Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣΕίναι πολύ πιθανό να σκεφτεί κανείς ποια είναι η σχέση εννοιών όπως η ωρίμανση της προσωπικότητας με τον διαλογισμό. Όμως ο διαλογισμός δεν είναι κάτι που γίνεται ερήμην μας. Γίνεται από μας και η ποιότητα του χαρακτήρα μας παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτόν, όπως η υγεία είναι εξαιρετικά σημαντική για έναν αθλητή. Αρχικά τι εννοούμε λέγοντας ωρίμανση;

Παρακολουθήστε τι συμβαίνει σε ένα παιδί. Είναι σαφώς εξαρτημένο από τους γονείς του. Όταν κάνει κάτι στρέφει το βλέμμα του προς αυτούς, αναζητώντας την έγκριση και την επιβράβευσή τους. Δεν αισθάνεται σίγουρο για τον εαυτό του. Την αυτοπεποίθησή του την αντλεί από τους άλλους γιατί είναι ακόμα ετερόφωτο. Με την πάροδο του χρόνου η κατάσταση αυτή τροποποιείται (αν όλα πάνε καλά) και με την ενηλικίωση ο άνθρωπος δεν έχει τόσες ισχυρές ψυχολογικές εξαρτήσεις από τους άλλους. Μπορεί να πάρει αποφάσεις, να πιστέψει σε ιδέες, χωρίς απαραίτητα να ζητήσει την επιβράβευση ή την αποδοχή των άλλων. Εξυπακούεται ότι εντελώς αυτάρκης δεν μπορεί να είναι κανείς. Υπάρχει όμως κάποιο όριο που αν δεν το υπερβούμε τότε εξαρτόμαστε από τις γνώμες και τις επιθυμίες των άλλων, σε βαθμό που αυτό αποτελεί πρόβλημα. Επηρεαζόμαστε πολύ εύκολα και αφήνουμε, λόγω της ανασφάλειάς μας και του φόβου της ελευθερίας, τους άλλους να αποφασίζουν για μας. Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα ανθρώπων που «σέρνονται» από τους γονείς τους, μητέρων που υποκύπτουν συνεχώς στις απαιτήσεις των με δική τους ευθύνη κακομαθημένων παιδιών τους, ζευγαριών όπου ο ένας είναι νοσηρά εξαρτημένος από τον άλλον και δεν μπορεί να τερματίσει την προβληματική σχέση και ανθρώπων που καθοδηγούνται και βασανίζονται από τις φιλοδοξίες τους. Είναι μια κατάσταση μεγάλης ανελευθερίας, χωρίς απαραιτήτως να αντιλαμβανόμαστε και να παραδεχόμαστε αυτό που μας συμβαίνει. Συνήθως αυτές οι καταστάσεις είναι υποσυνείδητες. Εμείς νομίζουμε άλλα πράγματα για τον εαυτό μας, πιθανώς πολύ σπουδαία, ή μπαίνουμε στον ρόλο του θύματος όπου φταίνε όλοι εκτός από εμάς. Ισχυριζόμαστε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα ενώ στην πραγματικότητα μπορούμε να κάνουμε τα πάντα. Η ψυχολογία πλέον έχει επεξεργαστεί το θέμα αυτό εκτενέστατα. Η ωρίμανση είναι ένα είδος χειραφέτησης.

Αυτό το οποίο συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους είναι το γεγονός ότι η ψυχολογική τους ηλικία δεν συμβαδίζει με την βιολογική. Ενώ το σώμα συνεχίζει να ωριμάζει, η ψυχή παραμένει στάσιμη (κολλάει) σε κάποια μικρότερη ηλικία. Παρατηρούμε ενήλικες που στην ερωτική τους συμπεριφορά μας θυμίζουν εφήβους. Ερωτεύονται και ενθουσιάζονται με την επιπολαιότητα της εφηβείας. Απογοητεύονται και ζούνε δράματα με τον ίδιο τρόπο. Άλλοι είναι ψυχολογικά λιγότερο ανεπτυγμένοι. Δεν μπορούν να νοιώσουν ούτε καν τους εφηβικούς έρωτες διότι βρίσκονται στην ηλικία των δέκα ετών. Περιορίζονται έτσι στο σεξ. Δεν καταλαβαίνουν τι εστί σχέση, γιατί ψυχολογικά είναι παιδάκια, αλλά έχουν ικανότητα σεξουαλικής επαφής γιατί το σώμα τους έχει ενηλικιωθεί. Επίσης στον τομέα της ανασφάλειας συμβαίνουν τα ανάλογα. Πολλοί προσπαθούν να έλξουν την προσοχή του περιβάλλοντός τους όπως οι έφηβοι. Είναι έτοιμοι να παρεξηγηθούν και να προσβληθούν με το παραμικρό.

Όμως, με τον ίδιο τρόπο που διαφέρει η σωματική από την ψυχολογική ηλικία, έτσι και οι διάφοροι παράμετροι της ψυχολογικής ηλικίας μπορεί να αναπτυχθούν με διαφορετικές ταχύτητες. Φανταστείτε έναν άνθρωπο τριάντα ετών, με αυτοπεποίθηση δέκα ετών, σεξουαλικότητα δεκαέξι ετών και συμπόνια ενός έτους (ένα μωρό δεν έχει

συνειδητή επίγνωση του πόνου που προξενεί στους άλλους). Κάλλιστα θα μπορούσε να διαπράξει ένα έγκλημα τιμής σε περίπτωση μοιχείας. Αν η νοημοσύνη του είναι υψηλή θα έχουμε έναν ψυχρό εγκληματία. Αν είναι χαμηλή θα έχουμε τον λεγόμενο «βρασμό ψυχής». Επίσης διάφοροι πολιτικοί ηγέτες, καλλιτέχνες και διάφορα «πρότυπα» του συρμού, παρουσιάζουν εμφανή σημεία υπανάπτυξης ορισμένων πλευρών της ψυχής τους, στα οποία πολλές φορές οφείλεται και η ευρεία αποδοχή που απολαμβάνουν.

Ο άνθρωπος δεν αναπτύσσει ισορροπημένα όλες του τις πλευρές. Κάποιες μένουν πίσω. Ενώ αρχικά δεν αποτελούσαν πρόβλημα, σιγά σιγά καθώς όλες οι άλλες συνεχίζουν την ωρίμανσή τους αυτές εγκλωβίζονται σε μια προγενέστερη ηλικία, καλύπτονται συνήθως από ψέματα προς τον ίδιο μας τον εαυτό και μέσα από το υποσυνείδητό μας πλέον επιδίδονται σε έναν εξαντλητικό «ανταρτοπόλεμο». Είναι κάποια «κομμάτια» τα οποία αποσπώνται από το κύριο σώμα της ψυχής και υπό μορφή δηλητηριώδους βάρους εμποδίζουν την πορεία μας, γιατί τα σέρνουμε πίσω μας. Δεν μπορούμε να τα πετάξουμε γιατί είναι δικά μας. Δεν μπορούμε ούτε να τα ενσωματώσουμε, διότι είναι υπανάπτυκτα και δεν ταιριάζουν. Αν έχει μείνει πίσω η νοημοσύνη μας, τι να κάνουμε; Να πετάξουμε και το λίγο που έχουμε; Η μόνη λύση είναι να το αυξήσουμε. Ας πάρουμε το υποθετικό παράδειγμα ενός παιδιού που είναι εξαρτημένο από την μητέρα του. Αυτό για το παιδί δεν αποτελεί πρόβλημα, είναι η φυσική του κατάσταση. Αναμένουμε βέβαια με την πάροδο του χρόνου να χειραφετηθεί και να πάρει την ζωή στα χέρια του.

Αν όμως κάτι τέτοιο δεν συμβεί (ίσως γιατί η ίδια η μητέρα το εμποδίσει, φοβούμενη ότι κάποτε θα μείνει μόνη και χωρίς λόγο ύπαρξης), το παιδί θα γίνει ενήλικας, αλλά εσωτερικά θα μείνει παιδί ως προς την εξάρτηση από την μητέρα του. Μετά ο άνθρωπος αυτός θα παντρευτεί, χωρίς να έχει πραγματικά ωριμάσει για να αναλάβει την ζωή του και τις ευθύνες του, θα έχει ανασφάλεια και ευθυνοφοβία. Το αποτέλεσμα θα είναι να «προσκαλέσει» ο ίδιος με υποσυνείδητο τρόπο την μητέρα του, να αναλάβει την διεύθυνση του σπιτιού του, την οποία δεν μπορεί να έχει ο ίδιος γιατί ουσιαστικά είναι ακόμα ένα ανώριμο παιδί. Η γυναίκα αυτού του ανθρώπου δεν θα έχει παντρευτεί μόνο τον άνδρα της αλλά και την πεθερά της, με τα γνωστά σε όλους προβλήματα. Εδώ έρχεται και το ψέμα προς τον εαυτό μας. Ο άνθρωπος του παραδείγματός μας δεν έχει ιδέα από όλα αυτά. Απλώς τα βαφτίζει «αγάπη και σεβασμό προς την μητέρα του», ενώ μόνο αγάπη δεν είναι. Έτσι δημιουργείται μια εμπλοκή που μέσω της αυτοεξαπάτησης, κρύβεται στο υποσυνείδητό του και δηλητηριάζει συνεχώς την οικογενειακή του ζωή. Αν και η σύζυγός του έχει ανάλογο πρόβλημα θα «προσκαλέσει» και την δική της μητέρα. Κατόπιν οι δύο πεθερές θα στήσουν έναν πόλεμο, για το ποια θα καταφέρει να επικρατήσει και να μετατρέψει σε αποικία της το ξένο σπίτι. Σταδιακά θα «προσκληθούν» (ίσως και μέσω των εθίμων), συγγενείς, γείτονες, φίλοι, κουμπάροι και το σπιτικό αυτό θα μετατραπεί σε «ξέφραγκο αμπέλι», όπως είναι οι οικογένειες των περισσότερων ανθρώπων.

Ο μηχανισμός λοιπόν είναι απλός. Κάποιες ιδιότητες μέσα μας έχουν μείνει πίσω. Κρύβονται στο υποσυνείδητό μας με τα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας και από εκεί αθέατες δηλητηριάζουν την ζωή μας. Γινόμαστε υποχείρια καταστάσεων, ανθρώπων και των αδυναμιών μας, χωρίς να έχουμε ιδέα για το τι μας συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η εργασία που έχουμε να κάνουμε είναι να ανακαλύψουμε ποιες πλευρές του εαυτού μας «κόλλησαν» σε προηγούμενες ηλικίες, και σε ποιες ηλικίες συγκεκριμένα, αφού βέβαια βρούμε το θάρρος να τις αντικρίσουμε κατά πρόσωπο και κατόπιν να εργαστούμε για να τις αναπτύξουμε όσο θα έπρεπε, έτσι ώστε όλα τα κομμάτια της ψυχής μας να είναι της ίδιας ψυχολογικής ηλικίας και ωριμότητας προκειμένου να ξαναενωθούν με το κύριο σώμα του χαρακτήρα μας

αρμονικά, για να μην υπάρχουν παραφωνίες. Τα κίνητρα λοιπόν των πράξεων μας δεν είναι πάντοτε τόσο ξεκάθαρα όσο θα θέλαμε να νομίζουμε.

Πιστεύετε λοιπόν ότι ένας άνθρωπος ο οποίος σύρεται από τέτοιους εσωτερικούς σκοτεινούς μηχανισμούς, μπορεί να διαλογιστεί και να έρθει σε επαφή με τον βαθύτερο πυρήνα της συνείδησής του; Απαιτείται ένας ορισμένος βαθμός ελευθερίας, ο οποίος εξαρτάται από την ισορροπημένη ανάπτυξη και ωρίμανση όλων μας των ψυχικών ιδιοτήτων. Ένας ενήλικας πρέπει να έχει το θάρρος της γνώμης, να αναλαμβάνει την ευθύνη των αποφάσεών του, να μην υποκύπτει σε συναισθηματικούς εκβιασμούς και επίσης να μην είναι από την άλλη πλευρά αντιδραστικός, όπως ένας έφηβος. Χειραφέτηση σημαίνει ελευθερία και ελευθερία σημαίνει ενηλικίωση. Ενηλικίωση όμως δεν σημαίνει σοβαροφάνεια, κατήφεια και ενοχές.

Συνεπώς, οπλισμένοι με την αυτοπαρατήρηση και με πολλή ειλικρίνεια απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό, δεν έχουμε παρά να «αυτοψυχαναλυθούμε», ώστε να διαπιστώσουμε τι και πόσο έχει μείνει πίσω μέσα μας. Μετά προσπαθούμε να το ωριμάσουμε και να το ισορροπήσουμε. Δεν είναι κάτι το εύκολο και για να είμαστε ειλικρινείς, χρειάζεται εκτός από καλή θέληση, ταλέντο, εκπαίδευση και χρόνος. Η εργασία αυτής της ωρίμανσης, δεν είναι πλέον κτήμα ούτε των θρησκειών, ούτε των σχολών εσωτερισμού. Τα πράγματα έχουν οριστικά αλλάξει. Έχει γίνει κοινό κτήμα όλων των ανθρώπων μέσω της ψυχολογίας. Όποιος θέλει να την πραγματοποιήσει δεν χρειάζεται να γίνει μέλος διάφορων σχολών. Υπάρχουν βιβλία, σεμινάρια, εργαστήρια ψυχολογικής ανάπτυξης. Ίσως να μην χρειάζεται να πάει πουθενά. Σε τελική ανάλυση όλα υπάρχουν μέσα μας. Όποιος κατορθώσει να βρει τον εαυτό του βρίσκει και τον δρόμο του. Ο δρόμος του όμως ενδέχεται να μην είναι συμμετοχή σε κάποια σχολή εσωτερισμού. Κάθε άνθρωπος είναι «σχολή» για τον εαυτό του. Οι αποφάσεις ενός ελεύθερου ανθρώπου μπορεί να ξεφεύγουν από τα κοινώς παραδεκτά, μπορεί όμως και όχι. Είναι ζήτημα αυστηρώς προσωπικό. Όλα αυτά δεν συμπεριλαμβάνουν κάποια «υψηλή» μεταφυσική, για άλλα επίπεδα, ανώτερα σώματα και ιεραρχίες, αλλά άραγε χρειάζονται αυτά στον εξαρτημένο από την μητέρα του άνθρωπο του παραδείγματός μας; Αυτός έχει να παλέψει για την ελευθερία του. Όταν τακτοποιήσει το ζήτημα αυτό, ίσως χρειαστεί κάτι περισσότερο. Τότε όμως δεν θα είναι ένα «μαμόθρεφτο», αλλά ένας άνθρωπος με ελεύθερη και ισχυρή προσωπικότητα.

Κάτι άλλο τώρα, που ίσως στεναχωρήσει ορισμένους. Η ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας ισοδυναμεί με την ελάττωση του εγωκεντρισμού μας. Εγωκεντρισμός ίσον διαίρεση. Ανιδιοτέλεια και αγάπη ίσον ένωση. Ένα βρέφος κοιτάει μόνο τον εαυτό του. Ένα παιδί αρχίζει και επεκτείνει την φροντίδα του και σε άλλους. Ένας ενήλικας κάνει οικογένεια, συμμετέχει στην κοινωνία και ο κύκλος της φροντίδας του έχει μεγαλώσει. Δηλαδή σταδιακά έχει μειωθεί ο εγωκεντρισμός του. Όποιος ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του, στο θέμα αυτό δεν είναι παρά ένα μωρό. Αυτό το κομμάτι του εαυτού του έχει μείνει στην ηλικία του ενός έτους. Αν ενδιαφέρεται μόνο για το πολύ στενό του περιβάλλον, είναι ένα παιδί. Αν ενδιαφερθεί για έναν ευρύ κύκλο ανθρώπων αρχίζει και πλησιάζει την ψυχολογική του ενηλικίωση. Αυτό το καταφέρνουν ελάχιστοι, γιατί χρειάζεται ανιδιοτελής αγάπη.

Ας το δούμε από άλλη πλευρά. Υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται μόνο για ότι υπάρχει στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους. Άλλοι ενδιαφέρονται και για την γειτονιά τους, για την συνοικία στην οποία κατοικούν, ή για την πόλη τους (αυτό συμβαίνει συχνά στους οπαδούς των ποδοσφαιρικών ομάδων). Άλλοι ενδιαφέρονται για την πατρίδα τους και άλλοι για τον κόσμο όλο. Παρατηρούμε μια σταδιακή διεύρυνση του ενδιαφέροντος, της αγάπης και της συνείδησης. Ο ατομισμός είναι

εξολοκλήρου εγωκεντρικός. Ο τοπικισμός είναι πολύ περιορισμένος. Ο πατριωτισμός είναι μια κατάσταση συνείδησης ανώτερη από τον τοπικισμό, γιατί συμπεριλαμβάνει περισσότερους ανθρώπους. Η διαίρεση είναι μικρότερη. Η παγκοσμιότητα είναι η ανώτερη μορφή συνείδησης, διότι δεν κάνει καμία διαίρεση. Αγαπάει τους πάντες και τα πάντα χωρίς διάκριση.

Η όποια ανώτερη μορφή συνειδητότητας δεν απορρίπτει τις κατώτερες, αλλά τις περιλαμβάνει και τις ενσωματώνει, ενώ ταυτόχρονα τις υπερβαίνει δημιουργικά. Π.χ. ένας πατριώτης, θα είναι και τοπικιστής, γιατί η πατρίδα είναι το άθροισμα πολλών τόπων, πόλεων και χωριών. Αν ο πατριώτης αγαπάει την πατρίδα του, αδιαφορώντας για την πόλη που κατοικεί δεν είναι πατριώτης, διότι η πόλη του είναι μέρος της πατρίδας του και πρέπει να την αγαπήσει και αυτήν. Αν στραφεί ενάντια στην πόλη του τότε στρέφεται εναντίον ενός κομματιού της χώρας του. Ο έχων παγκόσμια συνείδηση πρέπει να αγαπήσει και την δική του πατρίδα, την πόλη του, την γειτονιά του, το σπίτι του, διότι όλα αυτά είναι λειτουργικά μέρη της παγκοσμιότητας, ανήκουν στην Γη την οποία ισχυρίζεται ότι αγαπάει. Θα αγαπήσει όμως και τις πατρίδες των άλλων, πράγμα που δεν μπορεί να το κάνει ένας πατριώτης. Άρα λοιπόν ενσωματώνει τον πατριωτισμό αλλά ταυτόχρονα τον υπερβαίνει, γιατί ο σεβασμός του περιλαμβάνει όλους τους πατριωτισμούς και όλες τις πατρίδες.

Στην αρχαία Ελλάδα η μέση συνείδηση ήταν κυρίως τοπικιστική. Γι αυτό είχαμε εμφύλιους πολέμους. Ορισμένοι είχαν επεκτείνει την συνείδησή τους σε όλη την ανθρωπότητα, αλλά όταν μια πόλη ετοίμαζε στρατό για να εισβάλει στην γειτονική, αυτοί οι ορισμένοι ήταν μάλλον στο περιθώριο. Ενίοτε τους δηλητηρίαζαν κιόλας. Τώρα η επικρατούσα συνείδηση είναι εθνική, δηλαδή πατριωτική. Αυτό σημαίνει λιγότερος εγωκεντρισμός και περισσότερη αγάπη. Γι αυτό έχουν σταματήσει πλέον οι εμφύλιες διαμάχες. Υπάρχει όμως εχθρότητα με τους γειτονικούς λαούς. Η αγάπη δεν έχει επεκταθεί πέρα από τα γεωγραφικά σύνορα. Όταν ο εγωκεντρισμός μειωθεί ακόμα περισσότερο η κοινωνική συνείδηση θα γίνει παγκόσμια και κάθε σύνορο θα καταργηθεί. Αυτή είναι η ανώτερη μορφή συνείδησης από κοινωνικής και πολιτικής πλευράς.

Ο εγωκεντρικός είναι ένα μωρό, ο τοπικιστής είναι ένα παιδί, ο πατριώτης είναι ένας έφηβος και ο πολίτης της γης είναι ένας ενήλικας. Όλα αυτά συνδέονται με αναλογίες. Η ψυχολογική ωρίμανση αντανακλάται και στην ωρίμανση της κοινωνικής συνείδησης.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η χειραφέτηση της προσωπικότητάς μας είναι μια διαδικασία πολυδιάστατη. Αφορά όλους τους τομείς της δραστηριότητάς μας. Αφορά τα συναισθήματά μας, την ιδεολογία μας, την θρησκεία μας, την συμπεριφορά μας στην οικογένεια και στην εργασία μας, τις κοινωνικές μας σχέσεις και ότι άλλο μπορούμε να φανταστούμε. Υπάρχει η θρησκεία της φοβίας για το εξακόσια εξήντα έξη, η θρησκεία του μισογυνισμού και της υποβόσκουσας σεξουαλικής διαστροφής, η θρησκεία του δόγματος, του Βυζαντίου, του μίσους για τους Τούρκους, της αγάπης για τα όπλα (τα οποία τα «ευλογούνε», για να μπορούν να σκοτώνουν καλύτερα), της θεολογικής διανόησης, της πίστης, της βαθύτερης κατανόησης, της αγάπης. Η μια θρησκεία σε μετατρέπει σε ψυχοπαθή, η άλλη σε άγιο.

Θα ρωτήσει κανείς ποια είναι η συγκεκριμένη μέθοδος για να πραγματοποιηθεί μια τέτοια μεταμόρφωση. Υπάρχουν άφθονες τεχνικές, σχολές, σεμινάρια και βιβλία. Ο καθένας μπορεί να ψάξει και να βρει αυτό που του ταιριάζει περισσότερο. Δεν έχει νόημα να ψάχνουμε για το τέλειο ή για την αλήθεια, αλλά για αυτό που λειτουργεί και για όσο χρόνο λειτουργεί. Το μέτρο της αλήθειας είναι η αποτελεσματικότητα. Και για

κάθε άνθρωπο τα πράγματα διαφέρουν. Ωρίμανση σημαίνει διαφοροποίηση από την μάζα, από τα έθιμα και την κοινή γνώμη. Ο άνθρωπος γίνεται κύριος του εαυτού του και της συνείδησής του και είναι σε θέση να επιλέξει την μέθοδο που του ταιριάζει. Ακόμα θα μπορούσε κάποιος να δημιουργήσει την δική του προσωπική μέθοδο. Αυτό είναι κάτι το τελείως εξειδικευμένο και σε πολλές περιπτώσεις άκρως αποτελεσματικό για τον ίδιο, αν και είναι άχρηστο για όλους τους άλλους. Ας ευχηθούμε καλή πρόοδο σε όλους μας.

ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΑΣ

Το γεγονός αυτό σχετίζεται άμεσα με την χειραφέτηση και την συνολική ωρίμανση της προσωπικότητάς μας, όμως μπορούμε εδώ να πούμε κάποια πράγματα περισσότερο. Δεν είναι καθόλου περίεργο που όλοι οι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι είναι «ο εαυτός τους», όπως επίσης ότι είναι «ελεύθεροι». Μας είναι ευχάριστο να νομίζουμε διάφορα πράγματα για το άτομό μας, αλλά τελικά έτσι δεν μπορούμε να αλλάξουμε γιατί δεν θέλουμε να δούμε τα πραγματικά μας προβλήματα. Το ψέμα προς τον εαυτό μας δημιουργεί ένα μεγάλο μέρος του υποσυνείδητού μας. Με το ψέμα παύουμε να βλέπουμε κάτι που υπάρχει μέσα μας και έτσι αυτό γίνεται μέρος του υποσυνείδητού μας. Μόλις ομολογήσουμε την αλήθεια στον εαυτό μας, το ίδιο αυτό χαρακτηριστικό από υποσυνείδητο γίνεται συνειδητό. Χρειάζεται όμως εκτός από αυτοπαρατήρηση πολλή ειλικρίνεια, θάρρος και ταπεινότητα, γιατί ενδέχεται να γκρεμιστούμε από το βάθρο και τα «μεγαλεία» στα οποία έχουμε ενθρονίσει τον εαυτό μας. Τελικώς για να μπορέσουμε να γίνουμε ο εαυτός μας πρέπει να αποβάλουμε κάθε τι που είναι ξένο προς τον πραγματικό εαυτό μας, ξένο προς την δική μας συνείδηση.

Αυτό που επιδιώκουν οι άνθρωποι είναι μια αίσθηση ασφάλειας και τάξης. Κάτι που να είναι γνωστό και να τους προστατεύει. Να παρέχει μια αίσθηση οικειότητας. Η προσωπική μας ζωή είναι γεμάτη από τέτοιες διαδικασίες. Είναι οι συνήθειές μας, τα πιστεύω μας, το πολιτικό κόμμα που υποστηρίζουμε, η θρησκεία μας, τα ήθη και τα έθιμα. Όλα αυτά είναι μηχανικές διαδικασίες που με έναν μαγικό τρόπο, όπως στα παραμύθια για μικρά παιδιά, διώχνουν την εσωτερική μας αβεβαιότητα και εξορκίζουν τους φόβους μας. Όταν ξυπνάμε το πρωί ξέρουμε ποιοι είμαστε, ποια είναι η ζωή μας και τι πρέπει να κάνουμε. Υπάρχουν προγραμματισμένες διαδικασίες για τα πάντα. Γέννηση, κοινωνικές επαφές, γάμος, θρησκεία, εργασία, οικογένεια, θάνατος. Έχουμε δημιουργήσει έναν μικρό περίβολο, τοποθετήσαμε εκεί μέσα τα «παιχνίδια» μας που είναι τόσο πολλά και πειστικά, ώστε δεν μπορούμε να αποσπάσουμε την προσοχή μας από όλα αυτά, ή δεν θέλουμε, γιατί φοβόμαστε ότι έξω από τον περιφραγμένο αυτό χώρο παραμονεύει το χάος.

Όταν όμως κάποιος επιθυμεί να γνωρίσει τον κόσμο, πρέπει να φύγει από το μικρό του χωριό. Πως θα γνωρίσουμε την αλήθεια για την ζωή, τον θάνατο, τον εαυτό μας, όταν έχουμε αποδεχθεί τις απόψεις των άλλων που δεν είναι δικά μας βιώματα, ούτε δικά τους, αλλά παπαγαλισμοί. Το συμπέρασμα επομένως είναι απλό. Όλα αυτά πρέπει να τα πετάξουμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Είναι πράγματα που άλλοι θέλησαν να δουν για λογαριασμό μας. Δεν λειτούργησαν τα δικά μας μάτια και η δική μας καρδιά. Φανταστείτε δύο παιδάκια να παίζουν. Περνάνε καλά, διασκεδάζουν και στο τέλος αγαπιούνται. Έρχονται μετά οι δάσκαλοι και τους λένε για την ιστορία. Αν τα παιδάκια ανήκουν σε διαφορετικούς λαούς που έχουν διαφορές, δεν το γνωρίζουν. Τους το μαθαίνουν οι καλοθελητές. Μετά έρχονται οι παπάδες και τους λένε για τις θρησκείες τους, που η μια κατηγορεί την άλλη ως πλάνη και κακό. Τα παιδιά βέβαια δεν έχουν ούτε θρησκεία ούτε καταγωγή, γι αυτό καταφέρνουν να δημιουργήσουν

καλές σχέσεις μεταξύ τους. Όταν μάθουν για όλα αυτά θα αρχίσουν να μισούνται. Θα έρθουν κατόπιν διάφοροι βλοσυροί τύποι εκπρόσωποι της «ηθικής», της κοινωνικής τάξης και του καθωσπρεπισμού οι οποίοι θα βεβηλώσουν την αθώα ψυχή τους, διδάσκοντάς τους τον «σωστό» τρόπο ζωής. Το αποτέλεσμα θα είναι μετά από μερικά χρόνια τα παιδιά αυτά να μην γνωρίζουν τι πραγματικά αισθάνεται και θέλει η καρδιά τους. Θα έχουν χάσει την επαφή με τον εαυτό τους. Όταν κάποτε η αληθινή τους φύση επαναστατήσει και διεκδικήσει τα δικαιώματά της θα νοιώθουν ενοχές, διότι αυτά που πηγάζουν από μέσα τους δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που τους έχουν επιβάλει οι άλλοι.

Οι άνθρωποι του περιβάλλοντός μας κατόρθωσαν με μια απίστευτα καλά ενορχηστρωμένη προσπάθεια, της οποίας η λεπτότητα υπερβαίνει και την πιο τολμηρή φαντασία, να μας πείσουν ότι αν γίνουμε ο εαυτός μας θα μας απορρίψει η κοινωνία, το σύμπαν και ο Θεός. Αυτός είναι ο λόγος που ενδιαφερόμαστε τόσο πολύ για την αποδοχή των άλλων και αισθανόμαστε ανεξήγητες ενοχές όταν ζούμε όπως θα θέλαμε εμείς. Και αυτός είναι ο λόγος που και εμείς με την σειρά μας κάνουμε ακριβώς τα ίδια στους συνανθρώπους μας και στα παιδιά μας. Μας έχουν δώσει με υποβολές και απειλές κάποιο πρότυπο ζωής και χαρακτήρα, το οποίο πρέπει να ακολουθήσουμε αν θέλουμε να γίνουμε αποδεκτοί και «σωστοί» άνθρωποι. Το σατανικό αυτό πρότυπο γίνεται μια θηλιά που στραγγαλίζει την πραγματική μας φύση, μέσω του πρέπει, του φόβου και της ενοχής. Όταν ο αληθινός εαυτός μας αισθανθεί και πιστέψει σε κάτι δικό του, κάτι από την καρδιά του, έρχεται ο «γονιός», ο «δάσκαλος» και ο «παπάς», για να του πούνε ότι κάνει κάτι κακό και ότι θα καεί στην κόλαση. Λειτουργεί το «τηλεκοντρόλ» του φόβου, της ενοχής και της απόρριψης από τους άλλους, που τελικά μας πείθει να απαρνηθούμε τον εαυτό μας, για να μας «αποδεχθεί» η κοινωνία.

Χρειάζεται μεγάλο θάρρος και αυτεπίγνωση για να κατορθώσουμε να ξεδιαλύνουμε μέσα μας τι είναι δικό μας και τι όχι. Προκειμένου να σχηματίσουμε έστω και μια απλή γνώμη για κάτι, χωρίς καν να προβούμε σε εξωτερικές πράξεις, θα δώσουμε μάχη με τον εαυτό μας. Θα αφυπνιστούν μέσα μας ανασφάλειες, φόβοι, ενοχές, συνήθειες, προπαγάνδες, προσηλυτισμοί, επιστημονικές θεωρίες, «ηθικές» αξίες, αυτοδικαιώσεις κ.λ.π. που θα μας ωθήσουν να βολευτούμε με τα ήδη γνωστά. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν αποτελεσματικές τεχνικές προκειμένου να γίνουμε ο εαυτός μας. Πρέπει να συγκεντρώσουμε το απαραίτητο θάρρος και αυτεπίγνωση για να διακρίνουμε μέσα μας τις ξένες επήρειες, δηλαδή τις ξένες φωνές. Αν καταφέρουμε να δούμε το ξένο μέσα μας τότε θα μπορέσουμε να βρούμε το δικό μας, ασφαλώς μετά από πολλές περιπέτειες. Απαιτείται να πάρουμε γενναίες αποφάσεις για την ζωή μας και τα πιστεύω μας. Γινόμαστε ο εαυτός μας όταν ακούμε την φωνή της δικής μας λογικής, την φωνή της δικής μας καρδιάς, βάσει των δικών μας βιωμάτων και όχι των άλλων.

