ΘΕΡΜΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

ISBN: 960-7058-56-9 © B. Ραφαηλίί»|ςΕκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 1996 I. Νικολόπουλος & Σία Ε.Ε. Μαυρομιχάλη 15, 10679, Αθήνα τηλ: 3639336 - Fax: 3638489

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ

ΘΕΡΜΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ ΚΑΙ ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΟΜΟΥΝΙΣΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΥΝΙΣΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΦΑΣΙΣΤΩΝ

IΕΚΔΟΣΕΙΣ Τ « η» ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΟΤΟΥ

Α. ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ

1. Η γέννηση του φασισμού

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η μεγάλη ευκαιρία της Σοβιετικής Ένωσης να βγει από την απομόνωση, να γίνει παγκόσμια δύναμη, και σαν τέτοια να μπορέσει να ξανασκεφτεί το κλασικό μαρξιστικό δόγ­μα, σύμφωνα με το οποίο ο κομουνισμός είτε θα είναι παγκόσμιο, ή τουλάχιστον πανευρωπαϊκό, σε ένα πρώτο στάδιο, κοινωνικοοικονο­μικό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας, είτε θα πάψη να υπάρχει ως «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα». Ο σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα είναι δόγμα σταλινικό, ουδεμία σχέση έχον με το μαρξισμό του Μαρξ. Αλλά ούτε και με το μαρξισμό του Λένιν, γνωστό και σαν μαρξισμό- λενινισμό. Βέβαια, είναι ο Λένιν αυτός που επέβαλε τον κομουνισμό σε μια μόνο χώρα και μάλιστα υπανάπτυχτη, πράγμα που έρχεται σε καταφάνερη αντίθεση με τον κλασικό μαρξισμό, που διακηρύσσει πως ο κομουνισμός θα προκόψει κατ’ αρχήν σε μια από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όμως ο Λένιν αφήνει πάντα ανοιχτή τη δυνα­τότητα, που γι’ αυτόν είναι βεβαιότητα, πως από την υπανάπτυχτη Ρωσία ο κομουνισμός θα επεκταθεί ταχύτατα σε άλλες, αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως η Γερμανία. Κι έτσι, το νέο σοβιετικό κράτος που προκύπτει στη Ρωσία το 1917, όπως πιστεύει ο δημιουργός του, ο Λένιν, αφενός θα αποφύγει την απομόνωση και την περικύκλω­ση και αφετέρου θα δικαιώσει τον Μαρξ, που δεν διέγραφε κατηγο­ρηματικά τη Ρωσία από τη λίστα των χωρών που θα ήταν δυνατό να γίνουν κομουνιστικές, χάρη κυρίως στα μιρ, το παραδοσιακό ενδο- φεουδαρχικό ρωσικό σύστημα κοινοκτημοσύνης της γης. Δυστυχώς, οι ήττες των Σπαρτακιστών στη Γερμανία και του Μπέλα Κουν στην Ουγ­γαρία, διαλύουν αυτό το όνειρο, μετά όμως το θάνατο του Λένιν, που θα πεθάνει το 1924 με το όνειρο ολοζώντανο. Στο δίλημμα «ζαβός

7

κομουνισμός σε μία μόνο χώρα, ή ακόμα πιο ζαβός καπιταλισμός στην ίδια χώρα», ο Στάλιν απαντά αντιμαρξιστικά: «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα». Εσείς τι θα κάνατε στη θέση του; (Για φαντάσου. Στη θέση του!), θα διαλύατε από τότε την ΕΣΣΔ; Έπραξε, λοιπόν, αντιμαρξιστικά ο Σταλιν και έκανε πολύ καλά. θ α ήταν εντελώς παράλογο να προκρίνει την επιστροφή στον καπιταλισμό, μόνο και μόνο επειδή καμιά χώρα στην Ευρώπη και στον κόσμο δεν έλεγε να μιμηθεί τη Ρωσία.

Την επιστροφή στον καπιταλισμό θα την επιλέξει σα λύση, πολύ αργότερα, ο Γκορμπατσώφ. Το 1926 όμως, κανείς δεν θα τολμούσε να την προτείνει στα σοβαρά, μόνο και μόνο γιατί ο «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα» είναι δόγμα αντιμαρξιστικό, όπως δεν θα πάψει να λέει ο Τράισκι, ο δημιουργός της θεωρίας της «διαρκούς επανάστασης». Που την αντιλαμβάνεται διαρκή, με δυό αλληλοσυνδεόμενους τρό­πους: σα συνέχεια της επανάστασης μέσα στην ΕΣΣΔ, μέχρι να κατα­τροπωθεί ο ακόμα υπαρχτός ταξικός εχθρός, που βυσσοδομεί, και σα συνέχισή της έξω από τη Σοβ. Ένωση. Η «εξαγωγή της επανάστασης» είναι τροτσκιστικό και όχι σταλινικό δόγμα. Ο Στάλιν δεν αγαπάει ούτε τις εξαγωγές ούτε τις εισαγωγές, τουλάχιστον μέχρι το 1945. Εξα­γωγές θ’ αρχίσει να κάνει αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου.

Λοιπόν, στην επί Γκορμπατσώφ διαλυθείσα Σοβ. Ένωση δε νική- θηκε ο ούτως ή άλλως ανύπαρχτος και εκεί, όπως παντού, κομουνι­σμός. Απλά και καθαρά, νίκησε ο κλασικός μαρξισμός. Που δεν προ­βλέπει προλεταριακή επανάσταση σε καπιταλιστικά υπανάπτυχτες ή αγροτικές χώρες. Η νίκη του Μάο Τσε-Τσύνγκ στην Κίνα δεν πρέπει να μας παραπλανά. Διότι ο καθηγητής του κομφουκιανισμού στο πανε­πιστήμιο του Πεκίνου, πριν γίνει μαρξιστής ήταν κομφουκιανιστής, κι αυτό θα τον βοηθήσει πολύ στο να σμίξει τον πανίσχυρο στην Κίνα παραδοσιακό κομφουκιανισμό με τον τυπικά ευρωπαϊκό μαρξισμό. Έτσι, θα καταφέρει να πάρει μαζί του τους φτωχούς αγρότες μιας απέραντης αγροτικής χώρας. Η κινέζικη επανάσταση δεν έχει καμιά ουσιαστική σχέση με το προλεταριάτο. Και πολλοί μελετητές αμφιβάλ­λουν αν έχει σχέση και με το μαρξισμό, που στην Κίνα λίΐτουργεί άλ­λοτε σαν πρόσχημα για τη διαιώνιση της πανάρχαιης αυτοκρατορίας και άλλοτε σαν συμπλήρωμα στον κομφουκιανισμό.

Η απομονωμένη μέχρι το 1938 Σοβιετική Ένωση δεν θα πάρει μέ­ρος στις συνεδριάσεις που θα καταλήξουν στη Συμφωνία του Μονά­χου, που δημιουργεί τις διπλωματικές προϋποθέσεις για την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως θα κάνει πολύ αισθητή την πα­ρουσία της σ’ αυτές, ακριβώς με την απουσία της. Όλοι ξέρουν πως

το δύσκολο τσεχοσλοβακικό πρόβλημα, περί του οποίου συζητούν στο Μόναχο οι Αγγλογάλλοι και οι Γερμανοί το Δεκέμβριο του 1938, δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά χωρίς τη Ρωσία. Αλλά όλοι, προς το παρόν, κάνουν το κορόιδο και την αγνοούν επι­δεικτικά. Μέχρι που, λίγο αργότερα, οι Δυτικοί να υποχρεωθούν εκ των πραγμάτων να συμμαχήσουν με τον Στάλιν κατά του Χίτλερ. Εί­ναι η πιο παράδοξη συμμαχία που έγινε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία: οι εχθροί του καπιταλισμού συμμαχούν με τους καπιταλιστές κατά των ναζιστών, που είναι επίσης καπιταλιστές! Ο Β' Παγκόσμιος Πό­λεμος ήταν, στην αρχή του, μια σύγκρουση ανάμεσα στον δικτατορι- κό και τον δημοκρατικό καπιταλισμό, πράγμα που λογικά δεν θα έπρε- πε να αφορά τους κομουνιστές. Τους αφορά, ωστόσο. Όχι μόνο γιατί ο δικτατορικός καπιταλισμός είναι πιο άμεση απειλή για την κομου­νιστική Ρωσία, αλλά και διότι το καινοφανές κομουνιστικό καθεστώς δεν προέκυψε σε άλλον πλανήτη αλλά εντός της καπιταλιστικής Ευ­ρώπης. Που, πάντως, προς το παρόν, κρατάει σε καραντίνα τη Σοβ. Ένωση, για να μη μολυνθεί από το κομουνιστικό μικρόβιο, που έχει την τάση να διαδίδεται ταχύτατα και να προκαλεί επιδημίες.

Ωστόσο, ο «ελεύθερος κόσμος» θα γελοιοποιηθεί τελείως όσον αφο­ρά την ελευθερία του, που την έχει περί πολλού, με την αναρρίχηση στην εξουσία πρώτα του Μσυσολίνι, το 1922, και ύστερα του Χίτλερ, το 1933. Και είναι οι κομουνιστές εν τέλει που θα σώσουν τον δημο­κρατικό καπιταλισμό από τον δικτατορικό καπιταλισμό. Ο οποίος, μόλις σωθεί χάρη στη βοήθεια των κομουνιστών, θα βάλει άγριο χέρι στους κομουνιστές. Γίνεσαι ή δε γίνεσαι Τούρκος; Ή, μάλλον, κομου­νιστής; Εμάς τους έλληνες κομουνιστές, τα καθάρματα οι δωσίλογοι θα μας πουν «Εαμοβούλγαρους». Τι τους λες; Ή, μάλλον, τι τους κά­νεις; Τους παλουκώνεις, ή δεν τους παλουκώνεις όταν σου δοθεί η ευκαιρία στον Εμφύλιο; Παραπονούνται κι από πάνω οι ιθαγενείς δω­σίλογοι και οι περί αυτούς πως τους σφάξαμε, λέει, αντί να μας ευ­χαριστούν που δεν τους εξαφανίσαμε από προσώπου ελληνικής γης εμείς οι, «σφαγείς» μεν, σωτήρες δε του δημοκρατικού καπιταλισμού!

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, που θα φέρει την μέχρι τότε απομονω­μένη Σοβ. Ένωση στο διεθνές προσκήνιο, είναι η παράλογα λογική συ­νέχεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο μεσοπόλεμος, γνωστός και σαν «μπελ επόκ» (καλή εποχή), δεν είναι παρά ένα διάλειμμα για καφέ, που λέει ο λόγος, που δίνει την ευκαιρία στους ταλαιπωρημένους από τον Πρώτο Πόλεμο να γλεντήσουν λιγάκι πριν απ’ το ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929. Και είναι ο μεσοπόλεμος που θα δώσει στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να δημιουργήσουν πράγματα

9

εντελώς συναρπαστικά. Ο μοντερνισμός στην τέχνη, τότε ακριβώς δυ­ναμώνει και κορυφώνεται. Δεν έχει καμιά αισθητικής τάξεως σημα­σία που ο φουτουρισμός του Μαρινέτι θα προκύψει απ’ το φασισμό του Μουσολίνι. Σημασία έχει που όλοι τότε ψάχνουν για κάτι και­νούργιο. Μερικοί θα πιστέψουν πως το καινούργιο έρχεται με τους φασίστες της Ιταλίας, στην αρχή, και τους ναζισίές (εθνικιστές σημαί­νει η λέξη) της Γερμανίας, στη συνέχεια Έτσι, με τον φασιστικής απο- χρώσεως πολιτικό μοντερνισμό συντάσσεται ακόμα και ο μεγαλύτε­ρος ποιητής του αιώνα μας, ο Έζρα Πάουντ. Που έρχεται από την Αμερική (είναι Αμερικανοεβραίος) για να βοηθήσει τον Μουσολίνι! Με το ναζισμό συντάσσεται στην αρχή και ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του αιώνα μας, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ. Αλλά και ο μεγαλύτερος μαέστρος της εποχής εκείνης, ο Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ. Στην Νορβηγία, ο με­γάλος πεζογράφος Κνουτ Χάμσουν θα πάει κι αυτός με τους φασίστες. Και στη Γαλλία, ο ιδιοφυής Φερνήνάν Σελίν, ένας από τους σημαντι­κότερους πεζογράφους του αιώνα μας, θα προσχωρήσει ομοίως στους φασίστες. Που στη διάρκεια του μεσοπολέμου έχουν δημιουργήσει φα­σιστικά κινήματα σχεδόν παντού στην Ευρώπη. Φυσικά και στην Ελ­λάδα 'Οπου, με τον Μεταξά, θα συνταχτούν: ο Μυριβήλης ανοιχτά, ο Καραγάτσης επιφυλαχτικά, ο Μωραϊτίνης αναφανδόν, και άλλοι πολλοί. Μιλάμε υπερηφάνως για την περίφημη «γενιά του ’30», αλλά δεν διευκρινίζουμε πως αυτή η γενιά, σχεδόν στο σύνολό της με τι­μητική εξαίρεση τον βαθύτατα δημοκρατικό Κοσμά Πολίτη, στηρίζει τον ελληνικό φασισμό.

Τι συμβαίνει, λοιπόν; Ο φασισμός και ο ναζισμός είναι κοινωνι­κά κινήματα σπέσιαλ για ηλίθιους και εξαθλιωμένους λούμπεν, ή μήπως συμβαίνει κάτι πολύ σοβαρότερο; Ο πρώην σοσιαλιστής Μπε- νίτο Μουσολίνι προειδοποίησε τους αριστερούς για τα μελλούμενα πολύ έγκαιρα, αλλά κανείς δεν πήρε τότε στα σοβαρά αυτόν τον επαρ­χιώτη πρώην δάσκαλο, που κατάφερε με το δυναμισμό και την ευφυΐα του (ας πάψουμε επιτέλους να υποτιμούμε τους εχθρούς μας) να γί­νει πρώτα σημαίνον στέλεχος του σοσιαλιστικού κόμματος της Ιταλίας και στη συνέχεια ο πρώτος δάσκαλος του φασισμού.

Ο όρος κατάγεται απ’ τα ρωμαϊκά φάτσιο. Έτσι λέγονται στα λα­τινικά οι δεμένες σε δεσμίδες ράβδοι, που στη μια τους άκρη καταλή­γουν άλλοτε σε μονό και άλλοτε σε διπλό πέλεκυν. Οι Ρωμαίοι με τη δεσμίδα των καλά δεμένων μεταξύ τους ράβδων συμβόλιζαν την ενό­τητα. (Του λαού ή των αρχόντων; Κανείς δεν μπορεί να το πει με σι­γουριά). 'Οσο για τον πέλίκυν στην άκρη της δέσμης, αυτός, όταν εί­ναι μονός κόβει κεφάλια απ’ τη μια μεριά κι όταν είναι διπλός κόβει

10

κεφάλια και απ’ τις δυο μεριές: και απ’ τα αριστερά και απ’ τα δε­ξιά του πολιτικού φάσματος. Στο φασισμό, ο παλιός ρωμαϊκός διπλός πέλεκυς μπορεί να κόψη και κεφάλια αστών και κεφάλια προλετά­ριων. Να, λοιπόν, ο ορισμός του φασισμού, όπως τον συνέλαβε θεω­ρητικά και τον επέβαλε στην πράξη ένας πρώην σοσιαλιστής, ο Μπε- νίτο Μουσολίνι, γνωστός και ως Ντούτσε, που στα ιταλικά σημαίνει αρχηγός: φασισμός είναι το αυτόνομο πολυσυλλεκτικό κοινωνικό κί­νημα, που καλύπτει οργανωτικά, οικονομικά και ψυχολογικά τους μι­κροαστούς, όχι τους αστούς. Τους περίφημους μικρομεσαίους, δηλα­δή. Αυτούς που απειλούνται από τους αστούς, που τους κόβουν το δρόμο για το ανέβασμα στην «ανώτερη τάξη», που είναι η έμμονη ιδέα κάθε συνεπή με τη μικρότητά του μικρομεσαίου, που δεν έχη στο νου του παρά μόνο το μεγάλωμα της περιουσίας του, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο όταν σε εμποδίζουν οι ήδη βολεμένοι. Απειλούνται όμως ταυ­τόχρονα οι μικροαστοί και από τους προλετάριους, που κρατούν πά­ντα ανοιχτό το λάκκο όπου θα πέσει ο μικρομεσαίος εκείνος που, αντί να μεγαλώσει και να φτάσει να γίνει μέχρι και μεγαλοαστός, μικραί­νει (φτωχαίνει) συνέχεια και γίνεται έτσι ένας δυνάμει προλετάριος, χωρίς να το επιδιώκει και κυρίως χωρίς να παραδέχεται πως δεν πρό­κειται να σηκώσει κεφάλι στην περίπτωση που πέσει για τα καλά. Έτσι που τσακίστηκαν τα φτερά του, στην αγωνιώδη προσπάθεια να ανεβεί στην «ανώτερη τάξη», είναι έτοιμος να μισήσει θανάσιμα τούτη την καταραμένη ανώτερη τάξη. (Αν όλα σάς θυμίζουν τη λαΐκίστικη πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ, ορθά σάς τη θυμίζουν).

Γιατί επιχειρεί δύσκολες πτήσεις στον ουρανό της ανώτερης τάξης ο μικροαστός; Μα, διότι ο καπιταλισμός κρατάει πάντα ανοιχτή για τον καθένα την ελπίδα για έναν εύκολο και γρήγορο πλουτισμό. (Εδώ στην Ελλάδα, κάθε συνεπής με τη μικρότητά του μικροαστός ονειρεύε­ται «να πιάσει την καλή». Συνήθως πιάνει τα «τέτοια του», και κρα­τώντας τα γερά, πηδάει στον τάφο όταν έρθει η ώρα του, όμως η ελ­πίδα σβήνει τελευταία έτσι κι αλλιώς. Αυτή είναι η δύναμη του κα­πιταλισμού, η «κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας, όπως λέει ο Λουίς Μπουνιουέλ, αυτός που είχε πει και το άλλο: «Κάποτε, όταν μου έδι­ναν μια όστια (είναι η μετάληψη των καθολικών) την έφτυνα Τώρα λέω ευχαριστώ, δεν καπνίζω από αυτά».

Λοιπόν, ισχυρές δυνάμεις ψυχολογικής κυρίως τάξεως κρατούν τον μικροαστό δεμένο στην ουρά του αστού. Ο οποίος τον κλωτσάει συ­νέχεια, αλλά άντε να δώσεις στο χαχόλο μικροαστό να καταλάβει πως ο πρώτος λαχνός του λαχείου δεν είναι για όλους όσους παίζουν λα­χείο. θα συνεχίζει να παίζει λαχείο μέχρι βαθυτάτου γήρατος. 'Οπως

11

εκείνος ο γέρος των 95 ετών του ανεκδότου, που κέρδισε τον πρώτο λαχνό και δήλωσε στους δημοσιογράφους, όταν τον ρώτησαν τι θα κάνει με τόσα λεφτά: Μα, θα κοιτάξω λιγάκι και το μέλλον μου.

Και επειδή εγγυημένο μέλλον χωρίς ένδοξο παρελθόν δεν υπάρχει, οι φασίστες και οι ναζιστές θεωρούν επιβεβλημένο να δώσουν νέα έμφαση στο ένδοξο παρελθόν των ενδόξων προγόνων τους. Αρχίζουν, λοιπόν, να τους ψάχνουν μετά μανίας μεγάλης στις σελίδες της προ­γονικής ιστορίας. Αλλά και κάτω απ’ τα μάρμαρα, ειδικά σε μας εδώ. Ο κάθε ιταλός φουκαράς απαλαίνει τη δυστυχία του και νιώθει κα­λύτερα αν πιστέψει πως είναι απόγονος του Ιούλιου Καίσαρα. Και ο κάθε γερμανός χωριάτης νιώθει σπουδαίος αν πιστέψει πως είναι από­γονος του Γκαίτε. Όσο για τους ταλαίπωρους έλληνες μικροαστούς, αυτοί εύκολα υποστυλώνουν την ετοιμόρροπη αυτοεκτίμησή τους, αν πειστούν πως ο προπροπροπάππος τους απ’ τη μεριά του πατέρα ήταν απ’ τη γενιά του Περικλή και ο προπροπροπάππος τους απ’ τη μεριά της μητέρας ήταν απ’ τη γενιά του Πλάτωνα. Συχνά ο φασίστας δεν έχει ιδέα τι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, αλλά αυτό δεν τον ενοχλεί κα­θόλου. Του αρκεί που ξέρει πως ήταν σπουδαίοι. Στον εθνικισμό, ση­μασία δεν έχει να ξέρεις, αλλά να πιστεύεις. Όπως στη θρησκεία. Ο γερμανικός εθνικισμός (ναζισμός) ήταν όντως μια μισοθρησκεία 'Αλ­λωστε, οι ναζιστές αγνόησαν επιδεικτικά το χριστιανισμό.

Για μια απλοϊκή μεν, αλλά καλά συγκροτημένη μεταφυσικά συ­νείδηση, το πρόβλημα δεν είναι να πιστεύει κανείς στον «αληθινό θεό», αλλά να πιστεύει σε κάτι το Μεγάλο, που μπορεί να είναι και ανθρώπινο - μπορεί να είναι και άνθρωπος. Ο Μουσολίνι και ο Χίτ­λερ γίνονται υποκατάστατα του θεού για τις εξαθλιωμένες μάζες, που απελπίστηκαν περιμένοντας την εξ ύψους βοήθεια. Το ίδιο και ο Στά­λιν, σε ένα άλλο κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς. Το ίδιο σε μας εδώ και ο Καραμανλής (ο «θεός», που γίνεται και προφήτης κάθε φορά που μιλάει σιβυλλικά, και όλοι σπεύδουν να αποκρυπτογραφήσουν τους χρησμούς του). Όσο για τον μακαρίτη Ανδρέα Παπανδρέου, κατάφε- ρε να κάνει τις μάζες των οπαδών του να τον λατρέψουν με τρόπο που λίγο απέχει απ’ τη θρησκευτική συμπεριφορά της θρήσκας μεν, πονη­ρής δε, συζύγου του. Και σεις μου μιλάτε για τον Χίτλερ και τον Μου­σολίνι! Φώναξε δυνατά το σύνθημα: «(ςχτγητό) εδώ και τώρα», όπως πρώτος το είπε ο Χίτλερ, και θα δεις για πότε θ’ αρχίσουν να τρέχουν πίσω σου τόσο οι μισοπεινασμένοι όσο και οι μισοχορτάτοι μικρομε- σαίοι. Οι μικροί, που πρέπει να φαν για να μεγαλώσουν. Αν δεν έχεις αρκετά χρήματα να τους ταΐσεις όλους, εδώ και τώρα, δε χάλασε ο κόσμος. Πάρε δάνειο. Έτσι κι αλλιώς, ανεύθυνος δημαγωγός είσαι. Η

12

μεγάλη τέχνη της δημαγωγίας συνίσταται στο να ξέρεις να διατηρείς ζωντανή την ελπίδα για «καλύτερες μέρες». Ακόμα και όταν οι μέρες γίνονται ολοφάνερα χειρότερες από μέρα σε μέρα.

Επειδή οι μικροαστοί είναι το κυρίαρχο κοινωνικό στρώμα, και το ένα τέταρτο απ’ αυτούς να σε ακολουθήσει, τη βόλεψες ως δημαγω­γός. Να, λοιπόν, η μεγάλη ανακάλυψη του Μουσολίνι. Είπε πως οι μι­κροαστοί δεν ανήκουν στους αστούς (δεν είναι μικροί αστοί), όπως ισχυρίζονται οι μαρξιστές, αλλά αποτελούν μια αυτόνομη τάξη, έξω και πέρα, τόσο από τους αστούς όσο και από τους προλετάριους. Επει­δή, εκείνον τον καιρό, τούτη η θεωρία του Μουσολίνι ήταν καινοφα­νής επειδή δεν είχε δοκιμαστεί ακόμα στη φονική πράξη, και επειδή οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες, από οικονομικής απόψεως και άσχετα με το ταλέντο τους, ανήκαν κι αυτοί σε μια κοινωνική τάξη ή ένα κοινωνικό στρώμα, τους δυο ιεράρχες του φασισμού (ο ναζισμός είναι το ανώτερο στάδιο του φασισμού) τους ακολούθησε πλήθος λαού, αλλά και πολύ σημαντικοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι.

Πρέπει να τονίσουμε πως τόσο ο Μουσολίνι όσο και ο Χίτλερ δεν κατέλαβαν την εξουσία με τη βία. Το ίδιο και ο Μεταξάς σε μας εδώ. Σχεδόν όλοι οι φασίστες ηγέτες είχαν πράγματι λαϊκό έρεισμα. Κι αυτό ακριβώς είναι που ξεχωρίζει μια φασιστική από μια στρατιωτι­κή δικτατορία. Οι συνταγματάρχες δικτάτορες -σε μας εδώ- δεν ήταν φασίστες διότι δεν είχαν λαϊκό έρεισμα. Άλλωστε, η Χούντα, όπως το λέει και η ισπανική λέξη, είναι απλά μια ένωση στρατιωτικών που έχει στο πρόγραμμά της την άνωθεν επιβολή μιας στρατιωτικής δικτα­τορίας λατινοαμερικανικού τύπου. Όμως, οι φασιστικές χώρες της Ευρώπης δεν ήταν μπανανίες.

2. Τα αίτια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Στις Βερσαλλίες, ένα πλούσιο προάστιο της γαλλικής πρωτεύου­σας 23 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Παρισιού, μέχρι το 1919 είχαν υπό­γραφε! τέσσερις συνθήκες ειρήνης μέσα σε ενάμισο αιώνα. Η πέμπτη, αυτή που υπογράφηκε την 28η Ιουνίου 1919, ανάμεσα στην ηττημένη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου Γερμανία απ’ τη μια, και όλους τους νικητές της απ’ την άλλη, θα αποδειχτεί η πιο ηλίθια συνθήκη ειρή­νης που υπογράφηκε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία Οι νικητές Σύμμα­

13

χοι δεν υπογράφουν απλώς μια συνθήκη ειρήνης, αλλά εκδικούνται τη Γερμανία με τον πιο ανόητο τρόπο. Είναι εξουθενωτικοί για τη Γερμα­νία και εξόφθαλμα παράλογοι οι όροι που της επιβάλλουν οι νικητές Σύμμαχοι, με την επιμονή κυρίως των Γάλλων, των προαιώνιων εχθρών των Γερμανών, που πανηγυρίζουν προκλητικά τώρα που απέ­σπασαν απ’ τη Γερμανία την Αλσατία και τη Λωραίνη, δυο μεθορια­κές και πολύ πλούσιες περιοχές, που κανείς μέχρι σήμερα δεν κατά­λαβε αν είναι γερμανικές ή γαλλικές.

Με την ίδια συνθήκη, το Ντάντσιχ (το πολωνικό σήμερα Γκτανσκ) αφαιρείται από τη Γερμανία και καθίσταται «ελεύθερο λιμάνι» υπό διεθνή έλεγχο. Γιατί διεθνές και όχι γερμανοπολωνικό λιμάνι το Ντά- ντσιχ, αφού αυτή η κρίσιμης σημασίας για τη ναυτιλία της Βαλτικής πόλη είναι τυπικότατα γερμανοπολωνική; Διότι έτσι θέλει ο διεθνής και κυρίως ο γαλλοαγγλικός καπιταλισμός. Που προσπαθεί να εξαφα­νίσει τον σχετικά όψιμο αλλά ακμαίο γερμανικό καπιταλισμό. Οι Αγγλογάλλοι γνωρίζουν τι περιμένει τον δικό τους καπιταλισμό, αν αφεθεί να αναπτυχτεί ο γερμανικός ειρηνικά και λογικά - φυσικά, μέσα στα πλαίσια της καπιταλιστικής λογικής. Άλλωστε, την αρπα­γή των αποικιών οι Γάλλοι και οι Άγγλοι την είχαν κάνη πολύ έγκαι­ρα και δεν άφησαν σχεδόν τίποτα για τη Γερμανία, μια χώρα που ένω­σε πολύ αργά σε ενιαίο κράτος τα πολλά κρατίδια που την συναπο- τελούν σήμερα.

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο μαρξισμός είναι γερμανικό δη­μιούργημα, όπως και πολλά άλλα στις επιστήμες, στη φιλοσοφία, στη μουσική, στις τέχνες. Ένας τόσο σπουδαίος λαός, με τέτοια ιστορία και τόσο μεγάλη προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό, ήταν αδύνα­το να αφεθεί για πολύ στην κακή του μοίρα, μόνο και μόνο γιατί ο αγγλογαλλικός καπιταλισμός τα ήθελε όλα δικά του, και στην Ευρώπη και στις αποικίες της Ευρώπης στην Αμερική, την Αφρική, την Ασία. Η προσπάθεια των δυτικών Συμμάχων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου να πείσουν τους αφελείς του κόσμου όλου πως η Γερμανία ήταν η «κακή» και οι Σύμμαχοι οι «καλοί», λες και οι πόλεμοι είναι φιλμ γουέστερν με καλούς και κακούς δεν είναι τίποτα άλλο από μια πο­νηρή μετάθεση προς τη μεριά της ηθικής ενός προβλήματος καθαρά οικονομικού. Η ιστορία δε φκιάχνεται από καλούς και κακούς η ιστο­ρία φκιάχνεται από δυστυχείς και λιγότερο δυστυχείς από πεινασμέ- νους και χορτάτους από πολύ χορτάτους και λιγότερο χορτάτους. Και η οικτρά Συνθήκη των Βερσαλλιών, όπου βρίσκονται και τα ανάκτο­ρα των γάλλων βασιλέων των περασμένων αιώνων, ήταν μια ολοφά­νερη προσπάθεια να τσακιστεί εντελώς η Γερμανία, ώστε να μην τολ­

14

μήσει να σηκώσει πάλι κεφάλι, κυρίως κατά της Γαλλίας, της χώρας που υπέφερε τα πάνδεινα στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, που τον διεκπεραίωσε σχεδόν μόνη της.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που αυτές οι δυο χώρες, η Γαλλία και η Γερμανία, είχαν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία της Ενωμέ­νης Ευρώπης. Ξέρουν οι Γάλλοι και οι Γερμανοί τι στοίχισε στους δυο λαούς ο σοβινισμός, που πάντα υποκρύπτει οικονομικά συμφέ­ροντα. Είναι μια άλλη ιστορία, με άλλου είδους αγρίους, το γεγο­νός πως οι, φτωχοί μεν, αφελείς δε, σκοτώνονται προθυμότατα για το «βασιλιά και την πατρίδα», τραγουδώντας κι από πάνω τον εθνικό ύμνο, αφήνοντας όμως την εθνική λεία στους καρχαρίες και τα τσιράκια τους, τους πολιτικούς, αυτούς που σπρώχνουν τους λαούς στον πόλεμο, χωρίς να τους δώσουν μοιράδι από τα κέρδη μετά τη νικηφόρα του έκβαση.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν έγινε ανάμεσα στους «κακούς» Γερ­μανούς και τους «καλούς» δυτικούς Συμμάχους που, την ανάγκην φι­λοτιμίαν ποιούμενοι συμμάχησαν περιστασικά με άλλους «κακούς», τους κομουνιστές, υπακούοντας στην αλήθεια του ρητού που λέει «εκ δύο κακών το μη χείρον βέλτιστον». Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έγινε ανάμεσα στον δικτατορικό και τον δημοκρατικό καπιταλισμό. 'Αλλω­στε, κανένας λαός δεν είναι κακός απ’ τη φύση του. Γίνεται κακός κάτω από ορισμένες συνθήκες. Αλλά και συνθήκες με τη διπλωματι­κή έννοια, σαν αυτή των Βερσαλλιών.

Το 1929, δέκα χρόνια μετά την εξοντωτική για τους Γερμανούς Συν­θήκη των Βερσαλλιών, έρχεται καπέλο και η παγκόσμια οικονομική κρίση κι όλα στη Γερμανία γίνονται μπάχαλο. Τα αγαναχτισμένα και πεινασμένα πλήθη τρέχουν ζαλισμένα δώθε κείθε και αναμένουν τον μεσσία να τους σώσει. (Βλέπε επί του θέματος και το μυθιστόρημα του Νταίμπλιν Βερολίνο, Αλεξάντερπλατζ). Κι όταν τον αναμένεις εναγώ­νια, ο μεσσίας έρχεται πάντα. Ο γερμανός μεσσίας ήρθε από την Αυ­στρία και λεγόταν Αδόλφος Χίτλερ. Ο εν λόγω μεσσίας θα αυτοκτο- νήσει το 1945, στα υπόγεια της καγκελαρίας σε ηλικία 56 ετών, ύστε­ρα από την παταγώδη και βουτηγμένη στο αίμα αποτυχία του να σώ­σει τον περιούσιο λαό του. Αυτόν θα τον σώσει ο δημοκράτης διάδο­χός του, ο Αντενάουερ, με την πολύτιμη βοήθεια των μόλις πριν από λίγο εχθρών της Γερμανίας, των Αμερικανών.

Το εύλογο ερώτημα, που αυτομάτους προκύπτει εδώ, είναι: δεν θα μπορούσε, διάολε, να σωθεί η Γερμανία πριν αιματοκυλήσει την υδρό­γειο και τον εαυτό της; Και βέβαια θα μπορούσε. Αλλά σε μια τέτοια περίπτωση, η κατεστραμμένη από την διεθνή οικονομική κρίση δυτι­

15

κή βιομηχανία δεν θα μπορούσε να αναθερμανθεί, έτσι, αυτόματα. Αναθερμάνθηκε, λοιπόν, στη φωτιά του πολέμου, πήρε τα πάνω της και, από τα υπερκέρδη που αποκόμισε η αμερικανική βιομηχανία στη διάρκεια του πολέμου, που γινόταν πολύ μακριά από το καλά προφυ- λαγμένο αμερικανικό έδαφος, δίνει κάτι και στη Γερμανία, που τόσο αποτελεσματικά βοήθησε τον διεθνή καπιταλισμό να σωθεί, δίνοντάς του την ευκαιρία να αναθερμάνει την οικονομία. Στο εξής, ο γερμα­νικός καπιταλισμός θα μάθει να συνεργάζεται με τον διεθνή, και σύ­ντομα θα προκόψει τα μάλα. Μέχρι και ρημαγμένους 'Ελληνες θα δε­χτεί σε λίγο σαν εργάτες για να συμβάλΛυν κι αυτοί στην ανόρθωσή του. Κι έτσι, συμφιλιωμένος πια ο διεθνής καπιταλισμός, θα σχεδιά­ζει, ανεπιτυχώς, για πολλά χρόνια την καταστροφή της Σοβ. 'Ενωσης. Ωστόσο, η ισορροπία του τρόμου θα οδηγήσει κατ’ ανάγκην τη Δύση σε μια κατάσταση αναμονής και ετοιμότητας, μέχρι που η Σοβ. Ένωση να αυτοκτονήσει διά του Γκορμπατσώφ και όλα εκεί να πάρουν το γνώριμο δρόμο της παραδοσιακής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άν­θρωπο και όχι ανθρώπου από κόμμα, όπως πριν.

Στο μεταξύ, προέκυψαν και οι πολυεθνικές μετά τον πόλεμο και το παλιό σύνθημα «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» παραλλάχτη­κε σε «καπιταλιστές όλων των χωρών ενωθείτε». Και ενώθηκαν, οι μπάσταρδοι. Κι άντε τώρα εσύ να χτυπιέσαι για τα «εθνικά συμφέρο­ντα», όταν τα συμφέροντα έχουν γίνει πολυεθνικά. Και να μη στο λεν οι δημαγωγοί, για να κάνουν καλύτερα τις βρωμοδουλειές τους, πα- ριστάνοντας κι από πάνω τους πατριώτες. Πάντως, γνήσιοι πατριώτες υπάρχουν ακόμα στη λαϊκή βάση. Είναι όλοι αυτοί που ακόμα δεν κατάλαβαν τι είναι οι πολυεθνικές και πώς δουλεύουν. Νομίζουν προ­φανώς οι λαϊκοί άνθρωποι, που ιδέα δεν έχουν τι είναι και πώς δου­λεύει το κεφάλαιο, πως οι πολυεθνικές προέκυψαν από συμφωνίες μεταξύ των εθνών, και όχι με απ’ ευθείας συμφωνίες μεταξύ των κε­φαλαιούχων, φυσικά ερήμην των εθνικών κυβερνήσεων και των λαών.

Πάντως, ουδέν κακόν αμιγές καλού. Οι ενωμένοι καπιταλιστές μάς εκμεταλλεύονται μεν αποτελεσματικότερα, όμως πολέμους μεταξύ τους οι εθνικοί καπιταλισμοί δυσκολεύονται να κάνουν την σήμερον πολυε- θνικήν ημέραν. Ωστόσο, ίσως δει στο προσεχές μέλλον η ανθρωπότη­τα κανέναν παγκόσμιο πόλεμο ανάμεσα σε δυό πολυεθνικά γκρουπ. Ήδη η Λέσχη Μπίλντενμπεργκ (το ενωμένο κεφάλαιο της Ευρώπης και της Αμερικής) δεν τα πάει καθόλου καλά με την Τριμερή Επιτροπή, δηλαδή το άλλο γκρουπ του ενωμένου κεφαλαίου, του ευρωπαϊκού, του αμερικανικού και του ιαπωνικού. Η Τριμερής λέγεται έτσι, γιατί έχει μέσα της και ένα τρίτο μέρος πλήν των παραδοσιακών δύο, της

16

Ευρώπης και της Αμερικής, τη νεόπλουτη Ιαπωνία Που οι της Μπίλ- ντενμπεργκ κύριοι την τρέμουν. Και με το δίκιο τους. Ο ιαπωνικός καπιταλισμός σαρώνει παντού.

Οι δεύτεροι βαρέως ηττημένοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιά­πωνες, κι αυτοί θα ωφεληθούν απ’ την ήττα τους, αν και οι νικητές τούς απαγόρευσαν να διατηρούν πολεμικές βιομηχανίες. Οπότε, όλο το ιαπωνικό κεφάλαιο περνάει όλο μαζί στις ειρηνικές βιομηχανίες. Να τους αφοπλίσουν δεν ήθελαν, Ας τη φαν, τώρα, από τους αφοπλισμέ­νους! Και οι Γερμανοί αφοπλισμένοι ήταν, όταν ο Κόνραντ Αντενάουερ οικοδομούσε το «γερμανικό θαύμα» με αμερικάνικα χρήματα Αυτό κι αν είναι θαύμα, φίλε μου. Τύφλα νάχει η Παναγία της Τήνου, μεγά­λη η χάρη Της. (Πάντως συν Αθηνά ή Παναγία, και χείρα επαιτείας κίνει προς φίλους και συμμάχους. Καλά είναι τα θαύματα, αλλά ακό­μα πιο καλά είναι τα δάνεια και οι δωρεάν βοήθειες, για να μπορού­με, ρε αδερφέ, ν’ ανάβουμε και κανένα κεράκι στην Παναγία!).

Ο Αυστριακός Χίτλερ δε δυσκολεύτηκε καθόλου να ενσωματώσει στο Τρίτο Ράιχ (τρίτο κράτος, με πρώτο αυτό του Βίσμαρκ και δεύτε­ρο εκείνο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης) την πατρίδα του την Αυ­στρία, τον Μάρτιο του 1938. Το περίφημο άνσλους {ενσωμάτοκτη) θα γίνει σχεδόν με τις ευλογίες της Δύσης που δε βλέπει τίποτα το πα­ράξενο στο γεγονός πως μια καθολική γερμανική χώρα, η Αυστρία, θα ενωθεί με μια άλλη γερμανική χώρα προτεστάνπκη, αλλα όχι εντελώς. Άλλωστε, η ένωση επιχειρήθηκε και νωρίτερα, τότε που προέκυψε το ομόσπονδο γερμανικό κράτος αλλα απέτυχε η προσπάθεια τότε, για­τί οι Αυστριακοί τα πήγαιναν μια χαρά μόνοι τους, με το μεγάλο μά­λιστα πλεονέκτημα να έχουν για πρωτεύουσα μια εντελώς συναρπα­στική πόλη, τη Βιέννη, που από παράδοση ήταν και είναι πάντα η μόνιμη μουσική πρωτεύουσα της Ευρώπης Να όμως που με το πες πες του Αυστριακού Χίτλερ, κολλάει και σ’ αυτούς το μικρόβιο του σο­βινισμού, και δώσ’ του στο χαμό παρέα με τον Φύρερ (αρχηγός ση­μαίνει η λέξη στα γερμανικά). Είναι να μη σου βιδωθεί η ιδέα της Με­γάλης Γερμανίας (ή της Μεγάλης Ελλάδας), γιατί άμα σου βιδωθεί κλάφτα Χαράλαμπε, παρέα με τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, που ελλείψει σημαντικών πολεμικών ηρώων σ’αυτή τη χώρα, έγινε ο μεγάλος εθνικός ήρωας των Αυστριακών.

Προκειμένου να ενσωματώσει την Αυστρία στη Γερμανία, ο Χίτλερ εκμεταλλεύεται έξοχα ένα από τα άρθρα της Συνθήκης των Βερσαλ­λιών, αυτό που λέει πως οι εδαφικές διαφορές ανάμεσα σε όμορα της Γερμανίας κράτη θα λύνονται με δημοψήφισμα Ε, αυτό ακριβώς κά­νει ο Χίτλερ στην Αυστρία, δημοψήφισμα κάνει και το κερδίζει πανη­

17

γυρικά. Σου λεν ον Αυστριακοί, τι διάολο, πατριωτάκι είναι ο Χίτλερ, και μάλιστα ζωγράφος (καθόλου ευκαταφρόνητος, όπως θέλουν να λεν αυτοί που έχουν την τάση να υποτιμούν και να χλευάζουν τους εχθρούς τους), να μην τον τιμήσουμε ακολουθώντας τη μοίρα του; Και τον τίμησαν, τα ζώα. Αυτά κάνει ο αποβλακωτικός σοβινισμός. Ευτυ­χώς να λες που τη σκαπουλάρισαν μετά τον πόλεμο, επανερχόμενοι στην ουδετερότητά τους με το ελαφρύντικό του προτέρου εντίμου βίου. Σίγουρα, πάντως, δεν έδειξαν υπερβάλλοντα ναζιστικό ζήλο. Πώς να δείξεις τέτοιο φρικτό ζήλο, όταν έχεις μεγαλώσει αγκαλιά με τον Μό- τσαρτ και τους άλλους μεγαλοφυείς γερμανούς συνθέτες, που σχεδόν όλοι τους στη Βιέννη βρήκαν φιλόξενη μουσική στέγη;

Ο Αυστριακός Ρόμπερτ Μούζιλ, ένας από τους μεγαλύτερους πεζο- γράφους του αιώνα μας, θα περιγράψει με εκπλήσσουσα ενάργεια στο μυθιστόρημά του Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες την προχιτλερική αυ­στριακή φινέτσα, που ωστόσο κυοφορεί έναν ναλετάντικο και εντελώς ιδιότυπο ναζισμό, βασισμένο περισσότερο στην πολιτιστική, παρά στη φυλετική υπεροψία (Ίσως να ήμουν κι εγώ έλλην σοβινιστής, που λέει ο λόγος δηλαδή, αν οι έλληνες σοβινιστές βάσιζαν την υπεροψία τους στην πολιτιστική και όχι στην αιματολογική υπεροχή. Άκου, ελληνι­κό αίμα! Δηλαδή, αν στείλω στον αιματολόγο για ανάλυση μια στα­γόνα ελληνικό αίμα, θα το βρει γαλάζιο; Κι αν το βρεί κόκκινο, θα κινδυνέψω να χαρακτηριστώ «κόκκινος»; Έλα μυαλό στη θέση σου και αίμα στη καρδιά σου!).

'Οποιο χρώμα και νάχει το αίμα μέσα στις φλέβες, έξω απ’ αυτές γίνεται κοκκινόμαυρο απ’ την οξείδωση. Μη χύνετε, λοιπόν, το αίμα, ω βάρβαροι! Δώστε το καλύτερα για μετάγγιση. Κι αν οι έλληνες σο­βινιστές δεν βρούν γαλάζιο αίμα, για μια μετάγγιση καθώς πρέπει σε γνήσιο Έλληνα γνησίως άρρωστο, ας κάτσουν να περιμένουν να βρε­θεί γαλάζιο αίμα στον παράδεισο. Και προπαντός, μακριά από «κόκ­κινους» αιμοδότες. Στο αίμα βρίσκεται το κομουνιστικό μικρόβιο!

3. Οικονομικές κρίσεις και ρατσισμός

Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία, το 1933, συμπίπτει με το τέλος της μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης της περιόδου 1929-1933, που αρχίζοντας από τη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις Ηνωμένες

18

Πολιτείες, εξαπλώνεται ταχύτατα σ’ όλον τον κόσμο. Πλήν της Σο­βιετικής Ενώσεως, που έχει την ευκαιρία να δείξει για πρώτη φορά τα πλεονεκτήματα της σχεδιασμένης και κεντρικά διευθυνόμενης οι­κονομίας, που όμως αργότερα θα οδηγήσει σε νέες μορφές οικονομι­κής κρίσης. Όλος ο κόίσμος ξέρει τώρα πως οι περιοδικέ; και σχε­δόν σταθερά επαναλαμβανόμενες ανά δεκαετίαν οικονομικές κρίσεις, που βασανίζουν με το μυστήριό τους τους επιστήμονες, από την επο­χή του άγγλου οικονομολόγου Τόμας-Ρόμπερτ Μάλθους (1766-1834), που πρώτος μελέτησε συστηματικότερα αυτό το παράξενο φαινόμε­νο, δεν έχουν σχέση με την οικονομία καθεαυτή αλλά με μια συγκε­κριμένη μορφή οικονομίας.

Οικονομικές κρίσεις υπήρχαν πάντα, αλλά πριν απ’ την εμφάνιση του καπιταλισμού είχαν σχέση μόνο με εξωγενείς της οικονομίας πα­ράγοντες. Η σιτοδεία, το χαλάζι, οι πλημμύρες, η χολέρα, οι πόλεμοι είναι φυσικό να προκαλούν διαταραχές στη φυσιολογική εξέλιξη των οικονομικών φαινομένων. Αλλά όταν μιλούμε για οικονομική κρίση (για διαταραχές στη ομαλή λειτουργία του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης) δεν εννοούμε επέμβαση στη φυσική οικονομία, που αφο­ρά κυρίως την αγροτική οικονομία, αλλά λειτουργία κάποιων νόμων καθαρά οικονομικών, δηλαδή ανθρώπινων. Συνεπώς, πρέπει να ανα- ζητηθούν αυτοί οι νόμοι.

Την εποχή του Μάλθους δημιουργείται η μεγάλη και δύσκολη επι­στήμη της πολιτικής οικονομίας, δηλαδή της κοινωνικής οικονομίας, αυτής που λειτουργεί κυρίως στα αστικά κέντρα, στις πόλεις, και συ­νεπώς σχετίζεται με την πολιτική και τον πολιτισμό, έννοιες παράγω- γες της πόλης, του άστεως, όπου κατοικούν οι αστοί, οι κάτοικοι των πόλεων. Ο εμφανώς ανηχριστιανικός μαλθουσιανισμός θα τρομοκρα­τήσει τους πάντες, και κυρίως τους ουτοπιστές σοσιαλιαστές και τους χριστιανούς, που στην καλύτερή τους εκδοχή είναι κι αυτοί ουτοπι- στές σοσιαλιστές. Ο Μάλθους, λοιπόν, λέει πως οι οικονομικές κρίσεις δεν έχουν καμιά σχέση με την οικονομία καθεαυτή, έχουν σχέση μόνο με την καλπάζουσα αύξηση του συνόλου των καταναλωτών, δηλαδή του συνόλου του πληθυσμού της γης. Ενώ τα αγαθά αυξάνονται κατά αριθμητική πρόοδο (1,2,3,4...), οι κάτοικοι του πλανήτη αυξάνονται κατά γεωμετρική πρόοδο (1,2,4,8,16...). Το πρόβλημα, λίει ο Μάλθους, θα λυθεί μόνο αν ελέγξουμε αυστηρά τις γεννήσεις, πράγμα που γίνε­ται ήδη, κυρίως στην Κίνα, κι αυτό σημαίνει πως η αντιχριστιανική απανθρωπιά του Μάλθους έχει τη σκληρή λογική της. Σήμερα ο υπερ­πληθυσμός είναι το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα της ανθρωπότητας. Η Βραζιλία το λύνει σκοτώνοντας εν ψυχρώ τα αδέσποτα παιδιά, με την

19

Ιδια έννοια που ο μπόγιας θα σκότωνε τα αδέσποτα σκυλιά, σε μια εποχή μάλιστα που οι σκύλοι και οι γάτες των «πολιτισμένων» περ­νούν καλύτερα απ’ τα παιδάκια του Τρίτου Κόσμου. Οι σύγχρονες, οι., μοντέρνες γάτες ξέχασαν να τρων ποντίκια, διότι τρων εκλεκτές γα­τίσιες τροφές σε κονσέρβα, που πωλούνται στα μπακάλικα μαζί με τις τροφές για ανθρώπους. Η ισότητα ανάμεσα στον άνθρωπο και τη γάτα, ή τον άνθρωπο και το σκύλο, είναι σχεδόν υποδειγματική. Η ισότητα ανάμεσα στον άνθρωπο και τον άνθρωπο είναι υπόθεση δυσκολότερη, και ίσως γιαυτό απαξιούν να ασχοληθούν μ’ αυτήν οι φανατικά ζωό­φιλοι. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται να αγαπάς το ζώον-ζώον, αν πρώτα δεν αγαπήσεις το ζώον-άνθρωπος. Πιστεύω πως μόνο όσοι αγα­πούν τον άνθρωπο έχουν δικαίωμα να αγαπήσουν τα ζώα. Η γνήσια ζωοφιλία είναι μια προέκταση -προς τη μεριά του ζωικού βασιλείου- της αγάπης για τον άνθρωπο.

Κάθε παραλλαγή ρατσισμού στηρίζεται στον Μάλθους. Αυτός εί­ναι ο έμμεσος εισηγητής του ρατσισμού, δηλαδή της άποψης πως υπάρχουν ανθρώπινες ράτσες (φυλές) κατώτερες και ανώτερες. Μπο­ρούμε, λοιπόν, ν’ αρχίσουμε τον έλεγχο του πληθυσμού της γης εγκαι­νιάζοντας την «εκκαθάριση» με κατώτερους ανθρώπους, ας πούμε με μαύρους. Που είναι παιδιά ενός «κατώτερου θεού», ακόμα κι όταν είναι χριστιανοί. Αφού καθαρίσουμε τους έγχρωμους και αραιώσου­με λιγάκι, καλό είναι να επεκτείνουμε τον μαλθουσιανισμό και σ’ αυτούς που τρων πολύ, π.χ. στους τραπεζίτες του όμορφου καπιταλι­στικού κόσμου, τους Εβραίους. (Οι μεγαλύτερες τράπεζες βρίσκονται σε χέρια Εβραίων). Φυσικά, υπάρχουν και φτωχοί Εβραίοι. Αλλά, άντε τώρα να κάθεσαι να ξεχωρίζεις τους φτωχούς απ’ τους πλούσιους Εβραίους. Τους καθαρίζεις, λοιπόν, όλους μαζί ως Εβραίους «που σκό­τωσαν (τον Εβραίο) Χριστό» και συντελείς έτσι σε μια κάποια μείω­ση του πληθυσμού της γης. Στη συνέχεια, μπορείς να επεκτείνεις το εκ­καθαριστικό πλάνο και στους Σλάβους, στους Τσιγγάνους στους ομο­φυλόφιλους στους κομουνιστές - και βλέποντας και κάνοντας στη συ­νέχεια. Υπάρχουν για τη συνέχεια και οι εκ γενετής ανάπηροι και οι εν γένει ελαττωματικοί. Τους πετάς λοιπόν, στον Καιάδα, τραβάς μετά μια γερή εξομολόγηση, παίρνεις άφεση αμαρτιών απ’ τον πνευ­ματικό σου και συνεχίζεις ανανεωμένος και ζωηρός.

'Οσο λιγότεροι οι εκλεκτοί, τα παιδιά ενός «ανώτερου θεού», τόσο το καλύτερο για την καλή διατροφή τους. Καθάρισε από δω, καθάρι­σε από κει, στο τέλος θα μείνει μόνο η Αρία φυλή, που θα τρώει με χρυσά κουτάλια, χρησιμοποιώντας για πιάτα τα καλά γυαλισμένα κρανία των περισσευούμενων, που τους έστειλες στον παράδεισο, προ­

20

φανώς γιατί εκεί δεν υπάρχει πρόβλημα τροφής. 0 ρατσισμός στον άλλο κόσμο περιορίζεται στη διάκριση ανάμίεσα στους εγκατοικούνιες στον παράδεισο και τους εγκατοικούνιες στην κόλαση. Πριν ορμήξου- με στον ουρανό για να καταργήσουμε κι αυτή τη διάκριση, καλό θα ήταν να μαντρώσουμε και να βάλουμε σε καραντίνα τα κτήνη τους ρατσιστές, κυρίως εκείνους που διατείνονται πως είναι και χριστιανοί από πάνω! Ασε που ρατσιστές είναι και κάποιοι παπάδες! Ασε που ρατσιστές είναι και πολλοί ζωόφιλοι. Ο Χίτλερ, για παράδειγμα, ήταν φανατικός ζωόφιλος. Έτσι μούρχεται, σ’ εμένα, τον φανατικό ζωόφι­λο, να πάρω το όμορφο σκυλάκι της φίλης μου της Στεφανίας και να το πετάξω απ’ το μπαλκόνι! Ζωόφιλος ο Χίτλερ, ζωόφιλος κι εγώ; Μην τρελαθούμε κιόλας. Όσο ζώον κι αν είναι ένας άνθρωπος, έχει προ­τεραιότητα στη ζωοφιλία μας. Κι ένας πολύ, μα πάρα πολύ ζωόφιλος, θα μπορούσε να αγαπήσει ακόμα και τον Χίτλερ! Εγώ πάντως, ο ζωό­φιλος κατάφερα να προωθήσω τη ζωοφιλία μου μόνο μέχρι τον Πλεύ- ρη. Δεν ξέρω γιατί, αλλά αυτός ο άνθρωπος μού είναι συμπαθής. Λες να χρειάζομαι ψυχιάτρο; Φίλε Στεφάνή, κράτα μου μια θέση στο Αι- γινήτειο. Αν δεν με τρέλαναν ήδη, θα με τρελάνουν οσονούπω οι ρα­τσιστές. Και μάλιστα τώρα που αρχίζω να τους συμπαθώ λίγο περισ­σότερο απ’ τα σκυλιά! Δε βαριέσαι, φοβισμένοι άνθρωποι είναι, οι τα­λαίπωροι Για την τροφή τους νοιάζονται, οι καημένοι. Φοβούνται μην τους πάρουν οι μαύροι ή οι Εβραίοι ή οι κομουνιστές το ψωμί απ’ το στόμα, κι άντε μετά να τρέχεις για δουλειά με το κεφάλι που έχεις το εντελώς κλούβιο. Αυτοί, αγαπητέ μου Στεφάνή, είναι περισσότερο άρρωστοι ψυχικά από μένα, που αρχίζω να τους συμπαθώ. Η ανεργία και το φάσμα της ανεργίας, μπορούν να σε κάνουν κτήνος. Ο πιο με­γάλος φόβος είναι αυτός που προκαλεί η προοπτική του θανάτου από πείνα Να γιατί αποκτηνώθηκαν οι Γερμανοί της χιτλερικής Γερμανίας

Ο Μάλθους βρήκε τον ευκολότερο τρόπο για να αποκαταστήσει την καλή λειτουργία του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης: αντί να αυξάνεις την προσφορά προϊόντων, μειώνεις τη ζήτηση, μειώνοντας τα κεφάλια που ζητούν. Πονάει κεφάλι (απ’ την πείνα), κόβει κεφάλι, για να μειωθεί η πείνα σ’ αυτούς που έχουν ακόμα το κεφάλι στους ώμους τους. Εντάξει, αλλά η σαπωνοποίηση των Εβραίων δεν έλυσε το πρόβλημα. Καμιά γενοκτονία δεν μπορεί να το λύσει. 'Αλλωστε, ο Μάλθους δεν πρότεινε σα λύση τη γενοκτονία, αλλά τον έλεγχο των γεννήσεων, που ήδη εφαρμόζεται, σε πείσμα του «μουσουλμάνου» Πάπα. Που πρόσφατα συμφώνησε με τους κυρίως ειπείν μουσουλμά­νους πως η έκτρωση είναι δολοφονία! Εντάξει, Πάπα μου χοντροκέ­φαλε, αλλά αν οι πεινασμένοι γίνουν πάρα πολλοί, και θα γίνουν,

21

αυτό είναι βέβαιο, θα δεις για πότε θα ισοπεδώσουν το Βατικανό και θα σε φαν ζωντανό.

