλγα, η Νόπη και ο Σωτήρης Κολιούσης 100 ευρώ.

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ EUROBANK0026-0062-19-0102348262

IBAN-GR7502600620000190102348262

Ε Ν Ι Σ Χ Υ Σ Τ Ε Τ Η Ν Α ∆ Ε Λ Φ Ο Τ Η Τ Α

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013:Σχέδιο 1 26/03/2014 10:25 Σ δ 2

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 3

ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠ’ ΤΑ ΠΑΛΙΑΗ Αγροτολέσχη της Σίδερης

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και συγκεκριµένα κατάτα έτη 1957 µε 1959, όταν πρόεδρος και αντιπρόεδροςτης Κοινότητας ήταν αντίστοιχα οι αείµνηστοι ΘοδωρήςΤσάτσας και Σταύρος Παπασταύρος, οι οποίοι διακρί-νονταν για τη δραστηριότητά τους, εδώ στη Σίδερη λει-τούργησε µία Αγροτολέσχη στο χώρο του παλιού∆ηµοτικού Σχολείου.

Τέτοιες Αγροτολέσχες λειτουργούσαν την περίοδοεκείνη σε αρκετά χωριά της ακριτικής Θεσπρωτίας καιείχαν ιδρυθεί από τη «Βασιλική Πρόνοια» που ήταν έναίδρυµα της τότε Βασίλισσας Φρειδερίκης και λειτουρ-γούσε µε τα έσοδα που εισπράττονταν από ένα ειδικότέλος (φόρος), το οποίο είχε επιβληθεί σε µερικά προ-ϊόντα πολυτελείας, που εισάγονταν από το εξωτερικό.

Έργο αυτών των Αγροτολεσχών ήταν να συµβάλουνστην επιµόρφωση και ανάπτυξη των κοριτσιών και γενι-κότερα των γυναικών της υπαίθρου χώρας σε διάφο-ρους τοµείς, όπως καθαριότητας και νοικοκυριού,πλέξιµο, κέντηµα και ραφή, καλλιέργεια κηπευτικών,κονσερβοποίηση αγροτικών προϊόντων, µαγειρική, πε-ριποίηση ασθενών και βρεφών, παροχή πρώτων βοη-θειών κ.λπ.

Η συγκεκριµένη Αγροτολέσχη της Σίδερης προέκυψεαπό γνωριµία και φιλία του Τάκη Στραβέλη, ο οποίοςαδιόριστος δάσκαλος τότε φρόντιζε στην Ηγουµενίτσα

µαθητές του ∆ηµοτικού Σχολείου και των πρώτων τάξεωντου ∆ηµαρχείου και διέµενε στο πανδοχείο του Φίλιππα∆ιαµάντη στο ίδιο δωµάτιο µε τον επόπτη ΑγροτολεσχώνΘεσπρωτίας τον ∆ηµήτριο Σταύρου, έναν εξαίρετο άν-θρωπο από την Κορινθία. Ο Τάκης έκαµε γνωστή τηνπρόθεση του επόπτη στον πρόεδρο Θοδωρή Τσάτσα, οοποίος αµέσως άδραξε την ευκαιρία κι έπεισε το Κοινο-τικό Συµβούλιο, το οποίο αποφάσισε να λειτουργήσει ηΑγροτολέσχη στο κτίριο του παλιού ∆ηµοτικού Σχολείου,αφού πρώτα διαµορφωθεί κατάλληλα.

Έτσι άρχισε η λειτουργία της Αγροτολέσχης σε καθη-µερινή βάση. ∆ασκάλα της ήταν η δεσποινίς Μαίρη, Λευ-καδίτικης καταγωγής. Το επώνυµό της δεν το θυµάµαι.Εκεί καθηµερινά όλα τα κορίτσια του χωριού, γύρω σταείκοσι, συγκεντρώνονταν και βάση προγράµµατος µά-

θαιναν πολλά και χρήσιµα πράγµατα για τη ζωή. Έπλε-καν, κεντούσαν, έραβαν, µαγείρευαν και έφτιαχνανγλυκά και γενικά αποκτούσαν γνώσεις και εµπειρίες, µετις οποίες θα µπορούσαν να αντιµετωπίσουν καλύτερατη ζωή και να γίνουν καλύτερες νοικοκυρές, σύζυγοι κιµητέρες και γενικότερα γυναίκες και άνθρωποι.

Μάλιστα στην πορεία της λειτουργίας της η Αγροτολέ-σχη βοήθησε οικονοµικά το κάθε κορίτσι για να κάνει κά-ποια µικρή βελτίωση στο σπίτι του. Η αδελφή µου ηΑγγέλω θυµάµαι πήρε τέσσερα-πέντε φύλλα χάρµποτκαι την ανάλογη ξυλεία κι έβαλε ταβάνι στο χειµωνιάτικοδωµάτιο του σπιτιού µας.