Ποια στοιχεία θα μπορούσαν να μην είναι δικά μας; Προλήψεις, φοβίες, δεισιδαιμονίες, ήθη, έθιμα, συνήθειες, γνώμες, θρησκεία, πολιτική τοποθέτηση, ηθικές αξίες, κοινωνικά πρότυπα, διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων (ή και το αντίθετο – ισοπεδωτικές απόψεις), γνώμη για τον εαυτό μας, κατευθυνόμενη πίστη σε θεσμούς, οικογενειακό περιβάλλον, επιδράσεις από την παιδική μας ηλικία, πάσης φύσεως εξαρτήσεις και πάθη, πατριωτισμοί, μίση, φιλοδοξίες, διάφορες συμπάθειες και αντιπάθειες, εξάρτηση από την γνώμη των άλλων, έρωτες, αίσθηση μεγαλείου ή κατωτερότητας, «τι λέει ο κόσμος», «τι λέει η επιστήμη», «το είπε η τηλεόραση», θεωρίες, ανασφάλειες, ενοχές και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Δεν σημαίνει ότι τα προαναφερθέντα στοιχεία και πολλά άλλα που δεν θυμηθήκαμε, είναι εξ΄ ορισμού ξένα προς την πραγματική μας φύση. Κάλλιστα η γνώμη μας θα μπορούσε να συμπίπτει ενίοτε με την τηλεόραση, ή να αποδεχθούμε συνειδητά κάποιο έθιμο

επειδή συμφωνούμε σε βαθύτερο επίπεδο μαζί του. Ίσως να μην συμφωνεί κάποιος άλλος, αλλά σημασία έχει αν το δεχόμαστε εμείς, διότι ο εαυτός μας γινόμαστε με την δική μας γνώμη και όχι με τη γνώμη του άλλου.

Το θέμα δεν είναι αν όλα αυτά περιέχουν την αλήθεια, ή αν είναι σωστά. Το σωστό και το αληθινό δεν έχει να κάνει σε πρώτη φάση με την εκδήλωση του αληθινού μας εαυτού. Αυτό που έχει σημασία είναι αν αυτά που έχουμε μέσα μας είναι ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ, ΑΔΙΑΦΟΡΟ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΑ Ή ΛΑΘΟΣ. Ποιος εξ΄ άλλου θα το κρίνει αυτό; Αν κάτι είναι λάθος θα είναι δικό μας λάθος και όχι μια ξένη αλήθεια. Το κριτήριο του να είμαστε ο εαυτός μας είναι η ερώτηση: ΔΙΚΟ ΜΟΥ Ή ΞΕΝΟ; Η ερώτηση: ΣΩΣΤΟ Ή ΛΑΘΟΣ έρχεται μετά. Είναι αποτέλεσμα συνολικής ωρίμανσης του χαρακτήρα μας και η απάντηση σε αυτήν μπορεί να είναι μόνο σχετική. Ποτέ απόλυτη. Η απόλυτη αλήθεια είναι για τον Θεό και για αυτούς που νομίζουν ότι είναι θεοί, επειδή διάβασαν πέντε βιβλία.

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι η εργασία του να γίνουμε ο εαυτός μας μπορεί να γίνει μόνο από εμάς τους ίδιους. Κανείς άλλος δεν μπορεί να την κάνει για λογαριασμό μας. Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, παρόλο που γνωρίζουμε ότι συχνά σφάλουμε, να μην ντρεπόμαστε για τον εαυτό μας, παρόλο που έχουμε ατέλειες, να μην είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας αν και έχουμε προτερήματα. Χρειάζεται μια ουδέτερη αντικειμενική αντιμετώπιση, χωρίς να εξαρτάμε την αξία μας από την γνώμη των άλλων. Για να βρούμε τον δικό μας δρόμο χρειάζεται θάρρος και επαφή με τον εαυτό μας. Να μας μιλήσει ο εαυτός μας και να μας πει τι πραγματικά θέλει αυτός, όχι οι άλλοι. Να μην ντραπούμε, ή φοβηθούμε γι αυτό που θα μας πει και ας αφήσουμε τους άλλους στην ησυχία τους.

Υπάρχει όμως και ένας μεγάλος κίνδυνος στην εργασία αυτής της εξατομίκευσης. Αυτός είναι ο εγωισμός. Ένα είδος ναρκισσιστικής αντιμετώπισης του εαυτού μας, που συνεχώς θα μας ωθεί να συγκρουόμαστε με το περιβάλλον μας και να αισθανόμαστε ανώτεροι από τους ανθρώπους της μάζας. Για να αποφύγουμε την παγίδα αυτή θα πρέπει να μην εγκαταλείψουμε την συμμετοχή μας στην μάζα, από την οποία προσπαθούμε να αναδυθούμε. Ακούγεται αντιφατικό, όμως συμμετοχή μας σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες θα μας δημιουργήσει την σωστή αίσθηση. Το γεγονός ότι πλέον δεν επηρεαζόμαστε από τα υπάρχοντα μηχανικά ρεύματα στον κόσμο δεν σημαίνει ότι είμαστε ανώτεροι από τους άλλους, ή ότι πρέπει να απομονωθούμε γινόμενοι αντιδραστικοί επαναστάτες. Εξ΄ άλλου όλοι οι αντιδραστικοί τελικά προβαίνουν σε θλιβερές συνθηκολογήσεις, διότι η αντιδραστικότητά τους δεν ήταν κάτι το γνήσιο, αλλά απλώς ένας εγωισμός και μια ευθυνοφοβία. Οι ευθύνες λοιπόν, η οικογένεια, η εργασία, οι φιλίες, η ανιδιοτελής προσφορά, το καλώς εννοούμενο καθήκον, είναι το αντίβαρο στον εγγενή κίνδυνο της εγωπάθειας που συνοδεύει την πορεία προς την εξατομίκευση.

Πρέπει λοιπόν να ξεκόψουμε από την μάζα. Ο αποχωρισμός μας αυτός μπορεί όμως αντί να μας οδηγήσει στο να γίνουμε ο εαυτός μας, να μας μετατρέψει σε υπερόπτες. Όπως είπαμε η συμμετοχή μας με ταπεινότητα και ανιδιοτέλεια στην ζωή, θα μας προφυλάξει από αυτόν τον κίνδυνο. Πάντοτε όμως πρέπει να έχουμε τον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό αυτοπαρατήρησης για να εντοπίζουμε μέσα μας έγκαιρα τις λεπτές αποχρώσεις του εγωισμού.

Ας μην ξεχνούμε ότι η μετακίνησή μας σε μια ανώτερη κατάσταση δεν σημαίνει απόρριψη των κατωτέρων καταστάσεων αλλά ενσωμάτωσή τους κάτω από το πρίσμα μιας ευρύτερης προοπτικής. Π.χ. όταν κάποιος πατριώτης διευρύνει το ενδιαφέρον του σε όλο τον πλανήτη, δεν σημαίνει ότι απορρίπτει την πατρίδα του και γίνεται εχθρός της, αλλά ότι την θεωρεί μέρος του πλανήτη και την αγαπάει όπως

πρώτα. Αυτό που αλλάξει είναι ότι παύει να την αντιμετωπίζει σαν το κέντρο του κόσμου δημιουργώντας συνεχώς γελοίες διαμάχες με τις πατρίδες των άλλων ανθρώπων. Επίσης κάποιος που αναπτύσσεται πνευματικά και διευρύνει την συνειδητότητά του δεν απορρίπτει το σώμα του και τις ανάγκες του, οδηγούμενος σε ένα είδος ασκητισμού και γυναικοφοβίας, απλώς δεν θεωρεί την υλική του ζωή ως το άπαν της ύπαρξης. Συνεχίζει όμως να φροντίζει το σώμα του, να το αγαπάει και να ικανοποιεί τις υπάρχουσες ανάγκες του. Μέσα όμως στην εσωτερική και εξωτερική του ζωή έχει προστεθεί και ο παράγων «Πνεύμα», όχι σαν ιδέα αλλά σαν βίωμα, ο οποίος περιλαμβάνει και αποδέχεται χωρίς ενοχές όλες τις άλλες παραμέτρους της ύπαρξής μας και τις εναρμονίζει μεταξύ τους.

Η κατάσταση αυτή θυμίζει μια οικογένεια με ένα παιδί στην οποία γεννιέται και ένα δεύτερο. Αυτό δεν σημαίνει απόρριψη του πρώτου. Απλώς το πρώτο παιδί παύει να είναι το κέντρο του κόσμου, πράγμα που είναι μεγάλο όφελος και για το ίδιο και για την οικογένεια. Άρα λοιπόν γινόμενοι ο εαυτός μας «απογαλακτιζόμαστε» και ελευθερωνόμαστε από την «μάζα», ταυτόχρονα όμως γινόμαστε πάλι ένα ταπεινό μέλος της «μάζας» δημιουργώντας μια πιο ελεύθερη και πιο υγιή σχέση συμμετοχής στο περιβάλλον.

ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΕΚΠΛΗΡΩΣΗΌταν αποφασίσουμε να ασχοληθούμε με κάτι όπως ο διαλογισμός, ο εσωτερισμός, η πνευματικότητα καλό θα είναι να έχουμε πάντοτε την προσοχή μας στραμμένη στον εαυτό μας ώστε να διαπιστώσουμε τα κίνητρά μας, τους παράγοντες που κρύβονται πίσω από μια τέτοια επιθυμία μας. Η προσωπική πείρα στον χώρο αυτό σύντομα θα μας δείξει ότι τα βαθύτερα κίνητρα πίσω από ανάλογες αποφάσεις των ανθρώπων δεν είναι πάντοτε ξεκαθαρισμένα. Με απλά λόγια θα ισχυριστούμε ότι μας ενδιαφέρει ο εσωτερισμός, όμως στην πραγματικότητα μπορεί να μας απασχολεί κάτι άλλο που θέλουμε να επιτύχουμε, χωρίς καν εμείς οι ίδιοι να έχουμε επίγνωση αυτού του γεγονότος.

Ασφαλώς όλη η ζωή μπορεί να εμπεριέχει αποφάσεις όπου το συνειδητό κίνητρο να μην έχει καμία σχέση με το πραγματικό, αλλά ανομολόγητο. Να πούμε κάποια απλά παραδείγματα; Τρώμε γιατί νομίζουμε ότι πεινάμε ενώ στην πραγματικότητα καλύπτουμε ψυχολογικές μας ανάγκες, ίσως βαριόμαστε, ίσως είμαστε αγχωμένοι, εκνευρισμένοι, και ανεβάζοντας το επίπεδο του ζαχάρου στο αίμα μας με ένα γλυκό, ηρεμούμε. Όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική πείνα. Αυτή είναι απλώς η δικαιολογία μας. Πιστεύουμε ότι αγαπάμε μια γυναίκα γιατί μας ταιριάζει ενώ στην πραγματικότητα μας έχει εντυπωσιάσει η εμφάνισή της, και ταυτόχρονα θέλουμε να κάνουμε και λίγη επίδειξη στους φίλους μας. Όσον αφορά το ταίριασμα δεν έχουμε ιδέα για το αν ισχύει, διότι επιδιώκουμε κάτι διαφορετικό. Δεν έχουμε ιδέα για το τι γενικώς συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια των συναισθημάτων μας.

Τι σχέση όμως έχουν όλα αυτά με το ζήτημα του διαλογισμού που πραγματευόμαστε σε αυτή την ιστοσελίδα και ειδικότερα με τις έννοιες της αυτοεκτίμησης και αυτοεκπλήρωσης; Φανταστείτε έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση. Κυριολεκτικά πεινάει. Αυτό δεν είναι ένα πανίσχυρο κίνητρο για να χρησιμοποιήσει όλα τα δυνατά μέσα προκειμένου να αποκτήσει χρήματα; Δεν θα θελήσει να μάθει κάτι προκειμένου να το εκμεταλλευτεί οικονομικά; Αυτό βέβαια ισχύει και για κάποιον ο οποίος είναι φιλοχρήματος, χωρίς να έχει αντικειμενική ανάγκη χρημάτων. Αν γνωρίζει πέντε πράγματα για τον εσωτερισμό δεν θα μπει

άραγε στον πειρασμό να τα διδάξει επί πληρωμή; Κάποιος ο οποίος έχει προβλήματα υγείας δεν θα εκτελέσει ασκήσεις διαλογισμού, οραματισμούς κλπ. ώστε να βοηθηθεί; Το φαινόμενο αυτό δεν είναι κάτι το εξ’ ορισμού κακό. Προσπαθούμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Πρόβλημα δημιουργείται όταν δεν γνωρίζουμε τι συμβαίνει μέσα μας. Λέει κάποιος π.χ. ότι διδάσκει εσωτερισμό προκειμένου να βοηθήσει, στην πραγματικότητα όμως προσπαθεί να εξοικονομήσει τα προς το ζειν. Ακόμα και αυτό δεν είναι κάτι το κακό αρκεί να είναι συνειδητό και να μην χρησιμοποιούνται διάφορες προφάσεις αυτοεξαπάτησης.

Αυτή την στιγμή, τουλάχιστον στις πιο ανεπτυγμένες χώρες μεγάλο μέρος ανθρώπων έχει λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα. Κάποιες βασικές ανάγκες είναι σε γενικές γραμμές εξασφαλισμένες. Όμως η εξέλιξη της ανθρωπότητας δεν έχει φτάσει σε εκείνο το επίπεδο στο οποίο η πλειονότητα των ανθρώπων θα έχει επαρκή βαθμό αυτοεκτίμησης. Η αίσθηση της ανεπάρκειας και η αλαζονεία (που είναι μια ασυνείδητη προσπάθεια να υπερβούμε την αίσθηση της ανεπάρκειας – ο αλαζόνας είναι εξαιρετικά ανασφαλής) είναι καθημερινό πρόβλημα σχεδόν όλων των ανθρώπων. Γίνονται εγκλήματα γι αυτό τον λόγο, πόλεμοι, άνθρωποι χάνουν τον ύπνο τους, παίρνουν ψυχοφάρμακα, καταλήγουν σε ψυχιατρεία, πιέζουν τα παιδιά τους να γίνουν αυτό που δεν κατάφεραν οι ίδιοι. Όλα αυτά γιατί δεν υπάρχει η αίσθηση της αυτοεκτίμησης, του υγιούς αυτοσεβασμού. Νοιώθουμε ότι είμαστε ένα τίποτα και προσπαθούμε να γίνουμε κάτι, πρωτίστως μέσω της αποδοχής των άλλων και μέσω του ανταγωνισμού. (Ακόμα και Ολυμπιακούς αγώνες μπορεί να διοργανώσουμε γι αυτό τον σκοπό). Όσο όμως και να καθρεφτιστούμε στα μάτια του περίγυρού μας, όσα μπράβο και να ακούσουμε, όσο και να νικήσουμε τους άλλους, πραγματική αυτοπεποίθηση δεν θα αποκτήσουμε ποτέ. ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΟΥΜΕ ΟΧΙ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ, ΑΛΛΑ ΜΕ ΤΟ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΑΣ. Αδιαφορώντας για το τι κάνουν οι άλλοι. (Εδώ θα ανοίξω μια παρένθεση ώστε να μην γίνει κάποιο παιδαγωγικό λάθος από τους γονείς. Τα μικρά παιδιά χρειάζονται επιβράβευση συνεχώς, αλλά αυτό καλύπτει μόνο την παιδική ανάγκη για αυτοεκτίμηση. Η επιβράβευσή τους πρέπει να είναι στην ημερήσια διάταξη. Το μπράβο και η άνευ όρων αποδοχή είναι τροφή για την ψυχή τους. Όταν όμως μεγαλώσουν θα πρέπει να τους εξηγηθεί ότι η βαθύτερη αυτοπεποίθηση, αυτή των ενηλίκων, αποκτάται με την εκδήλωση αυθεντικού χαρακτήρα χωρίς μιμήσεις και χωρίς συγκρίσεις).

Τι συμπέρασμα προκύπτει λοιπόν; Ένας άνθρωπος που βασανίζεται από έλλειψη αυτοεκτίμησης (όπως οι περισσότεροι), θα θελήσει να ασχοληθεί με τα λεγόμενα πνευματικά ζητήματα, όχι για να προσεγγίσει ταπεινά τον αληθινό του εαυτό, αλλά απλώς για να γίνει κάποιος στα μάτια των άλλων. Όσο λιγότερο διαισθάνεται το κενό αυτοεκτίμησης μέσα του τόσο περισσότερο κινδυνεύει να κάνει στην ζωή του πολλά πράγματα για λάθος λόγους. Ο εσωτερισμός, ο διαλογισμός, η θρησκεία, είναι δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ικανοποίηση της ανάγκης της αυτοεκπλήρωσης. Για να μπορέσουμε να τις χρησιμοποιήσουμε για τους λόγους που σχεδιάστηκαν θα πρέπει να έχουμε, τρόπον τινά, χορτάσει από αυτοεκτίμηση, που είναι κάτι σαν θεμέλιο. Αλλιώς υπάρχει το ενδεχόμενο να τις εκμεταλλευτούμε για να νομίσουμε ότι είμαστε κάποιοι. Για επίδειξη δηλαδή. Είναι κάτι σαν μια σκάλα. Πατάμε πρώτα σταθερά στο σκαλοπάτι της αυτοεκτίμησης και μόνο τότε μπορούμε να κάνουμε το βήμα στο σκαλοπάτι της αυτοεκπλήρωσης. Αν το σκαλοπάτι της αυτοεκτίμησης το προσπεράσουμε επιπόλαια, τότε όλες οι δραστηριότητες αυτοεκπλήρωσης θα βυθίζονται στο προηγούμενο παραμελημένο επίπεδο και θα χρησιμοποιούνται για τους δικούς του λόγους, πάντοτε όμως με λάθος τρόπο. Η βαθμίδα της αυτοεκπλήρωσης θα καταρρεύσει γιατί αιωρείται στο κενό, επειδή η προηγούμενη βαθμίδα που θα έπρεπε να την υποβαστάζει είναι σαθρή. Και όλα αυτά θα συμβαίνουν σε μια ομιχλώδη υποσυνείδητη κατάσταση, μάλλον εν αγνοία μας.

Ερχόμενοι λοιπόν στο θέμα του διαλογισμού διαπιστώνουμε ότι προκειμένου ένας άνθρωπος να μπορέσει να διαλογιστεί πραγματικά, πρέπει να δουλέψει πολύ με τον εαυτό του. Πρέπει να γίνει ο εαυτός του, ώστε να απαλλαγεί από την ανάγκη να γίνει κάποιος σπουδαίος στα μάτια των άλλων. Χρειάζεται να βρει το στήριγμά του μέσα του, όχι έξω, όχι σε συγκρίσεις, μιμήσεις, ανταγωνισμούς, αλλά στην επαφή με τον εαυτό του. Κάποιος θα έλεγε στην επαφή με τον Θεό. Από που άραγε προέρχονται όλα αυτά τα καλά πράγματα που βρίσκονται στα βάθη του εαυτού μας;

Πριν κατορθώσουμε λοιπόν να εκπληρώσουμε τις βαθύτερες τάσεις μας, τον προορισμό μας, πρέπει να έχουμε επαρκή βαθμό αυτοπεποίθησης. Είπαμε ότι την πραγματική αυτοπεποίθηση την αποκτάμε όταν ΕΙΜΑΣΤΕ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΑΣ. Τότε την απαραίτητη επιβράβευση μας την δίνει ο ίδιος μας ο εαυτός. Όχι όμως η σκέψη μας. Δεν είναι ότι λέμε μπράβο στον εαυτό μας σαν ένα είδος αυθυποβολής και θετικής σκέψης. Η επιβράβευση έρχεται από την βαθύτερη συνείδησή μας με την μορφή της εσωτερικής γαλήνης και την μορφή της σιωπηλής εσωτερικής έγκρισης. Δεν το συζητάμε πολύ με τον εαυτό μας. Είναι μια αίσθηση που δεν θα διογκώσει το εγώ μας. Ούτως ή άλλως το μπράβο από κάπου πρέπει να το πάρουμε. Αν είμαστε ο εαυτός μας, θα μας το δώσει αυτός. Αν δεν είμαστε ο εαυτός μας θα το αναζητήσουμε από τους άλλους. Θα εκλιπαρήσουμε, θα ζητιανέψουμε, θα εκβιάσουμε. Έτσι όμως το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να δημιουργήσουμε μια κατάσταση απόλυτης εξάρτησης από την γνώμη των άλλων.

Η ΘΕΛΗΣΗΌσοι ακολουθούν τον δρόμο της πνευματικής εξέλιξης αντιμετωπίζουν συχνά ένα πρόβλημα. Έχουν την αίσθηση ότι δεν μπορούν να επιβληθούν στον εαυτό τους και έτσι δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα με την ταχύτητα που επιθυμούν. Τίθεται λοιπόν το ζήτημα της αυτοεπιβολής. Γιατί δίνουμε μάχες με τον εαυτό μας, βασανιζόμαστε από εσωτερικές συγκρούσεις, οι αποφάσεις μας είναι ασθενικές και τα αποτελέσματα πενιχρά; Οι περισσότεροι από εμάς θα λέγαμε ότι δεν διαθέτουμε αρκετά ισχυρή θέληση και ότι πρέπει να την ασκήσουμε για να δυναμώσει. Είναι όμως αυτή η αποκλειστικά σωστή τοποθέτηση; Ίσως πριν αποφασίσουμε να γυμνάσουμε την θέλησή μας καλό θα ήταν να προσεγγίσουμε το θέμα αυτό από μια άλλη οπτική γωνία, η οποία σχετίζεται περισσότερο με την αυτογνωσία και δευτερευόντως με την θέληση.

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Φανταστείτε ότι βαδίζετε σε έναν δρόμο και ξαφνικά βλέπετε μπροστά σας ένα χαντάκι. Πως αντιδράτε; Αρχίζετε να έχετε διλήμματα, να παλεύετε με τον εαυτό σας, να προσπαθείτε και να μην τα καταφέρνετε όπως κάποιος που επιθυμεί να κόψει το κάπνισμα; Φυσικά όχι. Δεν συμβαίνουν μέσα σας τέτοιες διεργασίες, αλλά αυτομάτως σταματάτε γιατί διακρίνετε τον άμεσο κίνδυνο. Η αντίληψη αυτού του κινδύνου δρα μέσα σας κεραυνοβόλα και το σώμα σας αντιδρά σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Ούτε διλήμματα, ούτε συγκρούσεις με τον εαυτό μας, ούτε προσπαθώ και δεν μπορώ. Αυτό λοιπόν είναι η θέληση. Ενεργεί με έναν θα λέγαμε κατακλυσμικό τρόπο. Εξαλείφει χωρίς προσπάθεια, χωρίς αγώνες, χωρίς την πάροδο χρόνου, όλα όσα της αντιτίθενται. Και μάλιστα δεν τα καταπιέζει στο υποσυνείδητό μας ώστε να μετατραπούν σε απωθημένες επιθυμίες, διότι δεν αφήνει μέσα μας καμία αμφιβολία. Σαρώνει τα πάντα και ο εαυτός μας συνεργάζεται μαζί της με μεγάλη προθυμία, γι αυτό δεν χρειάζεται να πιεστούμε καθόλου.

Που οφείλεται λοιπόν αυτή η εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα της θέλησής μας; Οφείλεται στο ότι διακρίναμε τον κίνδυνο χωρίς αμφιβολίες. Ή σταματάμε αμέσως, ή πέφτουμε στο χαντάκι. Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση. Και εφ΄ όσον δεν

υπάρχει εναλλακτική λύση η κατάσταση είναι αυτό που θα ονομάζαμε συμβολικά μονόδρομος. Άρα ενεργούμε. Όταν όμως αποφασίσουμε να σταματήσουμε το κάπνισμα γιατί η θέλησή μας δεν λειτουργεί με αυτόν τον αποτελεσματικό τρόπο, την στιγμή που γνωρίζουμε ότι το κάπνισμα βλάπτει την υγεία; Εδώ είναι που ξεγελάμε τον ίδιο μας τον εαυτό λέγοντας πως δεν έχουμε ισχυρή θέληση. Η αλήθεια όμως είναι εντελώς διαφορετική. Στην πραγματικότητα ενώ γνωρίζουμε τους κινδύνους του καπνίσματος, πιστεύουμε ότι εμείς ειδικά θα την γλιτώσουμε. Η ελπίδα αυτή παραλύει την θέλησή μας. Δεν βρισκόμαστε μπροστά σε έναν μονόδρομο, αλλά σε μια διασταύρωση. Η μια περίπτωση είναι να σταματήσουμε το κάπνισμα για να μην βλάψουμε την υγεία μας, η άλλη περίπτωση είναι να ελπίζουμε ότι θα την γλιτώσουμε, συν φυσικά την απόλαυση που βιώνουμε καπνίζοντας. Η δεύτερη αυτή περίπτωση είναι ευκολότερη, θα λέγαμε βολικότερη και γι αυτό την ακολουθούμε. Δεν είναι ότι δεν διαθέτουμε ισχυρή θέληση, απλώς δεν έχουμε ξεκαθαρίσει τα πράγματα με τον ίδιο μας τον εαυτό και η ομιχλώδης εσωτερική ατμόσφαιρα δεν βοηθάει την θέλησή μας. Αυτή μπορεί να δράσει μόνο όταν μέσα μας υπάρχει μια σκέψη, όχι δύο.

Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα. Έστω ότι αποφασίζουμε να αντιμετωπίσουμε κάποιο ελάττωμά μας, τον θυμό μας. Γιατί δεν τα καταφέρνουμε; Είναι πολύ απλό. Ενώ βλέπουμε ότι ο θυμός έχει πολλά αρνητικά αποτελέσματα ταυτόχρονα πιστεύουμε ότι σε κάτι μας χρησιμεύει. Ασκούμε π.χ. πίεση στο περιβάλλον μας πετυχαίνοντας έτσι κάποια αποτελέσματα που επιθυμούμε, τρομάζουμε τους εχθρούς μας και προστατευόμαστε, διεκδικούμε αποτελεσματικότερα τα δικαιώματά μας... Την στιγμή λοιπόν που πιστεύουμε στην χρησιμότητα του θυμού πως είναι δυνατόν να τον αποβάλλουμε από μέσα μας; Θα προσπαθούμε, θα χρονοτριβούμε, θα υποτροπιάζουμε συνεχώς, θα λέμε θεωρίες περί αδύναμης θέλησης, θα κάνουμε ασκήσεις για να την δυναμώσουμε, θα κάνουμε επίσης ασκήσεις και για τον θυμό (αν ανήκουμε σε κάποια σχολή, ή από βιβλία). Όλα αυτά όμως μας θέτουν εκτός πραγματικότητας. Η αλήθεια βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ διακρίνουμε κάτι αρνητικό στον θυμό ενδόμυχα πιστεύουμε ότι μας χρησιμεύει και μας προστατεύει. Η πρώτη πεποίθηση είναι συνειδητή και η δεύτερη υποσυνείδητη. Η συνειδητή πεποίθηση μας τιμά, είμαστε ένας άνθρωπος με ιδανικά, θέλουμε να βελτιωθούμε. Η δεύτερη πεποίθηση είναι ταπεινωτική. Χρησιμοποιούμε κάτι κακό προς ίδιον όφελος.

Με αυτό τον τρόπο χρησιμοποιούμε ως δικαιολογία τα περί θέλησης,για να αποκρύψουμε τις ενδόμυχες επιθυμίες μας, που δεν είναι και τόσο τιμητικές για μας. Αυτό λοιπόν που χρειάζεται για να απελευθερώσουμε την θέλησή μας και αυτή να δράσει απρόσκοπτα είναι μια καλή και ειλικρινής συζήτηση με τον εαυτό μας. Αυτό που ισχυρίζομαι ότι θέλω να κάνω, το θέλω πραγματικά; Θέλω όλες του τις συνέπειες; Η μήπως προσπαθώ να μπω από την πίσω πόρτα, να καρπωθώ κάποια αποτελέσματα χωρίς όμως στην πραγματικότητα να αλλάξω εγώ ο ίδιος; Άρα πριν αποφανθούμε ότι η θέλησή μας δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένη πρέπει να την εκδηλώσουμε, ξεκαθαρίζοντας πρώτα τις πραγματικές μας προθέσεις. Τότε θα διαπιστώσουμε ότι συμβαίνουν εντυπωσιακές αλλαγές μέσα μας. Η θέλησή μας επιβάλλεται χωρίς καταπίεση, χωρίς αγώνες, χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις και παράλογες στερήσεις. Αν κάτι το θέλουμε ειλικρινά, το πιστεύουμε, χωρίς να ελπίζουμε σε εναλλακτικές λύσεις, τότε θα δούμε ότι το πραγματοποιούμε εύκολα. Το κάπνισμα θα το κόψουμε μόνο όταν πάψουμε να ελπίζουμε ότι θα την γλιτώσουμε στο θέμα της υγείας, μόνο όταν πάψουμε να αισθανόμαστε ότι η απόλαυση που προσφέρει είναι κάτι το αναντικατάστατο. Διαφορετικά όσο και να δυναμώνουμε την θέλησή μας δεν θα πετύχουμε τίποτα, γιατί απλώς δεν θα την χρησιμοποιήσουμε καθόλου. Π.χ. Ποιος ο λόγος να κάνω γιόγκα για να ηρεμήσω ενώ μπορώ να το πετύχω με ένα ταξιδάκι στα νησιά, ή με ένα λεξοτανίλ. Την στιγμή που υπάρχουν τρεις εναλλακτικές λύσεις γιατί να επιλέξω την δυσκολότερη και πιο βαρετή, δηλαδή

την γιόγκα; Συνεπώς σαν συμπέρασμα προκύπτει ότι η θέλησή μας λειτουργεί μόνο όταν έχουμε μια δυνατότητα χωρίς εναλλακτικές λύσεις και αφού κάνουμε πρώτα μια καλή συζήτηση με τον εαυτό μας, ως προς το αν πραγματικά θέλουμε αυτό που ισχυριζόμαστε ότι θέλουμε.

Όταν πραγματοποιηθούν όλα τα προηγούμενα τότε η θέλησή μας μπορεί να λειτουργήσει. Έχουμε ξεπεράσει το πρώτο εμπόδιο, που είναι το σαμποτάζ που μας κάνει ο ίδιος μας ο εαυτός. Δεν υπάρχουν μέσα μας εσωτερικές συγκρούσεις. Ξέρουμε τι θέλουμε, το πιστεύουμε πραγματικά και δεν βλέπουμε καμία ευκολότερη λύση. Τότε έχοντας ξεκαθαρίσει τα πράγματα μέσα μας περνούμε στην δεύτερη φάση που είναι η αντιμετώπιση των αντικειμενικών δυσκολιών. Εκεί ενδέχεται να υπάρξει προσπάθεια και κόπος, όχι όμως πάλη με τους δισταγμούς μας και με τις αμφιβολίες μας. Αυτά τελείωσαν. Υπάρχει πλέον η πράξη. Στο στάδιο αυτό διαπιστώνουμε ότι η θέλησή μας είναι μια υπαρκτή και πολύ ισχυρή δύναμη. Όταν προσπαθούμε να επιτύχουμε κάτι και δεν τα καταφέρνουμε το πρώτο πράγμα που πρέπει να αναρωτηθούμε είναι αν το επιθυμούμε πραγματικά. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι δεν έχουμε ξεγελάσει τον εαυτό μας. Κατόπιν πρέπει να αναρωτηθούμε αν είναι αντικειμενικά εφικτό.