Κανείς δεν μπορεί να προφυλάξει από τη βαρβαρότητα τις ορδές των πεινασμένων. Ο νέος Τζένγκις Χαν ετοιμάζεται κάπου στην Ασία ή στην Αφρική ή στη Λατινική Αμερική. Ήδη μάς στέλνει τους προ­πομπούς του. Οι λαθρομετανάστες έρχονται προς τα δω όχι για του­ρισμό, αλλά γιατί ξέρουν πως εδώ θα βρούν φαΐ. Δεν είναι ανάγκη να δουλέψουν για να το βρουν, μπορούν και να το κλέψουν. Άλλωστε, σε λίγα χρόνια, οι μισοί θα δουλεύουν και οι άλλοι μισοί θα κλέβουν. Σήμερα, το πιο άνετο και προσοδοφόρο επάγγελμα είναι αυτό του λη­στή τραπεζών. Ακόμα και ο «καλός κόσμος» προπονείται σκάβοντας υπονόμους που οδηγούν στις Τράπεζες Εργασίας, όπου στο μέλλον μόνο εισοδήματα προερχόμενα από την εργασία δεν θα κατατίθενται.

Για να είμαι ειλικρινής θα ήθελα να είμαι ληστής τραπεζών. Γιατί κλέβοντας μια τράπεζα δεν κλέβεις τους μικροκαταθέτες ή τους μεγα- λακαταθέτες αλλά τους μερισματούχους της τράπεζας γιατί αυτοί πλη­ρώνουν τη ζημιά, απ’ τα υπερκέρδη τους Αυτό ήδη έγινε αντιληπτό από το λαό. ΓΥ αυτό και τόσα «παιδιά του λαού» μιμούνται τους παλιούς λαοφιλείς «ληστές των ορέων», τύπου Γιαγκούλα ή Νταβέλη, ας πού­με. Να είναι τυχαίο άραγε που οι τελευταίοι έλληνες ληστές των ορέων, που κυκλοφορούσαν στα ελληνικά όρη απ’ το 1830 μέχρι το 1940, πέ- ρασαν στις αντάρτικες ομάδες του Άρη Βελουχιώτη; Αμ, εκείνοι οι τρο­μεροί Κανγκασέιρος στη Βόρεια Βραζιλία; Υπάρχουν πάντα και ο λαός συνεχίζει να γράφει τραγούδια γι’ αυτούς Ο βραζιλιάνος σκηνοθέτης Λίμα Μπαρέτο αφιέρωσε στον ηρωικό ληστρικό βίο τους ένα σπουδαίο φίλμ με τον τίτλο Κανγκασέψο. Ακόμα τραγουδούμε την ηρωικά θλιμ­μένη σάμπα που ακουγόταν σ’ αυτό το φιλμ. Πάρτε το απόφαση: ο λαός αγαπάει τους ληστές και κρυφά χαίρεται για κάθε ληστεία τραπέζης Η κλοπή, άλλωστε, είναι μια βίαιη μορφή απόδοσης κοινωνικής δικαιο­σύνης. Δεν μπορείς να κλέψεις από κάποιον που δεν έχει. Και για να έχει, σημαίνει πως έχα περίσσευμα Ε, αυτό το περίσσευμα ανακυκλώ­νουν οι κλέφτες Το κεφάλαιο, όταν μένει αδρανές αυτοακυρώνεται ως κεφάλαιο. Το χρήμα, για να παραμείνει χρήμα (χρήσιμο πράγμα, σημαί­νει η λέξη) πρέπει να κυκλοφορεί. Οι κλέφτες συμβάλλουν στην ομαλή κυκλοφορία του χρήματος και συνεπώς στην καλή λειτουργία του νό­μου της προσφοράς και της ζήτησης

Καταθέτουμε τις οικονομίες μας (ή τα κλοπιμαία) στην τράπεζα, για να μπορεί να κυκλοφορεί το χρήμα που δεν μπορούμε να κυκλο­φορήσουμε εμείς γιατί δεν είμαστε βιομήχανοι για να το επενδύσου­με παραγωγικά. Ούτε πλέυ-μπόυ σκοπεύουμε να γίνουμε, αργόσχολοι,

22

δηλαδή, που μόνο καταναλώνουν χωρίς να παράγουν. Υπάρχει μια θεωρία, που λέει πως οι πλέυ-μπόυ παίζουν τεράστιο ρόλο στην οικο­νομία, γιατί συμβάλλουν αποφασιστικά στο να κυλάει το χρήμα. Το σημαντικό για την καλή λειτουργία της οικονομίας της αγοράς είναι να αγοράζονται όλα τα εμπορεύματα που παράγουν οι παραγωγοί. Και επειδή το χρήμα που κυκλοφορεί δεν είναι παρά το κοινό ισοδύναμο όλων των εμπορευμάτων που υπάρχουν και όλων των υπηρεσιών που προσφέρονται σε μια ελεύθερη αγορά (όταν έχω χίλιες δραχμές, ση­μαίνει πως έχω είτε δυο πακέτα τσιγάρα, ας πούμε, είτε δυο καρβέλια ψωμί, ας πούμε, είτε εκατό πακέτα τσίχλες, ας πούμε - αλλά, ας πού­με και ένα κούρεμα, και ένα εικοστό των χρημάτων που θα δώσω στην πουτάνα για τις υπηρεσίες της, και ένα δέκατο αυτών που θα δώσω στον παπιά για τις υπηρεσίες του), μείωση του κυκλοφορούντος χρήματος σημαίνει μείωση των εμπορευμάτων. Γιατί, αν το εμπόρευ­μα μείνει απούλητο, ο παραγωγός θα σταματήσει να παράγει. Κι αν σταματήσει να παράγει, επέρχεται οικονομική κρίση και ανεργία.

Επειδή, λοιπόν, η ισορροπημένη λειτουργία της ελεύθερης (καπιτα­λιστικής) αγοράς είναι πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση, κάθε τόσο ξε- σπούν κρίσεις. Και ο καλύτερος τρόπος να ελέγξεις μια κρίση είναι η καπιταλιστική δικτατορία Και η καλύτερη καπιταλιστική δικτατορία είναι ο φασισμός - και η ακόμα καλύτερη, ο ναζισμός. Εδώ, η περίφη­μη ελεύθερη οικονομία πάει περίπατο. Ο δικτάτορας ελέγχει την οικο­νομία όπως θέλει, ή μάλλον όπως θέλουν τα αφεντικά του. Ο Χίτλερ, ως Μέγας Δικτάτωρ (βλέπε και Τσάρλυ Τσάπλιν), έβγαλε τη γερμανική οι­κονομία απ’ το τέλμα της και η κρίση ξεπεράστηκε προσωρινά, για να ενσκήψει σε λίγο δριμύτερη. Η καπιταλιστική δικτατορία δεν είναι στα­θερή λύση, είναι όμως αποτελεσματική προσωρινή λύση. Ο καπιταλι­σμός αγαπάει τους προσωρινούς δικτάτορες, αρκεί να μην καβαλήσουν το καλάμι και πιστέψουν πως βγάζοντας τον καπιταλισμό από τα αδιέ­ξοδά του, προσφέρουν εθνική και όχι καπιταλιστική υπηρεσία.

4. Ο πάντα ζωντανός Χίτλερ

Είναι δύσκολο να βρεις στη νεώτερη ιστορία της Ευρώπης πολιτι­κή προσωπικότητα πιο σκοτεινή και ταυτόχρονα πιο λαμπερή απ’ αυ­τήν του Άντολφ Χίτλερ (1889-1945), τον γιο ενός αυστριακού τελωνεια­

23

κού υπαλλήλου, που εγκατέλειψε τις σπουδές του για να αφοσιωθεί στη ζωγραφική, που εγκατέλειψε τη ζωγραφική για να αφιερωθεί στην πολιτική, που εγκατέλειψε την πολιτική για να επιδοθεί στη σφαγή. Και που εγκατέλειψε και τη σφαγή, όταν πια δεν είχε τίποτα άλλο να σφάξει, εκτός απ’ τον εαυτό του και τη φίλη του Εύα Μπράουν, που την παντρεύτηκε λίγο πριν αυτοκτονήσουν παρέα στα υπόγεια της καγκελαρίας. Περνώντας απ’ την Αυστρία στη γειτονική Βαυαρία, λίγο πριν απ’ τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, κατατάχτηκε στο γερμανι­κό στρατό για να κυνηγήσει Γάλλους. Μετά την ήττα κυνήγησε πολι­τικούς στο ενδογερμανικό μέτωπο, όπου γινόταν σκοτωμός, καθώς όλος ο κόσμος έψαχνε μανιωδώς να βρει τους υπεύθυνους της ήττας, προκειμένου να υπάρξουν αποδιοπομπαίοι τράγοι. Ο Χίτλερ, άνθρωπος ευφυής και ρήτορας δεινός, που μόνο ο Τσώρτσιλ τον περνούσε σε ευφράδεια, ανακάλυψε απ’ τους πρώτους τους υπεύθυνους της ήττας: ήταν όλοι ανεξαιρέτως οι πολιτικοί, που έπρεπε να καταργηθούν όλοι μαζί -μαζί με την πολιτική. Αυτό θα αργήσει λιγάκι και μέχρι το 1933 ο επίδοξος σωτήρας της Γερμανίας θα δουλέψει σκληρά στα πλαίσια του Γερμανικού Κόμματος των Εργαζομένων, που είχε ιδρύσει κάποιος σιδεράς, ονόματι Άντον Ντέξλερ. Μέσα σ’ αυτό το μικρό βαυαρικό κόμμα ο Χίτλερ ανακαλύπτει τη «δύναμη του λαού» αλλά και τη δύ­ναμη του μεγάλου κεφαλαίου, που «αγαπάει το λαό», ενώ δεν αγαπάει καθόλου το μικρότερο κεφάλαιο.

Το μεγάλχι κεφάλαιο ψάχνει για χαρισματικό ηγέτη που ξέρει να κολακεύει το λαό. θα τον βρει στο πρόσωπο του Χίτλερ, του πρώτου μεγάλου ευρωπαίου λαϊκιστή ηγέτη, που δεν θα παραλείψει να πει, μόλις η φωνή του αρχίσει να ακούγεται και έξω από τη μονίμως αντι­δραστική Βαυαρία, που παραμένει και σήμερα το πιο δεξιό κρατίδιο της Γερμανίας, πως η Γερμανία έχει ανάγκη από ένα γνησίως λαϊκό κράτος, που θα αντλεί τη δύναμή του από το λαό. Τη θανατηφόρα αγάπη του για το λαό θα την αποδείξει αφού αναλάβει νόμιμα και με εκλογές την εξουσία, τον Ιανουάριο του 1933, όταν το Εθνικοσοσιαλι- στικό Κόμμα των Εργαζομένων, όπως βάφτισε το πρώην Γερμανικό Κόμμα των Εργαζομένων, είχε συγκεντρώσει πάνω από εφτά εκατομ­μύρια ψήφους και είχε γίνει κόμμα της σχετικής πλειοψηφίας. Σ’ αυτό το κόμμα ανατέθηκε αϊτό τον Χίντενμπουργκ, τον τελευταίο πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βαΐμάρης (ονομάστηκε έτσι από το σύνταγμα που ψηφίστηκε σ’ αυτή την πόλη των σοφών και των διανοουμένων) ο σχηματισμός κυβερνήσεως. Ο γηραιός και ολίγον αποβλακωμένος πλέον στρατηγός- ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, έκανε ό,τι μπο­ρούσε για να μη δώσει την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στον

24

Χίτλερ, αλλά τελικά την έδωσε ία έτσι ο μετ’ ολίγον Φύρερ (αρχηγός) σχηματίζει κυβέρνηση συνασπισμού παρέα με ένα κάθαρμα ολκής, ονόματι Φον Πάπεν και τον ηγέτη της εθνικιστικής δεξιάς Χούγκεν- μπεργκ, που ο Χίτλερ δεν τον θεωρούσε και τόσο γνήσιο εθνικιστή, αφού δεν θεωρούσε εξ ορισμού εθνικιστές όλους τους Γερμανούς, όλο το γερμανικό λαό. Βέβαια, κανείς δε ρώτησε όλο το γερμανικό λαό αν πιστεύει η δεν πιστεύει στην ιστορική του μοίρα να σώσει τον κόσμο όλο, αλλά ο Χίτλερ, σαφώς επηρεασμένος από την ιστορία των Εβραίων, που πρώτοι λάνσαραν το δόγμα του «περιούσιου λαού», του λαού δηλαδή που επέλεξε ο θεός για να σώσει τον κόσμο, έπει­σε στην αρχή εφτάμισι εκατομμύρια Γερμανούς πως η Γερμανία εί­ναι «ούμπερ άλες» (υπεράνω όλων) και στη συνέχεια έπεισε τουλά­χιστον τους μισούς συμπολίτες του για το ίδιο πράγμα. 'Οταν έχεις τα μαύρα σου τα χάλια, και η Γερμανία ποτέ στην ιστορία της δεν είχε τόσα χάλια όσα στην περίοδο 1919-1933, τότε αντί για ψωμί τρως εθνικό και προγονικό μεγαλείο, και έτσι αντί να γεμίσεις το στομά­χι σου με φαΐ, γεμίζεις το κεφάλι σου με κοπανιστό αέρα και ηρε­μείς προσωρινά με τούτο το αποτελεσματικό μαζικό ψυχοφάρμακο. Να γιατί χρειάζεται στους δημαγωγούς ο εθνικισμός, που προσφέρε- ται τζάμπα: τον προτείνουν στους χαχόλους αντί τροφής, ώστε να περισσεύουν γι’ αυτούς περισσότερα.

Η πρώτη δουλειά του Χίτλερ μόλις αναλαμβάνει την καγκελαρία (την πρωθυπουργία) είναι να καταργήσει τα κόμματα και να υποδεί­ξει το δικό του ως το μόνο κατάλληλο να σώσει την παράλυτη Γερ­μανία και να την κάνει να βαδίσει ίσια πάνω στα πεπρωμένα της με το βηματισμό της χήνας. Όλες οι προβατοειδείς κότες της Γερμανίας θα γίνουν χήνες και τα S.A (τάγματα εφόδου) που προϋπάρχουν της καγκελαροποιήσεως του Αρχηγού ως σώματα οπλισμένων πολιτών και εδρεύουν στον «Φαιό Οίκο» του Μονάχου θα γίνουν αργότερα S.S (τάγματα θανάτου) με μια διπλή θανατηφόρα αποστολή: να σκορπούν το θάνατο γύρω τους και να μη διστάζουν να σκοτωθούν για τον σωτήρα της Γερμανίας. Το είπαμε: Ντόιτσλανι ούμπερ άλες! Και δε­δομένου ότι Φύρερ ίσον Ντόιτσλανι, και Φύρερ πάνω απ’ όλους (ού­μπερ άλες). Ποτέ στην ιστορία δε σκοτώθηκαν τόσοι πολλοί, ποτέ στην ιστορία δε σκότωσαν τόσο πολλούς στο όνομα ενός ανθρώπου. Μέχρι τότε οι άνθρωποι σκοτώνονταν πρόθυμα για αφηρημένες έννοιες, ας πούμε για τον θεό και την πατρίδα. Τώρα όμως σκοτώνονται για έναν., ζωγράφο που εγκατέλειψε την τέχνη, για να ασχοληθεί με τη χασαπική τέχνη.

Ιδεοληπτικός μέχρι παραφροσύνης αυτός ο άνθρωπος, δεν ήταν

25

ωστόσο παράφρων. Πίστευε όντως πως η Γερμανία είναι ούμπερ άλες. Όπως και ο δικός μας ειλικρινέστατος Κώστας Πλεύρης, που πιστεύει στ’αλήθεια πως η Ελλάδα είναι κι αυτή ούμπερ άλες. Αλλά, αν υπο­θέσουμε πως και οι Αλβανοί και οι Σκοπιανοί και οι Τούρκοι και η σάρα και η μάρα πιστέψουν πως είναι ούμπερ άλες (πρώτοι το πίστε­ψαν οι Εβραίοι και έφαγαν το κεφάλι τους) τότε γεννάται το εύλογο ερώτημα ποιοι θα απομείνουν για να είναι υποταγμένοι σε άλλους, ας πούμε στους Αμερικανούς. Που αυτοί δεν είπαν ποτέ πως είναι ούμπερ άλλες. Κάνουν πιο διακριτικά τη δουλειά τους, στο όνομα της ελευ­θερίας των λαών και της παγκόσμιας δημοκρατίας, του Βιετνάμ μη εξαιρουμένου από το δημοκρατικό τους ενδιαφέρον. Άλλο δημοκρά- της-χασάπης, και άλλο χασάπης-χασάπης, σαν τον Χίτλερ! Α, όλα κι όλα, δημοκρατία και ελευθερία, ούμπερ άλες! Ελευθερία για τους ισχυρούς, δημοκρατία για τους ανίσχυρους, που τους δημιουργούν την ψευδαίσθηση πως είναι πολίτες ούμπερ άλλες, μόνο και μόνο γιατί εκλέγουν τους δυνάστες τους μια φορά στα τέσσερα χρόνια. Πάντως, καλύτερα να εκλέγεις έναν δικτάτορα μεταμφιεσμένο σε δημοκράτη, παρά να σου κάθεται στο σβέρκο, γιατί έτσι θέλει, ένας βλαξ δικτά­τορας τύπου Παπαδόπσυλου, Παττακού, Ιωαννίδη. Τουλάχιστον στην δικτατορευομένη δημοκρατία αλλάζεις τον δικτάτορα κάθε τέσσερα χρόνια και όχι κάθε οχτώ ή σαρανταοχτώ. Πρόκειται για τεράστιο πλεονέκτημα, και γι’ αυτό είμαι υπέρ της δήθεν δημοκρατίας, δηλα­δή της αστικής, της αντιπροσωπευτικής ή αναλογικής δημοκρατίας. Καλύτερα δήθεν δημοκρατία παρά καθόλου δημοκρατία. Πώς λέμε «απ’ το ολότελα, καλή κι η Παναγιώταινα»; Έτσι ακριβώς.

Αυτό που με ενοχλεί ιδιαίτερα στην περίπτωση του Χίτλερ είναι πως ξεκίνησε ως ζωγράφος. Ίσως και να γινόταν μεγάλος ζωγράφος, αν δε γινόταν μεγάλος χασάπης. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με τους καλλιτέχνες. Οι πάσης (ρύσεως καλλιτέχνες και μισοκαλλιτέχνες, που πολιτικολογούν ηλιθίως στα κανάλια όντας παντελώς απολιτικοί, συ­νήθως κρύβουν μέσα τους ένα χιτλερίσκο που δεν του δόθηκε η ευ­καιρία να σώσει την πατρίδα, ίσως γιατί προτίμησε να σώσει πρώτα τον εαυτό του, παριστάνοντας τον σπουδαίο και τον ταλαντούχο, πράγμα που έχει σαφή αντίκτυπο στον τραπεζικό του λογαριασμό. Ομοίως δυνάμει χιτλερίσκοι είναι και οι πολιτικολογούντες καφενό­βιοι που κάθε τόσο αναφωνούν, ευρισκόμενοι εν εκστάσει: Ρε, δώσ’ μου εμένα την εξουσία για ένα εικοσιτετράωρο και θα δεις για πότε τα διορθώνω όλα Η πολιτικολογούσα ηλιθιότητα, αν την αντιμετωπί­σεις ως γλωσσικό ψυχαναλυτικό δεδομένο με μια γλωσσοψυχαναλυ- τική μέθοδο ανάλογη μ’ αυτήν του Ζακ Λακάν, παραπέμπει ευθέως

26

στο κλασικό βιβλίο του Ντε Κουίνσυ Η δολοφονία ως μία εκ των κα­λών τεχνών και στο δοκίμιο του Ρέυμοντ Τσάντλερ Η απλή τέχνη του φόνου. Το μόνο που σου χρειάζεται για να περάσεις από τα κατώ­τερα σε ανώτερα δολοφονικά ένστικτα είναι η ιδεοληψία, δηλαδή μια έμμονη ιδέα που σε κατακυρίευσε τόσο, όσο χρειάζεται για να τα κάνεις όλα ρημαδιό, τελών εν πλήρει συγχύσει αθώος, όπως θα έλεγε ο Κατσαρός. Ο Χίτλερ ήταν ένας... αθώος άνθρωπος, που κα­τάντησε μακελάρης, εξαιτίας της ιδεοληψίας που είχε για τη σωτή­ρια αποστολή του.

Ο Μωάμεθ ήταν ο μεγαλύτερος ιδεοληπτικός που εμφανίστηκε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Πίστευε τόσο πολύ πως μίλησε με τον θεό, που κατάφερε να γράψει κοτζάμ Κοράνι καθ’ υπαγόρευσιν, λέει, του θεού, χωρίς ωστόσο να λέει ψέματα στον εαυτό του. Όλοι οι ιδεολη- πτικοί είναι ειλικρινείς, κατά το μάλλον και ήττον. Και ο Χίτλερ ήταν μάλλον ειλικρινής όταν έγραφε τη Βίβλο του, το Μάαν Καμπφ (Ο Αγώ­νας μου) στη φυλακή, όπου κάθισε εννιά μήνες, όντας καταδικασμέ­νος για εσχάτη προδοσία, τότε που ξεκίνησε από το Μόναχο, την 8η Νοεμβρίου 1923, και πήρε δρόμο προς τα πάνω, για να αλώσει το Βε­ρολίνο και να σώσει από τότε την πατρίδα Το γεγονός πως τον εμπι­στεύτηκαν βιομήχανοι του βιομηχανικού μεγέθους του Κρουπ αλλά και στρατιωτικοί του στρατιωτικού μεγέθους του μεγάλου του προστά- στη, του στρατηγού Λούντεντορφ, δείχνει πως ο Χίτλερ δεν ήταν τυ­χαίο πρόσωπο. Σίγουρα ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος, που πίστε­ψε ειλικρινά στη μεσσιανική αποστολή του και που έκανε και τους άλλους να πιστέψουν σ’ αυτήν. Η διαφορά του δικού του χαρίσματος απ’ το χάρισμα άλλων χαρισματικών ηγετών, ας πούμε του Τσώρτσιλ ή του Καραμανλή ή του Παπανδρέου, στα καθ’ ημάς, ήταν διαφορά ποιότητας στις προθέσεις και στους στόχους. Ο Χίτλερ ήταν γνήσιος λαϊκιστής. Όπως και οι ηγέτες των Ναρόντνικων στην προοχτωβρια- νή Ρωσία με τη «σλάβικη ψυχή» τους, έτσι και ο Χίτλερ πίστευε στ’ αλήθεια στη «γερμανική ψυχή», στην ιδιαιτερότητα και την αξία της γερμανικής ψυχής που διαφέρει απ’ τις ψυχές όλων των αλλοεθνών. Αν είναι δυνατόν! Και όμως είναι και παραείναι.

Πάντως, δεν πρωτοτύπησε. Χιλιάδες αλλοπαρμένοι εθνικιστές πράττουν ομοίως όταν τους δοθεί η ευκαιρία Ακόμα και οι δικοί μας αλλοπαρμένοι εθνικιστές πιστεύουν φανατικά στην αλήθεια και όχι στο συμβολισμό της ρήσης «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δίκιά μας θάναι». Με βάση αυτή την καταστροφική ιδεοληψία, όταν εκστρά- τευσαν κατά της τουρκοκρατούμενης ελληνικής Σμύρνης, είπαν να παν και λίγο παραπάνω, μέχρι την Άγκυρα Ευτυχώς να λες που στα­

27

μάτησαν, ή μάλλον τους σταμάτησαν στο Σαγγάριο, τότε που πήγαι­ναν να περάσουν την έρημο χωρίς πυξίδα και χωρίς χάρτη, για να φτάσουν, λέει, στην Άγκυρα, στην άλλη μεριά της ερήμου! Τέτοια κα­ταστροφική κουταμάρα Η μικρασιατική καταστροφή σε μας εδώ μόνο κατά μέγεθος διαφέρει απ’ την καταστροφή της Γερμανίας από τον ίδιο το σωτήρα της. Απλό επιμύθιο: κρατηθείτε μακριά απ’ τους σω- τήρες, γιατί προκαλούν συμφορές. Και πάψτε να ειρωνεύεστε τον Χίτ­λερ, όταν τρέχετε σαν πρόβατα πίσω από εγχώριους σωτήρες. Όλα τα πρόβατα είναι επι σφαγήν, δηλαδή κατάλληλα για σφάξιμο. Αν δεν σφάζονται όλα είναι γιατί πρέπει να αναπαραχθεί το κοπάδι. Σ’ όλες τις περιπτώσεις, πάντως, ο τσομπάνος είναι που αποφασίζει για την τύχη του κοπαδιού. Και ο Χίτλερ ήταν ένας σπουδαίος τσομπάνος. Κατάφερε να μαντρώσει τουλάχιστον τη μισή Γερμανία και να δη­μιουργήσει ενοχές σ’ αυτόν τον μεγάλο λαό που ακόμα δεν εξέλιπαν - και πολύ καλά έκαναν και δεν εξέλιπαν. Όταν αμαρτίες γονέων παι- δεύουσιν τέκνα τότε οι γονείς σκέφτονται ωριμότερα και για τον εαυ­τό τους και για τα τέκνα τους.

Πώς κατάφερε να πείσει τους Γερμανούς ο Χίτλερ, ότι πρέπει να πεθάνουν όλοι προκειμένου να ζήσει η Γερμανία; Μα, με το κλασικό επιχείρημα των εθνικιστών: το έθνος είναι κάτι υπέρτερον των ανθρώ­πων που το συναποτελούν. Συνεπώς, σημασία έχει να ζήσει το έθνος ακόμα και στην περίπτωση που εξαφανιστούν όλοι οι ζώντες άνθρω­ποι που το συναποτελούν. Το έθνος δεν πεθαίνει, οι άνθρωποι πεθαί­νουν. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, οι Έλληνες πεθαίνουν. Αλλά, πώς να υπάρξει Γερμανία χωρίς Γερμανούς και Ελλάδα χωρίς Έλληνες; Χάρη στο «πνεύμα της Φυλής»! Που έχει μεγάλη συγγένεια με το Άγιο Πνεύμα. Ο εθνικισμός είναι μεταφυσική.

Για να αποδείξει και έμπρακτα ο Χίτλερ την πίστη του στον πα­ντοδύναμο γερμανικό λαό, είχε μια συναρπαστική ιδέα: έδωσε εντο­λή να κατασκευαστεί το Φολγκσβάγκεν, που στα γερμανικά σημαίνει «όχημα του λαού». Αυτά τα ναζιστικά λαϊκά, φτηνά αυτοκίνητα οχή­ματα, κυκλοφορούν ακόμα Ο φασισμός της ασφάλτου, πάντως, δεν είναι πρόβλημα μιας ειδικής μάρκας αυτοκινήτου. Τα ανθρωπάκια που αισθάνονται αυτοκράτορες οδηγώντας το αυτοκίνητό τους είναι φα­σίστες. Ο φασισμός και ο ναζισμός δεν είναι κοινωνικά συστήματα, αφού κι αυτά καπιταλισμός είναι. Είναι καθημερινή νοοτροπία. Ο κα­θημερινός φασισμός, όπως τον ονόμασε ο Μιχαήλ Ρομ, είναι πιο επι­κίνδυνος από τον «εορταστικό» φασισμό με τις φανταχτερές στολές και τις μεγαλειώδεις παρελάσεις.

28

5. Τα Λαϊκά Μέτωπα και η περίπτωση της Κίνας

Το 1934, ένα χρόνο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ακούγεται για πρώτη φορά ο πολιτικός όρος «Λαϊκό Μέτωπο», που θα δημιουργήσει μύρια όσα θεωρητικά και πραχτικά προβλήματα στους κομουνιστές, αλλά και στους μαρξιστές γενικότερα. Πώς, πότε και κάτω από ποιες συνθήκες οι κομουνιστές είναι δυνατό να συνερ­γαστούν με τους ταξικούς τους εχθρούς, τους αστούς; Ιδού μια απο­ρία πάρα πολύ εύλογη.

Με τον καινοφανή όρο δηλώνεται είτε η πρόθεση για συνεργασία είτε η συνεργασία, προσωρινή και ευκαιριακή όπως θα αποδειχτεί στην πράξη, των κομουνιστικών, των σοσιαλιστικών, των σοσιαλδη­μοκρατικών και αν είναι δυνατό και άλλων ριζοσπαστικών, δημοκρα­τικών και προοδευτικών κομμάτων, με πρωτοβουλία των κομουνιστών, που μέχρι τότε απέρριπταν τη συνεργασία με τα εξ ορισμού εχθρικά αστικά κόμματα. Είναι η συνειδητοποιήση του φασιστικού κινδύνου, που υποχρεώνει τους κομουνιστές να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τους απέναντι στα δημοκρατικά αστικά κόμματα, που κι αυτά φοβού­νται τους φασίστες. Ονομάστηκε, λοιπόν, Μέτωπο η εν λόγω παράδο­ξη συμμαχία, για να τονιστεί ο μαχητικός - αντιφασιστικός χαρακτή­ρας της και, κατ’ αντιδιαστολή, για να υποτιμηθεί ο πολιτικός χαρα­κτήρας της: η μετωπική δεν είναι πάγια πολιτική από τη μεριά των κομουνιστών, είναι επείγουσα ανάγκη.

Μια δεύτερη σημασία του όρου, συναρτημένη με την πρώτη, θα προκύψει σχεδόν ταυτόχρονα με την πρώτη και έχει σχέση με τη δυ­νατότητα για μια πιο μακρόχρονη συνεργασία των προοδευτικών κομ­μάτων, στην περίπτωση που αυτά θα ήθελαν να αγωνιστούν από κοι­νού κατά των συντηρητικών κομμάτων, από τα οποία άλλωστε έχουν προκύψει τα φασιστικά κινήματα σαν ακροδεξιές παραφυάδες. 'Ομως, δεν ξέρουμε πού τελειώνει η συντήρηση και πού αρχίζει η πρόοδος, ώστε να μπορούμε να οριοθετήσουμε τις δύο περιοχές με κάποια ακρί­βεια, προκειμένου να μην κάνουμε χοντρές γκάφες όταν επεξεργαζό­μαστε ή όταν εφαρμόζουμε μετωπική πολιτική, που είναι μια υπόθε­ση εξαιρετικά λεπτή και δύσκολη.

Ο όρος Λαϊκό Μέτωπο μπορεί να ήταν καινοφανής και σκανδαλώ­δης το 1934, που πρωτοεμφανίστηκε, όμως η σκέψη για μια πιθανή συ­νεργασία των κομουνιστικών με τα αστικά - προοδευτικά κόμματα είναι παλιά. Και είναι του Λένιν. Για πρώτη φορά, οι κομουνιστές

29

κάνουν λόγο για τέτοιες «βέβηλες» συνεργασίες με τους αστούς το 1920. Ο Λένιν ξέρει πως τα εκτός Ρωσίας κομουνιστικά κόμματα δεν θα ήταν δυνατό να παίξουν σοβαρό πολιτικό ρόλο στη Δύση μόνα τους. Εκτός, βέβαια, κι αν καταλάμβαναν την εξουσία, πράγμα που ήταν ελάχιστα πιθανό το 1920, μόλις τρία χρόνια μετά το θρίαμβο των Μπολσεβίκων στη Ρωσία. Μετά τη συντριβή των Σπαρτακιστών στη Γερμανία, το 1918, και τη σταδιακή εξαφάνιση του ονείρου για την παγκόσμια, ή έστω την πανευρωπαϊκή προλεταριακή επανάστα­ση, οι επαναστατικοί τόνοι αρχίζουν να πέφτουν, αλλά πάρα πολύ αργά και μόνο όσον αφορά την επαναστατική σχέση του ΚΚ της Ρωσίας με τα δυτικά ΚΚ.

Είναι, λοιπόν, η ήττα των Σπαρτακιστών της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Κάρλ Λίμπκνεχτ που υποχρεώνει τον Λένιν να κάνει την πρώ­τη σοβαρή υποχώρηση και να δεχτεί μια υπό όρους συνεργασία ανά­μεσα στα προλεταριακά και τα αστικά κόμματα της Δύσης. 'Οπως και νάναι, η ι&έα για μια πιθανή συνεργασία των προλετάριων με τους αστούς προηγείται κατά δύο χρόνια από την εμφάνιση του φασισμού, το 1922. Λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Λένιν, το 1924, το όνειρο για την πανευρωπαϊκή επανάσταση θα εγκαταλειφθεί οριστικά. Και το 1934, που γίνεται για πρώτη φορά λόγος για Λαϊκά Μέτωπα, κανείς εκτός απ’ τον Τρότσκι δε σκέφτεται πλέον την παγκόσμια επανάστα­ση. Η μετωπική θεωρία του 1934 θα στηριχτεί σχεδόν εξ ολοκλήρου στις σκέψεις που διατυπώνει ο Λένιν το 1920, για τη δυνατότητα συ­νεργασίας κομουνιστών και αστών και στη θετική υπέρ αυτής της συνεργασίας στάση του. Ας δούμε πώς προέκυψε τούτη η εξαιρετικά τολμηρή λενινιστική θέση.

'Ενα απ’ τα πολλά συνέδρια της κομουνιστικής Διεθνούς γίνεται στην Πετρούπολη και στη Μόσχα, από τις 19 Ιουλίου μέχρι τις 7 Αυ- γούστου 1920. Κύριο θέμα του, η εξέταση της κατάστασης που δη- μισυργήθηκε στην Ευρώπη μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σύνεδροι διαπιστώνουν πως οι ευρωπαίοι κομουνιστές, από μόνοι τους δεν θα μπορέσουν να κάνουν τίποτα σοβαρό για να αποτρέψουν τους ενδοκαπιταλιστικούς πολέμους αν δεν βρεθεί τρόπος συνεργασίας με άλλες προοδευτικές δυνάμεις. Και επειδή οι αστικοδημοκρατικές εκ­συγχρονιστικές επαναστάσεις είναι πάντα δυνατές και οργανώνονται πιο εύκολα από τις προλεταριακές, πρέπει να βρεθεί1 τρόπος, λέει ο Λένιν, τα κομουνιστικά κόμματα να παίρνουν μέρος σ’ αυτές. Να, λοιπόν, ο ιδεολογικός λενινιστικός σπόρος απ’ τον οποίο θα προκύ- ψουν αργότερα τα Λαϊκά Μέτωπα. Δεδομένου ότι ο Λένιν μιλάει για συμμετοχή των κομουνιστών σε αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις

30

και όχι για μονιμότερη συνεργασία με τους αστούς, συνάγεται εύκολα το συμπέρασμα πως η εν λόγω συνεργασία δεν μπορεί παρά να είναι συγκυριακή. Άρα δεν καταστρατηγεί βασικές αρχές του μαρξισμού.

'Ομως, ο Λέναν, στο ίδιο συνέδριο, λέει και κάτι άλλο, που θα φο­βίσει πολύ τους αστούς όταν το μάθουν. Λέει πως ο επαναστάσεις που έχουν αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα, σε μια δεύτερη φάση θα ενσω­ματωθούν από μόνες τους στην παγκόσμια προλεταριακή επανάστα­ση, δεδομένου ότι οι σημαντικότεροι υποστηρικτές των αστών δημο­κρατών θα είναι οι κομουνιστές, πράγμα που θα δώσει στους αστούς να καταλάβουν πως δεν μπορούν να κάνουν τίποτα σοβαρό και σταθερό χωρίς τη βοήθεια και τη στήριξη των κομουνιστών, και πως αν αρνη- θούν τη συνεργασία με τους κομουνιστές θα χάσουν τις καταχτήσεις που πέτυχαν με την αστικοδημοκρατική τους επανάσταση, οπότε η συ­ντήρηση άλλη μια φορά θα τους καβαλήσει με τον πιο άνετο τρόπο.

Είναι καταφάνερο πως ο Λένιν παραείναι αισιόδοξος όσον αφορά τη δυναμική των δυτικών ΚΚ. Άλλωστε, τα ΚΚ της Δύσης δεν θα με- τάσχουν σε αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις, για τον απλό λόγο πως μόνο φασιστικές επαναστάσεις γίνονται τώρα πλέον εκεί. Γίνονται όμως και συμμαχίες ανάμεσα σε αστικά κόμματα για την αντιμετώ­πιση του φασιστικού κινδύνου. Οι κομουνιστές θα μπορούσαν άνετα να μετέχουν σε τέτοιες συμμαχίες, εφόσον είναι και θεωρητικά καλυμ­μένοι από τις θέσεις του Λέναν. Που, βέβαια, δεν έχουν σχέση με το φασισμό, αφού δεν υπήρχε φασισμός το 1920 (θα προκύψει το 1922), έχουν όμως σχέση με την άμυνα των δημοκρατικών αστικών κομμά­των κατά του φασισμού. Οι αστοί είναι φύσει δυσκίνητοι σε ό,τι δεν έχει σχέση με τη μάσα. Και έτσι, πάρα πολύ εύκολα, η πρωτοβουλία για την οργάνωση της (πολιτικής) άμυνας κατά του φασισμού θα πε- ράσει στους κομουνιστές της Δύσης.

'Οπως και νάναι, εκτός από τους κομουνιστές υπάρχουν και οι σο­σιαλιστές, εκτός απ’ τους σοσιαλιστές υπάρχουν και οι σοσιαλδημοκρά­τες, εκτός απ’ τους σοσιαλδημοκράτες υπάρχουν και οι ριζοσπάστες αστοί. Κι αν για μάς τους κομουνιστές, όλοι αυτοί μυρίζουν και βρω­μούν, τότε δεν έχουμε παρά να καθίσουμε απόμερα και να τους αφή- σουμε να συνεχίζουν τις βρωμιές τους και να πίνουν εις υγείαν των κορόιδων, δηλαδή ημών των ιδίων. Ο δογματισμός κάνει πολύ καλό ζευγάρι με την αμάθεια, κάπου κάπου και με τη βλακεία Πρέπει, λοι­πόν, να συμμαχούμε με τους αστούς όταν πρέπει Και να μην τρομάζου­με υπέρ το δέον. Το καθήκον της τρομοκράτησής τους πρέπει να το με­ταθέσουμε στους καθ’ ύλην αρμόδιους, τους τρομοκράτες! Καταμερι­σμός έργου, που λέμε. Αυτό που προέχει, για όσους από μας δεν είμα­

31

στε τρομοκράτες, είναι να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με τους μετριο­παθείς και «φωτισμένους» αστούς όταν οι συνθήκες δεν επιτρέπουν να παράγουμε αποτελεσματικό έργο μόνοι μας.

Η πρώτη ευκαιρία που δίνεται στους κομουνιστές να πάρουν συ­γκεκριμένες αποφάσεις όσον αφορά τη μετωπική πολιτική, εμφανίζε­ται στη συνεδρίαση της Διεθνούς το 1926, δύο χρόνια μετά το θάνατο του Λέναν, τέσσερα χρόνια μετά τη γέννηση του φασισμού. Το 1926 είναι μια πολύ μεγάλη χρονιά για το παγκόσμιο κομουνιστικό κίνη­μα: τότε αρχίζει την επαναστατική του δράση ο Μάο Τσε-Τούν/κ στην απέραντη Κίνα. Ο Στάλιν θέλει να τον βοηθήσει. Άλλοτε με συμβου­λές και άλλοτε με διαταγές μέσω της Τρίτης Διεθνούς. Και τότε ακρι­βώς είναι που θυμάται ο Στάλιν τα όσα έλεγε ο Λένιν έξι χρόνια νω­ρίτερα για τις συμμαχίες. Ο Μάο Τσε-Τούνγκ πρέπει να συμμαχήσει οπωσδήποτε με τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, αποφαίνεται ο Στάλιν. Και να προσπαθήσει να ελέγξει την κατάσταση από μέσα, τουμπάροντας τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ. Αυτό ακριβώς θα γίνει. Η ταχτική του Δούρειου Ίπ­που θα λειτουργήσει τέλεια στην Κίνα, αλλά ο Ίππος δεν είναι ακρι­βώς Δούρειος είναι μαοϊκός. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, για να μη μπερδευτούμε παρακολουθώντας τα όσα συναρπαστικά θα συμβούν στην Κίνα, από το 1926 μέχρι το 1949.

Η κινέζικη επανάσταση για πολλά χρόνια θα είναι εθνικιστική. Και, βέβαια, στην αρχή της δεν έχει καμιά σχέση με τον κομουνισμό. Η κινέζικη αστική επανάσταση έχει αρχίσει κατ’ ουσίαν το 1891, με την ίδρυση από τον Σαν Γιαν-Τσεν του εθνικιστικού κόμματος Κουο- μιντάνγκ. Κύριος προγραμματικός σκοπός αυτού του κόμματος είναι η εκδίωξη των ευρωπαίων καταχτητών. Το 1909, εννιά χρόνια μετά την ίδρυση του Κουομιντάνγκ, η περίφημη εξέγερση των Μπόξερς πνίγεται στο αίμα από τους ευρωπαίους καταχτητές. Σα να ήταν το σύνθημα τούτη η σφαγή, εκατομμύρια Κινέζοι τρέχουν πατείς με πατώ σε και μπαίνουν του σκοτωμού στο θρυλικό πλέον Κουομιντάνγκ. Το οποίο, το 1911, κάνει έναν πολύ μεγάλο άθλο: καταργεί τον υπερπανάρχαιο θεσμό της Αυτοκρατορίας και ανακηρύσσει τη δημοκρατία στην Κίνα Δεύτερος πρόεδρος τη δεύτερη χρονιά της δημοκρατίας (1912) θα γίνει ένα πρόσωπο σχεδόν μυθικό: ο ιδρυτής και αρχηγός του Κουομιντάν- γκ, Σαν Γιαν-Τσέν, μια πάρα πολύ μεγάλη προσωπικότητα, που λα­τρεύεται σαν ημίθεος από εκατομμύρια Κινέζους.

Τον Σαν Γιαν-Τσέν θα τον διαδεχτεί το 1925, που πεθαίνει, ο Τσάν­γκ-Κάι-Σεκ. Πρόκειται για διπλή διαδοχή: και στο Κουομιντάνγκ, και στην προεδρία της Δημοκρατίας. Τώρα ισχυρός άνδρας στην απέραντη Κίνα είναι ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, ο διάδοχος του Σαν Γιαν-Τσέν, ιδιοφυία

32

κι αυτός όπως και ο προκάτοχός του, αλλά όπως και ο δικός του διάδοχος, ο Μάο Τσε-Τουνγκ. Στην απέραντη Κίνα λειτουργεί τέλεια ο «νόμος των μεγάλων αριθμών»: Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότη­τα, τόσο ευκολότερα αναδεικνύεται η ποιότητα. Είναι φυσικό να υπάρχουν πολλές ιδιοφυίες σε έναν πληθυσμό ενός δισεκατομμυρίου διακοσίων εκατομμυρίων. Αυτά για να ξέρετε τι σας περιμένει και να ετοιμάζεστε από τώρα να υποδεχτείτε κάποτε τους Κινέζους. Ελ­πίζω σα φίλους.

Ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, αφού εδραιώσει καλά τη δημοκρατία σ’ ολό­κληρη την Κίνα, από πρόεδρος της δημοκρατίας μεταμορφώνεται στα γρήγορα σε δικτάτορα Στο μεταξύ, στα πλαίσια της δημοκρατικής κα­τάστασης που έχει δημιουργήσει το Κουομιντάνγκ, ιδρύεται το 1921 στη Σαγκάη το ΚΚ Κίνας. Ιδρυτικό στέλεχος είναι και ο Μάο. Σημειώ­στε πως, το 1921, μια σημαδιακή για την Κίνα χρονιά, η νικήτρια Οχτωβριανή Επανάσταση έχει ηλικία μόλις τεσσάρων ετών, πράγμα που θα ευνοήσει πάρα πολύ τους φρέσκους κινέζους κομουνιστές, που μπαίνουν με φούρια στον αγώνα, παρακινημένοι από τις επιτυχίες των ρώσων συντρόφων. Το ΚΚ Κίνας, λοιπόν, πέντε χρόνια μετά την ίδρυ­σή του, θα τεθεί το 1926, με την προτροπή του Στάλιν, υπό την καθο­δήγηση του εθνικιστικού και αστικού κόμματος Κουομιντάνγκ! Δεν ήταν δυνατό να γίνει αλλιώς. Το θρυλικό, το σχεδόν μυθικό Κουομι- ντάνγκ, το κόμμα που πέταξε απ’ το θρόνο τον Αυτοκράτορα, το 1911, κυριαρχεί απόλυτα στην Κίνα. Οι κινέζοι κομουνιστές, δρώνιας με ζήλο στα πλαίσια του Κουομιντάνγκ, δείχνουν τέτοιες οργανωτικές και μαχητικές ικανότητες, που ο μέγας άρχων Τσάνγκ-Κάι-Σεκ ενθουσιά­ζεται και τους ανοίγει διάπλατα την αγκαλιά του. Δεν υποπτεύεται ακόμα τι τον περιμένει.

Όμως ξαφνικά, το 1927, ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ διώχνει τους κομουνι­στές από την Κουομιντάνγκ. Και την επόμενη χρονιά (1928) τους πετσο­κόβει ανελέητα στη Σαγκάη και στην Καντώνα. Τι έχει συμβεί και έχει αλλάξει τόσο απότομα η συμπεριφορά αυτού του τρομερού αν­θρώπου απέναντι στους κομουνιστές; Είχε συμβεί το συνέδριο της Διε­θνούς στη Μόσχα, το 1926. Ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ πληροφορείται πως οι ζωηροί κινέζοι κομουνιστές, αν και σχετικά λίγοι προς το παρόν σε σχέση με τις κολοσσιαίες δυνάμεις του Κουομιντάνγκ, έχουν εντολή από τη Διεθνή και τον Στάλιν να αλώσουν απ’ τα μέσα αυτό το τε­ράστιο εθνικιστικό κόμμα Και τους χτυπάει ανελέητα Το ηλικίας μό­λις έξι ετών ΚΚ Κίνας, το 1928, φαίνεται να πνέει τα λοίσθια. Όμως, η κατάσταση που θα δημιουργηθεί σε λίγα χρόνια θα υποχρεώσει τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ να συμφιλιωθεί με τους κομουνιστές. Τους έχει ανά-

33

για). Ιδού κάτω από ποιες ιστορικές συγκυρίες τελείται αυτή η παρα­νοϊκή συμφιλίωση.

Το 1931 οι Ιάπωνες εισβάλλουν στη Βόρεια Κίνα και κατακτούν τη Μαντζουρία, ιδρύοντας το κινεζοΐαπωνικό κράτος του Μαντζουκούο. Ο Μάο και οι κομουνιστές, ερήμην του Τσάνγκ, αναλαμβάνουν πρω­τοβουλία για την εκδίωξη των ιαπώνων καταχτητών. Οι εθνικιστές αστοί του Κουομιντάνγκ, εκτός του ότι σφάζονται μεταξύ τους για τη νομή της εξουσίας, ως συνήθως, είναι και απασχολημένοι με το να κυνηγούν τους κομουνιστές του Μάο. Συνεπώς, δεν ευκαιρούν να κυ­νηγήσουν τους ιάπωνες εισβολείς! Αυτούς θα τους κυνηγήσει ο Μάο, που τον κυνηγάει ο Τσάνγκ. Σκέτο κινέζικο πανηγύρι.

Πριν συμβούν όλα αυτά τα ευτράπελα, ο Μάο, για να γλυτώσει από τον Τσάνγκ εγκαταλείπει τα αστικά κέντρα και καταφεύγει στα όρη από το 1928, αμέσως μετά τις σφαγές στη Σαγκάη και στην Κα- ντώνα. Εκεί οργανώνει ένα ισχυρότατο αντάρτικο, για να αμυνθεί κατά του Κουομιντάνγκ. Ο εμφύλιος πόλεμος αρχίζει το 1928. Το 1931, τη χρονιά της ιαπωνικής εισβολής, ο Μάο ανακηρύσσει την τεράστια επαρχία του Χουάν σε Σοβιετική Δημοκρατία. Φυσικά ερήμην του Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, που λυσσάει. Κι έτσι λυσσασμένος επιτίθεται στον Μάο. Και ο Μάο, που τον σπρώχνει από πίσω ο Τσάνγκ, αρχίζει την πορεία προς Βορράν. Πρόκειται για τη θρυλική Μακρά (ή Μεγάλη) Πορεία που αρχίζει το 1934 και ολοκληρώνεται το 1936. Ο κομουνιστι­κός στρατός του Μάο Τσε-Τούνγκ, που κι αυτός λέγεται Κόκκινος όπως και ο ρωσικός, γίνεται σωστός χείμαρρος καθώς προχωράει προς βορράν και καθώς οργανώνει απ’ όπου περνάει τους αγρότες σε σο­βιέτ (αυτοδιοικούμενες επιτροπές) και σε κολχόζ (συνεταιριστικά αγροκτήματα). Είναι τότε, πάνω στα βουνά, που η προλεταριακή επα­νάσταση μετατρέπεται σε αγροτική αυτομάτως και χωρίς πολλές θεω­ρητικές συζητήσεις για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να συμβεί κάτι τόσο άσχετο με το γράμμα του μαρξισμού. Ωστόσο, όταν είσαι σκέτη κα­ταιγίδα, κανείς δεν θα τολμούσε να σου πει πως δεν είσαι καλός μαρ­ξιστής. Τέτοια θα λέμε την ώρα που στο αρχαιότερο και μεγαλύτερο κράτος της γης συμβαίνουν κοσμογονικές ανατροπές Οι πεζοπόροι της θρυλικής της σχεδόν μυθικής Μακράς Πορείας θα καλύψουν με τα πόδια 12 χιλιάδες χιλιόμετρα! Είναι ένα κατόρθωμα που όμοιό του δεν θα βρεις στην ανθρώπινη ιστορία. Το 1937, ένα χρόνο μετά το πέρας της πορείας, ο Μάο, κάνοντας μια ευφυέστατη επίδειξη εθνικισμού στον εθνικιστή Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, τον καλεί να συνεργαστούν για την εκδίωξη των ιαπώνων καταχτητών. Κι αυτός την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος συνεργάζεται!

34

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τούς βρίσκει και τους δυο στο κυνήγι των Ιαπώνων. 'Ομως, αμέσως μετά τη λήξη του πολφού, το 1945, και αφού εκδιωχθούν οι Ιάπωνες από την Κίνα, ξαναρχίζει ο λυσσώδης εμ­φύλιος πόλεμος. Τελικά, ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, που είναι μια στρατιωτι­κή ιδιοφυία, ηττάται κατά κράτος από μια άλλη ιδιοφυία, τον Μάο Τσε-Τούνγκ, και καταφεύγει στη Φορμόζα (Ταϊβάν) για να βολευτεί εκεί όπως όπως με τη Δημοκρατία της Ταϊβάν, αφήνοντας τον Μάο ήσυχο, για να μπορέσει να ιδρύσει το 1949 ανετότατα τη Λαϊκή Δημο­κρατίας της Κίνας.

Η μετωπική πολιτική όχι μόνο πέτυχε, αλλά θριάμβευσε στην Κίνα 'Ομως, θριάμβευσε κάτω από πάρα πολύ ιδιόμορφες συνθήκες και με πάρα πολλά και δαιδαλώδη ζικ-ζακ: το ΚΚΚ, που ξεπετιέται μέσα από τις δημοκρατικές συνθήκες που δημούργησε το Κουομιντάνγκ, στην αρχή συνεργάζεται μαζί του, μετά πολεμάει λυσσωδώς μαζί του σ’ έναν πολύ μεγάλης διάρκειας εμφύλιο πόλεμο, στη συνέχεια συμφι­λιώνεται ξανά μαζί του, μετά ξαναπολεμάει λυσσωδώς μαζί του, κι όλα αυτά για να προκόψουν στο τέλος δυο κινέζικα κράτη το 1949: η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, υπό τον Μάο Τσε-Τούνγκ, και η Δημο­κρατία της Ταϊβάν, υπό τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, που το φυσάει και δεν κρυώνει που υποχρεώθηκε να στριμωχτεί σ’ ένα νησί. Η διακεκομμέ­νη και περιοδική συνεργασία των κομουνιστών με τους εθνικιστές, αυτό το εντελώς τρελό Μέτωπο που διαφοροποιείται συνέχεια, ήταν κάτι που επιβλήθηκε από τη φορά των πραγμάτων. Η αρχή έγινε το 1926, τη χρονιά που ο Στάλιν δίνει την εντολή στους Κινέζους κομου­νιστές να μπουν στο Κουμιντάνγκ και να το αλώσουν από μέσα! Όμως, δεν θα το αλώσουν από μέσα αλλά απέξω.

Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση του κινέζικου Μετώπου, είναι η ευφυέστατη μετατόπιση από τον Μάο της μετωπικής πολιτικής προς τη μεριά της λαϊκής βάσης: το αποφασιστικό για την εξέλιξη των πραγμάτων στην Κίνα Μέτωπο, το δημιούργησε ο ίδιος ο λαός. Εκατομμύρια Κινέζοι θα σπεύσουν να βοηθήσουν τον «Μεγάλο Τιμονιέρη», αδιαφορώντας για την ιδεολογία του. 'Αλλωστε, η Κίνα ήταν και παραμένει μια κομφουκιανή Αυτοκρατορία, που ήταν πολύ χαλαρά συνδεδεμένη με τον μαρξισμό ακόμα και κατά την εποχή του Μάο. Και μη βιαστείτε να πείτε πως η Κίνα είναι σήμερα μια καπιτα­λιστική χώρα, γιατί η Κίνα είναι αυτή που ήταν πάντα: Η ΚΙΝΑ. Δη­λαδή, το κάτι άλλο.

35

6. Το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο

Ο Ζαν Ζωρές καταγόταν από αγροτική οικογένεια του γαλλικού Νότου. Ήταν καθηγητής της φιλοσοφίας. Και έγινε πολιτικός σχεδόν χωρίς να το καταλάβει. Η συναρπαστική ρητορική του δεινότητα τον είχε κάνει περιζήτητο σ’ όλες τις πολιτικές ομάδες. Αυτός ο «σοφός αγρότης» θα ιδρύσει το 1901 το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. 'Οχι αυτό που υπάρχει ακόμα, αλλά το προγονικό του. Που είναι επίσης και προγονικό του Γαλλικού Κομουνιστικού Κόμματος, που θα προέλ- θει από διάσπαση του Σοσιαλιστικού το 1920, έξι χρόνια μετά τη δο­λοφονία του Ζωρές το 1914, τις παραμονές της έκρηξης του Α' Παγκο­σμίου Πολέμου, από έναν ανισόρροπο εθνικιστή. Ο Ζωρές είναι φανα­τικά ειρηνιστής και αρνείται να συνηγορήσει υπέρ του πολέμου. Είναι επίσης μαχητικά ουμανιστής.