Η φωτογραφία που συνοδεύει τούτο το κείµενό µας, είναιβγαλµένη στην πρόσοψη του Σχολείου στις αρχές του Γε-νάρη του 1958 µετά από εκδήλωση που οργανώθηκε στηνΑγροτολέσχη µε κοπή της βασιλόπιτας και προσφορά γλυ-κισµάτων και ποτών, που έφτιαξαν οι µαθήτριες. ∆ιακρί-νονται η δασκάλα στο άκρο αριστερά, τα κορίτσια τηςΑγροτολέσχης και κάµποσοι χωριανοί µε τον γεροντότεροτον αείµνηστο Σωτήρη Πάντο και τον πιο µικρό τον ΒασίληΠαπασταύρο στην αγκαλιά του πατέρα του, οι οποίοι πα-ραβρέθηκαν στην όµορφη εκείνη εκδήλωση.

Η λειτουργία της Αγροτολέσχης εκείνης στη Σίδερη,έστω και για λίγα χρόνια, επέδρασε θετικά στον εµ-πλουτισµό των κοριτσιών του χωριού µε γνώσεις καισυµπεριφορές, µε τις οποίες βοηθήθηκαν στην πορείατης ζωής να διαµορφωθούν σε καλές νοικοκυρές, σύζυ-γοι και µητέρες, αλλά και ΣΙ∆ΕΡΙΤΙΣΣΕΣ Γυναίκες.

Τάκης Στραβέλης

Η φυσιογνωµία ενός λαού θεµελιώνεται καθοριστικά,εκτός των άλλων, και µέσα από τη σχέση του µε τον πε-ριβάλλοντα χώρο. Κι αν θα έπρεπε να δώσουµε το στίγµατης ελληνικής φύσης κατονοµάζοντας κάποια καρποφόραδένδρα που επέδρασαν στην κοινωνικοοικονοµική πραγ-µατικότητα την πρώτη θέση αναµφίβολα διεκδικεί η ελιά.

Εδώ και χιλιάδες χρόνια η ελιά και ο καρπός της «ζουν»στην περιοχή της Μεσογείου. Το πολύτιµο αυτό δώρο τηςφύσης είναι µια ζωντανή κληρονοµιά που συνδέεται µεπολλούς τοµείς της ζωής µας. Ξετυλίγοντας το νήµα τηςιστορίας της ελιάς και του ελαιόλαδου έχοµε την ευκαιρίανα κάνοµε ένα µαγευτικό ταξίδι γνώσης στο χώρο και στοχρόνο.

Η ελιά είναι ένα δένδρο που συνδέεται µε την ελληνικήιστορία. Από τα αρχαία χρόνια είναι γνωστός ο ρόλος τηςστην εξέλιξη της οικονοµίας και του πολιτισµού µας. Έχειαφήσει τα ίχνη της σε όλους τους πολιτισµούς που ανα-πτύχθηκαν στα παράλια της µεσογείου, δηµιουργώνταςµε το πέρασµα των χρόνων έναν εντελώς ιδιαίτερο πολι-τισµό, τον πολιτισµό της ελιάς.

Σχετικά µε την καταγωγή και την προέλευση της ελιάςέχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Άλλοι θεωρούν σαντόπο καταγωγής τη Συρία και τη Μικρά Ασία και άλλοι πι-στεύουν ότι η ελιά προέρχεται από την Αφρική, απ’ όπουδιαδόθηκε στην Κύπρο από τους Φοίνικες. Ορισµένοιυποστηρίζουν ότι η ελιά από τη Βόρεια Συρία διαδόθηκεστα ελληνικά νησιά και στην ηπειρωτική Ελλάδα από τουςΦωκαείς και το 600 π. Χ. στην Ιταλία. Τα αρχαιότερα απο-λιθώµατα από φύλλα ελιάς που βρέθηκαν στην Καλδέρατης Σαντορίνης χρονολογούνται 50.000-60.000 χρόνια. Ηεντατική καλλιέργεια της ελιάς και της αµπέλου ήταν η οι-κονοµική βάση για τη µεγάλη ανάπτυξη του Μινωϊκού πο-λιτισµού την τρίτη χιλιετία π.Χ. στην Κρήτη. Σε ανασκαφέςπου έγιναν στο Φουρνί των Αρχανών βρήκαν απανθρα-κωµένα κουκούτσια ελιάς (2100-1560 π. Χ.). Οι λύχνοιπου βρέθηκαν στις κρητικές ανασκαφές µαρτυρούν τηχρήση του ελαιολάδου για φωτισµό. Σε τοιχογραφία πουβρέθηκε στο Ακρωτήρι της Θήρας βλέπουµε την κόµη τηςκροκοσυλλέκτριας να στολίζει κλαδί ελιάς, που ο ρόλοςτου πιστεύεται ότι ήταν τελετουργικός.