Η πραγματική εκδήλωση της θέλησής μας παράγει μέσα μας αποτελέσματα που δεν έχουν σχέση με την καταπίεση, το ζόρισμα, τις στερήσεις και τις εσωτερικές συγκρούσεις. Έχουμε την ψευδαίσθηση (και εδώ έχουν βάλει το χεράκι τους οι θρησκείες και η συνομοταξία των ανέραστων ανθρώπων) ότι θέληση σημαίνει δυσκολίες, κόπωση και στερήσεις ευχάριστων για μας πραγμάτων. Αυτό είναι λάθος. Θέληση σημαίνει ευκολία, αμεσότητα αποτελεσμάτων και γενικώς μια εσωτερική ευεξία, ίσως ευτυχία. Η θέληση είναι το να ερχόμαστε σε συμφωνία με τους βαθύτερους στόχους της ύπαρξής μας και με την εξελικτική τάση του κόσμου. Πως αυτό θα μπορούσε να μας βάλει σε εσωτερικές συγκρούσεις; Η σύγκρουση προκαλείται όταν ένα κομμάτι του εαυτού μας δεν έχει συντονιστεί με τα βαθύτερα στρώματα του είναι μας. Όταν ο συντονισμός γίνει τότε όλος μας ο εσωτερικός κόσμος κινείται σαν ένα συμπαγές σώμα. Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση πληρότητας και ευτυχίας, χωρίς ιδιαίτερους λόγους. Για να εκπληρώσουμε έναν στόχο μας ασφαλώς θα εγκαταλείψουμε πολλά πράγματα, η εγκατάλειψη αυτή όμως δεν θα μας είναι δυσάρεστη γιατί όλα αυτά δεν θα μας ενδιαφέρουν πλέον. Ενδιαφερόμαστε για τον στόχο μας. Τα υπόλοιπα τα παρατάμε με μιας και αυτό το βιώνουμε σαν απελευθέρωση, όχι σαν στέρηση.

Αναφέραμε προηγουμένως το θέμα του συντονισμού με τα βαθύτερα στρώματα της ύπαρξής μας. Τι θέλουμε στην πραγματικότητα; Θέλουμε να σπουδάσουμε π.χ. νομική, γιατί εκεί υπάρχει κάτι που πραγματικά μας εκφράζει, ή επιθυμούμε το χρήμα, την δόξα και να ικανοποιήσουμε τις αυθάδεις και πιεστικές απαιτήσεις των γονιών μας; Αν τα κίνητρά μας δεν είναι ειλικρινή και ξεκαθαρισμένα τότε θα διαπιστώσουμε ότι οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται και η θέλησή μας αποδεικνύεται ανεπαρκής. Αν όμως τις σπουδές σε αυτό τον κλάδο τις ακολουθούμε γιατί κάτι μέσα μας είναι φτιαγμένο γι αυτό, τότε έχουμε συντονιστεί με τον βαθύτερο πυρήνα της ύπαρξής μας, κάνουμε αυτό που αυτός επιθυμεί και η ενέργεια της θέλησής μας είναι τόσο μεγάλη που υπερπηδάμε όλα τα εμπόδια με ευκολία και με μια αίσθηση ευχαρίστησης και πληρότητας. Κοινώς τα έχουμε βρει με τον εαυτό μας.

Η θέληση είναι ένα πολύ βαθύ φαινόμενο. Έρχεται από πολύ βαθιά γι αυτό δεν συντονίζεται καθόλου καλά με τις επιφανειακές μας επιθυμίες, που κάλλιστα μπορεί να μην είναι καν δικές μας. Αν αυτές κατορθώσουν να εκμεταλλευτούν την θέλησή μας προκειμένου να πραγματοποιηθούν τότε επέρχεται η καταστροφή, η δυστυχία και η γέννηση ενός ψεύτικου και παραμορφωμένου εαυτού. Αν έχουμε την ωριμότητα

και την δύναμη να ρωτήσουμε τον εαυτό μας: Τι πραγματικά θέλω εγώ από την ζωή μου, και καταφέρουμε να ακούσουμε και κυρίως να αποδεχθούμε την απάντηση, τότε προσπαθώντας να πετύχουμε αυτούς τους στόχους θα συνειδητοποιήσουμε ότι ένα μεγάλο ποσό ενέργειας διοχετεύεται μέσα μας. Έννοιες όπως προσπάθεια, αγώνας, στερήσεις, αποκτούν τελείως διαφορετικό περιεχόμενο, όχι δυσάρεστο, αλλά ευχάριστο. Πρέπει όμως να ακολουθήσουμε τον εαυτό μας όχι τους άλλους, ούτε τα ελαττώματά μας, τις φιλοδοξίες μας, τις μικροκακίες μας, τους εγωισμούς μας. Πρέπει να είμαστε ο ταπεινός αληθινός εαυτός μας. Πρέπει να ανακαλύψουμε ποια είναι η πραγματική μας θέση στην ζωή. Όχι απαραιτήτως τα μεγαλεία. Όταν βρούμε την θέση μας (και αυτό δεν το βρίσκουμε με το μυαλό μας, αλλά με την καρδιά μας), τότε η θέληση απελευθερώνεται, δυναμώνει με γεωμετρική πρόοδο, χωρίς καν να χρειαστεί να εκτελέσουμε ασκήσεις και ειδικές τεχνικές από αυτές που κυκλοφορούν κατά εκατοντάδες.

Η ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗΓια ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα η ιδέα της ταπεινοφροσύνης μου ήταν ουσιαστικά ακατανόητη. Μπερδεύεται κανείς από τις διάφορες θεωρίες και κυρίως από την νοοτροπία των κατηχητικών. Το ταπεινό φαίνεσθε. Να λέει κανείς συνέχεια ότι δεν είναι τίποτα, ότι είναι ο τελευταίος από όλους, ο χειρότερος όλων, να έχει χαμηλωμένο το βλέμμα κ.λ.π. Αφού λοιπόν είμαστε οι χειρότεροι όλων γιατί δεν είμαστε σε κάποια φυλακή καταδικασμένοι για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας; Αφού είμαστε ένα τίποτα γιατί εργαζόμαστε, κάνουμε οικογένειες κ.λ.π. Αν λοιπόν είμαστε αυτό το ποταπό τίποτα τι θα λέγαμε τότε για το ποιόν του δημιουργού μας; Αυτού που δημιούργησε αυτό το ανάξιο τίποτα; Ανάξιο δημιούργημα, ίσον ανίκανος δημιουργός. Κάτι λοιπόν δεν πάει καλά σε αυτόν τον συλλογισμό.

Τι κάνουμε συνήθως το πρωί, όταν ξυπνάμε; Πηγαίνουμε στην τουαλέτα, πλένουμε τα χέρια και το πρόσωπό μας, παίρνουμε το πρωινό μας. Μετά ενδεχομένως πηγαίνουμε στην δουλειά μας με κάποιο λεωφορείο, ή αυτοκίνητο. Δηλαδή συνηθισμένες διαδικασίες, κάτι το καθημερινό, τίποτα το ιδιαίτερο. Όλα αυτά και πολλά άλλα δεν μας κάνουν να αισθανόμαστε ανώτεροι από τους άλλους, ότι εκτελούμε κάποια κοσμοϊστορική αποστολή στην ανθρωπότητα. Μας δημιουργούν την αίσθηση του καθημερινού, του συνηθισμένου. Παρατηρώντας αυτά νοιώθουμε ότι είμαστε συνηθισμένοι άνθρωποι και μετά ξεχνάμε ακόμα και αυτό.

Φανταστείτε όμως ότι ανάμεσα σε όλα αυτά τα καθημερινά, κάνουμε και κάτι που δεν είναι συνηθισμένο. Βοηθάμε κάποιον άνθρωπο που έχει ανάγκη. Αυτό ξεφεύγει από την ρουτίνα της κοινωνίας. Συνήθως οι άνθρωποι δεν προσφέρουν την βοήθειά τους. Γυρίζουν την πλάτη στον ανθρώπινο πόνο. Εμείς όμως δεν την γυρίσαμε. Κάναμε κάτι σπάνιο που χαρακτηρίζεται από ένα επίπεδο υψηλότερο του μέσου όρου της συμπεριφοράς των σημερινών ανθρώπων. Το ερώτημα τώρα είναι: Πως αισθανόμαστε; Η πράξη μας δεν είναι μέσος όρος, είναι καλύτερη, ανώτερη, σώσαμε κάποιον, μας χρωστάει ευγνωμοσύνη και ο περίγυρός μας μάς θαυμάζει. Εμείς λοιπόν θα νοιώσουμε κάπως διαφορετικά. Μια υπερηφάνεια, ένα συναίσθημα ότι κάναμε κάτι το σημαντικό και ίσως ότι ποιοτικά ξεχωρίσαμε λίγο από την μάζα. Αυτή είναι η αλαζονεία και ο κατήφορός μας είναι πλέον θέμα χρόνου.

Τι θα συμβεί όμως αν παρόλη την προσφορά μας, παρόλη την γνώση ότι βοηθήσαμε κάποιον, δεν αισθανθούμε διαφορετικά; Αν παραμείνουμε απαθείς, αν νοιώσουμε το ίδιο συναίσθημα που μας διαπερνά στις καθημερινές και ασήμαντες ασχολίες μας. Στο βάδισμα, στο φαγητό, στο να καθόμαστε σε μια καρέκλα. Κάναμε κάτι το ιδιαίτερο αλλά αισθανόμαστε σαν τίποτα το ιδιαίτερο. Ξεχωρίσαμε, αλλά

αισθανόμαστε σαν όλους τους άλλους. Γνωρίζουμε ότι ενεργήσαμε ποιοτικά αλλά αυτό δεν έχει κανέναν απολύτως αντίκτυπο στα συναισθήματά μας. Σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Όχι ότι δεν αντιλαμβανόμαστε το καλό που κάναμε, απλώς δεν νοιώθουμε διαφορετικά. Δεν σβήνει η μνήμη μας. Τα συναισθήματά μας όμως δεν αλλάζουν. Αυτή η ουδέτερη συναισθηματική κατάσταση μας επιτρέπει να μην συντηρούμε στην σκέψη μας το γεγονός της προσφοράς βοήθειας από μέρους μας. Δεν το αναμασάμε με τον νου μας συνεχώς.

 Όταν αναμασάμε κάτι με την σκέψη μας το επαναλαμβάνουμε μέσα μας διαρκώς, είτε για να ικανοποιήσουμε την επιθυμία του εγώ μας για δόξα, είτε για να βασανίσουμε τους εαυτούς μας με μαζοχιστικό τρόπο. Που είναι πάλι μια ικανοποίηση του εγώ. Είμαστε αυτοί που κάναμε κάτι καλό, ή αυτοί που μας χτύπησε η μοίρα και χρειαζόμαστε την προσοχή των άλλων. Προσπερνάμε λοιπόν το γεγονός. Δεν αισθανόμαστε κάπως ιδιαίτερα και δεν έχουμε την ανάγκη να αρχίσουμε τις ταπεινολογίες, τα εγώ δεν είμαι τίποτα κ.λ.π. γιατί και αυτά ακόμη είναι μια έντεχνη υπεροπτική επίδειξη χαρακτήρα. Τι νοιώθουμε; Τίποτα το ιδιαίτερο, συνεχίζουμε την ζωή μας. Αυτό είναι η ταπεινοφροσύνη. Να σώσει κανείς την ανθρωπότητα, να είναι μεγάλος καλλιτέχνης ή επιστήμονας, και σε σχέση με την προσφορά του να αισθάνεται το ίδιο συναίσθημα που έχουμε όταν καθόμαστε σε μια καρέκλα, όταν βαδίζουμε, όταν κάνουμε κάτι που το κάνουν όλοι.

Θεωρώ ότι η ταπεινοφροσύνη είναι η δυσκολότερη αρετή. Ίσως και η πολυτιμότερη. Όπως λέει κάπου: Ο Θεός αντιτάσσεται στους υπερήφανους. Πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί. Η αυτοπαρατήρηση να είναι συνεχής. Έτσι θα διακρίνουμε τα λεπτά νήματα της αλαζονείας μέσα μας. Δεν πρέπει να αισθανθούμε ντροπή ή ενοχές, γιατί αυτές οι καταστάσεις είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αυτογνωσίας. Όταν κάνουμε ένα βήμα μπροστά κινδυνεύουμε περισσότερο. Τότε η υπερηφάνεια μας επιτίθεται με έναν αδίστακτο τρόπο, συνήθως αόρατο στα δικά μας μάτια. Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί γιατί ο Θεός δεν μας δίνει όλα τα χαρίσματα, γιατί δεν εξελισσόμαστε ραγδαία; Έστω και συμβαίνει κάτι ανάλογο. Θα το αντέξουμε; Ή μήπως θα καταστραφούμε από το σύνδρομο του νεοπλουτισμού;

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟΜεγαλεπήβολος τίτλος. Είναι όμως κάτι το τόσο ασυνήθιστο, τόσο μεγαλειώδες; Είναι ο Θεός κάτι το τόσο μακρινό και δυσπρόσιτο ώστε να χρειάζονται θρησκείες, τελετουργίες, κανόνες και πρέπει, για να γυρίσει το πρόσωπό του και να μας προσέξει; Η αντίληψη ότι ο Θεός είναι κάτι το άπιαστο, ίσως ένας τιμωρός, κάποιος που θα μας κατακρίνει, μας αποθαρρύνει. Είναι όμως έτσι; Μήπως είναι ένας φίλος με άπειρη κατανόηση και ενδιαφέρον; Αν δεχθούμε την άποψη ότι ο Θεός βρίσκεται μέσα μας, τότε είναι κάτι το πολύ κοντινό σε μας, κάτι το πολύ οικείο. Να τολμήσουμε να πούμε ποιο οικείο και από τον ίδιο μας τον εαυτό... Αν ισχύει κάτι τέτοιο η επαφή μας με αυτόν είναι κάτι πολύ εύκολο που δεν έχει καμία σχέση με περίπλοκες θεωρίες, με θρησκείες και μεσάζοντες, που εμπορεύονται την θεία χάρη. Γιατί να ζητήσουμε από τρίτους αυτό το οποίο έχουμε μέσα μας, γιατί να ψάξουμε μακριά μας αυτό που μπορούμε να αγγίξουμε με μια κίνηση του χεριού μας; Πως θα τον αγγίξουμε; Πολύ απλά, κατανοώντας πως σκέφτεται, πως αισθάνεται, ποια είναι η νοοτροπία του και να την υιοθετήσουμε και εμείς.

Και εδώ ασφαλώς είναι που αρχίζουν τα προβλήματα και οι παρανοήσεις. Όταν λέμε ότι ο Θεός είναι μέσα μας εννοούμε ότι είναι κάτι το ξένο εντός μας, ή είναι ο

βαθύτερος εαυτός μας; Αν δεχθούμε την δεύτερη άποψη, που είναι κατά την γνώμη μου η σωστή, τότε καταρρίπτονται διάφοροι μύθοι. Ο πρώτος είναι ότι γινόμαστε ο εαυτός μας κάνοντας πάντα αυτό που θέλουμε εμείς. Όμως αυτό που θέλουμε είναι προς το παρόν η επιθυμία του παρασιτικού εαυτού μας. Η επιθυμία του εγωισμού μας και των διάφορων πρέπει, που έχουν αυτοτιτλοφορηθεί ως συνείδηση. Άρα θα πρέπει να ανακαλύψουμε αν εκτός από την θέληση του εγωισμού μας και την θέληση των άλλων, υπάρχει μέσα μας και κάποια τρίτη θέληση, η θέληση του πραγματικού μας εαυτού, δηλαδή η φωνή του Θεού μέσα μας.

Ένας άλλος μύθος που καταρρίπτεται είναι ότι για να προσεγγίσουμε το Θείο, πρέπει να ακολουθήσουμε κάποιους κανόνες, κάποιους δεκάλογους, ή κάποιους ανθρώπους. Εφ΄ όσον ο Θεός είναι και μέσα μας θα ακούσουμε την φωνή του επίσης μέσα μας, δεν χρειάζεται να την ψάξουμε αλλού. Όλα τα υπόλοιπα είναι υποκατάστατα έως ότου κατορθώσουμε να βρούμε την άκρη του νήματος, μέσα στο ίδιο μας το είναι. Τότε οι δεκάλογοι και οι θρησκείες καθίστανται μάλλον περιττοί. Αν κάτι δεν πηγάζει από μέσα μας τότε είναι ένα ξένο σώμα και θα μας οδηγήσει σε αδιέξοδο. Στις θελήσεις των άλλων, στην δική τους κατανόηση, σε πράγματα περιττά για μας, ίσως και επιζήμια, διότι εγκλωβιζόμενοι σε κανόνες ικανοποιούμαστε με αυτούς και παραμένουμε σε ένα φαντασιακό υποκατάστατο της πραγματικής φωνής του Θεού μέσα μας. Ένα υποκατάστατο κατασκευασμένο στα μέτρα των άλλων, ή του δικού μας εγωκεντρισμού.

Ας κάνουμε μια εξαιρετικά παράτολμη σκέψη. Πως αντιλαμβάνεται ο Θεός μια κατάσταση; Κατ’ αρχήν πως την αντιλαμβανόμαστε εμείς; Μέσω του δικού μας εγώ. Δηλαδή η δική μας οπτική γωνία, το δικό μας συμφέρον, η δική μας καλοπέραση, οι δικοί μας άνθρωποι, η δική μας άποψη και προτίμηση. Αν ξεπεράσουμε την εμμονή του δικού μας, θα μπορέσουμε να μπούμε στην θέση του άλλου. Αυτό είναι μια σαφής πρόοδος. Έχουμε όμως ακόμα κάποιους περιορισμούς. Το εγώ του άλλου. Την δική του οπτική, το δικό του συμφέρον... κ.λ.π. Ακόμα και αυτό είναι μια εγωιστική οπτική γωνία, όχι όμως του δικού μας εγωισμού αλλά του εγωισμού του άλλου πλέον. Μας βοηθάει όμως να κατανοήσουμε την άλλη πλευρά και να μην την καταδικάζουμε με φαρισαϊκή ευκολία. Υπάρχει όμως κάποια θέση που κοιτάει τα πράγματα χωρίς να αυτοπεριορίζεται από κάποιο εγώ, δικό μας ή αλλουνού; Υπάρχει και αυτό είναι το λεγόμενο, αλλά παρεξηγημένο, κοινό καλό! Όχι το καλό το δικό μου, ή του άλλου, όχι η νίκη της μιας πλευράς, όχι το δίκιο του ενός, αλλά μια κατάσταση που είναι ωφέλιμη για τον καθένα χωριστά και για το σύνολο γενικά. Το να βλέπει κανείς το γενικό καλό, δηλαδή το καλό του καθενός, του συνόλου ταυτόχρονα αλλά και του εαυτού μας, γιατί και εμείς είμαστε μέρος του συνόλου, είναι μια τέχνη που μαθαίνεται σταδιακά. Φανταστείτε ότι κάποιος φίλος σας αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και χρειάζεται βοήθεια. Αν αυτά είναι χρόνια και νοσηρά όπως χαρτοπαιξία, απερισκεψίες κ.λ.π. δίνοντάς του χρήματα ζημιώνεστε εσείς. Δεν επιλύθηκε κανένα πρόβλημα, απλώς μετατέθηκε σε εσάς. Αν όμως τον βοηθήσετε να συνετιστεί και μετά τον στηρίξετε οικονομικά, τότε το πρόβλημα δεν πηγαίνει σε άλλον αλλά εξαφανίζεται και έτσι μειώνεται το κακό στην Γη. Στην δεύτερη περίπτωση έχουν ωφεληθεί όλοι. Αυτό είναι το κοινό καλό.

Ποιες είναι οι φωνές που υπάρχουν μέσα μας; Είναι οι φωνές των διάφορων πολιτικών και θρησκευτικών κατεστημένων, τα κοινωνικά πρέπει, οι φοβίες μας, οι ανασφάλειές μας, η αποδεκτή από όλους ηθική, οι γονείς μας, οι φίλοι μας κ.λ.π. Μαζί με όλες όμως αυτές τις φωνές υπάρχει και μια ακόμα. Η φωνή της συνείδησής μας, η φωνή του πραγματικού μας εαυτού, η φωνή του Θεού μέσα μας. Αν κατορθώσουμε να ξεδιαλύνουμε την κατάσταση, να διαχωρίσουμε τις ψεύτικες φωνές από την αληθινή, τότε έχουμε βρει έναν δάσκαλο μέσα μας. Τα διάφορα κατεστημένα δεν μας πιέζουν μόνο εξωτερικά με διάφορους καταναγκασμούς, αλλά τοποθετούν

μέσα μας και τους "αντιπροσώπους" τους. Τις ενοχές, τα πρέπει και διάφορα τέτοια, που όλα όμως είναι μεταμφιεσμένα σε δικές μας γνώμες. Η ενοχή και η ανασφάλεια που θα νοιώσει κάποιος όταν αμφισβητήσει την κοινή γνώμη δεν βιώνεται ως κάτι το ξένο, αλλά ως μια δεύτερη δική του άποψη που συγκρούεται με την αμφισβήτηση. Η δεύτερη αυτή άποψη υποδύεται την δική του συνείδηση, είναι όμως ο εκπρόσωπος του κατεστημένου μέσα του. Είναι κάτι ξένο. Όταν συνειδητοποιήσουμε ό,τι είναι εμβόλιμο, τότε μόνο μπορούμε να το παραμερίσουμε. Συνήθως η συμπεριφορά μας και τα πιστεύω μας καθοδηγούνται από τις διάφορες ξένες φωνές, σχηματίζοντας έτσι μια παρασιτική προσωπικότητα που υποδύεται την αληθινή. Αν μάθουμε να ακούμε την φωνή της πραγματικής μας συνείδησης, δηλαδή την φωνή του Θεού μέσα μας, τότε θα αλλάξουν τα πιστεύω μας, η συμπεριφορά μας, τα αισθήματά μας και θα οικοδομηθεί γύρω από την συνείδησή μας (που θα είναι το θεμέλιο) μια άλλη προσωπικότητα, ένα άλλο εγώ, το αληθινό.

Έτσι θα έχουμε προσεγγίσει τον Θεό, θα λειτουργούμε σύμφωνα με το θέλημά του. Θα μάθουμε να βιώνουμε το μυστικό της υπακοής. Η πραγματική υπακοή είναι προς το θέλημα του Θεού, όχι σύμφωνα με διάφορες εξωτερικές εντολές, βιβλία και ιερατεία, αλλά όπως αυτό μας το πληροφορεί η φωνή της πραγματικής μας συνείδησης (ενίοτε δυσάρεστο, επειδή συγκρούεται με το επίπλαστο και παρασιτικό εγώ – το οικοδόμημα γύρω από τις ξένες φωνές μέσα μας).

Ο ψεύτικος εαυτός μας, αυτός δηλαδή που χτίστηκε στα θεμέλια των παντοειδών εξωτερικών επιδράσεων, είναι εγωκεντρικός, ανασφαλής, ή μεγαλομανής, ανάλογα με τις περιστάσεις και ενδιαφέρεται για το στενό ατομικό του συμφέρον. Επειδή όμως το Σύμπαν ενδιαφέρεται για το καλό του όλου, μετά από μερικές πρόσκαιρες απολαβές ο ψεύτικος εαυτός μας, δηλαδή εμείς (γιατί αυτό που τώρα είμαστε και αισθανόμαστε ως το εγώ μας, είναι ένα παράσιτο), δεν κατορθώνει να εξασφαλίσει ούτε καν αυτό το στενό συμφέρον. Αντιθέτως ο αληθινός μας εαυτός, αυτός που οικοδομήθηκε στα θεμέλια της φωνής της συνείδησής μας, ενδιαφέρεται για το συνολικό καλό.

Να λοιπόν δύο κριτήρια που μας βοηθούν να προσεγγίσουμε τον Θεό. Να είμαστε ο εαυτός μας, δηλαδή να μας καθοδηγεί η ίδια η φωνή της συνείδησής μας, με την βοήθεια της οποίας θα γεννηθεί μέσα μας ένας νέος εαυτός και να ενδιαφερόμαστε και να εργαζόμαστε για το συνολικό καλό, βλέποντας τα γεγονότα και τον εαυτό μας από μια ανώτερη αποστασιοποιημένη οπτική, ελεύθερη από τον εγωκεντρισμό.

Αυτά όμως δεν πραγματοποιούνται μόνο με την σκέψη και τις καλές προθέσεις. Τα λόγια μάς εξαπατούν συχνά. Νομίζουμε ότι κάτι καταφέραμε, βρισκόμαστε όμως στην προστατευμένη ατμόσφαιρα του διανοητικού μας θερμοκηπίου. Όταν μοιραία έρθουμε σε επαφή με την ζωή τότε αντιδρούμε με τον συνήθη τρόπο, ξεχνώντας όλες μας τις θεωρίες. Οι αληθινές πραγματώσεις γίνονται στο επίπεδο της πράξης, όχι της σκέψης. Αλλάζουμε τις πράξεις μας, αλλάζοντας ταυτόχρονα τα συναισθήματά και τις σκέψεις μας. Η βαθύτερη κατανόηση προέρχεται από τις πράξεις, όχι από τις σκέψεις, ούτε καν από τα συναισθήματα. Άρα λοιπόν τον Θεό θα τον βρούμε μέσα μας. Δεν θα μας τον αποκαλύψει κανείς. Δεν θα τον βρούμε ακολουθώντας άλλους, ούτε συμμορφούμενοι με τις μαζικές υπνώσεις του εκάστοτε κοινωνικού, πολιτικού, θρησκευτικού ή εθνικού συρμού. Πρέπει να βγούμε από την μάζα και να γίνουμε άτομο. Υπάρχει όμως ένας σκόπελος, ένα σταυροδρόμι αμέσως μετά την έξοδό μας από την μάζα. Θα γίνουμε άτομο για τον εαυτό μας (δηλαδή ένα υπερφίαλο αυτάρεσκο ισχυρό εγώ, που επιδιώκει την δύναμη – και ενδεχομένως μπορεί να την αποκτήσει), ή θα γίνουμε άτομο για όλους, δηλαδή ένα εργαλείο της φωνής της συνείδησής μας που είναι η φωνή του Θεού, δηλαδή το καλό για όλους;

ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΝΓια να επιλύσουμε ένα πρόβλημα που μας βασανίζει και που θέλουμε να το ξεπεράσουμε πρέπει αρχικά να διακρίνουμε την λύση. Αυτό δεν είναι απλώς θέμα μόρφωσης, ενημέρωσης, ή συμβουλών που θα δεχθούμε, αλλά και θέμα συναισθήματος. Ποιότητας συναισθήματος, που θα εξασφαλίσει την συνειδητοποίηση της λύσης. Δηλαδή η επίλυση ενός προβλήματος απαιτεί την άνοδό μας σε ένα υψηλότερο επίπεδο εξέλιξης. Απαιτεί την βελτίωσή μας ως ανθρώπων.

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Υπάρχει ένα αταίριαστο ζευγάρι. Η ζωή τους είναι μη αναστρέψιμα δύσκολη και το διαζύγιο προβάλει ως η μόνη λογική λύση. Αν σε αυτό το ζευγάρι υπάρχει κάποια αδυναμία του συναισθήματος, αμοιβαία εξάρτηση, ντροπή για το τι θα πει ο κόσμος, φόβος για την αλλαγή, τότε ο χρόνος θα αναλώνεται μεταξύ βασάνων και μάταιης αναζήτησης οποιασδήποτε άλλης λύσης, εκτός από την προφανή. Αν η ψυχική τους κατάσταση αλλάξει προς το καλύτερο τότε αυτομάτως θα διακρίνουν την λύση του προβλήματός τους, την οποία δεν μπορούσαν να δουν λόγω των υποβαθμισμένων συναισθημάτων τους.

Η ντροπή για το τι θα πει ο κόσμος για παράδειγμα, διώχνει από τον νου μας την σκέψη της προφανούς λύσης. Ψάχνουμε για οτιδήποτε άλλο, βασανιζόμαστε και κωλυσιεργούμε, αλλά λύση δεν βρίσκουμε. Όταν ξεπεράσουμε αυτή την εμπλοκή λέγοντας στον εαυτό μας: εγώ θα ζήσω την δική μου ζωή και όχι την ζωή που θέλουν οι άλλοι και δεν θα δίνω λογαριασμό για τις αποφάσεις μου, θα δούμε ότι ταυτόχρονα αλλάζει η αντιληπτική μας ικανότητα. Αμέσως βλέπουμε την λύση και την εφαρμόζουμε.

Θέλουμε να επιβάλουμε μια λογική και αναγκαία τιμωρία στο παιδί μας. Αν είμαστε ανασφαλείς ως γονείς και συνεχώς επιζητούμε την επιβεβαίωση, τότε αν η αντίδραση του παιδιού μας είναι ένα περιφρονητικό: δεν σε αγαπάω, δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε αυτό που θέλουμε. Θα φοβηθούμε, το παιδί μας θα μάθει πως να μας χειρίζεται και θα γίνει ένα κακομαθημένο. Ξεπερνώντας όμως την ανασφάλειά μας δεν θα δειλιάσουμε μπροστά στις συνέπειες, ασήμαντες κατά τα άλλα, και θα λειτουργήσουμε αξιοπρεπώς ως γονείς. Δεν θα αναρωτιόμαστε χωρίς τέλο, για το πως θα επιβληθούμε στα παιδιά μας, ούτε θα παίρνουμε ηρεμιστικά, αλλά όντας σίγουροι για τον εαυτό μας θα αποφασίσουμε τι πρέπει να κάνουμε.

Βλέπουμε λοιπόν ότι πολλά προβλήματα χρονίζουν και παραμένουν άλυτα βασανίζοντάς μας για μια ολόκληρη ζωή, επειδή κάποια αδυναμία μας εμποδίζει να βρούμε και να εφαρμόσουμε την λύση. Συνήθως εμείς επειδή δεν θέλουμε να ξεβολευτούμε, επαναπαυόμαστε και αναβάλουμε την λύση έως ότου οδηγηθούμε σε αδιέξοδα, οπότε αναλαμβάνουμε δράση την τελευταία στιγμή. Πρέπει δηλαδή να αρχίσουμε να υποφέρουμε πολύ ώστε να αφυπνιστούμε και να αλλάξουμε τον εαυτό μας και την ζωή μας. Αλλιώς βολευόμαστε και συνηθίζουμε να ζούμε με τα προβλήματά μας, κατηγορώντας τους άλλους, την κοινωνία και τον Θεό.

Η λύση είναι μπροστά μας αλλά εμείς κοιτάμε αλλού, πολλές φορές με μια περίεργη εμπάθεια. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις ανθρώπων που προτιμούνε να καταστραφούν παρά να αλλάξουν τακτική. Τα προβλήματα όμως δεν λύνονται εθελοτυφλώντας, ή με τα πείσματα. Σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε ότι για να αλλάξουμε τον εαυτό μας προς το καλύτερο πρέπει τελικά να υποφέρουμε. Διαφορετικά, αν περνάμε καλά στην ζωή μας δεν έχουμε λόγους να κάνουμε το οτιδήποτε. Καπνίζουμε, πίνουμε, ξενυχτάμε, βλάπτουμε τους άλλους. Όσο διασκεδάζουμε ο φόβος για την υγεία μας είναι θεωρητικός. Όταν όμως πάθουμε κάτι

τότε κόβουμε και το ποτό και το κάπνισμα και τα ξενύχτια. Έχετε προσέξει ότι οι περισσότεροι εγκληματίες μετανοούν αφού συλληφθούν από την αστυνομία; Μέχρι εκείνη την στιγμή όσο έκαναν αυτό που ήθελαν ελεύθερα, η μετάνοια δεν περνούσε καν από το μυαλό τους.