Αντίθετα από τον Μαρξ, που ο Ζωρές τον κρίνει αυστηρά, αλλά δεν τον απορρίπτει εντελώς, πιστεύει πως δεν είναι το προλεταριάτο που θα σώσει τον κόσμο, αλλά η γενική, η μαζική, η απόλυτα ελεύθερη και μη ελεγχόμενη από την εκκλησία παιδεία. Το άτομο, διακηρύσσει ο Ζωρές, επαναλαμβάνοντας παραλλαγμένα τον Πρωταγόρα, είναι το μέτρο των πάντων: και της πατρίδας και της οικογένειας και της ιδιο­κτησίας. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να βάλει πάνω από το άτομο την πατρίδα, την οικογένεια και την ιδιοκτησία, θεσμούς που έφκιαξε ο άνθρωπος όχι για να τους υπηρετεί αλλά για να τον υπηρετούν. Αν η πατρίδα αγαπήσει το άτομο, και το άτομο θα αγαπήσει την πατρίδα, λέει ο Ζωρές. Απόψεις ανάλογες με τις παραπάνω, θα του στοιχίσουν τη ζωή. 'Ενας από τους πιο φωτισμένους εκπροσώπους του ύστερου γαλλικού Διαφωτισμού θα κατηγορηθεί σαν «εχθρός της πατρίδας», κυρίως μετά τη δραστήρια ανάμειξή του στην υπόθεση Ντρέυφους. Ο Ζωρές θα σώσει κυριολεκτικά απ’ του χάρου τα δόντια αυτόν τον εβραϊκής καταγωγής επιτελικό αξιωματικό, που κατηγορείται ψευδέ- στατα σαν πράκτορας των Γερμανών. Στην πραγματικότητα, η σκηνο- θετημένη δίκη αποσκοπεί στην τόνωση του αντισημιτισμού σε μια χώρα από παράδοση ανεκτική στις μειονότητες.

Είναι τότε, στη διάρκεια αυτής της δίκης που θα προκύψει ο όρος «διανοούμενοι», που στην αρχή ήταν μομφή: Έτσι, διανοούμενο, χα­ρακτηρίζουν οι εχθροί του τον Ζωρές, θέλοντας να δείξουν πως δεν του πέφτει λόγος για μια υπόθεση κατασκοπείας που αφορά μόνο τους στρατιωτικούς. Ο Ζωρές λέει πως ένας πνευματικός άνθρωπος πρέπει

36

να ενδιαφέρεται για τα πάντα και να μην αυτοπεριορίζεται στην ει­δικότητά του. Αυτή η εξαιρετικά ριζοσπαστική για το τέλος του περα­σμένου αιώνα άποψη, θα οδηγήσει τον Σαρτρ πολύ αργότερα στη δια­τύπωση ενός παράδοξου μεν, αλλά πολύ πετυχημένου ορισμού του διανοούμενου. Διανοούμενος, λέει ο Σαρτρ, είναι αυτός που φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν! Και μπερδεύει τα χαρτιά των ειδικών, όπως ακριβώς ο Ζωρές που είχε μπερδέψει πολύ τα χαρτιά των στρατιωτι­κών στη διάρκεια της δίκης του Ντρέυφους.

Ο Ζωρές είναι το τέλειο πρότυπο του διανοούμενου, με την έννοια που δίνει στη λέξη ο Σαρτρ: φιλόσοφος, εκπαιδευτικός, πολιτικός, ερα­σιτέχνης οικονομολόγος, ερασιτέχνης κοινωνιολόγος ψυχολόγος κλπ, κλπ. Δεν είναι τυχαίο που ο Ζωρές παραμένει πάντα ένα πρότυπο «γαλλικότητας» για όλους τους Γάλλους, πλην των ακροδεξιών. Στη Γαλλία, ο Ζαν Ζωρές είναι ένα πρόσωπο σχεδόν μυθικό. Και δεν εί­ναι καθόλου συμπτωματικό που, στην εφημερίδα που θα ιδρύσει το 1904, θα δώσει το όνομα Ουμανιτέ {Ανθρωπότητάς. 'Οταν το 1920, με τη διάσπαση του ενιαίου μέχρι τότε Σοσιαλιστικού Κόμματος, η εφη­μερίδα περνάει στους κομουνιστές, αυτοί θα διατηρήσουν στον τίτλο το όνομά του: Ιδρυτής, Ζαν Ζωρές.

Σχεδόν όλα τα κομουνιστικά κόμματα θα προκόψουν από διάσπα­ση των σοσιαλιστικών, σε μια εποχή που ο όρος «κοινοκτημοσυνι- σμός» (αυτό σημαίνει κομουνισμός) αρχίζει να διαφοροποιείται από τον προγενέστερο όρο «κοινωνισμός» (αυτό σημαίνει σοσιαλισμός). Οι σοσιαλιστές αντίθετα από τους κομουνιστές, δεν έχουν εγγεγραμμέ­νη στο πρόγραμμά τους, σα μακρινό έστω στόχο προς επίτευξη, την κοινοκτημοσύνη, που συγκεκριμενοποιεί το νόημά της με το σύνθημα «στον καθένα κατά τις ανάγκες του». Πιστεύουν πως το παρεμβατι­κό κράτος και το κράτος προνοίας αρκούν για την επίτευξη της κοι­νωνικής δικαιοσύνης που είναι ο βασικός τους στόχος και που συ­γκεκριμενοποιείται με το σύνθημα «στον καθένα κατά την εργασία του». Είναι ένα σύνθημα ολοφάνερα πιο ρεαλιστικό απ’ το άλλο. Ά λ­λωστε, κομουνιστικό καθεστώς δεν εμφανίστηκε πουθενά στον κόσμο μέχρι σήμερα. Τα πάλαι ποτέ κομουνιστικά κράτη ονομάζονταν έτσι, γιατί υποτίθεται πως δεν απαρνήθηκαν, όπως οι σοσιαλιστές, το μεγά­λο ιδανικό της κοινοκτημοσύνης. Υποτίθεται πως δούλευαν γι’ αυτήν μέσα από το σοσιαλισμό, το πρώτο στάδιο στην πορεία προς τον κο­μουνισμό. Τα πρώην κομουνιστικά κράτη, αν δεν ήταν γραφειοκρατι­κά, θα μπορούσαν να είναι γνησίως σοσιαλιστικά. Να αμείβουν δη­λαδή τον καθένα κατά την εργασία του (συνεπώς και κατά τις ικα- νότητές του) και όχι κατά τη θέση του μέσα στην κομματική ιεραρ­

37

χία. Σημειώστε πως ο καπιταλισμός δεν αμείβει τον καθένα κατά την εργασία του και τις ικανότητές του, αλλά κατά πώς θέλει το αφεντι­κό, και τα συνδικάτα Τόσο το καλύτερο για το αφεντικό αν καταφέ­ρει να σε βάλει να δουλεύεις τζάμπα για λογαριασμό του. Επειδή, όμως, το εντελώς τζάμπα είναι λίγο δύσκολο, το αφεντικό κάνει ό,τι μπορεί για να σου δίνει όσο γίνεται λιγότερα

Την εποχή του Ζωρές όλα αυτά είναι ακόμα αδιευκρίνιστα Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως θα πεθάνει τρία χρόνια πριν από την εμφάνι­ση του πρώτου προλεταριακού κράτους στον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως ο Ζωρές δεν ήξερε τίποτα από Λένιν. Ήξερε όμως από Μαρξ που, όπως είπαμε, δεν τον απέρριπτε εξ ολοκλήρου. Τον απέρριπτε ώς το βαθμό που ο Μαρξ δίνει φφαση στις τάξεις και όχι στα άτομα. Πα­ρόλο που και ο Μαρξ στοχεύει κι αυτός την πλήρη απελευθέρωση του ανθρώπου, άρα ανήκει κι αυτός στη μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊ­κού ουμανισμού, όπως ονομάστηκε ο εντοπισμός του ενδιαφέροντος στα προβλήματα του ανθρώπου, νοούμενου σαν συγκεκριμένου προ­σώπου, εντούτοις, ο Μαρξ μεταθέτει στο μέλλον την επίτευξη αυτού του μεγάλου σκοπού, που θα επιτευχθεί μόνο όταν θα έχουν εκπλη­ρωθεί όλοι οι όροι για την επίτευξη της κοινής ευημερίας. Το σύνθη­μα «εδώ και τώρα» (και όπως όπως) είναι σοσιαλιστικό. Το σύνθημα «για τα παιδιά μας και τους απογόνους μας» είναι κομουνιστικό, ή μάλλον θα μπορούσε να είναι, αν δεν κατέληγε γραφειοκρατικό και αν δεν εσήμαινε: για τα ζωντανά παιδιά των ζωντανών γραφειοκρα­τών - και μετά απ’ αυτά, ο κατακλυσμός. Και να που ήρθε ο κατα­κλυσμός. Και τώρα εμείς οι μαρξιστές τρέχουμε και δε σώνσυμε για να πείσουμε τους σοσιαλιστές πως και μεις σοσιαλιστές είμαστε, μόνο που δεν κολλάμε σα βδέλλες στο σύνθημα «εδώ και τώρα», μόνο και μόνο για να φάμε, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το απορρίπτουμε κιό- λας. Είναι φανερό πως αν δεν υπάρχει τώρα φαγώσιμο και συνεπώς βιώσιμο, δεν θα υπάρξει ανθρώπινο αύριο.

Ο Λεόν Μπλουμ (1872-1950) είναι ο ιδεολογικός διάδοχος του Ζαν Ζωρές, και η δεύτερη μετά απ’ αυτόν μεγάλη προσωπικότητα του γαλ­λικού σοσιαλισμού. Διαπρεπής νομικός και άνθρωπος βαθύτατα φιλο­σοφημένος ο Μπλουμ, είναι κι αυτός διανοούμενος πάντα με την έν­νοια που δίνει στη λέξη ο Σαρτρ: κι αυτός φυτρώνει συνέχεια εκεί που δεν τον σπέρνουν και αρνείται να κλειστεί στο γραφείο του, για να μελετήσει εξαντλητικά ένα και μόνο θέμα, ώστε να γίνει ειδικός και στη συνέχεια γάιδαρος εξειδικευμένος, που μια ζωή κουβαλάει στη ράχη του το ίδιο φορτίο, περίπου σαν έλληνας καθηγητής πανεπιστη­μίου, κι ακόμα καλύτερα σαν έλληνας Ακαδημαϊκός Που αυτός κι αν

είναι γομάρι. Λακές των εκάστοτε κρατούντων και πλήρως υποταγ­μένος σ’ ένα σύστημα που τον ταΐζει καλά με αντάλλαγμα να μη φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν. Είναι πνευματικός άνθρωπος αυτός! Αυτός δεν ασχολείται με την πολιτική και δεν ξέρει τίποτα για το φόνο!

Ο Λεόν Μπλουμ φύτρωσε σε χωράφια εντελώς άσχετα με την αρ­χοντική καταγωγή του και τον τεράστιο πλούτο του. Όντας γόνος ζάπλουτης εβραϊκής οικογένειας από την Αλσατία, είχε όλη την άνε­ση να κάνει τέλειες νομικές, φιλοσοφικές κλπ σπουδές και να γίνει στα νιάτα του ένας διάσημος κριτικός του θεάτρου και του βιβλίου. Δυσκολίες σαν Εβραίος θα συναντήσει μόνο όταν γίνει διαπρεπής πολιτικός, όταν αναδειχτεί σε ηγέτη των σοσιαλιστών, και κυρίως όταν γίνει ο αρχηγός του περίφημου Λαϊκού Μετώπου το 1936.

Πριν δούμε τι ήταν και πώς προέκυψε το Λαϊκό Μέτωπο στη Γαλ­λία, είναι σκόπιμο να πούμε, προτρέχοντας, τι πέτυχε το Μέτωπο μέσα σε δύο μόνο χρόνια. Το Μέτωπο, λοιπόν, πέτυχε: 1) Να επιβάλει την εβδομάδα των 40 εργασίμων ωρών, 2) Να επιβάλει την ετήσια άδεια μετ’ αποδοχών, 3) Να επιβάλει τις συλλογικές συμβάσεις, 4) Να εθνι­κοποιήσει την πολεμική βιομηχανία της Γαλλίας, 5) Να εθνικοποιήσει την Τράπεζα της Γαλλίας και 6) Να οργανώσει την άμυνα της χώρας. Το 1936, που δημιουργείται το Μέτωπο, η διαφαινόμενη από το 1933, χρονιά της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, πιθανότητα επίθεσης της Γερμανίας κατά της Γαλλίας, αρχίζει να γίνεται βεβαιότητα.

Αυτός ακριβώς ο κίνδυνος είναι που θα υποχρεώσει τους κομου­νιστές και τους σοσιαλιστές να συνεργαστούν και να κάνουν μαζί κυβέρνηση. Όμως τα δεξιά κόμματα θα ρίξουν τελικά τη μετωπική κυβέρνηση υπό τον Λεόν Μπλουμ με το σύνθημα: «καλύτερα ο Χίτλερ, παρά ο Μπλουμ». Βλέπεις ο Μπλουμ εκτός από σοσιαλιστής είναι και Εβραίος. Και εκτός από Εβραίος είναι και αποστάτης της τάξης του. Έτσι λέμε τους αστούς που εγκαταλείπουν την τάξη τους και δουλεύουν για την προκοπή μιας άλλης τάξης εχθρικής προς τη δική τους. Για μένα προσωπικά, οι πιο αξιοσέβαστοι αριστεροί είναι αυτοί ακριβώς οι αποστάτες της τάξης τους. Γιατί αυτοί έχουν να χάσουν κάτι περισσότερο απ’ τις αλυσίδες τους ενώ οι προλετάριοι έχουν να χάσουν μόνο τις αλυσίδες τους, όπως λεν οι Μαρξ και Ένγκελς στο Κομουνιστικό μανιφέστο. (Σημειώνω με την ευκαιρία πως αποστάτης της τάξης του ήταν και ο δάσκαλός μου Μιχάλης Ράπτης ή Μισέλ Πάμπλο, στον οποίο χρωστώ πάρα πολλά). Αν είσαι αριστερός μόνο όταν πεινάς τότε παύεις να είσαι αριστερός όταν χορτάσεις. Ο σοσια­λισμός του στομαχιού είναι εύκολος. Ο σοσιαλισμός του ήθους είναι

39

δύσκολος. Κοιτάξτε γύρω σας ο κόσμος είναι γεμάτος από πρώην αρι­στερούς, που με χίλια προσχήματα, τάχα ιδεολογικά, εγκατέλειψαν την Αριστερά μόλις λάδωσε λιγάκι το στομάχι τους.

Κάποιοι απ’ αυτούς που θα ρίξουν τη μετωπική κυβέρνηση του Λεόν Μπλουμ, θα είναι οι κατοπινοί συνεργάτες των Γερμανών στη φασιστική κυβέρνηση του Βισύ (της νότιας Γαλλίας). Το 1940 οι φα­σίστες του Βισύ θα συλλάβουν και θα δικάσουν αυτόν τον σπουδαίο πολιτικό και άνθρωπο σαν υπεύθυνο για την ήττα! 'Ομως, κάπου κα­ταλαβαίνουν την αχρειότητά τους και τρενάρουν τη διαδικασία επ’ αόριστον, θα ήταν δύσκολο να εκδώσουν λογικοφανή καταδικαστι- κή απόφαση οι υπεύθυνοι της ήττας γάλλοι φασίστες, που δεν είναι και λίγοι, κατά του «υπευθύνου» της ήττας, Λεόν Μπλουμ. Που θα μείνει άλλα τέσσερα χρόνια στη φυλακή, από το 1941 που διακόπτε­ται έτσι, στα καλά καθούμενα, η παρανοϊκή δίκη, μέχρι το 1945, που θα τον ελευθερώσουν οι αμερικανοί στρατιώτες. Μ’ άλλα λόγια, θα πληρώσει πολύ ακριβά την ταξική του αποστασία, αυτός ο πλούσιος άνθρωπος, ο Εβραίος ο σοσιαλιστής που κατάφερε να γίνει αποδεκτός από τους κομουνιστές σαν κοινός ηγέτης της συμμαχίας σοσιαλιστών και κομουνιστών.

Οι αριστεροί, απανταχού της οικουμένης ακόμα ασχολούνται με το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο, προσπαθώντας να αξιοποιήσουν θεωρητι­κά μια πολύτιμη πείρα, χρήσιμη όπως πιστεύουν στην αντιμετώπιση της παραδοσιακής ενδοαριστερής φαγωμάρας και της κλασικής ανι­κανότητας των αριστερών κομμάτων να συνεννοηθούν και να συνερ­γαστούν. Ήταν τόσο σημαντικός ο ρόλος και τόσο διάχυτη σε όλα η επίδραση του γαλλικού Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία, τα τρία πριν απ’ τον πόλεμο χρόνια, που οι μεταρρυθμίσεις που τότε έγιναν επηρεάζουν ακόμα την πολιτική ζωή αυτής της χώρας. Στον πολιτικό λόγο της ση­μερινής Γαλλίας, τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές αναφορές στο Μέτωπο είναι αδιάκοπες.

Κανείς δεν μπορεί να μας βεβαιώσει πειστικά αν η πρωτοβουλία για την ίδρυση του Μετώπου ήταν των κομουνιστών ή των σοσιαλι­στών. Πράγμα, ωστόσο, αδιάφορο καθεαυτό, αφού το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο θα προκύψει έτσι απλά, φυσιολογικά θα λέγαμε, χωρίς πιέ­σεις χωρίς καταναγκασμούς και πειθαναγκασμούς. Ο κοινός κομμα­τικός πρόγονος Ζαν Ζωρές είναι ακόμα ολοζώντανος το 1936, και στο σοσιαλιστικό και στο κομουνιστικό κόμμα Κι αυτό έχει σα συνέπεια, η βάση των δύο κομμάτων και κυρίως οι διανοούμενοι να συσπειρω­θούν αυτόματα, ακόμα απ’ το 1933, τη χρονιά που ο Χίτλερ καταλαμ­βάνει την εξουσία στη Γερμανία, και όλοι στη Γαλλία ξέρουν τι τους

40

περιμένει με τον υπ’ αριθμό ένα παραδοσιακό εχθρό τους, τη Γερμα­νία, τώρα που η πάνω απ’ όλα Γερμανία («Ντόιτσλαντ ούμπερ άλες») αποκλείεται να μην επιχειρήσει να τοποθετηθεί πάνω και από τη Γαλ­λία. (Σημειώστε πως η σημερινή Ενωμένη Ευρώπη προέκυψε με πρω­τοβουλία των Γάλλων. Και στην αρχή, τουλάχιστον, αποσκοπούσε κυ­ρίως σε μια ντε φάκτο διαρκή ειρήνη ανάμεσα στα δυο πιο μεγάλα κράτη της Ευρώπης, που κάθε σύγκρουσή τους παρέσυρε και τις άλ­λες χώρες της Ευρώπης. Όλους εμάς τους Ευρωπαίους μάς συμφέρει να μην τσακώνονται οι Γάλλοι με τους Γερμανούς, όπως γινόταν για αιώνες. Δύσκολα μπορεί να μετρήσει κανείς τους πολέμους που έγι- ναν ανάμεσα στα δυο κράτη σ’ ολόκληρη την ιστορία τους. Όσο για τα άλλα κράτη της σημερινής Ενωμένης Ευρώπης, αυτά παραμένουν, όπως πάντα, δορυφορικά, είτε της Γαλλίας είτε της Γερμανίας. Η Ελ­λάδα όμως πρωτοτυπεί και απ’ αυτού: είναι κράτος δορυφορικό της Αμερικής).

Η ιδέα του Μετώπου, που εμφανίζεται σα θεωρητική δυνατότητα το 1933, θα αρχίσει να παίρνει συγκεκριμένη μορφή το 1934, που αρ­χίζουν οι συνεννοήσεις ανάμεσα στα κόμματα. Δυο χρόνια κουβέντα δεν είναι πολλά για αριστερά κόμματα, που λατρεύουν τις συνεδριά­σεις! Αυτόν τον καιρό, οι γάλλοι κομουνιστές, υπό την ηγεσία του Μωρίς Τορέζ, ενός πρώην ανθρακωρύχου, οικοδόμου και ναυτεργάτη, που έγινε Γεν. Γραμματέας του κόμματος το 1930, σε ηλικία 30 ετών, δεν είναι και τόσο δογματικοί και δείχνουν εμπιστοσύνη στον σοσια­λιστή Λεόν Μπλουμ. Ο αριστερός λαϊκισμός πού προς στιγμήν πάει να σκάσει μύτη στο ΚΚΓ, θα εξαφανιστεί σύντομα. Δηλαδή μέσα σε δύο χρόνια. Δεν είναι πολλά τα δύο χρόνια (1934-1936) που χρειάζεται ο Τορέζ, για να πείσει τους συντρόφους του πως δεν είναι, δα, και θα­νάσιμο αμάρτημα να συνεργάζονται οι κομουνιστές με τους «αστούς» σοσιαλιστές, κυρίως όταν επικεφαλής τους είναι ένας άνθρωπος με­γάλων ικανοτήτων και βεβαιωμένου ήθους, ο Λεόν Μπλουμ, και κυ- ριότατα όταν ο Χίτλερ δεν έχει τίποτα άλλο στο νου αυτόν τον καιρό από την καταστροφή της Πχλλίας, σε μια εποχή μάλιστα που οι Άγ­γλοι συνεργάζονταν μαζί του. Κι έτσι, το Μέτωπο προκύπτει επισήμως και με τον πιο πανηγυρικό τρόπο, το 1936.

Όμως, το πρωτοπόρο ΚΚ Γαλλίας εφαρμόζει κατ’ ουσίαν μετωπι­κή πολιτική από 1934, ένα χρόνο πριν η μετωπική πολιτική γίνει και επίσημη πολιτική της Γ' Διεθνούς το 1935. Την εφαρμόζει ξεκινώντας από σίγουρη ιδεολογική αφετηρία: εννιά χρόνια νωρίτερα, το 1926, η Διεθνής είχε αποφανθεί υπέρ της άσκησης μετωπικής πολιτικής από το ΚΚ Κίνας. Εκτός αυτού, υπάρχουν και τα κείμενα του Λένιν, γραμμέ­

41

να το 1920, που μελετούν το δύσκολο θέμα της συνεργασίας των δυτικών κομουνιστικών κομμάτων με άλλα προοδευτικά κόμματα. 'Οπως και νάναι, το Μέτωπο που εμφανίζεται επισήμως το 1936, θα ζήσει μόνο δύο χρόνια, θα πέσει ηρωικά εντός της Βουλής, στις 10 Απριλίου 1938. Αιωνία του η μνήμη. Ήταν εντελώς μοναδικό αυτό το Μέτωπο, που θα ανοίξει δρόμους για νέους τρόπους αντιμετώ­πισης των κοινωνικών προβλημάτων από τη συμμαχία κομουνιστών και σοσιαλιστών.

Η δημοκρατική Δεξιά που θα ρίξει τελικά την κυβέρνηση του Με­τώπου, ενεργώντας με τον πιο δόλιο τρόπο, δεν θα περάσει καθόλου καλά όταν, το 1940, οι Γερμανοί καβαλήσουν με την πιό μεγάλη άνε­ση εκείνη τη γελοία αμυντική Γραμμή Μαζινό και εγκαταστήσουν στη μισή Γαλλία, τη Νότια, μια δική τους «γαλλική» κυβέρνηση, τη λεγά­μενη «κυβέρνηση του Βισύ», υπό τον στρατάρχη Ανρί-Φιλίπ Πεταίν, τον ήρωα της μάχης του Αρτουά (1915) και του Βερντέν (1916) αλλά κι αυτόν που παρέδωσε άνευ όρων τα γαλλικά στρατεύματα στους Γερ­μανούς το 1940. Ο πρώην ήρωας και νυν προδότης, δεν είναι ακροδε­ξιάς, είναι υπερδεξιός. Και λυσσασμένος εχθρός των κομουνιστών. Ο Πεταίν, αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, θα πληρώσει πολύ ακρι­βά την προδοσία του με μια καταδίκη σε θάνατο. Βέβαια, η ποινή θα μετατραπεί σε ισόβια λόγω προτέρου εντίμου και ηρωικού βίου, αλλά ο μεγάλος ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου θα πεθάνει ντροπιασμέ­νος και δυστυχής το 1951. Οι γκωλικοί, που είναι, βέβαια, δεξιοί, τον κρατούν σε απόσταση. Η δημοκρατική Δεξιά θα φερθεί πολύ σκληρά στον Πεταίν. Είναι σα να θέλει να εξιλεωθεί για την ανοησία της να συνεργαστεί στο Κοινοβούλιο με την Ακροδεξιά, τους φασίστες, προ- κειμένου να ρίξουν από κοινού το Μέτωπο.

Η κατάχτηση της Γαλλίας από τους Γερμανούς ήταν ένας απλός περίπατος. Πράγμα που θα κάνει θηρίο τον εθνικιστή στρατηγό Σαρλ Ντε Γκωλ, που δεν προλαβαίνει καλά καλά να πάρει το βαθμό του στρατηγού με την κήρυξη του πολέμου το 1939 και να δοξαστεί στο μέτωπο, και την κοπανάει για την Αγγλία, αμέσως μετά τη συνθηκο­λόγηση. Αυτός ο αριστοκράτης, αυτός ο παραδοσιακός στρατιωτικός με τους πύργους του και τα καλά του, με χίλια ζόρια είχε καταφέ­ρει, πριν από τον πόλεμο, να πείσει το επιτελείο να μετατρέψει το στρατό από ποδοκίνητο σε μηχανοκίνητο και να στηρίξει την πολε­μική τακτική στα άρματα μάχης. Ο Ντε Γκωλ, ένας αξιωματικός του ιππικού και ένας από τους βασικούς εισηγητές της μετατροπής του ιππικού σε σώμα αρμάτων μάχης, βλέπει το 1940 τα άρματά του να τσαλαπατιούνται με την πιο μεγάλη άνεση από τα γερμανικά άρμα­

42

τα. Αυτός ο άκρως συντηρητικός αλλά καθόλου δογματικός πολιτι- κός-στρατιωτικός, θα σώσει τελικά, όπως λέγεται, την τιμή της Γαλ­λίας δυο φορές. Την πρώτη το 1940, όταν θα οργανώσει την κατά των Γερμανών αντίσταση απ’ το Λονδίνο, συνεργαζόμενος αρκού­ντως αρμονικά με τους κομουνιστές και τους σοσιαλιστές, τους Μακί (τους αντάρτες), πού ήταν ένα από τα πιο ισχυρά, ένοπλα αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης. Και θα την ξανασώσει το 1958, που τσακίζει τους στασιαστές γάλλους στρατηγούς της Αλγε­ρίας και προκρίνει την ανεξαρτησία αυτής της χώρας. Έκτοτε, ο «γκωλισμός» θα γίνει θεσμός στη Γαλλία. Αλλά και κόμμα. Εξό- χως συντηρητικό και διανοουμενίστικα εθνικιστικό, αλλά πάντως αξιοπρεπές, σοβαρό και καθόλου λαΐκίστικο. Οι γκωλιστές δεν θα συνεργαστούν ποτέ με ακροδεξιούς.

Το δυσκολότερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει το Μέτωπο, θα είναι πολιτικό και όχι οικονομικό. Όταν ο Λεόν Μπλουμ, ο ηγέτης του Μετώπου, κληθεί να στηρίξει το ανάλογο Μέτωπο της εμφυλιοπολεμι- κής Ισπανίας, θα δηλώσει αρχικά πως θα το υποστηρίξα. Αλλά δεν θα το υποστηρίξει. Του το απαγορεύει το διεθνές κεφάλαιο, που τον υποστηρίζει μαζί με μέρος του γαλλικού, που κι αυτό τον υποστηρί­ζει. Το κεφάλαιο πάντα ξέρει ποιους πρέπει να υποστηρίξει. 'Αλλους, όπως τον Μπλουμ, περιστασιακά και άλλους σταθερότερα. Αρχίζει, λοιπόν, να γίνεται αντιληπτό απ’ όλους, καπιταλιστές, σοσιαλιστές και κομουνιστές, πως το κεφάλαιο δεν είναι πια εντελώς εθνικό που­θενά στον κόσμο. Αρχίζει να γίνεται πολυεθνικό λίγο πριν απ’ τον πόλεμο, αν και οι κυρίως ειπείν πολυεθνικές θα αρχίσουν να συγκρο­τούνται αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. 'Οσο για μας τους Έλλη­νες, συνεχίζουμε να τασσόμαστε υπέρ του εθνικού κεφαλαίου. Πού ’ν το, όμως, το εθνικό κεφάλαιο; Στο κεφάλι μας είναι το εθνικό κεφά­λαιο. Φαντασίωση είναι το εθνικό κεφάλαιο. 'Αλλωστε, έχει σημασία για τον εκμεταλλευόμενο αν τον εκμεταλλεύεται το εθνικό και όχι το πολυεθνικό κεφάλαιο; Έχει, λέει το σοφό ΚΚΕ.

Η απόφαση του γαλλικού Λαϊκού Μετώπου να μη βοηθήσει το ισπανικό, θα του κόψη τα φτερά και θα το γελοιοποιήσει διεθνώς. Οι σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις έχουν τα όριά τους σε συνθήκες διεθνο­ποίησης της οικονομίας. Οι κομουνιστές που μετέχουν στο Μέτωπο θα βρεθούν σε τραγικά δύσκολη θέση, και θα ριχτούν άγρια στον Μπλουμ. Αλλά δεν θα ρίξουν αυτοί την κυβέρνηση του Μετώπου, απο­χωρώντας απ’ αυτό. θα τη ρίξουν οι αστοί, που τώρα θα χρησιμοποιή­σουν αριστερή, σχεδόν κομουνιστική γλώσσα, προκειμένου να πετύ- χουν το στόχο τους. Αφού και το ΚΚΓ, ο κύριος σύμμαχος του

43

Μπλουμ, ρίχνεται άγρια στον ηγέτη του Μετώπου, πώς θα ήταν δυνατό να του χαριστούν οι εχθροί του Μετώπου; Κι έτσι με ένα τελικό, δυ­νατό χτύπημα στη Βουλή, τα αστικά κόμματα ρίχνουν το Μέτωπο στις 10 Απριλίου 1938. Μας χωρίζει ένας δύσκολος χρόνος από την έναρ­ξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

44

Β. Ο ΙΣΠΑΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Πρελούντιο

Το ισπανικό Λαϊκό Μέτωπο έζησε λίγο περισσότερο από τρία χρόνια. Εμφανίστηκε κατά το τέλος του 1935, λίγους μήνες πριν εκδηλωθεί το πραξικόπημα του Φράνκο, τον Ιούλιο του 1936, και εξαφανίστηκε μαζί με τη δημοκρατία, τον Μάρτιο του 1939. Στην πραγματικότητα, το Μέ­τωπο περιορίζεται στο να διεκπεραιώσει το απελπιστικά δύσκολο έργο του εμφυλίου πολέμου από τη μεριά των δημοκρατικών. Ωστόσο, συ­νεργασίες ανάμεσα στα δημοκρατικά κόμματα γίνονται από νωρίτερα, απ’ το 1931, που εγκαθιδρύεται η ισπανική δημοκρατία Η οποία τα­χύτατα οδηγείται σε αδιέξοδο. Είναι αδύνατο να τα βολέψει με τους πλήρως εξαθλιωμένους Ισπανούς σε μια χώρα, της οποίας τα οχτώ από τα ένδεκα εκατομμύρια κατοίκων ζουν κάτω από τα «επίσημα» όρια της φτώχειας. (Για να χαρακτηριστεί κανείς φτωχός, επισήμως και με τη βούλα της δυστυχίας, πρέπει να κερδίζει τόσα, όσα χρειά­ζονται για να αγοράσει ένα καρβέλι ψωμί και ένα μπουκάλι γάλα!).

Η μισή καλλιεργήσιμη γη της Ισπανίας είναι ιδιοκτησία 50.000 με- γαλοκτηματιών. Η άλλη μισή, η άγονη, ανήκει σε μικροκαλλιεργητές που μόλις επιβιώνουν καλλιεργώντας την με πρωτόγονα μέσα Απ’ την άλλη μεριά, η πανίσχυρη καθολική εκκλησία, που σε μια πρώτη φάση αντιμετωπίζει ευνοϊκά τη δημοκρατία, όταν εμφανιστεί ο Φράνκο θα πάει με τη μεριά του, με το πρόσχημα πως οι αναρχικοί καίνε εκκλη­σίες και σκοτώνουν παπάδες. Πράγμα απολύτως αληθές. Μόνο που το ισχυρότατο αναρχικό κίνημα της Ισπανίας, που δεν πρέπει να συγχέε- ται με το κομουνιστικό, δεν είναι παρά μια ένωση απελπισμένων ερ­γατών και αγροτών - και ακριβώς οι εξαθλιωμένοι αγρότες είναι αυ­τοί που ανεβάζουν τον αριθμό των μελών του αναρχικού κινήματος στην Ισπανία σε ύψη που δεν θα τα γνωρίσει ποτέ κανένα αναρχικό

45

κίνημα, πουθενά στον κόσμο. Οι αναρχικοί της Ισπανίας δεν είναι ακριβώς αναρχικοί, είναι πεινασμένοι που πέφτουν με το κεφάλι στον αγώνα, γιατί δεν έχουν τίποτα άλλο να κάνουν.

Η πρώτη δημοκρατική ισπανική κυβέρνηση υπόσχεται πως θα αλ­λάξει αυτή την προμεσαιωνική κατάσταση. Αλλά δεν καταφέρνει να την αλλάξει. Με δημοκρατικές διαδικασίες θα ήταν αδύνατο να αλ­λάξει η κατάσταση, λεν οι αναρχικοί. Και έχουν δίκιο. Το ίδιο άλ­λωστε λεν και οι ελάχιστοι το 1931 κομουνιστές. Που όμως δεν προ­τείνουν την άμεση κατάργηση της εξουσίας, όπως οι αναρχικοί, αλλά την προσεχτική μεθόδευση για μια εν καιρώ κατάληψη της εξουσίας. Η κατάργηση του κράτους (της εξουσίας) θα έρθει στην ώρα της, λεν οι κομουνιστές, θα έρθει όταν, με όργανο τη δικτατο­ρία του προλεταριάτου, εκλείψει η πάλη των τάξεων, οπότε η εξου­σία θα καταστεί εκ των πραγμάτων περιττή. Αυτή είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στον Γερμανό Μαρξ και τον Ρώσο Μπακούνιν, που ως υπερπληθωρικός Σλάβος βιάζεται πάρα πολύ να δει εγκαθιστά­μενο στη γη τον παράδεισο της αταξικής κοινωνίας. Ένα φάντασμα πλανάται αυτόν τον καιρό πάνω από την Ισπανία. Δεν είναι το φά­ντασμα του Μαρξ, αλλά του Μπακούνιν.

Βιάζονται λοιπόν οι αναρχικοί της Ισπανίας. Και με το δίκιο τους. Είπαμε ήδη πως οι ισπανοί αναρχικοί δεν είναι ακριβώς αναρχικοί, αλλά πεινασμένοι. Και οι πεινασμένοι αποκλείεται να μη βιάζονται να φαν. 'Οχι από λαιμαργία, πάντως. Ωστόσο, η ηγεσία των αναρχικών δεν είναι άνθρωποι πεινασμένοι μόνο, αλλά και διανοούμενοι επιπρο- σθέτως. Αν το μυαλό σου δεν έχα παραλύσει απ’ την πείνα, ξέρεις πως η δυστυχία σου δεν είναι θέλημα θεού, αλλά θέλημα ανθρώπων. 'Αλ­λωστε, εκτός απ’ την πείνα, το γνησίως αναρχικό κίνημα έχει και έναν άλλο σύμμαχο. Το ρομαντισμό. Οι αναρχικοί (αντιεξουσιαστές σημαί­νει ο όρος και όχι άνθρωποι χωρίς αρχές, γιατί οι αναρχικοί έχουν αυ­στηρότατες αρχές) είναι αγωνιστές ρομαντικοί κατά βάσιν και κατ’ ουσίαν. Κι αφού αποδειχτήκαμε ενίέλει ρομαντικοί και μείς οι κομου­νιστές, πώς έχουμε την απαίτηση να μην είναι ρομαντικοί οι αναρχι­κοί; Καταστροφικά ρομαντικοί, βέβαια, αλλά ο ρομαντισμός έχει εξ ορισμού κάτι το θανατερό μέσα του. Άλλοτε σε λανθάνουσα και άλ­λοτε σε φανερή μορφή.

Τελικά, εμείς οι κομουνιστές αποδειχτήκαμε πιο αφελείς από τους αναρχικούς. Πιστέψαμε κάποτε στο σύνθημα του Στάλιν «περισσότε­ρο κράτος, προκειμένου να καταργήσουμε το κράτος». Αλλά δεν το καταργήσαμε το άτιμο και την πατήσαμε αγρίως. Δεν πειράζει, την επόμενη φορά μπορεί να είμαστε πιο τυχεροί. Αν και μπορεί στο με­

46

ταξύ να μας προλάβουν οι αναρχικοί και να κάνουν το κράτος σμπα­ράλια, πολύ πριν ωριμάσουν οι συνθήκες και εξαφανιστεί το κράτος ταυτόχρονα με την εξαφάνιση της ταξικής πάλης και την εμφάνιση της αυτοδιαχειριζόμενης αταξικής κοινωνίας. Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι! Οι αναρχικοί, πάντως, δεν τρων ούτε τριφύλλι ούτε κουτό­χορτο. Και γΓ αυτό μπορούν και προκαλούν τόσο πολλές ζημιές στην εξουσία, για τις οποίες καθόλου δε λυπάμαι. Βέβαια, έναν εξουσιαστή σκοτώνουν οι αναρχικοί, δυο φυτρώνουν στη θέση του. Άλλωστε, ο πεθαμένος εξουσιαστής μπορεί να έχει από έναν μέχρι πεντέξι απογό­νους. Το κληρονομικό δίκαιο κάνει καλά τη δουλειά του. ΓΥ αυτό ακριβώς χρειάζεται καλή οργάνωση και ισχυρό, μαζικό κόμμα. Προ­παντός, όμως, χρειάζεται η συγκατάθεση της πλειοψηφίας του λαού. Δυστυχώς, αν και εμείς οι εκμεταλλευόμενοι είμαστε πολλές χιλιάδες φορές περισσότεροι από τους εκμεταλλευτές, πράγμα που θα μας επέ­τρεπε να καταλάβουμε την εξουσία με τον πιο άνετο και δημοκρατι­κό τρόπο, οι περισσότεροί μας περιμένουμε να γυρίσει ο τροχός κι από εκμεταλλευόμενοι να γίνουμε εκμεταλλευτές! Η ελπίδα του φτωχού για έναν γρήγορο πλουτισμό, έστω και διά του λαχείου, έστω και διά της απάτης, έστω και διά της κλοπής, είναι η κινητήρια δύναμη του καπιταλισμού, που πράγματι προσφέρει σ’ όλους ίσες ευκαιρίες για εκμετάλλευση, για απάτη, για αρπαγή.

Από τις πρώτες σχεδόν μέρες της εγκατάστασης της δημοκρατίας στην Ισπανία, η χώρα κυβερνάται από έναν συνασπισμό που τον απο- τελούν αστοί δημοκράτες και σοσιαλιστές. Όμως, δεν θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε Μέτωπο αυτόν τον συνασπισμό αστικών κομμάτων. Το Μέτωπο προϋποθέτει συμμετοχή σ’ αυτό των κομουνιστών. Οι αστοί του δημοκρατικού συνασπισμού που κυβερνάει την Ισπανία, μετά την εγκατάσταση της δημοκρατίας το 1931, είναι χωρισμένοι σε δυο αλλη- λοσπαρασσόμενες φράξιες. (Βρε, βρε, βρε, πώς το πάθαν και πρωτοτύ­πησαν έτσι οι ισπανοί αστοί!). Η μία φράξια είναι μια αριστερίζουσα και φανερά ανπκληρικαλιστική ομάδα διανοουμένων υπό τον Μανουέλ Αθάνια, και η άλλη αποτελείται από τους αυτοαποκαλούμενους «ριζο­σπάστες». Επικεφαλής τους, ο εντελώς διεφθαρμένος Αλεχάνδρο Λερρού. Σημειώστε, όσοι δεν το ξέρετε, πως στην πολιτική ορολογία ριζοσπάστης σημαίνει άνθρωπος που ισχυρίζεται πως μπορεί να φτάσει μέχρι τη ρίζα του κακού και να την ξεριζώσει. 'Οσο την ξερίζωσε σε μας εδώ ο ρι­ζοσπάστης Καραμανλής με την Εθνική Ριζοσπαστική 'Ενωση (ΕΡΕ). Αλλά και η εφημερίδα Ριζοσπάστης. Δικαιολογημένα αυτή. Διότι τον τίτλο δεν τον απόχτησε με απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ. Η εν λόγω εφη­μερίδα δεν ήταν εξ αρχής όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ. Ξεκίνησε σαν ιδιω­

47

τική επιχείρηση ριζοσπαστών επιχειρηματιών. Στο κόμμα θα περάσει εντελώς συμπτωματικά. Και ο άστοχος τίτλος θα μείνει όπως μένουν στα ΚΚ και συσσωρεύονται όλα τα λάθη.

Στα δυο είναι μοιρασμένο αυτή την εποχή στην Ισπανία και το σοσιαλιστικό κόμμα. Η μια πτέρυγα, η δεξιά, έχει επικεφαλής τον Ινταλέσιο Πριέτο και η άλλη, που γίνεται συνεχώς και πιο επανα­στατική, έχει επικεφαλής τον θρυλικό Φρανθίσκο Λάργκο Καμπαλέ- ρο, που ο λαός θα τον βαφτίσει «Ισπανό Λένιν» στη διάρκεια του εμφυλίου, ραρόλο που δεν είναι κομουνιστής αλλά σοσιαλιστής. Ο πραγματικός ηγέτης των δημοκρατών στη διάρκεια του εμφυλίου θα είναι, λοιπόν, ένας σοσιαλιστής, ο Λάργκο Καμπαλέρο. Πρόσωπο τόσο μυθοποιημένο, όσο και η κομουνίστρια Ντολόρες Ιμπαρούρι, γνωστή περισσότερο σαν Πασιονάρια (παθιασμένη). Αλλά και όσο ο αναρχικός Μπουαναβεντούρε Ντουρούτι. (Διαβάστε την ελληνική μετάφραση του βιβλίου του Χανς Μάγκνους Εντσεσμπέργκερ, με τον τίτλο Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας, θα σας καταπλήξει, εί­μαι βέβαιος. Πρόκειται για ένα είδος εντοπισμένης σε συγκεκριμένο χρόνο βιογραφίας του Ντουρούτι, αλλά και μια συναρπαστική απει­κόνιση της ατμόσφαιρας του ισπανικού εμφυλίου πολέμου).

Ο συνασπισμός αστών δημοκρατών και σοσιαλιστών διαρκεί δυο χρόνια Και διαλύεται. Είναι αδύνατο να βρεθεί τρόπος σύγκλισης των προγραμμάτων των δημοκρατών αστών και των σοσιαλιστών αστών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα τα αιωνόβια προβλήματα της χώρας, κυρίως αυτά που σχετίζονται με τη γη και ειδικότερα τη δήμευση της έγγειος ιδιοκτησίας των μεγάλων τσιφλι­κάδων. Η Ισπανία ήταν τότε χώρα μισοφεουδαρχική. Συνεπώς, το δύ­σκολο παιχνίδι της αστικής εξουσίας στην Ισπανία δεν μπορεί παρά να έχει σχέση κατ’ αρχήν με γη. Ο αστικός εκσυγχρονισμός της Ισπα­νίας (όπως και της Ελλάδας) θα αργήσει πάρα πολύ. Συνεπώς οι εκ­συγχρονιστές αστοί της Ισπανίας έχουν κάθε λόγο να συνεργάζονται με τους σοσιαλιστές. Αλλά όχι και με τους κομουνιστές. Και πολύ περισσότερο με τους πανίσχυρους αυτόν τον καιρό αναρχικούς.

Ο νόμος για την αγροτική μεταρρύθμιση, που ψηφίζεται στις 9 Σε­πτεμβρίου 1932, δεν ικανοποιεί τους σοσιαλιστές, που αποχωρούν από την κυβέρνηση. Στο μεταξύ, τον Αύγουστο του 1932 γίνεται το πρώτο αποτυχημένο πραξικόπημα για την ανατροπή της δημοκρατίας από τον στρατηγό Χοσέ Σανχούρχο. Τα πλήθη των εξαθλιωμένων αφηνιάζουν όταν βλέπουν τον στρατηγό να χτυπάει ανελέητα ερήμην της νόμιμης κυβέρνησης, και ο λαός, οπλισμένος όπως όπως, επιτίθεται κατά των πάντων αδιακρίτως.

48

Έναν χρόνο μετά, το 1933, μια τρομερής βιαιότητας εξέγερση των αναρχικών πνίγεται στο αίμα από τη δημοκρατική κυβέρνηση. Αυτόν τον καιρό το αναρχικό και αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα έχα κάπου ενάμισο εκατομμύριο μέλη, επί πληθυσμού ένδεκα εκατομμυρίων! Εί­ναι εκπληχτικό! Το 10% περίπου των Ισπανών είναι αναρχικοί! Που καιν εκκλησίες, που κρεμούν παπάδες, που σφάζουν τσιφλικάδες! Συσσωρευμένη καταπίεση αιώνων του ισπανικού λαού, έχει σα συνέ­πεια να σπάσει απότομα η βαλβίδα ασφαλείας και να γίνουν όλα ρημαδιό. Η δημοκρατική κυβέρνηση τα χάνει, τα μπερδεύει, κι αρχί­ζει με τη σειρά της να σφάζει αναρχικούς. Το κομφούζιο είναι πλή­ρες το 1933.

Και κεί πάνω, έρχεται καπάκι η ένοπλη εξέγερση - απεργία των ανθρακωρύχων της Αστουρίας, τον Οκτώβριο του 1934. Νέο μακελλειό. Η δημοκρατική κυβέρνηση συνεχίζει να σφάζει πεινασμένους. Όμως, τώρα η δημοκρατική κυβέρνηση δεν έχει μέσα της ούτε δείγμα δημο­κρατίας. Δεν υπάρχουν σοσιαλιστές σε τούτη την κυβέρνηση των σφα­γέων. Διότι τις εκλογές της 19ης Νοεμβρίου 1933 τις κερδίζει η ανα­διοργανωμένη δημοκρατική, όπως ισχυρίζεται, Δεξιά, υπό τον καθολι­κό και κληρικαλιστή Χοσέ Ζιλ Ρόμπλες. Από τότε και μέχρι την αρχή του εμφυλίου το 1936, στο φιλόξενο μισοφασιστικό κόμμα του Ρόμπλες θα στεγαστούν όλα τα καλά παιδιά της Ισπανίας: καθολικοί, μοναρ­χικοί, δημοκράτες άνευ δημοκρατικού φρονήματος, μισοφασίστες, φασίστες - και δε συμμαζεύεται. Η Δεξιά έχει αφηνιάσει, κυρίως εξαι- τίας της δράσης των πανίσχυρων αναρχικών, που συνεχίζουν τη δου­λειά τους, τσιγκλώντας αδιάκοπα τους αστούς και ελπίζοντας πως θα πάρουν ντε φάκτο την πλειοψηφία, κάτω στη βάση, και έτσι θα εγκα­ταστήσουν, μια και έξω, το αταξικό και αυτοδιαχειριζόμενο «κράτος», το μεγάλο όνειρο κάθε ανηεξουσιαστή (αναρχικού).

Για να πω την αλήθεια, πάντα συμπαθούσα τους αναρχικούς. Για­τί κι εμείς οι μαρξιστές προτιθέμεθα να καταργήσουμε οριστικά την εξουσία και να εγκαταστήσουμε οριστικά μέσα στην κοινωνία την αυ­τοδιαχείριση. Όμως, περιμένουμε να προκύψα αυτή η έστω ουτοπική κοινωνία μέσα από τη δράση ενός καλά οργανωμένου και γνησίως μαρξιστικού κομουνιστικού κόμματος, και όχι μέσα από τη μη δρά­ση της κομματικής κομουνιστικής γραφειοκρατίας. Στην πρώτη φάση, αυτήν που εγκαινιάζεται το 1917, δεν τα καταφέραμε καθόλου καλά. Δεν πειράζει Μια άλλη φορά, με έναν άλλο Λένιν. Προς το παρόν δια­βάζουμε ξανά μαρξισμό και διαπιστώνουμε άλλη μια φορά πως ο αναρχισμός και ο μαρξισμός μόνο σε ένα σημείο συμφωνούν: στην αναγκαιότητα της κατάργησης του ταξικού κράτους, και συνεπώς της

49

εξουσίας. Που την καθιστά αναγκαία η πάλη των τάξεων.Οι αναρχικοί, λοιπόν, κυρίως οι ισπανοί αναρχικοί, που πεινούν

πολύ, θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα «εδώ και τώρα». Όμως, όποιος βιάζεται σκοντάφτει. Κυρίως όταν είναι πεινασμένος. Και οι θυελλώδεις ισπανοί αναρχικοί δεν κάνουν τίποτ’ άλλο από το να σκο­ντάφτουν συνέχεια. Πάντως εγώ, αν και κομουνιστής, και συνεπώς εχθρός εξ ορισμού των αναρχικών, θαυμάζω απεριόριστα τους τρομε­ρούς ισπανούς αναρχικούς. Κυρίως τον Ντουρούτι. Ξέρετε τι σημαίνει Ντουρούτι; Σημαίνει υπέρβαση κάθε ανθρωπίνου ορίου από έναν υπε- ρήρωα που κατέπληξε τους πάντες, μα τους πάντες, αριστερούς και δεξιούς, στον κόσμο όλο. Ο Ντουρούτι δεν ήταν μόνο ο μεγάλος ηγέ­της των ισπανών αναρχικών, ήταν και ο Εξολοθρευτής Άγγελος του Λουίς Μπουνιουέλ. Όσο ζούσε, τα πλήθη των πεινασμένων τον εί­χαν αποθεώσει, σχεδόν κυριολεκτικά. Κι όταν σκοτώθηκε με τρόπο μυστηριώδη, η κηδεία του στη Βαρκελώνη θα κινητοποιήσει ολόκλη­ρη την Καταλωνία. Εκατομμύρια λαού, αναρχικοί, κομουνιστές, αστοί δημοκράτες, ξένοι εθελοντές κλαιν αδερφωμένοι και θρηνούν αγκαλιασμένοι την πιο μεγάλη, την πιο χαρισματική επαναστατική προσωπικότητα όλων των εποχών. Ο αναρχικός Ντουρούτι είναι ένα φαινόμενο, που ακόμα το μελετούν οι ειδικοί. Ο αναρχικός Ντουρού­τι είναι η Ισπανία. Μια σύνθεση πάθους, ομορφιάς, φινέτσας, βαρβα­ρότητας και αίματος.

Προσοχή, όμως, μην αρχίσετε να θαυμάζετε εκτός από τους γνή­σιους αναρχικούς και τους ερζάτς. Οι ερζάτς αναρχικοί λέγονται αναρχοαυτόνομοι. Πρόκειται για κείνα τα χαμένα κορμιά που παρι­στάνουν τους αναρχικούς, ρίχνοντας κάπου κάπου καμιά μπομπίτσα, έτσι για να εκτονώνονται. Τα περισσότερα αναρχικά κινήματα σήμε­ρα δεν είναι ακριβώς αναρχικά, είναι αναρχοαυτόνομα. Είναι γκρου­πούσκουλα χολερικών που το παίζουν αναρχικοί. Όμως, όταν λέμε αναρχία, ο νους μας πάει κατευθείαν στους ισπανούς αναρχικούς, δηλαδή σε ένα μαζικό κίνημα που λίγο έλειψε να καταλάβει την εξου­σία Ιδέα δεν έχω τι θα την έκαμναν την εξουσία αν την καταλάμβα­ναν αυτοί οι αντιεξουσιαστές. Υποθέτω πως θα τους την έπαιρναν μέσα απ’ τα χέρια την άλλη μέρα. Πάντως, αν τη έπαιρναν την εξου­σία έστω και για μια ώρα οι αναρχικοί στην Ισπανία, ο λαός θα είχε δώσει το πιο σκληρό μάθημα στους εξουσιαστές του κόσμου όλου. Κανείς αστός δεν θα ξεχνούσε στο μέλλον πόσο επικίνδυνο πράγμα είναι να παίζεις με την πείνα των άλλων, εσύ ο χορτάτος.

Δυστυχώς, το κατά Εντσεσμπέργκερ Σύντομο καλοκαίρι της αναρ­χίας μοιάζει λιγάκι με την ταινία του 'Ινγκμαρ Μπέργκμαν Χόρεψε

50

μόνο ένα καλοκαίρι. Μόλις τελειώσει το χορευτικό αναρχικό το κα­λοκαίρι, θα έρθει ο Φράνκο. Και θα τους χορέψει όλους στο ταψί, αναρχικούς, κομουνιστές και δημοκράτες, που μπλέκουν τα μπούτια τους στον πιο τρελό εμφύλιο πόλεμο που έγινε ποτέ. Μόνο με την έναρ­ξη του εμφυλίου πολέμου θα σταματήσουν οι τσακωμοί και θα δη- μιουργηθεί, μάλλον κατόπιν εορτής, ένα πραγματικό Λαϊκό Μέτωπο, στο οποίο μετέχουν όχι μόνο οι κομουνιστές, αλλά και οι αναρχικοί! Όμως, οι κομουνιστές και όχι οι αναρχικοί θα είναι εκείνοι που θα αναδειχτούν οι πιο δραστήριοι. Συντομότατα οι κομουνιστές θα ανε­βάσουν τη δύναμή τους στα ύψη. Από τα 30.000 μέλη που έχα το ΚΚ Ισπανίας το 1936, θα τιναχτεί απότομα στο 1.000.000 το 1937. Οι μέχρι πριν από λίγο πανίσχυροι αναρχικοί θ’ αρχίσουν να μαραζώνουν. Οι φρέσκοι κομουνιστές είναι μπαγιάτικοι αναρχικοί.

Το Μέτωπο εμφανίστηκε πάρα πολύ αργά για να μπορέσει να δρά­σει σωστά στον εμφύλιο που αρχίζει. Και οι αναρχικοί, η πιο αποφα­σιστική δύναμη κρούσης, έχουν κάνει ήδη τη ζημιά ρημάζοντας τα πάντα πριν από την έναρξη του εμφυλίου. Οι αστοί δημοκράτες, που μετέχουν στο Μέτωπο, βλέπουν με δικαιολογημένη δυσπιστία τους αναρχικούς δίπλα τους.

Όμως, μόλις αρχίσει ο πόλεμος, οι αναρχικοί θα κάνουν τόσο πολλά και τόσο θαυμαστά, που οι «ζηλιάρηδες» κομουνιστές, τώρα που δυνάμωσαν πολύ σε βάρος των αναρχικών (από αυτή τη δεξαμε­νή αντλούν), θα τους λιανίσουν τους φουκαράδες. Τα συνηθίζουμε αυτά τα φρικώδη εμείς οι κομουνιστές. ΓΥ αυτό κι εγώ είμαι και ολί­γον αναρχικός. Αλλά και διάφορα άλλα

2. Σταλινική βοήθεια στη δημοκρατική Ισπανία

Είναι γενικά παραδεκτό πως ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος (Ιούλιος 1936 - Μάρτιος 1939) είναι το πρελούντιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που αρχίζει την ίδια χρονιά που τελειώνει το μακελλειό στην Ισπανία Μόνο έξι μήνες χωρίζουν το τέλος του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία από την αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η κατάσταση είναι ήδη εξαιρετικά τεταμένη σ’ όλον τον κόσμο, από το 1933 που ο Χίτλερ ανα­λαμβάνει (με μπερδεμένες δημοκρατικές διαδικασίες) την εξουσία, και η έκρηξη του ισπανικού εμφυλίου πολφού θα μπερδέψει τους πάναες,

51

σ’ Ανατολή και Δύση. Κυρίως θα μπερδέψει τον Στάλιν, που τρέμει στη σκέψη πως μια επιτυχία των ισπανών φασιστών όχι μόνο θα προσέθε­τε άλλη μια μεγάλη χώρα στο ήδη καλά συγκροτημένο ευρωπαϊκό φα­σιστικό στρατόπεδο, αλλά ίσως να παρέσυρε στη δίνη και τη Γαλλία του Λαϊκού Μετώπου. Που, παρά το Μέτωπο και πίσω απ’ το Μέτωπο, διαθέτει και ένα ισχυρό φασιστικό κίνημα, αυτό ακριβώς που θα την κάνει ρεζίλι όταν ξεσπάσει ο πόλεμος και προκύψει το παρανοϊκό φα­σιστικό κράτος του Βισύ στη Νότια Γαλλία.