Στα χρόνια του Οµήρου η κύρια χρήση του ελαιόλαδουήταν κυρίως καλλωπιστική και τελετουργική. Η Αφροδίτηαλείφει καθηµερινά µε ελαιόλαδο αρωµατισµένο µε ρόδατον νεκρό Έκτορα, ενώ εκλεκτής ποιότητα ελαιόλαδου,µαζί µε µέλι και κρασί, προσφέρονται ως χοές στους νε-κρούς. Συνηθέστατη ήταν η χρήση του ελαιόλαδου καιστην καθαριότητα του σώµατος, όπως αναφέρει ο Όµη-ρος στην Ιλιάδα: Ο Οδυσσέας και ο ∆ιοµήδης πλένονταιµε ζεστό νερό και αµέσως µετά αλείφονται µε ελαιόλαδο.

Είναι γνωστός ο µύθος που αναφέρεται στον αγώνα τηςΑθηνάς και του Ποσειδώνα για την προστασία και ονο-µασία της Αθήνας, κατά την οποία η Αθηνά νίκησε φυ-τεύοντας µια ελιά πάνω στο βράχο.

Οι νικητές στους αρχαίους Ολυµπιακούς Αγώνες έπαιρ-ναν για βραβείο τον κότινο που ήταν ένα στεφάνι απόκλαδί αγριελιάς, που ο Ηρακλής κατά την παράδοση είχεφυτέψει στην Ολυµπία.

Πηγή έµπνευσης αποτελεί και στις µέρες µας ο κότινος,το στεφάνι της ελιάς, αφού επιλέχθηκε να είναι το σύµ-βολο της Ολυµπιάδας του 2004 στην Αθήνα. Σύµβολο ει-ρήνης και συµφιλίωσης των λαών.

Η χρησιµοποίηση των κλάδων της ελιάς σε πολλώνειδών αρχαίες τελετουργίες (εξαγνισµοί-καθαρµοί) προσ-διορίζει τον συµβολισµό της ελιάς σαν δένδρο του καλού.

Στον χριστιανισµό και ιδιαίτερα στον ορθόδοξο η ελιά καιτο ελαιόλαδο παίζουν σηµαντικό ρόλο. Η ελιά είναι τοµόνο φυτό που αναφέρεται περισσότερο από 170 φορέςστη Βίβλο. Κλαδί ελιάς στέλνει ο Θεός µε το περιστέριστον Νώε σύµβολο του θείου ελέους της γαλήνης και τηςειρήνης.

Το ελαιόλαδο έχει σφραγίσει τις ελληνικές παραδόσεις,µε τις οποίες είναι άρρηκτα συνυφασµένο. Ιερό σύµβολοτου κύκλου της ζωής χρησιµοποιείται σε όλες τις σηµαν-τικές στιγµές και τελετουργίες, γέννηση-βάπτιση-γάµο καιθάνατο. Για τους χριστιανούς το λάδι έχει τη σηµασία θρη-σκευτικού αγαθού, καθώς είναι συνδεδεµένο µε τα µυ-στήρια του Ευχέλαιου και του Χρίσµατος. Με λάδι ελιάςέχριζαν τους βασιλείς και τους ιερείς ως αντιπροσώπουςτου Θεού. Με λάδι ελιάς ανάβουν τα καντήλια στις εκκλη-σίες µας και παρασκευάζεται το Άγιο Μύρο.

Θα ήθελα να αναφερθώ κλείνοντας στη διαδικασία πα-ραγωγής του αγουρέλαιου για τους αρχαίους Έλληνεςόπως την αναφέρει ο Απουήλιο Λούλιο και που δεν δια-φέρει σχεδόν καθόλου από την παραγωγή αγουρόλαδουστα παλιά λιοτρίβια (Λιουτουργιά) της Σίδερης.