Ζούμε σε μια κατάσταση αδράνειας και για τους περισσότερους μόνο τα χτυπήματα της ζωής είναι κίνητρο για αλλαγή. Έχει ειπωθεί ότι μόνο όσοι έχουν βιώσει την απογοήτευση και την διάψευση των ελπίδων, μπορούν να δουλέψουν με τον εαυτό τους. Οι υπόλοιποι, οι ικανοποιημένοι που ζουν σε πραγματική ή φανταστική επάρκεια, δεν έχουν ισχυρά κίνητρα και τα πνευματικά τους ενδιαφέροντα συχνά είναι κίβδηλα. Για να περνάει ευχάριστα η ώρα. Για τους ανθρώπους αυτούς κάποτε θα έρθει η στιγμή της οδυνηρής διάψευσης των ελπίδων, που είναι ταυτόχρονα η καλύτερη ευκαιρία για την έναρξη της εργασίας με τον εαυτό μας.

Όσο πιστεύω ότι θα την γλιτώσω, γιατί να αλλάξω; Γιατί να κόψω το κάπνισμα όσο υπάρχει μέσα μου η ελπίδα ότι ο καρκίνος αφορά μόνο τους άλλους; Γιατί να απαλλαγώ από τα ελαττώματά μου όταν αδικώ, κατηγορώ, ζηλεύω, κλέβω, αλλά ακόμα δεν έχω πάθει τίποτα και πιστεύω αυταπατώμενος ότι η ανθρώπινη και η θεία δικαιοσύνη δεν θα με αγγίξουν ποτέ; Γιατί να αλλάξω, όταν πείθω τον εαυτό μου ότι πάντοτε φταίνε οι άλλοι και εγώ είμαι απλώς ένα αθώο θύμα των περιστάσεων;

Όταν κάποτε μοιραία συναντήσω τις συνέπειες των πράξεών μου και τις συνειδητοποιήσω, βγαίνοντας από τον φανταστικό κόσμο της ατιμωρησίας, οι αυταπάτες μου καταρρέουν και ψάχνω πλέον για λύσεις. Ψάχνω όμως σε άλλες αυταπάτες, κυνηγώντας χίμαιρες, έως ότου διαψευσθούν με την σειρά τους και αυτές. Τότε αηδιασμένος θα πάψω να επιρρίπτω ευθύνες στους άλλους και θα στραφώ στην μόνη αληθινή λύση, που είναι η εσωτερική αλλαγή. Θα σκοντάψω μια, δύο, δέκα φορές, έως ότου το πάρω απόφαση να προσέχω που πατάω. Θα υποφέρω χωρίς να γνωρίζω το γιατί. Θα φταίνε πάντοτε οι άλλοι, θα θέλω να αλλάξω τους άλλους, μέχρι να συνειδητοποιήσω κάποτε ότι στην ουσία ο υπεύθυνος της μιζέριας μου είμαι εγώ. Πρέπει να αλλάξω εγώ. Αυτή είναι η στιγμή της ωρίμανσης, η αληθινή έξοδος από την παιδική ηλικία.

Έτσι λοιπόν οι δυσκολίες της ζωής μας οδηγούν νομοτελειακά στην εσωτερική αλλαγή, όπως ο πόνος μας οδηγεί στους γιατρούς και στα φάρμακα. Μπορούμε να αγνοούμε τα συμπτώματα μιας ασθένειας από φόβο, ή από αφέλεια για όσο θέλουμε, μέχρι να καταλήξουμε στο κρεβάτι. Εκεί πλέον θα πρέπει να δράσουμε διότι δεν υπάρχει οδός διαφυγής. Όσο πιστεύουμε ότι ο εγωισμός είναι "χρήσιμος" δεν θα εργαστούμε ποτέ για την απαλλαγή μας από αυτόν. Όταν αλλάξουμε νοοτροπία μετά από αρκετά χτυπήματα στην ζωή, τότε έχουμε ωριμάσει για εσωτερική εργασία. Έχουμε στραφεί στον εαυτό μας.

Βρισκόμαστε πλέον στο σημείο όπου έχουμε αποφασίσει ειλικρινά την αλλαγή μας. Δεν ελπίζουμε ότι θα την γλιτώσουμε χωρίς να αλλάξουμε, ότι θα κάνουμε το λάθος και θα απολαμβάνουμε την ζωή μας σαν να έχουμε κάνει το σωστό. Εδώ τώρα απαιτείται ένα ακόμη άλμα στην συνειδητότητά μας. Μια περαιτέρω βελτίωσή μας ώστε να μπορέσουμε, όπως ήδη έχουμε πει, να διακρίνουμε την σωστή λύση και να βρούμε την δύναμη να την εφαρμόσουμε.

Βλέπουμε λοιπόν ότι οι δυσκολίες μας εξελίσσουν, με τον όρο όμως ότι τις αποδεχόμαστε και αποφασίζουμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας χρησιμοποιώντας τις σαν μέσο "εκγύμνασης". Διδασκόμαστε, αναλαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας, προσπαθούμε και έτσι βελτιωνόμαστε. Αν όμως επιχειρούμε να τις αποφύγουμε

με πλάγια μέσα χωρίς να δίνουμε πραγματικές λύσεις, τότε λειτουργούμε με κουτοπονηριά. Το σύμπαν όμως δεν μπορούμε να το εξαπατήσουμε έτσι εύκολα.

Αντίθετα, αν εργαστούμε υπεύθυνα, τότε θα διαπιστώσουμε ότι μας παρέχονται πολλές εξυπηρετήσεις. "Τυχαία" περιστατικά, "συμπτώσεις", μαθήματα, συμβολικά γεγονότα, εσωτερική ενίσχυση και άλλα πολλά, θα διευκολύνουν την προσπάθειά μας. Αρχίζουν να ανοίγουν διάφορες "πόρτες" μέσα μας και έξω μας, γιατί εισερχόμαστε πλέον στο ρεύμα της εξέλιξης και κάποιες δυνάμεις τίθενται στην διάθεσή μας. Η χάρις του Θεού, όπως θα έλεγαν κάποιοι. Μόνο η προσωπική εμπειρία θα μας πείσει.

Η ειλικρινής απόφαση είναι το ήμισυ του παντός. Από εκεί και πέρα θα διαπιστώσουμε ότι αυξάνουν οι εσωτερικές δυνατότητές μας, η αποφασιστικότητά μας και επίσης ότι δεχόμαστε κάποια υποστήριξη από το περιβάλλον μας. Όχι μόνο από ανθρώπους, αλλά ορισμένα γεγονότα διευθετούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να μας βοηθούν. Συμβαίνει συχνά, μετά από μια σοβαρή και σταθερή απόφασή μας, να δημιουργηθούν τέτοιες καταστάσεις στην ζωή μας οι οποίες να μας προσφέρουν ευκαιρίες για κάποια συγκεκριμένη εργασία επί του εαυτού μας.

Ας πούμε ένα υποθετικό παράδειγμα. Έστω ότι αποφασίσαμε μετά από πιέσεις που δεχθήκαμε στην ζωή μας, από δυσκολίες που προκαλέσαμε, να απαλλαγούμε από την φιλαργυρία μας. Συνειδητοποιήσαμε ότι εμείς οι ίδιοι έχουμε δυσκολέψει την ζωή μας και δεν ευθύνονται οι άλλοι. Θέλουμε ειλικρινά να αλλάξουμε. Ανοίγουν τότε οι νοητικοί μας ορίζοντες. Αλλάζουμε μέσα μας χωρίς καν να κοπιάσουμε, μόνο και μόνο επειδή αποφασίσαμε κάτι. Βλέπουμε καθαρά τις συνέπειες της φιλαργυρίας μας. Δημιουργούνται καταστάσεις με έναν ανεξήγητο τρόπο. Αρχίζουμε να συναντούμε ανθρώπους που χρειάζονται κάτι που έχουμε εμείς. Είναι ευκαιρίες για να δώσουμε. Διακρίνουμε τέτοιες ευκαιρίες, που πάντοτε υπήρχαν, αλλά η τσιγκουνιά μας, μάς έκανε να στρέφουμε το βλέμμα μας αλλού. Βλέπουμε όμως και νέες ευκαιρίες, που λες και τις προκάλεσε η απόφασή μας με έναν "μαγικό" τρόπο. Η απόφασή μας άλλαξε το περιβάλλον μας. Είναι σαν μια προσευχή. Ζητήσαμε εκπαιδευτικές συνθήκες για να αποβάλλουμε την φιλαργυρία μας και αυτές μας δόθηκαν. Δεν μένει παρά να τις εκμεταλλευτούμε.

Μερικές φορές η απόφασή μας δεν είναι απολύτως συνειδητή. Έχουμε κουραστεί από κάποιες αδυναμίες μας και θέλουμε, με έναν υποσυνείδητο τρόπο, να τις αποβάλλουμε. Έχουν ωριμάσει οι συνθήκες μέσα μας, χωρίς να το έχουμε καταλάβει. Τότε διάφορα γεγονότα, ευκαιρίες θα λέγαμε, εμφανίζονται στην ζωή μας όπως και στην περίπτωση των συνειδητών αποφάσεων. Εμείς όμως δεν γνωρίζουμε την σημασία τους, απλά μας συμβαίνουν. Ακολουθώντας την αντίστροφη οδό, από την φύση των γεγονότων μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την ενδόμυχη απόφαση που έχουμε πάρει και την εργασία που είμαστε ώριμοι πλέον να πραγματοποιήσουμε. Η ερμηνεία των γεγονότων φέρνει την απόφασή μας από το υποσυνείδητο στο συνειδητό. Το περιβάλλον μας είναι στην ουσία ένας δάσκαλος. Αν σύμφωνα με το προηγούμενο παράδειγμα διαπιστώσουμε ότι αρχίζουμε να περιστοιχιζόμαστε από ανθρώπους που έχουν ανάγκη και αναρωτηθούμε τι σημαίνουν αυτές οι συγκυρίες, θα αντιληφθούμε ότι είναι η εξωτερική έκφραση μιας ενδόμυχης επιθυμίας. Να απαλλαγούμε από την φιλαργυρία μας.

Το Αόρατο δεν κοιτάει αυτό που νομίζουμε ότι θέλουμε, αλλά αυτό που θέλουμε πραγματικά. Δεν απαντάει στις επιθυμίες του μυαλού, αλλά στις βαθύτερες επιθυμίες της καρδιάς μας. Αυτά που στην ζωή μάς φαίνονται ως ευχάριστες συμπτώσεις, ή ανεπιθύμητες δυσκολίες, είναι στην πραγματικότητα το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που

εμείς οι ίδιοι θελήσαμε, χωρίς συχνά να το γνωρίζουμε συνειδητά. Δεν είμαστε αβοήθητοι.

ΝΑ ΠΕΣΟΥΝ ΟΙ ΜΑΣΚΕΣΑς δούμε λίγο το θέμα του χρήματος. Δεν θα συζητήσουμε τα αυτονόητα και τα τετριμμένα, όπως ότι το χρήμα δεν είναι καλό αλλά χρειάζεται, ότι διαφθείρει αλλά τι να κάνουμε χωρίς αυτό δεν γίνεται… κ.λ.π. Ασφαλώς και χρειάζεται, ασφαλώς και διαφθείρει. Αλλά ποιους διαφθείρει; Αυτούς που μπορούν να διαφθαρούν.

Γνωρίζουμε κάποιον άνθρωπο μια ζωή χωρίς όμως να έχουμε μαζί του οικονομικές δοσοληψίες. Ίσως έχουμε αυταπατηθεί για το ποιόν του. Βγαίνουμε μαζί, διασκεδάζουμε, μας κερνάει, λέει ανέκδοτα. Εμείς είμαστε ενθουσιασμένοι μαζί του έως ότου του δανείσουμε χρήματα, ή χρειαστούμε εμείς οικονομική βοήθεια. Θα μας επιστρέψει τα δανεικά; Θα μας συμπαρασταθεί στην ανάγκη; Η έναρξη οικονομικών δοσοληψιών μαζί του μπορεί να είναι καταλυτική. Θα ΠΕΣΟΥΝ ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ και θα δούμε με τι άνθρωπο έχουμε να κάνουμε. Αυτά συμβαίνουν πολύ συχνά μεταξύ συγγενών σε κληρονομικά ζητήματα, αλλά και σε πολλά άλλα. Βλέπουμε το αληθινό πρόσωπο των δικών μας ανθρώπων και αυτοί βλέπουν το δικό μας.

Ασφαλώς αυτά μπορεί να συμβούν και σε μας. Ποια είναι η σχέση μας με το χρήμα; Το έχουμε για θεό μας; Πόσο το υπολογίζουμε; Πόσο το δίνουμε, πόσο το ζητάμε; Παριστάνουμε τους γενναιόδωρους και τους δίκαιους έως ότου πιάσουμε στα χέρια μας χρήματα. Τότε πέφτουν οι δικές μας μάσκες και αποκαλύπτεται η φιλαργυρία μας στους άλλους. Αν είμαστε τυχεροί και έχουμε καλή σχέση με τον εαυτό μας μαθαίνουμε ποιοι είμαστε. Οι άλλοι βέβαια μας καταλαβαίνουν αμέσως και το σχολιάζουν στον περίγυρό μας. Το θέμα όμως είναι να συνειδητοποιήσουμε και εμείς κάτι για τον εαυτό μας.

Βλέπουμε πως λειτουργεί το συμφέρον στους ανθρώπους. Πως ασχημαίνει η ψυχή τους, ακόμα και το πρόσωπό τους. Έχουμε όμως αναρωτηθεί τι εικόνα δίνουμε εμείς στο περιβάλλον μας; Μήπως και εμείς είμαστε τέτοιοι; Ας κοιταχθούμε στον καθρέφτη (κυριολεκτικά). Αν χρησιμοποιήσουμε και έναν δεύτερο καθρέφτη, κοιτώντας μέσω του πρώτου σε αυτόν, θα μπορέσουμε να δούμε το προφίλ μας και το πίσω μέρος του κεφαλιού μας. Τι εντύπωση δίνουμε; Πόσο σκληρό είναι το βλέμμα μας και το πρόσωπό μας; Η φυσιογνωμία μας θα μας αποκαλύψει πολλά.

Αναφέραμε παράδειγμα με το χρήμα. Σκεφτείτε την εξουσία παντός είδους. Είναι και αυτή μια δοκιμασία του χαρακτήρα μας. Αποκαλύπτονται πολλά πράγματα που κρύβουμε μέσα μας. Εξουσία στον στρατό, στην αστυνομία, προϊστάμενοι στην δουλειά, δύναμη κάθε είδους. Εκεί δεν αποκαλύπτονται κρυφές πτυχές του χαρακτήρα των ανθρώπων; Πως θα συμπεριφερθούμε, πως θα μιλήσουμε στους άλλους; Θα εκμεταλλευτούμε την θέση μας για να προσπορίσουμε οφέλη; Θα καβαλήσουμε το καλάμι; Αναρωτιόμαστε γιατί τόσο μεγάλο ποσοστό ανθρώπων με εξουσία, συμπεριφέρονται άσχημα, βρίζουν, προσβάλλουν, κλέβουν. Είναι απλούστατο. Είναι συνηθισμένοι άνθρωποι που κάποτε δεν είχαν εξουσία και ανήκαν σε αυτούς που διαμαρτύρονταν για τις αδικίες. Όταν απέκτησαν εξουσία έγιναν ακριβώς ίδιοι με αυτούς που κατηγορούσαν και έτσι έπεσαν οι μάσκες τους.

Η εξουσία δεν είναι πάντοτε κάτι το επίσημο. Η προτεραιότητα στην οδήγηση είναι κάποια εξουσία. Ο γονιός έχει εξουσία. Ο διαχειριστής της πολυκατοικίας, ο δάσκαλος, ο γιατρός, το μεγαλύτερο παιδί απέναντι στο μικρότερο, αυτός που τον έχουμε ανάγκη, αυτός που κρατάει το τηλεκοντρόλ, όλοι αυτοί έχουν εξουσία. Πως

συμπεριφερόμαστε εμείς, όταν έχουμε τον έλεγχο κάποιου πράγματος, έστω και ασήμαντου;

Όπως έχουμε πει και αλλού, ένας τραγικός αλλά αποτελεσματικός τρόπος για να καταλάβουμε από ποιους περιστοιχιζόμαστε, είναι να φτωχύνουμε και να αρρωστήσουμε. Τότε θα δούμε ποιοι θα μας συμπαρασταθούν και ποιοι θα μας εγκαταλείψουν. Εκεί φαίνεται ο άνθρωπος. Όχι στις θεωρίες, στις διασκεδάσεις και στις παρέες, αλλά στις δοκιμασίες. Όποιος έχει ανάγκη από βοήθεια συχνά βλέπει το άσχημο πρόσωπο της ψυχής των ανθρώπων. Βλέπει την σκληρότητα, την περιφρόνηση και ακούει απίστευτα υποκριτικές δικαιολογίες: "Να δεν έχω χρόνο… ξέρεις οι υποχρεώσεις…" και άλλα τέτοια εντελώς διάφανα. Βλέπει όμως και το κάλλος της ψυχής κάποιων άλλων, που ίσως δεν τους υπολόγιζε καθόλου.

Η αυτογνωσία είναι κάτι το σκληρό γι αυτούς που θέλουν να διατηρούν προσωπείο, είναι όμως ευλογία για όσους αγαπούν την αλήθεια. Την αυτογνωσία την αποκτούμε στις δοκιμασίες. Όταν έχουμε να δώσουμε εξετάσεις. Στις δοκιμασίες πέφτουν οι μάσκες. Αρκεί όμως να μην βλέπουμε μόνο την πτώση της μάσκας των άλλων, αλλά την δική μας. Είναι απλά μαθηματικά. Συναναστρεφόμαστε κάποιον φίλο μας. Βγαίνουμε μαζί έξω, τρώμε, διασκεδάζουμε… Βρίσκουμε χρόνο. Όταν όμως αρρωστήσει την δικαιολογία την έχουμε έτοιμη. Να οι υποχρεώσεις, να τα παιδιά, να οι δουλειές. Ξαφνικά ο ελεύθερος χρόνος μας εξαφανίζεται. Και να μην νομίζουμε ότι ο φίλος μας δεν μας κατάλαβε. Μας "διάβασε", όπως θα τον διαβάζαμε και εμείς αν ήμασταν στην θέση του. Να μην μπερδευόμαστε από τις δικαιολογίες μας αλλά να βλέπουμε τα γεγονότα. Για διασκέδαση είχαμε χρόνο, για προσφορά βοήθειας όχι. Τότε θα μάθουμε κάτι για τον εαυτό μας. Οι δικαιολογίες είναι για να κλείσουμε τα μάτια μας.

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι μόνο η υποκρισία προς τους άλλους, αλλά η δικαιολογίες προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Επινοούμε δικαιολογίες, προκειμένου να μην δούμε το τι συμβαίνει πραγματικά μέσα μας. Θέλουμε να έχουμε καλή αυτοεικόνα και "παραχώνουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλί". Η αυτοδικαιολόγηση κρύβει τον εγωισμό μας από τα δικά μας μάτια. Αυτό σημαίνει αύξηση του υποσυνείδητού μας και όχι μείωση, όπως επιδιώκει ο εσωτερισμός. Το υποσυνείδητό μας διογκώνεται και αυτό που καταχωνιάσαμε μέσα μας θα μας ενοχλήσει όταν το δούμε στους άλλους. Γιατί; Γιατί μας θυμίζει την κρυμμένη πλευρά του εαυτού μας, αυτή που δεν τολμήσαμε να αντικρίσουμε. Ο άλλος την φέρνει στην επιφάνεια και εμείς τρομάζουμε. Αρχίζουμε τότε την κριτική. Τις μάσκες δεν τις κατασκευάζουμε μόνο για τα μάτια των άλλων, αλλά κυρίως για τα δικά μας, προκειμένου - όπως έχει ειπωθεί - να έχουμε μάτια, αλλά να μην βλέπουμε.

Το μυστικό της αυτογνωσίας είναι να αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα, χωρίς πολλές ερμηνείες. Βρίσκαμε χρόνο για διασκέδαση με τον φίλο μας. Αυτός μετά αρρώστησε. Τώρα δεν έχουμε χρόνο για να τον επισκεπτόμαστε στο νοσοκομείο και να του κάνουμε διάφορες εκδουλεύσεις. Τι συμπεριφορά είναι αυτή; Είναι συμπεριφορά εγωιστή. Απλά πράγματα. Παρατηρούμε χωρίς δικαιολογίες, μόνο το γεγονός. Έτσι βγάζουμε άκρη. Αν αρχίσουμε και έχουμε πολλούς συνειρμούς, θα πρέπει να υποψιαστούμε ότι λέμε πολλά στον εαυτό μας γιατί κάτι έχουμε να κρύψουμε. Η αλήθεια γίνεται αντιληπτή όταν χρησιμοποιούμε λίγες σκέψεις και όχι εσωτερική φλυαρία.

Άλλο ένα μυστικό είναι το εξής: Όπως δεν πρέπει να κρίνουμε κακόβουλα τους άλλους για τις δικές τους μάσκες, έτσι δεν πρέπει να καταδικάζουμε και τον εαυτό μας με απογοήτευση και ενοχές. Και οι ενοχές είναι κάτι το εγωιστικό. Βασίζονται στην αίσθηση ότι είμαστε ανώτεροι και δεν μας ταιριάζουν καθόλου οι αδυναμίες.

Προέρχονται από ένα είδος αλαζονικής τελειομανίας. Καλό είναι να μάθουμε να ζούμε με τα ελαττώματά μας, να συνηθίσουμε στην σκέψη ότι είμαστε συνηθισμένοι άνθρωποι με αδυναμίες και όχι "ευγενείς", που τους αξίζει να είναι τέλειοι. Έτσι μπορούμε να αποδεχόμαστε τα λάθη μας, να τα αντικρίζουμε κατά πρόσωπο, χωρίς φόβους, ντροπές και ενοχές και να εργαζόμαστε για την αντιμετώπισή τους. Οι ενοχές είναι ένα τέχνασμα για να μην αλλάξουμε. Ντρεπόμαστε γι αυτό που είμαστε και εξαντλούμε την φυσική επιθυμία αυτοβελτίωσης σε στείρα κριτική για τον εαυτό μας. Νομίζουμε ότι κάτι κάνουμε, όμως απλώς αισθανόμαστε άσχημα και λύσεις δεν δίνουμε. 

Η δυναμική της ψυχής μας βασίζεται στην αντίστροφη σχέση συνείδησης (απλής αλήθειας από την άμεση παρατήρηση) και του υποσυνείδητου (ψέματα προς τον εαυτό μας). Είναι υπεραπλούστευση, αλλά λειτουργεί αυτό το σκεπτικό. Είμαστε ειλικρινείς προς τον εαυτό μας; Αυξάνει το επίπεδο της συνειδητότητάς μας. Γινόμαστε ο εαυτός μας. Λέμε ψέματα στον εαυτό μας; Δημιουργούμε προσωπείο, πίσω από το οποίο κρύβουμε όποια αδυναμία δεν συμφέρει στο εγώ μας και συρρικνώνεται η συνείδησή μας.

Κάπου, σε ορισμένες "παραδόσεις" γίνεται λόγος για τις περίφημες "μυητικές δοκιμασίες". Αρχίζω να υποψιάζομαι ότι αυτές δεν είναι ούτε ασκήσεις, ούτε θεωρίες, ούτε τελετουργίες, αλλά κατηγορίες γεγονότων της καθημερινότητας όπου καλούμαστε να τα αντιμετωπίσουμε με ολοένα αυξανόμενη πνευματικότητα, δίνοντας τον καλύτερο εαυτό μας. Όχι γνώσεις, αλλά ουσία. Θα πω κάτι τολμηρό, με πολλή επιφύλαξη. Κάπως αυτά τα γεγονότα προγραμματίζονται ανάλογα με την πρόοδό μας. Υπάρχει συνοχή στα περιστατικά της ζωής μας και λογική σειρά στα μαθήματα που παίρνουμε. Είναι όμως πολύ δύσκολο να διακρίνουμε την πραγματική αλληλουχία των δοκιμασιών στο βάθος της. Αν την "αποκρυπτογραφήσουμε" θα έχουμε να ωφεληθούμε πολύ. 

Δεν χρειάζονται πολύπλοκες θεωρίες αλλά άμεση και "ευθεία" σκέψη. Πρέπει να πέσουν οι μάσκες μας, διότι η μάσκα δεν εξελίσσεται. Δεν μπορεί να εξελιχθεί ένας ψεύτικος εαυτός, αλλά μόνο ο αληθινός. Όποιος και αν είναι αυτός. Το ψεύτικο είναι ανύπαρκτο. Δεν μπορεί να βελτιωθεί το τίποτα. Το τίποτα μπορεί μόνο να αναγνωριστεί και να ξεχαστεί, σαν μια ξεθωριασμένη φαντασίωση. Η ζωή συνεχώς ρίχνει τις μάσκες. Η δική μας δουλειά είναι να τις αναγνωρίζουμε και να τις αφήνουμε να καταρρεύσουν.

ΝΑ ΚΛΕΙΝΟΥΝ ΟΙ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΕΣΕίχα διαβάσει παλιότερα σε βιβλία που πραγματεύονταν ανατολικές διδασκαλίες, ότι πρέπει να εξοφλούμε το κάρμα και να μην αφήνουμε χρέη για το μέλλον. Τον τελευταίο καιρό αναρωτήθηκα τι να σημαίνει αυτό στην πράξη. Διότι η λέξη κάρμα είναι μια λέξη, αυτό όμως που μας εξελίσσει δεν είναι οι λέξεις αλλά τα γεγονότα και η στάση μας απέναντι σε αυτά. Θεωρώ ότι τις διάφορες μεταφυσικές έννοιες πρέπει να τις "γειώνουμε" όσο γίνεται περισσότερο. Αυτό είναι κάτι που το διδάχθηκα, όσο και αν ακούγεται παράδοξο, από τις θεωρίες και την νοοτροπία του υλισμού.

Το ενδιαφέρον είναι ότι τίποτα δεν είναι τελεσίδικα κακό. Όλα έχουν και κάποια καλή πλευρά, έστω θαμμένη σε μεγάλα βάθη, υπαρκτή όμως. Εδώ λοιπόν ο υλισμός, σε ομοιοπαθητική δόση, έχει να μας προστατέψει από τα μεταφυσικά ονειροπολήματα και να μας βοηθήσει να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα. Όχι όμως στην ρηχή

πραγματικότητα των υλιστών, αλλά στην αληθινή πραγματικότητα που είναι υλική και πνευματική ταυτόχρονα. Δεν αναφέρομαι σε πολιτικές τοποθετήσεις, αυτές με αφήνουν παντελώς αδιάφορο, αλλά σε στάσεις ζωής.

Τι σημαίνει λοιπόν στην ΠΡΑΞΗ, η εξόφληση των λογαριασμών. Είναι το κλείσιμο των υποθέσεων για να μην διαιωνίζεται το λεγόμενο "κάρμα", δηλαδή οι συνέπειες των πράξεών μας. Χρωστάτε κάπου; Δίνετε τα χρήματα, ζητάτε και μια συγνώμη. Αυτό τακτοποιεί τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος. "Αιωρείται" μια ομιχλώδης παρεξήγηση; Κάντε μια ειλικρινή συζήτηση. 

Τα αντίστροφα ισχύουν και για μας. Αν κάνουμε π.χ. κάποια εξυπηρέτηση, ας ψάξουμε καλά μέσα μας αν η υπόθεση έχει κλείσει από την μεριά μας, ή αν αισθανόμαστε ότι μας οφείλουν και περιμένουμε ανταπόδοση, χωρίς όμως να ξεκαθαρίζουμε το θέμα. Περιμένουμε ο άλλος μόνος του να το σκεφτεί, διαβάζοντας την σκέψη μας, αυτή που εμείς δειλιάσαμε να του εκμυστηρευτούμε. Η παράλογη λογική είναι ότι επειδή εμείς είμαστε δειλοί, ο άλλος υποχρεούται να έχει τηλεπάθεια και να ασχολείται συνεχώς στην ζωή του με το να μαντεύει τι σκεφτόμαστε, για να μην μας πληγώσει. "Ξέρεις κάτι; Εγώ σε εξυπηρέτησα πρόθυμα, αλλά πιστεύω ότι μου χρωστάς. Θέλω λοιπόν αυτό και αυτό…". Αυτό σκεφτόμαστε, αλλά δεν το λέμε. Αν δεν έχουμε το θάρρος να ξεκαθαρίζουμε τις υποθέσεις μας με ευθύτητα, τότε θα περιμένουμε αυτοί που νομίζουμε ότι μας οφείλουν ανταπόδοση για κάτι να το καταλάβουν μόνοι τους, διαβάζοντας με τηλεπάθεια την σκέψη μας. Αν δεν γίνει αυτό, γεμίζουμε κακία για την δήθεν αδικία που μας έγινε. Ποια αδικία όμως; Αφού είμαστε δειλοί, τι περιμένουμε; Να ζήσουμε χωρίς επιπτώσεις, το ίδιο καλά με αυτούς που έχουν το θάρρος της γνώμης; Η δειλία είναι διαφορετική από το θάρρος. Νομοτελειακά η ζωή ενός δειλού διαφέρει ποιοτικά από την ζωή ενός θαρραλέου.

Αν δεν ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα διάφορες εκκρεμότητες "σέρνονται" στην ζωή μας, με πολλές αρνητικές συνέπειες. Ξεκαθαρίζοντας με θάρρος τα πράγματα κλείνουμε παλιούς ανοιχτούς λογαριασμούς, κάθε είδους. Οικονομικούς, συναισθηματικούς κ.α. Κλείνουμε παλιούς κύκλους πληρώνοντας ή εισπράττοντας με οποιονδήποτε τρόπο χρειαστεί και ελευθερωνόμαστε. Σκεφτείτε. Αν βοηθήσαμε κάποιον αλλά θέλουμε αντάλλαγμα, δεν είναι απελευθερωτικό να του το ζητήσουμε και να μην "τρωγόμαστε" μέσα μας; Αλλιώς ας το ξεχάσουμε οριστικά, διαγράφοντας και το παραμικρό συναίσθημα ότι αδικηθήκαμε. Αν δεν το ξεχάσουμε να του το πούμε ευθέως, και είτε να μας δώσει το αντάλλαγμα και να ευχαριστηθούμε, είτε να μας το αρνηθεί και να το παραγράψουμε με μεγαλοψυχία. Η υπόθεση οδηγείται στην όποια λύση της και τελειώνει εκεί. Οι σχέσεις μας με το άτομο αυτό ξεκαθαρίζουν και ή συνεχίζουν χωρίς ενδόμυχες κακίες και προστριβές, ή μαλώνουμε μια και καλή και χωρίζουμε. Ελευθερωνόμαστε οριστικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Από την άλλη πλευρά μπορεί να λειτουργήσουμε με μια ανάλογη ευθύτητα, αλλά για να αδικήσουμε κάποιον. "Κοίταξε να δεις τα χρήματα σου ανήκουν, αλλά αφού μπορώ θα στ' αρπάξω". Ο κυνισμός αυτός ξεκαθαρίζει τις σχέσεις μας με αυτό το άτομο, δεν υπάρχουν κρυμμένες προθέσεις, αλλά έχουμε διαπράξει μια αδικία. Γι αυτήν θα έχουμε να πληρώσουμε. Δεν θα πληρώσουμε όμως για υποκρισία γιατί ήμασταν ευθείς στις εξηγήσεις μας.

