qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq

ςwωψerβνtyuσiopasdρfghjklzxcvbn

mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι

qπσπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghσj

klzxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjklz

xcvbnmςγqwφertyuioςδφpγρaηsόρ

ωυdfghjργklαzxcvbnβφδγωmζqwert

λκοθξyuiύαςφdfghjklzxcvbnmqwerty

uiopaβsdfghjklzxcεrυtγyεuνiιoαpasdf

ghjklzxcηvbnαςφδmqwertαςδyuiopa

sdfαςδφγθμκxcvυξςφbnmςφγqwθeξ

τςδφrtyuφγσοιopaαςδφsdfghjklzxcv

αςδφbnγμ,mqwertyuiopasdfgαςργκο

ϊτbnmqwertyςδφγuiopasςδφγdfghjk

lzxςδδγςφγcvbnmqwertyuioβκςλπp

asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdγαε

ορlzxcvbnmqwertyuiopasdfghjkαεργ

αεργαγρqwertyuiopasdfghjklzxαςδφ

Διηγήςεισ των παππούδων μασ

Από ςτόμα ςε ςτόμα…

3/2/2012

Οι μαθητζσ τησ Έκτησ τάξησ του 2ου Δημοτικοφ Σχολείου Χίου

μαρτυρίεσ

[2]

Μαρτυρίες από τους παππούδες και από τους παππούδες των

παππούδων μας….

Οι μαθητζσ τησ ΣΤ1 τάξησ του 2ου Δημοτικοφ Σχολείου Χίου κατζγραψαν τισ μαρτυρίεσ από

τουσ παπποφδεσ και τισ γιαγιάδεσ τουσ όπωσ εκείνοι τουσ τα αφηγήθηκα. Οι μαρτυρίεσ

αναφζρονται ςε δφο ςημαντικά γεγονότα τησ ιςτορίασ τησ πατρίδασ μασ, την Μικραςιατική

Καταςτροφή και την Γερμανική Κατοχή. Τα γεγονότα που περιγράφονται είναι εμπειρίεσ των

παπποφδων τουσ ή διηγήςεισ των προπαπποφδων που διαςϊθηκαν από ςτόμα ςε ςτόμα ςε

ςτόμα.

μαρτυρίεσ

[3]

Μνήμεσ από την Μικραςιατική Καταςτροφή το 1922

μαρτυρίεσ

[4]

μαρτυρίεσ

[5]

Μαρησρία ηης Ελένης Καρανηώνη

από ηο Μποσρνάμπαζι, ένηεκα τιλιόμεηρα

βορειοαναηολικά ηης Σμύρνης.

"... Άξρηζε ν ζηξαηόο καο λα θεύγεη. Φηππνύζαλ ηηο πόξηεο καο θαη δεηνύζαλ ξνύρα γηα λα βγάινπλ ην ραθί από πάλσ ηνπο. Πόζνπο δε ληύζακε! νη κεγάινη νη δηθνί καο μεθνπκπίζηεθαλ θαη θύγαλ θη άθεζαλ ηνλ θόζκν ζην έιενο ηνπ Θενύ. Έθηαλαλ νη ζηξαηηώηεο μππόιπηνη, γπκλνί, θνπξειηαζκέλνη, λεζηηθνί. Οη Τνύξθνη θαηέβαηλαλ ζθάδαλ ηνπο Έιιελεο. Τν ίδην έθαλαλ θαη νη δηθνί καο. Παληνύ θσηηά θαη καραίξηα άθνπεο θη έβιεπεο. Πιεκκύξα νη καραιάδεο ζην αίκα. Βγήθακε ζην δξόκν. Φσηηά από ηε κηα, ζάιαζζα από ηελ άιιε. Βξηζθόκαζηαλ ζηε κέζε. Καη νη Τζέηεο (Τνύξθνη) βξίζθνληαλ ζηε κέζε θαη ζθάδαλ θαη ζθνηώλαλ. Τε λύρηα έθαλαλ επίζεζε λα αξπάμνπλ, λα ζθάμνπλ, λα αηηκάζνπλ. " Βνήζεηα ! Βνήζεηα !", θώλαδε ν θόζκνο. Τε λύρηα ζέιακε λα πάκε πξνο λεξνύ καο. Πήγακε ιίγν πην έμσ, θξίθε!! Βξεζήθακε ζε κηα ραβνύδα (κεγάιν αλνηρηό ιάθθν). Γύξσ-γύξσ ζηα ρείιηα ηεο ραβνύδαο ζπαξηαξνύζαλ θνξκηά θαη κέζα ε ραβνύδα ήηαλ γεκάηε θεθάιηα. πνηνλ έπηαλαλ ηνπ έθνβαλ ην θεθάιη θαη ην έξηρλαλ εθεί. Ήηαλ θνβεξό!!!! ζνη ην είδαλ ηξειάζεθαλ!! Τέηνηα θαηαζηξνθή δελ μαλάδαλ ηα κάηηα κνπ!! "