«Πρέπει να γνωρίζοµε ότι οι άγουρες ελιές κάνουν αγου-ρόλαδο. Όταν λοιπόν δούµε ότι οι ελιές αρχίζουν να µαυ-ρίζουν δίνουµε διαταγή στους παραγιούς να µαζέψουν τιςελιές από το δένδρο µε τα χέρια. Πρέπει δε κάθε µέρα νακάνουµε τόσες ελιές όσες µπορούµε το βράδυ και τηνύχτα να δουλέψοµε. Όταν πάρουµε τις ελιές ας τιςαπλώσουµε πάνω σε ψάθες από λυγαριές για να µηνανάψουν και σαπίσουν. Και τα φύλλα και τα τρυφεράκλωνάρια πρέπει να ξεδιαλέγουµε για να µην βλάπτουντο λάδι. Έπειτα το βράδυ αφού πάρουµε τις ελιές ας τιςρίξουµε σε µύλο που να είναι καθαρός και µε το χέρι αςαλέθουµε ελαφρά ια να µην σπάσουν τα κουκούτσια, γιατίτο υγρό που βγαίνει από τα κουκούτσια βλάπτει το λάδι.Όταν τις αλέσουµε µε σκαφίδια µικρά ας µεταφέροµε τιςαλεσµένες στο πατητήρι και σε κοφίνια από ιτιά πλεγ-µένα. Έπειτα πάνω ας θέσουµε ελαφρό βάρος και όχιβιαστικό γιατί εκείνο το λάδι που τρέχει µε ελαφριά πίεσηείναι πάρα πολύ νόστιµο και πολύ λεπτό. Αυτό το λάδι τοµεταγγίζουµε σε καθαρό αγγείο και το φυλάµε χωριστά.Τις ελιές που µείνανε να τις πιέσουµε πάλι µε λιγότεροβάρος και να φυλάξουµε το λάδι, διότι αυτό είναι κατώ-τερο από το λάδι που θα βγάλοµε µετά8».

Μια διαδικασία παραγωγής όπου το παραγόµενο ελαι-όλαδο ποιοτικά (γευστικά καλύτερο) διαφέρει πολύ απόαυτό που παράγεται στα µοντέρνα φυγοκεντρικά πιεστή-ρια σήµερα.

Γ. ΤΑΣΟΣ

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΘΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίαςΚάρολος Παπούλιας στην Αλβανία

• ∆ιήµερη επίσηµη επίσκεψη πραγµατοποίησε οΠρόεδρος της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας κύριος Κά-ρολος Παπούλιας στη γειτονική Αλβανία το διά-στηµα 3- 5 Νοεµβρίου 2013. Παρά το καλό κλίµακαι τις εγκάρδιες συναντήσεις στη διάρκεια τηςεπίσηµης επίσκεψης του Προέδρου της ∆ηµο-κρατίας στην Αλβανία, επί της ουσίας οι δύο πλευ-ρές επέµειναν στις θέσεις τους. Ο ΚάρολοςΠαπούλιας βρέθηκε αντιµέτωπος µε το αίτηµα γιαάρση του εµπολέµου µε νόµο από την ελληνικήΒουλή ενώ σε σύνδεση µε αυτό οι Αλβανοί έθε-σαν για µια ακόµα φορά θέµα περιουσιών των εγ-κληµατιών πολέµου «τσάµηδων». Πέραν τούτου,ζήτησαν από την Ελλάδα να αξιολογήσει θετικάτην αναγνώριση του Κοσόβου. Αντιθέτως, στοθέµα της χάραξης των θαλασσίων ζωνών, ο Πρό-εδρος της ∆ηµοκρατίας εισπέπραξε θετικές, αλλάόχι δεσµευτικές υποσχέσεις από τους συνοµιλη-τές του. Ο Πρόεδρος, ο οποίος είχε προηγουµέ-νως συναντηθεί µε εκπροσώπους της ΕλληνικήςΕθνικής Μειονότητας, την χαρακτήρισε «σταθερόκαι άρρηκτο δεσµό φιλίας και συνεργασίας» καιζήτησε «να γίνονται σεβαστά τα δικαιώµατά της».Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρέθηκε κι ο αγω-γός TAP. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της ελληνικήςπλευράς, η επίσκεψη του κυρίου Kάρολου Πα-πούλια στα Τίρανα φαίνεται να πέτυχε τον στόχοτης, ο οποίος ήταν να λιώσουν οι πάγοι στις διµε-ρείς σχέσεις. Αυτό άλλωστε ήταν το κλίµα και στησυνάντηση µε τον πρωθυπουργό Edi Rama,όπου εκφράστηκε η κοινή πεποίθηση, ότι µε αµοι-βαία εµπιστοσύνη και µε καλή θέληση µπορούννα ξεπεραστούν όλα τα προβλήµατα που κληρο-νοµήθηκαν. Το καλό κλίµα ήταν επιδίωξη και τηςαλβανικής κυβέρνησης και ήταν ενδεικτικό ότιαπαγόρευσε διαδήλωση που είχαν προγραµµατί-σει οι τσάµηδες έξω από το προεδρικό µέγαρο. Ησυγκέντρωση έγινε σε άλλη πλατεία και σύµφωναµε πληροφορίες, µε χαµηλή προσέλευση ωστόσοδεν έλειψαν τα έκτροπα από αλβανούς εθνικιστές.