Το θέμα είναι πολύ λεπτό διότι όταν αποκτήσουμε το θάρρος να ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα, διαπιστώνουμε ότι έχουμε κάποια επιρροή στους ανθρώπους. Μας αγγίζουν λιγότερο οι πράξεις και τα αισθήματά τους. Την "δύναμη" αυτή πως θα την χρησιμοποιήσουμε; Θέλει πολύ προσοχή. Γινόμαστε "αδίστακτοι". Για το καλό όμως, ή για το κακό; Εδώ ανοίγει η επικίνδυνη πόρτα της αριστερής ατραπού. Η αριστερή

ατραπός είναι απλούστατα ισχυρή προσωπικότητα, χωρίς αγάπη. Θέληση, χωρίς σεβασμό.

Ο τερματισμός των εκκρεμοτήτων προσδίδει ισχύ στον χαρακτήρα μας. Ξαλαφρώνει την ζωή μας. "Δεν σε αγαπάω, ας χωρίσουμε. Αν δεν θέλεις να χωρίσουμε, σου λεω ότι θα βαριέμαι και θα έχω σχέσεις και με άλλες αν μου αρέσει, χωρίς να σου δίνω λογαριασμό". Πείτε την αλήθεια και ελευθερωθείτε. Μην μασάτε τα λόγια σας στις γυναίκες σας, ή στους άνδρες σας και μετά για να σωθείτε κρύβεστε, ζητώντας από τους άλλους να σηκώσουν το τηλέφωνο και να πουν ότι δεν είστε εκεί. Αυτό περιπλέκει τα πράγματα και δεσμεύεστε σε μια αλυσίδα συνεπειών, με τελική κατάληξη τον πόνο και το ρεζιλίκι.

Να εκφράζουμε τα παράπονά μας, να ζητούμε συγνώμη, να επιστρέφουμε τα δανεικά, να εκπληρώνουμε τις όποιες υποχρεώσεις μας, να μην αδικούμε τους άλλους, να λέμε την γνώμη μας, να λέμε αυτό που μας ενοχλεί, αυτό που πιστεύουμε ότι δικαιούμαστε. Να συζητάμε με τους άλλους για τα μεταξύ μας προβλήματα με ειλικρίνεια. Αν κάποιος μας αρέσει ας κάνουμε παρέα μαζί του. Αν δεν μας αρέσει να τελειώνουμε την σχέση. Αγαπάμε την γυναίκα μας; Ας προσέχουμε τις κινήσεις μας. Δεν την αγαπάμε; Να μην δημιουργούμε περιπλοκές. Μια ευθεία εξήγηση χρειάζεται. Να κλείνουμε παλιές υποθέσεις. Ας χάσουμε και λίγα χρήματα, ή λίγο γόητρο.

Για να γίνουν όλα αυτά πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας. Αν πρώτα βάζουμε το χρήμα, θα κοιτάμε να "βγάλουμε από την μύγα ξύγκι". Θα ταλαιπωρούμε τους ανθρώπους, θα εισπράττουμε δόσεις από αυτούς που δεν έχουν, θα είμαστε άκαμπτοι, θα λέμε ψέματα, θα τρέχουμε στα δικαστήρια. Θα αποκτήσουμε χρήματα, αλλά με τι τίμημα! Θα χάσουμε την ελευθερία μας, υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα την δόνηση της ψυχής μας. Αν όμως μας ενδιαφέρει η ψυχή μας θα λειτουργήσουμε διαφορετικά. Κάποια χρήματα θα τα χαρίσουμε (εκεί που πρέπει ασφαλώς, δεν θα πιαστούμε κορόιδα - γιατί αυτό θα βλάψει τελικά και αυτόν που μας εξαπάτησε), κάποια δικαστήρια θα τα ακυρώσουμε, θα είμαστε ευέλικτοι, θα τελειώνουμε γρήγορα τις υποθέσεις με χρήματα. Το ίδιο ισχύει για όλες τις σχέσεις μας. Αν δεν μας ενδιαφέρει τι θα πει ο κόσμος θα πούμε την γνώμη μας, θα απομακρύνουμε από την ζωή μας τους ανθρώπους που δεν μας ενδιαφέρουν, ή που μας ενοχλούν. Αν δεν είμαστε υπερόπτες θα ζητήσουμε συγνώμη για τα σφάλματά μας και δεν θα διατηρούμε κουραστικές έχθρες με τους άλλους.

Έτσι λοιπόν κλείνουμε ανοιχτούς λογαριασμούς, χωρίς δυσφορία, χωρίς να βαρυγκωμάμε. Ξαλαφρώνει η ψυχή μας. Είμαστε δίκαιοι απέναντι στους άλλους και στον εαυτό μας. Εξοικονομούμε χρόνο για τον εαυτό μας και για προσφορά προς τον συνάνθρωπο. Γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι. Ίσως λίγο φτωχότεροι. Δεν πειράζει όμως.

Γιατί έχουμε ελαφρύνει και η ψυχική μας δόνηση έχει ανέβει; Επειδή δεν διαιωνίζουμε προβλήματα. Λύνουμε προβλήματα με άμεσο τρόπο. Δεν κινούμαστε υπογείως, ύπουλα και κρυφά. Ενεργούμε φανερά λέγοντας την γνώμη μας, κοινοποιώντας τις επιθυμίες και τις προθέσεις μας. Δεν κοιτάμε συνεχώς το συμφέρον μας, γιατί έτσι χάνουμε από αλλού. Δεν δημιουργούμε χρέη. Δεν αναβάλλουμε τις λύσεις επειδή φοβόμαστε τις αλλαγές. Αυτή είναι ίσως η μια πλευρά του να εξοφλούμε το κάρμα μας και να μην δημιουργούμε νέες βασανιστικές οφειλές για το μέλλον. Δεν υπάρχει σε αυτό μεταφυσική θεωρία, αλλά τέχνη της ζωής. Έτσι επιταχύνουμε την εξέλιξή μας. Πρακτικά πράγματα.

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Δεν το γνωρίζω. Δεν χρειάζεται να τα ξέρουμε όλα. Σε τι θα μας ωφελήσει μια διανοητική απάντηση; Αυτό που μετράει δεν είναι να δώσουμε

απαντήσεις στο γιατί έγινε το Κόσμος και ποιος είναι ο προορισμός της ζωής, αλλά η αληθινά υπέροχη απόλαυση του να τακτοποιούμε εκκρεμότητες. Να βγάζουμε πράγματα στην επιφάνεια, να τα τοποθετούμε στην σωστή τους θέση και έτσι να προκαλούμε την λύση τους. Στα παιδιά μου θα συμπεριφέρομαι σαν πατέρας όχι σαν "κολλητός", στην γυναίκα μου σαν σύζυγος όχι σαν αφεντικό, στους γονείς μου σαν παιδί τους όχι σαν εχθρός τους, στον εργοδότη μου σαν υπάλληλος όχι σαν κλέφτης που προσπαθεί να αποφύγει την δουλειά, ενώ δεν αποφεύγει τον μισθό του.

Πιστεύετε ότι η καλύτερη απόλαυση είναι το φαγητό, το σεξ, η διασκέδαση, η μουσική; Μεγάλο λάθος! Η καλύτερη απόλαυση είναι το κλείσιμο των εκκρεμοτήτων στην ζωή μας και η εσωτερική σιγή του διαλογισμού. Αυτά τα δύο σχετίζονται μεταξύ τους, διότι τα περισσότερα προβλήματά μας δεν είναι παρά αποκρυσταλλωμένα μοντέλα σκέψης. Όταν αυτά πάψουν να υπάρχουν, παύουν να υπάρχουν και τα προβλήματα. Η οπτική γωνία είναι διαφορετική και η λύση ολοφάνερη. Αν δεν σκεφτόμαστε το πως μας μίλησε άσχημα κάποιος και δεν μας απασχολεί η γνώμη των άλλων, τότε έχουμε πρόβλημα μαζί του;

Η ρύθμιση με ειλικρίνεια και γνησιότητα χωρίς υποκρισίες, του τρόπου ζωής μας και της στάσης μας απέναντι στον εαυτό μας και τους ανθρώπους, επιφέρει μεγάλες αλλαγές μέσα μας. Δημιουργεί ένα εξελικτικό άλμα. Αυτά τα πράγματα έχουν υποτιμηθεί. Νομίζουμε ότι αν ασχοληθούμε με μεταφυσικές θεωρίες, με αποστήθιση των ανώτερων σωμάτων, ή των αοράτων επιπέδων, με μελέτη παραδόσεων και της ιστορίας τους, θα αλλάξει κάτι μέσα μας. Ακόμα και αν κάνουμε του κόσμου τις ασκήσεις, διαλογισμούς, οραματισμούς, προσευχές, θα μείνουμε όπως είμαστε. Ίσως και να χειροτερέψουμε. Η αλλαγή της στάσης ζωής είναι η ουσία. Η άσκηση του διαλογισμού θα επιταχύνει αυτή την διαδικασία σαν ένα είδος λιπάσματος. Αλλά θα συμβεί και το αντίστροφο. Θα προοδεύσουμε στον διαλογισμό αν τον συνδυάσουμε με την τακτοποίηση των εκκρεμοτήτων μας, με την προσφορά προς τον συνάνθρωπο και με την ειλικρινή εκδήλωση του εαυτού μας, όποιος και αν είναι αυτός.

ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΑΥπάρχει μια εσφαλμένη άποψη, κατά την γνώμη μου, που λέει ότι το να κοιτάμε τον εαυτό μας είναι εγωισμός. Νομίζω όμως ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι, διότι όποιος δεν φροντίζει τον εαυτό του δεν μπορεί να φροντίσει και τους άλλους. Μπορούμε να δώσουμε μόνο ότι έχουμε. Αυτό που έχουμε πρέπει όμως να το αποκτήσουμε. Και για να το αποκτήσουμε πρέπει να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας, με την πρόοδό μας και με τις ανάγκες μας.

Είναι ζήτημα ισορροπιών. Να προσφέρουμε στους άλλους, που είναι η φιλανθρωπική μας δραστηριότητα, και να προσφέρουμε στον εαυτό μας, που είναι η εσωτερική εργασία με την στενή έννοια του όρου. Πράγματι η προσφορά στους άλλους είναι ταυτόχρονα μεταμόρφωση του εαυτού μας και η εργασία με τον εαυτό μας είναι έμμεση προσφορά, διότι αυτό που δίνουμε κατά βάθος είναι αυτό που είμαστε.

Όταν δίνουμε αλλάζουμε γιατί συνηθίζουμε σε μια δραστηριότητα κεντρόφυγο, μεταβάλλεται η νοοτροπία μας και τα αισθήματά μας. Συνειδητοποιούμε ότι μπορούμε να προσφέρουμε χωρίς να ζημιώνεται η προσωπική μας ζωή, χωρίς να θίγονται τα "συμφέροντά" μας, που τόσο πολύ αγαπάμε και που τόσο πολύ τα χρησιμοποιούμε σαν δικαιολογία.

Με την εσωτερική εργασία αποβάλλουμε όλα εκείνα τα ξένα στοιχεία που η κοινωνική ζωή, η οικογένεια και η ίδια μας η φύση, έχουν βάλει μέσα μας με την μορφή κάποιου προσωπείου, ή εξάρτησης, που μας εμποδίζει να είμαστε ο εαυτός μας. Ποιος όμως είναι ο εαυτός μας; Θα ακουστεί τετριμμένο αλλά ο εαυτός μας είναι ένας καλός, αυθεντικός και ελεύθερος άνθρωπος. Η καλοσύνη αυτή εμποδίζεται από τα προσωπεία. Όταν όμως αυτά καταρρεύσουν η έμφυτη σε όλους ανεξαιρέτως καλοσύνη ξεπροβάλλει και εκδηλώνεται με την μορφή της προσφοράς προς τον συνάνθρωπο.

Έχουμε λοιπόν σε ταυτόχρονο συνδυασμό την ΜΑΘΗΤΕΙΑ και την ΥΠΗΡΕΣΙΑ. Αυτά τα δύο αποτελούν τον λεγόμενο εσωτερισμό. Και πρέπει να λήξει επιτέλους η παρεξήγηση ότι ο εσωτερισμός είναι μόνο η μαθητεία, η μελέτη θεωριών και ιστορικών στοιχείων παραδόσεων, η μεταφυσική, οι τελετουργίες και οι ασκήσεις. Ο εσωτερισμός είναι η σύνθεση της μαθητείας (κοινώς γνωστή σαν εσωτερική εργασία, αυτό που τώρα θεωρούμε σαν τον εσωτερισμό) και της υπηρεσίας (γνωστή σαν φιλανθρωπική δραστηριότητα, που εσφαλμένα πιστεύουμε ότι είναι κάτι ξέχωρο).

Αυτός που ασχολείται μόνο με ένα από τα δύο βαδίζει σε επικίνδυνα μονοπάτια γιατί μπορεί να αναπτύξει την αλαζονεία, ή να γίνει ένας αφελής που πιστεύοντας ότι βοηθάει τον συνάνθρωπο στην πραγματικότητα τον ζημιώνει, γιατί δεν χρησιμοποιεί τους ορθούς τρόπους προσφοράς με διάκριση.

Οι περισσότεροι από αυτούς που ασχολούνται με τον εσωτερισμό πιστεύουν ότι αυτό που ονομάσαμε μαθητεία, είναι ολόκληρος ο εσωτερισμός. Στην πραγματικότητα είναι μόνο η μια πλευρά και συνεπώς κάτι το ημιτελές και εν δυνάμει επικίνδυνο. Η φιλανθρωπική δραστηριότητα, η εθελοντική προσφορά στον συνάνθρωπο, συμπληρώνει και μετουσιώνει την μαθητεία σε κάτι το ολοκληρωμένο και βαθύ. Σε κάτι που δεν έχει μεγάλη σχέση με αυτό που τώρα εμείς θεωρούμε σαν εσωτερική εργασία. Σκεφθείτε την εικόνα που έχει για την ζωή ένα παιδάκι του δημοτικού και ένας ενήλικας. Η διαφορά είναι τεράστια. Το παιδάκι ζει απλώς στον κόσμο του, έχοντας ελάχιστη επαφή με την σκληρή πραγματικότητα. Αυτή είναι η αναλογική σχέση του καλούμενου εσωτερισμού και του πραγματικού εσωτερισμού, αυτού που προκύπτει από την συγχώνευση της μαθητείας με την υπηρεσία.

Οι ορίζοντες του πνεύματός μας θα διευρυνθούν με αυτή την ολοκληρωμένη εργασία και θα μπορέσουμε να εισχωρήσουμε στα βάθη του εαυτού μας. Διαφορετικά πέρα από τις καλές μας προθέσεις, μας περιμένει στην καλύτερη περίπτωση η θλιβερή στασιμότητα και η απογοήτευση. Την στασιμότητα αυτή προσπαθούμε να την αναπληρώσουμε με θεωρία, ή με συμμετοχή σε διάφορες οργανώσεις. Διαβάζουμε και αποστηθίζουμε διδασκαλίες που δεν τις ζούμε παρά μόνο στην φαντασία μας, απομνημονεύουμε απόψεις και θεωρίες, ξεγελιόμαστε με φανταχτερές ασκήσεις, χωρίς όμως να έχουμε την πραγματική σχέση με αυτά που ισχυριζόμαστε ότι πιστεύουμε, και έτσι ο βαθύτερος εαυτός μας δεν θα μας αποκαλυφθεί ποτέ και το εσωτερικό κενό δεν θα γεμίσει, όσο και αν εμείς παραγεμίζουμε τον νου μας με αυτά που είπαν οι άλλοι.

Με τον συνδυασμό της μαθητείας με την υπηρεσία αλλάζει τρόπον τινά η συχνότητά μας και αποκτά βάθος ο χαρακτήρας μας. Διαφορετικά θα κινηθούμε στην επιφάνεια των πραγμάτων και ενδέχεται ο εγωκεντρισμός μας να αυξηθεί. Όταν η μαθητεία λειτουργεί μόνη της δεν φέρνει τις ποθητές μεταμορφώσεις και καταφεύγουμε, όπως είπαμε, σε διαδικασίες αναπλήρωσης με θεωρία και φαντασιώσεις.

Γνωρίζω ότι οι σημερινοί "εσωτεριστές" είναι δύσκολο να αποδεχθούν αυτές τις απόψεις, αλλά γιατί όμως; Γιατί δεν μας απασχολεί ο ανθρώπινος πόνος, παρά μόνο

θεωρητικά και με στείρους συναισθηματισμούς; Γιατί δεν υπάρχει από μέρους μας πρακτική δράση, παρά μόνο συζητήσεις; 

Η πραγματική διεύρυνση της συνειδητότητας δεν είναι μόνο η καλούμενη διαίσθηση, να επικοινωνούμε με άλλα επίπεδα, να βλέπουμε οράματα, αλλά κυρίως να μπορούμε να μπαίνουμε κυριολεκτικά στην θέση του άλλου. Από εκεί προκύπτει η αληθινή συμπόνια. Χρειάζεται λοιπόν και η μαθητεία και η υπηρεσία. Διαφορετικά αυταπατόμαστε. Και όπως είχε πει κάποιος, είμαστε: "Χαλκός ηχών και κύμβαλον αλαλάζων…"

Η ΜΕΤΑΣΤΟΙΧΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΑΣΑυτό είναι ένα θέμα πολύ σημαντικό επειδή τα συναισθήματά μας επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις πράξεις και τις σκέψεις μας, θα έλεγε κανείς ότι ίσως όλοι οι άνθρωποι καθοδηγούμαστε σχεδόν ολοκληρωτικά από αυτά (και αυτά ποιος ξέρει από πού προέρχονται…) και ότι ο έλεγχός τους είναι από τα ποιο δύσκολα πράγματα στον κόσμο.

Όταν λέμε περί ελέγχου των συναισθημάτων καθόλου δεν εννοούμε την καταπίεση και την βίαιη καταστολή τους, γιατί αυτά τότε συνεχίζουν να υπάρχουν με άλλη μορφή και πιθανώς βυθίζονται κάτω από το όριο της συνειδητότητάς μας, αυξάνοντας ταυτόχρονα τον βαθμό της νοσηρότητάς τους. Με αυτό τον τρόπο αυξάνει η έντασή τους, διοχετεύονται σε άλλες λειτουργίες τις οποίες παραμορφώνουν και καλύπτονται από κάποιο ψέμα που λέμε στον ίδιο μας τον εαυτό, καθώς και από προσωπεία κοινωνικής υποκρισίας και καθωσπρεπισμού. Η σωστή τακτική όμως δεν είναι η απώθησή τους, αλλά η μεταστοιχείωση μέσα στο πλήρες φως της συνειδητής μας επίγνωσης.

Συνήθως όμως είμαστε ερωτευμένοι με τα συναισθήματά μας. Σε περίπτωση που είναι ευχάριστα αυτό είναι κάτι το δικαιολογημένο, όχι όμως πραγματικά λειτουργικό από πνευματική άποψη. Αλλά εμείς προσκολλούμαστε μαζοχιστικά ακόμα και στα βασανιστικά συναισθήματα. Την δικαιολογία την έχουμε πάντοτε έτοιμη και αντιστεκόμαστε με ασυνήθιστο σθένος σε κάθε ευκαιρία για να τα αλλάξουμε. Τα προστατεύουμε με την μεγαλύτερη επιμέλεια, ίσως γιατί ταυτίζουμε την ύπαρξή μας με αυτά.

Το να αλλάξουμε τον τρόπο που αισθανόμαστε φαντάζει ακόμα πιο τρομακτικό από το να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας. Νομίζουμε ότι θα πάψουμε να είμαστε ο εαυτός μας. Η ζωή μας δήθεν θα βυθιστεί στο χάος και θα χάσουμε ότι αγαπάμε, γιατί εμείς δεν θα το συγκρατούμε με το ενδιαφέρον μας με τα παρακάλια μας ή με τις απειλές μας. Συνήθως κινούμαστε από εξάρτηση σε εξάρτηση ανακυκλώνοντας τα ίδια συναισθήματα και τα ίδια πάθη. Οι αντιδράσεις μας τώρα είναι ίδιες όπως και πριν από δέκα χρόνια. Μια υπνωτική εσωτερική ρουτίνα.

Και όμως έχουμε φανταστεί ποτέ ότι τα συναισθήματά μας, ο τρόπος που αισθανόμαστε για ανθρώπους και καταστάσεις δεν είναι η αληθινή ζωή, ούτε ο εαυτός μας, αλλά απλώς τα "φίλτρα" μας; Εμείς είμαστε κάτι έξω από τα συναισθήματα και έτσι μπορούμε να τα παρατηρήσουμε ή να τα χειριστούμε, σαν εξωτερικά αντικείμενα. Αυτό όχι μόνο δεν μας καθιστά ψυχρούς, αλλά προσδίδει μεγάλο βάθος και μεγάλη ελευθερία στον ψυχικό μας κόσμο. Η ευαισθησία μας αυξάνει, όχι όμως και η αδυναμία μας. Ο όρος "ευαισθησία" χρησιμοποιείται εδώ με

την έννοια της αντιληπτικής ευαισθησίας και όχι της ευπάθειας. Η ελευθερία που αποκτούμε μας δίνει εύρος αντίληψης και δράσης που δεν είχαμε προηγουμένως. Η δόνησή μας "ανεβαίνει" και τα συναισθήματά μας αλλάζουν ριζικά ποιότητα.

Πως όμως μπορούμε να επιτύχουμε αυτή την αλλαγή (εφ' όσον την επιθυμούμε ειλικρινά); Νομίζω ότι αυτό γίνεται με δύο αλληλοσυμπληρούμενους τρόπους. Με την εκλογίκευση και με τον διαλογισμό.

Ο διαλογισμός σύμφωνα με τα όσα έχουμε πει έως τώρα, για τα οποία υπενθυμίζω ότι αποτελούν προσωπική γνώμη του γράφοντος, μας τοποθετεί στην θέση του παρατηρητή και επιτυγχάνουμε δύο πράγματα. Πρώτον να δούμε τα συναισθήματά μας, ακόμα και αυτά που κρύβονται στο υποσυνείδητό μας και δεύτερον να μην επηρεαζόμαστε πολύ από αυτά, γιατί ως παρατηρητές είμαστε αποστασιοποιημένοι και αποταυτισμένοι.

Αποκτούμε λοιπόν την αυτογνωσία των ψυχικών μας αντιδράσεων μέσω της αυτοπαρατήρησης, και τον περιορισμό της επίδρασής τους στο συνειδητό μας μέσω της αποταύτισης. Αρκεί να μην βιαστούμε να πάρουμε αποφάσεις, να προχωρήσουμε σε αντανακλαστικές αντιδράσεις, να παρασυρθούμε από τις καταστάσεις. Έτσι θα δώσουμε λίγο χρόνο στο πνεύμα μας ώστε να προλάβει να μπει σε κατάσταση διαλογισμού και να ανακτήσει την ελευθερία του.

Πρέπει στην κρίσιμη στιγμή που αισθανόμαστε να μας κατακλύζουν τα συναισθήματα, ακόμα και αυτά που δεν είναι έντονα, να θυμηθούμε να περάσουμε σε διαλογισμό, αν δεν βρισκόμαστε ήδη σε αυτή την κατάσταση. Ο συνεχόμενος διαλογισμός είναι ασφαλώς κάτι το απίστευτα δύσκολο για τους περισσότερους, αλλά τουλάχιστον ας προσπαθούμε να τον θυμόμαστε όσο πιο πολύ μπορούμε, ιδίως όταν κινδυνεύουμε να επηρεαστούμε από κάτι είτε εσωτερικό είτε εξωτερικό.

Το να "σταματήσουμε" για λίγο τον εαυτό μας από το να ενεργήσουμε, ή να σκεφτούμε παρορμητικά, δημιουργεί λίγο διαθέσιμο χρόνο ώστε εκτός από την είσοδό μας σε διαλογισμό να μπορέσουμε να επεξεργαστούμε την κατάσταση με την σκέψη μας. Ερχόμαστε δηλαδή στην διαδικασία της εκλογίκευσης.

Κατά βάθος όλοι μας το γνωρίζουμε αυτό, αλλά σπανίως το εφαρμόζουμε και ακόμα σπανιότερα επιμένουμε, ώστε να εδραιώσουμε τα αποτελέσματα. Ακούμε έναν κρότο και τρομάζουμε. Αντί να πανικοβληθούμε λέμε στον εαυτό μας: "Δεν ήταν παρά η εξάτμιση ενός αυτοκινήτου". Αυτή η σκέψη μας καθησυχάζει και αποκτούμε ξανά τον έλεγχο του εαυτού μας.

Η εκλογίκευση πρέπει να εφαρμόζεται και σε πιο σύνθετα και σε πιο βαθιά προβλήματα της ψυχικής μας ζωής. Όπως οι φοβίες, το άγχος, η ζήλια, η μοχθηρότητα, οι φιλοδοξίες και ότι άλλο μπορούμε να φαντασθούμε, ακόμα και στα ευχάριστα συναισθήματα όταν αρχίζουν να υπερβαίνουν κάποιο όριο στην έντασή τους και μας κατακλύζουν. Έτσι η αιτία κάποιου συναισθήματος απομυθοποιείται, ανακαλύπτουμε ενδεχομένως μια λάθος τοποθέτησή μας στην ζωή, όπως π.χ. την εξάρτησή μας από την γνώμη των άλλων και αυτή η χρήση της λογικής κατευνάζει την ψυχική ταραχή. Όσο πιο συχνή, βαθιά και ειλικρινής είναι η εκλογίκευση που κάνουμε, τόσο περισσότερο απαλλάσσουμε τα συναισθήματά μας από κάθε τι νοσηρό και ανεπιθύμητο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα προκαλέσουμε μέσα μας μια διόγκωση της λογικής, γιατί η αποτελεσματική χρήση της δεν έχει καμία σχέση με την υπερλειτουργία της. Δεν περιπλέκουμε τα πράγματα με θεωρίες, αναλύσεις και απόκτηση εξωτερικών

γνώσεων που δεν σημαίνουν τίποτα για μας. Λειτουργούμε απλά, άμεσα και αποτελεσματικά. Αν πούμε στον εαυτό μας: "Η ευτυχία δεν εξαρτάται από την προαγωγή που θα πάρουμε πατώντας επί πτωμάτων, αλλά από το να είμαστε εντάξει με την συνείδησή μας", δεν έχουμε να κάνουμε με διανοητική υπερανάλυση, ή με αυτοκαταπίεση, αλλά με κάτι που το χρησιμοποιούμε σαν "πυροσβεστήρα" ο οποίος επαναφέρει την ισορροπία μέσα μας.

Σχηματοποιώντας τα πράγματα μπορούμε να πούμε ότι με την εκλογίκευση χρησιμοποιούμε την σκέψη για να ελέγξουμε το συναίσθημα. Υπερβαίνουμε το συναίσθημα με την σκέψη. Ο διαλογισμός όμως είναι η υπέρβαση της ίδιας της σκέψης, και όλων των παρακάτω φυσικά. Αν θέλουμε να δουλέψουμε πάνω στα συναισθήματά μας αρκεί η συνειδητή σκέψη, η λογική επεξεργασία. Αν επιθυμούμε να προχωρήσουμε πιο πάνω, αυξάνοντας επίσης την αποτελεσματικότητα και το εύρος προς τα κάτω, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τον διαλογισμό.

Αντιλαμβανόμαστε πλέον ότι για να πατήσουμε σε ένα επόμενο σκαλοπάτι πρέπει να έχουμε εργαστεί, και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, για να εδραιώσουμε το προηγούμενο. Δεν μπορούμε να εισχωρήσουμε στον διαλογισμό χωρίς να έχουμε τακτοποιήσει τα συναισθήματά μας. Και δεν μπορούμε να τακτοποιήσουμε τα συναισθήματα αν δεν φροντίσουμε τις ανάγκες του σώματός μας, με την χρήση του μέτρου, καθώς και την ισορροπία της υλικής και κοινωνικής μας ζωής. Να ενταχθούμε στην κοινωνία, να έχουμε ξεκάθαρες σχέσεις με τους συνανθρώπους μας, να είμαστε στην θέση μας και όχι στην θέση κάποιου άλλου και να λειτουργούμε με την μεγαλύτερη υπευθυνότητα. Να παίρνουμε και να δίνουμε. Όπως είχα διαβάσει κάπου, με τον εσωτερισμό μπορεί να ασχοληθεί μόνο ο "νοικοκύρης".

Ασκώντας έλεγχο στα συναισθήματά μας αρχίζουμε να λειτουργούμε απρόσωπα. Επαναλαμβάνουμε ότι έλεγχος δεν σημαίνει καταπίεση αλλά μάλλον καθοδήγηση και μεταστοιχείωση, και το απρόσωπο δεν σημαίνει αδιαφορία και ψυχρότητα αλλά αντικειμενικότητα, επειδή δεν παρασυρόμαστε από τις προσωπικές μας αντιδράσεις και προτιμήσεις.

Η απρόσωπη με αυτή την έννοια δράση, είναι σύμφωνη με τις ανάγκες της περίστασης, δεν υποτάσσεται στις δικές μας ιδιοτροπίες και μπορούμε να προσφέρουμε στους συνανθρώπους μας και στον εαυτό μας ουσιαστική βοήθεια.

Λειτουργώντας με αυτόν τον τρόπο θα διαπιστώσουμε ότι τα διάφορα προβλήματα οδηγούνται στην λύση τους, ή στο σημείο εκείνο όπου αποκαλύπτεται η αλήθεια και η πραγματική τους αιτία. Έτσι γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε χωρίς αμφιβολίες και πιθανολογίες, και βλέπουμε τι θα φέρει το καλύτερο αποτέλεσμα για όλους, χωρίς απλώς να ικανοποιούμε τις προσωπικές μας επιθυμίες. Όσο μεγαλύτερο έλεγχο έχουμε στα συναισθήματά μας και όσο πιο απρόσωποι γινόμαστε, τόσο περισσότερο θα παρατηρούμε στην ζωή μας αυτό το φαινόμενο.

Η ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣΑν μέσω της αυτοπαρατήρησης και της ωρίμανσης του είναι μας έχουμε αποδεχθεί ότι υπάρχουν συνειδητά και ασυνείδητα χαρακτηριστικά, τίθεται το ερώτημα πως θα αποκτήσουμε πρόσβαση στο ασυνείδητο περιεχόμενο του εσωτερικού μας κόσμου. Εδώ θα ερευνήσουμε έναν από τους πολλούς πιθανούς τρόπους, μια "πύλη" θα λέγαμε, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει στην επαφή με το υποσυνείδητό μας.

Η "πύλη" αυτή είναι το σώμα μας και οι αντιδράσεις του. Παρατηρώντας και ερμηνεύοντας τις σωματικές αντιδράσεις σε διάφορα γεγονότα, ή στις σκέψεις μας, έχουμε την δυνατότητα να πληροφορούμαστε για τις ασυνείδητες διεργασίες της ψυχής μας.

Πρωτίστως μας ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο το σώμα ανταποκρίνεται στις σκέψεις μας. Όλοι γνωρίζουμε ότι η διαπίστωση πως δεν θα προλάβουμε να εκπληρώσουμε τα καθήκοντά μας δημιουργεί άγχος, δηλαδή μια συγκεκριμένη σειρά (ίσως κάπως διαφορετική στον καθένα μας) αλλοιώσεων των λειτουργιών του σώματός μας. Η αίσθηση αυτών των αλλαγών βιώνεται από την συνειδητότητά μας ως το συναίσθημα του άγχους. Αν κατόπιν αντιληφθούμε πως έχουμε σφάλει στους υπολογισμούς μας και ότι διαθέτουμε επαρκή χρόνο για τις υποχρεώσεις μας, η κατάσταση του σώματός μας αλλάζει αιφνίδια και μας δίνει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση, ένα διαφορετικό συναίσθημα. Θα λέγαμε ότι τα συναισθήματά μας είναι η αίσθηση που δημιουργείται από τις αντιδράσεις του σώματος στις σκέψεις μας, στην δραστηριότητα του νου μας.

