Στρατηγική στην αντιμετώπιση των κουνουπιών

Εργαστήριο Ιατρικής ΕντομολογίαςΕΣΔΥ

Ιστορία καταπολέμησης εντόμων

• Στυμφαλίδες όρνιθες – άθλος του Ηρακλή• 1000 π.Χ.: Όμηρος

• Καπνισμοί κατοικιών με ατμούς θείου

• 70 μ.Χ. «Φυσική Ιστορία» Πλίνιος• Πρακτικές συμβουλές για αντιμετώπιση εντόμων

• 1800-1825 Φυσικές ουσίες• Πύρεθρο, θείο, αρσενικό, χλωριούχος υδράργυρος, σάπωνες

• 1825-1850 φωσφόρος και εκχυλίσματα φυτών• Rotenon φύλλα Quassia

Νεώτερη ιστορία

• 1867 σύνθεση Paris green. 1ος σταθμός στην επιστήμη των εντομοκτόνων

• Διπλό άλας αρσενικώδους θείου και οξεικού χαλκού

• 1868 γαλάκτωμα κηροζίνης• 1939 ανακάλυψη εντομοκτόνων ιδιοτήτων DDT• 1946 σύνθεση οργανοφωσφορικών• 1976 ανακάλυψη του Bti

Ιατρικές ανακαλύψειςΡόλος των κουνουπιών

• 1878: Patrick Manson • Wuchereria bancrofti στο σώμα του Culex pipiensδιάμεσος

ξενιστής της φιλαρίασης

• 1880: Laveran • Plasmodium malariae σε ερυθρά αιμοσφαίρια

• 1897: Ronald Ross • μορφές του παρασίτου σε κουνούπια

• 1899: Grassi et al• Μετάδοση ελονοσίας με Anopheles sp.

• 1880: C. Finley, 1900 W. Reed • Ο κίτρινος πυρετός μεταδίδεται με το Aedes aegypti

Αντιμετώπιση

• Α. Περίοδος• Αρχές 20ου αιώνα-Τέλος 10ετίας ’30

• Β. Περίοδος• Σύνθεση και αποκλειστική εφαρμογή χημικών μέχρι

τέλος ’60

• Γ. Περίοδος• Αναθεώρηση αντιλήψεων, έρευνα για νέες

μεθόδους

Α. περίοδος

• Αποξηράνσεις ελωδών εκτάσεων• Ψεκασμοί με Paris Green• Πετρελαιώσεις ελών• Εισαγωγή και διασπορά Gambusia sp.

Β. περίοδος

• Ανακάλυψη και αποκλειστική χρησιμοποίηση του DDT σε όλα τα είδη των επιβλαβών εντόμων!!

• Σύνθεση και εφαρμογή νέων κατηγοριών εντομοκτόνων– Οργανοφωσφορικά – Καρβαμυδικά– Πυρεθροειδή

Παρενέργειες εντομοκτόνων

• Ρύπανση περιβάλλοντος• Είσοδος στην τροφική αλυσίδα• Κίνδυνοι δηλητηρίασης• Καταστροφή φυσικών εχθρών • Οικολογικές επιπτώσεις

– Διαταραχή ισορροπίας οικοσυστήματος– Ανάπτυξη ανθεκτικών κλώνων

Γ. περίοδος

• Προστασία περιβάλλοντος• Εφαρμογή μεθόδων ολοκληρωμένης

αντιμετώπισης– Συνδυασμός διαφορετικών μεθόδων, όπου

καθεμιά συνεισφέρει στο τελικό αποτέλεσμα

Μέθοδοι συνδυασμένης διαχείρισης

• Χρησιμοποίηση φυσικών εχθρών• Χρησιμοποίηση μικροοργανισμών• Χρησιμοποίηση ουσιών αναλόγων ορμονών

ανάπτυξης• Εφαρμογή τεχνικής στείρου εντόμου• Εντομοαπωθητικά βοτανικής προέλευσης• Βελτίωση περιβάλλοντος (περιορισμός εστιών)• Έγκαιρη εφαρμογή καταλλήλων εντομοκτόνων

Βιολογική καταπολέμησηΧρησιμοποίηση φυσικών εχθρών

• Παθογόνα– Βακτήρια: Bacillus thurigiensis, B. sphaericus– Μύκητες: Lagenidium giganteum, Metarhizium

anisopliae– Νηματώδεις: Romanomermis culicivorax

• Αρπακτικά– Έντομα: Toxorhynchites sp.– Πλατυέλμινθες: Dugesia sp. (Planaria)– Ψάρια: Gambusia sp.

Εντομοκτόνα τρίτης γενιάς

• Μικροβιακά– Bacillus thurigiensis israelensis (Bti)– Bacillus sphaericus (Bs)

• IGR– Ανάλογα ορμονών νεότητος (methoprene)– Αναστολείς σύνθεσης χιτίνης (diflubenzuron)

Σύγχρονα ελληνικά δεδομένα

• Σύγχρονες έρευνες: 58 είδη κουνουπιών (Samanidou and Harbach 2001)

• Τελευταία ευρήματα: Aedes albopictus, Culex tritaeniorhynchus (2005)

Υγειονομικά προβλήματα

• Άμεσες επιπτώσειςΌχλησηΔερματίτιδεςΑλλεργίεςΥποβάθμιση της ποιότητας ζωής και της

οικονομίας

Δυνητικοί κίνδυνοι

• Έμμεσες επιπτώσεις (ξενιστές)Πλασμώδια ελονοσίας του ανθρώπου

(ορισμένα είδη ανωφελών κουνουπιών)Φιλάριες του σκύλου (Culex sp., Aedes sp.,

Coquillettidia sp.)Αρμποϊοί: Δυτικού Νείλου, δάγκειου πυρετού,

κλπ. (Aedes aegypti, Ae. albopictus), εγκεφαλίτιδες (Anopheles sp., Culex sp., Aedes sp.)

Πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης κουνουπιών

• Προσδιορισμός ειδών• Συλλήψεις ακμαίων

• Αντιμετώπιση προνυμφών• Χαρτογράφηση εστιών• Έργα βελτίωσης ή καταστροφή• Ψεκασμοί κατά κρίση

• Αντιμετώπιση ακμαίων (μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις!!)

• Εντόπιση σημείων ανάπαυσης και ψεκασμοί

• Μέτρα ατομικής προφύλαξης

Προϋποθέσεις επιτυχίας

• Πολιτική βούληση• Μόνιμο εκπαιδευμένο προσωπικό• Αποδοχή από το κοινωνικό σύνολο