Είναι γενικά παραδεκτό επίσης πως ο ιδεολογικά υπερφορτισμένος ισπανικός εμφύλιος πόλεμος συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι ένα πε­δίο ιδεολογικής διαμάχης και αντεγκλήσεων σ’ όλον τον κόσμο, ανά­μεσα σε κομουνιστές, τροτσκιστές, αναρχικούς, φιλελεύθερους δημο­κράτες, ου μην αλλά και φασίστες. Όλ!οι σπεύδουν να επωφεληθσύν πολιτικά και ιδεολογικά απ’ αυτή την πρώτη σύγκρουση φασισμού και δημοκρατίας - όχι όμως και φασισμού και κομουνισμού. Οι ισπα- νοί κομουνιστές είναι ελάχιστοι προς το παρόν. Ωστόσο, θα αυξηθούν πολύ στη διάρκαα του εμφυλίου. Όπως και νάναι πάντως, ο ισπανι­κός εμφύλιος πόλεμος δεν ήταν σύγκρουση φασιστών και κομουνι­στών, παρόλο που ο Φράνκο έκανε ό,τι μπορούσε να πείσει τους συ­μπατριώτες του πως έσωσε την Ισπανία από τον κομουνιστικό κίνδυ­νο! Έκτοτε, αυτό το φάλτσο τροπάρι θα το ακούσουμε πάρα πολλές φορές. Όλοι οι φασίστες σώζουν την πατρίδα τους απ’ τους κομου­νιστές, υπάρχουν δεν υπάρχουν κομουνιστές σε μια συγκεκριμένη χώρα, μια συγκεκριμένη εποχή. Ως γνωστόν, κι ο Παπαδόπουλος σε μας εδώ, προσαρμόζοντας στα καθ’ ημάς τη φαεινή ιδέα του πρώτου διδάξαντος την μεθοδευμένη κομούνιστοφοβία Φράνκο, απ’ τους κο­μουνιστές μάς έσωσε! (Στην Ασφάλεια, όταν με συνέλαβαν ως κομου­νιστή, το Σεπτέμβρη του 1967, προσπαθούσα να πείσω τους ανακριτές πως εμάς τους έλληνες κομουνιστές μόνο σαν «κομουνιστικό δείγμα δωρεάν» θα μπορούσε να μας αντιμετωπίσει κανείς, αλλά αυτοί με χαρακτήρισαν επικίνδυνο., επαναστάτη και με έχωσαν μέσα. Το αστείο στην υπόθεση είναι πως το πίστευαν πράγματι. Η βλακεία και ο φασισμός κάνουν το καλύτερο ζευγάρι).

Κάποιος χαρακτήρισε τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο σαν «πόλεμο των ποιητών». Πράγματι, είναι τόσο πολλοί οι διανοούμενοι και οι συγγραφείς κάθε ιδεολογικής δημοκρατικής αποχρώσεως που παίρ­νουν μέρος σ’ αυτόν, άμεσα ή έμμεσα, με τη μεριά των δημοκρατών φυσικά, που αναρωτιέται κανείς μήπως ο εν λόγω πόλεμος είχε και έναν ποιητικό - ρομαντικό χαρακτήρα απ’ την ίδια του τη φύση. Το viva la muerte (ζήτω ο θάνατος) είναι ένα εντελώς μεγαλειώδες στην

52

παρανοΐκότητά του σύνθημα, που πρώτος το εκστόμισε ο μεγαλύτερος αναρχικός όλων των εποχών, ο θρυλικός Ντουροίύτι, ο πιο μεγάλος ήρωας του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. 'Οταν σκοτώθηκε αυτός ο καταλανός αρχιαναρχικός, ακολουθούν το φέρετρό του κάπου ενάμι- σο εκατομμύριο άνθρωποι, ολόκληρος ο πληθυσμός της ηρωικής Βαρ­κελώνης. Κι όλοι φωνάζουν venceremos! Δυστυχώς όμως δεν θα νική­σουν. Κανείς δε θα νικήσει, ούτε τότε ούτε αργότερα, τον ισπανικό φασισμό του Καουντίγιο (αρχηγός σημαίνει η λέξη) Φρανθίσκο Φράν­κο υ Μπαχαμόντε. Ο ισπανικός φασισμός θα πεθάνει φυσιολογικά στις 20 Νοεμβρίου 1975 από γήρας βαθύ, μαζί με τον ηλικίας 83 ετών Φράνκο. 'Οταν ο χενεραλίσιμο (αρχιστράτηγος) αναλαμβάνει την αρχή το 1939, είναι μόλις 47 ετών. Η φασιστική δικτατορία του θα ζήσει 36 χρόνια. Περισσότερο από κάθε άλλη, εκτός από την πορτογαλική. Ιδού με την ευκαιρία μερικές ηλικίες εθνικών φασισμών: ο πορτογα­λικός θα ζήσει 49 χρόνια, ο ισπανικός 36, ο ιταλικός 23, ο γερμανι­κός 12, και ο ελληνικός (του Μεταξά) μόλις 4.

Στα τρία χρόνια που κράτησε ο πιο αιματηρός εμφύλιος πόλεμος της ανθρώπινης ιστορίας (κόστισε κάπου 500.000 ζωές- βίβα λα μουέρ- τε!) στην Ισπανία πολεμούν, φυσικά με τη μεριά των δημοκρατών, 35.000 εθελοντές από 53 χώρες, οργανωμένοι στις περίφημες Διεθνείς Ταξιαρχίες, που τις έφκιαξε η Τρίτη (Κομουνιστική) Διεθνής. Αλλά οι Ταξιαρχίες δεν περιλάμβαναν μόνο κομουνιστές. Ανάμεσα στους εθε­λοντές θα βρεις και συγγραφείς πρώτου μεγέθους, άσχετους, ή ελάχι­στα σχετικούς με τον κομουνισμό: Αντρέ Μαλρώ (για την περίσταση έγινε πιλότος μαχητικού αεροπλάνου, αυτός ο φοβερός άνθρωπος), 'Ερ- νεστ Χέμινγουεϊ, 'Αρθουρ Καίστλερ, Τζώρτζ 'Οργσυελ, και άλλοι πολ­λοί. Ο Τόμας Μαν, ο Χάινριχ Μαν, ο Αλμπέρ Καμύ (που ήταν Γαλ- λοαλγερίνος μεν, αλλά Ισπανός απ’ τη μεριά της μητέρας του), ο Ζώρζ Μπερνανός και πάρα πολλοί άλλοι συμπαρίστανται όσο μπορούν.

Τι συμβαίνει, λοιπόν, Πώς γίνεται ο Φράνκο να μην έχει καμιά απολύτως βοήθεια από κανέναν διανοούμενο ή καλλιτέχνη της Ευρώ­πης και του κόσμου; Δεν είπαν μια καλή κουβέντα γι’ αυτόν, ούτε καν εκείνοι που υποστήριξαν τον Μουσολίνι ή τον Χίτλερ. Το 1936, που αρχίζει ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, δεν έχει αρχίσει ακόμα ο πα­γκόσμιος. θ ’ αρχίσει σε τρία χρόνια και κανείς δεν ξέρει ακόμα μέ­χρι πού θα φτάσει η φασιστική και η ναζιστική βαρβαρότητα. 'Ομως τη φρανκική βαρβαρότητα τη βλέπουν ήδη. 'Αλλωστε, όλοι ξέρουν πως ο Φράνκο εκτός από φασίστας, είναι και ένας σοβινιστής, που μόνο τρεις λέξεις έχει γραμμένες στο πρόγραμμά του: Ζήτω η καθολική Ισπανία! Ό,τι κι αν τον ρωτήσουν οι δημοσιογράφοι, αυτός απαντά:

53

Ζήτω η καθολική Ισπανία! Όχι η Ισπανία σκέτα, η καθολική Ισπανία! Είναι σαν εμείς οι Έλληνες να λέμε ζήτω η ορθόδοξη Ελλάδα, αντί ζήτω η Ελλάδα. (Να μια καλή ιδέα).

Όμως, ούτε οι κομουνιστές του κόσμου όλου ξέρουν αυτόν τον καιρό τι σημαίνει σταλινισμός. Οι δίκες της Μόσχας αρχίζουν τη χρο­νιά που αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία, και η Ευρώπη εί­ναι γεμάτη αθώους σαν αγγελούδια κομουνιστές και φιλοκομουνιστές, που τίποτα δεν τους ενοχλεί στη συμπεριφορά του διαδόχου του Λέ- νιν και τίποτα δεν τους εμποδίζει να συνεργάζονται με κομουνιστές στην Ισπανία 'Αλλωστε, κατά την εποχή της σχεδόν ταυτόχρονης εξό­δου του κομουνισμού και του φασισμού στη διεθνή σκηνή με τον πό­λεμο, ο κομουνισμός έχει πολλές συμπάθειες και ο φασισμός πολλές αντιπάθειες ανάμεσα στους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες του κόσμου όλου. Κι αυτοί που αργότερα θα αντιπαθήσουν τον κομουνισμό, δεν θα περάσουν στο φασισμό. Στο φασισμό θα παραμείνουν κολλημέ­νοι οι γεννημένοι ηλίθιοι και κάποιοι απ’ τους αποβλακωμένους μικροα­στούς που δεν ξέρουν πως είναι φασίστες και το παίζουν σοσιαλίζο- ντες εθνικόφρονες δηλαδή εθνικά φρονσύντες (σκεπτόμενοι), και τούτο άσχετα απ’ το γεγονός πως συχνά δεν μπορούν να σκεφτσύν καν.

Στην Ισπανία του 1936 δοκιμάζεται η αντοχή της δημοκρατίας και κυρίως της δημοκρατικής συνεργασίας ανάμεσα στα δημοκρατικά κόμματα ΓΥ αυτό ακριβώς οι δημοκράτες όλου του κόσμου, και όχι μόνο οι κομουνιστές, τρέχουν εκεί, ή κοιτούν προς τα κει να δουν τι θα γίνει με μιά μπερδεμένη δημοκρατία που αγωνίζεται να βάλει τάξη στο παραδοσιακό ισπανικό χάος, κι όπου η πανίσχυρη καθο­λική εκκλησία κάνει ό,τι θέλει, ενώ οι πάμπλουτοι γαιοκτήμονες, με τις ευλογίες του Πάπα, καίνε τους (κυριολεκτικά) πεθαμένους απ’ την κούραση εργάτες γης σε πυρές που θυμίζουν τις παλιές πυρές της Ιεράς Εξέτασης.

Πάντως, οι γαιοκτήμονες και ο Φράνκο επιμένουν πως στην Ισπα­νία όπου νάναι έρχεται η κομουνιστική πανούκλα, κατ’ ευθείαν απ’- την πανουκλιασμένη μακρινή Ρωσία. Ωστόσο, ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος που αρχίζει το 1936 κάτω από συνθήκες τρομερά δύσκολες για μια πολυσυλλεκτική δημοκρατία, που δυσκολεύεται να βρεί μια κοινή γλώσσα για όλα τα κομμάτια της συλλογής της δεν έχει σχέ­ση μόνο με τους κομουνιστές και τον κομουνισμό, αλλά και με τους σοσιαλιστές και τον σοσιαλισμό, αλλά και με τους αστούς δημοκρά­τες και την αστική δημοκρατία

Όμως, μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης, που αρχίζει τον Φεβρουάριο του 1956 για να εγκαινιαστεί μ’ αυτό η απο-

54

σταλινοποίηση, θα σκάσει μια μεγάλη μπόμπα. Οι Ρώσοι θα πουν επι- σήμως και θα αποδείξουν πως βοήθησαν, τότε, τους ισπανούς δημο­κράτες με πολεμικό υλικό. Το ξεφόρτωναν ρωσικά πλοία σε απόμερες ακτές, σα να ήταν λαθραίο εμπόρευμα και χωρίς κανείς να μάθει πως το «εμπόρευμα» ερχόταν από τη Ρωσία Μπορεί να ερχόταν και από τη Γαλλία. Το θεωρούσαν πιο πιθανό οι ισπανοί μαχητές.

Το δύσκολο ερώτημα που μπαίνει εδώ είναι: γιατί ο Στάλιν κρά­τησε τόσο πολλά χρόνια το μυστικό; Και κυρίως πώς τα κατάφεραν οι Ρώσοι και πέτυχαν να μην αποκαλυφτεί ένα τέτοιο τρομερό μυστι­κό, που ασφαλώς δεν το γνώριζε μόνο ο Στάλιν, ή μόνο δυο τρεις στε­νοί συνεργάτες του; Το θρίλερ αρχίζει. Γράφηκαν πολλά γι’ αυτή την παράξενη συμπεριφορά του Στάλιν, που συνήθιζε να κομπορρημονεί για τις επιτυχίες του. Ίσως να μην κομπορρημονούσε στη συγκεκρι­μένη περίπτωση, γιατί η βοήθεια πήγε στράφι, αφού νίκησαν οι φασί­στες. Αλλά και αν νικούσαν οι δημοκράτες, δεν θα ήταν οι κομουνι­στές που θα νικούσαν. Εκτός και αν αμέσως μετά την πιθανή νίκη των δημοκρατών, οι σχετικά λίγοι ισπανοί κομουνιστή κατάφερναν να ελϊγξουν την κατάσταση, πράγμα εντελώς απίθανο, δεδομένης μάλι­στα και της μεγάλης δύναμης των αναρχικών, με τους οποίους οι κο­μουνιστές ήταν στα μαχαίρια. Από πουθενά δεν συνάγεται, λοιπόν, πως ο Στάλιν είχε στο νου του να βάλει στο χέρι την Ισπανία, να «εξαγάγει» την επανάσταση στη μακρινή χώρα, κάνοντας σάλτο πάνω από ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της φασιστικής Ευρώπης του Μουσολίνι, του Χίτλερ και των φίλων τους σε άλλα κρά­τη, και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία όσοι στην Ευρώπη δεν περπατούν στην κόψη του φασιστικού ξυραφιού, κάθονταν στ’ αναμ­μένα κάρβουνα μιας πολύ «ζεστής» δημοκρατίας.

Μια πιθανή εξήγηση του γεγονότος πως ο Στάλιν κατάπιε τη γλώσ­σα του, χωρίς ποτέ να μιλήσει για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο μέ­χρι που πέθανε, το 1953, είναι η προσπάθειά του να διαφυλάξει το μυστικό για κάποιες μυστηριώδεις εκτελέσεις στρατιωτικών που έγι- ναν την εποχή των εκκαθαρίσεων και των δικών της Μόσχας, που αρχίζουν το 1936 και τελειώνουν το 1939, που συμπίπτουν δηλαδή με τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Μέσα στη γενική ανα­ταραχή που προκαλεί ο ισπανικός εμφύλιος παντού στον κόσμο, ο Στάλιν βρίσκει, λεν, την ευκαιρία να εκτελέσει όσους αξιωματικούς ήξεραν πολλά για τη βοήθεια των Ρώσων προς την Ισπανία του 1936- 39. Τι θα μπορούσαν να ξέρουν, που δεν θα έπρεπε να μαθευτεί ποτέ; Ίσως ότι βοήθησε όλους ανεξαιρέτως τους ισπανούς μαχητές. Οι πε­ρισσότεροι από αυτούς τους μαχητές ήταν αναρχικοί και τροτσκιστές

55

και όχι κομουνιστές. Κι όπως δείχνουν τα πράγματα, ο Στάλιν τους βοήθησε όλους ανάκατα, αφού κανένας στην Ισπανία δεν μάθαινε από πού έρχονταν τα πλοία που ξεφόρτωναν όπλα σε απόμερες ακτές. Αν τα πράγματα έγιναν έτσι, και φαίνεται πως έτσι έγιναν, πρέπει να υπάρχει ένα τραγικό μεγαλείο μέσα σε τούτο το καλά κρυμμένο μέ­χρι το 1953 μυστικό. Γιατί σήμερα είναι βέβαιο πως ο Στάλιν βοήθησε με πολεμικό υλικό τους Ισπανούς. Ίσως, λοιπόν, ο Στάλιν σκότωσε όσους μετέφεραν το πολεμικό υλικό στην Ισπανία, προκειμένου να μη γίνει ποτέ γνωστό πως βοήθησε αναρχικούς και τροτσκιστές, σοσιαλδη­μοκράτες και φιλελεύθερους, όλους ανάκατα Αν γινόταν γνωστό κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να δώσει χίλιες εξηγήσεις προς χίλιες μεριές.

'Οπως και νάναι όμως, και άσχετα προς το μυστήριο καθεαυτό, ο Στάλιν δεν βοήθησε την Ισπανία από αγάπη για τη δημοκρατία Τότε γιατί τη βοήθησε; Ίσως διότι ήξερε πάρα πολύ καλά τι θα εσήμαινε γι’ αυτόν η επέκταση του άξονα Βερολίνο-Ρώμη μέχρι τη Μαδρίτη. Βέβαια, ο άξονας δεν θα επεκταθεί τελικά. Ο Φράνκο θα αρνηθεί να συμμαχήσει με τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ και δεν θα βάλει την Ισπανία στον πόλεμο, βοηθώντας έτσι έμμεσα και τους δυτικούς Συμ­μάχους και τη Σοβιετική Ένωση. Κι έτσι η Ισπανία θα μείνει εντελώς άθικτη στη διάρκεια του πολέμου. Και μετά το τέλος του, δεν θα υπο- στεί τις συνέπειες που υπέστησαν οι άλλες φασιστικές χώρες. Ο φραν- κισμός έζησε πολλά χρόνια, γιατί είχε το σίγουρο άλλοθι της μη συμ­μετοχής της φασιστικής Ισπανίας στο μεγάλο μακελλειό. 'Αλλωστε, όπως λέει ο Ντανιέλ Γκερέν, δεν υπάρχει φασισμός, υπάρχουν φασι­σμοί. Κάθε φασισμός και μια ξεχωριστή περίπτωση. (Η πιο επικίνδυ­νη μορφή φασισμού, πάντως, είναι εκείνη για την οποία ο Μιχαήλ Ρομ καθιέρωσε τον όρο «καθημερινός φασισμός». Είναι ο έρπων φασισμός, αυτός που δεν ξέρει ούτε καν το όνομά του).

Λοιπόν, όταν ο Στάλιν βλέπει πως οι δυτικές Δημοκρατίες αρνού- νται να βοηθήσουν τους δημοκράτες της Ισπανίας, παίρνει πρωτοβου­λίες. Όμως, δεν γίνεται να τις πάρει ανοιχτά. Είναι δεσμευμένος με συμφωνίες. Τον Αύγουστο του 1936, ο Στάλιν είχε υπογράψει με τη Γαλλία και την Αγγλία ένα Σύμφωνο Μη Επέμβασης. Είχε δεσμευτεί δηλαδή να μην επέμβει σε υποθέσεις που θα είχαν σχέση με τα συμ­φέροντα και τα ενδιαφέροντα των δύο χωρών κι έτσι εξασφαλίστηκε από μια πιθανή επέμβαση των 'Αγγλων και των Γάλλων στις δικές του υποθέσεις. Τώρα όμως επενέβαινε στη μαχόμενη Ισπανία και συνεπώς παραβίαζε το Σύμφωνο.

Η Ισπανία μπορεί να είναι παραδοσιακός εχθρός της Αγγλίας, εί­ναι όμως και παραδοσιακός φίλος της Γαλλίας. Αλλά η δημοκρατική

56

Γάλλία, η Γαλλία του Λαϊκού Μετώπου, μόνο πλατωνικά διαμαρτύρε­ται για όσα φρικτά συνέβαιναν στη φίλη Ισπανία. Ο Στάλιν δεν πε- ρίμενε πολιτικούς πλατωνισμούς απ’ τους Γάλλους. Περίμενε μια ανοι­χτή επέμβασή τους στην Ισπανία, που θα του έδινε ίσως το δικαίωμα να επέμβει κι αυτός. Όμως, οι Γάλλοι θα προδώσουν τους καλούς τους φίλους, τους Ισπανούς και μάλιστα με κυβέρνηση Λαϊκού Μετώ­που. Γιατί τους πρόδωσαν, Διότι επενέβησαν οι Άγγλοι. Που διατη­ρούν προς το παρόν πολύ καλές σχέσεις με τον Χίτλερ. Η Αγγλία θα αντιληφθεί τελευταία τον ναζιστικό κίνδυνο. Άλλωστε, πιστεύει πως αυτός ο φριχτός κίνδυνος δεν την αφορούσε, αφού η Μάγχη την προ­στατεύει από μια πιθανή ναζιστική εισβολή.

Εκτός από τους δημοκράτες της Ισπανίας, ο Στάλιν είναι ο μόνος που έχει πραγματικό συμφέρον από τη νίκη των δημοκρατών στην Ισπανία θα τους βοηθήσει, λοιπόν, γι’ αυτό το λόγο. Το παράδοξο δεν είναι που τους βοήθησε, αλλά που το μυστικό δεν το φανέρωσαν οι Ρώσοι μέχρι το 1953, που το αποκαλυψε ο Χρουστσόφ, για να δείξει το ενδιαφέρον της ΕΣΣΔ για τη δημοκρατία γενικά και αόριστα και να κάνει έτσι ευκολότερο το άνοιγμά του προς τη Δύση.

Όπως και νάναι, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως ο Στάλιν σκότω­σε δικούς του, προκειμένου να φυλάξει το μυστικό. Κοιτώντας τα πράγματα με τη δική του λογική, μοιάζει λογικοφανές να τους έχει σκοτώσει, αλλά κάτι τέτοιο παραμένει πολιτική φαντασία, χρήσιμη μόνο για σενάρια ταινιών πολιτικής φαντασίας. Άλλωστε, τότε κανείς Ρώσος δεν θα μιλούσε εκτός κι αν ήταν συνεργάτης του Χίτλερ. Και το μυστήριο παραμένει. Το σημαντικό πάντως δεν είναι τούτο το μυ­στήριο, αλλά το γεγονός πως ο Στάλιν πράγματι βοήθησε τους Ισπα­νούς δημοκράτες, αν και ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος δεν έχα άλλη σχέση με τον κομουνισμό ή με τον μαρξισμό, πλην αυτής που ήδη πε- ριγράψαμε, δηλαδή της βοήθειας που προσέφερε ο Στάλιν στους Ισπα­νούς δημοκράτες και όχι τους κομουνιστές ειδικά ή στις Διεθνείς Τα­ξιαρχίες ειδικά, που ναι μεν τις οργάνωσαν οι κομουνιστές, όμως δεν τις οργάνωσαν για να επιβάλουν τον κομουνισμό στην Ισπανία, όπως ισχυριζόταν ο Φράνκο. Ο Μαλρώ θα επέβαλε τον κομουνισμό; Ή, μή­πως, ο Χέμινγσυεΐ;

57

3. Η ισπανική Φάλαγγα και οι Φαλαγγίτες

Ο μεσοπόλεμος δεν είναι «φασιστική εποχή», όπως λέχθηκε. Πρώτα πρώτα γιατί δεν είναι φασιστική ολόκληρη η Ευρώπη, αλλά η μισή: η Ιταλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγα­ρία, η Γιουγκοσλαβία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Και ύστερα διότι τα ευρωπαϊκά φασιστικά καθεστώτα δεν καλύπτουν ολό­κληρη την περίοδο του μεσοπόλεμου (1918-1939) αλλά το δεύτερο μισό της, αρχίζοντας το μέτρημα από το 1922, τη χρονιά που εμφανίζεται στην Ιταλία το πρώτο φασιστικό καθεστώς. Βλέποντας τη μεγάλη και εύκολη επιτυχία του Μουσολίνι, θα τον μιμηθούν και άλλες χώρες, κυρίως μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, τη χρονιά που θα ισχυροποιηθεί ο αρχικός, ατελής φασισμός του Μουσολίνι, για να προκύψει έτσι ο ναζισμός, που στα γερμανικά σημαίνει εθνικισμός.

Παρόλο που ο φασισμός είναι ένας, τα φασιστικά καθεστώτα εί­ναι και πολλά και διαφορετικά, ανάλογα με το ρόλο που παίζει στο καθένα ο εθνικισμός. Οι διαφορές ανάμεσα στα φασιστικά καθεστώ­τα της Ευρώπης, που οφείλονται κυρίως στη δόση εθνικισμού που έχα στο ιδεολογικό του «μείγμα» κάθε φασισμός χωριστά, θα δημιουργή­σουν προβλήματα στη συνεργασία ανάμεσα στις φασιστικές κυβερνή­σεις των φασιστικών κρατών. Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ κάμποσες φορές θα συγκρουστούν επί «ιδεολογικού» επιπέδου. Και η συμμαχία τους δεν ήταν και τόσο εύκολη. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του πολέ­μου δεν θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα ανάμεσά τους. θα τους ενώσει η κοινή μοίρα: ο απεγνωσμένος αγώνας, η ήττα, η καταστρο­φή και ο θάνατος.

Οι διαφορές που εύκολα επισημαίνει κανείς στα φασιστικά καθε­στώτα του μεσοπολέμου οφείλονται σε μια εγγενή στο φασισμό αντί­φαση: ο φασισμός δεν είναι παρά η δικτατορία στην οποία καταφεύ­γει η αστική τάξη, όταν δεν μπορεί να ξεπεράσει με δημοκρατικό τρό­πο τις αντιφάσεις που δημιουργεί η σύγκρουση ανάμεσα στα διάφο­ρα κοινωνικά στρώματα που την συναποτελούν. Η αστική τάξη, όπως κάθε τάξη, δεν είναι ενιαία και συμπαγής. Ο Μουσολίνι θα επιμείνει πολύ σ’ αυτό. Άλλωστε, αυτός είναι που θα απομακρύνει τους μικρο- μεσαίους (τους μικροαστούς) από την αστική τάξη στην οποία ανή­κουν και θα τους πείσει πως αποτελούν, όχι στρώμα της αστικής τά­ξης, αλλά αυτόνομη τάξη με χωριστά και ευδιάκριτα συμφέροντα. Ο φασισμός, λοιπόν, είναι η δικτατορία των μικροαστών, όχι των αστών.

58

Οι αστοί αντιμετωπίζουν τη δικτατορία της αστικής τάξης (το φασι­σμό) σαν προσωρινή λύση ανάγκης. Οι μικροαστοί όμως, που φοβού­νται και τους αστούς, που τους κόβουν το δρόμο για το «ανέβασμα στην ανώτερη τάξη» και τους προλετάριους, που τους απειλούν με αφανισμό, βλέπουν το φασισμό σα μόνιμο καθεστώς, που εξυπηρετεί πιο αποτελεσματικά τα μικρά τους συμφέροντα Ο φασισμός είναι το καθεστώς που ταιριάζει γάνα στον συνεπή στη μικρομεσότητά του μι- κρομεσαίο (μικροαστό), που τα έχει όλα μικρά: μικρό μυαλό, μικρή παιδεία, μικρό ήθος, μικρό πορτοφόλι.

Η συνοχή των μικροαστών μέσα σε μια ενιαία μικροαστική τάξη, που διαφοροποιείται αισθητά από την αστική όπως λέει ο πρώην σο­σιαλιστής Μουσολίνι, πετυχαίνεται με δυο ομάδες ιδεολογημάτων: η πρώτη θέλει να πείσει τον μικροαστό πως το δικό του καθεστώς, το φασιστικό, θα του ανοίξει οπωσδήποτε το δρόμο για το «ανέβασμα στην ανώτερη τάξη», και η δεύτερη στοχεύει να του βάλει στο κεφά­λι την έμμονη ιδέα πως, αν και χάλιας είναι σπουδαίος διότι κατά­γεται από σπουδαίους προγόνους. Αυτός ακριβώς είναι ο ρόλος του εθνικισμού, που διαφέρει ουσιωδώς από τον πατριωτισμό. Ο εθνικι­σμός στηρίζει τα ιδεολογήματά του στο κοινό προγονικό αίμα και στο κληρονομούμενο εθνικό DNA, ενώ ο πολύ πρακτικός πατριωτισμός στηρίζει τις ιδέες του στα κοινά συμφέροντα που ενώνουν τους κατοί­κους του εθνικού ή του πολυεθνικού κράτους. Στον πατριωτισμό δεν μπαίνει πρόβλημα φυλετικής ανωτερότητας ενώ ο εθνικισμός παραπέ­μπει, είτε άμεσα είτε έμμεσα, σε έναν ρατσισμό, στην άποψη, δηλαδή, σύμφωνα με την οποία υπάρχουν εκ φύσεως και όχι εξαιτίας συγκε­κριμένων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, ανώτερες και κα­τώτερες φυλές, όπως ακριβώς στη ζούγκλα, όπου υπάρχουν ανώτερα και κατώτερα ζώα: κάθε κατώτερο ζώο προορίζεται για τροφή για κάθε ανώτερο.

Κάθε παραλλαγή φασισμού διατηρεί δυο κοινά για όλους τους φα­σισμούς δεδομένα: τον εθνικισμό και τον συναρτημένο μ’ αυτόν ρα­τσισμό. Δε νοείται φασίστας που δεν είναι και εθνικιστής και ρατσι­στής που δεν αισθάνεται δηλαδή ανώτερος γιατί ανήκει σε μια ανώ­τερη Φυλή. Όμως, αν είναι πράγματι έτσι, πώς πρέπει να φέρονται στις μεταξύ τους σχέσεις οι φασίστες διαφορετικών φασιστικών κρα­τών, Αν πράγματι ανήκουν σε μια ανώτερη Φυλή, τότε υπάρχουν τό­σες ανώτερες Φυλές όσες και τα φασιστικά κράτη! Συνεπώς υπάρ­χουν περισσότερες της μιας ανώτερες Φυλές. Βέβαια, μπορείς να ιε­ραρχήσεις αυτές τις Φυλές αλλά τότε θα προκύψει πρόβλημα για το ποια ανώτερη είναι ανώτερη από μια άλλη ανώτερη. Άλλωστε, εκτός

59

από το συγκριτικό βαθμό του επιθέτου (ανώτερος), υπάρχει και ο υπερθετικός (ανώτατος). Ποια λοιπόν είναι η ανώτατη Φυλή; Η δική μου, θα πει ο συνεπής προς τη μωρία του ρατσιστής. Οπότε ο άλλος ρατσιστής που θα σκεφτεί ομοίως, θα τον λιανίσει και θα ησυχά­σουν και οι δυο. Υπάρχει λοιπόν και ένας ενδορατσιστικός ρατσι­σμός. Φαύλος κύκλος.

Ούτως εχόντων των ρατσιστικοεθνικιστικοφασιστικών πραγμάτων, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει μια Φασιστική Διεθνής, σαν αντίβαρο στην Κομουνιστική ή τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Ο φασισμός, απ’ την ίδια του τη φύση, δεν μπορεί να είναι και διεθνισμός. Οι φασισμοί μπορούν μεν να συμμαχήσουν, όμως δεν μπορούν να ομονοήσουν επί ιδεολογικού επιπέδου, παρά το γεγονός πως τους συνδέει μια κοινή ιδεολογία θα τους χωρίζει πάντα ο ενδοφασιστικός εθνικισμός και ρατσισμός. Ο Χίτλερ ήταν έτοιμος να κατασπαράξει και τον Μουσο- λίνι, αν νικούσε με τη βοήθειά του. Και ο Χιροχίτο δεν έκρυβε το μί­σος του και για τον Μουσολίνι και για τον Χίτλερ. Ο φασισμός είναι κτηνώδης ακόμα και στις ενδοφασιστικές σχέσεις.

Πάντα μπερδεύονται οι εθνικοί φασισμοί όταν μπλέκουν με δύσκο­λα Εκτός και αν οι εθνικοί φασισμοί γίνουν δορυφορικοί ενός ισχυ­ρότερου εθνικού φασισμού. Οπότε χάνουν αυτομάτως τον εθνικό τους χαρακτήρα και εκπίπτουν σε δορυφορικές δικτατορίες, υποταγμένες σε έναν «ηλιακό» φασισμό, σαν τον γερμανικό ναζισμό. Ο υπερεθνικός φασισμός είναι δυνατός μόνο σ’ αυτή τη μορφή του. Σε μια τέτοια πε­ρίπτωση μπορεί πράγματι να προκύψει ένα τεράστιο φασιστικό κρά­τος, μια φασιστική αυτοκρατορία. 'Ομως, κάθε συνεπής με τις φασι­στικές ιδέες του φασίστας ηγέτης φαντάζεται τον εαυτό του αυτοκρά- τορα Αλλά είναι φανερό πως δεν είναι δυνατό να υπάρξουν περισσό­τερες της μιας φασιστικές αυτοκρατορίες. Λοιπόν, ποιος απ’ όλους τους υποψήφιους φασίστες αυτοκράτορες θα γίνει αυτοκράτορας; Μα, αυτός που θα λιανίσει τους συνυποψήφιους του. Αλίμονο στον Μου­σολίνι αν νικούσε ο Χίτλερ!

Ο Φράνκο τα κατάφερε καλύτερα από κάθε άλλον φασίστα ηγέ­τη. Δεν έβαλε υποψηφιότητα για αυτοκράτορας και περιόρισε τα εν- διαφέροντά του αποκλειστικά στην Ισπανία Δεν έκανε την Ισπανία δορυφορικό κράτος ούτε της φασιστικής Ιταλίας, ούτε της ναζιστικής Γερμανίας. Ο ισπανικός φασισμός ήταν ένας φασισμός κλεισμένος στον εαυτό του και παντελώς αδιάφορος για τη μοίρα των άλλων φασισμών. Μ’ άλλα λόγια, δεν ήταν φασισμός κατακτητικός και επε­κτατικός αλλά «διορθωτικός» του εκπεσμένου ισπανικού μεγαλείου, ενός μεγαλείου που λειτουργούσε σα διαρκές μνημόσυνο στη μίζερη

60

Ισπανία εις μνήμην της προ πολλού πεθαμένης Ισπανικής Αυτοκρατο­ρίας, αυτής που ανακάλυψε την Αμερική, αυτής που υπάρχει ακόμα σαν πολιτισμός στη Λατινική (Ισπανική) Αμερική. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο Φιντέλ Κάστρο είναι Ισπανός δεύτερης γενιάς. Ο πα­τέρας του ήταν Ισπανός μετανάστης στην «ισπανική» Κούβα. Η Ισπα­νία δεινοπάθησε απ’ όλους τους ιμπεριαλισμούς και κυρίως τον αγ­γλικό. Αυτός διέλυσε την πάλαι ποτέ κραταιά Ισπανική Αυτοκρατορία Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι άγγλοι αποικιοκράτες ήρθαν τέταρτοι και καταϊδρωμένοι στην Αμερική, μετά από τους Ισπανούς, που ήρθαν πρώτοι, τους Γάλλους, που ήρθαν δεύτεροι και τους Ολλανδούς, που ήρθαν τρίτοι. (Τη Νέα Υόρκη τη θεμελίωσαν οι Ολλανδοί).

Ο καχεκτικός, ο κοντός, ο εντελώς ασήμαντος από κάθε άποψη αλλά αριστοκρατικής καταγωγής Φράνκο, διάλεξε εξ αρχής να ποντά­ρει δυνατά και με συνέπεια στον παραδοσιακό και πολύ ισχυρό αρι­στοκρατικό ισπανικό εθνικισμό, και όχι στον αντισταθμιστικό εθνικι­σμό του μικροαστού. Ο ισπανικός φασισμός δεν στηρίχτηκε στους μι­κροαστούς αλλά στους αριστοκράτες γαιοκτήμονες, που αρνούνταν να ξεχώσουν τα προγονικά μεγαλεία των κονκισταδόρες. Ο Φράνκο αδια­φορεί και για τους αστούς, και για τους μικροαστούς. Ενδιαφέρεται μόνο για τους γαιοκτήμονες- φεουδάρχες. ΓΓ αυτό και θα κάνει τη δουλειά του με τη Φάλαγγα και όχι με ένα φασιστικό κόμμα Η Φά­λαγγα, όπως θα δούμε, δεν είναι ακριβώς φασιστική οργάνωση. Είναι μια καθαρά ισπανική εφεύρεση, που θα την κλέψει και ο δικός μας Μεταξάς. Διότι η Φάλαγγα είναι όντως... ελληνικής καταγωγής! θα δούμε στη συνέχεια τι είναι και πώς προέκυψε η Φάλαγγα.

Λοιπόν, η πολύ ιδιόρρυθμη ισπανική παραλλαγή του φασισμού αρ­χίζει να διαμορφώνεται στο τέλος της δεκαετίας του ’20 και τις αρ­χές της δεκαετίας του ’30, την περίοδο δηλαδή του δικτάτορα Μι- γκουέλ Πρίμο ντε Ριβέρα. 'Ομως, ο Ριβέρα δεν ιδρύει κανένα κόμμα. Είναι απλά και καθαρά ένας κλασικός δικτάτορας εκ του στρατεύμα­τος προερχόμενος. Στην εποχή του Ριβέρα ένας εξυπνάκιας σκέφτεται να ιδρύσει ένα φασιστικό κόμμα μιμούμενος τον Μουσολίνι, αλλά θα του προκύψει καρνάβαλος. Είναι ένας πρώην σοσιαλιστής ο Ερνέστο Χιμένεθ Καμπαλέρο, που δεν πρέπει να συγχέεται με τον Λάργκο Κα- μπαλέρο, τον μεγάλο ηγέτη των δημοκρατών στη διάρκεια του εμφυ­λίου. Τούτος ο δημαγωγός θα στηρίξει τις απόψεις του για τον ισπα­νικό φασισμό στη ρωμαϊκότητα της Ισπανίας, όπως ακριβώς και ο Μουσολίνι, που είχε ήδη στηριχτεί στη ρωμαϊκότητα της Ιταλίας. Μ’ αυτή τη λογική, ο ιταλικός και ο ισπανικός φασισμός θα έπρεπε να είναι συγγενείς εν γενετής αφού και οι δυο έχουν τη ρίζα τους στη

61

Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία! Επειδή όμως δύο νέες Ρωμαϊκές Αυτοκρα­τορίες, τοποθετημένες μάλιστα δίπλα δίπλα θα ήταν δύσκολο να συνυπάρξουν, ο Μουσολίνι ρίχνεται στον Χιμένεθ Καμπαλέρο και του θυμίζει μια ιστορική αλήθεια: η Ισπανία μπορεί να ήταν η σπουδαιότερη επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όμως η έδρα της βρίσκονταν στη Ρώμη. Άρα η γνήσια νέα Ρωμαϊκή Αυτοκρα­τορία δεν μπορεί παρά να είναι η δική του! 'Οπερ έδει δείξαι - και τα σκυλιά δεμένα! Ο φασισμός θα είχε πολύ μεγάλη πλάκα, αν δεν ήταν βάρβαρος.

Λίγο αργότερα, το 1931, δημιουργείται και μια δεύτερη φασιστική οργάνωση από τον Ραμίρο Λαντέσμα Ράμος. Είναι περισσότερο σοβα­ρή απ’ την άλλη, διότι είναι κλασικά φασιστική με τάσεις ναζιστικές. Ο Ράμος δημιουργεί ένοπλες ομάδες πολιτών κατά το χιτλερικό πρό­τυπο των SA. Με βάση αυτές τις μισοαυτόνομες ένοπλες ομάδες του Ράμος, θα δημιουργηθούν τελικά πολλές Χούντες. Ένωση, συμβούλιο σημαίνει η ισπανική λέξη, που αργότερα θα γίνει διεθνής πολιτικός όρος. Οι Χούντες, που κατά κάποιον τρόπο είναι ένας αυτοδιοικούμε- νος φασισμός βάσης, πολύ ταιριαχτός στον αναρχοαυτόνομο χαρακτή­ρα του Ισπανού, με διοικητικές ενδοχουντικές αποφάσεις αποφασίζουν να καταργήσουν την πάλη των τάξεων, παρόλο που στις Χούντες με­τέχουν κατά κύριο λόγο εργάτες! Είναι αυτές οι λαϊκές Χούντες που θα λανσάρουν το σύνθημα «Η Ισπανία πάνω απ’ όλα». Προσοχή, όχι «Η Ισπανία υπεράνω όλων» (των λαών και των συστημάτων) κατά το χιτλερικό Ντόιτσλαντ ούμπερ άλες, αλλά η αγάπη, η φροντίδα για την Ισπανία πάνω απ’ όλες τις άλλες φροντίδες των Ισπανών. Έχουμε εδώ έναν καθαρό και τυπικό εθνικισμό, καθόλου κατακτητικό και επεκτα­τικό, που αποσκοπεί στην τόνωση του φρονήματος των εξαθλιωμένων, που μπορούν μεν να είναι λούμπεν ή μισολσύμπεν για κλάματα, όμως νιώθουν καλύτερα κάθε φορά που θυμούνται πως κατάγονται από σπουδαίους προγόνους! Πρόκειται για τον λεγόμενο αντισταθμιστικό εθνικισμό, που είναι φαινόμενο ψυχολογικής τάξεως, και ως εκ τού­του αβλαβής όταν παραμένει στα όρια της ψυχολογίας και δεν περ­νάει στην περιοχή της ψυχοπαθολογίας. Όπως δεν βλάπτει η πίστη στο θεό, έτσι δεν βλάπτει και η πίστη στους σπουδαίους προγόνους. Το θέμα όμως δεν είναι οι σπουδαίοι πρόγονοι αλλά η πίστη πως αυ­τοί οι πρόγονοι, συνεπώς κι εσύ ο απόγονος, είναι σπουδαιότεροι από όλους τους άλλους προγόνους, όλων των άλλων λαών. Πρόκειται για ένα φρικτό καλαμπούρι εβραϊκής καταγωγής, που θα γίνει μπούμεραν­γκ για τους Εβραίους. Οι Εβραίοι θα πιστέψουν πως είναι «ο περιού­σιος λαός», δηλαδή ο λαός που διάλεξε ο θεός για να σώσει δι’ αυ­

62

τού τον κόσμο! Ωστόσο, οι Χούντες του Ράμος δεν θέλουν να σώσουν τον κόσμο, αλλά μόνο την Ισπανία

Ζητούν λοιπόν οι Χούντες την επανένταξη του αγγλικού Γιβραλ­τάρ στην Ισπανία. Ζητούν ομοίως την κανονική προσάρτηση στην Ισπανία, τόσο του γαλλικού Μαρόκου, όσο και της Αλγερίας, που δεν πρέπει, λέει, να αντιμετωπίζονται σαν αποικίες, αλλά σαν κανονικά ισπανικά εδάφη. Έτσι, σιγά σιγά, με προσαρτήσεις και όχι με αποι- κιοκρατικές μεθόδους, θα επανασυσταθεί στο τέλος η ένδοξη Ισπανι­κή Αυτοκρατορία (Οι ισπανοί καταχτητές της Αμερικής δεν αντιμετώ­πιζαν τα αμερικανικά εδάφη σαν ισπανικές αποικίες, αλλά σαν υπερ­πόντια εδάφη της μητροπολιτικής Ισπανίας).

Όσον αφορά τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας, οι Χούντες εί­ναι κατηγορηματικά υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης, κατηγορημα­τικά κατά του μεγάλου κεφαλαίου και των γαιοκτημόνων, κατηγορη­ματικά κατά της κερδοσκοπίας, κατηγορηματικά κατά της εκμετάλ­λευσης του λαού. Ούτως πως, μια γερή δόση σοσιαλισμού μπολιάζε­ται στον αρχικό φασισμό. Οι εξαθλιωμένες μάζες θα πέσουν εύκολα στην παγίδα ενός λαϊκού φασισμού βάσης, ας τον πούμε έτσι, που δεν έχει δηλαδή δυνατούς και χαρισματικούς αρχηγούς.

Σε λίγο θα εμφανιστεί και μια τρίτη φασιστική οργάνωση, υπό τον βασιλόφρονα, διανοούμενο και πάρα πολύ μεγάλο γόη, που έχει ρη­μάξει τις αριστοκράτισσες τον Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, έναν άνδρα εκπληχτικής ομορφιάς, που κάνει πολιτική με την ομορφιά του! Ισπανικό, πολύ ισπανικό! Ο δον Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, εί­ναι γιος του άλλου Ριβέρα, του στρατιωτικού, του προφασιστικού δι­κτάτορα Έχουμε, λοιπόν, στην Ισπανία έναν απίθανο φασιστικό πλη­θωρισμό! Πάρε κόσμε φασισμό! Τρεις φασισμοί στην τιμή του ενός!

Ο υιός Ριβέρα ιδρύει κόμμα, που το ονομάζει Ισπανική Φάλαγγα. Ο διανοούμενος και γόης Ριβέρα γνωρίζει τι ήταν η Μακεδονική Φά­λαγγα. Ήταν στρατιωτικό σώμα εξαιρετικής ευελιξίας, που χάρισε στον Μεγαλέξαντρο τη μεγάλη και αιώνια δόξα Ο διανοούμενος Ρι­βέρα ονομάζει Φάλαγγα το κόμμα του προς τιμήν του Μεγάλου Αλε­ξάνδρου. Αυτού που διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα της γης. Ε, αυτό ακριβώς θα κάνει και η Φάλαγγα του Ριβέρα: θα διαδώ­σει τον ισπανικό πολιτισμό στα πέρατα της γης! Μ’ άλλα λόγια ο Ρι­βέρα προπονείται ως Ισπανός Μεγαλέξαντρος! (Άραγε πόσους ευφά­νταστους πήρε στο λαιμό του εκείνος ο μεγάλος στρατηλάτης Είναι τυχαίο που τα φρενοκομεία είναι γεμάτα Μεγαλέξαντρους).

Πάντως ο Ριβέρα δεν είναι ακριβώς φασίστας. Είναι μάλλον Δον Κιχώτης που το παίζει Μεγαλέξαντρος! Χαρά ο Μεταξάς, που ετοιμά­

63

ζεται ία αυτός για Μεγαλέξαντρος! Σου λέει, δυο μικροί ομοϊδεάτες - μεγαλοϊδεάτες, ένας Έλληνας και ένας Ισπανός, ίσο)ς μπορούν να κάνουν έναν μεγάλο Ισπανομακεδόνα. Φάλαγγα, λοιπόν, θα ονομάσει και ο Μεταξάς τη δική του φασιστική οργάνωση, λεηλατώντας τον Ριβέρα. Άλλωστε, ο Μεταξάς ήταν κι αυτός αριστοκράτης (ισχυριζό­ταν πως κατάγεται από Βυζαντινούς άρχοντες) ήταν κι αυτός διανοού­μενος, που μάλιστα είχε καταπλήξει τους πάντες, όταν σπούδαζε στη Γερμανία, με τη μαθηματική του ιδιοφυία. Αλίμονό σου αν πράγματι έχεις μια αξία και καβαλήσεις το καλάμι! Τίποτα δε σε σώζει από τη γελοιοποίηση, εσένα τον ικανό και ταλαντούχο, αν καβαλήσεις το καλάμι! Ο Μεταξάς ήταν και ικανός και ταλαντούχος. Πράγμα που δεν τον εμπόδισε καθόλου να είναι και φασίστας. Δεν είναι όλοι οι φασίστες ηγέτες ηλίθιοι και αγράμματοι. Αντίθετα, πρέπει να έχεις μυαλό, για να μπορέσεις να εκμεταλλευτείς καλά τη βλακεία και την αγραμματοσύνη των άλλων.

Η Φάλαγγα του Ριβέρα έχει και αριστερή πτέρυγα! Η εν λόγω αρι­στερή πτέρυγα της Φάλαγγας του Ριβέρα, κρίνει πως ο αρχηγός είναι υπέρ το δέον., δεξιός. Μάλιστα ένας απ’ τους ηγέτες της αριστερής πτέρυγας, τον κατηγορεί ευθέως γιατί, λέει, συνεργάζεται στενά με την καθολική εκκλησία! Τελικά ο Ριβέρα θα διώξει τον ταραξία από τη Φάλαγγα, κμι η κομματική νομιμότητα θα αποκατασταθεί. Στο μετα­ξύ η Φάλαγγα εξοπλίζεται επαρκώς και αναλαμβάνει το δύσκολο έργο της δίωξης των απεργών αλλά και της αναπλήρωσής τους στους χώ­ρους δουλειάς, στην περίπτωση που οι διώξεις δεν φέρνουν αποτέλε­σμα. Με τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου στις εκλογές του Φεβρουάριου του 1936, οι Φαλαγγίτες αφηνιάζουν και αρχίζουν τις ένοπλες επιδρο­μές κατά των γραφείων και των συγκεντρώσεων του Λαϊκού Μετώπου.

'Οταν ο Φράνκο αποβιβάζεται στην Ισπανία, προερχόμενος από το Μαρόκο, για να σώσει την πατρίδα από τον κακό εαυτό της, βρίσκει έτοιμη μια καλά οργανωμένη Φάλαγγα. Αν και δεν έχει καμία σχέση μαζί της, την προσεταιρίζεται στα γρήγορα. Όμως, της αλλάζει το όνομα. Στο εξής, η Φάλαγγα θα λέγεται Εθνικό Κίνημα Το Κίνημα αφήνει άθικτη την παλιά δομή της Φάλαγγας, που συνεχίζει να έχει μέσα της κάθε καρυδιάς καρύδια. Η Φάλαγγα ήταν πολυσυλλεκτική. Πολυσυλλεκτικό, συνεπώς, θα παραμείνει και το Κίνημα. Πλούσιοι, πεινασμένοι, διανοούμενοι, πλιατσικολόγοι, ζωηροί νεαροί που δεν ξέ­ρουν τι ακριβώς ζητούν, σχηματίζουν ένα συμπαγές Μέτωπο υπό την ηγεσία του Φράνκο. Η τεράστια προφρανκική επιτυχία της Φάλαγγας, που δεν τη δημιούργησε ο Φράνκο, θα έχει σα συνέπεια να βρει ο Φράνκο έναν έτοιμο λαϊκό στρατό. Πλάκα πλάκα, με τις περίπου

64

προσκοπικές Φάλαγγες, αλλά ας έχουμε το νου μας στους προσκόπους. Ποτέ δεν ξέρεις ποιος κερατάς θα οψειοποιηθεί μια αθώα υπερταξική οργάνωση, στρατιωτικά συγκροτημένη. Οι Φαλαγγίτες, που είναι καλά οργανωμένοι και εξοπλισμένοι από καιρό, θα παίξουν βασικό ρόλο ως «λαϊκός στρατός» που πολεμάει δίπλα δίπλα με τον κανονικό στρατό του Φράνκο. Οι Φαλαγγίτες δρουν σαν κομάντος, κυρίως στις «κόκκι­νες» περιοχές της Ισπανίας: Καστίλη, Ανδαλουσία, Εστρεμαδούρα

Πάντως, όταν ο Φράνκο αποβιβάζεται στην Ισπανία από το Μαρό­κο, ο Ριβέρα δεν ζα. Τον έχουν εκτελέσει οι δημοκράτες, την 19η Νοεμ­βρίου 1936. Ήταν ένα λάθος της δημοκρατίας, που υπολόγιζε πως ο θάνατος του αρχηγού θα είναι και θάνατος της Φάλαγγας. Αμ, δε! Η Φάλαγγα είχε γίνει ήδη κάτι σα θεσμός. Οι Φαλαγγίτες που διατηρούν την οργάνωσή τους και επί δημοκρατίας παρά την εκτέλεση του αρ­χηγού, θα δυσκολευτούν πολύ να αντικαταστήσουν τον νεκρό Ριβέρα Ο Μανουέλ Χεντίγια, που θα τον διαδεχτεί, θα θεωρηθεί ύποπτος για «φιλοαριστερή» παρέκκλιση από τον Φράνκο. Που, αντί να διώξει ή να εκτελέσει τον αρχηγό, κάνει αυτό που δεν έκανε η δημοκρατία: διαλύει τη Φάλαγγα.

Κάτι σημαίνει αυτή η διπλή επιθυμία, δημοκρατική και φασιστι­κή ταυτόχρονα, για διάλυση της Φάλαγγας. Σημαίνει πως η Φάλαγ­γα δεν είναι ούτε δεξιά ούτε αριστερή. Είναι μια σύναξη απελπισμέ­νων ανθρώπων. Είναι η ίδια η Ισπανία που χτυπάει το κεφάλι στον τοίχο της ιστορίας της. Είναι ο έρπων καθημερινός και άτυπος φασι­σμός, που δε γνωρίζει το όνομά του. Είναι ο λαϊκισμός σαν πρώτο στάδιο για το πέρασμα στο φασισμό, όταν εμφανιστεί ο κατάλληλος ηγέτης και όταν ωριμάσουν οι συνθήκες

Ωστόσο, ο αριστεροδεξιός φαλαγγισμός, σα νοοτροπία, κατάφερε να επιβιώσει καθ’ όλη τη μακρά διάρκεια του φασιστικού φρανκι- σμού. Όλα τα χρόνια που κράτησε η φρανκική δικτατορία, οι παλιοί Φαλαγγίττες θα δρουν σαν .. η αριστερή πτέρυγα του φρανκικού φα­σισμού, με ηγέτες διαδοχικά τους Εντράλγκο, Τοβάρ και Ριντρουέχο. Οι Φαλαγγίτες δεν ήταν ακριβώς φασίστες αλλά προφασίστες λαϊκι­στές. Που σα γνήσιοι λαϊκιστές που δεν ξέρουν πού πρέπει να το παν και συνεχώς βολοδέρνουν, δεν τα κατάφεραν να προσαρμοστούν εντε­λώς στον μεγαλοτσιφλικάδικο φασισμό του Φράνκο, θα λέγαμε πως οι Φαλαγγίτες ήταν κατ’ ουσίαν φασίστες αλλά ο Φράνκο δεν ήταν κατ’ ουσίαν φασίστας ώστε να μπορέσει να τους ικανοποιήσει. Ήταν κλασικός στρατιωτικός δικτάτορας στην υπηρεσία των γαιοκτημόνων και της εκκλησίας Πώς λοιπόν, να συνεργαστεί με τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ;

65

4. Χίτλερ και Φράνκο

Τέσσερις ήταν οι ισπανοί στρατηγοί, που την 17η Ιουλίου 1936 απο­βιβάζονται στην Ιβηρική χερσόνησο απ’ το ισπανικό Μαρόκο, για να σώσουν την Ισπανία από το Λαϊκό Μέτωπο που την κυβερνά: ο Χοσέ Σανχούρτο, ο Φρανθίσκο Φράνκο υ Μπαχαμόντε, ο Εμίλιο Μόλα Βι- δάλ και ο Μανουέλ Γκοδέδ Γιόπις. Σε λίγο, ο πιο ανίκανος απ’ τους τέσσερις, ο Φράνκο, ένας καχεκτικός, κοντός άνθρωπάκος με μειωμέ­νες πνευματικές ικανότητες, που του επιτρέπουν να πιστεύει με πάθος στην ανασύσταση της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, τους παραμερίζει και τους τέσσερις και γίνεται αυτός ο πρώτος άτυπος αυτοκράτωρ μιας Αυτοκρατορίας της πλάκας, που θα περιοριστεί εντός των ορίων μιας χώρας με έντονη αραβική, εβραϊκή και τσιγγάνικη επίδραση.

Οι Άραβες έμειναν στη Νότια Ισπανία 800 χρόνια. Οι Τούρκοι έμειναν τα μισά στην Ελλάδα, χωρίς να προλάβουν γι’ αυτό το λόγο να μας εκτουρκίσουν πλήρως. Μας κληροδότησαν μόνο καμιά χιλιά­δα τουρκικές λέξεις, την τούρκικη κουζίνα, την τούρκικη ζαχαρο­πλαστική, τον τούρκικο καφέ, που έγινε ελληνικός πριν από 15 πε­ρίπου χρόνια, το τούρκικο μπαχτσίς, το τούρκικο ρουσφέτ και την μισοτούρκικη ελληνική λαϊκή μουσική, τα ρεμπέτικα, που στα τουρ­κικά σημαίνει αλήτικα, αυτά που όταν πέρασαν από τους ρεμπεσκέ­δες, που σημαίνει ανεπρόκοποι, στους προκομμένους πρόκοψαν πολύ και στο τέλος καθιερώθηκαν ως ελληνική εθνική λαϊκή μουσική, όπως και ο τούρκικος καφές, που έγινε ελληνικός, διατηρώντας την ίδια ακριβώς γεύση.