Απλουστεύοντας ίσως το φαινόμενο, φαίνεται πως το συναίσθημα είναι η συνειδητοποίηση από εμάς της απάντησης που δίνει το σώμα στον νου μας. Ο νους δημιουργεί μια σκέψη, κάτι "λεει". Το σώμα ανταποκρίνεται σε αυτή την σκέψη, δίνει μια "απάντηση". Αν η ανταπόκριση γίνει αντιληπτή από εμάς τότε έχουμε ένα συναίσθημα. Στην περίπτωση που κάποια εντύπωση, κάποια πεποίθηση, κάποια ανάμνηση, δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή, δηλαδή βρίσκεται στο υποσυνείδητό μας για τους όποιους λόγους, το γεγονός αυτό δεν έχει καμία σημασία για το σώμα. Αυτό ανταποκρίνεται στην υποβόσκουσα πεποίθηση χωρίς να ενδιαφέρεται για το αν εμείς έχουμε επίγνωση ή όχι.

Ας δούμε με ένα απλό παράδειγμα το πώς το φαινόμενο αυτό αποτελεί ένα "παράθυρο" μέσω του οποίου μπορούμε να ρίχνουμε ματιές μέσα στα βάθη του υποσυνείδητού μας.

Πιστεύουμε ότι κάποιον άνθρωπο τον εκτιμούμε, τον συμπαθούμε, ή έστω ότι μας είναι απλά αδιάφορος. Όταν τον συναντήσουμε αισθανόμαστε μια αναστάτωση στο σώμα μας. Η αντίδραση αυτή δείχνει ότι υποκρύπτεται κάποια ενδεχόμενη αντιπάθεια. Που βρίσκεται η αλήθεια; Στην συνειδητή γνώμη του νου μας, ή στην γνώμη του σώματός μας; Η αλήθεια βρίσκεται πάντοτε στο σώμα! Τον άνθρωπο αυτόν τον αντιπαθούμε και δεν το γνωρίζουμε, ή δεν θέλουμε να το γνωρίζουμε, ή δεν τολμούμε να το παραδεχθούμε. Η υποσυνείδητη αντιπάθεια μάς γνωστοποιείται μέσω της "γλώσσας" του σώματος. Την αισθανόμαστε στο σώμα μας, αλλά ο νους μας δεν την συνειδητοποιεί ίσως γιατί για κάποιους λόγους δεν την αποδέχεται, δεν θέλει να την βλέπει.

Το επόμενο βήμα είναι να ανακαλύψουμε το πώς η αντιπάθεια αυτή έπαψε να είναι συνειδητή για μας. Για ποιο λόγο την απωθήσαμε στο υποσυνείδητό μας, καλύπτοντάς την με ένα ψέμα προς τον εαυτό μας, δηλαδή ότι αυτόν τον άνθρωπο τον συμπαθούμε. Υπάρχουν πολλά ενδεχόμενα. Ντρεπόμαστε, δεν "πρέπει", φοβόμαστε την κόλαση και άλλα πολλά, που αποτελούν πλέον το δεύτερο στάδιο της έρευνάς μας.

Αυτό που κάναμε είναι ότι δημιουργήσαμε ένα προσωπείο απέναντι στους άλλους, αλλά και στον ίδιο τον εαυτό μας. Δεν είμαστε πια ο εαυτός μας. Σημασία έχει όμως να γνωρίζουμε την αλήθεια, γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα και μόνο με την πραγματικότητα μπορούμε να εργαστούμε. Δεν μπορούμε να σκαλίσουμε ένα

φανταστικό (αλλά υπέροχο) κομμάτι ξύλου, αλλά μόνο ένα πραγματικό (έστω και αν δεν είναι σπουδαίο).

Το σώμα μας δεν θα μάς πει ποτέ ψέματα. Ο νους μας θα μάς ξεγελάσει, αλλά το σώμα θα ανταποκριθεί σε αυτό που πραγματικά πιστεύουμε και όχι σε ό,τι νομίζουμε ότι πιστεύουμε. Θα συλλάβει την πραγματική μας πεποίθηση και όχι την υποκριτική. Αρκεί να το παρακολουθούμε προσεκτικά και να μάθουμε να "διαβάζουμε" τα μηνύματα του. Θα ανακαλύπτουμε τι κρύβουμε μέσα μας, πότε επηρεαζόμαστε, πότε έχει εισχωρήσει κάτι που δεν είναι δικό μας, πότε κάνουμε αυτό που μας είπαν οι άλλοι και όχι αυτό που μας υποδεικνύει η φωνή της συνείδησής μας.

Ίσως να έχουμε παρατηρήσει αρκετές φορές στην ζωή μας ότι σε κάποια δεδομένη στιγμή, κατά την διάρκεια μιας συνομιλίας ή σε ανύποπτο χρόνο, κάνουμε κάποια κίνηση που δεν είναι δική μας, ενδέχεται επίσης να παρατηρήσουμε ότι ο τόνος και ο τρόπος της ομιλίας μας θυμίζει κάποιον άλλον. Αυτή η διαπίστωση θα πρέπει να σημάνει συναγερμό μέσα μας. Όσο και αν εμείς πιστεύουμε ότι δεν έχουμε επηρεαστεί, η κατάσταση είναι κρίσιμη. Έχουμε χάσει πλέον την διακυβέρνηση του εαυτού μας.

Εδώ θα ανοίξω μια μικρή παρένθεση μιας και μιλήσαμε για επήρειες, δίνοντάς σας μια συμβουλή που μου ήρθε τώρα στον νου: Προσοχή στους ανθρώπους που επιχειρούν να σας δημιουργήσουν διάφορα συναισθήματα (θετικά ή αρνητικά), γιατί στην ουσία προσπαθούν να σας χειραγωγήσουν.

Φυσικά όλες αυτές οι πληροφορίες μπορούν να μας δοθούν και με άλλους τρόπους. Μέσω της λογικής ανάλυσης της συμπεριφοράς μας, μέσω κάποιου συμβολικού ή κυριολεκτικού ονείρου που θα δούμε, μέσω κάποιου μηνύματος που θα λάβουμε κατά την διάρκεια του διαλογισμού, μέσω μιας "σύμπτωσης",  ή ενδέχεται να μας το πει κάποιος φίλος μας. Πάντως το σώμα μας θεωρώ ότι είναι από τους πιο αξιόπιστους "πληροφοριοδότες" για το περιεχόμενο του υποσυνείδητού μας.

Φαίνεται πως ένα μεγάλο μέρος αυτού του τύπου των σωματικών αντιδράσεων παρουσιάζεται στο στήθος. Βέβαια δεν εξαιρούνται και τα άλλα σημεία του σώματος, ή οι εμφανείς εξωτερικές κινήσεις, αλλά το στήθος δείχνει να σχετίζεται αρκετά με τα συναισθήματά μας. Η παρακολούθησή της αίσθησης που μας δίνει αυτή η περιοχή θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντική, χωρίς φυσικά να υποβαθμίζουμε όλα τα υπόλοιπα. Κάλλιστα μια τέτοιου τύπου σωματική αντίδραση μπορεί να περάσει απαρατήρητη από εμάς. Αν όμως έχουμε στραμμένη την προσοχή μας στο σώμα τότε δεν θα μας διαφύγει. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε παρόντες. Πρέπει να είμαστε παρόντες γενικώς, αλλά εδώ εξετάζουμε μόνο το πρόβλημα της παρουσίας μέσα στο σώμα.

Σε περίπτωση που κάναμε ή σχεδιάζουμε να κάνουμε μια πράξη που δεν την εγκρίνει η ηθική μας συνείδηση, την αντίδραση του βαθύτερου εαυτού μας επίσης μπορούμε να την διαγνώσουμε στο σώμα μας. Αν αισθανθούμε ότι κάτι αλλάζει δημιουργώντας μια δυσάρεστη αίσθηση, τότε ή πρέπει να επανεξετάσουμε τις προθέσεις μας, γιατί ενδέχεται να βρίσκονται σε ασυμφωνία με την συνείδησή μας, ή να ερευνήσουμε για την ύπαρξη κάποιας αναστολής, που δεν προέρχεται από τον εαυτό μας αλλά ίσως είναι επήρεια της κοινωνίας. Ορισμένες τέτοιες επιδράσεις είναι για παράδειγμα τα επικρατούντα ήθη και έθιμα, επίσης είναι η ανατροφή μας και οι απόψεις του οικογενειακού και φιλικού μας περιβάλλοντος.

Το σώμα μας όπως και ο περίγυρός μας, η ζωή μας, οι συνάνθρωποί μας, μάς "μιλάνε" και μάς αποκαλύπτουν διάφορες πληροφορίες. Το πρόβλημά μας είναι πως θα μάθουμε να τις διαβάζουμε και πως θα αποκρυπτογραφούμε τα μηνύματα τους.

Αυτό απαιτεί αρκετή παρατηρητικότητα και επίσης την καλή πρόθεση από μέρους μας. Δεν είναι πάντοτε βέβαιο ότι θέλουμε να ακούσουμε αυτό που η ζωή μας διδάσκει. Αν όμως έχουμε αποφασίσει να βαδίσουμε την ανιούσα οδό της πνευματικής εξέλιξης, τότε η παρατήρηση των αντιδράσεων του σώματός μας (όπως επίσης και των "μηνυμάτων" που κρύβονται στα γεγονότα της ζωής), θα είναι για μας μεγάλη βοήθεια.

Ο κανόνας της ανταπόκρισης σε κάποια δική μας δράση είναι γενικευμένος και αφορά τα πάντα. Όπως το σώμα μας ανταποκρίνεται στις σκέψεις μας, έτσι και η ζωή εμφανίζει γεγονότα ανάλογα με τις δικές μας πράξεις και σκέψεις. Δίνει και αυτή μια "απάντηση". Από την απάντηση αυτή μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά πράγματα για τον εαυτό μας, για την ποιότητα της δραστηριότητάς μας και για την ψυχοσύνθεσή μας. Από το αποτέλεσμα αποκτούμε γνώση της αιτίας. Με αυτό τον τρόπο κατορθώνουμε να αξιοποιήσουμε τις εμπειρίες της ζωής μας και να διδαχθούμε από αυτές.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΙΣΟΝ ΟΡΙΑΗ εργασία που κάνουμε στον εαυτό μας μπορεί να ιδωθεί από διάφορες οπτικές γωνίες και με διαφορετικούς τρόπους. Παρ' όλο που ουσιαστικά μιλάμε για το ίδιο πράγμα, συμβαίνει συχνά ένας τρόπος προσέγγισης ενός θέματος να μας βοηθήσει περισσότερο από κάποιον άλλον. Οι ποικίλες προσεγγίσεις έχουν αξία σαν εργαλεία με την βοήθεια των οποίων θα συλλάβουμε και θα εδραιώσουμε μέσα μας την "αίσθηση" του πράγματος και τότε όλες οι οδηγίες καθίστανται σχεδόν περιττές, γιατί καθοδηγούμαστε πλέον από το εσωτερικό μας αισθητήριο.

Η ωρίμανση του χαρακτήρα μας φαίνεται ξεκάθαρα από τον βαθμό διαφοροποίησής μας από το περιβάλλον και από την μάζα. Δηλαδή κατά πόσο έχουμε αντιληφθεί και αισθανθεί σε βάθος ότι εμείς είμαστε διαφορετικά όντα από τους υπόλοιπους ανθρώπους του περίγυρού μας, έχουμε διακριτή προσωπικότητα και δεν είμαστε απλώς ένας ακόμα απρόσωπος κρίκος μιας παρέας, οικογένειας, επιχείρησης, έθνους, θρησκείας, ή οποιουδήποτε άλλου συνόλου, από του σημαντικότερου έως του πιο ασήμαντου.

Μπορούμε να πούμε όχι στις διάφορες επιδράσεις, όπως επίσης αν εμείς το κρίνουμε ως σωστό, μπορούμε να πούμε ένα συνειδητό ναι. Η ισχυροποίηση του εαυτού μας μας απαλλάσσει από διάφορες φοβίες, κυρίως από τον φόβο του νέου.

Είναι πλέον της μόδας σήμερα η φοβία της παγκοσμιοποίησης. Φοβούνται πολλοί ότι θα χάσουν την "ταυτότητά" τους. Πολλά πράγματα θα χαθούν (κατά την γνώμη μου κυρίως αρνητικά, ίσως όμως και μερικά θετικά), μεταξύ των οποίων, επιτέλους, και πολλές εξωτερικές ψευτοταυτότητες. Η αληθινή ταυτότητα όμως δεν χάνεται ποτέ γιατί δεν έχει σχέση με θρησκείες και πατρίδες.

Και ένας γάμος είναι κάποιο είδος παγκοσμιοποίησης. Ενωνόμαστε με έναν άλλον άνθρωπο. Αν χάσουμε την "ταυτότητά" μας τότε σημαίνει ότι δεν την είχαμε ποτέ. Δεν μπορούμε να περιχαρακωθούμε στο παρελθόν, επειδή φοβόμαστε τις αλλαγές. Τι θα κάνουμε; Θα σταματήσουμε τον κόσμο; Ο φόβος του "άλλου" και ο φόβος της αλλαγής είναι ενδείξεις ανωριμότητας του χαρακτήρα μας. Αισθανόμαστε ότι τα όριά μας είναι διάτρητα και αντί να τα σταθεροποιήσουμε, ώστε επιτέλους να τολμήσουμε να "ανοιχτούμε" με υγιή τρόπο, εμείς προτιμούμε την φοβική απομόνωση.

Επίσης η ωρίμανση σημαίνει ότι διαφοροποιούμε σωστά τις εσωτερικές μας λειτουργίες. Όταν χρειάζεται να σκεφτούμε δεν πελαγοδρομούμε μέσα σε θάλασσες συναισθηματισμών, με την δικαιολογία ότι αλλιώς θα γίνουμε ψυχροί και αναίσθητοι, ούτε όταν πρέπει να αισθανθούμε χανόμαστε σε αμφιβολίες και θεωρίες.

Συμβαίνει μέσα μας μια διαδικασία ξεκαθαρίσματος ρόλων της κάθε ιδιότητάς μας και επίσης της θέσης μας μέσα στο κοινωνικό σύνολο και στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Η διαφοροποίηση είναι κάτι το ουσιώδες. Μην βιαστείτε να προβάλλετε την αντίρρηση ότι ο εσωτερισμός αντιθέτως οδηγεί στην ενότητα, γιατί θα σας ρωτήσω: πως μπορώ να ενωθώ δημιουργικά με τον οποιονδήποτε άνθρωπο, όταν π.χ. τα παιδιά μου με κάνουν ότι θέλουν, το σπίτι μου το διοικεί η πεθερά μου και όταν παραχώρησα στην ερρωμένη μου (η οποία με σέρνει από πίσω της σαν σκυλάκι) την ουσιαστική διαχείριση των τραπεζικών μου λογαριασμών και μου "τρωει" λεφτά; Πως μπορώ να μιλάω για ενότητα. Πως θα ενωθώ με κάποιον; Υπάρχω για να ενωθώ; Αφού μου τα έχουν πάρει όλα, ακόμα και την θέλησή μου.

Για να υπάρξει ενότητα πρέπει πρώτα να υπάρξω εγώ. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποκτήσω κάποια προσωπικότητα, οριοθετώντας την περιοχή της ευθύνης μου. Βάζοντας όρια μεταξύ του "εγώ" και του "εσύ", προασπίζοντας τον ζωτικό μου χώρο. (Παρακαλώ να μην γίνει σύγχυση με θεωρία γνωστού δικτάτορα).

Αρχίζουμε με παραδείγματα για να γίνει αντιληπτή η θεωρία του ζητήματος. Η επιλογή επίπλωσης του σπιτιού μου είναι δικαιοδοσία δική μου και της γυναίκας μου. Αν επέμβει κάποιος τρίτος (έστω κάποιος από τους γονείς μας) και με πιέσεις κατορθώσει να μας παρασύρει στις δικές του προτιμήσεις, τότε επιτρέψαμε να καταπατήσει τα όριά μας. Τα όρια που χωρίζουν την δική του ζωή από την δική μας. Εισχώρησε στο σπίτι μας ένας εισβολέας και ανέλαβε την εξουσία. Εμείς ως προσωπικότητες εκμηδενιστήκαμε. Είμαστε φερέφωνα και το μόνο που θα κάνουμε είναι να χρηματοδοτήσουμε τις επιλογές κάποιου άλλου ο οποίος αποφάσισε αντί για μας, επειδή η δική μας θέληση υπαναχώρησε. Αυτός ο άλλος ίσως δεν έχει δική του ζωή και παρασιτικά προσκολλήθηκε στην δική μας. Τώρα όμως ούτε εμείς έχουμε δική μας ζωή.

Δείτε κάτι διαφορετικό. Αισθάνεστε μια αντιπάθεια για κάποιους γειτονικούς λαούς. Είστε σίγουροι ότι αυτό το συναίσθημα είναι δικό σας και ότι δεν το έχουν εμφυτεύσει μέσα σας πάσης φύσης επιτήδειοι, ή προβληματικοί άνθρωποι (μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος), και οι εταιρείες όπλων πανηγυρίζουν από τον επικερδή γι αυτές "πατριωτισμό" σας; Όταν από τα αισθήματα και τις ιδεολογίες μας κάποιοι σε καίριες θέσεις αποκτούν εξουσία και τεράστια περιουσία, τότε καλό θα είναι να αναλογιστούμε κατά πόσο τα αισθήματά μας είναι γνήσια ή μήπως είναι χειραγώγιση από μηχανισμούς πλουτισμού και εξουσίας.

Ντύνεστε όπως ντύνεστε γιατί αυτό απηχεί τις προτιμήσεις σας, ή φοβάστε την απόρριψη της παρέας σας; Αν είστε γυναίκα και κάποιος σας παρενοχλήσει στον δρόμο αισθάνεστε ντροπή, ενώ την ντροπή θα έπρεπε να την νοιώθει μόνο αυτός που σας ενόχλησε; Και επειδή ντρέπεστε, αναίτια φυσικά, τον αφήνεται να συνεχίζει να σας ενοχλεί και δεν τον βάζετε στην θέση του; Αισθάνεστε αμήχανα όταν τα παιδιά σάς ρωτάνε για το σεξ επειδή αυτή είναι μια φυσική ντροπή, ή σας έχουν χειραγωγήσει κάποιοι ανέραστοι ιερωμένοι που αρέσκονται σαδιστικά να σας βλέπουν να δυσκολεύεστε στην ερωτική σας ζωή, γιατί αυτοί δεν έχουν δική τους; Και μήπως αυτό το έχουν καταφέρει γιατί το υπουργείο παιδείας δεν έχει συνειδητοποιήσει την εκβιαστική καταπάτηση των δικών του ορίων, εις βάρος της ψυχική υγείας των παιδιών; Και άλλα πολλά…

Όλα αυτά είναι ενδείξεις έλλειψης και καταπάτησης ορίων. Οι επιθυμίες, οι προτιμήσεις, οι αποφάσεις (καλοπροαίρετες ή μη) των άλλων εισβάλουν εντός μας με ή χωρίς πίεση εκ μέρους τους, γιατί δεν έχουμε ισχυρή αίσθηση ατομικότητας, διακριτής από το περιβάλλον. Αυτή η αίσθηση δεν είναι τυχαία. Χαρακτηρίζει ένα συγκεκριμένο εξελικτικό επίπεδο και κατακτάται με την προσπάθεια. Με απλά λόγια επιτρέπουμε σε κάποιους να "χώνονται" στην ζωή μας. Όπως και εμείς ενδεχομένως να "χωνόμαστε" στην ζωή των άλλων, να "φυτρώνουμε εκεί που δεν μας σπέρνουν", γιατί αυτοί οι ταλαίπωροι οι άλλοι δεν έχουν το σθένος να μας βάλουν στην θέση μας.

Ένα μεγάλο "μυστικό" μιας ευτυχισμένης και ισορροπημένης ζωής είναι να μάθουμε να βάζουμε τους άλλους στην θέση τους, πράγμα που μπορούμε να το επιτύχουμε μόνο όταν κάνουμε το ίδιο και στον εαυτό μας.

Διαβάστε μερικούς υποθετικούς (αλλά πολύ αληθινούς) διάλογους, για να "πιάσετε" την αίσθηση του πράγματος. Τα όρια δεν είναι μόνο θέμα λογικής. Πρέπει να αναπτύξουμε και την αίσθησή τους. Θα μπορούσαμε να πούμε επίσης ότι είναι θέμα "στυλ" και σίγουρα δεν είναι θέμα σύγκρουσης και διαμάχης. Είναι μια ορθολογική, αποστασιοποιημένη και με "επαγγελματισμό" θα έλεγα διασάφιση αρμοδιοτήτων.

- "Γιατί το έχεις έτσι το σπίτι σου, τι νοικοκυρά είσαι εσύ."Απάντηση: "Εδώ μητέρα είσαι επισκέπτρια. Αν δεν τον θέλεις αυτό τον ρόλο, ορίστε η πόρτα."

- "Γιατί είσαι με αυτόν τον άνθρωπο κορίτσι μου; Θέλεις να με πεθάνεις;"Απάντηση: "Το αν θα πεθάνεις ή όχι είναι δική σου ευθύνη. Η υγεία σου είναι επίσης δική σου ευθύνη. Θα σε θάψω, θα σε κλάψω και θα συνεχίσω την ζωή μου."

- "Μπαμπά αν δεν μου αγοράσεις σοκολάτα (την δέκατη για σήμερα) δεν θα σε αγαπάω".Απάντηση: "Εγώ παιδί μου θα σε αγαπάω, αλλά σοκολάτα δεν θα σου πάρω. Δεν κάνει να τρως πολλές σοκολάτες, πάντως μπράβο σου που έχεις το θάρρος να επιμένεις".

- "Έχω πρόβλημα με τον τάδε, έλα να σου πω τι έκανε".Απάντηση: "Καλύτερα να μην αρχίσουμε το κουτσομπολιό. Πάντως αν πράγματι έχεις πρόβλημα μαζί του συζήτησέ το με τον ίδιο και όχι με εμένα που δεν με αφορά. Πρώτα προσπάθησε να βοηθηθείς εσύ, λύνοντας το πρόβλημα σε συνεννόηση μαζί του και σε περίπτωση που δεν τα καταφέρεις, αν νομίζεις ότι μπορώ να σου προσφέρω πρακτική βοήθεια και αν το νομίζω και εγώ, τότε θα ακούσω αυτά τα πράγματα".

- "Που θα πας πάλι και θα με αφήσεις μόνη μου;".Απάντηση: "Μητέρα σε αγαπάω και θα σου προσφέρω ότι μπορώ, αλλά μου ζητάς να παίξω έναν ρόλο που δεν μου ανήκει. Δεν είμαι ούτε σύζυγός σου, ούτε φίλη σου, αλλά το ενήλικο παιδί σου, ιδιότητα παντελώς διαφορετική. Ένα κομμάτι της ζωής μου δεν σε συμπεριλαμβάνει και σκέφτομαι να το ζήσω. Ένα άλλο κομμάτι όμως σε συμπεριλαμβάνει και χαίρομαι γι αυτό, αλλά δεν είναι τώρα η δική του ώρα. Μην κάνεις τον κόπο να με περιμένεις το βράδυ γιατί θα ξενυχτήσεις άσκοπα".

Όταν λέμε "απάντηση" στην ουσία σημαίνει: Ήρεμη απάντηση, κοφτή, συγκεκριμένη, χωρίς διάλογο. Χωρίς να αναστατωθούμε, με απόλυτη ηρεμία, κοινοποιούμε τις αποφάσεις μας και δεν εμπλεκόμαστε σε διαλόγους απαντώντας σε ερωτήσεις "παγίδα", που αποσκοπούν να μας χειραγωγήσουν οδηγώντας μας σε ψυχοφθόρες συζητήσεις. Αν εκνευριστούμε έχουμε χάσει το παιχνίδι, γιατί επηρεαστήκαμε και

μπαίνουμε σε διαδικασίες άμυνας και δικαιολογιών. Ίσως δεν δίνουμε αυτό που μας ζητήθηκε, αλλά το μήνυμα που περνάμε είναι ότι είμαστε ευάλωτοι και ο καθένας μπορεί κατά βούληση να μας χαλάει την μέρα. Αυτό μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πίεσης και εκδίκησης.

Όταν κάποιος δεν μπορεί να αποσπάσει την πλήρη υποταγή μας, πολύ πιθανόν είναι να αρχίσει να ικανοποιεί το εγώ του εκνευρίζοντάς μας και εξαναγκάζοντάς μας να του δίνουμε λογαριασμό απολογούμενοι για πράγματα που δεν τον αφορούν, διότι αυτό του δίνει μια αίσθηση ισχύος επάνω μας.

Το φαινόμενο της γκρίνιας, που χαρακτηρίζει σχεδόν όλους τους γονείς εξυπηρετεί αυτόν τον διπλό στόχο. Να υποτάξει τα παιδιά στο διογκωμένο εγώ των γονιών, με το πρόσχημα ότι όλα γίνονται για το "καλό" τους και αν δεν το καταφέρει, τότε να προκαλέσει την αντίδραση του εγώ των παιδιών. Είναι και αυτό ένα αποτέλεσμα, όχι το αρχικώς σχεδιασθέν, αλλά τουλάχιστον δείχνει ότι αυτός που γκρινιάζει μπορεί να επηρεάσει το παιδί του, δηλαδή πως ακόμα έχει κάποια εξουσία επάνω του. Η γκρίνια είναι ένα όπλο που παραβιάζει τα συναισθηματικά όρια των άλλων. Υποκύπτουμε προκειμένου να απαλλαγούμε από την δυσάρεστη αυτή κατάσταση.

Κάνουμε λοιπόν την ανακοίνωσή μας και φεύγουμε, ή διακόπτουμε αυτή την συζήτηση ευγενικά. Αλλιώς αν εμπλακούμε σε διάλογο, σημαίνει ότι "τσιμπήσαμε" και ο επίδοξος εξουσιαστής της προσωπικής μας ζωής θα μας εξουθενώσει ενεργειακά, επειδή θα αρχίσουμε να αμυνόμαστε μαλώνοντας, ή να απολογούμαστε για προσωπικές μας αποφάσεις που δεν έχουμε κανένα λόγο να δικαιολογήσουμε στον οποιονδήποτε.

Ας αναλύσουμε το τελευταίο περιστατικό. Ο γιος ή η κόρη πρώτα έβαλαν τον εαυτό τους στην θέση του. Αποδέχθηκαν τον ρόλο τους ως ενήλικα παιδιά της μητέρας τους και συναισθηματικά και διανοητικά. Αυτό δημιουργεί κάποιο σαφές όριο, βάσει του οποίου ειπώθηκαν τα επόμενα λόγια. Υπάρχει προσωπική ζωή που δεν την απεμπολούμε για χάρη κάποιου οιδιπόδειου συμπλέγματος, ή έστω χάρη της ανίας της μητέρας μας, επειδή δεν φρόντισε να έχει την δική της προσωπική ζωή. Δεν θα γίνουμε ο σύζυγός της (που ενδεχομένως απουσιάζει σε κάποιο καφενείο - ή αν έχει πεθάνει δεν θα την "παντρευτούμε" εμείς). Έτσι ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα. Η ζωή μας χωρίζεται σε δύο διακριτά μέρη, που το κάθε ένα έχει τα σαφή του όρια. Η ζωή μας με τους φίλους μας (που τους αγαπάμε) και η ζωή μας με την μητέρα μας (που την αγαπάμε και αυτή, πιθανώς βαθύτερα αλλά με διαφορετικό τρόπο). Σε κάθε μέρος αφιερώνουμε συγκεκριμένο χρόνο, πάντα κατά την δική μας εκτίμηση και όχι των άλλων. Τα πρόσωπα του ενός τμήματος δεν έχουν συνήθως καμία θέση στα γεγονότα του άλλου τμήματος, επειδή εμείς έτσι το θελήσαμε, μετά από δική μας λογική ή συναισθηματική αξιολόγηση των πραγμάτων και των αναγκών, και όχι επειδή κάποιος άλλος μας έδωσε την άδειά του.

Συνηθισμένο μέσο πίεσης είναι η υγεία. Μας απειλούν οι γονείς μας ότι θα τους "πεθάνουμε" αν ζήσουμε την ζωή μας, όπως συμβαίνει στο παράδειγμα που αναφέραμε. Μας "ρίχνουν το μπαλάκι", που σημαίνει ότι επιχειρούν να μας μεταβιβάσουν την ευθύνη για την υγεία τους ώστε να μας δημιουργήσουν ενοχές και φόβους, με σκοπό την εξουδετέρωση της θέλησής μας. Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με ενήλικους ανθρώπους και αυτοεξυπηρετούμενους, τότε την ευθύνη την έχουν μόνο αυτοί. Δεν έχουν κανένα δικαίωμα σε τέτοιου είδους μεταβίβαση και εμείς καμία δουλειά να την αναλάβουμε. Άρα το "μπαλάκι" τους το γυρίζουμε πίσω, χωρίς δισταγμό και ενοχές.

Υπάρχει πάντοτε η περίπτωση όπως λέμε να "μασήσουμε", δηλαδή να δεχθούμε την ανάληψη αυτής της αφύσικης ευθύνης. Αυτό συμβαίνει γιατί η προσπάθειά τους συναντάει κάποια δική μας αδυναμία και εισχωρεί μέσω αυτής. Αν όμως έχουμε τακτοποιήσει τις διάφορες συναισθηματικές εκκρεμότητες με αυτούς αλλά και με τον εαυτό μας, τότε η απάντησή μας θα είναι σαφής και λυτρωτική. Λυτρωτική για μας, γιατί θα προστατεύσει τα όριά μας και θα εξασφαλίσει την ελευθερία μας, αλλά και γι αυτούς επειδή θα δουν ότι η τακτική αυτή δεν περνάει και θα έχουν έτσι την ευκαιρία να ασχοληθούν με κάτι πιο δημιουργικό στην ζωή τους, από το να εκβιάζουν και να εξουσιάζουν τα παιδιά τους.

Κάθε φορά που αισθανόμαστε να παραβιάζονται τα όριά που έχουμε θέσει για τον εαυτό μας, ή εμείς να παραβιάζουμε τα όρια των άλλων, αυτό γίνεται λόγω της ύπαρξης κάποιων αδυναμιών στην ψυχή μας, αλλά και στην ψυχή των άλλων. Μια αυτοανάλυση θα μας πείσει.

Δεν θα επεκταθώ σε περισσότερα παραδείγματα, ελπίζω να έχει γίνει αντιληπτή η ουσία του προβλήματος. Οι αδυναμίες μας, τα ελαττώματά μας, έμφυτα ή επίκτητα, η λάθος διαπαιδαγώγηση, η εξάρτησή μας από την γνώμη των άλλων, οι ψευτοενοχές και άλλα πολλά, προκαλούν υποχωρητικότητα, ή επιθετικότητα.