Γαλάε Ε.

μαρτυρίεσ

[6]

μαρτυρίεσ

[7]

Μαρτσρίες για την μικρασιατική καταστρουή

Ζ « Κάησ Παλαγηά» ην όλνκα ζα κνπ κείλεη αμέραζην όζα

ρξόληα θαη αλ πεξάζνπλ. Τν ρσξηό ηεο γηαγηάο κνπ.

Θπκάκαη ηελ γηαγηά κνπ ε νπνία κνπ έιεγε πάληα ηζηνξίεο

«είρακε ηα πάληα, ηα ζπίηηα καο , ηα πινύηε καο ηελ πγεία

καο ηηο δνπιεηέο καο … δελ έκεηλε ηίπνηα …νη αθνξεκέλνη …

καο ηα πήξαλ όια θαη καο έδησμαλ…» απηά ήηαλ πάληα ηα

ιόγηα ηεο.

Τνλ παηέξα ηεο ηνλ ζθόησζαλ ζηελ Μ. Αζία , ηα

γπλαηθόπαηδα άξρηζαλ λα ηα θνθθνπνηνύλ γη απηό άξρηζαλ

λα θεύγνπλ. Τνπο «θόξησζαλ» ζε θαΐθηα θαη ηνπο κεηέθεξαλ

απέλαληη ζηε Φίν. Ζ γηαγηά κνπ ήξζε κε ηελ κεηέξα ηεο θαη

ηελ κηθξή ηεο αδειθή (αθνύ ν παηέξαο ηεο δελ ππήξρε

πηα…). Έθπγαλ από ην ρσξηό ηνπο ηελ Κάησ Παλαγηά,

αθνύ πήξαλ καδί ηνπο όηη κπνξνύζαλ λα κεηαθέξνπλ. Ζ

γηαγηά κνπ κεηέθεξαλ κηα εηθόλα ηεο Παλαγηάο , θεληεηά,

πθαληά θαη ιηγνζηά από ηα ρξπζαθηθά ηνπο. ηαλ έθζαζαλ

ζηελ Φίν, ε ηόηε θπβέξλεζε ηνπο ζπγθέληξσζε ζην θάκπν

θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ Αγηνδεθηηλή. Με ηελ βνήζεηα ηεο

εθθιεζίαο θαη ηεο πνιηηείαο άξρηζαλ λα πξνζαξκόδνληαη

ζηελ θαηλνύξγηα δσή. Αξγόηεξα ηνπο παξαρσξήζεθαλ θαη

ζπίηηα, άιινη έθπγαλ γηα θάπνηα ρσξηά. Ζ γηαγηά κνπ έκεηλαλ

ζηελ πεξηνρή «Βαξβάζη». Ο δξόκνο πνπ ήηαλ ην ζπίηη ηνπο

νλνκάζηεθε «Κάησ Παλαγηά».

Υπέθεξαλ, πείλαζαλ … Ζ γηαγηά κνπ πάληα έιεγε κόλν

πόιεκν λα κελ γλσξίζεηε!!!

Τν ρσξηό ππάξρεη αθόκα θαη ζήκεξα κε ην όλνκα «Τζηθιίθ».

Θα ήζεια λα ην επηζθεθζώ!!!

Γηώξγνο Α.