Ανάλογα έπραξε και ο Φράνκο στην Ισπανία: βάφτισε γνησίως ισπανική την τσιγγάνικη μουσική της τσιγγάνικης Ανδαλουσίας, το φλαμένκο, βάφτισε γνησίως ισπανική την αραβική ταυρομαχία και, το φρικωδέστερο όλων, σκότωσε, μεταξύ χιλιάδων άλλων, τον μεγάλο, τσιγγάνικης καταγωγής ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Και πού ’σαι ακόμα! Το μεγάλο φασιστικό πανηγύρι μόλις έχει αρχίσει στην Ευρώπη. Ο φασισμός και η βαρβαρότητα είναι συνώνυμα. Για ποιόν χτυπά η καμπάνα του φασισμού στην Ισπανία; ρωτάει ο Χέμινγουεΐ, που βρίσκεται στην Ισπανία τα χρόνια του εμφυλίου. Χτυπάει για μένα, χτυπάει για σένα, χτυπάει για όλους. Χτύπησε και για τη μεγά­λη Κατίνα Παξινού, την Πιλάρ της βασισμένης στο έξοχο μυθιστόρη­μα του Χέμινγουεΐ ταινίας. Ο έχων ώτα ακούειν καμπάνες, ακουέτω φασισμόν. Ησυχία, παρακαλώ. Αυτή τη στιγμή ακούμε ρεμπέτικα και

66

στο τέλος της βραδιάς θ’ ακούσουμε τον εθνικό ύμνο. Όλα τελειώνουν με τον εθνικό ύμνο.

Η Γκουέρνικα (Γκέρνικα είναι η σωστή ισπανική προφορά) ήταν μια βασκική κωμόπολη 6.500 κατοίκων στη Χώρα των Βάσκων, τη Βισκάια, στη Βόρεια Ισπανία. Την ισοπέδωσε εντελώς και τη μετέτρε­ψε σε ερείπια η αεροπορία του Χίτλερ, η Λουφτβάφε, το 1937, δεύτερο έτος του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Το μοναδικό της αμάρτημα: αναστάθηκε ηρωικά στους φασίστες του Φράνκο. Όπως και ολόκλη­ρη η Χώρα των Βάσκων, που θα πέσει στα χέρια του δικτάτορα λίγο πριν το τέλος της ισπανικής δημοκρατίας, που θα έρθει τον Μάιο του 1939. Η Γκουέρνικα απέθανεν, ζήτω η Γκουέρνικα. Του Πάμπλο Πικάσ- σο. Που παρέμεινε κομουνιστής μέχρι το θάνατό του.

Ο άλλος Πάμπλο, ο μεγάλος βιολοντσελίστας Πάμπλο Καζάλς, θα πάρει το βιολοντσέλο του υπό μάλης τότε, και θα φύγει για το Παρί­σι. θα ξαναδώσει κοντσέρτο στην πατρίδα του λίγο μετά το θάνατο του Φράνκο. Ο ιδιοφυής αναρχικός σκηνοθέτης Λουίς Μπουνιουέλ, η μεγάλη μου κινηματογραφική αγάπη, ο στενός φίλος τού Λόρκα, θα την κοπανήσει κι αυτός τότε, κι αυτός για το φιλόξενο Παρίσι, που ίσως νιώθει τύψεις για την εγκατάλειψη των ισπανών δημοκρατών στην τύχη τους. Ωστόσο, ο Σαλβαντόρ (Σωτήρης) Νταλί θα συνεχίσει να ζει σωσμένος στον δικό του κόσμο, παρόλο που γύρω του χαλάει ο κόσμος. Τα έχα αυτά τα σουρεαλιστικά ο σουρεαλισμός, παρά τις περί του αντιθέτου συστάσεις του πάπα του σουρεαλισμού Αντρέ Μπρετόν, που προσπάθησε ανεπιτυχώς να μπολιάσει με φρούδισμό τον μαρξισμό. (Ο σουρεαλισμός στηρίζεται στον φρούδισμό).

Ο στρατηγός Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, εκμεταλλευόμενος, το 1923, ένα μόλις χρόνο μετά την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία, μια πολλαπλή ισπανική κρίση στην ευρισκόμενη μονίμως σε κρίση πατρί­δα του Δον Κιχώτη, επέβαλε δικτατορία που θα κρατήσει επτά χρόνια, μέχρι το 1930. Λίγο μετά, η ανακήρυξη της δημοκρατίας, στις 14 Σε­πτεμβρίου 1931, θα απελευθερώσει όλη τη σωρευμένη καταπίεση ενός λαού που δεν γνωρίζει και πολλά από δημοκρατία, γι’ αυτό και το αναρχικό κίνημα θα πάρει αμέσως το πάνω χέρι. 'Αλλωστε, η Ισπα­νία έχει μεγάλη παράδοση στα πάσης (ρύσεως αντάρτικα κινήματα, που δεν έλειψαν ποτέ στην ιστορία της. Οι γκεριλέρος (αντάρτες) εί­ναι θεσμός στην Ισπανία. Χώρα σουρεαλιστική απ’ τη φύση της και ως εκ τούτου ολοζώντανη, θα δει στη μακρά και ένδοξη ιστορία της παπάδες να παίζουν γροθιές με δεσποτάδες, ταυρομάχους να τιμούν τους ταύρους τόσο, που να προτιμούν να σκοτωθούν απ’ αυτούς παρά να τους σκοτώσουν (ολέ!), αναρχικούς να καιν εκκλησίες και μετά να

67

ανάβουν ένα κερί στα ερείπια, και ληστές, χιλιάδες ληστές, που πε­ριφέρονται αιώνες στα ψηλά βουνά και αποδίδουν δικαιοσύνη σα λαϊκοί δικαστές, μοιράζοντας συν τοις άλλοις και τα κλεμμένα υπάρ­χοντά τους στους εξαθλιωμένους μιας Γης χωρίς ψωμί, όπως θα μας την περιγράψει ο Μπουνιουέλ σε τούτο το αριστούργημά του.

Η μεθυσμένη από ελευθερία ισπανική δημοκρατία, ήταν φυσικό να λειτουργεί λιγάκι μεθυσμένα. Ε, αυτή τη μέθη εκμεταλλεύτηκαν οι ισπανοί στρατηγοί που φύλαγαν το Μαρόκο, ένα απ’ τα τελευταία απομεινάρια της πάλαι ποτέ πανίσχυρης Ισπανικής Αυτοκρατορίας, που συμπεριλάμβανε ολόκληρη την Λατινική Αμερική πλην Βραζιλίας, και είπαν να περάσουν απέναντι στη μητέρα πατρίδα, για να ανασυ- στήσουν την αυτοκρατορία, ώστε να έχουν κι αυτοί σταθερή δουλειά σε μια χώρα όπου το επάγγελμα του στρατιώτη ήταν από παράδοση το πιο προσοδοφόρο. Είναι αλήθεια πως οι εν λόγω στρατηγοί δεν κα­ταλάβαιναν και πολλά από φασισμό ευρωπαϊκού τύπου, όμως κατα­λάβαιναν από καθολικισμό, πράγμα που από μια άποψη είναι το ίδιο, κι αυτό υποχρέωσε τον Πάπα να σπεύσει να ευλογήσει τα όπλα τους, το καθίκι. 'Οσοι Ισπανοί δεν είναι καθολικοί, είναι αναρχικοί κατά βάσιν και κατ’ ουσίαν, ακόμα και όταν εμφανίζονται σαν κομουνι­στές ή φιλελεύθεροι δημοκράτες. Στην πραγματικότητα, ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ήταν σύγκρουση ανάμεσα σε ευσεβείς καθολικούς και ασεβείς αναρχικούς. Στο τέλος θα νικήσει μάλλον ο Πάπας παρά ο Φράνκο. Εξ ου και η ιδιορρυθμία του ισπανικού φασισμού, που θα μπερδέψει ακόμα και τον Χίτλερ.

Ο οποίος, παρά ταύτα, θα βοηθήσει όσο μπορεί τους ισπανούς φα­σίστες, χωρίς να το ομολογήσει ποτέ, όπως ακριβώς και ο Στάλιν. Για πρώτη φορά ο κόσμος θα μάθει επισήμως αυτό που όλος ο κόσμος γνώριζε ανεπισήμους, ότι δηλαδή ο Χίτλερ βοήθησε ανεπισήμως μεν, αποτελεσματικά δε, τον Φράνκο, από τα χείλη του Γκαίρινγκ στη διάρ­κεια της δίκης της Νυρεμβέργης, όταν ο στρατάρχης Χέρμαν Γκαίριν­γκ, ο δεύτερος τη τάξη μετά τον Χίτλερ και επίσημος διάδοχός του από το 1939, είπε καθαρά και ξάστερα πως αυτός έπεισε τον διατακτι­κό στην αρχή Χίτλερ να βοηθήσει τον Φράνκο για δυο λόγους: πρώ­τον για να καταπολεμήσει τον κομουνισμό και δεύτερον για να δοκι­μάσει τα νέα όπλα σε συνθήκες πραγματικού πολέμου και όχι στρα­τιωτικών ασκήσεων. Τέτοιος κυνισμός. Δηλαδή, ο βομβαρδισμός της Γκσυέρνικα ήταν μια άσκηση της χιτλερικής στρατιωτικής αεροπορίας, της Λουφτβάφε, της οποίας οργανωτής και αρχηγός ήταν ο Γκαίρινγκ. Η Λουφτβάφε, η ισχυρότερη πολεμική αεροπορία που εμφανίστηκε ποτέ στη σύγχρονη πολεμική ιστορία, τον καιρό του πολέμου είχε τρία

68

εκατομμύριο άνδρες, που την υπηρετούσαν στον ουρανό και τη γη. Τα περίφημα Στούκας, αεροπλάνα καθέτου εφορμήσεως, ήταν έμπνευση του Γκαίρινγκ. Μ’ αυτά θα αντιμετωπίσει τα θρυλικά αγγλικά Σπιτ- φάιρ, καταδιωκτικά αεροπλάνα τεράστιας ευελιξίας.

Ο Γκαίρινγκ δεν ήταν τυχαίος άνθρωπος. Πρώτα πρώτα, ήταν ζά­πλουτος, και ως εκ τούτου ένας από τους βασικούς χρηματοδότες του Χίτλερ από το 1921 που προσχώρησε στο ναζιστικό κόμμα, κου­βαλώντας εκεί, μαζί με τα χρήματά του και τη μυθική συλλογή του έργων τέχνης. Αλλά και τη δόξα του ήρωα πιλότου του Α' Παγκο­σμίου Πολέμου. Λέγεται πως αυτός ο μεγαλοκεφαλαιούχος ήταν ο ουσιαστικός ηγέτης της ναζιστικής Γερμανίας. Λέγεται ακόμα πως ο Χίτλερ τον έτρεμε. Γι’ αυτό και δεν τόλμησε να τον εκτελέσει όταν, κατά το τέλος του πολέμου, επεχείρησε να παραμερίσει τον Φύρερ από την εξουσία. Πρόλαβε και τον παραμέρισε εκείνος. Και θα μεί­νει παραμερισμένος τούτος ο καλοζωισμένος χοντρομπαλάς με τις πολλές γκόμενες, μέχρι που το δικαστήριο της Νυρεμβέργης θα τον καταδικάσει σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Η ποινή δεν θα εκτελε- στεί, γιατί ο υπαρχηγός του Χίτλερ προλαβαίνει και αυτοκτονεί στο κελί της φυλακής του.

Αντίθετα με τους Ρώσους, που πάντα θεωρούσαν υπεύθυνη για τη συμφορά ολόκληρη την ηγεσία του ναζιστικού κόμματος, τόσο οι με­ταπολεμικοί δημοκράτες Γερμανοί, όσο και οι Αμερικανοί, έκαναν ό,τι μπορούσαν, και τελικά τα κατάφεραν, για να περιορίσουν την κύρια ευθύνη σε τρία πρόσωπα: τον Αντολφ Χίτλερ, τον Χέρμαν Γκαίρινγκ και τον Ρούντολφ Ες. Πώς εμείς εδώ λέμε «στιγμιαίο αδίκημα» και απαλλάσσουμε από την περιπέτεια της φυλακής το μεγαλύτερο μέρος της χουντικής ηγεσίας; Έτσι περίπου και στη δίκη της Νυρεμβέργης. Αλίμονο αν καθαρίσεις όλα τα καθάρματα (Έτσι έλεγαν στην αρχαία Ελλάδα τα απόβλητα των καθαρμών). Με ποιους θα κάνεις τη δουλειά σου μετά; Καθαρίζεις μόνο τους πιο βαθείς λεκέδες και αφήνεις τους άλλους να λεκιάζουν την ανισόρροπη δημοκρατία.

Ο τρίτος τη τάξει, ο Ρούντολφ Ες, επίσημος διάδοχος του Χίτλερ, στην περίπτωση που και ο Γκαίρινγκ χανόταν (διπλή ασφάλεια), θα τη σκαπουλάρει τελικά και θα γλυτώσει το κεφάλι του, παρόλο που ήταν ο επικεφαλής της «επιχείρησης σαπούνι». Κι έκανε μια χαρά τη δουλειά του ο υπ’ αριθμόν ένα ειδικός στο κυνήγι των Εβραίων, ο άν­θρωπος που έγραψε ένα περισπούδαστο σύγγραμμα, υπό τον τίτλο Πώς πρέπει να είναι ο άνθρωπος που θα ξαναφέρει τους Γερμανούς στο αρχαίο τους μεγαλείο. Τι πώς πρέπει να είναι; 'Οπως ο Χίτλερ πρέπει να είναι. Κατ’ αρχήν αντισημίτης κι ύστερα όλα τ’ άλλα, λέει ο σο­

69

φός Ες. Το εν λόγω πόνημα τού χάρισε τη στενή φιλία και την απε­ριόριστη αγάπη του Χίτλερ.

Αλλά τον πρόδωσε τον Αρχηγό και μάλιστα πολύ έγκαιρα, την 10η Μαΐου 1941, τη μέρα που καβάλησε ένα αεροπλάνο στο Άου- γκσμπουργκ της Βαυαρίας, την πατρίδα του Μπρεχτ, και προσγειώθηκε στη Σκωτία, όπου και έμεινε σαν αιχμάλωτος πολέμου μέχρι το 1946. Πήγε, λέει, εκεί, γιατί ανησυχούσε από τότε για την έκβαση του πο­λέμου και γιατί ήθελε να βρει μια λύση παρέα με τους Άγγλους. Όσο για σαπωνοποίηση των Εβραίων, δε βαριέσαι, ό,τι έγινε έγινε. Κι έτσι ο Ες έμεινε όντως ισοβίως στη φυλακή του Σπαντάου, όπου και πέθανε πριν από λίγα χρόνια. (Όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια, έτσι κ. Καραμανλή;). Ήταν αυτός που την πλήρωσε ακριβότερα από όλους τους ναζιστές ηγέτες. Πνιγμένος στις τύψεις για την εξόντωση των Εβραίων, πέθανε σχεδόν μισότρελος - και ολομόναχος σε μια τε­ράστια φυλακή. Ο Ες ήταν απ’ αυτούς που πήραν ενεργό μέρος στη μεθόδευση της ναζιστικής βοήθειας προς τον Φράνκο.

Ο Γιόζεφ Πάουλ Γκαίμπελς, ο μόνος πραγματικά ιδιοφυής, αν και εντελώς σατανικός μέσα στη χωλότητά του άνθρωπος, που είχε κοντά του ο Χίτλερ, ήταν αριστούχος της περίφημης φιλοσοφικής σχολής της ΧαΙδελβέργης, παρακαλώ, και επίδοξος λογοτέχνης με ταλέντο καθό­λου ευκαταφρόνητο. Αλλά τα ξέχασε όλα, όταν έγινε ο οργανωτής και διευθυντής της ναζιστικής προπαγάνδας, με μια επιτυχία που κατα­πλήσσει. Είναι ο εφευρέτης της μαζικής πλύσης εγκεφάλου, ο άνθρω­πος που κατάφερε να πλύνει καλά τα μυαλά των Γερμανών. Αυτοκτό- νησε παρέα με τον Χίτλερ, αφού πρώτα τον πάντρεψε με την Εύα Μπράουν. Ήταν αυτός που έκανε εκ του αφανούς το παν, για να αγα­πήσουν τον Φράνκο οι εξαθλιωμένοι ισπανοί μικροαστοί. Είδες τι κάνουν οι φιλόσοφοι, κυρίως όταν είναι κουτσοί και κομπλεξικοί;

'Οσο για τον λατίνο Μουσολίνι, δεν είχε κανένα απολύτως πρό­βλημα σχετικά με τον λατίνο Φράνκο. Ό χι μόνο τον βοηθούσε με τις μικρές του δυνάμεις φανερά και καθαρά, αλλά οργάνωνε και λαϊ­κές γιορτές μετά από κάθε νίκη του φίλου του. Πολύ άνετος ο Ντού- τσε σε όλα του! Κι εδώ που τα λέμε, ο φασισμός του δεν ήταν και τόσο σκληρός. Ήταν ιταλικός φασισμός. Μεσογειακός, φασαριόζι- κος, φανφαρόνικος.

70

5. Ο πορτογαλικός φασισμός

Ο πορτογαλικός φασισμός είναι παλιότερος του ισπανικού κατά 13 χρόνια Ωστόσο, ζει έναν χρόνο περισσότερο από τον ισπανικό. Ο πορ­τογαλικός φασισμός γεννήθηκε το 1926, μόλις τέσσερα χρόνια μετά τον πρωτότοκο ιταλικό (1922) που έδειξε το δρόμο στους άλλους, και πέ- θανε το 1974 σε ηλικία 49 ετών, ενώ ο ισπανικός γεννήθηκε το 1939 και πέθανε μαζί με τον Φράνκο, το 1975, σε ηλικία 36 ετών. Ο πορτογαλι­κός φασισμός κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ της φασιστικής μακροβιό- τητας Περίπου μισός αιώνας πορτογαλικού φασισμού δείχνει πως η δικτατορία των μικροαστών έχα μια δυναμική που πρέπει να την προ­σέξουμε και να την ελέγξουμε έγκαιρα, αν δεν θέλουμε να μας καθί­σουν στο σβέρκο οι μικροαστοί και το ειδικά φκιαγμένο γι’ αυτούς σύστημα οργάνωσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής που λέγε­ται φασισμός. 'Οντας μικροί οι μικροαστοί, συν τοις άλλοις και κατά τον νου, χαμπάρι δεν παίρνουν πως το σύστημα οργάνωσης της κοι­νωνίας που κατασκεύασε γι’ αυτούς άδικά ο Μουσολίνι είναι η πιο σκληρή μορφή καπιταλισμού. Αυτή ακριβώς που δίνει ελπίδες στους μικροαστούς για μια γρήγορη προαγωγή στην «ανώτερη τάξη», το μό­νιμο όραμά τους. 'Ομως, αυτό το μεγάλο όνειρο συναντάει συχνά την αντίσταση των ανώτερων αστικών στρωμάτων. 'Αλλωστε, από τότε που κατέρρευσε η φεουδαρχία με τις πολύ αυστηρές αρχές της, το κεφάλαιο συγκεντρώνεται ολοένα και περισσότερο σε λιγότερα χέρια Και όσο λιγότερα είναι τα χέρια, τόσο το καλύτερο.

Το 1922, τη χρονιά κατά την οποία στην Ιταλία γίνονται τα εγκαί­νια του φασισμού, οι πολυεθνικές δεν έχουν εμφανιστεί ακόμα και το εθνικό κεφάλαιο συγκεντρώνεται σχετικά εύκολα σε χέρια «εθνικά σκεπτομένων» κεφαλαιούχων. Που μπορεί να γίνουν και εθνικοί ευερ­γέτες όταν δεν μπορούν να επενδύσουν τα κέρδη τους σε επιχειρήσεις πέρα και έξω απ’ αυτές που ήδη υπάρχουν, στον εθνικό ή αποικιακό χώρο. Οι πολυεθνικές, που θα εμφανιστούν μετά το τέλος του Β' Πα­γκοσμίου Πολέμου, θα λύσουν το πρόβλημα της διανομής τόσο των προϊόντων που παράγουν οι ασφυκτιωντες στον εθνικό τους χώρο πα­ραγωγοί, όσο και των πρώτων υλών. Το κεφάλαιο, λίγο μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αρχίζει να χάνει τον εθνικό του χαρα­κτήρα κι οι αμυντικοί εθνικισμοί αναζωπυρώνονται κάτω από την απειλή του υπερεθνικού - πολυεθνικού κεφαλαίου. Στις συνθήκες που δημιουργεί η ύπαρξη των πολυεθνικών εταιρειών, οι εθνικοί ευεργέτες

71

εξαφανίζονται μαζί με το εθνικό κεφάλαιο και τη θέση τους παίρ­νει τώρα το «κράτος προνοίας», που λειτουργεί και σαν εθνικός ευεργέτης, με τα νοσοκομεία, τα γηροκομεία και τα άλλα ευαγή ιδρύματα, που παλιότερα έδιναν την ευκαιρία στο εθνικό κεφάλαιο να επιδείξει τον εθνικισμό του και να γίνει έτσι αγαπητό απ’ τους, ευεργετούμενους μεν, καταπιεζόμενους δε, «εθνικά φρονούντες». Οι λιγοστοί εθνικοί ευεργέτες που απομένουν, τύπου Ωνάση ας πούμε, συνήθως γίνονται τέτοιοι μετά θάνατον, μέσα από μια διαθήκη. Όσο ζούν, λειτουργούν και πλουτίζουν σχετικά αυτόνομα, ξεκομμένοι κατ’ ουσίαν τόσο από το εθνικό όσο και από το πολυεθνικό κεφά­λαιο. Οι εφοπλιστές, οι τελευταίοι εναπομείναντες «αναρχοαυτόνο­μοι» καπιταλιστές, δε λειτουργούν ούτε εθνικά ούτε πολυεθνικά. Άλλωστε, οι επιχειρηματικές δραστηριότητες στη θάλασσα είναι απ’ τη φύση τους «αναρχοαυτόνομες». Η θάλασσα, που ενώνει κράτη, καθεστώτα και πολιτισμούς, είναι το λίκνο της φιλελεύθερης «οικο­νομίας της αγοράς», που μισεί τους επιβεβλημένους κανόνες και βασίζεται μόνο στους οικονομικούς αυτοματισμούς και τη συγκυρία.

Η Πορτογαλία, χώρα εξόχως ναυτική και με πάρα πολύ μεγάλη παράδοση, τόσο στο θαλάσσιο εμπόριο, όσο και στις διά θαλάσσης εξερευνήσεις και τις διά θαλάσσης καταχτήσεις, αρχίζει να καταρρέει το 1703, τη χρονιά που υπογράφει συνθήκη φιλίας και συνεργασίας με την Αγγλία, διά της οποίας αναγνωρίζει έμμεσα την πρωτοκαθεδρία της στη θάλασσα. Από τότε, η φθορά της Πορτογαλίας θα είναι αδιά­κοπη και θα συνεχίζεται μέχρι να μπει -σχετικά πρόσφατα- στην Ενωμένη Ευρώπη, και κατ’ ουσίαν στο ενωμένο πολυεθνικό κεφάλαιο. Γιατί η Ενωμένη Ευρώπη δεν είναι μια ένωση των ευρωπαϊκών λαών, αλλά των ευρωπαϊκών κεφαλαίων. Παρά ταύτα, η Αγγλία παραμένει και σήμερα η πιο στενή, παραδοσιακή φίλη της Πορτογαλίας. Αυτές οι δυό χώρες ποτέ δε μάλωσαν για τίποτα. Ούτε καν την εποχή του Σαλαζάρ. Είναι άκρως εντυπωσιακή αυτή η φιλία, που στηρίζεται στη ναυτική παράδοση των Πορτογάλων, που δίδαξαν τη δύσκολη τέχνη της ποντοπόρου ναυσιπλοΐας και στους Ισπανούς και στους Άγγλους. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως ανάμεσα στους ισπανούς κονκισταδό- ρες που ανακαλύπτουν και αποικούν την Αμερική, βασικό ρόλο παί­ζουν οι Πορτογάλοι. Αυτοί κυρίως οργανώνουν τα ταξίδια, αυτοί οδη­γούν σε άγνωστους θαλασσινούς δρόμους τα πλοία - και τελικά παίρ­νουν εις ανταμοιβήν των υπηρεσιών τους την τεράστια Βραζιλία, που με τη βοήθεια των Ισπανών την αποσπούν από τους Ολλανδούς. Λαός διαφορετικός απ’ τους γείτονες Ισπανούς οι Πορτογάλοι, παρόλο που για αιώνες είναι δορυφόροι τους διατηρώντας άριστες σχέσεις μαζί

72

τους, αναπτύσσουν δική τους γλώσσα και δημιουργούν δικό τους πο­λιτισμό. Οι Πορτογάλοι δεν είναι μεσογειακός λαός, είναι ο λαός του Ατλαντικού, της δικής τους θάλασσας. 'Αλλωστε, η λατινική-ρωμαϊ- κή επίδραση είναι ελάχιστη σ’ αυτή την άγονη άκρη της Ιβηρικής χερ­σονήσου. Μόνο ο Πάπας έβαλε για τα καλά πόδι σ’ αυτήν την καθο­λική χώρα, αλλά κι αυτός σκοντάφτει, ακόμα και στις μέρες μας, σε μια παράξενη πορτογαλική μισοειδωλολατρία, που έχα σχέση μάλλον με τον μυστικισμό που έρχεται από την πάντα επικίνδυνη και πάντα γοητευτική θάλασσα, παρά με το χριστιανισμό.

Την 21η Οκτωβρίου 1805, ο άγγλος ναύαρχος Νέλσων στέλνει στον πάτο της θάλασσας την, κατά τα πορτογαλικά πρότυπα οργανωμένη, ισπανική αρμάδα στο ακρωτήριο Τραφάλγκαρ (το όνομα είναι αραβι­κό), στη δυτική έξοδο του πορθμού του Γιβραλτάρ (κι αυτό το όνομα είναι αραβικό), κι έτσι αρχίζουν να σβήνουν τα όνειρα της Ισπανίας για κυριαρχία στη Λατινική Αμερική, ίσως και στον κόσμο. Οι Πορ­τογάλοι όμως ένας μικρός λαός εννέα εκατομμυρίων κατοίκων (τόσοι περίπου είμαστε κι εμείς οι 'Ελληνες), έχουν ήδη προσκολληθεί στους 'Αγγλους, παρόλο που είναι ήδη από αιώνες προσκολλημένοι στους παραδοσιακούς εχθρούς των 'Αγγλων, τους Ισπανούς, που δε θα τους εγκαταλείψουν ποτέ, όπως άλλωστε και τους 'Αγγλους. Οι Πορτογά­λοι, οι καλύτεροι σύμμαχοι των Ισπανών, είναι ταυτόχρονα και οι καλύτεροι σύμμαχοι των 'Αγγλων, που είναι οι χειρότεροι εχθροί των Ισπανών. Η πορτογαλική εξωτερική πολιτική θα στηρίζεται μονίμως σ’ αυτή τη διπλή παρανοϊκή συμμαχία με δυο εχθρικά μεταξύ τους κρά­τη, την Ισπανία και την Αγγλία Γι’ αυτό η Πορτογαλία, ενώ πήρε μέ­ρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των 'Αγγλων, δεν πήρε μέρος στον Β' στο πλευρό των άλλων φασιστικών κρατών, όπως και η Ισπανία άλλωστε. Μάλιστα, ενώ μετείχε στον «Ιβηρικό Συνασπι­σμό», δηλαδή τη φασιστική συμμαχία με τη φασιστική Ισπανία το 1943 υιοθετεί τη λεγόμενη «συνεργαζόμενη ουδετερότητα», μια εφεύ­ρεση του Σαλαζάρ, που σημαίνει ουδετερότητα προς όλους τους εμπο­λέμους, πλην της Αγγλίας. Που η Πορτογαλία την βοηθάει κυρίως με τις ναυτικές της βάσεις! Εντελώς τρελό, αλλά πολύ πορτογαλικό αυτό το κατασκεύασμα, που της χάρισε προνομιακή μεταχείριση από μέ­ρους των νικητών,μετά το τέλος του πολέμου.

Η ιστορική και πολιτιστική ιδιορρυθμία της χώρας θα υπαγορεύ­σει και την ιδιορρυθμία ου μην αλλά και τη μακροβιότητα του πορ­τογαλικού φασισμού, του πιο σιωπηλού και ήπιου ευρωπαϊκού φασι­σμού, που μερικοί μελετητές ισχυρίζονται πως είναι λάθος να τον χα­ρακτηρίζουμε έτσι. Άλλωστε, του δώσαμε αυτόν τον χαρακτηρισμό εκ

73

των υστέρων και αφού καταλάβαμε τι είναι ο ιταλικός φασισμός και τι ο γερμανικός ναζισμός η ακραία και θανατηφόρα μορφή φασισμού. Ο πορτογαλικός φασισμός πριν απ’ το κάθε τι, είναι εθνικισμός. Αλλά όχι επεκτατικός εθνικισμός Οι Πορτογάλοι έχουν συμβιβαστεί προ πολ- λού με τη μοίρα τους και δεν ονειρεύονται τη Μεγάλη Πορτογαλία όπως άλλοι φασισμοί, μηδέ του ελληνικού (μεταξικού) εξαιρουμένου.

Άλλωστε, ο Αντόνιο ντε Ολιβέρα Σαλαζάρ δεν είναι ούτε στρατιω­τικός όπως ο Φράνκο, ούτε ιδεοληπτικός μικροαστός όπως ο Μουσο- λίνι και ο Χίτλερ. Πρίν γίνει δικτάτορας το 1928, ύστερα από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που εκδηλώθηκε το 1926, ο Σαλαζάρ ήταν διαπρεπής καθηγητής της οικονομίας στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του Κοΐμπρα, μιας πανέμορφης πόλης 56.000 κατοίκων στο κέντρο της χώρας, περίπου σε ίση απόσταση από τη Λισσαβώνα στο νότο και το Πόρτο στο βορρά.

Ακριβώς το Πόρτο είναι που έδωσε το όνομα στη χώρα. Πόρτο ση­μαίνει λιμάνι. Συνεπώς Πορτογαλία θα μπορούσε να σημαίνει «χώρα των λιμανιών» και, αν προτιμάτε, της θάλασσας, (θυμάστε το πορτο­γαλικό τραγούδι «Κοΐμπρα», που το έκανε γνωστό στα πέρατα του κό­σμου η Πορτογαλίδα Αμαλία Ροντρίγκες η μεγάλη μου αγάπη; Αυτή η άψογα ισορροπημένη και ηρωικά θλιμμένη απλή μελωδία θα μπο­ρούσε να είναι ο πορτογαλικός εθνικός ύμνος. 'Οπως στην πορτογα­λική παραλλαγή της ισπανικής [αραβικής κατά την καταγωγή] ταυ­ρομαχίας δε σκοτώνεται ποτέ ο ταύρος έτσι και σ’ αυτό το συναρπα­στικό τραγούδι δε σκοτώνεται η αισιοδοξία, παρά την απέραντη «θα­λασσινή», λικνιστική και χορευτική θλίψη του).

Χωρίς τον Σαλαζάρ, ο πορτογαλικός φασισμός θα μπορούσε κάλ- λιστα να μιμηθεί τον γειτονικό ισπανικό. 'Ομως, δεν τον μιμήθηκε, γιατί ο καθηγητής- δικτάτωρ σε καμιά περίπτωση δεν θα στενοχωρού­σε τους πιο στενούς του φίλους τους Άγγλους, που παρέμειναν φίλοι και προστάτες της Πορτογαλίας σ’ όλη τη διάρκεια του σαλαζαρι- σμού, που επιβιώνει για τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του δικτάτο­ρα, το 1970, γεγονός πρωτοφανές για φασιστικό καθεστώς δεδομένου πως αυτά συνήθως πεθαίνουν μαζί με τον Αρχηγό. Το γεγονός μαρτυ- ράει πως αν ο φασισμός εν γένει περέμενε σε «κόσμια» όρια, χωρίς μεγαλοϊδεατισμούς και αηδίες στα όρια μ’ άλλα λόγια που υπέδειξε ο πορτογαλικός φασισμός, ουδέν πρόβλημα θα υπήρχε για τους δημο­κράτες καπιταλιστές που συμμάχησαν κατά του δικτάτορα καπιταλι­στή Χίτλερ. Οι Άγγλοι, ειδικότερα, αγάπησαν και βοήθησαν το φασι­σμό σ’ όλες του τις παραλλαγές μέχρι που αυτός ξεθάρρεψε πολύ και τους μπήκε στη μύτη. Αν όμως ο φασισμός δεν περνούσε στην επίθε­

74

ση, αν δε γινόταν επεκτατικός και περιοριζόταν στα εθνικά σύνορα ενός εκάστου φασιστικού κράτους, ουδείς πλην των κομουνιστών θα τον πολεμούσε. Διότι ο φασισμός ήταν αυτό ακριβώς που χρειαζό­ταν ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929-33.

Ίσως, όμως, η πιο επικίνδυνη μορφή φασισμού να είναι η πορτο­γαλική, η μουλωχτή. 'Οντας ήπιος ένας τέτοιος φασισμός, όταν ζεις μέσα του δεν νιώθεις και πολύ το παλούκι. Εκτός κι αν στο χώσουν πολύ βαθιά. Πράγμα που στην Πορτογαλία θα συμβεί μετά τον θάνατο του Σαλαζάρ, το 1970, τότε που οι διάδοχοί του, χωρίς να πάρουν εί­δηση πως ο φασισμός είχε ήδη καταρρεύσει παντού, ζορίζουν τα πράγ­ματα. Μέχρι που τελικά να ξεσπάσει, στις 24 Απριλίου 1974, η περί­φημη «επανάσταση των γαριφάλων» υπό τον άκρως συντηρητικό στρατηγό Αντόνιο ντε Σπίνολα Όλοι πανηγυρίζαμε για την πτώση του πορτογαλικού φασισμού, τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του Σαλα­ζάρ, χωρίς να σκεφτόμαστε πως στρατιωτικοί τον έριξαν και όχι ο λαός; Είχαν βαρεθεί να σκοτώνονται στις πορτογαλικές αποικίες της Αγγόλα και της Μοζαμβίκης και είπαν να σταματήσουν την αστειό­τητα: να έχει αποικίες μια φτωχή και ρημαγμένη χώρα, έτσι για το ονόρε που λέμε, αλλά και για να τις εκμεταλλεύονται οι πονηροί «φί­λοι και σύμμαχοι» Άγγλοι.

Ο θρυλικός Οτέλο ντε Καρβάλιο θα επιχειρήσει να στρέψει τα πράγματα προς το σοσιαλιστικότερο ή μάλλον το αναρχικότερο, αλλά θα φάει τα μούτρα του. Ο Οθέλος, ήταν μάλλον ένας ρομαντικός και πολύ συμπαθής άνθρωπος, παρά ένας συγκροτημένος επαναστάτης. Τον αγαπήσαμε όμως πολύ αυτόν τον τυπικό Πορτογάλο, που μας έμα­θε πως οι συμπατριώτες του προτιμούν να εξάγουν σαρδέλες για να τα βολεύουν όπως όπως, παρά επαναστατικά γαρίφαλα Ακου να βου­λώνεις την κάννη του όπλου με γαρίφαλα, και μετά να τα μοιράζεις στον κόσμο! Λες και το όπλο είναι ανθοδοχείο και τ> επανάσταση λου­λουδοπόλεμος. Πολύ πορτογαλική η «επανάσταση των γαριφάλων». Ηπίως σοσιαλιστική, όπως και ο ηπίως φασιστικός φασισμός της.

75

Γ. Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Η μάταιη Συμφωνία του Μονάχου

Ούτε η ευρωπαϊκή Δύση, ούτε η ευρωπαϊκή Ανατολή επεδίωξαν τον πόλεμο με την κεντροευρωπαϊκή Γερμανία. Η Δύση μάλιστα έδωσε κώλο, που λέμε, για να αποφύγει τη σύγκρουση με τον Χίτλερ. Αν και δύσκολο να δίνεις κώλο, η Δύση δεν είχε κανέναν λόγο να μην τον δώσει στον Χίτλερ. Πρώτον, γιατί ο Χίτλερ έπαιζε ρόλο αναχώματος στην εξάπλωση του κομουνισμού από την Ανατολή προς τη Δύση, και δεύτερον διότι ο (γερμανικός) ναζισμός, όπως και ο (ιταλικός) φασι­σμός δεν είναι παρά δυο «μοντέρνες», αυταρχικές παραλλαγές του παραδοσιακού καπιταλισμού, στον οποίο σε εκμεταλλεύονται κρατώ­ντας όλα τα δημοκρατικά προσχήματα

Ο τότε πρωθυπουργός της Αγγλίας, Νέβιλ Τσάμπερλεν, κατηγορεί- ται, ακόμα και σήμερα, σαν ο κατ’ εξοχήν υποχωρητικός απέναντι στον Χίτλερ ηγέτης της Δύσης. Ωστόσο, δεν ήταν υποχωρητικός. Ήταν απλώς ένας παραδοσιακός άγγλος αστός πολιτικός, που αναγνώριζε τη συμβολή του Χίτλερ, του φανατικότερου ανηκομουνιστή, στην κοι­νωνική υγιεινή της Δύσης. Ο Λόρδος Χάλιφαξ είναι απολύτως σαφής όταν λέει επ’ αυτού: «Εμποδίζοντας την είσοδο του κομουνισμού στη χώρα του, ο Χίτλερ μπόρεσε να φράξα το πέρασμά του πιο δυτικά». Ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που η Αγγλία, απ’ το 1935, μόλις δυο χρό­νια μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τον υποστηρίζει διπλω­ματικά όσο μπορεί, εκ του αφανούς και εκ του ασφαλούς.

Η ναζιστική Γερμανία ήταν όντως ο προωθημένος υγειονομικός σταθμός της Δύσης, για την προφύλαξή της από το ταχύτατα μεταδι­δόμενο κομουνιστικό μικρόβιο. Για να το διαπιστώσει κανείς αυτό, δε χρειάζεται να ανατρέξει στην ιστορία, αλλά να καταφύγει στον κοι­νό νου: ο ναζισμός είναι σαρξ εκ της σαρκός της καπιταλιστικής Δύ­

76

σης και ο κομουνισμός αίμα απ’ το αίμα της, αλλά και τέκνο που σκότωσε τους καπιταλιστές γονείς του. Και ο φασισμός και ο κομου­νισμός βγαίνουν μέσα απ’ τον καπιταλισμό, αλλά κινούνται προς εντε­λώς αντίθετες κατευθύνσεις. Άλλωστε, τα κρεματόρια δε φκιάχτηκαν μόνο για να προμηθεύσουν τη γερμανική αγορά με νέου τύπου σαπού­νι, φκιαγμένο με πρώτη ύλη το κορμί του Εβραίου. Οι τεχνικές προ­διαγραφές των κρεματορίων προέβλεπαν προσαρμογή των εγκαταστά­σεων και στο κορμί του Σλάβου, ειδικότερα του σλάβου κομουνιστή. (Εξ ου και το ναζιστικής εμπνεύσεως ελληνικό ρητό «το καλύτερο σοόιούνι φκιάχνεται από κομούνι»). Οι Εβραίοι έπρεπε να σαπωνοποιη­θούν διότι, σαν τραπεζίτες αρχικαπιταλίστες, εμπόδιζαν τον μικροα­στό να μεγαλώσει και να περάσει στην «ανώτερη τάξη». Οι κομουνι­στές απ’ την άλλη, έπρεπε να σαπωνοποιηθούν εν καιρώ, διότι απει­λούσαν τους μικροαστούς με προλεταριοποίηση, συνθήκη ικανή για να κάνει τον χάλια μικροαστό φανατικό αντικομουνιστή. Μαζί τους, έπρεπε να σαπωνοποιηθούν και οι περιθωριακοί Τσιγγάνοι και οι πε­ριθωριακοί ομοφυλόφιλοι. Οι πρώτοι γιατί ασχήμαιναν το ινδοευρω- παΐκό τοπίο, αν και γνησιότατοι Ινδοευρωπαίοι, και οι δεύτεροι διότι χαλούσαν την αντρίκεια εικόνα που επιμελώς έφκιαχνε για τον εαυ­τό του ο ναζισμός.

Ο ζωγράφος Χίτλερ, που ήξερε να εκτιμά την υψηλής ποιότητας τέ­χνη, είχε προμηθευτεί ένα καλό αντίγραφο του Δισκοβόλσυ του Μύ­ρωνα, και σχεδόν το προσκυνούσε καθημερινά Ο αιώνιος έφηβος του Μύρωνα, ήταν το ιδανικό προς το οποίο έπρεπε να τείνει η Αρια φυλή, εντός της οποίας εξέχοντα ρόλο για τον Χίτλερ θα έπαιζαν οι Νεοέλ­ληνες. Δεν ξέρω αν το ξέρετε, ο Χίτλερ, που λάτρευε την Ελλάδα, άσχετα απ’ τα δεινά που θα προκαλέσει σ’ αυτήν, θα ανακηρύξει τη χώρα μας όχι κατεχόμενη, αλλά προστατευόμενη από τους Γερμανούς περιοχή! (Ο προστάτης στα τουρκικά λέγεται νταβατζής).

Είναι αλήθεια, πάντως πως στη Γερμανία υπάρχει μεγάλη παρά­δοση ελληνογνωσίας. Οι μεγαλύτεροι και οι σπουδαιότεροι ελληνιστές είναι Γερμανοί. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως η περί την αρχαία Ελλάδα αρχαιολατρία, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, που ανακαλύπτει τελευταία την αρχαία Ελλάδα (!), αρχίζει με τον πρώσο θεολόγο, αρχαιοελληνιστή φιλόλογο, μαθηματικό και γιατρό Γιόχαν Γιοακίμ Βίνκελμαν, στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι Νεοέλληνες από- χτησαν συνείδηση πως, εκτός από απόγονοι Βυζαντινών, είναι και απόγονοι του Περικλή και του Πλάτωνα, χάρη στη δουλειά των γερ- μανών φιλόλογων και αρχαιολόγων. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ακό­μα πως κατά τη δομή, δηλαδή κατά το συντακτικό και τη γραμματι­

77

κή (όχι πάντως και κατά τη φθογγολογία), η γερμανική γλώσσα συγ­γενεύει με την αρχαιοελληνική περισσότερο απ’ ό,τι η νεοελληνική.

Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις απ’ τη μεριά των συναισθημα­τικών μεν, απαίδευτων δε, λέμε πως εδώ μιλούμε για τον γερμανικό λαό και τους γέρμανούς σοφούς, και όχι για τους γερμανούς ναζιστές, που ως ναζιστές μπορεί να ξεφυτρώσουν οπουδήποτε στον κόσμο κάτω από ανάλογες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Άλλωστε, ναζιστές ή φι- λοναζιστές υπήρξαν, και δυστυχώς υπάρχουν ακόμα, παντού στον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως ο ναζισμός είναι κοινωνικοπολιτικό και όχι αιματολογικό δεδομένο. Η αγάπη των Γερμανών για την τάξη και την ακρίβεια δεν είναι ναζισμός, είναι συνείδηση της κοινωνικότητας, που σε μάς τους ακατάστατους, πληθωρικούς και τσαπατσούληδες Μεσό­γειους, φαντάζει σκέτη τρέλα. 'Ομως, πάρτε υπ’ όψιν πως οι αρχαίοι Έλληνες, αν και Μεσόγειοι, αγαπούσαν με πάθος την τάξη και την ακρίβεια, εξ ου και η εκπληχτική εκείνη αίσθηση της ισορροπίας και της αρμονίας. Σταματήστε λοιπόν να μισείτε τους Γερμανούς συλλή­βδην και μισήστε όσο περισσότερο μπορείτε το φασισμό και το ναζι­σμό, του ελληνικού φασισμού και ναζισμού μη εξαιρουμένων. Τη συμ­φορά στην Ελλάδα δεν την προκάλεσαν οι Γερμανοί συλλήβδην, αλλά ο γερμανικός ναζισμός. Και μην ξεχνάτε πως ο ιδιοφυής Γερμανός Τόμας Μαν υπήρξε ο πιο διάσημος και ο πιο αποτελεσματικός αντι- ναζιστής. (Διαβάστε επειγόντως το μυθιστόρημα του Τόμας Μαν Δό- κτωρ Φάουστους στην ελληνική του μετάφραση, θα εκπλαγείτε απ’ αυτά που θα μάθετε για το διπλό πρόσωπο της Γερμανίας).

Ο Νέβιλ Τσάμπερλεν, λοιπόν, εκτός από τους κυρίως ειπείν καπι­ταλιστικούς λόγους, έχει κι άλλους λόγους, που τον υποχρέωναν να μην επιζητεί την καταστροφή της Γερμανίας, μόνο και μόνο γιατί είχε την ατυχία να παρασυρθεί από ένα ιδεοληπτικό κτήνος. Ήξερε τι ση­μαίνει γερμανικός πολιτισμός, ήξερε τι σημαίνει για την Ευρώπη ένα νέο θανάσιμο πλήγμα κατά του γερμανικού λαού εν γένει. Κι έτσι, κανείς δεν έκανε κιχ όταν η Χίτλερ προσάρτησε στη Γερμανία την ούτως ή άλλως γερμανική Αυστρία, τον Μάρτιο του 1938.

'Ομως, τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν για τους δυτικούς Ευρωπαίους όταν, αμέσως μετά την προσάρτηση της Αυστρίας, ο Χίτ­λερ αρχίζει να προετοιμάζει και την προσάρτηση της Σουδητίας, μιας καθαρά γερμανικής περιοχής στην Νοτιοκεντρική Τσεχοσλοβακία, που είναι ένα πέρα για πέρα τεχνητό κράτος, μισοσλαβικό και μισογερμα- νικό, που το κατασκεύασαν οι νικητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ίσα ίσα για να μην τσακώνονται οι γείτονες. Ο Χίτλερ ζητούσε επει­γόντως την όντως γερμανική Σουδητία, και είχε τη συγκατάθεση, σ’

78

αυτό το κάθε άλλο παρά παράλογο αίτημά του, των πανίσχυρων γερ- μανών εθνικιστών αυτής της προς το παρόν τσέχικης περιοχής. Ά λ­λωστε, τον βοηθούσε και το σχετικό άρθρο της Συνθήκης των Βερσαλ­λιών, που μιλούσε για δημοψήφισμα στην περίπτωση που μια εθνότητα αποφάσιζε αυτό ή εκείνο για την τύχη της. Νόμιζαν τότε πως έτσι θα προφυλάξουν τις περί την Γερμανία εθνότητες από τις αρπαχτικές δια­θέσεις των Γερμανών, σε μια εποχή (1919) που δεν είχε εμφανιστεί ακόμα ο πανγερμανιστής Χίτλερ, με την άκρως αποτελεσματική προ­παγάνδα του για τη Μεγάλη Γερμανία. Οι πιο κοντινές στη μητροπο- λιτική Γερμανία περιοχές ήταν η Αυστρία, που φαγώθηκε πρώτη και η Σουδητία, που φαγώθηκε δεύτερη.

Τρώγοντας έρχεται η όρεξη, και οι Δυτικοί αρχίζουν επιτέλους να καταλαβαίνουν πως ο Χίτλερ δεν θα χορτάσει αν δεν καταβροχθίσει ολόκληρη την Ευρώπη. Αλλά το καταλαβαίνουν καλύτερα μόνο όταν ο Χίτλερ τούς καλεί στο αγαπημένο του Μόναχο, για μια κουβεντού- λα υψηλού επιπέδου για το πρόβλημα της Σουδητίας και της Τσεχοσ­λοβακίας αλλά και για άλλα, σχέσιν έχοντα με την Κεντρική και Νο­τιοανατολική Ευρώπη. Πρόκειται για την περίφημη Συμφωνία του Μονάχου, που γίνεται την 29η Σεπτεμβρίου 1938, οχτώ μόλις μήνες μετά την προσάρτηση της Αυστρίας. Οι Άγγλοι, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Γερμανοί, που παίρνουν μέρος σ’ αντήν, συναποφασίζουν σχε­τικά εύκολα πως η Σουδητία πρέπει να περίάσει στη Γερμανία. Και περνάει την ίδια κιόλας μέρα, την 29η Σεπτεμβρίου 1938, με τη βοήθεια της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, που ο Χίτλερ τις βάζα στο παιχνί­δι υποσχόμενος μοιράδι απ’ την τσέχικη πίτα, γιατί κι αυτές οι χώρες διεκδικούν τσεχοσλοβάκικα εδάφη. Φυσικά, δεν θα τα πάρουν.

Αυτό ήταν. 'Οταν ο Χίτλερ φάει την τσεχοσλοβακική Σουδητία, τον Σεπτέμβρη του 1938, θα φάει σε λίγο και ολόκληρη την Τσεχοσλοβα­κία, στις 15 Μαρτίου 1939. Αλλά μέχρι να τη φάει, ο γαλλικός και ο αγγλικός λαός πανηγυρίζα που αποφεύχθηκε ο πόλεμος με τον Χίτλερ, που το πάει φιρί φιρί. Οι πανηγυρισμοί θα κρατήσουν μέχρι τη μέρα που ο Χίτλερ θα καταλάβα ολόκληρη την Τσεχοσλοβακία Είναι φα­νερό πλέον πως επιδιώκα τον πόλεμο με τη Δύση. Κι έτσι, ο πρωτερ­γάτης της Συμφωνίας του Μονάχου, ο Τσάμπερλεν, από σωτήρας της ειρήνης μετατρέπεται ξαφνικά σε προάγγελο του πολέμου, και όλοι αρ­χίζουν να τον βρίζουν για την ενδοτικότητά του. Πάντως, κανείς δεν κουνιέται για να βοηθήσει τους Τσεχοσλοβάκους. Όλοι περιορίζονται στις κλασικές τυπικές διαμαρτυρίες, για να έχουν ήσυχη τη συνείδη­σή τους. Λένε προφανώς, δε βαριέσαι, έτσι κι αλλιώς τεχνητό κράτος είναι η Τσεχοσλοβακία, δώσ’ την στο θηρίο να τη φάα και να βγά­

79

λει το σκασμό. Αμ, δε που θα βγάλει το σκασμό ο Χίτλερ! Μόλις τώρα ξεκινάει την πορεία του για τη δημιουργία της Μεγάλης Γερμανίας. Που έπρεπε να συμπεριλαμβάνει οπωσδήποτε τη «γερμανική» Ολλανδία και τη «γερμανική» Σκανδιναβική χερσόνησο. Βλέπεις, ακόμα και ο Γερμα­νός Μπετόβεν ήταν Ολλανδός την καταγωγή, όπως μαρτυράει η κατά­ληξη του ονόματός του αλλά και το βαν: Λούντβιχ βαν Μπετόβεν.

Όλοι αυτοί οι λαοί, ακόμα και οι Αγγλοσάξονες της Αγγλίας, ήταν όντως γερμανικής καταγωγής, αλλά δυστυχώς για τον Χίτλερ είχαν ξεχάσει τους πολύ αρχαίους προγόνους τους και τώρα δε βλέπουν κα­θόλου καλά τα πανγερμανικά σχέδια του Χίτλερ. Κυρίως οι Δανοί, που μισούν θανάσιμα τους Γερμανούς, ίσως γιατί δεν καταλαβαίνουν τίποτα από προγόνους. Βλέπεις, οι Δανοί δεν έχουν επεκτατικές βλέ­ψεις. Όντας πλούσιοι, βολεύονται μια χαρά στη μικρή τους γη, όπως θα βολευόμασταν και μείς εδώ αν ήμασταν κάπως πλουσιότεροι. Ο φτωχός καρβέλια ονειρεύεται και ο φτωχός (και κατά τον νουν) Έλ­ληνας, εκτός απο καρβέλια υπό μορφήν δανείων και πακέτων Ντελόρ, ονειρεύεται επίσης την Πόλη και την Αγιά Σόφιά Αλλά και τη Σόφια, όταν του τη βαρέσει πολύ. («Σόφια Σόφια είναι τ’ όνειρό μας». Του­λάχιστον τούτο το εθνικοπατριωτικό ασμάτιο είναι ειλικρινές: μιλάει για όνειρο).

Μόλις πέντε μήνες μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας, ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία, όχι, όπως λέει ψευδέστατα, για να καταλάβει ολόκληρη τη χώρα, αλλά μόνο για να ελευθερώσει το «γερμανικό» Ντάντσιχ (Γκτάνσκ), το μεγάλο λιμάνι της Βαλτικής επί πολωνικού εδάφους, που η Συνθήκη των Βερσαλλιών το είχε θέσει υπό την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών, ώστε να μην τσακώ­νονται μεταξύ τους οι μισοί κάτοικοι, που είναι Γερμανοί, με τους άλλους μισούς, που είναι Πολωνοί. Το 1793 το Ντάντσιχ είχε περιέλ- θει στην Πρωσία, το ισχυρότερο κρατίδιο της μετέπειτα ενωμένης Γερμανίας (πρωτεύουσά της είναι το Βερολίνο) και έμεινε σ’ αυτήν μέχρι το 1919. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, λοιπόν, ο Χίτλερ καταλαμ­βάνει την Πολωνία, με πρόσχημα την απελευθέρωση του γερμανικού (γερμανοπολωνικού για την ακρίβεια) Ντάντσιχ και οι Δυτικοί επιτέ­λους καταλαβαίνουν πως ο Φύρερ, που πρώτα έφαγε την Αυστρία, μετά την Τσεχοσλοβακία και τώρα τρώει ορεξάτα και την Πολωνία, πήρε τέτοια φόρα, που τίποτα εκτός απ’ τον πόλεμο δεν μπορεί να τον σταματήσει πλέον. Όλες οι διαπραγματεύσεις μαζί του αποδείχτηκαν μάταιες και η λεγόμενη πολιτική κατευνασμού, που εισηγείται ο Νέ- βιλ Τσάμπερλεν, πέφτει στη μαύρη τρύπα του πιο μαύρου πολέμου που έγινε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος αρχί­

80

ζει την 1η Σεπτεμβρίου 1939, τη μέρα που ο Χίτλερ καταλαμβάνει την Πολωνία

Ο δημοκρατικός καπιταλισμός αρνείται να υποταχτεί στο δικτατο- ρικό και ζητάει τη βοήθεια του «δικτατορικού» κομουνισμού. Τι ειρω­νεία! Η ιστορία ενίοτε, εκτός από τραγωδία και κωμωδίοί, γίνεται και φάρσα Η Δύση στην αρχή χρησιμοποιεί τον Χίτλερ σα φράγμα κατά του κομουνισμού και τώρα χρησιμοποιεί τον Στάλιν σα φράγμα κατά του ναζισμού! Πλήρης σύγχυση σε μια εποχή ολικά συγχυσμένη.

2. Η Συμφωνία Μολότοφ- Ρίμπεντροπ

Μέσα στο κλίμα της γενικής καχυποψίας και του καταναγκα­σμού που επιβάλλει ο καλπάζων ναζισμός μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας, οι Δυτικοί παίρνουν το κεφάλι τους υπό μάλης, και την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενοι πάνε να ζητήσουν τη βοήθεια των μέχρι τότε άσπονδων εχθρών τους, των ρώσων κομουνιστών. Ξέρουν καλά πως χωρίς αυτούς είναι αδύνατο να ηττηθεί το τέρας της Αποκαλύψεως που λέγεται Χίτλερ, ένας ευφυής δημαγωγός δαι­μονιακών πολιτικών ικανοτήτων, μια πάρα πολύ μεγάλη προσωπικό­τητα της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Προσωπικότητα καταστρο­φική, αλλά πάντως προσωπικότητα. Πώς να το κάνουμε, υπάρχουν και αρνητικές προσωπικότητες στην ιστορία Ο Τζένγκις Χαν, για πα­ράδειγμα. Που όντας αρνητική προσωπικότητα δε σημαίνει πως δεν επηρέασε αποφασιστικά την ιστορία του κόσμου. Και ο Χίτλερ επη­ρέασε τόσο πολύ την ιστορία της Ευρώπης, που το φάντασμά του ακόμα μας κυνηγάει κι ακόμα το φοβόμαστε, όχι μόνο εμείς οι Ευ­ρωπαίοι, αλλά ο κόσμος όλος.