Τα όρια μετατοπίζονται αφύσικα και οι ρόλοι συγχέονται. Τι είμαι εγώ; Σύζυγος της μητέρας μου, υποχείριο της γυναίκας μου, ή φιλαράκι των παιδιών μου; Και τότε που είναι ο γιος της μητέρας μου, ο σύντροφος της γυναίκας μου και ποιος είναι ο πατέρας των παρατημένων παιδιών μου; Ποια είναι η προσωπική μου ζωή, ποιος αποφασίζει για την διατροφή των παιδιών μου, για το δικό μου ντύσιμο και ποιος κανονίζει τα αισθήματα και τις πεποιθήσεις μου; Έχει ο καθένας δικαίωμα να με αγγίζει παρά την θέλησή μου (αφορά κυρίως γυναίκες), ή να κάνει διάφορα σεξουαλικά σχόλια εις βάρος μου αν εγώ δεν θέλω να τα ακούσω; Μπορώ να λεω "όχι" για να προστατεύσω το σώμα μου και την ιδιωτική μου ζωή; Έχω δικαίωμα να θέλω και να πιστεύω διαφορετικά πράγματα από ότι οι άλλοι, ή μήπως φοβάμαι την απόρριψη και την επιθετική κριτική τους; Η προσωπικότητα έτσι θολώνει και αφομοιώνεται από τους άλλους, ή από την κοινωνία, γιατί δεν υπάρχουν σαφή όρια καθορισμένα από την δική μας θέληση και όχι από τους άλλους.

Αν όμως λειτουργήσουμε σύμφωνα με τα παραπάνω, δηλαδή θέτουμε όρια και έχουμε συγκεκριμένους ξεκάθαρους ρόλους, η ζωή μας θα υποστεί μια θαυμαστή μεταμόρφωση. Το "όχι" είναι μια μαγική λέξη και η συνετή χρήση του είναι ένδειξη της ικανότητάς μας να θέτουμε υγιή (αλλά όχι άκαμπτα) όρια στην ζωή μας. Θα επιλύσουμε με ευκολία τα περισσότερα προβλήματά μας, διασκεδάζοντας με το πώς είχαμε "πνιγεί σε μια κουταλιά νερό". Θα καθίσουμε στην δική μας "καρέκλα" και έτσι οι άλλοι αναγκαστικά θα καθίσουν στην δική τους. Είναι και θέμα ενεργειακό. Η ψυχική μας δύναμη θα αυξηθεί κατακόρυφα και η θέλησή μας θα αποκτήσει ασυνήθιστη ισχύ.

Όλα αυτά δεν είναι "προεκλογικές" εξαγγελίες. Είναι μια ζωντανή πραγματικότητα που περιμένει να την ζήσουμε. Ο λόγος που δεν το κάνουμε είναι γιατί, για τους όποιους λόγους, φοβόμαστε να μπούμε στην θέση μας. Ίσως η θέση μας δεν είναι και τόσο ένδοξη και δεν την θέλουμε, ίσως μας έπεισαν ότι αν γίνουμε ο εαυτός μας θα μας μισήσουν και θα μας απορρίψουν γιατί δεν θα είμαστε όπως είναι όλοι. Ίσως πάλι ποτέ δεν διδαχθήκαμε πώς να είμαστε ο εαυτός μας και να προστατεύουμε την ελευθερία μας.

Αν μπούμε στην θέση μας το επίπεδο της συνειδητότητας αυξάνει, εμφανίζονται νέες υποχρεώσεις, νέες ευθύνες, αλλά και οι αντίστοιχες ικανότητες και η αντίστοιχη

εσωτερική γαλήνη. Πολλές συνθήκες της ζωής μας, εσωτερικές ή εξωτερικές θα αλλάξουν (αυτό ίσως μας τρομάζει και ενδέχεται να υπαναχωρήσουμε, προτιμώντας τα παλιά αλλά γνωστά βάσανα). Η ζωή μας, το περιβάλλον μας και οι σχέσεις μας, θα αναδιαταχθούν με έναν λυτρωτικό τρόπο. 

Επαναλαμβάνω τον χρυσό κανόνα. Το έλλογο "όχι" είναι η μαγική συνταγή. Ας μην ξεχνούμε επίσης ότι όρια δεν σημαίνει απομόνωση και άμυνα, αλλά δυνατότητα σωστής επικοινωνίας και "ανοίγματος", γιατί αισθανόμαστε ότι δεν κινδυνεύουμε από τους άλλους. Τα όρια προστατεύουν την ελευθερία μας και την ελευθερία των άλλων. Αυτή η απαλλαγή μας από τον φόβο (που προέρχεται από την έλλειψη ορίων) μάς παρέχει την ευχέρεια της δημιουργικής επικοινωνίας. Δεν φοβόμαστε τους άλλους άρα μπορούμε να έρθουμε σε επαφή μαζί τους. Δεν θα αλλοτριωθούμε. Ούτε θα αλλάξουμε παρά την θέλησή μας.

ΠΩΣ ΘΑ ΔΩΣΟΥΜΕ ΒΑΘΟΣ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΜΑΣΜη εγωική προοπτικήΕξελικτικά στάδιαΑναλογίες, συμπτώσεις και συμβολικά μηνύματαΔιαφορετικότητα και συμπληρωματικότηταΣυνέπειες

Εισαγωγή

Αυτά είναι κάποια θέματα που θα πραγματευτούμε σε αυτή την μελέτη. Η εφαρμογή τους μεταξύ πολλών άλλων αποτελεσμάτων, έχει ως δυνατότητα την αύξηση της οξύτητας και της ευρύτητας της διάνοιάς μας. Από μια άποψη θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι φαινόμενα (νόμοι), που αν τους κατανοήσουμε σε βάθος η ικανότητα του σκέπτεσθαι αρχίζει να λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο, πιο ολοκληρωμένο, ξεφεύγοντας από την μηχανικότητα και την στενότητα των κατεστημένων δήθεν ορθολογικών αντιλήψεων.

Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με κανόνες σκέψης, όχι όμως της μαθηματικής και της υπολογιστικής, αλλά της συνθετικής. Η εφαρμογή τους θα μας εκπαιδεύσει στο να διεισδύουμε βαθύτερα στην ουσία των φαινομένων και θα αυξήσει κατά πολύ την δυνατότητα να διδασκόμαστε από την ζωή και να κινούμαστε σύμφωνα με τους κοσμικούς νόμους.

Η μελέτη αυτή απέχει πολύ από το να είναι ολοκληρωμένη και συστηματική - δεν έχω εξ' άλλου τον χρόνο και τις δυνατότητες για πλήρεις επιστημονικές παρουσιάσεις, αλλά τουλάχιστον μπορεί να μας εισάγει στην βασική νοοτροπία της διανοητικής εκπαίδευσης οδηγώντας το σκέπτεσθαι σε ένα ανώτερο εξελικτικό στάδιο, σε μια διαφορετική συχνότητα. Η οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε τα πράγματα είναι υψηλότερη και συνεπώς η αντίληψή μας γι αυτά καθίσταται ευρύτερη.

Την μαθηματική σκέψη μας την έχει διδάξει η φύση. Έχουμε ένα μήλο, βάζουμε δίπλα του ένα δεύτερο και τα μήλα γίνονται δύο. Αυτό είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Το καταγράφει η λογική μας αντίληψη και έτσι μαθαίνουμε την πρόσθεση. Η γνώση αυτή βασίζεται σε έναν κανόνα που διδαχθήκαμε παρατηρώντας την φύση.

Υπάρχουν όμως και άλλα φυσικά φαινόμενα διαφορετικής τάξης από την μαθηματική, όχι τόσο εμφανή, που επίσης μπορούμε να τα διακρίνουμε και να διδαχθεί η σκέψη μας τους αντίστοιχους κανόνες. Οι κανόνες αυτοί αφορούν την συνθετική, ή αλλιώς ολιστική σκέψη και μας καθιστούν ικανούς να κινούμαστε στην ζωή, λαμβάνοντας υπ' όψη πραγματικότητες που έως τώρα μας διέφευγαν.

Πάντοτε έχουμε την δυνατότητα λόγω της ελεύθερης βούλησης να επιλέξουμε μόνο ένα μικρό τμήμα του φάσματος της ζωής και να βλέπουμε μόνο ορισμένα από τα "αντικείμενα", μέσα στον χώρο που ζούμε. Έως ότου βέβαια κάποτε μοιραία συγκρουστούμε με κάποιο "αντικείμενο", που για μας είναι αόρατο. Τότε συμβαίνει το φαινόμενο να μην καταλαβαίνουμε τι και γιατί μας συνέβη, να αποδίδουμε τα πάντα στην καλή ή κακή μας τύχη, στο φταίξιμο των άλλων, ή σε έναν εκδικητικό θεό που μας τιμωρεί για τις αμαρτίες και μας επιβραβεύει για την μηχανική και τυφλή υπακοή μας.

Αν θέλουμε όμως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε την σκέψη μας και να κατανοήσουμε νομοτέλειες που έως τώρα ήταν για μας ακατανόητες, ή ανύπαρκτες, βρίσκοντας νόημα σε γεγονότα θετικά ή αρνητικά, που μας φαίνονταν χωρίς βαθύτερη σημασία. Αν στην ζωή μου υπολογίζω μόνο τους νόμους της βαρύτητας και όχι του ηλεκτρομαγνητισμού (δικαίωμά μου είναι), τότε δεν θα πέσω να χτυπήσω αλλά η ηλεκτροπληξία θα συμβεί κάποτε σε μένα με μαθηματική ακρίβεια.

Το ενδιαφέρον είναι ότι από την "ηλεκτροπληξία" μπορώ να διδαχθώ πολλά πράγματα και να αναπτύξω αρετές, που έως τώρα δεν είχα. Η σοφία της ζωής μετατρέπει όλες μας τις ελλείψεις σε δημιουργικά μαθήματα. Αυτό δεν υποδηλώνει την ρατσιστική αντίληψη ότι όποιος αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ζωή είναι χαμηλότερου εξελικτικού επιπέδου. Μαθήματα χρειάζονται όλοι. Από τους μαθητές του "δημοτικού" έως και τους καθηγητές του "πανεπιστημίου". Η διαφορά έγκειται ίσως στην ευκολία με την οποία μεταστοιχειώνει κανείς το πρόβλημα σε μάθημα.

 

Μη εγωική προοπτική

Όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα, μια κατάσταση, έχουμε την τάση να βλέπουμε τα πράγματα από την δική μας οπτική γωνία. Τα κριτήριά μας συνήθως είναι ευχάριστο - δυσάρεστο, συμφέρον - επιζήμιο, τιμητικό - ταπεινωτικό και ίσως κάποια άλλα. Η πρόοδος γίνεται αντιληπτή κυρίως σαν ικανότητα να μπαίνουμε στην θέση του άλλου. Αυτό μπορεί να αποφορτίσει τα συναισθήματά μας και να μας απαλλάξει από την αρνητική κριτική που ασκούμε. Συναισθανόμαστε και την πλευρά του άλλου. Μπορούμε να τον δικαιολογήσουμε.

Αν όμως μείνουμε μόνο σε αυτό το πρώτο βήμα, που είναι μια οπτική γωνία σαφώς μειωμένου εγωισμού, ίσως δυσκολευόμαστε ακόμα να αντιληφθούμε την δυναμική του συνόλου παρ' όλο που αρχίσαμε να υπερβαίνουμε την δική μας μονομέρεια. Έχουμε αφήσει λίγο στην άκρη τον δικό μας εγωισμό, βλέπουμε τα πράγματα όμως από την προοπτική του εγωισμού του άλλου. Στην περίπτωση που ενεργούμε από την δική μας πλευρά "καλό" είναι αυτό που νομίζουμε ότι συμφέρει σε εμάς. Αν μπούμε στην θέση του άλλου διαπιστώνουμε ότι αντιμετωπίζει και αυτός προβλήματα και αρχίζουμε να τον καταλαβαίνουμε. Βλέπουμε το δικό του "καλό", όπως το βιώνει αυτός.

Ποιο είναι όμως το πραγματικό καλό, που υπερβαίνει το δίπολο των σχετικών καλών που έως τώρα περιγράψαμε; Είναι αυτό που είναι καλό για όλους. Όχι μόνο για μας,

ούτε μόνο για τους άλλους, αλλά για το σύνολο και για τα άτομα ξεχωριστά. Το γενικό καλό ωφελεί τους πάντες, αλλά θα πρέπει να παραιτηθούν από το περιορισμένο και ψευδαισθητικό ατομικό καλό. Το γενικό καλό είναι επωφελές και για μας και για τους άλλους. Ενώ το περιορισμένο καλό "ωφελεί" μόνο εμάς, βλάπτει τους άλλους και τελικά επιστρέφει η βλάβη σε μας σαν συνέπεια της περιορισμένης εγωκεντρικής μας αντίληψης.

Πρέπει να μάθουμε να παρατηρούμε και να μελετούμε μια κατάσταση χωρίς να εστιάζουμε σε κάποιο "σημείο" μέσα της, να ταυτιζόμαστε με αυτό και να βλέπουμε μέσω αυτού. Πρέπει να είμαστε "εκτός", σε ένα τρίτο σημείο, αποστασιοποιημένο, για να μπορούμε να εντοπίζουμε την λύση ή την δράση που θα ωφελήσει τους πάντες και όχι μόνο κάποιους. Φυσικά μέσα σε αυτούς τους πάντες βρίσκεται και ο εαυτός μας. Δεν έχει κανένα νόημα με κάποιο είδος αφελούς αυτοθυσίας, να ζημιώσουμε τον εαυτό μας για να "ωφελήσουμε" τους άλλους, γιατί δεν πρόκειται για πραγματικό καλό αλλά για εξαπάτηση και εκμετάλλευση.

Όταν μιλάμε για ωφέλεια αυτό δεν σημαίνει πάντοτε κάτι το ευχάριστο. Ένα μάθημα που μας δίνει η ζωή κάλλιστα μπορεί να είναι δυσάρεστο αλλά χρήσιμο. Αν βέβαια σε ένα γεγονός εμπλεκόμαστε προσωπικά, τότε το δικό μας "στίγμα" εντός του γεγονότος, είναι ιδιαίτερα τονισμένο και αυτό δεν πρέπει να το παραβλέψουμε γιατί είναι μια πραγματικότητα.

Δεν οδηγούμαστε από τα μέρη σε κάποιο ιδεατό σύνολο, γιατί τότε το σύνολο καθίσταται απρόσωπο και σκληρό (σαν ένα γραφειοκρατικό κράτος, που θυσιάζει τα άτομα για τους στόχους του), την στιγμή που τα άτομα είναι αυτά που το αποτελούν. Και αν δεν είναι υγιή τα μέρη θα ασθενήσει το σύνολο. Πρέπει να οδηγηθούμε σε ένα σύνολο που αποτελείται από ζωντανά αισθανόμενα όντα και όχι από "αριθμούς". Αυτό τον κίνδυνο τον παρακάμπτουμε με την συμπόνια, την συναίσθηση και την αγάπη.

 

Εξελικτικά στάδια

Στην αξιολόγηση μιας κατάστασης, ή ενός προβλήματος, πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψη μας ότι ο κόσμος δεν είναι "επίπεδος" αλλά έχει εξελικτικό βάθος. Υπάρχουν στάδια που το καθένα έχει τους νόμους του, τους κανόνες του, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και μια εικονική αυτοτέλεια. Μπορούμε να φανταστούμε τον κόσμο να αποτελείται από διάφορα παζλ το ένα επάνω στο άλλο, όπου το καθένα αντιπροσωπεύει και ένα εξελικτικό επίπεδο.Το πιο κοινό σφάλμα είναι να χρησιμοποιούμε κριτήρια ενός επιπέδου, για να κρίνουμε κάποιο άλλο και επίσης να νομίζουμε ότι το επίπεδο της αρεσκείας μας είναι το μοναδικό ή το καλύτερο.

Αυτό είναι σαν να παίρνουμε ένα στοιχείο από το παζλ ένα και να προσπαθούμε να το ταιριάξουμε στο παζλ δύο. (Σαν να θέλουμε ένα μάθημα του πανεπιστημίου να το εισάγουμε στην διδακτέα ύλη του δημοτικού, ή το αντίστροφο). Κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο και αν προσπαθήσουμε το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να διαλύσουμε το παζλ δύο, ή να καταστρέψουμε το στοιχείο του παζλ ένα, εφ' όσον το παζλ δύο έχει ισχυρότερη συγκρότηση από την δική μας πίεση.

Έτσι δεν μπορείς να μιλάς για οικουμενικότητα σε μια κοινωνία που είναι αυστηρά εθνική. Λειτουργεί με άλλη λογική, με εξωτερικούς εχθρούς, με ήθη και έθιμα, με παραδόσεις, με ξενοφοβία, αλλά και με αφοσίωση στην πατρίδα. Υπάρχουν ποικίλα

χαρακτηριστικά που εναρμονίζονται μεταξύ τους όπως τα στοιχεία του παζλ και έτσι δημιουργείται μια συνοχή, μια ανεκτή ισορροπία.

Σίγουρα η οικουμενικότητα είναι ένα εξελικτικό επίπεδο ανώτερο από αυτό της εθνικής συνείδησης, αλλά πως θα το εισάγει κανείς σε μια κοινωνία αποκλειστικά εθνική. Και γιατί να το κάνει αν αυτή είναι ακόμα λειτουργική; Θα το δεχθεί μόνο αν έχει ωριμάσει, αν δηλαδή είναι σχετικά μόνο εθνική και επίσης κουρασμένη από την μονομέρεια σε έναν κόσμο που "ανοίγεται" συνεχώς, αλλιώς θα το δει σαν "προδοσία" και θα κινητοποιήσει αμυντικούς μηχανισμούς για την αυτοπροστασία της.

Αυτό σημαίνει ότι π.χ. ένας άνθρωπος προσκολλημένος στα ήθη και στα έθιμα της περιοχής του, κάλλιστα μπορεί να εξελίσσεται και να βελτιώνεται σαν χαρακτήρας, γιατί αξιοποιεί το συνειδησιακό επίπεδο στο οποίο βρίσκεται. Αν προσπαθήσουμε να τον αλλάξουμε προς το "καλύτερο" αυτός θα αντισταθεί, γιατί εκεί που είναι ωφελείται και περνάει καλά. Αν επιμείνουμε ενδέχεται να τον βλάψουμε γιατί θα εισάγουμε μέσα του ξένα κομμάτια από ανώτερα παζλ που δεν ταιριάζουν στο δικό του, που είναι ακόμα λειτουργικό και του παρέχει ασφάλεια και δυνατότητες εξέλιξης.

Όταν "αντλήσει" από αυτό ό,τι μπορεί να πάρει τότε θα αρχίσει να εμφανίζεται μια κόπωση, ή μια τάση δογματισμού και ακαμψίας, συνοδευόμενη πιθανώς από ισχυρές φοβικές άμυνες απέναντι στην όποια αλλαγή. Τώρα είναι η κρίσιμη στιγμή για αποφάσεις. Ή κανείς εξελίσσεται κάνοντας ένα άλμα (το δικό του άλμα, όχι σύμφωνα με τις προτιμήσεις των άλλων), ή παραμένει εγκλωβισμένος σε ένα επίπεδο συνειδητότητας που έχει πλέον αποστραγγιστεί από ζωή και από νέες εμπειρίες. Η ζωτικότητά του χάνεται και αρχίζει να δίνει την χαρακτηριστική εικόνα πολλών ηλικιωμένων (και όχι μόνο) της εποχής μας, με το παγιωμένο και άκαμπτο εγώ.

Όλα αυτά μας καθιστούν εξαιρετικά ανεκτικούς απέναντι στους άλλους. Αν κάποιος βρίσκεται στο τρίτο σκαλοπάτι και βαδίζει για το τέταρτο ποιο είναι το πρόβλημα; Κανένα, γιατί ανεβαίνει. Αν εμείς είμαστε στο δέκατο, ή στο πρώτο σκαλοπάτι γιατί να τον κατακρίνουμε; Αν ανεβαίνουμε τότε και εμείς είμαστε εντάξει. Αν θελήσουμε να αξιολογήσουμε την κίνησή μας τότε θα χρησιμοποιήσουμε κριτήρια του επιπέδου μας και όχι κάποιου άλλου. Δεν υπάρχει "σωστό" ή "λάθος" όπως πιστεύαμε, αλλά διαφορετικά επίπεδα εξέλιξης και κίνηση είτε ανοδική, είτε καθοδική.

Οι αλλαγές πρέπει να γίνονται στην ώρα τους. Ούτε να αντιστεκόμαστε, ούτε όμως να εκβιάζουμε καταστάσεις. Κανείς δεν είναι "σωστός" ή "λάθος". Αυτό είναι ψευδαίσθηση. Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται ψυχοφάρμακα. Αλλιώς δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους. Οι υπόλοιποι γιατί να τους κατακρίνουν; Επειδή δεν τα χρειάζονται οι ίδιοι; Το εξελικτικό επίπεδο των πρώτων έχει απαίτηση για φάρμακα και αυτό είναι δημιουργικό και καλό για τους ίδιους προς το παρόν. Για το αμέσως επόμενο όμως επίπεδο τα ψυχοφάρμακα είναι επιζήμια, ενώ απαιτείται άλλου είδους εργασία και βοήθεια. Υπάρχει σχετικότητα. Η αντίληψη του βάθους και της σχετικότητας είναι το φάρμακο για τον δογματισμό και επιτρέπει την διεύρυνση του ορίζοντα της σκέψης μας.

 

Αναλογίες, συμπτώσεις και συμβολικά μηνύματα

Εδώ θα πραγματευτούμε ένα πολύ ευαίσθητο θέμα που εξαιρετικά εύκολα υπόκειται σε παρανοήσεις. Ήδη η επιστημονική εξέλιξη στην εποχή μας έχει απωθήσει σε

μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις του μεσαίωνα. Σύμφωνα πάντοτε με το πνεύμα του επιστημονικού διαφωτισμού στα μεσαιωνικά κατάλοιπα ανάγονται οι δραστηριότητες των μέντιουμ, των μελλοντολόγων, των αστρολόγων και άλλων.

Όταν εμείς μιλάμε για "συμπτώσεις" και μηνύματα οι πρώτοι συνειρμοί παραπέμπουν σε ανθρώπους που φοβούνται να αναλάβουν τις ευθύνες και το ρίσκο της ζωής και καταφεύγουν στους παραπάνω "ειδικούς", για να ανακουφίσουν την αβεβαιότητά τους ερμηνεύοντας κάποια "σημάδια".

Δεν θα ασχοληθούμε καθόλου με αστρολογία, χαρτομαντεία, αριθμολογία κ.λ.π. Όμως το φαινόμενο του συντονισμού μεταξύ φαινομενικά άσχετων γεγονότων, έχει εντοπιστεί και από ανθρώπους ανήκοντες στον χώρο της επιστήμης, χωρίς νομίζω να τυγχάνει ευρείας αποδοχής. Γνωστή είναι η θεωρία του Γιούνγκ περί συγχρονικότητας.

Οι δραστηριότητες της υποκουλτούρας του μεσαίωνα που αναφέραμε θα μπορούσαν να ανήκουν στην ίδια κατηγορία, δηλαδή της διασύνδεσης εξωτερικά άσχετων γεγονότων μέσω άγνωστων έως τώρα νόμων. Όμως η δυσφήμιση όλων αυτών των πραγμάτων και η κατάχρησή τους από απατεώνες και ψυχολογικά ασταθή άτομα, καθιστά την μελέτη τους προβληματική. Συνεπώς το θέμα θα το εξετάσουμε όσο γίνεται διαφορετικά, χωρίς να κάνουμε την παραμικρή χρήση αυτών των τομέων.

Δεν θα μπορέσουμε όμως να αποφύγουμε κάποια "μεταφυσική". Δεχόμαστε ότι υπάρχει θεός, πνεύμα, ή όπως αλλιώς μας αρέσει; Αν ναι τότε δεν υπάρχει τύχη. Την στιγμή που υπάρχει θεός, δηλαδή υπέρτατη και πανταχού παρούσα δρώσα νοημοσύνη, δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν τυχαία γεγονότα. Σε εμάς φαίνονται έτσι γιατί δεν γνωρίζουμε τις νομοτέλειες και την αόρατη για μας θέληση που τα υποκινεί ή που τα επιτρέπει.

Αυτό όμως είναι μια υπόθεση εργασίας, δεν αποτελεί θέση δογματικής αλήθειας. Κάλλιστα μπορεί κανείς να εξελιχθεί και χωρίς την αποδοχή, ή ακόμη και με την απόρριψη αυτών των απόψεων, αρκεί τα υπόλοιπα στοιχεία που απαρτίζουν το προσωπικό του "παζλ" να είναι εναρμονισμένα μεταξύ τους με λειτουργικό τρόπο. Μπορεί να μην περιλαμβάνουν την πίστη στον θεό, ή σε οποιαδήποτε μορφή πνευματικότητας και όμως να λειτουργούν. Μπορεί όμως να την περιέχουν αλλά με δυσλειτουργικό τρόπο και τότε να είναι εμπόδιο. Οι πιθανοί συνδυασμοί είναι άπειροι. Πίστη στον θεό δεν σημαίνει οπωσδήποτε αποδοχή κάποιων θεολογικών απόψεων, (π.χ. είναι τριαδικός, ή ότι άλλο θέλει), αλλά μπορεί να υπάρχει πίστη που βασίζεται στην διαίσθηση, χωρίς την ανάγκη διανοητικού προσδιορισμού του απείρου.

(Θα ανοίξω μια παρένθεση λέγοντας ότι η λέξη θεός μάλλον δεν μου αρέσει πια, γιατί έχει επιβαρυνθεί με τις προσωπικές προβολές του καθενός. Φανταζόμαστε τον θεό σαν έναν εκπρόσωπο των ιδιαίτερων προτιμήσεων και προβλημάτων μας. Είναι εκδικητικός, μισαλλόδοξος και εξοργιστικά μεροληπτικός. Υποστηρίζει πάντοτε το έθνος μας, ή τα "δίκαιά" μας και έχει πολλές παρανοϊκές απαιτήσεις από τους "δούλους" του. Αυτό ισχύει για τους περισσότερους "θεούς" της δύσης και της μέσης ανατολής, δεν γνωρίζω τι γίνεται σε άλλες περιοχές της γης. Μας γεμίζει ενοχές και μας ανταμείβει ή τιμωρεί, ουσιαστικά ανάλογα με τις διαθέσεις του εκάστοτε κατεστημένου - για το οποίο όμως είμαστε συνυπεύθυνοι και ίσως ενεργά μέλη του, όσο και αν η σκέψη αυτή δεν μας αρέσει).

Αν λοιπόν το πνεύμα (χωρίς μορφή, χωρίς όνομα, απροσδιόριστο νοητικά) υπάρχει, τότε τίποτα δεν είναι ασύνδετο. Άρα μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα για το άλφα γεγονός χρησιμοποιώντας την παρατήρηση του βήτα γεγονότος, φαινομενικά

άσχετου με το πρώτο, αλλά που ενδέχεται κάτι να μας "λέει" διαισθητικά γιατί συμπίπτει χρονικά με το άλφα.

Καταλαβαίνουμε βέβαια πόσο ολισθηρό είναι εδώ το έδαφος γιατί μιλάμε για "συμπτώσεις", "μηνύματα", ακόμα και για τους "οιωνούς", σύμφωνα με τους αρχαίους. Έχουμε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, συμβολικό, διαισθητικό, που θυμίζει το μυθολογικό στάδιο των προεπιστημονικών κοινωνιών. Η ολισθηρότητα έγκειται στο ότι μπορούμε να επιστρέψουμε σε αυτές τις "λογικές", ενώ εδώ ο σκοπός μας είναι, χωρίς να εγκαταλείψουμε τον με κόπους και αίμα κατακτηθέντα επιστημονικό διαφωτισμό, να ενσωματώσουμε σε αυτόν το διαισθητικό και συμβολικό τρόπο σκέψης, οδηγούμενοι έτσι σε ένα ανώτερο λογικό στάδιο και όχι να οπισθοδρομήσουμε στο μη λογικό προγενέστερο.

Εξ' άλλου το προγενέστερο ομοιάζει σκανδαλωδώς με το μεταγενέστερο, μόνο που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτεπίγνωση. Δεν θέλουμε λοιπόν να εγκαταλείψουμε τον ορθολογισμό για να παλινδρομήσουμε σε "μαγικούς" τρόπους σκέψης, αλλά να προσθέσουμε κάτι νέο σε αυτόν ώστε να τον τελειοποιήσουμε και να τον διευρύνουμε.

Παίρνετε μια σημαντική απόφαση και τότε όλως "τυχαίως" ακούτε από την τηλεόραση που είχατε ανοιχτή, χωρίς να της δίνετε σημασία, κάτι που μοιάζει σαν επιβεβαίωση. Κάτι που κάποιος λέει σε ένα σήριαλ κακής ποιότητας. Είναι τυχαίο, ή είναι "μήνυμα" για σας; Ξέρετε πόσες τέτοιες "συμπτώσεις" με νόημα συμβαίνουν καθημερινά; Αν αρχίσουμε να μελετούμε ανάλογα περιστατικά πρέπει να μην εγκαταλείψουμε για κανένα λόγο τον υγιή ορθολογισμό μας και πάντοτε, για κάθε ενδεχόμενο, να διασταυρώνουμε τα γεγονότα αποφεύγοντας την εξαγωγή βιαστικών συμπερασμάτων.

Διαφορετικά προβάλει ο κίνδυνος της παλινδρόμησης. Θα αρχίσουμε να ψάχνουμε μανιωδώς για "σημάδια" και το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να εγκαταλείψουμε την κοινή λογική, να αναπτύξουμε τάσεις φυγής, αποποίησης των ευθυνών μας και επίσης τα "σημάδια" αυτά δεν θα επιβεβαιώνουν παρά μόνο τις ψυχώσεις μας. Θα "αποδεικνύουν" το "μεγαλείο" μας, την "ανικανότητά" μας, ή την κακή μας "μοίρα", ανάλογα με το αν πάσχουμε από σύνδρομο ανωτερότητας ή κατωτερότητας.

Θα μπορούσαμε επίσης να μιλήσουμε για όνειρα, για διαισθήσεις, για πληροφορίες που δίνονται μέσα στον διαλογισμό και για την σχέση όλων αυτών με τα γεγονότα της ζωής μας. Πρόκειται για ένα ευρύ εργαλείο έρευνας που μπορεί να αποβεί εξαιρετικά χρήσιμο στην ζωή μας, αν και αρκετά επικίνδυνο. Αν ασχοληθούμε καλό είναι να το κάνουμε με πολλή επιφύλαξη και με πολλή αυτοπαρατήρηση, διασταυρώνοντας τα γεγονότα για να έχουμε πάντοτε επίγνωση του πως χρησιμοποιούμε τις πληροφορίες, τι επίδραση έχουν επάνω μας, αν προκαλούν κάποιες παρανοϊκές εκτροπές στην λογική μας σκέψη, αν παλινδρομούμε, ή εξελισσόμαστε.