μαρτυρίεσ

[8]

μαρτυρίεσ

[9]

Η Κάηω Παναγιά

Με ηελ θνηιηά ζην ζηόκα! Βνγθνύζα από πόλν θαη θόβν! Οη Τνύξθνη είραλ επηηεζεί θαη ην κσξό πνπ θνπβαινύζα ηόζνπο κήλεο ζηε θνηιηά είρε απνθαζίζεη πσο ήηαλ ε ώξα λα γελλεζεί. Σηακάηεζα. Μπξνζηά κνπ νη βάξθεο έθεπγαλ όπσο-όπσο θαη πίζσ κνπ νη θσλέο ησλ Τνύξθσλ, πνπ όιν θαη πιεζίαδαλ. Μπήθα ζε έλα λεθξνηαθείν κε ηελ ειπίδα πσο νη δηώθηεο κνπ δελ ζα εξρόηαλ. Δθεί πάλσ ζε έλα κλήκα γέλλεζα ηνλ γηό κνπ. Έηξεκα από ηνλ θόβν! ηαλ ζπλήιζα, πήξα ην κσξό θαη έθπγα. Ίζα-ίζα πξόιαβα θαη κπήθα ζε κηα βάξθα. Γίρσο ην κσξό ζα κε είραλ πεηάμεη ζηε ζάιαζζα. επηπρώο θάπνηνη κνπ έθαλαλ ιίγν ρώξν. Σήκεξα ε θπξία Διέλε δεη κε ην γηό ηεο ζηε Φίν, έρεη αθήζεη πίζσ ηηο άζρεκεο εθείλεο κέξεο θαη πξνρσξά κπξoζηά.

Mαξία Κ.

μαρτυρίεσ

[10]

μαρτυρίεσ

[11]

H Σθαγή ηοσ Χρσζοζηόμοσ Σμύρνης

Σηηο 27/8/1922 ην βξάδπ θαιείηαη δεύηεξε θνξά ν

κεηξνπνιίηεο Φξπζόζηνκνο Σκύξλεο, λα παξνπζηαζηεί ζην

Ννπξεληίλ (δηνηθεηήο ηεο Σκύξλεο) καδί κε ηνπο

δεκνγέξνληεο Τζνπξνπθηζόγινπ θαη Κιηκάλνγινπ. Αθνύ

ζπδήηεζαλ ν Μεηξνπνιίηεο βγήθε από ην δηνηθεηήξην θαη ν

Ννπξεληίλ θώλαμε ζηνλ ηνύξθηθν όριν: « Αλ ζαο έθαλε θαιό

θάληε ηνπ θαιό , αλ ζαο έθαλε θαθό θάληε ηνπ θαθό» θαη ηόηε

νη εμαγξησκέλνη Τνύξθνη ιηληζάξηζαλ ηνλ Μεηξνπνιίηε

Σκύξλεο Φξπζόζηνκν. Ήηαλ ηόζν άγξηα ηα βαζαληζηήξηα ηνπ

όρινπ πνπ έλαο Τνπξθνθξεηηθόο πνπ θάπνηε είρε βνεζεζεί

από ηνλ Μεηξνπνιίηε Φξπζόζηνκν, έβαιε ηέξκα ζην

καξηύξην ηνπ ππξνβνιώληαο ηνλ.

Τηο ίδηεο κέξεο εθαηνληάδεο ηεξείο ζθαγηάζηεθαλ απ’ ηνπο

Τνύξθνπο. Άιινπο ηνπο θάξθσζαλ ζε δέληξα , άιινπο ηνπο

ζηξαγγάιηζαλ ,άιινπο ηνπο ζνύβιηζαλ, άιινπο ηνπο έζαςαλ

δσληαλνύο θαη άιινπο ηνπο πεηάισζαλ. Οη Οξζόδνμεο

Δθθιεζίεο έγηλαλ Τδακηά, ζηάβινη ή απνζήθεο.

Γέζπνηλα Μ.

