Η ΕΤΙΑ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΤΙΑΣ

Ετούτα τα χαλάσματα είναι στο νου ζαράρι

θαρρείς κι ένα θανατικό κάθε ζωή έχει πάρει

Λες…και κατάρα φοβερή έκαμε τη δουλειά της

κι άπλωσε πάνω στο χωριό τη φοβερή σκιά της.

Η Ετιά πρωτοκατοικήθη

κε στη Βυζαντινή περίοδο.

Στην απογραφή των Ενετών

του 1583 βρέθηκε να

έχει 564 κατοίκους και ήταν τότε το

πολυπληθέστερο χωριό της

επαρχίας Σητείας. Οι

κάτοικοί του ήταν κατά τα

δύο τρίτα Ενετοί.

Η περιοχή ήταν η πιο εύφορη του οροπεδίου και είχε αρκετά ήπιο κλίμα. Είχε πολλά ρυάκια με πολλές φυσικές πηγές που δημιουργούν πλούσια βλάστηση και ιδανικά τοπία για κήπους και άλλες καλλιέργειες.

Γι αυτό επιλέχθηκε για να κατοικηθεί από τους Ενετούς κατά τα τέλη του 15ου αιώνα.

Εκεί έχτισε τον τεράστιο πύργο του ο άρχοντας Πιέτρο ντε Μέτζο. Ο πύργος χτίστηκε με την αλύπητη φορολόγηση των Χριστιανών, οι οποίοι έδωσαν το ένα τρίτο των εισοδημάτων τους, και βεβαίως με την υποχρεωτική εργασία τους.

Η αρχιτεκτονική του τριώροφου πύργου μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα θαύμα της στατικής. Στη σημερινή εποχή σώζεται μόνο το ισόγειο. Το μνημείο υπέστη πρόσθετες καταστροφές από το σεισμό του 1856.

Πάνω από την πέτρινη σκάλα που οδηγεί στον πρώτο όροφο υπάρχει μια επιγραφή που σε ελεύθερη μετάφραση λέει «Προσέρχεστε άνευ συστολής». Αυτό, φυσικά, αφορούσε τους συνάρχοντες ενετούς και σε καμία περίπτωση του Χριστιανούς της περιοχής.

Οι Χριστιανοί γνώριζαν καλά τη σκοτεινή φυλακή που υπήρχε στο βάθος του πύργου, κάτω από τα λουτρά των αρχοντισσών. Επίσης 200 μέτρα βόρεια του πύργου βρίσκονταν οι «Κοπανίστρες», το μέρος όπου ξυλοκοπούνταν οι Χριστιανοί.

Όταν ήρθαν οι Τούρκοι στην περιοχή, το ενετικό μέγαρο των Ντε Μέτζο μετατράπηκε σε αποθήκη του τουρκικού στρατού και πήρε το όνομα «Σεράγιο».

Έπειτα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του γενίτσαρου Μεμέτακα του Σεραγιανού.

O Μεμέτακας ή Σεραγιανός .Ήταν απόγονος τιμαριούχων που του είχαν παραχωρηθεί σαν φέουδα τα χωριά Ετιά, Λιθίνες, Περβολάκια. Ονομάστηκε από τους Χριστιανούς Μεμέτακας για το ογκώδες σώμα του και το άγριο ήθος του και Σεραγιανός λόγω του ότι ήταν κύριος του μεγάρου της Ετιάς. Ήταν υποδιοικητής τμήματος Σητείας που περιελάμβανε τα χωριά Χανδράς, Αρμένοι, Ετιά , Περβολάκια, Λιθίνες και Βόιλα και είχε την έδρα του στον Χαντρά. Ήταν ο ωμότερος και αισχρότερος από τους Γενιτσάρους.

Στα ενετικά σπίτια κατοίκησαν τούρκικες οικογένειες. Οι Ενετικές είχαν φύγει για το μεγάλο Κάστρο, το σημερινό Ηράκλειο.

Η δίκλιτη εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης και της Παναγίας μετατράπηκε σε τζαμί ενώ ο μικρός Βυζαντινός ναός του αγίου Ιωάννη έγινε αχυρώνας του Αχμέτ μπέη Αρναουτάκη.

Το 1828 οι χριστιανοί επαναστάτες πολιόρκησαν 3.600 τούρκους μέσα στο Σεράγιο. Μετά τη συνθηκολόγηση και παράδοσή τους στη Σητεία, οι επαναστάτες κατεδάφισαν τους δύο άνω ορόφους και αφαίρεσαν την ξυλεία των ορόφων τους, τις δε πέτρες μετέφεραν στους Αρμένους για το χτίσιμο των σπιτιών τους.

Στην επανάσταση του 1897 στην Ετιά κατοικούσαν δέκα εννέα τούρκικες οικογένειες και δύο χριστιανικές. Όταν η Ετιά απελευθερώθηκε από τους Τούρκους ερημώθηκε σχεδόν τελείως.

Εκτός από τους δύο ορόφους του ενετικού μεγάρου που γκρεμίστηκαν για να παρθεί η ξυλεία, κατεδαφίστηκαν και όλα τα τουρκικά σπίτια και οι πέτρες μεταφέρθηκαν στους Αρμένους για τις οικοδομικές ανάγκες του χωριού.

Στο χωριό έμειναν μόνο δύο οικογένειες οι οποίες τη δεκαετία του 1960 μετοίκησαν στους Αρμένους. Από τότε η Ετιά ήταν ένα έρημο μισογκρεμισμένο χωριουδάκι.

Ο οικισμός της Ετιάς ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία η οποία την αναστήλωσε συστηματικά.

Με κονδύλια τα οποία δόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση η Ετιά έχει πάρει τη σημερινή της μορφή και αποτελεί ένα πολύ όμορφο αξιοθέατο του οροπεδίου.