 

Διαφορετικότητα και συμπληρωματικότητα

Το ζήτημα αυτό ακούγεται τετριμμένο. Ξέρουμε ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί, έχουμε τις προτιμήσεις μας, τα πιστεύω μας, τις ανάγκες μας και όλα αυτά πρέπει να γίνονται σεβαστά. Το ίδιο ισχύει και για τις κοινωνίες. Όλα αυτά στην θεωρία είναι αποδεκτά, αλλά πως θα πείσουμε τα συναισθήματά μας να σεβαστούν τον

οικονομικό μετανάστη που ζει δίπλα μας, όταν από την άλλη μάς είναι πανεύκολο να αποδεχθούμε την διαφορετικότητά του, αρκεί ο ίδιος άνθρωπος να βρίσκεται στην χώρα του χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Θα είμαστε υπέρμαχοι του σεβασμού των ατομικών επιλογών ενός ανθρώπου, αρκεί αυτός να μην είναι ούτε συγγενής ούτε φίλος μας. Θα επιδείξουμε όμως την ίδια μεγαλόψυχη κατανόηση όταν ο ίδιος μας ο γιος μάς ανακοινώσει αιφνιδίως πως σχεδιάζει να φορέσει σκουλαρίκι; Ή μήπως θα μάς λούσει ένας κρύος ιδρώτας ντροπής και σεμνοτυφίας σε αναμονή των ειρωνικών σχολίων του περίγυρού μας, επειδή ακριβώς τα ίδια σκεφτόμαστε και εμείς για τους γιους των άλλων σε παρόμοιες περιπτώσεις;

Αρχικά θα πρέπει να αποβάλουμε την ταύτιση του διαφορετικού με την έννοια του λάθους ή του κακού. Τα πράγματα έχουν μια μεγάλη σχετικότητα. Κάθε ασθένεια έχει το δικό της φάρμακο. Αυτό είναι καλό για τον έναν και λάθος για τον άλλον. Ουδείς δεν είναι αναντικατάστατος και οι ισορροπίες μπορούν να διατηρηθούν με πολλούς τρόπους. Αν θέλουμε να χτίσουμε ένα σπίτι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πάσης φύσης υλικά. Δεν υπάρχει λόγος να είναι πανομοιότυπο με κάποιο άλλο. Μπορεί να είναι παντελώς διαφορετικό και όμως να μας στεγάζει μια χαρά.

Η εις βάθος αποδοχή εκ μέρους μας αυτής της αλήθειας προσδίδει στην σκέψη μας πολύ μεγάλο εύρος. Αφού το διαφορετικό δεν είναι κακό τότε δεν χρειάζεται να αμυνόμαστε ή να το πολεμούμε, αλλά μπορούμε να συνεργαστούμε και να μάθουμε από αυτό. Αποκτούμε πρόσβαση σε νέες εμπειρίες, που ο φανατισμός και η άγνοιά μας τις είχαν αποκλείσει παντελώς.

Άνθρωποι με πολύ διαφορετικό τρόπο ζωής από τον δικό μας, με διαφορετική μόρφωση και ιδέες, κατορθώνουν να επιβιώνουν και μάλιστα μπορεί να είναι επιτυχημένοι και ευτυχισμένοι. Τι μας λέει αυτό; Αν δεν κρατήσουμε απέναντί τους μια στάση άμυνας, συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου και ότι το "πρόβλημα" της ζωής μπορεί να έχει πολλές λύσεις, όχι μόνο την προσφιλή σε μας. Τότε μαθαίνουμε.

Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι όταν έπαψα να δαιμονοποιώ και να απορρίπτω τον υλισμό άρχισα να διδάσκομαι από αυτόν. Παρ' όλο που δέχομαι την ύπαρξη του θεού την λογική του υλισμού την έχω ενσωματώσει σκόπιμα στον τρόπο σκέψης μου, σαν μια δικλείδα ασφαλείας απέναντι στον κίνδυνο να μετατρέψει κανείς την πίστη σε δεισιδαιμονία. Είναι ένας "στεγνός" ορθολογισμός, που όμως αν τον χρησιμοποιήσει κανείς σε κατάλληλη "δόση", προσγειώνει τον εαυτό του στην πραγματικότητα. Όχι την υλιστική, αλλά την πραγματική πραγματικότητα.

Κάποια στιγμή της ζωής μου, με πόνο ψυχής, αναγκάστηκα να παραδεχθώ ότι άνθρωποι με υλιστική νοοτροπία και "περιορισμένους" ορίζοντες, σε πολλά πράγματα τα πήγαιναν καλύτερα από ότι εγώ. Τότε συνειδητοποίησα ότι διαφορετικό δεν σημαίνει λάθος και ότι μπορεί κανείς να πετύχει κάτι αξιοποιώντας τελείως διαφορετικό συνδυασμό χαρακτηριστικών. Αποδεχόμενος την διαφορετικότητά τους, επίσης με πόνο ψυχής, αποδέχθηκα το γεγονός ότι δεν είμαι ολοκληρωμένος και ότι αρετές που μου λείπουν τις έχουν άνθρωποι που μέχρι τότε περιφρονούσα.

Ας προχωρήσουμε όμως. Είναι κανείς γενναιόδωρος. Δεν θα πρέπει να είναι και συνετός και ίσως λίγο συμφεροντολόγος, για να μην χρεοκοπήσει; Είναι κανείς υπομονετικός. Δεν θα πρέπει να έχει και κάποια δόση ανυπομονησίας, για να μην τον στήνουν συνεχώς στα ραντεβού;

"Σπεύδε βραδέως" λέει η ρήση, που σημαίνει ότι με τον συνταιριασμό φαινομενικά ασύμβατων ιδιοτήτων προστατευόμαστε από τις υπερβολές. Την νοημοσύνη μας θα την προστατεύσουμε με το αφελές συναίσθημα. Έτσι η λογική μας δεν θα καταντήσει ψυχρή, συνεπώς στενή και περιορισμένη. Το συναίσθημά μας θα το προστατεύσουμε με τον ορθολογισμό, για να μην καταντήσουμε έρμαια των παρορμήσεών μας. Είμαστε πολύ ήπιοι; Για να μην γίνουμε αδρανείς θα πρέπει την ηρεμία μας να την μπολιάσουμε με μια μικρή δόση "οργής", ή "ανησυχίας". Έτσι θα προστατευθούμε από τον κίνδυνο της αδράνειας και αν χρειαστεί θα έχουμε τα εφόδια να δώσουμε και κάποια μάχη στην ζωή.

Η τεχνική είναι να ισορροπούμε μια αρετή μας μπολιάζοντάς την με κάποια αντίθετή της, σε μικρή δόση, ώστε να αποφεύγονται οι υπερβολές και να συμπληρώνονται οι εγγενείς αδυναμίες της. Στο προηγούμενο παράδειγμα η ηπιότητα θωρακίζεται με μια μικρή ποσότητα από κάτι που θυμίζει ελάττωμα. Την οργή. Η οποία όμως μέσα στην ηρεμία μεταστοιχειώνεται σε δημιουργικό δυναμισμό, χάνοντας τα αρνητικά της στοιχεία. Λέμε ένα φιλάνθρωπο "ναι" σε όσους χρειάζονται βοήθεια. Κάποτε όμως ένα σκληρό "όχι" θα βάλει στην θέση τους όσους επιτήδειους έχουν δει την διάθεση προσφοράς μας και θελήσουν να την εκμεταλλευτούν.

Όλοι γνωρίζουμε το σύμβολο του Ταό. Τον κύκλο που χωρίζεται σε δύο ίσα μέρη, άσπρο - μαύρο, με ένα S. Το κάθε μέρος περιέχει έναν μικρό κύκλο του αντίθετου χρώματος. Αυτά που είπαμε είναι μια πρακτική εφαρμογή αυτού του συμβόλου, που ασφαλώς έχει πολύ ευρύτερη σημασία.

Με τον ίδιο τρόπο αλληλοσυμπληρώνονται οι άνθρωποι και οι κοινωνίες. Για να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας πρέπει να "βγούμε από το μικρό χωριό μας" και επίσης να "έρθει η πόλη σε μας". Να δούμε το διαφορετικό, να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι, οι λαοί και οι πολιτισμοί χωρίς φοβικές άμυνες, για να αλληλοσυμπληρωθούν. Να διαβάσουμε και πέντε βιβλία διαφορετικών ειδών. Όταν ζεις σε ένα κατά 95% "ορθόδοξο" κράτος τότε νομίζεις ότι οι άλλες θρησκείες είναι "ανοησίες", γιατί απλούστατα δεν έχεις συναναστραφεί με κανέναν που να ανήκει σε αυτές και να τις γνωρίζει βιώνοντάς τες σε βάθος. Ζεις σε έναν φανταστικό κόσμο που αποτελείται μόνο από τους "δικούς" σου και δεν έχεις εμπειρίες.

Δεν γνωρίζεις για παράδειγμα το εξαιρετικό έργο της Μητέρας Τερέζας, ούτε ότι ήταν καθολική μοναχή και Αλβανίδα γεννημένη στα Σκόπια (δηλαδή στην Μακεδονία, που το όνομά της είναι αντικείμενο κυριολεκτικά παιδαριώδους διαμάχης). Αυτά τα χαρακτηριστικά θα έκαναν πολλούς να αποστρέψουν το βλέμμα τους με αποτροπιασμό και να πουν: Εντάξει καλή γυναίκα ήταν αλλά δεν σώζεται η ψυχή μόνο με αυτά, γιατί η ίδια βρισκόταν σε πλάνη. Ρωτήστε όμως τους χιλιάδες που ευεργετήθηκαν από αυτήν, τι γνώμη έχουν και πόση είναι η ευγνωμοσύνη τους. Καιρός να συνέλθουμε λοιπόν και να κατεβούμε από τα καλάμια μας.

Το ζήτημα της διαφορετικότητας δεν είναι υπόθεση μιας απλά διανοητικής παραδοχής. Πρέπει να υπερβούμε τα μέχρι τώρα συναισθήματά μας. Μεγάλο μέρος της μονομέρειας της σκέψης μας οφείλεται στο ότι δεν αναγνωρίζουμε την αξία του "άλλου" και του "διαφορετικού", επειδή δεν συνειδητοποιούμε την ύπαρξη ενός συνόλου, που περικλείει τους πάντες ως ΙΣΟΤΙΜΑ μέλη. Πιστεύουμε ότι με κάποιο τρόπο το σύμπαν εστιάζει το ενδιαφέρον του μόνο σε μας. Οι νοητικοί μας ορίζοντες είναι περιορισμένοι και εγωκεντρικοί. Στερούμαστε πολύτιμων εμπειριών γιατί δεν θέλουμε να δούμε το καλό που έχουν οι άλλοι και ότι όλοι είμαστε μέρη ενός ευρύτερου συνόλου που αποτελείται από τους πάντες και τα πάντα, όχι μόνο από τον εαυτό μας και τους ομοϊδεάτες μας.

 

Συνέπειες

Ένας άλλος παράγοντας που υποβαθμίζει το βάθος της σκέψης μας είναι η πεποίθηση - κρυφή ελπίδα, ότι οι πράξεις μας μπορεί να μην έχουν συνέπειες. Θα κλέψω, θα εξαπατήσω και δεν θα υποστώ τις συνέπειες, όποιες και αν είναι αυτές. Η αλήθεια είναι ότι την φυλακή ίσως την αποφύγω, αλλά η ισορροπία του σύμπαντος και το πνεύμα ως πάνσοφος διδάσκαλος, θα θελήσουν να διδαχθώ για το ποιόν της πράξης μου ώστε να εξελιχθώ. Δεν είναι θέμα τιμωρίας αλλά αποκατάστασης της ισορροπίας και απόκτησης γνώσης, με τον κατάλληλο τρόπο και όχι μόνο με την ανθρώπινη δικαιοσύνη.

Γίνεται αντιληπτό το πόσο περιορίζεται η κριτική μας ικανότητα όταν δεν λαμβάνουμε υπ' όψη τον νόμο της ανταπόδοσης. Οι αξιολογήσεις μας είναι παντελώς λανθασμένες και η ικανότητά μας να προβλέπουμε, σχετικά πάντοτε, την εξέλιξη των πραγμάτων είναι κυριολεκτικά στο μηδέν.

Φανταζόμαστε ότι θα ζήσουμε μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή με την αφοσιωμένη σύζυγό μας, διατηρώντας ταυτόχρονα και μια ερωμένη. Δεν μας περνάει καν από τον νου ότι μπορεί η πραγματικότητα να αποκαλυφθεί και αν ακόμα δεν γίνει κάτι τέτοιο ευθέως, η όλη περιρρέουσα ατμόσφαιρα θα καταστεί αντιληπτή από το υποσυνείδητο της γυναίκας μας προκαλώντας την ανάλογη, αλλά "ανεξήγητη" υποβάθμιση στην συμπεριφορά της προς εμάς. Όλα αυτά ελπίζουμε να τα αποφύγουμε.

Όποιος δεν λαμβάνει συνεχώς υπ' όψη του τον νόμο των συνεπειών ζει σε ένα εξωπραγματικό σύμπαν. Σε ένα σύμπαν που ανέχεται τα καπρίτσια του καθενός, ο οποίος όπως ένα μικρό παιδί νομίζει ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τις ανώριμες επιθυμίες του.

Δεν θέλω να προκαλέσω αισθήματα φόβου και κλίμα εξαναγκασμού. Πιστεύω ότι η ανοχή είναι μεγάλη. Δίδεται αρκετά συχνά άφθονη πίστωση χρόνου για να ωριμάσουμε. Αν εμείς δεν το θέλουμε κανείς δεν θα μας εξαναγκάσει, ούτε ο Θεός ο ίδιος. Από την άλλη όμως δεν γίνεται να απορυθμιστεί η ισορροπία του σύμπαντος επειδή έτσι το θέλουμε εμείς. Υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι και άλλες μορφές ζωής που θέλουν και δικαιούνται να εξελιχθούν. Κάποτε το σύμπαν θα τους προστατεύσει από εμάς που τους παρενοχλούμε με την συμπεριφορά μας, διακόπτοντας την πίστωση χρόνου που μας έδωσε. Είναι δικαιοσύνη, όχι σκληρότητα. Όπως λέει η παροιμία, ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αλλά αγαπάει και τον νοικοκύρη.

Για να είμαι ειλικρινής τον νόμο αυτόν τον φοβάμαι λιγάκι. Αισθάνομαι να με παρακολουθεί, να μου χαρίζει ευκαιρίες, αλλά το βλέμμα του είναι άγρυπνο και δίκαιο. Δεν νοιώθω ελεύθερος να κάνω κυριολεκτικά ότι θέλω. Αυτό όμως είναι μια ευεργεσία. Είναι μια ώθηση για εξέλιξη, έως ότου φυσικά ωριμάσουμε και έτσι δεν θα τον φοβόμαστε καθόλου γιατί θα έχουμε εναρμονιστεί με αυτόν. Ο φόβος προέρχεται από την άρνηση της συνεργασίας σε κάτι που είναι ζωτικής σημασίας να γίνει. Σαν κάποιος ασθενής να μην συνεργάζεται με τον γιατρό του.

Το οικοσύστημα βασίζεται στην αλληλεπίδραση και στις αμοιβαίες ισορροπίες. Κάθε πράξη έχει τον αντίκτυπό της. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει ζωή στη Γη και διατηρείται. Με τον ίδιο τρόπο υπάρχει και ένα ευρύτερο οικοσύστημα που περιλαμβάνει όχι μόνο την υλική ζωή, αλλά όλα τα επίπεδα ταυτόχρονα. Διαισθάνομαι ότι οι συνέπειες των πράξεών μας οφείλονται στην συνοχή αυτού του

ολοκληρωμένου οικοσυστήματος, γι αυτό πολλές φορές είναι ανεξήγητες βάσει των φυσικών μόνο νόμων. Μετακινούμε ένα "αντικείμενο" εκεί μέσα και αυτό προκαλεί την αναδιάταξη όλων των υπόλοιπων στοιχείων του συνόλου. Αυτή η αναδιάταξη επηρεάζει και εμάς.

Οι πράξεις μας έχουν κυκλικές συνέπειες, δηλαδή καταλήγουν με κάποιον μυστηριώδη για μας μηχανισμό, πίσω σε μας. Αργά ή γρήγορα. Αυτή η κυκλικότητα ισχύει για όλες τις ενέργειές μας, όχι μόνο για τις υλικές αλλά και για τα αισθήματα και τις σκέψεις μας. Και αυτές είναι πράξεις. Το γεγονός της επιστροφής των συνεπειών σε μας οφείλεται στην ενότητα των πάντων. Κάνουμε μια πράξη, επηρεάζονται τα πάντα και τελικά εμείς.

Υπάρχουν συνέπειες άμεσες και εμφανείς, με ξεκάθαρο μηχανισμό, όπως η σύλληψη επ' αυτοφώρω ενός εγκληματία. Πίσω όμως από αυτή την εξωτερική πλευρά ενδέχεται να κρύβονται και πολλές άλλες επιστροφές διάφορων συνεπειών και αποτελεσμάτων. Το φαινόμενο είναι σύνθετο και δεν μπορεί να αποδοθεί με κάποιον μαθηματικό τύπο.

Οι συνέπειες που έχουν οι πράξεις μας είναι αυτό που λένε στην ανατολή νόμο του κάρμα, ή εδώ στην δύση νόμο της ανταπόδοσης, η νόμο του πεπρωμένου. Η ολοκληρωτική αποδοχή από μέρους μας αυτής της πραγματικότητας μεγιστοποιεί μέσα μας την αίσθηση της ευθύνης και του καθήκοντος απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους. Επίσης η σκέψη μας, την ανάπτυξη της οποίας πραγματευόμαστε εδώ, προσγειώνεται στην πραγματικότητα και γίνεται εξαιρετικά αποτελεσματική και ακριβής. Ένας κόσμος χωρίς τον νόμο των συνεπειών είναι ένας φανταστικός κόσμος. Και όμως κάπου εκεί θα θέλαμε να ζούμε οι περισσότεροι από εμάς, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣΌταν ένας άνθρωπος προσεγγίζει τα ζητήματα της πνευματικότητας συνήθως ακολουθεί την οδό του φιλοσοφικού στοχασμού. Ενδιαφέρεται να μάθει για άλλα επίπεδα, ανώτερα σώματα, θεολογικά και φιλοσοφικά συστήματα, σχολές, διδασκαλίες, παραδόσεις, μετενσάρκωση και άλλα. Κάνει μια μελέτη όλων αυτών των θεμάτων (στην καλύτερη των περιπτώσεων, διότι οι περισσότεροι δεν κάνουν ούτε καν αυτό - απλώς ονειροπολούν). Για κάποιους όμως η πνευματικότητα, ο εσωτερισμός, δεν είναι θεωρητική κατάρτιση αλλά εφαρμογή. Εξάσκηση, προπόνηση, προκειμένου να αλλάξουν τον εαυτό τους. Εκεί η θεωρία παίζει μικρό μόνο ρόλο.

Η δεύτερη αυτή κατηγορία «αναζητητών», δεν απασχολείται τόσο με όλα αυτά τα βαθυστόχαστα φιλοσοφικά ερωτήματα, ούτε δίνει το μεγαλύτερο βάρος σε διδασκαλίες εσωτερισμού (αν και θεωρώ ότι όλα αυτά μπορούν να παίξουν τον ρόλο τους αν αντιμετωπιστούν με το σωστό πνεύμα, από ανθρώπους με την ανάλογη ιδιοσυγκρασία), αλλά σαν τους αθλητές προβληματίζονται κυρίως για το ποιο πρόγραμμα προπόνησης θα ακολουθήσουν. Αυτό που τους ενδιαφέρει δεν είναι τόσο η εκμάθηση θεολογικών συστημάτων, ή το πόσα είναι τα ανώτερα επίπεδα, αλλά για παράδειγμα να αποκτήσουν την ικανότητα να ελέγχουν τον θυμό τους και άλλα παρόμοια.

Προσωπικά εγώ είμαι πατέρας. Ερωτώ λοιπόν τον εαυτό μου: Τι μου χρειάζεται; Να διαβάζω ή να ακούω για τα ανώτερα σώματα του ανθρώπου, για το καβαλιστικό δένδρο, και άλλα πολλά, ή να αποκτήσω την ικανότητα να ελέγχω τα νεύρα μου

ώστε να μπορώ να αντέχω την συμβίωση με μικρά παιδιά, λειτουργώντας αποτελεσματικά ως γονιός;

Επειδή έχω δοκιμάσει και τις δύο μεθόδους, σας πληροφορώ ότι η θεωρητική κατάρτιση, όσο πλούσια και αν ήταν, με άφηνε απολύτως «γυμνό» και ανήμπορο απέναντι στις κρίσεις πείσματος ενός μικρού παιδιού. Το νευρικό μου σύστημα γινόταν κομμάτια, όπως και ενός ανθρώπου που δεν γνώριζε καθόλου για το καβαλιστικό δένδρο, ή για την πνευματική σημασία των αριθμών. Μάλιστα, είχα παρατηρήσει το φαινόμενο, πως αρκετά συχνά άνθρωποι άσχετοι, ή και εχθρικοί απέναντι σε όλα αυτά τα ζητήματα, σε κρίσιμες στιγμές επιδείκνυαν μεγαλύτερο βαθμό αυτοκυριαρχίας από έναν πολυμαθή «εσωτεριστή».

Η επόμενη αλλά αμείλικτη συνειδητοποίηση λοιπόν ήταν, ότι αντιμετωπίζοντας κανείς τις τσιρίδες ενός μικρού παιδιού δίνει κάποιες εξετάσεις, βρίσκεται μπροστά σε μια δοκιμασία. Όμως οι απαντήσεις στα «θέματα» των εξετάσεων δεν αντλούνται από τις γνώσεις του μυαλού του, αλλά από την δύναμη του νευρικού συστήματος και της θέλησής του. Αν θέλετε να ανεβείτε τις σκάλες ενός δεκαώροφου κτιρίου μην περιμένετε να σας βοηθήσουν οι γνώσεις σας για την κβαντική φυσική. Ούτε οι αρχαίοι έλληνες συγγραφείς. Πρέπει να έχουν δύναμη οι μύες των ποδιών σας και αυτό θα το αποκτήσετε με την συνεχή εκγύμναση.

Εδώ ερχόμαστε σε ένα κρίσιμο ερώτημα. Τι πρακτικές εφαρμογές να κάνω; Τι ασκήσεις; Ποιες να είναι οι αλλαγές μέσα μου; Η απάντηση είναι απλή και αφοπλιστική. Ακούγεται κοινότυπη, ίσως υλιστική, αλλά αν το σκεφτείτε θα διαπιστώσετε ότι εμπεριέχει πολλές δυνατότητες. ΘΑ ΚΑΝΩ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΕΠΕΞΕΛΘΩ ΚΑΛΛΙΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΟΥ ΖΩΗ. Αυτό είναι το κριτήριο. Είναι μάταιο να προσπαθούμε να ακολουθήσουμε «δεκάλογους», ή οδηγίες τρίτων. Ο «προπονητής» μας, αυτός που θα σχεδιάσει το πρόγραμμα της εξάσκησής μας, το είδος των ασκήσεων και την διάρκειά τους, δεν είναι παρά η ίδια μας η καθημερινότητα.

Διαπιστώνουμε έστω ότι έχουμε δύο αδυναμίες. Είμαστε φιλάργυροι και ζηλότυποι. Τι να κάνουμε; Να παλέψουμε ενάντια και στα δύο ελαττώματα, ή να ξεκινήσουμε από ένα; Και ποιο θα είναι αυτό; Και μέχρι ποιο σημείο να αλλάξουμε πριν περάσουμε σε κάποια άλλη εφαρμογή; Τις απαντήσεις θα τις αντλήσουμε από την καθημερινότητά μας. Ποιο από τα δύο ελαττώματα διαταράσσει την ζωή μας περισσότερο; Από αυτό θα αρχίσουμε. Αν η φιλαργυρία μας προκαλεί μόνο μικρές αντιπαραθέσεις με την σύζυγό μας, αλλά η ζηλοτυπία μας οδηγεί σε σκληρές και εξουθενωτικές διαμάχες, τότε αυτό το δεύτερο είναι το ελάττωμα που πρέπει να ασχοληθούμε. Είναι η μεγαλύτερη ενόχληση. Αν κατορθώσουμε να το αντιμετωπίσουμε, τότε θα έρθει στην επιφάνεια η φιλαργυρία. Είναι η επόμενη ενόχληση και αυτό σημαίνει ότι τώρα είναι σειρά να ασχοληθούμε με αυτήν.

Καθώς η ζωή προχωράει φέρνει στην επιφάνεια διάφορα προβλήματα, αποκαλύπτοντας έτσι ορισμένες δικές μας αδυναμίες. Το πρόγραμμα των πρακτικών μας εφαρμογών καθορίζεται με αυτόν τον τρόπο. Η ζωή είναι ο «προπονητής» μας, που μας υποδεικνύει τις απαιτούμενες ασκήσεις. Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να αλλάξουμε στον εαυτό μας. Όμως η σειρά που θα ακολουθήσουμε και η χρονική διάρκεια των προσπαθειών μας , το χρονοδιάγραμμα, θα μάς το καθορίσει η καθημερινότητά μας. Κατά την διάρκεια της ζωής μας θα έρθουν στην επιφάνεια όλα όσα χρειάζεται να αλλάξουμε. Το πρόγραμμα των εφαρμογών της ζωής μας θα εκτυλιχθεί με την σωστή σειρά. Κάθε τι στην ώρα του.

Η καθημερινότητά μας δεν είναι κάτι το τυχαίο. Ακολουθεί ένα σοφό πρόγραμμα και μας θέτει αντιμέτωπους με δοκιμασίες, που έχουν ως απώτερο στόχο την εξέλιξή μας. Οι δοκιμασίες αυτές (είτε δυσκολίες, είτε ευχάριστα καθήκοντα, είτε διάφορα περιστατικά που απαιτούν μια αντιμετώπιση από εμάς) έχουν μια εγγενή συνοχή και μια βαθύτερη σχέση με τον εαυτό μας. Είναι η ζωή μας εξ΄άλλου και είναι φυσικό να σχετίζεται με μάς τους ίδιους, όχι μόνο εξωτερικά, αλλά και με τα βαθύτερα στρώματα του είναι μας.

Βρίσκω μια νέα εργασία, σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Είναι ώρα να τιθασεύσω τις φιλοδοξίες μου και να αυξήσω την μαχητικότητά μου. Μετά παντρεύομαι. Είναι η στιγμή που πρέπει να μάθω να κάνω και κάποιες υποχωρήσεις προκειμένου να συμβιώσω με έναν άνθρωπο. Επίσης όμως είναι η ώρα να μάθω να βάζω και όρια, για να μην αλλοτριωθώ τελείως. Μετά έρχονται τα παιδιά. Η άσκηση αυτής της περιόδου μπορεί να είναι να ελέγχω τον θυμό μου και να περιορίζω την συνεχή μου επιθυμία για καλοπέραση. Τα παιδιά αρχίζουν να μεγαλώνουν. Ώρα για να μάθω να λέω και μερικά όχι. Και ούτω καθεξής…

Όλες αυτές οι ικανότητες ενδεχομένως να μου λείπουν, η ροή της ζωής μου όμως θα μου υποδείξει ποιες πρέπει να αποκτήσω και με ποια χρονική σειρά. Αυτό θα το επιτύχω αν συνδυάζω την επίλυση των καθημερινών μου προβλημάτων με την ταυτόχρονη απόκτηση των αρετών που απαιτούνται για αυτή την επίλυση. Ένα πρόβλημα δεν πρέπει να το ξεφορτωνόμαστε γιατί έτσι χάνουμε μια ευκαιρία. Πρέπει να το χρησιμοποιούμε σαν δάσκαλο και σαν προπονητή, για να πληροφορηθούμε τι μας λείπει σαν χαρακτήρες και τι πρέπει να κάνουμε για να το αποκτήσουμε.

Κάποτε διαπιστώνουμε την ύπαρξη μέσα μας ενός ελαττώματος. Για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε πρέπει η ζωή να μας δώσει ένα κίνητρο. Δηλαδή το ελάττωμα αυτό πρέπει να μας είναι ενοχλητικό, να διαταράσσει την καθημερινότητά μας, να μας κάνει δυστυχισμένους. Αν είναι κάτι που το εντοπίσαμε μεν μέσα μας, ή κάποιος ίσως μας το υπέδειξε, αλλά δεν πρόκειται για κάτι που μας βασανίζει, τότε, ακόμα και αν παραδεχόμαστε την ύπαρξή του δεν έχουμε σοβαρό λόγο να το αποβάλλουμε. Αφού και με αυτό η ζωή μας κυλάει χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.

Την στιγμή που πρέπει να ασχοληθούμε με μια αδυναμία μας κάνοντας τις ανάλογες αλλαγές στην ζωή μας, την αντιλαμβανόμαστε από τον βαθμό της ενόχλησης που αυτή η αδυναμία μας προξενεί και όταν επίσης κάποια περίσταση της ζωής μας απαιτεί πιεστικά την εξάλειψη αυτού του ελαττώματος. Μόνο τότε έχουμε ισχυρό κίνητρο για δράση. Αγοράζουμε π.χ. καινούργιο αυτοκίνητο μόνο όταν το παλιό, που τόσο το χρειαζόμαστε, χαλάει συνέχεια ώστε αποβαίνει πλέον για μας σοβαρό πρόβλημα. Διαφορετικά γιατί να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα και να μπούμε στην πολυέξοδη διαδικασία αγοράς καινούργιου αυτοκινήτου;

Όταν διασταυρωθούμε με ένα πρόβλημα, όχι κατ’ ανάγκη δυσάρεστο, μπορεί κάλλιστα να είναι ένα ευχάριστο καθήκον που απαιτεί όμως από εμάς κάποιες δεξιότητες, τότε έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να φέρουμε στην ζωή μας συγκεκριμένες αλλαγές. Αν τις επιχειρήσουμε από μόνοι μας όποτε εμείς νομίζουμε σωστό, ή όταν κάποιος άλλος μας το υποδείξει, δεν θα έχουμε τα πρέποντα αποτελέσματα γιατί απλούστατα θα μας λείπουν τα κίνητρα και η ωριμότητα.

Θα ακούσετε πολλούς «δασκάλους» και καλοθελητές, να σας υποδεικνύουν τις αλλαγές που πρέπει να κάνετε στον εαυτό σας όποτε θέλουν αυτοί, δίνοντάς σας διάφορα προγράμματα. Όμως ο μεγαλύτερος και σοφότερος δάσκαλος που είναι η ζωή, θα σας δώσει τις απαραίτητες οδηγίες την κατάλληλη στιγμή. Δείτε λοιπόν τι ζητάει από εσάς η ζωή και εργαστείτε πάνω σε αυτό.

Έχω συντάξει στην ζωή μου αρκετούς καταλόγους με τις αδυναμίες μου και αρκετά προγράμματα για την εξάλειψή τους. Τι πρέπει να αποβάλλω, ποια προσόντα μου πρέπει να χρησιμοποιήσω και ούτω καθ’ εξής. Τίποτα από αυτά δεν λειτούργησε στην πράξη. Μπόρεσα να πετύχω μόνο εκείνες τις αλλαγές που η ζωή, συχνά με πιεστικό τρόπο, απαίτησε από εμένα. Τα δικής μου επινόησης προγράμματα κατέρρευσαν και τελικά ακολουθώ το πρόγραμμα εσωτερικής εργασίας που μου δίνει η ίδια η προσωπική μου ζωή. Κάντε το και θα δείτε ότι είναι το πιο αποτελεσματικό. Συνδυάζει την εσωτερική σας κατάσταση με την εμφάνιση κατάλληλων εξωτερικών συνθηκών. Είναι αυτό που λέμε συχνά ότι ωρίμασαν οι συνθήκες.

Θα διαπιστώσετε επίσης ότι αυτή η νομοτέλεια διαπνέεται από μια βαθύτερη και ανώτερη σοφία. Από που προέρχεται; Ποιος ξέρει... Δεν χρειάζεται να απαντηθούν όλα μας τα ερωτήματα σε αυτή την ζωή. Ας μείνουμε και με μερικές απορίες, για να μην αποστερήσουμε το σύμπαν από το μυστήριό του.