μαρτυρίεσ

[12]

Γερμανική Κατοχή 1940

μαρτυρίεσ

[13]

μαρτυρίεσ

[14]

<<Βαζίλιζζα Όλγα>>

<< 25/9/43. Ξεθηλήζακε από ηελ Αιεμάλδξεηα θαη ζηηο 26/9/43 ην πξσί θζάζακε ζην ιηκάλη ηεο Λέξνπ. Σε δεπηεξόιεπηα βξεζήθακε ζηηο ζέζεηο καο όηαλ ηα γεξκαληθά ζηνύθαο δηέζρηζαλ ηνλ ειιεληθό νπξαλό. Δίραλ βξεη ηνλ ζηόρν ηνπο , ρηύπεζαλ πξώηα ηα Δγγιέδηθα πνπ ήηαλ 50 κέηξα δίπια καο ιεο θαη ήηαλ θακηθάδη.

Σε 5΄ιεπηά ην ιγα έθαλε θιίζε δεμηά θαη πήξε καδί ηνπ 71 παιηθάξηα ζηνλ βπζό. Οη ππόινηπνη ηξαπκαηίεο πξνζπαζνύζαλ λα ζώζνπλ ηνπο λαπαγνύο.

Ήκνπλα ζην θαλόλη θαη ξίρλακε ζηα αεξνπιάλα. Μόλν εγώ ζώζεθα από ηελ νκνρεηξία πνπ απνηειείην από 2 Αμησκαηηθνύο θαη 15 λαύηεο. Φηππήζεθα ζηελ δεμηά πιεπξά ηνπ θεθαιηνύ κνπ , έραζα ηηο αηζζήζεηο κνπ θαη ζπλήιζα από ηνπο θξηθηνύο πόλνπο ησλ πνδηώλ κνπ πνπ άξρηζαλ λα θαίγνληαη. Γίπια κνπ άθνπγα ηα βνγγεηά ησλ ηξαπκαηηζκέλσλ. Γελ έβιεπα ηίπνηα , δηόηη ε πεξηνρή ήηαλ γεκάηε θαπλνύο. Σηάζεθα ιίγν ζηα πόδηα κνπ θαη όηαλ δηέθξηλα ιίγν θώο κέζα ζηνπο θαπλνύο , ζηηο θσηηέο θαη ζην ηζίξηζκα ηεο ζάξθαο ησλ πνδηώλ κνπ έπεζα ζηελ ζάιαζζα θαη ιόγσ όηη ήκνπλα θαιόο θνιπκβεηήο , ηα κελ πόδηα κνπ ήηαλ αθίλεηα αιιά κε ηα ρέξηα κνπ έπιεα θσλάδνληαο βνήζεηα. Μνπ πέηαμαλ κηα θνπινύξα αθξηβώο ηε ζηηγκή πνπ ην πινίν άξρηζε λα θάλεη θιίζε. Οη Γεξκαλνί ζπλέρηδαλ λα ππξνβνινύλ θαη νη δηθνί καο κε απέξαλην εξσηζκό ζπλέρηδαλ λα ππξνβνινύλ θαη απηνί...νη 5-6 επηδώληεο έξηρλαλ ζην γεξκαληθό αεξνπιάλν.

μαρτυρίεσ

[15]

μαρτυρίεσ

[16]

Βξέζεθα ρηππώληαο ηα ρέξηα κνπ δίπια ζην πξώην ππξνβόιν , ηε ζηηγκή εθείλε έγηλε αθινγηζηία θαη δεζηή ε θπζίγγε έπεθηε ζηελ ζάιαζζα.

Τόηε έλαο ζεξκαζηήο έδσζε βνπηηά πάλσ από ην πινίν , κε ηξάβεμε από ην ρέξη θαη κε θάζηζε πάλσ ζηελ ηζακαδνύξα πνπ ήηαλ δεκέλν ην πινίν.

Έπεθηαλ θαη νη ηειεπηαίνη επηδώληεο ζηελ ζάιαζζα θαη ηειηθά έγηλε ε κεγάιε θιίζε θαη ζε δεπηεξόιεπηα κέζα ράζεθε ην έλδνμν «ιγα» κε 71 ήξσεο. Εήησ ε Βαζίιηζζα ιγα θώλαδαλ όινη. Γξακαηηθέο ζηηγκέο απεξίγξαπηνπ εξσηζκνύ.>>

Πξνθνξηθή αθήγεζε ηνπ αείκλεζηνπ πξνπάππνπ κνπ Γεκήηξηνπ Κνπηζνπξάδε (παξαζεκνθνξεκέλνπ ήξσα θαη επίζεκνπ δεκόηε Λέξνπ)

Μηράιεο Κ.