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013:Σχέδιο 1 26/03/2014 10:25 Σ δ 3

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 20134

(Τέταρτη συνέχεια. Συνέχεια του κεφαλαίου ΙΙ.Η εγκατάσταση του χωριούΣυνέχεια του µέρους 3. Νέοι αγώνες)8888Για το διώξιµο των προβάτων από τη Μπότσικα διαµαρτυρή-θηκαν οι Αγάδες1 στο Φρουραρχείο που τα έδιωξαν από τακτήµατά τους. Ήταν όµως και το ζήτηµα των όπλων και τελικάκατέληξαν να πάνε τα πρόβατά τους ή στην περιοχή Φιλιατώνή στη Λιόψη, έτσι κι έγινε.Αφού πέρασε το καλοκαίρι και εµποδίζονται τα ζώα τους σταλειβάδια, αυτοί σοφίστηκαν και φέρνουν τα πρόβατα στηνΑσφάκα και αφού προχώρησαν τα ζώα στη γράβα2 του ΑλήΚούση, συνεννοηθήκαµε και εµείς να πάµε να τους διώξουµεκαι µάλιστα να πάνε µπροστά οι γυναίκες. Ξεκίνησαν λοιπόνκαµιά 20αριά γυναίκες ηλικιωµένες, µεταξύ αυτών και η µάναµου. Οι αγάδες πριν φέρουν τα πρόβατα σ’ αυτή την περιοχή,ζήτησαν και την υπεράσπισή τους από τας Αρχάς. Όσο ναφθάσουν οι γυναίκες πίσω από τη Γκρόπα3 της Τσάτσαινας,ήρθε το απόσπασµα µε επικεφαλής λοχία στο µαγαζί τουΠόγκα, όπου είµασταν συγκεντρωµένοι οι άντρες.Το µαγαζί τότε το είχε ο Χρήστος Πάντος. Όπως έρχονταν οιστρατιώτες τον ανήφορο για το χωργιό, άκουσαν τις φωνέςτων γυναικών που φώναζαν:«Πού τα πάτε µωρέ σιοκόλια4 τα πρόβατα, που να µη µείνειποδάρι πρώτα από εσάς, θα σας φάµε το κεφάλι, θα σας τσιο-λίσωµε5, φευγάστε γρήγορα από εδώ, αν θέλετε µε το καλό»,ουρλιάσµατα γυναικών που σου σκώνονταν η τρίχα.Ο λοχίας µόλις ακούµπησε µπήκε αµέσως στο θέµα των προ-βάτων, να µην τους ενοχλούµε και ότι έχει αυστηράν διαταγήννα µας παρουσιάση στο Φρουραρχείον και να ειδοποιηθούναµέσως οι γυναίκες να τους αφήσουν ήσυχους και άλλαπολλά, έλεγε.Έλαβε το λόγο αµέσως ο µακαρίτης Φίλιος Στραβέλης και τουείπε: «Κυρ λοχία, αυτά που µας είπες, εµείς δεν τα ακούµε. Οτόπος είναι δικός µας κατάλαβες και εµείς θα τους διώξωµε,ακούς εκεί πέρα! Είπαµαν πότε να ιδούµε αυτή την µέρα σή-µερις και νάρθετε εσείς να υποστηρίξετε τα σιοκόλια. Έρθα κυρλοχία από τη Βουργαρία να ιδώ Ελληνικό. Καλά ήλεγε ο Λάπ-πας, Οβραίικο».Εξοργισµένος ο λοχίας, λέει, «πάψε βρε γέρο, αν θέλης».«Να πάνε τα παιδιά να πουν στις γυναίκες, να τους σχίσουν τοκεφάλι», λέει πάλι ο Φίλιος. Σηκώνεται επάνω ο λοχίας, έναχαστούκι του Φίλιου, µαζεύθηκε ξαφνιασµένος ο Φίλιος.Τότε παίρνει το λόγο ο µακαρίτης ο πατέρας µου και απευθυ-νόµενος στο λοχία, λέει: «Ξέρεις παιδάκι µου, γιατί τον βάρε-σες τον γέροντα; Αυτός, καλά σου τα είπε».«Ώστε καλά µου τα είπε, λες και εσύ;» Και δίνει µια κλωτσιάστον πατέρα.«Καλά που µου έκανες» του απαντά ο πατέρας, «αυτό ήτανεσαν χάιδεµα της πατρίδας, τι να έκανα αυτούς όταν µου δίνανεφουστουµιές6, τον καιρό που είχαµαν νταβάδες7 µε αυτούς καιεγώ ήµουν βεκίλης8 του χωριού και πήραµαν µε όλο εκείνο τοναγώνα µας το Ιλιάµι9 και το φυλάξαµαν για ταύτην την ηµέραγια να πάρωµε το δίκηο µας».«Μπα;» αποκρίνεται ο λογίας. – «Ώστε τρώγατε νταβάδες10 µεαυτούς µαζί και ξύλο ε;» – «Μα κύριε λοχία, τι νταβάδες θατρώγαµαν, νταβάς τούρκικα είναι δικαστήριο που το λένε ρω-µαίικα». – «Καλά γέροντα, κατάλαβα. Βεκίλης που λες, µήπωςήσουν Πάρεδρος στο χωργιό;»«Όχι ήµουν µε εντολή του Καϊκάµη, αντιπρόσωπος του χω-ριού, πήγαινα πέρα-δώθε στο Χούκιµιν11 (∆ικαιοσύνη) για τοθέµα του βουνού που θέλουν τα σιοκόλια για τα πρόβατα καιπήρα το Ιλιάµι (απόφαση) που είναι δικό µας το βουνό όλο