Άλλωστε, ο Χίτλερ δεν έπεσε απ’ τον ουρανό, δεν ήταν ο κακός άγγελος που έστειλε ο καλός θεός, για να μας τιμωρήσει για τα κα­πιταλιστικά κυρίως αμαρτήματά μας. Τον Χίτλερ τον δημιούργησε η καπιταλιστική ανά/κη, στη γερμανική της παραλλαγή. Και τον επέβα­λε στο γερμανικό λαό, πρώτα πρώτα η απάνθρωπη και εξοντωτική για τους Γερμανούς Συνθήκη Ειρήνης των Βερσαλλιών, που έγινε το 1919. Στη συνέχεια, τον έσπρωξε στην εξουσία η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929. Οι εν πλήρει απογνώσει ευρισκόμενοι Γερμανοί, αυ­τόν τον καιρό δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Κι ας μη ζητούμε μυαλό απ’

81

την πεινασμένη μάζα. Και η γερμανική μάζα αυτόν τον καιρό λιμο­κτονεί. Και πιάνεται απ’ τα προγονικά μεγαλεία, όπως ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του. Όπως και μεις οι Έλληνες, που κάθε φορά που πάμε για φούντο καβαλούμε πρώτα την προγονική σανίδα σωτηρίας και αμέσως μετά το καλάμι. Που συνήθως σπάει και σου κάνει τον πισινό κόσϊανο.

Ο Χίτλερ πρόσφερε τότε στους Γερμανούς, κυρίως στους χωρικούς (ας μην ξεχνάμε πως η Γερμανία εκτός από βιομηχανική είναι και αγροτική χώρα, όπως άλλωστε και η Γαλλία) ένα υπερμέγεθες καλά­μι. Όπως ήταν φυσικό, το καλάμι έσπασε κάτω από ένα τέτοιο βάρος. Αλλά τα τραύματα που δημιουργήθηκαν στα γερμανικά οπίσθια, έσπευσαν αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου να τα επουλώσουν οι μέχρι πριν από λίγο εχθροί των Γερμανών, οι Αμερικανοί. Το έκαναν από φιλανθρωπία; Α, μπα! Το έκαναν για να ξαναβάλουν στο καπι­ταλιστικό παιχνίδι την κατεστραμμένη Γερμανία, ύστερα από την απο­τυχία της να γίνει διά του Χίτλερ η μοναδική παγκόσμια καπιταλιστι­κή υπερδύναμη αφού, φυσικά, θα εξαφάνιζε πρώτα τον κομουνισμό, τον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του ναζισμού, ο οποίος είναι το «ανώτερο (και καταστροφικότερο) στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού». Και ο μεν υπερκαπιταλιστικός ναζισμός θα ηττηθεί από τους παραδόξως και παρά φύσιν συνασπισμένους με τους κομουνιστές μετριοπαθείς καπι­ταλιστές, ο δε κομουνισμός θα επιζήσει για πολλά χρόνια ακόμα, μέ­χρι να ανακαλύψει διά του Γκορμπατσώφ το μονοπάτι που οδηγεί στον καπιταλισμό απ’ την πίσω πόρτα

Το «λαϊκό κράτος» που υποσχέθηκε ο Χίτλερ στους Γερμανούς ήταν μια μπλόφα. Αλλά και το αταξικό κράτος που υποσχέθηκε ο Στάλιν στους Ρώσους, ήταν κι αυτό μια μπλόφα, καλά τυλιγμένη σε μαρξιστικό χαρτί πολυτελείας από γραφειοκράτες, που ποτέ δε διάβα­σαν Μαρξ και που παρίσταναν παρά ταύτα τους κομουνιστές. Μ’ αυτά και μ’άλλα, τον κομουνισμό τον έφαγαν οι γραφειοκράτες «κο­μουνιστές». Ξέρεις τι είναι να γλυτώνεις απ’ τον Χίτλερ και να σε τρώνε οι «δικοί» σου; Όταν το σκέφτεσαι, παίρνεις φόρα και χτυπάς το μαρξιστικό κεφάλι σου στον τοίχο, ψάχνοντας να καταλάβεις απ’ τα χυμένα μυαλά, πού βρισκόταν το λάθος: στον μαρξιστικό σου εγκέ­φαλο, ή στον γραφειοκρατικό ανεγκέφοΛο των «συντρόφων» σου, αυτών που σε εξαπάτησαν με τον πιο αισχρό τρόπο; Κουράγιο, σύ­ντροφοι! Ο μαρξισμός μόλις τώρα μπαίνει στην ιστορία Επεχείρησε να μπα και το 1917, αλλά ήταν πολύ νωρίς. Ο καπιταλισμός αποδείχτη- κε πολύ ανθεκτικό τέρας. Να δούμε όμως μέχρι πότε θα στέκεται στα ποδάρια του με δεκανίκια. Ακόμα κι αν καταφύγα άλλη μια φορά

82

στον φασισμό και το ναζισμό, τις ανεπιτυχής δοκιμασμένες δικλίδες ασφαλείας, το καζάνι θα σκάση κάτω από τις νέες συνθήκες καπι­ταλιστικής υπερανάπτοξης, που δημιουργεί η κυβερνητική και η πλη­ροφορική, επιστήμες που εντελώς ανόητα τις αρνήθηκαν οι γραφειο­κράτες κομουνιστές, απ’ το φόβο πως θα μείνουν άνεργοι αυτοί και όχι ο λαός.

Άσε που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δε λέει ποτέ ψέματα, αν τον τροφοδοτήσεις με τα σωστά data. Πώς, λοιπόν, θα συνέχιζαν να λεν οι γραφειοκράτες «κομουνιστές» τα κλασικά τους ψέματα, μ’ έναν υπολογιστή δίπλα τους, να τους βγάζει συνέχεια τη γλώσσα; (Ξέρετε, ο δικός μου υπολογιστής, στον οποίο γράφω αυτή τη στιγμή το κείμε­νο που διαβάζετε, κάθε φορά που θα κάνω έναν λανθασμένο χειρισμό, βγάζει μια ένδειξη που λέει: ζήτησες συγγνώμην, Τότε εγώ ζητώ τα­πεινά συγγνώμην από ένα μηχάνημα που σίγουρα έχει περισσότερο «μυαλό» απ’ τους γραφειοκράτες, και συνεχίζω προσέχοντας περισσό­τερο. Λοιπόν, οι γραφειοκράτες ζήτησαν συγγνώμην από όλους εμάς που τους εμπιστευτήκαμε κάποτε, για την περιφρόνησή τους προς τη σύγχρονη, τη μοντέρνα τεχνολογία, που κάποτε την χαρακτήρισαν... σατανικό καπιταλιστικό κόλπο; Ας ζητήσουν πρώτα συγγνώμην και μετά τα ξαναλέμε, με έναν κομπιούτερ δίπλα, για να ελέγχουμε την αλήθεια και των δύο πλευρών).

Σε μια εποχή που ούτε φαξ ούτε κομπιούτερ υπήρχαν, οι Αγγλο- γάλλοι στέλνουν στη Μόσχα για να κουβεντιάσουν με τους Ρώσους και να δουν αν υπάρχουν περιθώρια συνεννόησης για μια πιθανή κοι­νή αντιμετώπιση του ναζισμού, κάποιους διπλωματικούς υπαλλήλους δεύτερης σειράς. Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, Μολότωφ, τσαντίζεται απ’ αυτή τη σαφή διπλωματική υποτίμηση των Ρώσων, που τους καλούν οι Αγγλογάλλοι να συζητήσουν μ’ αυτούς για ένα τόσο σοβαρό θέμα και τους αποπέμπει. Στην πόρτα, τους λέει: Να ξα- νάρθετε με τους κηδεμόνες σας! Δηλαδή τους Υπουργούς Εξωτερικών, που προς το παρόν απαξιούν να συζητήσουν με τους Μπολσεβίκους! 'Ομως, ώσπου οι διπλωμάτες να παν στις πατρίδες τους, προκειμένου να επιστρέφουν με τους κηδεμόνες τους, ο διορατικός Χίτλερ, που ήταν ένας πάρα πολύ σπουδαίος πολιτικός κι ας λεν ό,τι θέλουν οι εχθροί του (εμείς σ’ αυτό εδώ το αφήγημα δεν παίρνουμε τη θέση κά­νε νός, μόνο τη θέση της λογικής και της αλήθειας παίρνουμε), στέλ­νει στη Μόσχα, τον Αύγουστο του 1939, τον Υπουργό Εξωτερικών Ρί- μπεντρομπ και όχι υπαλληλίσκους όπως οι άλλοι, με την εντολή να προσφέρει στους Ρώσους ό,τι του ζητήσουν, αμέσως και επί τόπου, και χωρίς γραφειοκρατικές εγκρίσεις απ’ τη μεριά του. Και οι Ρώσοι ζη-

83

τσύν απ’ τον Ρίμπεντροπ τα μαλλιά της κεφαλής του. Περίπου τη μισή Πολωνία, τη Φινλανδία, και άλλα τινά εδάφη της πάλαι ποτέ τσαρι­κής ρωσικής Αυτοκρατορίας. Οι Ρώσοι είναι σαφώς προκλητικοί. Προ­σπαθούν να καταλάβουν γιατί ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός τους, ο Χίτ­λερ, θέλει να δείχνεται τόσο γενναιόδωρος μαζί τους.

Ο Στάλιν αρχίζει να αισθάνεται λιγάκι Τσάρος, τώρα που τον υπο­λογίζουν οι πάντες, και οι πάντες κρέμονται από πάνω του. Οι μεν ναζιστές για να τους βοηθήσει να συντρίψουν μαζί τους Δυτικούς, και στη συνέχεια να συντρίψουν μόνοι τους τους Ρώσους, όπως προβλέ­πει το γερμανικό σχέδιο, οι δε Δυτικοί για να τους βοηθήσει να συ- ντρίψουν τους Γερμανούς - και μετά βλέποντας και κάνοντας. 'Οσο για τις μαρξιστικές αρχές που απαγορεύουν τις προσαρτήσεις και τις καταχτήσεις, αυτές άστες γι’ αργότερα. Νυν υπέρ πάντων ο αγών, όχι για τη σοβιετική αλλά για τη μεγάλη Ρωσία. 'Αλλωστε, δεν είναι δύ­σκολο να καταλάβει ο Στάλιν πως η ευκολία με την οποία οι Γερμα­νοί υποχωρούν σε όλα, δεν μπορεί παρά να είναι μπλόφα. Σε λίγο θα τα ξαναπάρουν όλα, εισβάλλοντας στην ΕΣΣΔ. Ο Στάλιν το ξέρει και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Και επιχειρεί να στρέψει τον Χίτλερ κατ’ αρχήν προς τη Δύση, υποχρεώνοντας τους Δυτικούς να εγκατα- λείψουν την πολιτική κατευνασμού και να του κηρύξουν τον πόλεμο. Και το πετυχαίνει, κάνοντας τους Δυτικούς να χεστούν πάνω τους από την (διπλωματικά μόνο) διαφαινόμενη συμμαχία του Στάλιν με τον Χίτλερ, πράγμα που θα ήταν το άκρον άωτον της παραδοξότητας. 'Ομως, ξέρεις καμιά φορά, έτσι που μπερδεύτηκαν όλα;

Κατατρομοκρατημένοι οι Δυτικοί κηρύσσουν τον πόλεμο κατά του Χίτλερ, πριν προλάβει να συμμαχήσει (!) επισήμως με τον Στάλιν. Τρεις μέρες μετά την εισβολή στην Πολωνία, την 3η Σεπτεμβρίου 1939, η Γαλλία, η Αγγλία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία θα κηρύξουν ταυτόχρονα τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Η Μεγάλη Βρετανία ρί­χνει εξαρχής στον πόλεμο ολόκληρη την Κοινοπολιτεία για μπούγιο. Απομένουν μόνο ο Καναδάς και η Νότια Αφρική, που κι αυτές θα μπουν στον πόλεμο μετά από έξι μέρες. (Για ευκολία, οι ιστορικοί σημειώνουν σαν αρχή του πολέμου την 1η Σεπτεμβρίου 1939).

Ο εν λόγω πόλεμος παίρνει, λοιπόν, εξαρχής παγκόσμιο χαρακτή­ρα. Εντός του 1940 θα μπουν στον πόλεμο, κατά σειράν εισόδου, η Δανία, η Νορβηγία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Ελλάδα (28η Οκτωβρίου). Εντός του 1941 θα μπουν στον πόλεμο, κατά σειράν εισόδου, η Γιουγκοσλαβία, η Συρία, η Σοβιετική 'Ενωση (22 Ιουνίου), το Ιράν, η Ινδία, ο Παναμάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες (7 Δεκεμ­βρίου), η Κίνα (8 Δεκεμβρίου), η Κόστα Ρίκα, ο Άγιος Δομίνικος, το

Ελ Σαλβαντόρ, η Αϊτή, η Ονδούρα, η Κούβα, η Γουατεμάλα, η Νικα­ράγουα, και η ήδη υπό γερμανική κατοχή τελούσα Τσεχοσλοβακία, διά της εξορίστου κυβερνήσεώς της. Εντός του 1942 μπαίνουν στον πόλεμο το Μεξικό, η Βραζιλία και η Αιθιοπία. Εντός του 1943 μπαί­νουν στον πόλεμο το Ιράκ, η Κολομβία και η Βολιβία. Το 1944 η Λι­βερία και ο Άγιος Μαρίνος (ακόμα κι αυτός!). Το 1945, όταν όλα έχουν σχεδόν τελειώσει για τον Χίτλερ, ο Ισημερινός, η Παραγουάη, το Περού, η Ουρουγουάη, η Βενεζουέλα, η Τουρκία (μόλις και πρόλα­βε, η πονηρή), η Αίγυπτος, ο Λίβανος, η Σαουδική Αραβία και τελευ­ταία η Χιλή (11 Απριλίου). Σύνολο χωρών που κηρύσσουν τον πόλε­μο κατά του Άξονα, 49 παρακαλώ!

Σύνολο χωρών της συμμαχίας του Άξονα, 7 μετά βίας! Η Γερμα­νία, η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Φινλανδία και η Ιαπωνία. Ο όρος Άξονας, που θα περάσει στην ιστορία, είναι του Μουσολίνι. Που έλεγε πως γύρω από τον άξονα που σχηματίζει στο χάρτη η ευθεία που ενώνει τη Ρώμη με το Βερολίνο, θα κινείται σε λίγο όλη η Ευρώπη. Αργότερα, ο άξονας θα επεκταθεί μέχρι το Τόκιο, και από ευθεία θα γίνει τεθλασμένη, για να καταλήξει τελι­κά σούβλα, όπου η διεθνής του φασισμού θα ξεροψηθεί, αλλά με χίλια ζόρια. Είναι απίστευτο το πάθος με το οποίο πολεμούν οι μι­κροαστοί, όταν απειλούνται από τους αστούς και τους κομουνιστές ταυτόχρονα. Τελικά είχε δίκιο, μιλώντας για τη δύναμη των μικροα­στών, ο Μουσολίνι, ο πρώην σοσιαλιστής, ο πρώην διευθυντής της σοσιαλιστικής εφημερίδας Αβάντι, ο πρώτος που είχε την ιδέα πως οι μικροαστοί είναι δυνατό ν’ αποτελέσουν αυτόνομη τάξη, με αυ- τονομημένα ταξικά συμφέροντα.

Μετά τον πόλεμο θα εμφανιστούν ένα σωρό πανίσχυρα μικροαστι­κά κόμματα, που θα αξιοποιήσουν δημοκρατικά τη φασιστική πείρα Μόνο που δεν λέγονται πια φασιστικά. Λέγονται «σοσιαλιστικά», αν και όντας πολυσυλλεκτικά θα ήταν απολύτως αδύνατο να είναι στ’ αλήθεια σοσιαλιστικά. Ευτυχώς, πάντως, να λες, που οι μικροαστοί μαντρώθηκαν σε τέτοιου είδους κόμματα Γιατί αν τους αφήσεις αδέ­σποτους αυτούς τους γαΐδάρσυς, προσπαθώντας να φαν κουτόχορτο απ’ όπου λάχει, θα γκρεμίσουν όλα τα παχνιά. Τίποτα πιο επικίνδυ­νο απ’ τον μαινόμενο μικροαστό, που κυριαρχεί απολύτως στην κα­πιταλιστική κοινωνία και χτυπάει προς δυο κατευθύνσεις, αριστερά και δεξιά.

Σ’ αυτόν τον πόλεμο, τον πιο φονικό της ιστορίας, η Σοβ. Ένωση είχε τους πιο πολλούς νεκρούς: 6.115.000. Ακολουθεί η Γερμανία με 3.250.000, περίπου τους μισούς των Ρώσων, η Ιαπωνία με 1.800.000, η

85

Κίνα με 1.320.000. Έπονται οι ΗΠΑ με 405.400, η Αγγλία με 357.100, η Γαλλία με 201.600, και η Ιταλία με 135.700. Οι υπόλοιποι σύμμαχοι των Δυτικών καταθέτουν θυσία στον Μολώχ 400.000 συνολικά ήρωες, και οι άλλοι σύμμαχοι, απ’ τη μεριά του Άξονα, 884.000 ήρωες. Γενικό άθροισμα των ηρωικά πεσόντων και απ’ τα δυο στρατόπεδα και ανά- στασιν μη αναμενόντων: 14.870.000. Περίπου μιάμιση φορά ο σημερι­νός πληθυσμός της Ελλάδας. Γενικό άθροισμα τραυματιών που έμίει- ναν ανάπηροι, 27.255.000. Περίπου τρεις φορές ο σημερινός πληθυσμός της Ελλάδας. Ο ναζισμός και ο φασισμός είναι μια εξόχως θανατη­φόρα βαρβαρότητα Ευτυχώς, πάντως, που οι μικροαστοί τελικά νική- θηκαν από τη φαινομενικά παράδοξη συμμαχία των αστών και των κομουνιστών κατά των μικροαστών.

3. Η εισβολή στην Πολωνία και τη Φινλανδία

Ο Τσώρτσιλ, σε λόγο που εκφωνεί στη Πχλλία το 1946, λέει μεταξύ άλλων και τα εξής σημαδιακά για τον πόλεμο που είχε τελειώσει την προηγούμενη χρονιά: «Ουδέποτε στην ιστορία υπήρξε πόλεμος που θα μπορούσε να προληφθεί πιο εύκολα Το μόνο που θα χρειαζόταν ήταν να μην επιτρέψουμε τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας». Μ’ άλλα λόγια, ομολογεί κυνικότατα πως πεντάρα δεν θα έδινε για τον ναζισμό, αν αυτός δε γινόταν επιθετικός ή αν επετίθετο μόνο κατά της Ρωσίας πράγ­μα που το ευχόταν ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός της Σοβιετικής Ένωσης Πάντως στις 3 Σεπτεμβρίου, τρεις μέρες μετά την έναρξη της εισβολής του Χίτλερ στην Πολωνία, την 1η Σεπτεμβρίου 1939 (ημερομηνία που σημαδεύει την αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου), η Γαλλία και η Αγ­γλία ταυτόχρονα και μαζί τους ολόκληρη σχεδόν η Βρετανική Κοινοπο­λιτεία θα κηρύξουν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Οι άλλοι θα ακο­λουθήσουν ο ένας μετά τον άλλο. Η Αμερική προς το παρόν κάνει το κορόιδο και θα μπει στον πόλεμο καθυστερημένα, την 7η Δεκεμβρίου 1941, μετά την πανωλεθρία του Περλ Χάρμπορ. Κάπου έξι μήνες νωρί­τερα από τους Αμερικανούς θα μπουν στον πόλεμο οι Ρώσοι την 22α Ιουνίου 1941, αμέσως μετά την εισβολή του Χίτλερ στη Ρωσία

Όταν οι Αγγλογάλλοι κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας οι Αμερικανοί δηλώνουν πως θα διατηρήσουν την ουδετερότητά τους και πως το μόνο που μπορούν να κάνουν για τη Γαλλία και την Αγγλία

86

είναι να άρουν το νόμο που απαγορεύει την εξαγωγή όπλων, αρκεί οι αγοραστές να πληρώσουν τα έξοδα μεταφοράς! Μ’ άλλα λόγια, ούτε οι Αμερικανοί δίνουν πεντάρα για το ναζισμό καθεαυτόν. Αντίθετα, βρί­σκουν την ευκαιρία να κάνουν μπίζνες! Μη εμπόλεμος δηλώνει και ο Μουσολίνι. Ενώ η Ρωσία σιωπά και προσπαθεί να καταλάβει τις προ­θέσεις του Χίτλερ: θα επιτεθεί ή δεν θα επιτεθεί κατά της ΕΣΣΛ; Ο Στά­λιν φαίνεται πως δεν πιστεύει πως θα επιτεθεί πριν ξεκαθαρίσει τους λο­γαριασμούς του με τους Δυτικούς. 'Οταν όμως βλέπει πως οι Αγγλογάλ- λοι μόνο πλατωνικά κηρύσσουν τον πόλεμο στον Χίτλερ και δεν επεμ­βαίνουν στρατιωτικά στην Πολωνία, για να βοηθήσουν τη φίλη και σύμμαχο χώρα, σύμφωνα με τις σχετικές συμφωνίες, που προέβλεπαν επέμβαση 15 μέρες μετά την εκδήλωση επίθεσης, αρχίζα να ανασκου­μπώνεται και την 17η Σεπτεμβρίου 1939, μόνο 17 μέρες μετά τον Χίτλερ, εισβάλλει κι αυτός στην Πολωνία απ’ την άλλη μεριά.

Οι Δυτικοί τα χάνουν βλέποντας τη Συμφωνία Μολότωφ-Ρίμπε- ντροπ να εφαρμόζεται στην πράξη. Αν ο Στάλιν και ο Χίτλερ συμμα­χήσουν στ’ αλήθεια και επιτεθούν μαζί στη Δύση; Κάτι τέτοιο φαίνε­ται απίθανο, αλλά δεν είναι λιγότερο απίθανο από τη συμμαχία Ρώ­σων και Δυτικών, που θα έρθει σε λίγο. Εν πάση περιπτώσει, οι Ρώ­σοι δεν θα μπορούσαν να μείνουν ουδέτεροι στη διαμάχη, που σε λίγο θα γίνει μάχη. Ξέρουν πως, είτε οι Γερμανοί νικήσουν σε έναν τέτοιο πόλεμο είτε οι δυτικοί Σύμμαχοι, ο νικητής θα επιτεθεί στο τέλος κατά της Ρωσίας. Και επειδή γνωρίζουν πως ο πιο επικίνδυνος εχθρός τους είναι ο Χίτλερ, οι Ρώσοι κάνουν ρελάνς και επιτίθενται κι αυτοί κατά της Πολωνίας, κατά τα συμφωνηθέντα μεταξύ Μολότωφ και Ρίμπε­ντροπ. Η Ρωσία θέλει να παρεμβάλει μια ζώνη πολωνικού εδάφους ανάμεσα σ’ αυτήν και στον έναν απ’ τους δυο υποψήφιους εισβολείς. Φυσικά, είναι πέρα για πέρα ανήθικο και κυρίως αντιμαρξιστικό ένα κομουνιστικό κράτος να εισβάλει σε μια ξένη χώρα, αλλά ποιος λο­γαριάζει την ηθική και τον μαρξισμό σε μια εποχή που όλα κρέμονται από μια κλωστή; Ο Χίτλερ ανακάτωσε πολύ την τράπουλα και κανείς δεν ξέρει με ποιον πρέπει να κάνει παιχνίδι.

Περίπου είκοσι μέρες μετά την εισβολή, ο Χίτλερ έχει κάνει σμπα­ράλια τον πολωνικό στρατό, που μάχεται ηρωικά μεν, απελπισμένα δε, χωρίς σημαντική στρατιωτική βοήθεια από τους δυτικούς Συμμάχους. Πάνω από 2.000 γερμανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν ολόκληρη την Πολωνία για είκοσι μέρες, αλλά η Βαρσοβία αντιστέκεται. Ο στρατάρ­χης Σπμίγκλιου Ριτζ κάνει ό,τι μπορεί, αλλά δεν μπορεί και πολλά στην κατάσταση πανικού που έχει περιέλθει ολόκληρη η χώρα, η πρώ­τη που θα δοκιμάσει τη ναζιστική βαρβαρότητα. Την 28η Σεπτεμβρίου

87

1939 όλα θα τελειώσουν για την Πολωνία και οι Γερμανοί και οι Ρώ­σοι θα την κόψουν άλλη μια φορά στα δυο. Και τούτο, άσχετα απ’ το γεγονός πως κανείς απ’ τους δυο δεν θα προλάβει να φάει ήσυχα το κομμάτι του.

Αμέσως μετά την θριαμβευτική είσοδό του στη Βαρσοβία, την 5η Οκτωβρίου 1939, λίγο μετά τη φυγή της πολωνικής κυβέρνησης, πρώ­τα στη Ρουμανία και στη συνέχεια στην Αγγλία, ο μεγαλόθυμος Χίτ­λερ λέει πως η συνέχιση του πολέμου είναι τώρα πλέον εντελώς άσκο­πη, αφού οι στόχοι του επιτεύχθηκαν. Πράγματι, λεν οι βασιλιάδες του Βελγίου και της Ολλανδίας και σπεύδουν να μεσολαβήσουν για μια συμφιλίωση Άγγλων, Γάλλων και Γερμανών, τώρα που οι Ρώσοι βγή­καν κι αυτοί στο προσκήνιο και προωθήθηκαν προς τη Δύση.

Όμως είναι αργά πλέον για συμφιλιώσεις και ο Χίτλερ, που τώρα εμφανίζεται σα σωτήρας της Ευρώπης πετάει το σύνθημα για μια ενω­μένη Ευρώπη, πολύ πριν απ’ την εμφάνιση της Ενωμένης Ευρώπης: «Νυν υπέρ πάντων ο αγών για μια νέα Ευρώπη!». Αν όχι απροκάλυ­πτα γερμανική, ναζιστική τουλάχιστον! Κι ύστερα μου λέτε, σύντρο­φοι του Περισσού, πως η Ενωμένη Ευρώπη είναι καταστροφική για τους λαούς της. Είναι όντως αλλά τι θα κάνετε σε μια πιθανότατη αναβίωση του φασισμού και του ναζισμού; Αν και μαρξιστές (υποτί­θεται), προφανώς πιστεύετε πως ο φασισμός είναι συναρτημένος με τον Μουσολίνι και ο ναζισμός με τον Χίτλερ, και όχι συνυφασμένος με συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες. Άλλωστε, δεν είναι δύσκολο να καταλάβετε πως μας έχουν δέσει χειροπόδαρα εμάς τους κομουνι­στές τώρα που δεν υπάρχα πλέον η μαμά-Ρωσία να μας ταΐζει, να μας ποτίζει, να μας αλλάζει τις χιλιοκατουρημένες στους κομματικούς καυγάδες πάνες - να μας προσέχει εν γένει. Αφήστε, λοιπόν, τα νταη- λίκια, τις δημαγωγίες και τα κλαψσυρίσματα για τους λαούς της Ευ­ρώπης γιατί οι λαοί της Ευρώπης μας έχουν χεσμένους, εμάς τους κο­μουνιστές. Δώσε στο λαό να φάει λίγο καλύτερα, και μην τον είδατε, μην τον απαντήσατε το λαό, σύντροφοι. Ο λαός μονίμως τρέχει πίσω απ’ αυτόν που υπόσχεται μάσα, κι όχι πίσω από ιδανικά και ιδέες που δεν τρώγονται Άλλωστε, αφού κι εμείς προτιμήσαμε τη μάσα από τις ιδέες και τα κάναμε μαντάρα γι’ αυτόν τον λόγο, πώς ζητάτε απ’ τον λαό να τρέξει πίσω σας τραγουδώντας επαναστατικά θούρια; Γί­ναμε που γίναμε ρεζίλι των σκυλιών του καπιταλισμού, ας μην κάνου­με και το παρδαλό κατσίκι να σκάει στα γέλια! Νισάφι πια, με την αριστερή παραλλαγή της βλακείας και της αμάθειας!

Και κάτι άλλο, σύντροφοι: πού θα τους βρείτε τους προλετάριους για να κάνετε την προλεταριακή επανάσταση; θα τους μαζέψετε απ’

τα γήπεδα, ή μήπως θα διακόψετε την τηλεοπτική τους απόλαυση, πεί- θοντάς τους πως η επαναστατική τόλμη είναι σημαντικότερη απ’ το σίριαλ Τόλμη και γοητεία; Κι αν στην Αθήνα βρείτε ένδεκα προλετά­ριους, μαζέψτε τους και κάντε την Πανπρολεταριακή Ποδοσφαιρική Ομάδα του Αγωνιζομένου Λαού, έτσι, για τη χαρά του αγώνα, έστω και του ποδοσφαιρικού, ρε αδερφέ!

Σύντροφοι, κινδυνεύουμε και πάλι απ’ το φασισμό. Και να δούμε τι θα κάνουμε χωρίς Στάλιν, όταν κληθούμε και πάλι να διαλέξουμε ανάμεσα στον δικτατορικό και τον δημοκρατικό καπιταλισμό. Το δί­λημμα είναι τραγικό για μας, αλλά θα επανεμφανιστεί. Κάντε, λοιπόν, κάτι και συμμαζέψετε λιγάκι εκείνους τους άθλιους μικροαστούς. Σταματήστε επιτέλους να τους χαϊδεύετε. Σπρώξτε τον καταραμένο καπιταλισμό να αγγίξει τα μάξιμουμ αναπτυξιακά του όρια. Και σε πενήντα χρόνια το πολύ, θα πει από μόνος «παραδίδομαι». Αφήστε για άλλους το σύνθημα «εδώ και τώρα». Αυτή η γελοιότητα ουδεμία σχέ­ση έχει με τον μαρξισμό. Αντίθετα, έχει στενή σχέση με το ναζισμό, αφού ο Χίτλερ το είπε πρώτος. Διαβάστε ξανά τον Μάιν Κάμπφ και καταλάβετε επιτέλους τι σημαίνει μικρομεσαίος. Σημαίνει δυνάμει φασίστας, που περιφέρεται από αρχηγό σε αρχηγό μέχρι να ανακαλύ­ψει τον «γνήσιο» κάλπη Σωτήρα

Άμεσος εχθρός μας δεν είναι ο αστός, είναι η συμπαγής και ισχυ­ρή μάζα των μικροαστών, το εκκολαπτήριο και η αστείρευτη πηγή της αστικής τάξης. Δεν θα μας έβλαπτε, όχι βέβαια να την υιοθετήσουμε, αλλά να επωφεληθούμε και μείς από τη θέση του πρώην σοσιαλιστή Μουσολίνι, που πρώτος είπε πως οι μικροαστοί δεν είναι αστοί, όπως λέμε εμείς οι μαρξιστές, αλλά μια λίγο ως πολύ αυτόνομη τάξη, που εχθρεύεται και τους αστούς και τους προλετάριους. Και είναι η συ­ντριπτική πλειοψηφία παντού στον «πολιτισμένο» κόσμο, οι κερατά- δες! Και μη μου πείτε πως θα τους πάρουμε μαζί μας, γιατί ποτέ δεν ήρθαν μαζί μας. Αντίθετα, εμείς πήγαμε μαζί τους. Και να έχεις τώρα να απολογείσαι σε μικρόνοες ηθικολόγους, ανάμεσα στ’ άλλα και για το γιατί οι Ρώσοι εισέβαλαν στη δύστυχη Πολωνία, εκείνον τον γεμάτο τραγικά διλήμματα καιρό. Τι ξέρει ο μικροαστός από διλήμματα; Επέ­τρεψε ποτέ στον εαυτό του να έρθει μπροστά σε διλήμματα άλλα, εκτός από αυτά που δημιουργεί η δυσκολία επιλογής ανάμεσα στην γκόμενα και τη σύζυγο, ώστε να καταλάβει τι σημαίνει κορώνα- γράμ­ματα, σε εποχές που δεν μπορείς να παίξεις σκάκι, με την ελπίδα πως εσύ θα κάνεις το ρουά-ματ στο τέλος; θα θυμίσω στον μικροαστό, αυτό που είπε ο Μελρώ-Ποντύ: «'Οταν η ιστορία τελείται, μπαίνεις στον αγώνα λιγάκι στα τυφλά». Είναι εύκολο να κρίνεις εκ των υστέ­

89

ρων την ήδη τελεσμένη ιστορία. Αλλά όταν η ιστορία τελείται και κληθείς να πάρεις και συ μέρος, πρέπει πριν απ’ όλα να είσαι σε θέση να πεις το καβαφικό μεγάλο ναι ή μεγάλο όχι. Η απόφαση σε καιρούς συγχυσμένους δεν είναι εύκολη υπόθεση. Και όταν πεις όχι, δε μετέ­χω στην ιστορική τέλεση, πρέπει να επωμισθείς και τις συνέπειες. Και προπαντός να μη χλευάζεις, άθλιε μικροαστέ, εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς τους αγωνιστές. Προτιμότεροι οι δωσίλογοι, που λέει ο λόγος, από τους παντελώς αμέτοχους και ουδέτερους, όπως ο Καρα­μανλής ας πούμε, που σ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής έκαμνε τον ψόφιο κοριό, για να γίνει «εθνάρχης» σε μια ψόφια χώρα. Πώς να σεβαστείς έναν ψόφιο κοριό που γίνεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας;

Αλλά η Ρωσία θα κάνει και δεύτερη «ατιμία», όπως θα έλεγε όποιος δε διάβασε Σπινόζα, για να ξέρει τη διαφορά ανάμεσα στην ηθική και το ήθος, που συχνά μπορεί να είναι και ανήθικο, αν πάρεις υπ’ όψιν τους κανόνες της έξωθεν επιβεβλημένης ηθικής αυτής δηλα­δή που σου επιβάλλεται με το φόβο της τιμωρίας που θα την υποστείς είτε από το θεό είτε από το δικαστή, αναλόγως.

Η εισβολή της Ρωσίας στη Φινλανδία θα γίνει πριν καλά καλά αρ­χίσει ο πόλεμος -αλλά εξαιτίας του πολέμου, ή μάλλον της προπαρα- σκευής της Ρωσίας για έναν σίγουρο πόλεμο. Πρόκειται για μια δεύ­τερη -μετά την πολωνική- παράβαση των μαρξιστικών αρχών. Ας ήταν οι μόνες μαρξιστικές παραβάσεις που κάνει ο Στάλιν! Αυτός δηλαδή που παρέβη το κυριότερο: τη δημοκρατία Κατ’ αρχήν εντός του κόμματος και στη συνέχεια εντός της χώρας. Σοσιαλισμός χωρίς δημοκρατία δε νοείται σε καμιά περίπτωση. Η δικτατορία του προλε­ταριάτου, που είναι μια πρόσκαιρη λύση ανάγκης πρέπει να ξεπερνιέ- ται το ταχύτερο κι όχι να δίνει τη θέση της στη δικτατορία της κομ­ματικής γραφειοκρατίας

Λίγο πριν την εισβολή του Χίτλερ στην Πολωνία, ο Στάλιν υπογρά­φει τρία σύμφωνα μη επιθέσεως με τις τρεις Βαλτικές χώρες την Εσθο­νία, τη Λετονία, και τη Λιθουανία, που αυτή την εποχή είναι ανεξάρ­τητα κράτη. Κι έτσι αποχτά στρατιωτικές βάσεις σε τούτη την πολύ ση­μαντική από στρατηγικής απόψεως περιοχή. Το ίδιο προσπαθεί να κά­νει και με τη Φινλανδία βορειότερα, ώστε να ελέγχει ολόκληρη τη Βαλ­τική. Από το 1920 η Σοβ. Ένωση είχε πολύ καλές σχέσεις με τη Φινλαν­δία, που το 1932 θα γίνουν και επισήμως σχέσεις καλής γειτονίας.

Ενώ, λοιπόν, συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις με την Φινλανδία για την παραχώρηση βάσεων επί ενοικίω στη Ρωσία, μια πολύ ισχυ­ρή βόμβα σκάει στον ισθμό της Καρελίας στα σύνορα των δύο κρα­τών, την 26η Νοεμβρίου 1939. Ακόμα δεν έγινε γνωστό ποιος την τοπο­

90

θέτησε. Η Ρωσία πάντως επωφελείται απ’ τη φασαρία και εισβάλλει στη Φινλανδία, η οποία ζητάει την επέμβαση της Κοινωνίας των Εθνών, του ΟΗΕ της εποχής. Η ΚΤΕ επιτρέπει στη Γαλλία και την Αγ­γλία να βοηθήσουν τη Φινλανδία, αλλά η Νορβηγία και η Σουηδία αρνούνται να επιτρέψουν τη διέλευση των στρατευμάτων των δύο συμμάχων χωρών. Κι έτσι αρχίζει ο ρωσοφινλανδικός πόλεμος, στις πρώτες μάχες του οποίου οι ισχυροί Ρώσοι παθαίνουν πανωλεθρία από τους αδύνατους Φινλανδούς, με συνέπεια τόσο ο Χίτλερ όσο και ο Τσώρτσιλ να πιστέψουν πως ο Κόκκινος Στρατός είναι εντελώς ανα- ξιόμαχος. θα πέσουν τραγικά έξω, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία Στο τέλος η Φινλανδία υποτάσσεται και οι Ρώσοι παίρνουν, με το ζόρι, αυτά που ζητούσαν με διαπραγματεύσεις. Όλα θα τελειώσουν για τη Φινλανδία στις 2 Μαρτίου 1940. Οι δικαίως οργισμένοι Φινλανδοί, σε λίγο θα συμμαχήσουν με τον Χίτλερ, διά τον φόβον των Ρώσων.

4. Δουνκέρκη

Όταν ο Χίτλερ ξεκαθαρίζει την κατάσταση στην κατειλημμένη Πο­λωνία, όπου όλα τελειώνουν την 28η Σεπτεμβρίου 1939, πηδάει απότο­μα πρώτα στη Δανία και μετά στη Νορβηγία. Βιάζεται να καταλάβει τα παραδοσιακά καταφύγια των αγγλικών πλοίων, σ’αυτές τις γεμά­τες κολπίσκους νησάκια και φιόρντ σκανδιναβικές χώρες και ταυτό­χρονα θέλει να εξασφαλίσει θαλάσσιες διόδους για τη μεταφορά στη Γερμανία των σουηδικών μεταλλευμάτων. Χώρα ουδέτερη και στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σουηδία τα βολεύει καλά πουλώντας ό,τι έχει για πούλημα και στις δυο πλευρές των αντι- μαχομένων. Η θέση της στο χάρτη της Βόρειας Ευρώπης είναι που εξα­σφαλίζει και εγγυάται την ουδετερότητά της και όχι το φιλειρηνικό της φρόνημα, που υπάρχει, βέβαια, αλλά κι αυτό εκρέει απ’ τη συνεί­δηση πως όλοι την έχουν ανάγκη, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης ανάμεσα στη στρατηγικής σημασίας Φινλανδία και την στρατηγικής σημασίας Νορβηγία. Η Σουηδία δεν έχει στρατηγική σημασία, έχει εμπορική σημασία Εν πάση περιπτώσει, κάποιος πρέπει να φροντίζει τους εμπολέμους για να μην ξεμείνουν από πρώτες ύλες και φαΐ. Η γεωγραφία παίζει βασικό ρόλο και στον πόλεμο και στην ειρήνη. ΓΓ αυτό ακριβώς εμείς εδώ στην Ελλάδα δε θα βρούμε ποτέ την ησυχία

91

μας. Η Ελλάδα και η Τουρκία κατέχουν θέσεις άκρως στρατηγικές στην Ανατολική Μεσόγειο. Κι όποιος στην Ελλάδα ή την Τουρκία αι­σθάνεται υπέρ το δέον «εθνικά υπερήφανος», αποκεφαλίζεται από τους «φίλους και συμμάχους», που ουδέν ίχνος υπερηφανείας νιώ­θουν, για μόνο το λόγο πως μας έχουν φίλους και συμμάχους της πλάκας και της καρπαζιάς. Κι οποιουνού δεν του αρέσει., ας πάει στη Σουηδία.

Ο Χίτλερ αρχίζει τον περίπατό του στην Ευρώπη από τη Δανία, στις αρχές Μαΐου 1940. Την 9η Μαΐου ανακοινώνει στο βασιλιά της Δανίας και την κυβέρνησή του πως ήρθε στη χώρα τους σαν καλός φίλος, προκειμένου να προστατεύσει την ουδετερότητα από μια πιθα­νή αγγλική κατάχτηση. Και ο βασιλιάς τού λέει, αφού είσαι φίλος, κάτσε να σε τρατάρει η βασίλισσα κανένα ουζάκι, που μας έστειλαν οι συγγενείς μας στην Ελλάδα. Και ο Χίτλερ έκατσε σ’ αυτή την «ου­δέτερη» χώρα μέχρι το τέλος του πολέμου, προστατεύοντας μια χαρά την ουδετερότητά της ως καταχτητής.

Σα φίλος πήγε και στη Νορβηγία, και μάλιστα σε μια πολύ κρί­σιμη στιγμή για τη χώρα. Οι Νορβηγοί, που είναι επίσης ουδέτεροι, μόλις έχουν διαμαρτυρηθεί στους Άγγλους, που έχουν γεμίσει ερή­μην τους τα φιόρντ και τα νησάκια με υποβρύχιες νάρκες, για να εμποδίσουν το γερμανικό στόλο να κάνει αυτό που είχε κάνει και στον πρώτο πόλϋεμο: να φορτώνει από κει το εμπόρευμα που παίρνει από τη Σουηδία. Οι Νορβηγοί, οι απόγονοι των θρυλικών Βίκινγκς, δε θέλουν ούτε τους Άγγλους ούτε τους Γερμανούς, θέλουν την ησυ­χία τους, αλλά πού να βρείς ησυχία όταν ζεις σε μια ναυτική από παράδοση χώρα, με έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στό­λους στον κόσμο, και που επιπροσθέτως τυχαίνει να έχει τεράστια στρατηγική σημασία. Λόγω της θέσης στο χάρτη της χώρας τους, οι Νορβηγοί, θέλουν δε θέλουν, θα πάρουν θέση υπέρ του ενός από τους δύο ανπμαχομένους. Τελικά κρίνουν πως το συμφέρον τους βρίσκε­ται απ’ τη μεριά της ομοίως θαλασσινής Αγγλίας. (Τις συμμαχίες τις δημιουργεί πάντα το συμφέρον και ποτέ τα καλά αισθήματα ή η φι­λία, που είναι το καλύτερο απ’ τα καλά αισθήματα. Καμιά φορά τυ­χαίνει τα συμφέροντα δύο ή περισσότερων κρατών να διαρκούν αιώ­νες, οπότε μιλάμε για προαιώνιους φίλους, σαν τους 'Ελληνες και τους Αλβανούς για παράδειγμα, που εσχάτως έγιναν φρέσκοι και σπαρτα­ριστοί εχθροί εντελώς της πλάκας. Ξέρουν πως η γεωγραφική τους θέση στην ίδια γεωγραφική ενότητα, τους υποχρεώνει να είναι φίλοι στον αιώνα τον άπαντα, κι ωστόσο μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγμα­τα στην περιοχή και να μοιραστεί η πίτα εκεί παραδίπλα, δεν μπορεί

92

παρά να είναι περιστασιακοί εχθροί, γιατί έτσι λέει το «σχέδιο»).Οι Νορβηγοί, λοιπόν, απορρίπτουν το τελεσίγραφο που τους στέλ­

νουν οι Γερμανοί και που λέει πως, αν δε δεχτούν την προσφερόμενη προστασία κατά της αγγλικής επιβουλής θα υποχρεωθούν μετά λύπης μεγάλης να πάρουν άλλα μέτρα. Τους θυμίζουν μάλιστα πως κι αυ­τοί, όπως και οι άλλοι Σκανδιναβοί, έχουν γερμανούς προγόνους, αλλά όλοι οι Σκανδιναβοί έχουν προ πολλού ξεχάσει τους γερμανούς προγόνους τους. Βλέπεις δε ζουν επί γερμανικού εδάφους όπως εμείς επί ελληνικού, για να σκοντάφτουν κάθε μέρα σε μάρμαρα ή σε οτι­δήποτε άλλο προγονικό και να νιώθουν υπερήφανοι για τους προγό­νους τους μόνο και μόνο γιατί σκοντάφτουν στα λείψανα των προγό­νων. Τέλος πάντων, αυτή είναι μια άλλη ιστορία με αγρίους. Κι έτσι οι Νορβηγοί μπαίνουν στον πόλεμο απ’ τους πρώτους. Αλλά οι Αγγλο- γάλλοι δεν τους εγκαταλείπουν, όπως τους Πολωνούς. Η Νορβηγία, συγκεκριμένα η θάλασσά της τούς χρειάζεται πολύ. Κι έτσι κάνουν δυο αποβάσεις στη Νορβηγία.

Οι Σύμμαχοι εμπλέκονται στα σοβαρά σε μάχη με τους Γερμανούς κατ’ αρχήν στη Νορβηγία, όπου σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου θα γίνονται άκρως θεαματικές ναυμαχίες και υποβρυχιομαχίες που θα προμηθεύσουν στους σεναριογράφους του Χόλλυγουντ πρώτης τάξεως υλικό για πρώτης τάξεως πολ!εμικό κινηματογραφικό θέαμα, που το λεν και αντιπολεμικό, με την ίδια έννοια που την κατασκοπεία τη λεν και ανηκατασκοπεία (Το τι χρωστάει στον πόλεμο η χολλυγουνπα- νή βιομηχανία παραγωγής κονσερβαρισμένου θεάματος, δε λέγεται).

Οι αγγλικές επιθέσεις κατά των Γερμανών στη Νορβηγία είναι τόσο αποτελεσματικές που φέρνουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι Γερμανοί τους λεν: σταματάτε, γιατί θα μπούμε στη Σουηδία για να σωθούμε, και οι Άγγλοι σταματούν για να σώσουν την πολύ χρήσι­μη, και για τους δυο αντιμαχομένους Σουηδία Κι έτσι, χωρίς άγγλους πεζικάριους στο νορβηγικό έδαφος αλλά με άγγλους ναύτες στη νορ­βηγική θάλασσα, ο πόλεμος συνεχίζεται μόνο στη θάλασσα, δεδομέ­νου πως στις 9 Ιουνίου 1940 ο νορβηγός αρχιστράτηγος Ρσύτζε συνθη­κολογεί με τους καταχτητές Γερμανούς. Στο μεταξύ, στις αρχές Ιου­νίου, ο βασιλιάς Χάκων, μαζί με το χρυσάφι της Εθνικής Τράπεζας της Νορβηγίας την κοπανάει για το Λονδίνο, και περνάει εκεί ζωή χαρισάμενη, παρέα με τους άλλους αυτοεξόριστους βασιλιάδες μετα­ξύ των οποίων και ο δικός μας χαραμοφάης. Διευθύνει κι αυτός μαζί με τους άλλους της λέσχης την αντίσταση στην πατρίδα μακρόθεν και εκ του ασφαλούς.

Ο Βίντκουν Κουίσλινγκ, αρχηγός του ναζιστικού κόμματος της

93

Νορβηγίας, θα μείνει στην πατρίδα για να βοηθήσει σαν καλός πα­τριώτης τον γερμανό Φύρερ. Ο οποίος το 1940 θα τον ανακηρύξει νορ- βηγό Φύρερ (αρχηγό). Το 1942 ο Κουίσλινγκ θα σχηματίσει «νορβηγι­κή» κυβέρνηση και το 1945 ουράνια κυβέρνηση. Οι ελεύθεροι πλέον Νορβηγοί θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον εκτελέσουν στα γρήγορα. Το όνομά του ωστόσο θα ζει στον αιώνα: Κουίσλινγκ ονο­μάζουμε και σήμερα όλους τους σημαίνοντες προδότες κάθε πατρίδας. (Στην Ελλάδα οι Κουίσλινγκ θα μας κυβερνούν και μετά την απελευ­θέρωση της χώρας. Έχουμε κάτι το νορβηγικό εμείς οι Έλληνες: πο­λεμούμε άνετα τον εχθρό, συνεργαζόμαστε ακόμα πιο άνετα με τον εχθρό, είμαστε ναυτικός λαός χωρίς να ξέρουμε κολύμπι, όπως και οι Νορβηγοί, και το κυριότερο, παράγουμε Κουίσλινγκ με τη σέσουλα).

Πάει και η Νορβηγία. Πίσω ολοταχώς για το Βέλγιο και την Ολ­λανδία, χώρες ομοίως ουδέτερες. Αμ, δε! Το είπαμε, η ουδετερότητα είναι ουδετερότητα μόνο όταν βολεύει και τους δυο ανημαχομένους. Δεν αρκεί να θέλεις, για να παραμείνεις ουδέτερος σ’ έναν πόλεμο. Οι έχοντες νόμιμο ή παράνομο συμφέρον θα σε βάλουν στο παιχνίδι θέ­λεις δε θέλεις. Πάρτε το απόφαση, η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να γί­νει ποτέ ουδέτερη χώρα, όσο κι αν χτυπιόμαστε εμείς οι αριστεροί. Ας έρχονταν κατά δω οι Ρώσοι μετά τον πόλεμο, και θα σούλεγα εγώ ουδετερότητα! Περίπου όμοια με την επί αγγλοαμερικανικής, και σή­μερα ηνωμενοευρωπαΐκής ημικατοχής.

Η κατάχτηση του Βελγίου και της Ολλανδίας, χωρών ουδετέρων μεν αλλά με οχυρωματικά έργα προς ανατολάς, είναι ταυτισμένη με την κατάχτηση της Γαλλίας, πρώτου σημαντικού σταθμού του Χίτλερ στην πορεία του προς την Αγγλία, που είναι ο μεγάλος του στόχος και ο τελικός του προορισμός, που, φευ, δεν επέπρωτο να τον δει πραγμα­τοποιούμε νον. Η Ολλανδία, απ’ όπου αρχίζει η κατά της Γαλλίας επί­θεση, είναι πολύ εύκολος στόχος για τον Χίτλερ. Πρώτα πρώτα γιατί αυτή η χώρα διαθέτει έξοχη «πέμπτη φάλαγγα», τουτέστιν ισχυρό ναζιστικό κόμμα Το επανδρώνουν οι Ολλανδοί, που δεν ξέχασαν ολό- τελα τη γερμανική τους ρίζα Σου λεν, αφού ο Μπετόβεν είναι Ολλαν­δός κατά την καταγωγή κι ωστόσο όλοι τον ξέρουν σαν Γερμανό, θα γίνουμε και μεις Γερμανοί, για να βρισκόμαστε πιο κοντά στον γέρ­μα νοολλανδό Μπετόβεν και τόσους άλλους Ολλανδούς, που ανά τους αιώνες πολιτογραφήθηκαν Γερμανοί. Βέβαια, οι άλλοι Ολλανδοί, που δεν ξεχνούν τις πατροπαράδοτες καλές σχέσεις με την Αγγλία, απει­λούν πως θ’ ανοίξουν τα φράγματα και θα πνίξουν το γερμανικό στρατό, αφού πρώτα αποσυρθούν οι ντόπιοι σε μέρος ασφαλέστερο. Και επειδή αυτός ο κίνδυνος είναι υπαρχτός, ο Χίτλερ προτιμάει να

94

κάνει τη δουλειά κυρίως με αλεξιπτωτιστές και όχι με τανκς, όπως λογάριαζε στην αρχή. Κι έτσι, την 10η Μαΐου 1940 ο ουρανός της Ολ­λανδίας πλημμυρίζει με μεταγωγικά αεροπλάνα και το έδαφος με ου­ρανοκατέβατους Γερμανούς. Στο χρόνο ρεκόρ των πέντε ημερών, ο Χίτλερ έχει καθαρίσει με την Ολλανδία. Την 15η Μαΐου 1940 οι Ολ­λανδοί υπογράφουν την ανακωχή, αλλά προλαβαίνουν και σώζουν τον πολύ καλό εμπορικό τους στόλο, που θα παίξει βασικό ρόλο στην υπέρ των Συμμάχων έκβαση του πολέμου.

Ενώ συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ολλανδία (ποιος πόλεμος;) οι Γερ­μανοί εισβάλλουν στο Βέλγιο. Ποιο Βέλγιο; Μα, το παράρτημα της Γαλλίας. Αυτές οι δυό χώρες σχηματίζουν δίδυμο, παρά τις αντιδρά­σεις των Φλαμανδών Βέλγων, των μονίμως καπελωμένων απ’ τους Βα- λώνους Βέλγους. Το Βέλγιο είναι ένα κράμα Ολλανδίας (Φλαμανδοί) και Γαλλίας (Βαλώνοι). Δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο κατάλληλη πρωτεύουσα για την Ενωμένη Ευρώπη απ’ τις Βρυξέλλες. Οι Γάλλοι, λοιπόν, μάχονται γενναία στο Βέλγιο, όπως και στον πρώτο πόλεμο, κατά τον οποίο οι σημαντικότερες μάχες γίνονται εκεί. Να μη μας δια­φεύγει πως το Βατερλό (του Ναπολέοντα) βρίσκεται στο Βέλγιο. Αυτό σημαίνει πως οι Γάλλοι έχουν συνείδηση τι σημαίνει η κατάρρευση του Βελγίου. Αλλά ελπίζουν πως το σχέδιο Σλίφεν, που εφάρμοσαν οι Γερμανοί στον πρώτο πόλεμο και που το επαναλαμβάνουν και τώρα, θα οδηγήσει και πάλι τους Γερμανούς στην ήττα. Ξεχνούν πως αυτό το θρυλικό σχέδιο, που θα μείνει στην ιστορία των πολέμων, παρά τρίχα θα οδηγούσε τους Γερμανούς στη νίκη και τότε. Το εν λόγω σχέδιο προβλέπει πέρασμα στη Γαλλία από τα βορειοδυτικά μέσω Ολ­λανδίας και Βελγίου, και όχι κατ’ ευθείαν από τα γαλλογερμανικά σύνορα και την οχυρωματική γραμμή Μαζινό. Είναι πολύ δύσκολη η εφαρμογή αυτού του σχεδίου, αλλά ο ακμαιότατος ακόμα Χίτλερ κυ­νηγάει τα δύσκολα προς το παρόν. Εφαρμόζει τη στρατηγική του Με- γαλέξαντρου, παρακαλώ. Που χτυπούσε με δύναμη έναν πολύ δύσκο­λο στόχο κι όταν τον πετύχαινε συμπαρέσυρε στην κατάρρευση και άλλους εύκολους στόχους σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων εκεί γύρω. Μ’ ένα σμπάρο, δέκα τρυγόνια Έτσι, αν πετύχει το σχέδιο Σλίφεν, πάει και η Γαλλία και οι πέριξ χώρες, όλες μαζί μια κι έξω. Σημειώ­στε πως στα πέριξ της Πχλλίας συμπεριλαμβάνει ο Χίτλερ και την Αγ­γλία! Παραπήραν αέρα τα μυαλά του. Βλέπεις, είναι αρχή ακόμα και δικαιούται να είναι αισιόδοξος.

Απ’ το Βέλγιο, που θα καταρρεύσει και θα συνθηκολογήσει την 27η Μαΐου 1940, ο Χίτλερ βγαίνει ταχύτατα στη Μάγχη φτάνονιας στη Δουνκέρκη, γαλλική πόλη και λιμάνι στα βορειοδυτικά, κοντά στα

95

γαλλοβελγικά σύνορα, κοντά στο Καλαί, που είναι το πιο κοντινό στην Αγγλία σημείο της Γαλλίας. Όντας στην Δουνκέρκη, ο Χίτλερ, βρίσκεται μεν σε γαλλικό έδαφος, μυρίζεται όμως από κει την πανι- κοβλημένη Αγγλία.