μαρτυρίεσ

[17]

μαρτυρίεσ

[18]

Μαρησρία για ηοσς πρώηοσς βομβαρδιζμούς και ηις

ζκληρές μέρες ηης πείνας…

Ζ επέηεηνο ηεο 28εο

Οθησβξίνπ έρεη κεγάιε ζεκαζία γηα

κέλα. Μεγάιε πηα ξώηεζα ηε γηαγηά κνπ, γηα ην ηη ζπκάηαη

από ηνλ πόιεκν ηνπ Σαξάληα..

« Ήηαλ 5 ρξνλώλ αιιά ήηαλ ηόζν έληνλα όζα έγηλαλ πνπ ηα

ζπκάηαη ζαλ λα ήηαλ ρζεο. Έθεπγαλ κε ην κεγάιν ηεο

αδειθό από ην ζπίηη ηεο γηαγηάο ηεο θαη γηα θαιή ηνπο ηύρε

ζηακάηεζαλ ιίγν λα κηιήζνπλ κε ηα παηδηά ηεο γεηηνληάο.

ηαλ μαθληθά άξρηζε ν βνκβαξδηζκόο! Ζ πξώηε βόκβα

έπεζε ζην ιηκάλη… Ο ζόξπβνο ηξνκαθηηθόο… Δπηθξάηεζε

παληθόο … όινη έηξεραλ θη εθείλνη γύξηζαλ πίζσ ζηε γηαγηά.

Τνπο πήξε ηξέρνληαο λα πάλε ζηνλ Φξαγθνκαραιά, λ’

απνθύγνπλ ην θέληξν, κα ζην δξόκν ζπλάληεζαλ ηε κακά

ηνπο λα ηξέρεη λα ηνπο βξεη κέζα ζηνλ θόζκν … θξαηώληαο

ζηα ρέξηα ηα παπνύηζηα ηεο , γηα λα κπνξεί λα ηξέρεη

γξεγνξόηεξα!

Γηα ιίγεο κέξεο ππήξρε παληθόο κέρξη λα δνπλ ηη ζα γίλεη.

Αλαγθάζηεθαλ θη όινη καδί κεηαθόκηζαλ πξνζσξηλά ζηνλ

Κάκπν γηαηί νη βνκβαξδηζκνί γηλόηαλ ζπλέρεηα κέζα ζηελ

πόιε. Ο παηέξαο , ν παππνύο δειαδή ζπλέρηδε όκσο λα

κέλεη ζηε ρώξα γηα λα πεγαηλνέξρεηαη κε ην θαΐθη θαη λα

κεηαθέξεη εκπνξεύκαηα. Φπζηθά καδί κε ηα πξάγκαηα

πξνζπαζνύζε λα κεηαθέξεη θαη γξάκκαηα , ζεκεηώκαηα θαη

θακηά θνξά θαη αλζξώπνπο, εηδηθά απέλαληη ζηελ Τνπξθία.

μαρτυρίεσ

[19]

μαρτυρίεσ

[20]