άκρη σε άκρη, όπως φαίνεται, Μπότσικα, Μάλλια, ∆άφνη έωςτην Τσούκα του Μπαµπά Χασάνη. Ακ Μπετ.12 Γιαζίκ13 σε µας,αν δεν βρούµε και τώρα το Χούκιµιν».«Φτάνει γέρο µε έπεισες».Αυτή τη στιγµή έρχεται ο ∆ηµήτρης Βαξοβάνος, άρρωστος,κουκουλωµένος, αφού έµαθε τα διατρέξαντα µεταξύ λοχία καιΦίλιου και του πατέρα µου ανεβαίνει τη σκάλα στο προαύλιοτου µαγαζιού και απευθυνόµενος στο απόσπασµα λέγει: «Κα-ληµέρα, καλώς τα µάτια σας νισιάνια14 µας και παιδιά µας. Τιλέτε, τι µαθαίνωµε;».«Να γέρο, για τα πρόβατα δεν κάνετε καλά. Να τα αφήσετε»,λέγει ο λοχίας.«Ούου, ούι, δεν µας λες να πνιγούµε καλύτερα, ακόµα Χαβαλέ(= βάρος, σκοτούρα) στο κεφάλι µας τα ζαγάρια, είµαστε για νακάνοµε διαµαρτυρία στην Αρχή στο Φιλιάτι άνδρες και γυναί-κες, ή αυτοί θα κάτσουν εδώ ή εµείς».Είπε και άλλα πολλά ο ∆ηµήτρης, όταν έφθασε ο ΝικόλαςΠαπάς από Φιλιάτι, ο οποίος είχε πάει στο Φρουραρχείο γιανα ειδοποιήσει ότι θα βγάλουν τα πρόβατα στο βουνό και ταπρόβατά τους έχουν παρµάρα15 κ.λπ. Φωνάζει το λοχία ιδιαι-τέρως και του δίνει σηµείωµα από τον φρούραρχο, να µην επι-τρέψει για ολίγες ηµέρες στο βουνό, µέχρι να γερέψουν ταπρόβατα, επειδή η ασθένεια αυτή είναι κολλητική.Αµέσως ο λοχίας απευθύνεται στους εκεί άνδρες και λέει, «ναµε συγχωρέσετε που σας επίκρανα, ίσως και παραφέρθηκα,είµαι στρατιώτης και διαταγή εκτελώ, δεν µπορούσα να κάνωδιαφορετικά». Και φεύγει να ειδοποιήσει τους Καλυβακιώτεςτα της διαταγής να περιµένουν επ’ αόριστον έξω από το βουνόµας και να τα αποσύρουν κάτω και πέρα από τη θέση «γράβαΑλή Κούση» τα πρόβατά τους.Άρχισε µεταξύ των γερόντων συζήτηση. «∆εν σας τα λέγαµεεµείς;» λέγει ο Αντώνης Στραβέλης, «µε το νόµο κυρ-∆ηµήτρη,που πάτε εκεί πέρα. Αφού µας το είπαν από τη ∆ιοίκηση,ακόµη δεν µπορούµε να τους στενοχωρήσοµε, πρέπει να έρ-θουν τα δικαστήρια που θα δώσουν λύση».«Στραπή να σε βαρέσει Αντώνη και σένα και τα ταίρια σου, γιανα ιδήτε που θα τους κάνοµε ξίκι16 γρήγορα», απάντησε ο ∆η-µήτρης.«Για όνοµα του Θεού, ησυχάστε, ακόµα δεν ξέροµε πού βρι-σκόµαστε, µας το λένε όλοι στη ∆ιοίκηση», λέγει ο ΧρήστοςΠάντος.Θύµωσε ο ∆ηµήτρης Βαξεβάνος και φωνάζει στον Πάντο:«Κράτα το φέσι ακόµη στο κεφάλι εσύ8» (Ο Χρ. Πάντος εξα-κολουθούσε νάχει το φέσι).Μπαίνει στη µέση ο πατέρας µου και λέει στον Χρήστο Πάντο(µαγαζάτορα τότε) «Φέρε µας Χρήστο από ένα ρούµι και τσιο-πέλες σύκα».Ακούγεται κι ο Στέφος της Λέξως (Στέφος Ντρίκος) να λέγειστον Αντώνη Στραβέλη: «Α! µο Αντώνη δεν πήρες χαµπέριπου έχουν ανεγύριγο κεφάλι ο Μπαξοβάνης και ο Κούκουρης(Κολιούσης); Μα το σταυρό θα τη βγάλουν πέρα αυτοί, τούτητη δουλειά. Εσύ είσαι να πουλάς χάσκο17 ψωµί στο φούρνοτου Χαράλαµπου στην Πόλη και ο Πάντος να πουλάει ρακή καινα κουβεντιάζει µε τον Νατζίπ Νταλίπη και τον Κιαµήλ Μαλίκη,µισο-Ρωµέικα και µισο-Αρβανίτικα».Εξαγριώνεται ο Αντώνης και βοηθούµενος και από τον Χρ.Πάντο, ρίχτηκαν βρίζοντας τον Στέφο, που κόβεται τώρα για