Στη Δουνκέρκη, λοιπόν, κατά το τέλος Μαΐου 1940 γίνεται χαμός. Οι Γερμανοί στριμώχνουν τόσο πολύ τους Γάλλους και τους Άγγλους, οι οποίοι έχουν ήδη σπεύσει να βοηθήσουν τους συμμάχους τους, που θα τους πετούσαν όλους στη θάλασσα ή θα τους έσφαζαν μέχρι ενός, αν μ’ έναν πολύ καλό συντονισμό του αγγλικού και του γαλλικού στό­λου με την αγγλική πολεμική αεροπορία, τη θρυλική RAF, δεν διαπε- ραιώνονταν ταχύτατα τα γαλλοαγγλικά στρατεύματα στην απέναντι αγγλική ακτή. Από τις 28 μέχρι τις 4 Ιουνίου 1940, 225.000 άγγλοι και 112.000 γάλλοι στρατιώτες ξεφορτώνονται στην Αγγλία Πρόκειται για ένα πραγματικό κατόρθωμα Αλλά το κατόρθωμα του Χίτλερ είναι με­γαλύτερο. Η καθαρή και γρήγορη νίκη επί των Αγγλογάλλων έχει ήδη προδιαγράφει τη συντριβή και τον πλήρη εξευτελισμό των Γάλλων σε λίγο. Ο πόλεμος μόλις έχει αρχίσει ν’ ανάβει και η Δουνκέρκη θα γίνει ο εφιάλτης των Συμμάχων. Αλλά και μια πρώτη σαφής ένδειξη πως στη θάλασσα θα τα παν πολύ καλά.

5. Η κατάρρευση της Γαλλίας

Μετά το ξεκαθάρισμα της κατάστασης στην Ολλανδία και το Βέλ­γιο μέσα σ’ ένα μήνα και την ήττα των Αγγλογάλλων στη Δουνκέρ­κη, οι σαστισμένοι γάλλοι στρατηγοί λεν στην κυβέρνησή τους πως, δε γίνεται, από στρατιωτικής απόψεως είναι επιβεβλημένο οι Γερμα­νοί να κάτσουν να ξεκουραστούν λιγάκι πριν πάρουν τον κατήφορο για το Παρίσι. Άσε που είναι λογικό να επιχειρήσουν τώρα την από­βαση στην Αγγλία, μια και βρίσκονται στην απέναντι ακτή, στη Δουν­κέρκη, την πρώτη σημαντική γαλλική πόλη που πέφτει στα χέρια τους, πριν καλά καλά αρχίσει η επίθεση κατά της Γαλλίας επί γαλλικού εδάφους. Δεν θα συμβεί ούτε το ένα ούτε το άλλο. Οι Γερμανοί αφή­νουν την Αγγλία για αργότερα, γιατί είναι νησί. Και τα φυσικά οχυ­ρωμένα -απ’ τη θάλασσα που τα περιβάλλει- νησιά μπορούν να απο­δειχτούν πρώτης τάξεως παγίδες για τον εισβολέα. Όπως, για παρά­δειγμα, συνέβη στην Κρήτη, απ’ όπου οι παγιδευμένοι Γερμανοί θα

96

φύγουν τελευταίοι απ’ όλα τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής όλης της Ευρώπης και μάλιστα με έξοδα των νικητών Αγγλων, σε εποχή δε που ο εμφύλιος πόλεμος έχει ήδη αρχίσει στη στεριανή Ελλάδα. Τα νησιά είναι ο δυσκολότερος στόχος για κάθε καταχτητή.

Όμως, οι νικητές στη Δουνκέρκη Γερμανοί δεν κάθονται ούτε μια μέρα για να ξεκουραστούν και να χαρούν τη νίκη τους. Τρέχουν προς τα κάτω σαν παλαβοί, λες και ο Χίτλερ άλειψε με νέφτι τους πισινούς όλων των γερμανών στρατιωτών. Πρόκειται για μια πετυχημένη μίμη­ση της στρατηγικής του Μεγαλέξαντρου, που δε σταματούσε ποτέ την προέλασή του, ώστε η προς κατάκτηση επόμενη πόλη να μην προλά­βει να συνέλθει απ’ τον πανικό που προκάλεσε η είδηση της κατάρ­ρευσης της γειτονικής πόλης. Αυτός είναι ο λεγόμενος «κεραυνοβόλος πόλεμος». Οι Γάλλοι δέχονται τους κεραυνούς κατακούτελα τον έναν μετά τον άλλο. Δεν προλαβαίνουν να συνειδητοποιήσουν τη μια συμ­φορά, και η δεύτερη προστίθεται στην πρώτη, για να σχηματιστεί στο τέλος ένα τεράστιο άθροισμα συμφοράς.

Προς το παρόν, πάντως, αντέχει η γραμμή Μαζινό στα γαλλογερ- μανικά σύνορα, ένα άχρηστο οχυρωματικό έργο που πήρε το όνομά του από έναν γάλλο Υπουργό των Στρατιωτικών που εισηγήθηκε αυ­τόν τον μάταιο τρόπο άμυνας χωρίς να πάρει υπ’ όψιν πως απέναντι ακριβώς βρίσκεται η γερμανική αμυντική γραμμή Ζίγκφριντ (οποίος εξευτελισμός του Βάγκνερ!) και κυρίως χωρίς να υποπτευθεί πως υπάρχει και το στρατηγικό σχέδιο Σλίφεν, που οι Γερμανοί το εφάρ­μοσαν στον πρώτο πόλεμο - και το εφαρμόζουν και τώρα. Η λογική αυτού του σχεδίου στηρίζεται στην ορθή άποψη πως ο συντομότερος δρόμος είναι η τεθλασμένη, όταν στην ευθεία παρεμβάλλονται δύσκο­λα εμπόδια, όπως η γραμμή Μαζινό. Οπότε, την παρακάμπτεις και μπαίνεις στη Γάλλία από την πλάγια πόρτα, τη βελγική. Αλλωστε, έτσι κι αλλιώς, η πολιτική και ο πόλεμος (οι δυο λέξεις έχουν την ίδια ρίζα) είναι ένα συνεχές ζικ- ζακ και αντιμετωπίζονται σαν ευθεία γραμμή μόνο από μπουνταλάδες που παριστάνουν τους ντόμπρους.

Υπάρχει και στο γαλλικό βορρά, λίγο πιο κάτω απ’ τη θάλασσα, μια αμυντική γραμμή, αλλά τα γερμανικά τανκς την καβαλούν με την ίδια άνεση που ένας κουτσός θα καβαλούσε τον γάιδαρό του. Ο στρα­τηγός Μαξίμ Βεύγκάν μάχεται ηρωικά εκεί πάνω, αλλά τι να σου κάνει ο ηρωισμός μπροστά στο σίδερο και την στρατιωτική τεχνολο­γία. (Μόνο εμείς εδώ συνεχίζουμε να πιστεύουμε στην πολεμική αξία του ηρωισμού, σε μια εποχή που οι πόλεμοι ολοένα και περισσότερο γίνονται εκ του μακρόθεν, με πυραύλους με αεροπλάνα και άλλα τέ­τοια σύνεργα του διαβόλου. Κολλήσαμε στην εποχή της ασπίδας και

97

του δόρατος των αρχαίων ημών προγόνων). Ο Βεύγκάν θα παίξει σπουδαίο ρόλο και στη διάρκεια της κατοχής, θα συνεργαστεί με την κυβέρνηση του Βισύ σαν στρατιωτικός διοικητής της Βόρειας γαλλι­κής Αφρικής το 1940 και της Αλγερίας το 1941, αλλά το 1942 οι Γερ­μανοί θα πάρουν χαμπάρι πως δουλεύει για τον Ντε Γκωλ και όχι για τον καλό συνεργάτη των Γερμανών Πεταίν, που προΐσταται της κυβερ­νήσεως της «ελεύθερης Γαλλίας», που εδρεύει στο Βισύ, στο γαλλικό νότο, και θα τον κλίείσουν φυλακή, όπου θα μείνει από το 1942 μέχρι το τέλος του πολέμου. Στη διάρκεια της γερμανικής επίθεσης, ο Βεύ- γκάν κάνει το παν για να σώσει την «τιμή της Γαλλίας», αν και η τι­μιότητα κι ο πόλεμος ουδεμία σχέση έχουν μεταξύ τους, ενώ οι λεγό­μενοι «δίκαιοι πόλεμοι» όταν είναι επιθετικοί είναι μια χοντρή μπλό­φα. Ο Χίτλερ έλεγε συνέχεια πως ο πόλεμος που κάνει είναι δίκαιος! Γιατί δίκαιος, παρακαλώ; Διότι η Γερμανία πήρε την άδεια να κυριαρ­χήσει στον κόσμο από τους ενδόξους προγόνους της. (Κάτι τέτοιες κοτσάνες λέμε και μεις εδώ και θα φάμε στο τέλος τα μούτρα μας).

Η επίθεση κατά της Γαλλίας με στόχο το Παρίσι, θα αρχίσει την 5η Ιουνίου 1940. Και μέχρι την 11η Ιουνίου, μέσα σε έξι μέρες, η γαλ­λική στρατιά που αμύνεται στο βορρά καταρρέει. Οι Γερμανοί φτά­νουν στον Σηκουάνα και ακολουθώντας τον ρουν του κατ’ εξοχήν γαλλικού και ειδικά παριζιάνικου ποταμού, κατηφορίζουν προς τη γαλλική πρωτεύουσα. Είναι απίστευτο αυτό που συμβαίνει. Μια πα­νίσχυρη -από στρατιωτική άποψη- χώρα καταρρέει σαν χάρτινος πύργος από τον πανικό που προκαλεί η άψογη εφαρμογή από τους γερμανούς στρατηγούς της στρατηγικής του κεραυνοβόλου πολέμου. Η Γαλλία αμύνεται όσο μπορεί ενάντια στον προαιώνιο εχθρό της, τη Γερμανία Ξέρα τι την περιμένει, αφού αυτή μεθόδευσε την εντελώς ανόητη και εκδικητική Συνθήκη των Βερσαλλιών μετά το τέλος του πρώτου πολέμου, που καταεξευτέλισε τη νικημένη Γερμανία και την οδήγησε στην απόγνωση, και δι’ αυτής στον σωτήρα Φύρερ.

Στις 12 Ιουνίου 1940 ο στρατηγός Βεύγκάν προτείνει ανακωχή, αλλά η κυβέρνηση την αρνείται. Ο Βεύγκάν πειθαρχεί, αλλά συμπτύσ­σει τα στρατεύματά του, για να περισώσει ό,τι μπορεί να περισωθεί. Κι έτσι οι Γερμανοί προελαύνουν σχεδόν ανενόχλητοι από την ανατο­λική μεριά της Γαλλίας, την περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στον ρου του Σηκουάνα και τα γαλλογερμανικά σύνορα όπου και η γραμμή Μαζινό, που τώρα έχει γίνει γέμιση σε σάντουιτς: απ’ τη μια την πιέ­ζει η γραμμή Ζίγκφριντ και από την άλλη τα εντός της Γαλλίας γερ­μανικά στρατεύματα Το σχέδιο Σλίφεν εφαρμόζεται άψογα. Σε λίγο θα γίνει κονιορτός και η γραμμή Μαζινό.

Κι έτσι, στις 14 Ιουνίου 1940 το Παρίσι κηρύσσεται ανοχύρωτη πόλη και εγκαταλείπεται από την κυβέρνηση. Ανοχύρωτη πόλη στην στρατιωτικοπολιτική γλώσσα σημαίνει έκκληση προς τον εχθρό να σεβαστεί τουλάχιστον τα μνημεία και τον πολιτισμό μιας ιστορικής πόλης, αλλά και υπόσχεση πως δεν θα αμυνθεί εκεί. Και ο Χίτλερ σέ­βεται όντως το Παρίσι, την Πόλη του Φωτός, απ’ όπου ξεκίνησε η επα­νάσταση των αστών κατά των φεουδαρχών, το 1789. Κανείς δεν θα μπορούσε να μη σεβαστεί την πιο σεβάσμια πόλη της Ευρώπης και του κόσμου. Όλος ο πολιτισμένος κόσμος κλαίει γι’ αυτό το κατάντημα του Παρισιού, να εκλιπαρεί το έλεος του Χίτλερ. Ωστόσο, η πτώση του Παρισιού θα παίξει βασικό ρόλο στη τόνωση του ηθικού όλου του δυτικού κόσμου. Είναι η τελευταία μέχρι τότε προσφορά στον πολιτι­σμό μιας πόλης, που στον σύγχρονο κόσμο κρατάει τον ρόλο που κρα­τούσε στον αρχαίο η Αθήνα πρώτα και η Ρώμη μετά, πόλεις που κι αυτές θα κηρυχτούν ανοχύρωτες στη διάρκεια του πολέμου.

'Οταν η γαλλική κυβέρνηση και ο πρόεδρός της Πωλ Ρενώ εγκα­ταλείπουν το Παρίσι, αποφασισμένοι να συνεχίσουν τον πόλεμο από αλλού, ας πούμε από τη γαλλική τότε Αλγερία, το κενό εξουσίας το καλύπτει αμέσως ο στρατηγός Ανρί- Φιλίπ Πεταίν, ο μεγάλος ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το διάγγελμα του Πεταίν προς τον γαλ­λικό λαό αρχίζει ως εξής: «Με καρδία συντετριμμένη σας λέγω σήμε­ρα πως πρέπει να προσπαθήσουμε να παύσσυμε τον αγώνα». Και διευ­κρινίζει αμέσως πως έχει ήδη απευθυνθεί προς τον αντίπαλο με δική του πρωτοβουλία. Όντας ήρωας, νομίζει πως μπορεί να παίρνει τέ­τοιου είδους πρωτοβουλίες. Αυτές ακριβώς θα του στοιχίσουν στο τέ­λος του πολέμου την καταδίκη σε θάνατο. Αλλά ο πρότερος έντιμος βίος, στη διάρκεια του πρώτου πολέμου, θα είναι ο λόγος που η ποι­νή θα μετατραπεί σε ισόβια. Τι εξευτελισμός για έναν πρώην ήρωα! Η ιστορία είναι γεμάτη από τραγικά πρόσωπα Και τη μελετώ όπως θα μελετούσα αρχαία ελληνική τραγωδία Αδύνατο να μη συμπαθήσω τον Πεταίν, που δεν ήταν φασίστας απ’ την αρχή, αλλά έγινε αμέσως μετά την προδοσία του. Το θέμα είναι να μη σε πάρει ο κατήφορος. Και σε μια υπαρξιστική αντίληψη των πραγμάτων, να προλάβεις να πεθάνεις πριν σε πάρει. Ο γαλλικός υπαρξισμός δεν έχει εμφανιστεί ακόμα, θα εμφανιστεί μετά το τέλος του πολέμου, και θα είναι η γαλλική εκδο­χή του τραγικού. Που τη συμμερίζομαι, αφού βλέπω την ιστορία με τα μάτια του Ζαν-Πωλ Σαρτρ, που αλληθωρίζει κοιτώντας και προς τον Μαρξ και προς τον Μπακούνιν ταυτόχρονα

Στις 10 Ιουνίου 1940 και ενώ στη Γαλλία σχεδόν όλα έχουν καταρ- ρεύσει, ο Μσυσολίνι θυμάται ξαφνικά πως πρέπει να κηρύξει κι αυ­

99

τός τον πόλεμο κατά των Αγγλογάλλων. Δε θέλει ν’ αρπάξει όλη τη λεία μόνος του ο φίλος του ο Χίτλερ. Α, όλα κι όλα, η φιλία φιλία, και η μάσα μάσα! Ο Τσιάνο λέει στο ημερολόγιό του πως ο Ντούτσε (ο Αρχηγός) βιάζεται να δημιουργήσει τίτλους κυριότητας, τώρα που καταλαβαίνει πως ο Φύρερ θα νικήσει οπωσδήποτε - δεν μπορεί παρά να νικήσει ύστερα από τους γαλλικούς άθλους του, που κανείς στον κόσμο δεν περίμενε να είναι τόσο εύκολοι. Και ο στρατάρχης Μπαντό- λιο λέει πως τον Μουσολίνι τον καταλαμβάνει ξαφνικά κάτι σα λύσ­σα, σαν πυρετός, σαν αγωνία, βλέποντας τον Χίτλερ να μπαίνει στο Παρίσι. Τρέμει στην ιδέα πως, όταν έρθει η ώρα του γκραν φινάλε, δεν θα σταθεί στο βάθρο, δίπλα στον Χίτλερ. Που στο κάτω κάτω εί­ναι μαθητής του. Βουρ, λοιπόν, στον πατσά, και ο Ιούλιος Καίσαρ βοηθός! Τα έχουν αυτά οι δικτάτορες. Είναι ασυγκράτητοι, κυρίως όταν είναι Μεσόγειοι. Άλλωστε, όλοι οι δικτάτορες πάσχουν από ακράτεια φιλοδοξιών. Αν έπασχαν από ακράτεια ούρων, ίσως γλύτω­ναν από την ακράτεια φιλοδοξιών. 'Οταν έχεις το νου σου στο κατου- ρημένο σου βρακί, ίσως νιώθεις μια δροσιά στο φλεγόμενο κεφάλι σου. Άλλωστε, οι σωματικές αρρώστιες, όπως λέει ο Νίτσε, κάνουν καλό στο μυαλό. Αλλά οι περισσότεροι δικτάτορες είναι υγιέστατοι, οι μπάσταρδοι. Οι αρρώστιες έρχονται αργότερα, στη φυλακή.

Στις 22 Ιουνίου 1940, στη Ρατόντ, όπου φυλάγεται σαν σε μουσείο το βαγόνι του τρένου, εντός του οποίου την 11η Νοεμβρίου 1918 ο στρα­τάρχης Φος είχε υποχρεώσει τους νικημένους Γερμανούς να υπογρά­ψουν την παράδοσή τους τώρα υπογράφεται μέσα στο ίδιο βαγόνι μια άλλη παράδοση, απ’ την ανάποδη, προφανώς για να υπογραμμιστεί η συνέχιση της παραδοσιακής έχθρας ανάμεσα σε Γερμανούς και Γάλ­λους. Ίσως όμως η παράδοση των Γάλλων στους Γερμανούς υπογρά­φεται στον ίδιο χώρο που έγινε και η άλλη, για να φανεί πως ο χρό­νος αλλάζει ταχύτερα από το χώρο και πως η ιστορία είναι νόμισμα με δυο όψης όπως όλα τα νομίσματα, που λέγονται έτσι διότι η αξία τους καθορίζεται διά νόμου. Ο σκληρότερος απ’ τους οποίους είναι αυτός του νικητή. Ουαί τοις ηττημένοις λέμε σε καθαρευουσιάνικα ελληνικά το λατινικό vae victis, που είπε κάποτε στους νικημένους Ρωμαίους ένας νικητής βάρβαρος. 'Ομως η ίδια φιλοσοφία εκφράζε­ται επί το ηπιότερον και με την παροιμία που λέει: έχη ο καιρός γυ­ρίσματα Μόνο που δεν τα βλέπουμε πάντα τα γυρίσματα, διότι στο μεταξύ πεθαίνουμε, είτε «φυσικά» στο σπίτι μας είτε αφύσικα στο «πεδίο της τιμής», όπως λεν αλλιώς οι άτιμοι το χώρο όπου σε στέλ­νουν να πεθάνεις, χωρίς να σε ρωτήσουν αν θα σε ενδιέφερε κάτι τέ­τοιο. Οι πόλεμοι θα συνεχίζονται όσο υπάρχουν ηλίθιοι που τρέχουν

100

να πεθάνουν από ενθουσιασμό. Και καλά (τι καλά δηλαδή) να πεθά- νεις ως επιστρατευθέν πρόβατο που στέλνεται για σφαγή. Αλλά διάο- λε, είναι ανάγκη να μπεις στην αμφιβόλου εκβάσεως μάχη αν θέλεις να αυτοκτονήσεις; Στο κάτω κάτω, έχεις στη διάθεσή σου και τη ρώ- σικη ρουλέτα: υπάρχει σφαίρα μόνο στη μια απ’ τις έξι θαλάμες του εξάσφαιρου ρεβόλβερ. Τόσες περίπου είναι και οι πιθανότητες να βγεις ζωντανός από μια μάχη.

Μετά την εξευτελιστική υπογραφή της παράδοσης της Γαλλίας στους υπ’ αριθμόν ένα εχθρούς της, τα νικηφόρα γερμανικά στρατεύ­ματα παρελαύνουν κάτω από την Αψίδα του θριάμβου (ή Αψίδα του Αστέρος) στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων, όπου και το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, στο οποίο οι Γερμανοί καταθέτουν στεφάνι. (Πρώτα καθιστάς αγνώριστο απ’ το μακελλειό τον στρατιώτη και ύστερα τον τιμάς ως άγνωστο στρατιώτη, ο οποίος ωστόσο ήταν πολύ γνωστός, τουλάχιστον στη μάνα του). Οι δυο μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης, οι δυο πιο πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης, εξευτελίζουν συνεχώς η μια την άλλη ανά τους αιώνες. Ήταν πολύ φυσικό αυτές να πάρουν κάποτε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης, που κατ’ ουσίαν είναι ένωση της Γερμανίας και της Γαλ­λίας, που έγινε κατ’ αρχήν για να αλληλοεπιτηρούνται.

6. Η Μάχη της Αγγλίας

Η Αγγλία θα αγωνισθεί μέχρι τον τελευταίο... γάλλο στρατιώτη! Ηταν ένα σκωπτικό σύνθημα του Χίτλερ, που θα το λεν αδιάκοπα όλοι οι μάχιμοι και άμαχοι Γερμανοί μετά την κατάρρευση της Γάλλίας. Άλλωστε, όλος ο κόσμος ξέρει πως η Αγγλία ποτέ δεν διέθετε αξιό­λογο στρατό ξηράς, και πως ό,τι πέτυχε, το πέτυχε με τον ακαταμά­χητο στόλο της. Που την πρώτη περίοδο του πολτού είναι ο ισχυρό­τερος πολεμικός στόλος που είχε εμφανιστεί μέχρι τότε στον κόσμο. (Ο ιαπωνικός θα εμφανιστεί αργότερα). Καταλαβαίνετε τώρα το ενδιαφέ­ρον των Άγγλων για το Αιγαίο. Όταν ελέγχεις με τα πλοία σου το Αιγαίο, την πιο «κλειστή» μεριά της «κλειστής» θάλασσας που λέγε­ται Μεσόγειος, ελέγχεις κατ’ αρχήν τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανα­τολή, και κατ’ επέκτασιν ολόκληρη τη Μεσόγειο μέχρι το αγγλικό Γι­βραλτάρ, που είναι το στόμιο εξόδου της Μεσογείου στον Ατλαντικό.

101

Και επειδή η Μεσόγειος, η μήτρα όλων των σημαντικών πολιτισμών, η πιο σπουδαία θάλασσα σ’ ολόκληρη την υδρόγειο, συνδέεται με την Αμερική διά του Ατλαντικού, που μοιάζει σα να τον πετάει προς τα έξω η Μεσόγειος, ο έλεγχος της Μεσογείου είναι λιγάκι και έλεγχος της Αμερικής, τουλάχιστον ως το βαθμό που η Αμερική διατηρεί τις σχέσεις με τη μητρική Ευρώπη. Αργότερα το ρεύμα θα αντιστραφεί.

Μέχρι την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, το Αιγαίο είναι βενετσιάνικη θάλασσα Η Βενετία πλουτίζει με τη μεταφορά των ασια­τικών και αφρικανικών εμπορευμάτων από τις ακτές της Μικράς Ασίας σε όλη την Ευρώπη. Η πτώση της Ενετικής θαλασσοκρατορίας (που είναι αιγαιοκρατορία) συντελείται με την εμφάνιση στο Αιγαίο των Τούρκων. Που χαμπάρι δεν παίρνουν πόσο σημαντική είναι αυτή η θάλασσα για την Ευρώπη και για τον κόσμο. Άσχετοι με τη θάλασ­σα οι Τούρκοι, ποτέ δεν θα γίνουν καλοί ναυτικοί και μόλις στα μέσα του περασμένου αιώνα θ’ αρχίσουν να ενδιαφέρονται κάπως σοβαρό­τερα για το Αιγαίο, για να ζωηρέψει το ενδιαφέρον τους σχετικά πρό­σφατα, με τα πετρέλαια του Αιγαίου, αυτά ακριβώς που προκαλούν και τους καυγάδες για την υφαλοκρηπίδα Για να καταλάβετε πόσο άσχετοι με τη θάλασσα ήταν τότε και είναι πάντα οι Τούρκοι, θυμη­θείτε το παροιμιώδες «Μάλτα γιοκ». Κάποτε ένας σουλτάνος έστειλε τον καλύτερό του ναύαρχο να ψάξει στη Μεσόγειο και να δει κατά πού πέφτει η Μάλτα Έψαξε από δω, έψαξε από κεί και στο τέλος επι­στρέφει απελπισμένος στη βάση του και λέει περίλυπος στο σουλτά­νο: Μάλτα γιοκ (δεν υπάρχει Μάλτα!).

Την έλλειψη ενδιαφέροντος των Τούρκων για το Αιγαίο τότε, θα την καλύψουν οι Άγγλοι, οι διάδοχοι των Ενετών. Τότε περίπου η Αγγλία θ’ αρχίσει να γίνεται μια πανίσχυρη ναυτική δύναμη. Που, όμως, δεν θα εγκλωβίσει τη δύναμή της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, όπως οι Βενετσιάνοι. Οι καιροί έχουν αλλάξει και η ανακάλυψη της Αμερικής το 1492, που σημαδεύει τόσο την αρχή της Αναγέννησης όσο και της αποικιοκρατίας, μόλις 39 χρόνια μετά την πτώση της Πόλης, θα στρέψη τον καλά εκπαιδευμένο στη Μεσόγειο αγγλικό στόλο προς τη νέα ήπειρο. Αν και οι Άγγλοι θα φτάσουν στην Αμερική σαν αποι­κιστές, πέμπτοι κατά σειράν μετά τους Ισπανούς, τους Πορτογάλους, τους Γάλλους και τους Ολλανδούς, θα κυριαρχήσουν τελικά στη Βό- ρηο Αμερική, χάρη στον καλά εκπαιδευμένο στο Αιγαίο και τη Με- σόγηο στόλο τους, που δε σταματά να μεταφέρει μπουλούκια πεινα- σμένων από τη γηραιά στη νέα και ακμαία ήπειρο, και να φορτώνει στην επιστροφή εμπορεύματα Οι Φοίνικες πρώτα, οι Έλληνες μετά, οι Βενετσιάνοι στη συνέχεια και τέλος οι Άγγλοι, είναι οι κύριοι λαοί

102

στην ανθρώπινη ιστορία που θα θεμελιώσουν την ισχύ τους στη θά­λασσα Απ’ όπου δεν ξεπήδησε μόνο ο άνθρωπος, αλλά και ο ανθρώ­πινος πολιτισμός.

Οι στεριανοί λαοί μπαίνουν πάντα αργά στην ιστορία Και οι Γερ­μανοί είναι στεριανός λαός, κατά κύριο λόγο. Βέβαια, η Γερμανία έχει δυο αρκετά καλές εξόδους στη Βόρειο και στη Βαλτική θάλασσα, αλλά εδώ μιλάμε για τη μητέρα της Ευρώπης, τη Μεσόγειο. Αυτήν που η απομακρυσμένη Αγγλία, που ξέρει από θάλασσες, καταφέρνει να τη βάλει έγκαιρα στο χέρι. Ο Χίτλερ, λοιπόν, γνωρίζει πως αν δεν συντρί- ψει την Αγγλία, χαΐρι δεν πρόκειται να δει η Γερμανία, που έμεινε έξω απ’ το μεγάλο φαγοπότι που έφερε η αποικιοκρατία. Ο πλούτος του Νέου Κόσμου, που ρέα αδιάκοπα προς τον Παλιό και που όχι μόνο τον κρατάει στα ετοιμόρροπα πόδια του, αλλά και τον αναγεννά (αυτό είναι η Αναγέννηση), θα φτάσει με μεγάλη δυσκολία στη Γερμανία Που δεν έχει σοβαρές αποικίες -κ ι αυτό είναι το βασικό πρόβλημά της, που θα γεννήσει κι όλα τ’ άλλα. Κι όποιος δοξάζει άκριτα τη Δύση και τα καλά της καλά θα κάνει, αν είναι καλός χριστιανός, πρώτα να κάνει ένα μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των εκατομμυρίων θυμάτων της αποικιοκρατίας και στη συνέχεια κι ένα δεύτερο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών της ναζιστικής θηριωδίας. Κα­ταλάβατε, τώρα, γιατί οι χρωματιστές ράτσες -και κυρίως οι μαύροι- είναι «κατώτερες»; Αν δεν ήταν, πώς θα τις πετσόκοβαν χωρίς τύψεις οι ανώτερες Κι όταν ο Χίτλερ επεκτείνει τις περί φυλετικής κατωτε­ρότητας κακσήθειες και σε λευκές ράτσες δεν κάνει τίποτα περισσό­τερο από το να διευρύνει λιγάκι τη χρωματική γκάμα του ανθρωπίνου δέρματος. Κι έτσι, αρχίζει να ψάχνει για κακά γονίδια και σε αίμα­τα λευκών. Πάντως δεν είναι ο Χίτλερ που ανακάλυψε την εθνική αι­ματολογία 'Αλλωστε, οι μισοί 'Ελληνες οι «καλοί», ξέρουν πως υπάρ­χει και «ελληνικό αίμα», παρά το γεγονός πως κανείς αιματολόγος δεν κατάφερε ποτέ να επισημάνει μπλέ αιμοσφαίρια στο κόκκινο αίμα μας! Το οποίο ρέει το ίδιο εύκολα με κάθε άλλο «εθνικό» αίμα από τις φλέβες του οποιουδήποτε υπέρ πίστεως και πατρίδος πεσόντος και ματαίως προσδοκώντος ανάστασιν νεκρών. Οι κερατάδες ξέρουν καλά να κάνουν μαζική πλύση εγκεφάλου, κυρίως όταν η προς πλύσιν πο­σότητα του εγκεφάλου είναι μικρή.

Μετά την κατάρρευση της Γαλλίας σειρά έχει η Αγγλία στα κα- τεδαφιστικά σχέδια του κοσμοκράτορα Χίτλερ, που άρχισε ήδη να το παίζει άλλοτε Μέγας Αλέξανδρος και άλλοτε Μέγας Ναπολέων. Και αν δεν νικούνταν στο τέλος από τους ενωμένους κομουνιστές και αστούς θα είχαμε σήμερα και έναν Μεγάλο Αδόλφο. 'Αλλωστε, όλοι

103

οι μεγάλοι ήταν μικροί πριν μεγαλώσουν, πράγμα που το ξέρουν όλες οι μανάδες του κόσμου, και γΓ αυτό λεν στα παιδιά τους: πιες, μωρό μου, το γοΐλατάκι σου για να μεγαλώσεις. Ε, αυτό πήγαν να κάνουν και οι Γερμανοί υπό τον Χίτλείρ. Να φαν ήθελαν οι άνθρωποι, για να μεγαλώσουν, όπως οι Άγγλοι, όπως οι Γάλλοι, όπως οι Αμερικανοί, που μεγάλωσαν τρώγοντας μαύρους κυρίως και αρπάζοντας τον πλού­το του εδάφους και υπεδάφους παντού όπου ζούσαν μαύροι, μαυρι­δεροί, κοκκινωποί, κιτρινωποί.

Άλλωστε, μόνο η προκατάληψη μας κάνει να μην τρώμε ανθρώ­πινο κρέας, ώστε να αξιοποιούμε τη σάρκα των πεσόντων στο πεδίο της τιμής, που θα μπορούσαμε κάλλιστα να την διατιμήσουμε και να την πουλίάμε στα χασάπικα. Εδώ το καλό ανθρώπινο κρέας! Πάρε κόσμε τζάμπα πράμα! Αύριο οι στρατηγοί θα φέρουν καινούργιο εμπό­ρευμα! Δεν ξέρω αν το ξέρετε, αλλά το ανθρώπινο κρέας είναι για τον άνθρωπο το πιο θρεπτικό απ’ όλα τα κρέατα, διότι ο ανθρώπινος ορ­γανισμός δε ζορίζεται για να προσαρμόσει χημικά τη σφαγμένη αν­θρώπινη σάρκα και η αφομοίωση γίνεται ταχύτατα Αυτό το ξέρουν όλοι οι ανθρωποφάγοι, εκτός από τους πολιτισμένους ανθρωποφάγους, που προτιμούν να «τρων» συμβολικά τον εχθρό. Πάνω τους και τους φάγαμε! Φάτε τους λοιπόν στ’ αλήθεια και βγάλτε τον σκασμό καθί- κια του κέρατά που παριστάνετε τους πολιτισμένους.

Πρώτη δουλειά των Άγγλων μετά την κατάρρευση της Γαλλίας είναι να βυθίσουν τον συμμαχικό γαλλικό στόλο! Έτσι που μπλέχτη­καν τα πράγματα στη Γαλλία, με τα δύο γαλλικά κράτη, ένα «ελεύ­θερο» μεν, αλλά απροκάλυπτα φιλοναζιστικό στο νότο (κυβέρνηση του Βισύ υπό τον Πεταίν) και ένα κατεχόμενο στο βορρά κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα ήταν δυνατό να γίνει με τον γαλλικό στόλο που διέφυγε την καταστροφή και τώρα αγκυροβολεί στο λιμάνι του Οράν, στη γαλλική Αλγερία. Με την άδεια του Ντε Γκωλ, που ηγείται των «ελεύθερων Γάλλων» και που σιγά σιγά αρχίζει να ελέγχει τις γαλ­λικές αποικίες, οι Άγγλοι στέλνουν στον πάτο της θάλασσας όλα τα αγκυροβολημένα στο Οράν γαλλικά πλοία, για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών, τώρα που ετοιμάζονται να εισβάλουν στην Αγ­γλία Είναι τρομερό να καταστρέφεις τον πιο στενό σου φίλο, και μά­λιστα όταν είναι ήδη κατεστραμμένος απ’ τον κοινό εχθρό, αλλά οι πάντα κυνικοί Άγγλοι δεν καταλαβαίνουν από τέτοια Και καλά κά­νουν. Ο πόλεμος είναι από μόνος του μια πολύ κυνική υπόθεση κι όταν μπεις σ’ αυτόν πρέπει να ξεχάσεις και τον ανθρωπισμό και τον χριστιανισμό κι όλα τ’ άλλα ιδεολογήματα

Οι Άγγλοι ξέρουν πως, άπαξ και οι Γερμανοί πατήσουν σε αγγλι­

104

κό έδαφος, ο πόλεμος έχει χαθεί γι’ αυτούς αυθωρεί και παραχρήμα. 'Οπως είπαμε, ποτέ δεν είχαν αξιόμαχο στρατό ξηράς. Είχαν όμως αξιόμαχο στόλο, ενώ εσχάτως απόχτησαν και μια μικρή μεν αλλά θαυματουργή αεροπορία, τη θρυλική RAF (Royal Air Force: Βασιλικές Αεροπορικές Δυνάμεις, και επί το απλούστερον Βασιλική Αεροπορία). Το γερμανικό σχέδιο απόβασης στην Αγγλία προβλέπει, πρώτον την καταστροφή των αγγλικών πλοίων που κυκλοφορούν στη Μάγχη ή που αγκυροβολούν οπουδήποτε αλλού, δεύτερον την καταστροφή των αεροδρομίων της RAF, τρίτον την καταστροφή των εργοστασίων κατα­σκευής αεροπλάνων, γιατί η μικρή RAF μεγαλώνει συνέχεια, και τέ­ταρτο και τελευταίο, την απόβαση χερσαίων δυνάμεων στην ερειπω­μένη από τους βομβαρδισμούς Αγγλία.

Η πρώτη γερμανική προσπάθεια αρχίζει την 8η Αυγούστου 1940, κάπου ενάμισο μήνα μετά την κατάρρευση της Γαλλίας. Για δέκα συνεχείς ημέρες τα γερμανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν ανελέητα τα λιμάνια και τα εργοστάσια της Αγγλίας, και η Λουφτβάφε χάνει 450 αεροπλάνα ένανη 153 της RAF. Η Γερμανία διαθέτει έναν πανίσχυρο πολεμικό αεροπορικό στόλο από 3.000 αεροπλάνα, αλλά η απώλεια των 450 αμέσως αμέσως είναι ήδη ένας πολύ κακός οιωνός. Η RAF κάνει το πρώτο της θαύμα Τα πολύ ευέλικτα καταδιωκτικά Σπιτφάιρ, βοηθούμενα από τα βομβαρδιστικά Χάρικεην, κάνουν τον πρώτο τους άθλο, καταφέρνοντας να αναχαιτίσουν τα γερμανικά βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως, τα περίφημα Στούκας, το μεγάλο αεροπορικό ατού των Γερμανών. Η δεύτερη εξόρμηση της γερμανικής αεροπορίας έχει διαφορετικό στόχο. Τώρα στο στόχαστρο βρίσκονται μόνο τα αε­ροδρόμια των Σπιτφάιρ και τα εργοστάσια κατασκευής τους, και αυτό είναι μια έμμεση πλην σαφής αναγνώριση, από τον εχθρό, της υπερο­χής αυτών των σατανικών αεροπλάνων, που σχεδόν στριφογυρίζουν εν πτήσει περί τον κάθετο και τον οριζόντιο άξονά τους. Πάλι τζίφος. Σ’ αυτό το δεύτερο γύρο, οι Γερμανοί χάνουν 400 αεροπλάνα έναντι 291 της RAF, που αρχίζει να γίνεται μύθος σ’ όλον τον κόσμο.

Την 7η Σεπτεμβρίου 1940 αρχίζει η τελευταία γερμανική προσπά­θεια σε τρία διακεκομμένα ανά διήμερον επιθετικά κύματα, στις 7, 9, 11 και 13 του μήνα, πάλι χωρίς σημαντικό αποτέλεσμα Και στις 15 Σε­πτεμβρίου 1940, ο αρχηγός της Λουφτβάφε (της στρατιωτικής αεροπο­ρίας) Γκαίρινγκ διατάσσει τον συνεχή βομβαρδισμό του Λονδίνου με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις. Μέσα στην ίδια μέρα, δυο διακεκομμέ­νες αλλά κατά πολλά κύματα η κάθε μια επιδρομές κατά του Λονδί­νου, καταλήγουν και πάλι σε αποτυχία. Η Λουφτβάφε χάνει 186 αε­ροπλάνα και η RAF μόλις 25. Οι τρομερές αερομαχίες διεξάγονται

105

ακριβώς πάνω απ’ το Λονδίνο. Και καθώς η RAF απωθεί τα γερμανι­κά αεροπλάνα από το κέντρο προς την περιφέρεια της πόλης, η περι­φέρεια γίνεται κονιορτός και το κέντρο σώζεται. Το ένα πέμπτο του Λονδίνου είναι ισοπεδωμένο. Ωστόσο, είναι απίστευτα τα κατορθώμα­τα της RAF, μιας πολύ μικρής αεροπορίας, άψογα οργανωμένης ωστό­σο και με πιλότους που ενεργούν περίπου σαν ιάπωνες καμικάζι. 'Οσοι πιλότοι της RAF δεν έχουν σειρά για πτήση, περιφέρονται στους δρόμους του Λονδίνου, εμψυχώνουν τα πλήθη μόνο με την παρουσία τους και αγκαλιά με τους πολίτες πίνουν του σκασμού στα παμπ. Την άλλη μέρα, διπλά ντοπαρισμένοι με δόξα και αλκοόλ ρίχνονται κατά των Γερμανών -και όποιον πάρει ο χάρος.

'Οταν τελειώσει το νταβαντούρι, ο Τσώρτσιλ, που επιστατεί σ’ όλα αυτά θα πει για τους τρομερούς πιλότους της RAF: Ποτέ τόσο λίγοι δεν έκαναν τόσο πολλά για τόσο πολλούς. Η ρήση τού άρεσε πολύ, και θα την επαναλάβει έκτοτε κάμποσες φορές. Η μια απ’ αυτές θα αφορά εμάς τους Έλληνες. Αλλά εμείς οι Έλληνες, κατά την κλασι­κή μας συνήθεια, υιοθετούμε μόνο ό,τι μας βολεύει. 'Οπως και νάναι, ο κεραυνοβόλος πόλεμος τελειώνει οριστικά για τον Χίτλερ, πάνω από τον ουρανό του Λονδίνου, στις 15 Σεπτεμβρίου 1940. Τώρα αρχίζει να υποπτεύεται πως στο εξής ο πόλεμος θα τραβήξει πολύ σε μάκρος. Δυστυχώς όμως γι’ αυτόν, όλα τα είχε σχεδιάσει με βάση τη στρατη­γική του κεραυνοβόλου πολέμου. Αλλά ο κεραυνός τελικά θα πέσει στο κεφάλι του.

7. Μάχη του Ατλαντικού

'Οταν ο αποκεφαλισμός αποτυγχάνει, μπαίνει σε ενέργεια ο ακρω­τηριασμός. Ο Χίτλερ κατάφερε να αποκεφαλίσει τη Γαλλία, αλλά απέ- τυχε παταγωδώς να κάνει το ίδιο και με την Αγγλία. Στις 15 Σεπτεμ­βρίου 1940 λήγει οριστικά η από αέρος μάχη της Αγγλίας, που είχε σα στόχο την αποβίβαση γερμανικών στρατευμάτων στο νησί και την κατάχτησή του, και αρχίζει η μάχη του Ατλαντικού. Η προσπάθεια του Χίτλερ τώρα στρέφεται στην καταστροφή του πανίσχυρου αγγλι­κού στόλου, που είναι σκορπισμένος παντού, κυρίως στη Μεσόγειο και στον Ατλαντικό. Στο εξής, θα έχει και τη βοήθεια του Μουσολίνι, που μπαίνει στον πόλεμο στο πλευρό του Χίτλερ, την 10η Ιουνίου 1940.

106

'Οταν, λοιπόν, ο Φύρερ κατάλαβε πως δεν μπορεί να κόψει το κε­φάλι του αγγλικού λέοντα επί αγγλικού εδάφους, αρχίζει σιγά σιγά να του κόβει τα πόδια, που πατούν καλά στον πυθμένα των θαλασ­σών. Άλλωστε, Αγγλία δεν είναι μόνο η Αγγλία, είναι όλες οι αγγλι­κές αποικίες, που προέκυψαν κυρίως με τη δράση του αγγλικού στό­λου. Η στρατηγική των κανονιοφόρων, των θωρηκτών πλοίων με τα βαριά κανόνια, είχε δώσει λαμπρά αποτελέσματα υπέρ των ληστών αποικιοκρατών. Ευτυχώς που τότε δεν υπήρχαν τανκς. Αυτά θα εμφα­νιστούν το 1916, στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Άγγλοι θα τα ρίξουν για πρώτη φορά στη μάχη. 'Ομως, τότε, τα χρη­σιμοποιούν σα θωρακισμένα μεταγωγικά οχήματα, που μεταφέρουν πεζικάριους με ασφάλεια στο πεδίο της μάχης, για να τους ξεφορτώ­σουν στα μετόπισθεν του εχθρού.

Η ιδέα για ένα μετακινούμενο φρούριο, έναν πύργο σε τροχούς, είναι του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Που όμως ατύχησε όταν επεχείρησε να λύσει το πρόβλημα της κίνησης ενός θωρακισμένου οχήματος, που ήταν πολύ βαρύ. Τη λύση θα τη βρει ένας άγγλος αξιωματικός που άντλησε την έμπνευσή του για τα τανκς από τα... τρένα. Σκέφτηκε πως θα μπορούσε να υπάρξει ένα όχημα που να κουβαλάει μαζί του τη σιδηροτροχιά! Κι έτσι, προέκυψαν οι ευέλικτες ερπύστριες Το άρμα τις «στρώνει» και τις εφαρμόζει καλά στο ανώμαλο έδαφος για να πα­τήσει σ’ αυτό με σιγουριά.

Στη διάρκεια του μεσοπολέμου, πάλι οι Άγγλοι θα μετατρέψουν τα θωρακισμένα μεταγωγικά οχήματα σε αυτόνομα, αυτάρκη και αυτο­κινούμενα όπλα. Το τανκς (δεξαμενή καυσίμων σημαίνει η λέξη) θα γίνει έτσι ένα πανίσχυρο αμυντικό και μαζί επιθετικό όπλο, διατηρώ­ντας ταυτόχρονα και τον αρχικό χαρακτήρα του μεταγωγικού οχήμα­τος. Μ’ άλλα λόγια, τα άρματα μάχης μπορούν να συνεχίσουν τώρα τη δουλειά από εκεί που την άφησαν οι κανονιοφόροι (οι μπομπάρδες), στις οποίες η αποικιοκρατία χρωστάει πολλά.

Σε λίγο θα προκύψει ένας καινούργιος αμφίβιος στρατός. Οι πε­ζοναύτες είναι και ναύτες και πεζικάριοι. 'Οταν βρίσκονται στη θά­λασσα, προστατεύουνται από τα θωρηκτά, τα θωρακισμένα πλοία, κι όταν βρίσκονται στη στεριά, από τα θωρακισμένα άρματα. Αυτοί που θα σπρώξουν στον ύψιστο βαθμό τελειότητας τον αμφίβιο πόλεμο λίγο αργότερα, θα είναι οι ούτως ή άλλως αμφίβιοι Ιάπωνες. Αλλά προς το παρόν οι Άγγλοι παραμένουν οι δάσκαλοι όλου του κόσμου σ’ αυτό το είδος «δροσερού» πολέμου, θα τους ακολουθήσουν κατά πόδας οι και κατά τον πρώτο πόλεμο σύμμαχοί τους, οι Γάλλοι. Σε λίγο θα μπουν στο θορυβώδη χορό των αρμάτων οι πάντες και κυρίως οι Γερ­

107

μανοί. Που με την παραδοσιακή τεχνική και επιστημονική τους επάρ­κεια θα φκιάξουν τα υπερτέλεια άρματα μάχης «Πάνθηρ» και «Τί- γρις» (προσέξτε τα θηριώδη ονόματα). Που είναι σιδερένια θηρία κι όχι σιδερένια άλογα, όπως είχε στο νου του το άρμα ο Ντα Βίντσι. Όσο για τα αγγλικά άρματα μάχης αυτά είναι, αρχηγικά. Είναι αφιε­ρωμένα στον υπ’ αριθμόν ένα ηγέτη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και λέγονται «Τσώρτσιλ». Όμως τα αμερικάνικα άρματα μάχης είναι στρα- τηγοκεντρικά. Λέγονται «Σέρμαν» και «Πάτον». Ενώ τα ρωσικά είναι εντελώς απρόσωπα (λαϊκά μήπως). Φέρουν αριθμό αντί ονόματος και λέγονται Τ34. Όπως και να λέγονται τα άρματα μάχης αντικαθιστούν το ίδιο καλά όλα το πανάρχαιο ιππικό. Ο στρατιωτικός ρόλος του αλό­γου έληξε οριστικά. Λίγο νωρίτερα, με το αυτοκίνητο, είχε λήξει και ο κοινωνικός του ρόλος Κανένα ζώο δεν προσέφερε τόσα πολλά στον άν­θρωπο, και σε περίοδο ειρήνης και σε περίοδο πολέμου. Δεν ξέρω αν η τιμή που θα άρμόζε στο άλογο ήταν να δώσουμε το όνομά του στη μο­νάδα μέτρησης της μηχανικής ισχύος. Μηχανή δέκα ίππων, ας πούμε, μπορεί να έχει δύναμη ίση με δέκα άλογα, αλλά εγώ θα προτιμούσα τα άλογα έξω από τη μηχανή, στα λιβάδια Στο σχεδιασμό της μάχης και στο πεδίο μάχης τα άρματα μάχης παίζουν τον ίδιο περίπου ρόλο, που από αιώνες έϋαιζε το ιππικό.

Πριν ο ανταρτοπόλεμος δώσει την ιδέα για τη δημιουργία του σώ­ματος των κομάντος (καταδρομέων), το ιππικό πρώτα και τα άρματα μάχης μετά, λειτουργούσαν σαν κομάντος. Πάντως οι κυρίως απείν κομάντος είναι ρωσική εφεύρεση. Προέκυψε από μετεξέλιξη του «λαϊ­κού στρατού», που δρα σαν αντάρτικο στρατιωτικό σώμα στα μετό­πισθεν του εχθρού. Πρόκειται για μια πολεμική τακτική που θα κά­νει θαύματα στο Ανατολικό (ρωσικό) Μέτωπο στη διάρκεια του Β' Πα­γκοσμίου Πολέμου. Και επειδή οι δυτικοί στρατοί δε γίνεται να έχουν λαϊκό στρατό εθελοντών, και επειδή τα αντάρτικα σ’ όλη την Ευρώ­πη θα παίξουν βασικό ρόλο στον πόλεμο φθοράς του γερμανικού στρατού, μετά τον πόλεμο θα εμφανιστούν αυτόνομα στρατιωτικά σώματα, που δρουν περίπου όπως οι αντάρτες: με ταχύτητα, με ευελι­ξία, με διοικητική αυτονομία, με αυτενέργεια του κάθε στρατιώτη. Στα σώματα των κομάντος φορτώνουν, αυτοί που σχεδιάζουν και διευθύ­νουν τις μάχες, τις πιο δύσκολες αποστολές

Με το πανάρχαιο ιππικό, που τώρα θωρακίζεται και τσουλάει σε ερπύστριες και το ομοίως πανάρχαιο αντάρτικο, που λέγεται και άτα­κτος στρατός και που στον δεύτερο πόλεμο αρχίζει να γίνεται ολοέ­να και περισσότερο τακτικός (βλέπε και Τίτο), η θανατηφόρα τέχνη του πολέμου, που βέβαια δεν ανήκει στις καλές τέχνες τελειοποιείται

108

με τρόπο πολύ εντυπωσιακό. Αλλά το πιο εντυπωσιακό απ’ όλα τα όπλα είναι το αεροπλάνο. Ενώνει με φωτιά τη γη με τον ουρανό και μετατρέ­πει τα πάντα σε κόλαση. Τώρα, ο θάνατος είναι ουρανοκατέβατος. Τώρα, ο θάνατος είναι παντού: στη στεριά στη θάλασσα, στον αέρα, στο πεδίο της μάχης στα μετόπισθεν. Τώρα, ο πόλεμος δεν αφορά μόνο τους στρατιώτες αφορά τους πάντες μάχιμους και άμαχους. Τούτη η βάρβαρη ιστορία αρχίζει από τότε που η αεροπορία δοκιμάζεται για πρώτη φορά σαν όπλο στο πεδίο της μάχης όπως και το τανκς: στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Που από κάθε άποψη, στρατιω­τική και πολιτική, είναι μια πρόβα τζενεράλε του δευτέρου.

Πρώτοι οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν το αεροπλάνο για στρατιωτικούς μεν, αλλά όχι και πολεμικούς σκοπούς το 1911. Ήταν τότε που πολε­μούσαν στη Λιβύη με τους Τούρκους. Τα ιταλικά αεροπλάνα τότε πε­ριορίζονταν στο να κατοπτεύουν το μέτωπο και να εκτελούν αναγνω­ριστικές πτήσεις Λίγο αργότερα, το 1912, στον Πρώτο Βαλκανικό Πό­λεμο, οι Έλληνες σκέφτονται πως καλό είναι, τα ελάχιστα τότε ελλη­νικά αεροπλάνα της πλάκας γνωστά και σαν «κατσαρίδες», στη διάρ­κεια μιας αναγνωριστικής πτήσης να πετσύν στο κεφάλι των Τούρκων και καμιά πρόχειρη μπομπίτσα, που έμοιαζε άλλοτε με στρακαστρού- κα και άλλοτε με χειροβομβίδα Δυο μεσογειακοί λαοί, οι Ιταλοί και οι Έλληνες, πειραματιζόμενοι επί των κεφαλών ενός άλλου μεσογεια­κού λαού, των Τούρκων, ανακαλύπτουν, σχεδόν παίζοντας τον αερο­πορικό πόλεμο. Όμως, σοβαρό όπλο θα κάνουν την αεροπορία οι Αγγλοι και οι Γάλλοι ταυτόχρονα, στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο βομβαρδισμός, νοούμενος σαν οργανωμένη στρατιωτική επιχείρηση και όχι σαν μεσογειακό νταβαντούρι, θα προκύψει τότε. Όμως οι Άγγλοι και Γάλλοι, οι δημιουργοί της πολεμικής αεροπο­ρίας όπως άλλωστε και οι Γερμανοί και οι Ιταλοί, στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο θα χρησιμοποιούν το σχετικά καινούργιο όπλο σχεδόν αυτό­νομα Η αεροπορία μόνη της σχεδιάζει και μόνη της εκτελεί τις αερο­πορικές επιχειρήσεις. Αποκορύφωμα του αυτόνομου αεροπορικού στρατηγικού σχεδιασμού είναι η Μάχη της Κρήτης ένα καθαρό αρι­στούργημα από στρατιωτικής απόψεως (Έχουν και οι σφαγείς τα αρι- στσυργήματά τους, έτσι, για να μην το παίρνουν πάνω τους οι καλλι­τέχνες). Τη Μάχη της Κρήτης θα τη σχεδιάσει και θα την εκτελέσει αποκλειστικά η Λουφτβάφε, και μάλιστα με την επιστασία του αρχη­γού της του Γκαίρινγκ. Στη Μάχη της Κρΐ^της, ο γερμανικός στρατός ξηράς και το ναυτικό υπακούουν στις διαταγές των αεροπόρων, που έχουν την απόλυτη πρωτοβουλία Αυτό θα συμβεί για πρώτη φορά στην πολύ σύντομη, άλλωστε, ιστορία της πολεμικής αεροπορίας.

109

Αντίθετα, οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι και οι Ιάπωνες, οι πιο ισχυ­ρές δυνάμεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο για πρώτη φορά δοκιμάζεται σοβαρά σαν τακτικό και όχι μόνο στρατηγικό όπλο το αεροπλάνο, δεν θεωρούν την πολεμική αεροπορία σαν αυ­τόνομο όπλο και δεν της επιτρέπουν να σχεδιάζει μόνη της επιχει­ρήσεις. Αντιλαμβάνονται την αεροπορία σαν εναέριο πυροβολικό μεγάλης ακτίνας δράσης.

Με τον ίδιο τρόπο αντιλαμβάνονται οι επιτελικοί αξιωματικοί (εί­ναι αυτοί που σχεδιάζουν τις μάχες) και το πολεμικό ναυτικό: σαν προέκταση του πεζικού, του «βασιλιά των όπλων». Σε κανέναν στρα­τό το ναυτικό δε σχεδίασε μόνο του ναυτικές επιχειρήσεις. Ο πόλε­μος στη θάλασσα δεν είναι η κυρίαρχη μορφή πολέμου. Άλλωστε, τα πολεμικά πλοία δεν είναι ιδιαίτερα ευκίνητα και δύσκολα φτά­νουν στην ώρα τους εκεί που τα χρειάζεσαι. Ωστόσο, οι Ιάπωνες θα ανατρέψουν άρδην την περί πολεμικού ναυτικού στρατιωτική αντί­ληψη. Ο πρώτος που θα σκεφτεί να εξαρτήσει την αεροπορία απ’ ευθείας από το ναυτικό, αφού πρώτα το αυτονομήσει από τον στρα­τό ξηράς, είναι ο ιάπωνας στρατάρχης Γιαμαμότο, η πιο μεγάλη στρατιωτική προσωπικότητα στη Μάχη του Ειρηνικού, ο άνθρωπος που θα σχεδιάσει την απίστευτης ακρίβειας επίθεση κατά του αμε­ρικανικού στόλου στο Περλ Χάρμπορ, στη Χαβάη. Τώρα όλοι θα κα­ταλάβουν πως το ναυτικό και η αεροπορία κάνουν τέλειο ζευγάρι. Από τότε, ολοένα και περισσότερο η αεροπορία θα κυριαρχεί πάνω σ’ όλα τα παραδοσιακά όπλα. Χωρίς αυτήν, τίποτα δεν μπορεί να γίνει πλέον. Όπως έδειξαν οι μάχες της Αγγλίας και της Κρήτης, τις μάχες τις κερδίζει αυτός που έχει καλή και δυνατή αεροπορία, και τούτο άσχετα από το γεγονός πως όποιος κερδίζει πολλές μάχες σ’ έναν πόλεμο, δε σημαίνει ότι κερδίζει κατ’ ανάγκην και τον πόλεμο. Η νίκη δεν είναι πρόβλημα στατιστικής. Αν κερδίσεις όλες τις μάχες και χάσεις την τελευταία, έχασες.