Γπζηπρώο εθείλε ηελ επνρή ππήξραλ θαη θάπνηνη πξνδόηεο

Έιιελεο πνπ πίζηεπαλ πην πνιύ ζην ρξήκα θαη ζην θέξδνο

παξά ζηελ παηξίδα. Κάπνηνο από απηνύο ινηπόλ πξόδσζε

ηνλ παηέξα ηεο γηαγηάο θαη κηα Κπξηαθή κεζεκέξη, θη ελώ

θάζνληαλ όινη ζην ηξαπέδη είραλ ςάξηα ηεγαλεηά θαη ρόξηα

βξαζηά, ζπκάηαη ε γηαγηά άλνημε ε πόξηα θη εκθαλίζηεθαλ

έλαο Γεξκαλόο αμησκαηηθόο θαη δπν ζηξαηηώηεο κε ηα όπια

λα ηνπο ζεκαδεύνπλ… Σήθσζαλ ηνλ πξνπάππνπ θαη ηνλ

ζπλέιαβαλ γηα αλάθξηζε. Ζ πξνγηαγηά κε ηα δπν παηδηά

πήγαηλαλ θαη ηνλ έβιεπαλ ζηα θξαηεηήξηα, πνπ ήηαλ ηόηε

ζηελ παξαιία, ζηα ππόγεηα κηαο θαθεηέξηαο πνπ ηώξα

πεξλάκε από εθεί θάζε κέξα , ρσξίο λα μέξνπκε ηη γηλόηαλ

ηόηε. Τνπ πήγαηλαλ θαγεηό θαη λεξό. Αλ ήηαλ θαιόο ν

θξνπξόο ηνπο άθελε λα ην δώζνπλ, αιιηώο ην πεηνύζαλ θαη

πνιιέο θνξέο γεινύζαλ. Τνλ θξάηεζαλ αξθεηέο κέξεο θαη

κεηά ηνλ άθεζαλ , αθνύ πξώηα επίηαμαλ ην θαΐθη θαη ηνλ

αλάγθαζαλ λα κεηαθέξεη γεξκαληθά πξάγκαηα θαη λα

ζεθώζεη γεξκαληθή ζεκαία . Δθείλνο δελ κπνξνύζε λα

αξλεζεί γηαηί απεηινύζαλ λα ζθνηώζνπλ όιε ηελ νηθνγέλεηα

ηνπ θαη ηηο νηθνγέλεηεο όισλ όζσλ δνύιεπαλ γηα απηόλ.

Σ’ έλα ηαμίδη απ’ απηά ηα αεξνπιάλα ησλ Άγγισλ βιέπνληαο

ηελ γεξκαληθή ζεκαία από ςειά , ην βνκβάξδηζαλ θνληά

ζηελ Κξήηε θη έηζη ράζεθε ην κηζό πιήξσκα θαη βπζίζηεθε

θαη ε πεξηνπζία ηνπο, γηαηί απηό ην θαΐθη ήηαλ όιν θη όιν όηη

είραλ.

Μεηά ν πξνπάππνπο δνύιεπε ζ’ άιια θαΐθηα γηα λα κπνξεί

λα θέξλεη ηξόθηκα θαη λα δήζεη ε νηθνγέλεηα ηνπ. Φπζηθά δελ

ζηακάηεζε λα βνεζάεη κε όπνηνλ ηξόπν κπνξνύζε ηνλ

αγώλα πνπ γηλόηαλ ελάληηα ζηνπο θαηαθηεηέο.

μαρτυρίεσ

[21]

μαρτυρίεσ

[22]

Έδεζαλ ηα ρξόληα ηεο θαηνρήο κε θόβν γηα ηε δσή ηνπο, κε

πείλα θαη ζηεξήζεηο. Ζ γηαγηά κνπ έραζε ηνλ αδειθό ηεο,

κσξό ηόηε πνπ αξξώζηεζε από ηελ έιιεηςε ζσζηήο ηξνθήο

θαη θαξκάθσλ. Πέξαζαλ ρξόληα δύζθνια θαη έδεζαλ

θαηαζηάζεηο πνπ δελ ζα ήζεια νύηε ζην όλεηξν κνπ λα ηηο

δήζσ εγώ.

Μνπ είπε θη άιια πνιιά πνπ ηξηγπξίδνπλ ζην κπαιό κνπ από

πξνρζέο θαη ζθέθηνκαη πσο δε ζα ήζεια λα ηα δήζνπλ νύηε

νη επόκελεο γεληέο.

Πξέπεη όινη καο λα καζαίλνπκε γηα απηά θαη λα ηα

μαλαζπκόκαζηε , γηα λα απνθύγνπκε ζην κέιινλ πνιέκνπο

θαη θαηαθηεηέο.

Δπγελία Β.

μαρτυρίεσ

[23]

Ζ εξγαζία απηή ήηαλ κηα επθαηξία γηα λα ζπκεζνύλ νη παιηνί, θαη λα κάζνπλ νη λένη. Να πεξάζνπλ έλα απόγεπκα παξέα νη δπν γεληέο λα θνπβεληηάζνπλ θαη λα κνηξαζηνύλ ζθέςεηο θαη ζπλαηζζήκαηα .