παλικαράς, ενώ ήταν συνέχεια πριν, παρέα µε Χασάν Πιλιάφι,Μέτε Ντούτσε, Μπίντο Μπινόζη, Φεΐµ Χότζα και άλλα καθάρ-µατα.

ΣυνεχίζεταιΟ Ιστορών και ο Γράφων

Σωτήριος Κων. ΚολιούσηςΜάρτιος 1963

1. Αγάς = Τιτλούχος κατά την Οθωµανική Αυτοκρατορία, εξου-σιαστής βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτι-κού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)». Εδώ µε την έννοιατων Αλβανών προυχόντων του Καλµπακιού2. Γράβα = σπηλιά βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «ΑπάνθισµαΘεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»3. Γκρόπα = τάφρος, λάκκος (αλβανικά) βλ Χριστοφορίδη Κων-σταντίνου «Λεξικόν της Αλβανικής γλώσσης»4. Σιοκόλι -το- 1.Γεράκι. 2.(µτφ.) Πρόσωπο ανυπόληπτο, χα-µηλής κοινωνικής τάξης.(Ετ.Αλβ. sokol). βλ. Γεωργίου Αν. Κο-λιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος(Ντοπιολαλιάς)».5. Τσιολάω και τσιολίζω (τσιόλισα, τσιολήθηκα, τσιολισµένος).Συνθλίβω, συντρίβω, στουµπίζω βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση«Απάνθισµα Θεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολα-λιάς)»6. Φουστοµιά -η- Σφαλιάρα, χτύπηµα κάποιου µε την παλάµηβλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτικού Γλωσ-σικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»7. Νταβάς -ο- ∆ίκη, δικαστική διένεξη. «Είχα νταβάδες µε τογείτονα για τα σύνορα των χωραφιών µας». (Ετ. Τουρκ. dava= αγωγή, δίκη). βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θε-σπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»8. Βεκίλης -ο- Αντιπρόσωπος, επίτροπος, πληρεξούσιος: «Γιατην περιουσία του στο χωριό έχει βεκίλη τον ξάδελφό του». (Ετ.Τουρκ. vekil) βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θε-σπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»9. Ιλιάµι -το- Η γνωστοποίηση, η δικαστική απόφαση. (Ετ.Τουρκ. ilâm). βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θε-σπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»10. Εδώ ο λοχίας εννοεί νταβάδες τα ταψιά µε τα φαγητά Βλ. λ.ταβάς. Ταβάς -ο- Κυκλικό µαγειρικό αβαθές σκεύος, πήλινο ήχάλκινο. «Σούχω ψαράκια στον ταβά, µωρή βλάχα, κι αβγάτηγανισµένα»,(δηµ.τρ.). [Ετ. Τουρκ. tava]. Βλ. και λ. νταβας, τ.dava. βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα ΘεσπρωτικούΓλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»11. Χουκιµέτι -το- Εξουσία, διοίκηση, δικαιοσύνη (Τ. hukamet =εξουσία). βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτι-κού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»12. Ακ µπετ = επιτέλους (τούρκικα).13. Γιαζίκ = Επίρ. Κρίµα! «Γιαζίκ τον δύστυχο, του κάηκε τοσπίτι» (Ετ. Τουρκ. yazik = έλεος! Κρίµα!). βλ. Γεωργίου Αν. Κο-λιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντο-πιολαλιάς)»14. Νισιάνι -το- 1. Ο στόχος, το σηµάδι. 2.(µτφ.) Χαϊδευτικά τοπαλικαράκι. (Ετ. Τουρκ. nişan = σηµάδι, δείγµα). βλ. ΓεωργίουΑν. Κολιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµα-τος (Ντοπιολαλιάς)»15. παρµάρα = επιζωοτία., Αρρώστεια στους µαστούς των γι-διών και προβάτων. βλ. Γεωργίου Αν. Κολιούση «ΑπάνθισµαΘεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώµατος (Ντοπιολαλιάς)»16. ∆ηλαδή θα τους διώξουµε, Ξίκι – Επίρ. Λείψε, χάσου απ’εδώ, «Γένου ξίκι».(Τ. eksik = έλλειψη, εξαφάνιση). βλ. Γεωρ-γίου Αν. Κολιούση «Απάνθισµα Θεσπρωτικού Γλωσσικού Ιδιώ-µατος (Ντοπιολαλιάς)»

