«Δημιουργείται μια παράδοξη σχέση του εργαζομένου με την οικονομία και το κράτος. Το φαινόμενο το ονόμασε ο Μαρξ «αλλοτρίωση». Ο άνθρωπος αποξενώνεται από το έργο του και σπάει ο δεσμός οικειότητας, που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους. Ταυτόχρονα όμως, ξεκολλάει και ψυχικά ο άνθρωπος από την κοινωνία. Η εργασία που άλλοτε ήταν υπόθεση ζωής και χαράς, γίνεται προϊόν που διατιμάται , όπως τα άλλα προϊόντα, σύμφωνα με το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης». Ε.Π. Παπανούτσος

Τα προβλήματα που σήμερα ταλανίζουν τον πυρήνα της εργασίας είναι πολλά και δυστυχώς, τουλάχιστον για τη χώρα μας δυσεπίλυτα. Χωρίς αμφιβολία, συγκαταλέγονται στα δεινά της σύγχρονης πραγματικότητας, που μοιάζει εφιαλτική, καθώς δεν υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ εργασίας και εργαζομένου:

Η αλλοτρίωση, η αποκοπή, η αποξένωση του εργαζομένου από το δημιούργημά του αποτελούν τα βασικά στοιχεία, που κυριαρχούν στον επαγγελματικό χώρο στις μέρες μας. Η εργασία αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως μέσο βιοπορισμού ή ως καταναγκασμός. Ο εργαζόμενος δε βιώνει τη χαρά της δημιουργίας, ενώ βιώνει έντονα την ανία, την καταπίεση, το άγχος εξαιτίας της τυποποίησης, της επανάληψης, των προκαθορισμένων κινήσεων, της αδυναμίας ανάληψης πρωτοβουλιών.

1

Η μηχανοποίηση και ο αυτοματισμός μετέβαλε τον άνθρωπο σε εξάρτημα μιας παραγωγικής μηχανής, που τον μαθαίνει να σκέφτεται μηχανικά, του μαραίνει τη φαντασία, του αφαιρεί την πρωτοτυπία, την ηθική ικανοποίηση της κοινωνικής προσφοράς, ενώ συνάμα αυξάνει την ανία της τυποποιημένης εργασίας και το φόβο της ανεργίας.

Η εξειδίκευση οδηγεί στην πνευματική μονομέρεια, καθώς συρρικνώνει τον επιστήμονα σ’ ένα περιορισμένο διανοητικό πεδίο, περιστέλλει τα περιθώρια ευρύτερης δραστηριότητας, ενισχύει τη φιλαυτία και την αδιαφορία για τη συνολική πρόοδο.

Η ανεργία αποτελεί μάστιγα για την εποχή μας και επιφέρει πλήθος προβλημάτων. Η υποαπασχόληση ή η ετεροαπασχόληση οδηγεί σε καταναγκαστική εργασία, δεν προσφέρει στον εργαζόμενο τη χαρά της δημιουργίας και υποθάλπει την εκμετάλλευση.

Οι ανταγωνισμοί στο χώρο εργασίας είναι ένα συχνό φαινόμενο. Απουσιάζει η άμιλλα, η αρωγή και η σύμπραξη για την παραγωγή έργου, ενώ επικρατούν στυγνές σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, εγωισμός και ατομικισμός.

Η χρησιμοθηρική αντίληψη της εργασίας προέκυψε από τη θεοποίηση του χρήματος και το έντονο υπερκαταναλωτικό πνεύμα της εποχής. Ο εργαζόμενος υπερεργάζεται, για να μπορεί συνεχώς να καταναλώνει. Το μήνυμα «ζω, για να εργάζομαι» έγινε προσδιορισμός της κοινωνικής ταυτότητας του ατόμου. Πρόκειται για το πρότυπο του πολυάσχολου ανθρώπου.

Το άγχος, η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια για το μέλλον επηρεάζουν τους εργαζόμενους, οι οποίοι αδυνατούν να εκτελούν απρόσκοπτα ή με καλή διάθεση την εργασία τους. Έτσι προκαλούνται εκνευρισμοί, συγκρούσεις, προβλήματα στις σχέσεις εργαζομένων.

Η γραφειοκρατία στερεί οποιαδήποτε πρωτοβουλία από τον εργαζόμενο, ενώ παράλληλα δυσχεραίνει τις συνθήκες εξέλιξης ενός έργου λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών που απαιτεί.

Συχνά, οι χώροι εργασίας είναι ακατάλληλοι για τη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου (π.χ. υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής, χώροι χωρίς φυσικό φωτισμό ή αερισμό).

Η αναξιοκρατία και η μονιμότητα φαίνεται ότι ευθύνονται για την αντιπαραγωγικότητα, την έλλειψη αξιολόγησης, τον εφησυχασμό, την αδιαφορία, τις ανισότητες και τη διαφθορά.

Άτομο Επιλογή του επαγγέλματος, με βάση τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα. Υπευθυνότητα και κοινωνική συνείδηση της αποστολής του. Αποφυγή θεοποίησης του κέρδους. Κοινωνικές σχέσεις και ανθρώπινες επαφές: όχι ανταγωνισμός,

ατομικισμός, αλλά συνεργασία και αλληλοβοήθεια. Συνεχής επιμόρφωση.

2

Εξειδίκευση και όχι υπερεξειδίκευση που συνιστά αιτία της πνευματικής μονομέρειας.

Αποφυγή της τυποποίησης και της μηχανοποίησης. Δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, παιδεία, πνευματική

καλλιέργεια, απόκτηση ευρύτερων ενδιαφερόντων. Κοινωνία-Φορείς

Η οικογένεια έχει χρέος να μεταγγίσει αξίες και ήθος, να δώσει σωστές κατευθύνσεις, να στηρίξει τις επιλογές του νέου μέσα από την ουσιαστική επαφή, το πραγματικό ενδιαφέρον και το διάλογο.

Το σχολείο οφείλει να παράσχει ανθρωποκεντρική παιδεία, ολόπλευρη καλλιέργεια, να μεταδώσει γενικές και ειδικές γνώσεις. Ο Σ.Ε.Π. είναι καιρός πια να λειτουργήσει ορθά, με εξειδικευμένους καθηγητές, με συζητήσεις, διαλέξεις και εκσυγχρονισμένα σχολικά εγχειρίδια.

Η πνευματική ηγεσία είναι αναγκαίο να δραστηριοποιηθεί, με στόχο τη στήριξη της νεολαίας σε μια καθοριστική απόφαση ζωής, είτε με επαφή και επικοινωνία με τους νέους (π.χ. επίσκεψη και ομιλία σε σχολικές μονάδες), είτε με την προβολή υγιών προτύπων.

Τα Μ.Μ.Ε. χρειάζεται να προβάλλουν την αξία της εργασίας, να ενημερώνουν το κοινό αναφορικά με τις εξελίξεις στον εργασιακό χώρο και να παρουσιάζουν υγιών πρότυπα για τους νέους.

Το κράτος επιβάλλεται να ιδρύσει κέντρα επιμόρφωσης των εργαζομένων, να οργανώσει σεμινάρια, να φροντίσει για την άμβλυνση της ανεργίας, να διενεργήσει ελέγχους στην αγορά, να αξιολογήσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες , να ενδιαφερθεί για ευνοϊκές συνθήκες εργασίας, ισότητα και αξιοκρατία.

3