Ιστορία του χωργιούΣίδερης – Αναµνήσεις

Ένα ποίηµα που γράφτηκε µια άλλη εποχή, αλλάπου είναι πάντοτε επίκαιρο, από τον µεγάλο Βρε-τανό ποιητή W.H.Auden (1907-1973), σε µετάφρασητου Θωµά Τσαλαπάτη.

Ας πούµε πως η πόλη στεγάζειδέκα εκατοµµύρια ψυχέςΚάποιοι ζουν σε παλάτια και κάποιοισε τρύπες µικρές.Κι όµως δεν υπάρχει χώρος για µας,αγάπη µου,δεν υπάρχει χώρος για µας.

Είχαµε και µεις µια πατρίδακαι όλα µοιάζαν σωστά.Ψάξε στους χάρτες θα την βρεις εκειδά.Μα να επιστρέψουµε δεν µπορούµεαγάπη µου,να επιστρέφουµε δεν µπορούµε.

Στο νεκροταφείο του χωριού ένα παλιόέλατο µεγαλώνειΚάθε άνοιξη το γέρικο άνθος ξανανιώνει:Τα παλιά διαβατήρια δεν µπορούν να κάνουντο ίδιο αγάπη µου,δεν µπορούν να κάνουν το ίδιο.

Ο πρόξενος είπε χτυπώντας στο γραφείοτη γροθιά

«Είσαι επισήµως νεκρός,άµα δεν έχεις χαρτιά».Μα εµείς είµαστε ακόµα ζωντανοί αγάπη µου,είµαστε ακόµα ζωντανοί.

Πήγα σε µια επιτροπή. Να καθίσωµου ζητήσανε ευγενικά,Να προσπαθήσω ύστερα µου 'παντην ερχόµενη χρονιά.Μα πού θα πάµε απόψε αγάπη µου,πού θα πάµε απόψε;

Σε µια συγκέντρωση βρέθηκα και εκείάκουσα τον οµιλητή«Αν τους επιτρέψουµε να µείνουν,αυτοί θα µας κλέψουνε το ψωµί».Μιλούσε για σένα και για µένα αγάπη µου,µιλούσε για σένα και για µένα.

Από µια βροντή νόµισα πως άκουσανα σκίζεται ο ουρανός,Ήταν ο Χίτλερ στην Ευρώπη να λέει«Τους αξίζει ο θάνατος!»Ήµαστε εµείς που σκεφτόταν αγάπη µου,Ήµαστε εµείς.

Είδα µια σκυλίτσα να φοράει ζακέταµε καρφίτσα πιασµένη.Είδα µια πόρτα ν' ανοίγει και µια γάτα

να µπαίνει.Αλλά δεν ήταν Γερµανοεβραίοι αγάπη µου,δεν ήταν Γερµανοεβραίοι.

Το βάδισµα µου στο λιµάνι,στην προκυµαία µετέφερα.Είδα τα ψάρια να κολυµπούνσαν να ήταν ελεύθερα.Λίγα µέτρα µακριά µου αγάπη µου,λίγα µέτρα µακριά µου.

Στο δάσος περπάτησα, σταδέντρα κοίταξα τα πουλιά.∆εν είχανε πολιτικούςκαι τραγουδούσανε µες τη χαράΣτο ανθρώπινο γένος δεν ανήκαν αγάπη µου,στο ανθρώπινο γένος δεν ανήκαν.Στ' όνειρο µου, χιλιόροφο κτήριο διέσχισα.Τις χίλιες πόρτες και τα χίλια τουπαράθυρα µέτρησα.

Ούτε ένα δεν ανήκε σε µας αγάπη µουούτε ένα δεν ανήκε σε µας.

Στάθηκα σε µια πεδιάδα, το χιόνι γύρω µουέπεφτε απαλά

∆έκα χιλιάδες στρατιώτες βάδιζαν πίσωκαι βαδίζαν µπροστάΨάχναν για σένα και για µένα αγάπη µουΨάχναν για σένα και για µένα.

Τ ο Μ π λ ο υ ζ τ ο υ π ρ ό σ φ υ γ α

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013:Σχέδιο 1 26/03/2014 10:25 Σ δ 4