Η Μάχη του Ατλαντικού (1940 και 1941), στην οποία συμπεριλαμ- βάνεται και η (ναυτική μόνο) Μάχη της Μεσογείου, ονομάστηκε από τους Άγγλους, ορθότατα μεν αλλά μόνο αν δεις το πράγμα από τη σκοπιά που επιβάλλει το δικό τους συμφέρον, σαν «μάχη των μαχών». Πράγματι, αν βούλιαζαν τα αγγλικά πλοία, η θαλασσοκράτειρα Αγ­γλία θα έμενε εντελώς ξεκρέμαστη και θα αποκόβονταν από τις αφρι­κανικές και τις ασιατικές αποικίες της. Κι αυτός ακριβώς είναι ο στό­χος του Χίτλερ, μετά την αποτυχημένη απόπειρα να καταλάβει την Αγγλία με έναν κεραυνοβόλο πόλεμο, που απέτυχε παταγωδώς στη Μάχη της Αγγλίας. Που ευθύς αμέσως θα μεταλλάξει σε Μάχη του

110

Ατλαντικού. Που είναι και πάλι μάχη της Αγγλίας, αλλά στη θάλασ­σα και πολύ μακριά απ’ την Αγγλία. Στους θαλασσινούς δρόμους που μεταφέρουν εμπορεύματα από τις αποικίες στην Αγγλία και κρα­τούν την πρώτη, τότε, αποικιακή δύναμη, ακμαία και ωραία. (Το αστείο με την Αγγλία είναι ότι, ενώ νίκησε στον πόλεμο, νικήθηκε λίγο μετά τη λήξη του στα κινήματα ανεξαρτησίας των υποταγμένων σ’ αυτήν λαών).

Η Γερμανία δεν ήταν ποτέ ισχυρή ναυτική δύναμη. Τώρα όμως έχει στη διάθεσή της τον πολύ καλό ιταλικό πολεμικό στόλο. Αν ο Χίτλερ βάλει στο χέρι και τον ιαπωνικό, και η αν η Αμερική δεν βγει στον πόλεμο για να αντιμετωπίσει τον φοβερό και τρομερό ιαπωνικό στό­λο, τότε η Αγγλία είναι καταδικασμένη σε θάνατο. Προς το παρόν, όταν δηλαδή τελείται η Μάχη του Ατλαντικού (τέλος 1940, αρχές 1941) ούτε η Αμερική ούτε η Ιαπωνία έχουν βγει ακόμα στον πόλεμο. Συνε­πώς η Αγγλία πρέπει να τα βολέψει μόνη της.

Στις 24 Φεβρουάριου 1941 ο Χίτλερ εκφωνεί έναν ιστορικό λόγο του προς τον γερμανικό λαό. Λέει πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τον πόλεμο των υποβρυχίων, που μαίνεται σ’ ολόκληρο τον Ατλαντι­κό. Διότι, ενώ στην αρχή του πολέμου η Γερμανία είχε μόνο 55 υπο­βρύχια, τώρα έχει 249. Δηλαδή ναυπηγεί 15 υποβρύχια το μήνα! Ο Χίτλερ λέει την αλήθεια. 'Αλλωστε, τούτη την πικρή αλήθεια οι Άγ­γλοι την ξέρουν και από τους πολύ καλούς κατασκόπους τους. Η Γερ­μανία, μέσα σε μήνες, κυρίως μετά την αποτυχία της στη Μάχη της Αγγλίας, έχει γίνει μεγάλη ναυτική δύναμη. Απίστευτα πράγματα συμ­βαίνουν στη χώρα του Χίτλερ, με τη συμπαράσταση ενός λαού που τον λατρεύει πολύ περισσότερο τώρα που βαδίζει ολοταχώς πάνω στ’ αχνάρια του Μεγάλου Ναπολέοντα αν όχι και του Μεγάλου Αλέξαν­δρου, που ο μεγάλος θαυμαστής των Ελλήνων τον έχει για πρότυπο. (Το ξαναείπαμε: ο Χίτλερ δεν θεωρούσε την Ελλάδα καταχτημένη, αλλά προστατευόμενη απ’ αυτόν χώρα. Μάλιστα, προστατευόμενη! Και πίστευε πως οι 'Ελληνες είναι τόσο καθαροί Άριοι, όσο περίπου και οι Γερμανοί. Μάλιστα, Άριοι! Χαρά ο Πλεύρης! Από δω και οι προσπάθειες αυτού του καλού 'Ελληνα, του καλύτερου που υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα, να μας πείσει πως μάλλον ατυχήσαμε εμείς οι 'Ελληνες, που δε νίκησαν οι Γερμανοί. Μάλιστα, ατυχήσαμε! Αν νι­κούσαν οι Γερμανοί, θα γινόμασταν το δεξί τους χέρι. Μάλιστα, το δεξ ί! Αν και θα μας είχαν κόψει το αριστερό).

Το πρώτο μισό του 1942 οι Άγγλοι φαίνεται να χάνουν τη Μάχη του Ατλαντικού. Και θα την έχαναν πράγματι, αν την 7η Δεκεμβρίου 1941, η Αμερική δεν έβγαινε στον πόλεμο μετά τη συμφορά στο Περλ

111

Χάρμπορ. Ωστόσο, από λίγο νωρίτερα, η Αμερική είχε αρχίσει να βοη­θάει κρυφά και ατύπως την Αγγλία στον Ατλαντικό. Τώρα που η Αμε­ρική βγαίνει στον πόλεμο, ο Ατλαντικός θα πασάρει το θαλασσινό πόλεμο στον Ειρηνικό. Όπου η σύγκρουση Αμερικανών και Ιαπώνων θα είναι μέχρι θανάτου στην κυριολεξία, θανάτου της Ιαπωνίας. Το 1945. Στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Εδώ, όχι ο θάνατος, αλλά ο μαζικός θάνατος αμάχων και αόπλων, νηπίων, παιδιών, γερόντων και γυναικών, θα σφραγίσει το τέλος του πολέμου με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο. Και θάναι αμερικάνικος αυτός ο τρόπος. Στο εξής, αν θέλεις, μη δέχεσαι την «προστασία» που σου προσφέρουν οι Αμερικανοί!

8. Ο μακρόσυρτος πόλεμος στη Βόρεια Αφρική

Η κλειστή θάλασσα της Μεσογείου, που λέγεται έτσι γιατί βρίσκε­ται στο μέσον της γης πιο σωστά στον μέσον της γης της Ευρώπης και της γης της Βόρειας Αφρικής, επικοινωνεί με τον Ατλαντικό ωκεανό με φυσικό τρόπο, μέσω του πορθμού του Γιβραλτάρ. Με τον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό επικοινωνεί με τεχνητό τρόπο, μέσω της διώρυ­γας του Σουέζ. Όποιος ελέγχει αυτές τις δυό υδάτινες πόρτες, ελέγχει το παγκόσμιο θαλασσινό εμπόριο.

Μια τρίτη έξοδος της κλειστής Μεσογείου προς την ακόμα πιό κλειστή Μαύρη θάλασσα, που ανήκει κι αυτή στη Μεσόγειο, είναι τα στενά των Δαρδανελλίων, για τα οποία θα γίνει σκοτωμός κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως τα Δαρδανέλλια δεν θα παίξουν μεγά­λο ρόλο κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Προφανώς γιατί αυτός ο πό­λεμος είναι όντως παγκόσμιος, ενώ ο άλλος καταχρηστικά ονομάζε­ται παγκόσμιος αφού ήταν ευρωπαϊκός, και κυρίως γαλλογερμανικός. Σε έναν γνησίως παγκόσμιο πόλεμο, σαν τον δεύτερο, από γεωστρα- τηγικής απόψεως ενδιαφέρουν κυρίως οι συνάψεις των ωκεανών με­ταξύ τους. Τρεις είναι οι μεγάλοι ωκεανοί της υδρογείου σφαίρας (της σφαίρας που αποτελείται από ύδωρ και γη): Ο Ειρηνικός ο Ατλαντι­κός και ο Ινδικός. Εντούτοις μία είναι η κυρίαρχη στην υδρόγειο θά­λασσα: Η μικρή, συγκριτικά με τους ωκεανούς, Μεσόγειος. Όλα τα σπουδαία πράγματα στην ανθρώπινη ιστορία από πολιτιστικής από­ψεως έγιναν γύρω απ’ αυτή τη σπουδαία θάλασσα, την πιο σπουδαία απ’ όλες τις θάλασσες της υδρογείου. Όποιος ελέγχα το Γιβραλτάρ

112

και το Σουέζ, ελέγχει εν τέλει όλον τον κόσμο, είτε άμεσα είτε έμμε­σα, ακόμα και στον καιρό μας, που τα αεροπλάνα διαφοροποίησαν τη ροή όλων των εμπορευμάτων πλην των πετρελαίων, που συνεχίζουν να μεταφέρονται με πλοία και πετρελαιαγωγούς και όχι με αεροπλάνα.

Δεδομένου πως δύο είναι οι κύριες πετρελαιοπαραγωγές περιοχές στη Μεσόγειο, η Μέση Ανατολή και ο Καύκασος, όποιος ελέγχει τη Μεσόγειο ελέγχει και τη ροή του πετρελαίου της σ’ όλες τις γωνιές του κόσμου. Να γιατί είναι τόσο κρίσιμος ο έλεγχος του Γιβραλτάρ και του Σουέζ. Να γιατί ο κύριος εχθρός του Χίτλερ είναι η Αγγλία, η χώρα που ελέγχει και τις δυο εξόδους της Μεσογείου προς τους ωκεα­νούς. Φυσικά, οι θαλάσσιοι δρόμοι δεν θα είχαν κανένα σημαντικό ενδιαφέρον αν χρησιμοποιούνταν μόνο για τον τουρισμό. Η κύρια χρη- σιμότητά τους είναι η μεταφορά στρατού προς τις προς κατάκτησιν χώρες όλου του κόσμου. Και η μεταφορά εμπορευμάτων και κυρίως πρώτων υλών από τις καταχτημένες χώρες προς τις ευρωπαϊκές μητρο- πόλεις. Τα πετρέλαια, μια αναλώσιμη πηγή ενέργειας, είναι το πιο σπουδαίο απ’ όλα τα εμπορεύματα. Αν λείψει από κάποια βιομηχανι­κή χώρα, όλα θα καταρρεύσουν αυτομάτως. Ούτε μοτοποδήλατο δεν θα μπορούσε να κινηθεί, πόσο μάλλον εργοστάσιο.

Τα αμερικανικά συμφέροντα εκείνον τον καιρό περιορίζονται στο άλλο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η Ιαπωνία Η Αμερική ίσως να μην έβγαινε στον πόλεμο αν δεν της ριχνόταν η Ιαπωνία στο Περλ Χάρ- μπορ της Χαβάης, που βρίσκεται περίπου στο κέντρο του Ειρηνικού, ακριβώς στην αντίθετη απ’ την Ελλάδα μεριά της υδρογείου, περίπου στη μέση της απόστασης ανάμεσα στην Αμερική και την Ιαπωνία Η Αμερική θα γίνει «προστάτης του ελεύθερου κόσμου» (σ’όλον τον κό­σμο) γύρω στο 1948, όχι γιατί έχει καμιά σκασίλα για την ελευθερία του κόσμου, αλλά γιατί αυτόν τον καιρό αρχίζουν να εμφανίζονται οι πολυεθνικές που δημιουργούνται με βάση τις εθνικές αμερικανικές εταιρείες. Η Αμερική, λοιπόν, προστατεύει σ’ όλον τον κόσμο τα συμ­φέροντα των πολυεθνικών, δηλαδή τα δικά της κατ’ αρχήν συμφέρο­ντα - αλλά όχι μόνο. Πάντως, όχι τα δικά σου ούτε τα δικά μου, που φυσικά ουδεμία σχέση έχουν μ’ αυτά των πολυεθνικών. Αλλά ούτε και μ’ εκείνα των εθνικών εταιρειών. Αν ήμουν βιομήχανος, το πράγ­μα θ’ άλλαζε, θα αγωνιζόμουν για τα εθνικά συμφέροντα αν η εται­ρεία μου ήταν εθνική, και για τα πολυεθνικά αν αυτή ανήκε σε κά- ποια πολυεθνική.

Ο βράχος του Γιβραλτάρ, ένα τόσο δα πραματάκι, μιά μικροσκο- πική πόλη 27.000 κατοίκων στην άκρη της Ισπανίας, ανήκει στην Αγ­γλία από το 1704. Με μια συνθήκη του 1904 μεταξύ των Άγγλων και

113

των Γάλλων, εξασφαλίστηκε η ελεύθερη διεθνής ναυσιπλοΐα στο Γι­βραλτάρ. Το κωμικό, όμως, είναι πως την εν λόγω συμφωνία την υπό­γραψε και η Ισπανία, στην οποία φύσει και θέση ανήκει ο πιο σημα­ντικός βράχος της υδρογείου. Αυτός ο πολύτιμος βράχος απ’ την αρχή περίπου του Πολέμου του Ατλαντικού βρίσκεται σε χέρια γερμανικά. Αν πέσει και η διώρυγα του Σουέζ σε χέρια γερμανικά, όλα θα καταρ- ρεύσουν στην Ευρώπη, που θα γίνει ολόκληρη γερμανική με τον πιο άνετο τρόπο. Η Μάλτα, η πιο ισχυρή αγγλική βάση στο κέντρο της Μεσογείου θα εξαφανιστεί αυτομάτως. Το ίδιο και η Κύπρος, η δεύ­τερη σημαντική βάση των Άγγλων στη Μεσόγειο. 'Ομως, η στρατιω­τική σημασία της Κύπρου είναι μειωμένη αυτόν τον καιρό, εξαιτίας της Ρόδου, που βρίσκεται σε ιταλικά χέρια από το 1912, που την πή­ραν οι Ιταλοί απ’ τους Τούρκους, οι οποίοι την κατείχαν από το 1522. (Οι Ιταλοί θα ονομάσουν τη Δωδεκάνησο Isole Italiani dell’ Egeo, δη­λαδή ιταλικά νησιά του Αιγαίου! Σκεφτείτε τι θα γινόταν σήμερα, αν η «ιταλική» Δωδεκάνησος δεν επιστρεφόταν από τους νικητές Συμμά­χους στην Ελλάδα την 31η Μαρτίου 1947, για να προσαρτηθεί και επι­σήμους τον Μάρτιο του 1948, προς το τέλος του εμφυλίου πολέμου).

Η διώρυγα του Σουέζ, που συντομεύει τον θαλάσσιο δρόμο μετα­ξύ Αγγλίας *και Ινδίας κατά 44% (γι’ αυτό έγινε, άλλωστε) σκαβόταν επί δέκα χρόνια, από το 1859 μέχρι το 1869, υπό την επιστασία του Γάλλου Φερνπνάν Λεσέψ, σε μιά εποχή που η Αίγυπτος ήταν τουρκι­κή. Αργότερα η Αίγυπτος θα γίνει σχεδόν αγγλική -συνεπώς και η διώρυγα Και όταν ο Νάσερ πήγε να την κάνει αιγυπτιακή το 1956, έγινε σκοτωμός.

Στη διάρκεια του Β' πολέμου η κρίσιμη αυτή διώρυγα είναι αγγλι­κή κατ’ ουσίαν. Και ο Χίτλερ θα βάλει τον Μουσολίνι να την κατα­λάβει για λογαριασμό του, τον καιρό που είναι απασχολημένος στη Μάχη της Αγγλίας, στη Μάχη του Ατλαντικού και στη Μάχη της Κρή­της. Ο Ντούτσε, όμως, θα τα κάνει μούσκεμα. Αλλά και ο θρυλικός Ρόμελ, «η αλεπού της ερήμου», λίγο αργότερα, δεν θα έχει καλύτερη τύχη. Το Σουέζ θα παραμείνει στα χέρια των δυτικών Συμμάχων από την αρχή μέχρι το τέλος του πολέμου και η Μεσόγειος δεν θα πεθά- νει αϊτό ναζιστική ασφυξία. Οι συνεχείς και αδιάκοποι πόλεμοι, που γίνονται κυρίως στην ιταλική τότε Λιβύη και κυριότατα στην ανατο­λική της πλευρά, την Κυρηναϊκή, όπου και η πόλη Τομπρσύκ, το με­γάλο οχυρό του Ρόμελ, έχουν σαν έπαθλο, πρώτα τη διώρυγα και μετά τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, λίγο παραπάνω.

Προσέξτε πώς είναι διαμορφωμένος αυτή την εποχή ο αποικιακός χάρτης στην περί την διώρυγα και περί τα πετρέλαια περιοχή: η Αί­

114

γυπτος είναι στενή «φίλη» της Αγγλίας. Τόσο φίλη, που από χρόνια διατηρεί εκεί στρατεύματα μ’ όλη της την άνεση. Το Άντεν παραπέ­ρα, στην αραβική χερσόνησο, είναι αγγλική αποικία. Ομοίως και η Βρετανική Σομαλία στην Ανατολική Αφρική. Υπό αγγλικό έλεγχο βρί­σκεται και η Παλαιστίνη (που σήμερα είναι κομμένη στα δυο, στο κράτος του Ισραήλ και στο κράτος της Ιορδανίας). Το Ιράκ, το Ιράν και τα Αραβικά εμιράτα είναι κράτη αυτεξούσια υποτίθεται, αλλά καλά ελεγχόμενα από την Αγγλία, παρά τον κάποιο φιλογερμανισμό του Σάχη. Εκτός αυτών η Αγγλία έχει κι άλλα προτεκτοράτα (προστα- τευόμενα κράτη) στην Ανατολική Αφρική, για να ελέγχει τον θαλάσ­σιο δρόμο προς την Ινδία.

Η Γαλλία έχει δικά της (;) το Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνη­σία. Αλλά τώρα, οι χώρες αυτές ελέγχονται από την δωσιλογική κυ­βέρνηση του Βισύ. Οι Ελεύθεροι Γάλλοι του Ντε Γκωλ, ωστόσο, ελέγ­χουν κάπως χαλαρά τη Σενεγάλη, τη Γάλλική Σομαλία, και ακόμα πιο χαλαρά τη Συρία και το Λίβανο, που είναι προτεκτοράτα των Γάλλων, όπως και η Μαδαγασκάρη, όπως και η Ινδοκίνα λίγο μακρύτερα. Όλες αυτές οι περιοχές θα παίξουν κάποιον ρόλο στον πόλεμο, μικρό ή μεγάλο.

Η Γερμανία δεν έχει τίποτα απολύτως σ’ αυτήν την περιοχή, και σκάει απ’ το κακό της, από χρόνια τώρα. Έχει όμως η σύμμαχός της Ιταλία Κυρίως τη Λιβύη, από το 1911, όταν θα νικήσει τους Τούρκους, που την κατείχαν από το 1517. Στη ρωμαϊκή αρχαιότητα, ένα μέρος της σημερινής Λιβύης και ένα μέρος της σημερινής Τυνησίας στα δυτικά της, αποτελούσαν τη φοινικική Αυτοκρατορία της Καρχηδόνας, ακρι­βώς απέναντι από την σημερινή Ιταλία (Τα ερείπια της ένδοξης πόλης της Καρχηδόνας βρίσκονται επί τυνησιακού εδάφους). Οι πριν απ’ τον Ντούτσε κυβερνήτες της Ιταλίας θεώρησαν σκόπιμο να εξασφαλίσουν τα νώτα τους, ή μάλλον το νότο τους το 1911, σε μια εποχή που η Οθω­μανική Αυτοκρατορία πνέει τα λοίσθια, κι όλοι τρέχουν να προλάβουν ν’ αρπάξουν κάτι. (Ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος εδώ σε μας θα αρχίσει ένα χρόνο μετά, το 1912).

Και επειδή οι προκάτοχοι του Ντούτσε έβαλαν έγκαιρα στο χέρι τη Λιβύη, είπε να συνεισφέρει κι αυτός κάτι στο μεγαλείο της Νέας Ρω­μαϊκής Αυτοκρατορίας. Κι έτσι, το 1936 καταλαμβάνει την πανάρχαιη Αιθιοπία Γιατί την Αιθιοπία; Μα, διότι έτσι του ερχόταν βολικότερα Αλλά το αστείο δεν είναι η κατάχτηση της Αιθιοπίας, τρία χρόνια πριν αρχίσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το πολύ αστείο είναι η δημιουρ­γία της Ιταλικής Αυτοκρατορίας της Ανατολικής Αφρικής. Την εν λόγω αυτοκρατορία της πλάκας θα την συναποτελέσσυν η Αιθιοπία, η Ερυ­

115

θραία και η Ιταλική Σομαλία. Τέρμα. Περίεργο, στην εν λόγω ιταλι­κή αυτοκρατορία δεν ανήκε η Ιταλία! Πάντως, νταλός αυτοκράτορας υπήρχε εκεί. Ήταν ο Δούκας της Αόστης, που ποιος ξέρει τι ψώνιο θάταν για να πάει να γίνει αυτοκράτορας εκεί.

Το νταβαντούρι στη Βόρεια και την Βορειοανατολική Αφρική, θ’ αρχίσει τον Ιούλιο του 1940, και θα τελειώσει τον Μάιο του 1943 με την ήττα του Ρόμελ. Σ’ αυτό το μακρύ διάστημα, σ’ άλλα μέτωπα τε- λούνται άλλοι πόλεμοι: ο πόλεμος της Αγγλίας, ο πόλεμος του Ατλα­ντικού, ο ελληνοΐταλικός πόλεμος, ο πολέμος στο Ανατολικό Μέτωπο, ο πόλεμος στον Ειρηνικό. Ο πόλεμος στη Βόρεια και τη Βορειανατο- λική Αφρική διασχίζει χρονικά όλους αυτούς τους πολέμους, όντας ο πιο μακρόχρονος αλλά και ο πιο βασανιστικός για όλους τους εμπλε- κομένους. Είναι δύσκολο για μη Αραβες να μάχονται σε περιοχές όπου οι παραδοσιακοί πολέμοι γίνονται με καμήλες και με άλογα, όπου η άμμος μπουκώνει συνεχώς τους σωλήνες των κανονιών, όπου τα άρματα μάχης κολλούν στην άμμο, όπου οι βόμβες πέφτουν στα μα­λακά και δε σκάν, όπου οι στρατιώτες εκτός των άλλων πεθαίνουν και απ’ τη δίψα. Και νάχεις κι από δίπλα τους βουτηγμένους μέχρι τ’ αυτιά στο κισμέτ μουσουλμάνους, να λεν συνεχώς μέσα στον κουρνιαχτό: Μπιρ Αλλάχ, ίλ Αλλάχ. Ένας ο θεός, μέγας ο θεός - πούντος ο θεός; Σ’ όλους τους πολέμους, ο θεός, ακόμα και ο περι­λάλητος θεός των Ελλήνων, γίνεται Ελβετός: περνάει με τους ουδε­τέρους και με τους τραπεζίτες.

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1940, ο διοικητής των ιταλικών δυνάμεων της Λιβύης, στρατάρχης Γκρατσιάνα, περνάει τα σύνορα και μπαίνει στην Αίγυπτο. Ο διοικητής των αγγλικών δυνάμεων στην Αίγυπτο, στρατη­γός Ουέιβελ, στην αρχή σταματάει την ιταλική προέλαση σε αιγυπτια­κό έδαφος. Στη συνέχεια, τους παίρνει φαλάγγι, τους σπρώχνει στη Λιβύη, μπαίνει κι αυτός μέσα, καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της χώρας και διαλύει τη στρατιά του Γκρατσιάνα, πιάνοντας 130.000 αιχμαλώ­τους μαζί με 19 στρατηγούς. Τον Φεβρουάριο του 1941 όλα φαίνονται να έχουν τελειώσει για τους Ιταλούς στη Λιβύη, αλλά ο Ουέιβελ παίρ­νει απ’ τ’ αφεντικά του στο Λονδίνο μια διαταγή που λέει να σταμα­τήσει να κυνηγάει τους έρμους τους Ιταλούς, που δεν ξέρουν τί τους γίνεται, όπως και στην Αλβανία, και να στείλει στρατεύματα στα Βαλκάνια, όπου οι Γερμανοί ετοιμάζονται να επιτεθούν ύστερα απ’ το φιάσκο των Ιταλών στο αλβανικό μέτωπο. Μας ενδιαφέρουν πολύ τα Βαλκάνια, λέει ο Τσώρτσιλ. Αν τα χάσουμε, οι Γερμανοί θα επιπέσουν στα πετρέλαια και τη διώρυγα απ’ το βορρά ίσως μέσω Τουρκίας που παριστάνει την ουδέτερη, (θα μπει στον πόλεμο στο πλευρό των δυτι­

116

κών συμμάχων λίγο πριν απ’ το τέλος του). 'Αλλωστε, και η Γιουγκοσ­λαβία είναι φασιστική αυτόν τον καιρό. Απομένει η Ελλάδα, αλλά και κει τα πράγματα είναι δύσκολα μ£ τον φασίστα Μεταξά. Που ναι μεν μάχεται τους Ιταλούς, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα πολε­μήσει και τους Γερμανούς, θα επανέλθουμε, λοιπόν, στη Μέση Ανα­τολή, αφού πρώτα πάμε στην Ελλάδα

9. Ο πόλεμος στην Ελλάδα

Ο Μουσολίνι σχεδιάζει να προσαρτήσει την Ελλάδα στη Νέα Ρωμαϊ­κή Αυτοκρατορία από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 1922. (Για μας εδώ, το 1922 είναι η χρονιά της μικρασιατικής καταστροφής). Την επό­μενη κιόλας χρονιά, το 1923 (για μας εδώ, το 1923 είναι η χρονιά της Συνθήκης της Λωζάνης) επιχειρεί να καταλάβει την κοντινή Κέρκυρα ερήμην των πάντων, και κυρίως του κοινού νου. Αλλά τελικά στρέφει την προσοχή του στο Φιούμε, που το προσαρτά το 1924, στην Αιθιοπία, που την «κάνει δική του» (με βιασμό) το 1936 και στην Αλβανία, που πρώτα τη βαφτίζει «κομμάτι της Ιταλίας» και ύστερα εγκαθίσταται σ’ αυτήν με τον πιο άνετο τρόπο το 1939. Έτσι, στις 10 Ιουνίου 1940, που ο Μουσολίνι θα κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γάλλίας και της Αγγλίας ταυτόχρονα, έχει ήδη αποδείξει στο φίλο του τον Χίτλερ πως είναι μά­γκας και καραμπουζουκλής. Κι εκείνος τον παίρνει στα σοβαρά, θ ’ αρ­χίση να τον υποπτεύεται μόνο από την 28η Οκτωβρίου 1940 και μετά.

Ο Μουσολίνι εισβάλλει στην Ελλάδα ερήμην του Χίτλερ, χωρίς καν να του ανακοινώση το χαρμόσυνο γεγονός, έτσι για τους φασι­στικούς τύπους, ρε αδερφέ. Αργότερα θα του πη πως «έκανε δική του» την Ελλάδα, φυσικά με βιασμό, όπως ταιριάζη σ’ όλους τους εραστές που «κάνουν δική τους» μια «ξένη» γυναίκα, για να τον βοηθήση να επιτηρεί καλύτερα τη Ρουμανία Δηλαδή, τα ρουμανικά πετρέλαια. Λίγες μέρες πριν από την 28η Οκτωβρίου 1940 ο Χίτλερ έχη ήδη μπει στη Ρουμανία σα «φίλος», αφού έπεισε τους Ρουμάνους να αποποιη- θούν την αγγλική προστασία, της οποίας έχαιρε μέχρι τότε μια χώρα φιλογαλλική από παράδοση (το Βουκουρέστι λέγεται και «μικρό Πα­ρίσι» και οι Ρουμάνοι Ιονέσκο και Σιοράν θα αντιμετωπίζονται σχε­δόν σα Γάλλοι). Και να δεχτεί την αποτελεσματικότερη για τα πετρέ­λαιά της γερμανική προστασία Επειδή ο νέος και πολύ απειλητικός

117

προστάτης βρίσκεται πιο κοντά, οι Ρουμάνοι, που φασίζουν αρκού­ντως, λεν: τσιμέντο να γίνει, νταβατζής ο ένας, νταβατζής κι ο άλλος. Και διαλέγουν τους Γερμανούς για προστάτες.

Και μη μου πείτε πως κακώς έπραξε η Ρουμανία που διάλεξε για προστάτη τον Χίτλερ, γιατί και μεις παρά λίγο αυτόν θα διαλέγαμε, σε μια εποχή που όλες οι μικρές χώρες με «ανεξάρτητη και υπερήφα­νη εξωτερική πολιτική» ψάχνουν μανιωδώς για προστάτη που θα προ­στατέψει τα εθνικά τους συμφέροντα. Αν είναι δυνατόν να είσαι και νάνος και εξαθλιωμένος και απατεών και υπερήφανος από πάνω! Όταν οι γίγαντες συγκρούονται, οι νάνοι εξαγοράζουν τη νανική τους υπερηφάνεια με μια ισχυρή «συμμαχική» προστασία Και αν κερδίσει ο ισχυρός στον οποίο πόνταραν, κερδίζουν κι αυτοί από σπόντα. (Και όμως, γιατί κάποιοι κοκοροκέφαλοι σε μας εδώ ονειρεύονται την ανα­σύσταση της «ελληνικής» Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, χωρίς να παίρ­νουν υπ’ όψη πως όλες οι αυτοκρατορίες της ιστορίας ήταν πολυεθνι­κές, και κυρίως χωρίς να μας λεν αν τα χρήματα των πακέτων Ντε- λόρ φτάνουν ή δε φτάνουν για να οργανώσουμε μια μεγαλειώδη εκ­στρατεία, ανάλογη μ’ αυτήν που κατέληξε στη μικρασιατική κατα­στροφή το 1922;).

Αμέσως μετά τη Ρουμανία, δέχεται και η Βουλγαρία ανάλογες «ανήθικες» προτάσεις για γερμανική προστασία. Στην αρχή λέει όχι, ευχαριστούμε πολύ, εμείς είμαστε υπερήφανος και ανεξάρτητος λαός. Και τότε ο Χίτλερ βάζει μπροστά τα μεγάλα, τα κλασικά μέσα και λέει στους Βούλγαρους: Τι θα λέγατε να σας έδινα την ελληνική Θρά­κη και την ελληνική Μακεδονία μέχρι τον Στρυμώνα, για ν’ αφήσετε τις μπούρδες για εθνική υπερηφάνεια και δε συμμαζεύεται και να γί­νετε φίλοι μου; Μετά χαράς, λεν οι Βούλγαροι και παν με το Χίτλερ χωρίς δεύτερη κουβέντα

Με τη Γιουγκοσλαβία τα πράγματα θα είναι πιο απλά. Ο αντι- βασιλεύς Παύλος και ο πρωθυπουργός Στογιαντίνοβιτς είναι απροκά­λυπτα φίλοι των Γερμανών και δεν έχουν καμιά δυσκολία να υπογρά­ψουν, την 25η Μαρτίου 1941, συμμαχία με τον Άξονα, δεδομένου μά­λιστα πως ο Χίτλερ τους δίνει σαν ανταμοιβή τη Θεσσαλονίκη και την κοιλάδα του Αξιού. Ο Φύρερ μοιράζει Ελλάδα δώθε κείθε με τρομερή ευκολία, σα να ήταν χωράφι που το κληρονόμησε απ’ τον πατέρα του, και μάλιστα ερήμην των δύο άλλων φασιστών, του Μουσολίνι και του Μεταξά, που τους έχει και τους δυο γραμμένους στα παλιά του τα πα­πούτσια Φυσικά, ο Χίτλερ ξέρει πως ο Μουσολίνι επιχειρεί να κατα­λάβει την Ελλάδα για να μην τη βάλει στο χέρι ο ίδιος, και γι’ αυτό τον αφήνει να βολοδέρνει αβοήθητος στα αλβανικά όρη. Άλλωστε, ο

118

Ντούτσε δεν θέλει βοήθεια, είναι πολύ υπερήφανος. Ρωμαίος Αυτοκρά- τωρ, γαρ! Αισθάνεται πολύ ισχυρός, αυτός ο πρώτος διδάξας τον φα­σισμό, απέναντι στον εν φασισμώ μαθητή του Ιωάννη Μεταξά

Όπως και νάναι, οι φίλοι των Γερμανών στη Γιουγκοσλαβία δεν θα μακροημερεύσουν. Για την ακρίβεια, θα υπάρξουν ως σύμμαχοι των Γερμανών μόνο για δυο μέρες. Η συμμαχία του γιουγκοσλάβου βασιλιά και του πρωθυπουργού του με τον Χίτλερ υπογράφεται την 25η Μαρτίου 1941 και την 27η Μαρτίου το φιλογερμανικό καθεστώς ανατρέπεται από τον στρατηγό Σίμοβιτς, που σπεύδει αμέσως να υπο­γράψει συμμαχία με τους Ρώσους και όχι με τους Άγγλους! Τόμπο­λα! Και για τους Γερμανούς και για τους Άγγλους.

Όλα αυτά συμβαίνουν στη γειτονιά μας ενώ συνεχίζεται ο ελλη- νοαλβανικός πόλεμος. Φυσικά, ο Μεταξάς ξέρει πως ο Χίτλερ μοιρά­ζει κομμάτια Ελλάδας, αλλά το βουλώνει. Γιατί; Οποία αφελής ερώ- τησις! Το γεγονός πως ο Μουσολίνι είναι εχθρός, δε σημαίνει πως εί­ναι εχθρός και ο Χίτλερ. Άλλωστε, το είπαμε, ο Μουσολίνι επεχείρη- σε να καταχτήσει την Ελλάδα ερήμην του Χίτλερ. Και ο Φύρερ θα θυμώσει όπου νάναι με τον Ντούτσε. Οπότε ο Φύρερ θα κατέλθει ως τιμωρός του Ντούτσε και όλα θα παν καλά για τον φιλογερμανό, αλλά όχι και φιλοΐταλό Μεταξά. Τρεις φασισμοί έμπλεξαν τα μπούτια τους στην Ελλάδα και τελούν και οι τρεις εν πλήρει συγχύσει.

θα μπορούσαν οι Γερμανοί να κάνουν στον Μεταξά την πρότα­ση που έκαναν ήδη στους Ρουμάνους, τους Βούλγαρους και ανεπι- τυχώς στους Γιουγκοσλάβους, αλλά δεν την κάνουν. Δεν παν δηλα­δή οι άνθρωποι του Χίτλερ στον υπερέλληνα πατερούλη («γιατί χαί­ρεται ο κόσμος και χαμογελά πατέρα;») να του πουν: αγαπητέ Ιωάν­νη, εσύ και γερμανοθρεμμένος είσαι, αφού σπούδασες στη Γερμανία, και φασίστας είσαι, και γόνος αρχοντικής βυζαντινής οικογένειας είσαι, και σπουδαίος μαθηματικός είσαι, και στρατιωτικός ήσουν, και μυαλό έχεις. Τι θάλεγες να γίνουμε καλοί φίλοι και να σε προ­στατεύσουμε απ’ τους πανάθλιους Άγγλους; Δεν το λεν, όμως, για­τί ξέρουν οι Γερμανοί πως οι Άγγλοι ενέκριναν διά του αγγλοφίλου βασιλέως Γεωργίου Β' την μεταξική δικτατορία, σε μια εποχή που ο φασισμός, που δεν έχει γίνει ακόμα επιθετικός, τους βόλευε πολύ παντού στην Ευρώπη, ακόμα και στη Γερμανία. Άλλωστε, η Ελλά­δα είναι αγγλικό προτεκτοράτο από της ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους το 1830. Στον Τζωρτζ Κάννιγγ χρωστάει την ύπαρξή του αυτό το κράτος - ο θεός των Ελλήνων, δηλαδή, να το κάνει κράτος, το ρημάδι, αλλά εν πάση περιπτώσει.

Αν η προσπάθεια για κατάχτηση της Ελλάδος γινόταν από τους

119

Γερμανούς και όχι από τους Ιταλούς, ο Μεταξάς θα βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Ευτυχώς γι’ αυτόν, η ανεπιτυχής εισβολή έγινε από τους Ιταλούς. Αλλά η κατάχτηση έγινε από τους Γερμανούς, όταν ήδη έχει πεθάνει, την 29η Ιανουαρίου 1941, ενώ ο ελληνοΐταλικός πό­λεμος συνεχίζονταν. Κι έτσι δεν τοποθετείται μπροστά στο τραγικό γι’ αυτόν δίλημμα, όταν οι Γερμανοί θα ασβάλουν στην Ελλάδα: με τους Γερμανούς ή με τους Άγγλους; Το δίλημμα θα υποχρεωθεί να το αντι­μετωπίσει ο διάδοχός του, τραπεζίτης Αλέξανδρος Κορυζής. Που αφού προεδρεύσει του υπουργικού συμβουλίου και αφού μιλήσει με το βα­σιλιά, θα αυτοκτονήσει στο σπίτι του όμορφα και καλά στις 18 Απρι­λίου 1941, δέκα μέρες μετά την έναρξη της γερμανικής εισβολής και έχοντας ήδη απορρίψει την 6η Απριλίου το τελεσίγραφο του Χίτλερ, με το οποίο ζητούσε την παράδοση της Ελλάδας. Κανείς δεν έμαθε τι είπε ο Κορυζής σε κείνη την κρίσιμη συνεδρίαση του υπουργικού συμβου­λίου και κυρίως στη συζήτηση, αμέσως μετά, με τον αγγλόφιλο βασι­λιά. Ίσως είπε πως οι Γερμανοί είναι φίλοι της Ελλάδας Και τίναξε τα μυαλά του στον οϊέρα όταν ο βασιλιάς του είπε: τι λες βρε ηλίθιε, οι Άγγλοι είναι φίλοι της Ελλάδας! Όσο για την ίδια την Ελλάδα, αυτή πάντα ασκούσε «υπερήφανη και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική», κολ­λώντας στην ουρά άλλοτε του ενός και άλλοτε του άλλου γαϊδάρου.

Αυτό που με τσαντίζει σε τούτη τη βλακώδη περί εθνικής υπερη- φανείας συνεχώς επαναλαμβανόμενη ιστορία, είναι που οι δημαγωγοί δε λεν πως ο πνιγμένος, πριν πιαστεί απ’ τα μαλλιά του, θα προσπα­θήσει να πιαστεί απ’ την ουρά εκείνου του γαϊδάρου που θα αυτοπρο- ταθεί ως καλύτερη σανίδα σωτηρίας και που θα δεχτεί στη συνέχεια να προσφέρει κι άλλα δάνεια στην πιο δανειοφάγα χώρα της Ευρώ­πης την Ελλάδα, γνωστή επί το ευστοχότερον και ως Ψωροκώσταινα. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, αλλά μόνο στην περίπτωση που δε στα­ματήσουν τα δάνεια. Έτσι και σταματήσουν, πάει η Ελλάδα, ανελή- φθη εις ουρανούς. Σημειωτέον πως τούτα τα ζωογόνα δάνεια τα παίρ­νουμε απ’ τους «κουτόφραγκους». Που σίγουρα είναι κουτοί, αφού συνεχίζουν να μας δανείζουν, ίσα ίσα για να τραγουδούμε σαχλά πατριωτικά θούρια.

Λίγες μέρες πριν πεθάνει ο Μεταξάς και ενώ ο νικηφόρος πόλεμος στην Αλβανία συνεχίζεται, καταπλήσσοντας τον κόσμο όλο με την ορμή του (η κατάρρευση του μετώπου με την εμφάνιση και μόνο των Γερμανών και χωρίς οι Έλληνες να δώσουν ούτε μια σοβαρή μάχη μαζί τους, είναι μια άλλη ιστορία, με ήρωες που γίνονται ξαφνικά αντιήρωες), έρχονται στην Αθήνα, από D μέχρι 17 Ιανουαρίου 1941, κάποιοι Άγγλοι και του ζητούν να επιτρέψει στους συμμάχους να

120

στείλουν στην Ελλάδα ένα εκστρατευτικό σώμα, για να βοηθήσει την κατάσταση στο μέτωπο. Ο Μεταξάς απορρίπτει την πρόταση. Δεν θέ­λει να θυμώσει τον Χίτλερ. 'Ομως, ψυχραιμότερα σκεπτόμενος, ο νέος πρωθυπουργός Κορυζής ζητάει στις 8 Φεβρουαρίου 1941 από τους Άγ­γλους να ξαναδούν το θέμα, κι έτσι στις 7 Μαρτίου 1941 αρχίζει η απόβαση βρετανικών δυνάμεων στη χερσαία Ελλάδα, ενώ αναγνωρι­στικά τμήματα από άγγλους στρατιώτες έχουν ήδη σταλεί στην Κρή­τη από νωρίτερα, ζώντος του Μεταξά και ερήμην του. Ήταν μια σα­φής υπόμνηση στον Μεταξά πως αυτό που κυρίως ενδιαφέρει τους Άγ­γλους (και τους Γερμανούς) στην Ελλάδα είναι η, πολύ χρήσιμη για τη μάχη στη Βόρεια Αφρική, Κρήτη. Πράγμα που, άλλωστε, θα φανεί σε λίγο, με τη Μάχη της Κρήτης.

Οι Γερμανοί περνούν τα ελληνικά σύνορα πρώτα από τη μεριά της Ανατολικής Γιουγκοσλαβίας, διά της κοιλάδος του ποταμού Αξιού (Βαρδάρη). Τότε περίπου θα κατηφορίσουν από ανατολικότερα και οι σύμμαχοι Βούλγαροι. Άλλες γερμανικές μονάδες θα μπουν απ’ τη δυτική μεριά της Γιουγκοσλαβίας, και θα καταλάβουν πρώτα τη Φλώ­ρινα Ενώ οι σύμμαχοι Ιταλοί θα μπουν κι αυτοί στην Ελλάδα από κει που τους εγκατέλειψαν οι 'Ελληνες στο αλβανικό μέτωπο. Που καταρ­ρέει αυτόματα σα να πάτησε ο διάολος το κουμπί, μόλις οι Γερμανοί πατούν το πόδι τους σε ελληνικό έδαφος, την 8η Απριλίου 1941, μπαί­νοντας απ’ την περιοχή της Δοϊράνης. Την επόμενη κιόλας μέρα οι Γερμανοί βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη, που παραδίδεται αμέσως και χωρίς συζήτηση. Στις 21 Απριλίου συνθηκολογούν τα ελληνικά τμή­ματα που βρίσκονται αποκομμένα στην περιοχή των Ιωαννίνων και του Μετσόβου. Λίγο νωρίτερα, τα αγγλικά τμήματα την κοπανούν συ­ντεταγμένα και παρατάσσονται στις Θερμοπύλες, για να δώσουν εκεί την αποφασιστική μάχη! Πέρασαν τους εαυτούς τους για Σπαρτιάτες οι Άγγλοι; Α μπα, θέατρο παίζουν για να συγκινηθούν οι συναισθη­ματικοί 'Ελληνες και να τους περάσουν όμορφα και καλά στην Πε­λοπόννησο, κι από κει στην Κρήτη, κι από κει στη Μέση Ανατολή. Οι Εγγλέζοι, ήλθον, είδον, απήλθον. Συντεταγμένοι θα μας ξανάρθουν επί Σκόμπυ. («Το βρακί του Σκόμπυ είναι όλο κόμποι, κι αν λυθούν οι κόμποι θα φανεί του Σκόμπυ, η μεγάλη του πολιτική». Είναι ένα έξο­χο μπούκι-βούκι του Γκλεν Μίλλερ, που το τραγουδούσαμε όλοι πριν φανεί του Σκόμπυ η μεγάλη του «πολιτική» και μας πηδήξει όλους στα Δεκεμβριανά).

Την 26η Απριλίου 1941 οι Γερμανοί βρίσκονται στη Θήβα και κοι­μούνται εκεί. Την άλλη μέρα ξυπνούν νωρίς, ντύνονται, ξυρίζονται και την 27η Απριλίου 1941 μπαίνουν σαν κύριοι στην Αθήνα. Υψώνουν τη

121

γερμανική σημαία στην Ακρόπολη, ίσα ίσα για να δώσουν την ευκαι­ρία στον Γλέζο και τον Σάντα να γίνουν ήρωες αργότερα, και την άλλη μέρα, ξεκινούν για την Πελοπόννησο, για να τελειώσουν και κει στα γρήγορα, μέσα σε δυο μέρες, από τις 28 μέχρι τις 30 Απριλίου. Έχουν περάσει μόνο 22 μέριες από τότε που οι Γερμανοί πάτησαν σε ελληνικό έδαφος και όλα τελειώνουν για την Ελλάδα. Που θα περά- σει απότομα από το αλβανικό έπος στη φρίκη της κατάρρευσης του μετώπου και της κατοχής. Αλλά και στο έπος της εθνικής αντίστασης. Που είναι κυρίως κομουνιστική. Οι πάντα πονηροί «εθνικόφρονες», είτε θα την κοπανήσουν στη Μέση Ανατολή είτε θα συνεργαστούν με τους Γερμανούς είτε θα κάνουν την πάπια. Ανάμεσα στις πάπιες και ο Κων. Καραμανλής. Ο εθνάρχης-πάπιας.

Αλήθεια, γιατί δεν μας λεν αυτοί οι καλοί Έλληνες πως το έπος της Αλβανίας και η κατάρρευση του μετώπου μέσα σε μια μέρα επί τη εμφανίσει και μόνο των Γερμανών, ανήκουν στον ίδιο πόλεμο; Δε μας το λεν, διότι αν μας το πουν, το έπος θα πάψει αυτομάτως να εί­ναι επικό και το πράγμα θα γίνει κωμωδία. Και κάτι ακόμα, σχετικό, που ανήκει στο θέατρο του παράλογου: την ίδια στιγμή που μιλούν για έπος, μιλούν και για ιταλούς μακαρονάδες, που γίνονται αέρας ακού- γοντας το «αέρα» και άλλα τέτοια εξίσου ηλίθια. Μα, κύριοι, τι σόι έπος θα μπορούσε να είναι αυτό που στηρίζεται στην ανικανότητα και τη δειλία του εχθρού; Είναι δυνατό να μην καταλαβαίνετε πως σε δοξάζει ο καλός και δυνατός εχθρός; Τι διάολο, ούτε την Ιλιάδα δε διαβάσατε; Ο 'Ομηρος, ο μεγαλύτερος ποιητής των αιώνων, ούτε καν διανοείται να υποτιμήσει τους Τρώες, προκειμένου να υπερτιμήσει τους Αχαιούς. Και οι δυο αντιμαχόμενοι είναι εξίσου γενναίοι. Μιλήστε για έπος αν θέλετε, αλλά αφού πρώτα μελετήσετε το μεγαλύτερο έπος όλων των εποχών, την Ιλιάδα

10. Ο Μπαρμπαρόσσα στο Στάλιν/κρανι

Το Σχέδιο Μπαρμπαρόσσα είναι πολύ μετριοπαθές! Δι’ αυτού, ο Χίτλερ δεν σχεδιάζει να καταλάβει ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση, αλλά μόνο το ευρωπαϊκό της τμήμα. Όλα κι όλα, ο Χίτλερ δεν είναι Ασιάτης, είναι Ευρωπαίος! θέλει να κάνει δική του διά βιασμού μόνο την ευρωπαϊκή Ρωσία σ’ ένα πρώτο στάδιο - κι αργότερα, βλέποντας

122

και κάνοντας, ανάλογα μ£ τις προθέσεις των ιθαγενών, που λογαριά­ζει να τους ξεγελάσει με χάντρες και χαϊμαλιά. Πιστεύει πολύ στο ρόλο του σαν ελευθερωτή των Ρώσων από τον «κομουνιστικό ζυγό». Άλλωστε, έτσι θα αποχτήσει κύρος και μεταξύ των δυτικών Ευρω­παίων, που δεν κατάφεραν να χαρίσουν την ελευθερία νωρίτερα στους καλούς Ρώσους, που από το 1917 ζουν υποταγμένοι στους κακούς Ρώσους.

Μπαρμπαρόσσα, που σημαίνει κυανοπώγων, λεγόταν ο θρυλικός μπερμπερίνος πειρατής, που μάλιστα λέγεται πως ήταν Έλληνας από τη Μυτιλήνη. Ήδη το όνομα της επιχείρησης για την κατάληψη της Ρωσίας δηλώνει απροσχημάτιστα πως πρόκειται για πειρατικό σχέδιο. Ο ναζιστής κυανοπώγων έχει τρεις τριχωτούς υποπώγωνες, τουτέστιν μούσια Το βόρειο, που διά του Λέναγκραντ θα καταλήξει στη Μόσχα, το κεντρικό, που πάει κατ’ ευθείαν στη Μόσχα, και το νότιο, που στο­χεύει τη Μόσχα απ’ το νότο, περνώντας ξυστά απ’ το Στάλινγκραν:. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Μόσχα. Κι αφού αναπαυτούν για λίγο στην περιοχή της Μόσχας, τα νικηφόρα γερμανικά στρατεύματα θα αναπτυχτούν καώ μήκος του ποταμού Βόλγα κι εκεί θα σταματήσουν. Αυτά λέει το σχέδιο για την κατάχτηση της Ρωσίας.

Η βόρεια ομάδα στρατιών φτάνει όντως στο Λένινγκραντ, το πο­λιορκεί επίμονα, αλλά η πόλη του Λένιν αντιστέκεται ηρωικά και δεν πέφτει. Η κεντρική ομάδα στρατιών, φτάνει όντως στη Μόσχα, την πολιορκεί σκληρά, αλλά ούτε αυτή πέφτει. Η τρίτη ομάδα στρατιών δε θα φτάσει ποτέ στη Μόσχα, θα ξεμείνει στο Στάλιν/κραντ, την πόλη του Στάλιν. Ίσως όμως και να έφτανε, αν ο Χίτλερ δεν άλλαζε ξαφ­νικά το σχέδιο και δεν διέτασσε τη νότια ομάδα στρατιών αντί να συνεχίσει την πορεία της προς τη Μόσχα, να κατευθυνθεί προς τον Καύκασο, προκειμένου ο Φύρερ (αρχηγός σημαίνει η λέξη στα γερμα­νικά) πρώτα να βάλει στο χέρι τα πετρέλαια της περιοχής, κι ύστερα να ολοκληρώσει το σχέδιο για την κατάληψη της Μόσχας, που είναι ο τελικός στόχος του Σχεδίου Μπαρμπαρόσσα. Η τροποποίηση του σχεδίου φαίνεται ορθή, γιατί η λυσσώδης αντίσταση που προβάλλουν οι Ρώσοι στις άλλες δυο ομάδες στρατιών, στο Λένινγκραντ και στη Μόσχα, υποστηρίζεται αποτελεσματικά με έναν πολύ καλά οργανωμέ­νο ανεφοδιασμό σε καύσιμα, που έρχονται απ’ τον Καύκασο, αν και πολύ δύσκολα λόγω παράκαμψης.

Το βασικό μειονέκτημα των καλών στρατηγικών σχεδίων είναι πως δεν συνυπολογίζουν εκτός από τους αντικειμενικούς και τους υποκει­μενικούς παράγοντες. Το Στάλινγκραντ είναι η πόλη του Στάλιν. Και η πτώση του Στάλινγκραντ θα έμοιαζε μετωνυμικά σαν πτώση του

123

ίδιου του Στάλιν. Οι Ρώσοι, υπερασπιζόμενοι το Στάλινγκραντ, υπερα­σπίζονται τον Στάλιν. Και είναι απίστευτα αυτά που θα συμβσύν στην πιο μεγάλη, την πιο ένδοξη και την πιο αιματηρή μάχη του Β' Παγκο­σμίου Πολέμου, αυτήν που θα χαρίσει στους Μπολσεβίκους παγκό­σμιο θαυμασμό. Η απροσδόκητη -για όλους στη Δύση- νίκη των Ρώ­σων στο Στάλινγκραντ είναι η τέλεια εμπράγματη προπαγάνδα για την αξία και τη δύναμη του καθεστώτος.

Η μάχη του Στάλινγκραντ διαρκεί κάτι λιγότερο από πέντε μήνες. Αρχίζει την 28η Ιουλίου και τελειώνει την 11η Δεκεμβρίου 1942. Ο στρατάρχης Φρίντριχ <ρον Πάσυλους, διοικητής της 6ης στρατιάς, που θα επιχειρήσει ανεπιτυχώς να καταλάβει το Στάλινγκραντ, θα παρα­δοθεί στους Ρώσους μαζί με τα υπολείμματα της στρατιάς του, στις αρχές του 1943. Αφού δεν άνιεξε στη ρωσική πίεση ο σπουδαίος φον Πάουλους, δεν θα αντέξει κανένας άλλος, σε κανένα άλλο μέτωπο. Στο τέλος του τρίτου έτους του πολέμου (1942) σημαδεύεται στο Στά- λινγκραντ, στις 2 Φεβρσυαρίου 1943, τη μέρα της παράδοσης του φον Πάουλους στον θρυλικό στρατάρχη Ζούκωφ, η αρχή του τέλους για τον Χίτλερ.

Η μάχη στη Βόρεια Αφρική εκτυλίσσεται ταυτόχρονα και παράλ­ληλα με τη μάχη του Στάλινγκραντ. Η νίκη των Άγγλων υπό τον στρατάρχη σερ Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ επί του θρυλικού γέρμανού στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ και του Afrika Korps (Αφρικανικό Εκστρα­τευτικό Σώμα) παρά τω Αλαμέιν, είναι ένας πρόσθετος σοβαρός λόγος που κάνει τον Χίτλερ να ελπίζει πλέον μόνο στο θαύμα. Και ελπίζει όντως, ο ηλίθιος! Είναι απίστευτο το πείσμα με το οποίο μάχεται μέ­χρι το τέλος αυτό το κτήνος, παρασύροντας στον όλεθρο έναν ολόκλη­ρο λαό, που τον έπεισε πως αυτός και όχι οι Εβραίοι είναι ο περιού­σιος λαός, δηλαδή ο λαός που διάλεξε ο θεός για να σώσει δι’ αυ­τού τον κόσμο. Και επειδή ο περιούσιος λαός είναι κατ’ ανάγκην ένας, ο άλλος πρέπει να γίνει σαπούνι -αν και, κατά την ελληνική φασιστι­κή συνταγή, το καλύτερο σαπούνι γίνεται από κομούνι και όχι από Εβραίο. Κατά τους έλληνες φασίστες, που πιστεύουν πως οι Έλληνες είναι ο περιούσιος λαός (άντε να δούμε τι θα απογίνουμε τελικά με τούτες τις βλακώδης περιουσιότητες που στοχεύουν τις περιουσίες) καλό σαπούνι δίνει, βέβαια, και ο Εβραίος, αλλά δεύτερης ποιότητας σχετικά μ’ αυτό που δίνη το κομούνι. (Ο ρόλος της βλακείας στην αν­θρώπινη ιστορία είναι τεράστιος).

Η επίθεση κατά της Ρωσίας άρχισε απροειδοποίητα, δηλαδή χωρίς να προηγηθεί κήρυξη πολέμου (λεπτομέρειες!) την 22η Ιουνίου 1941, ώρα 3.30' ακριβώς. Η τάξη και η ακρίβεια, αλλά όχι και η ευγένηα,

124

είναι τα τυπικά γνωρίσματα των Γερμανών. Αν ήταν ευγενείς, θα έπρε­πε να χτυπήσουν την πόρτα πριν μπουν στη Ρωσία. Ο Μουσολίνι, πιο ευγενικός απ’ τον Χίτλερ, τη χτύπησε τη δική μας πριν μπουκάρει. 'Εστειλε τελεσίγραφο, ο άνθρωπος, ο διάολος να τον έχει καλά για τούτη την ευγένειά του, εκεί που βρίσκεται στην κόλαση.

Οι Γερμανοί εισβάλλουν στη Ρωσία με 154 μεραρχίες, από τις οποίες οι 19 θωρακισμένες, με σύνολο αρμάτων 3332, και οι 14 μηχα­νοκίνητες. Στις 154 γερμανικές μεραρχίες θα προστεθούν σε λίγο και οι 47 συμμαχικές. Τέτοια συγκέντρωση στρατού η Ρωσία έχει να δα απ’ τον καιρό του Μεγάλου Ναπολέοντα

'Οπως είπαμε, το σύνολο των στρατιών είναι χωρισμένο σε τρεις ομάδες. Τη βόρεια, υπό τον στρατηγό φον Λέεμπ, την κεντρική, υπό τον στρατηγό φον Μποκ, και τη νότια, υπό τον στρατηγό φον Ρούντστεντ. Προσέξτε, και οι τρείς στρατηγοί είναι φον, δηλαδή έχουν κληρονομι­κό τίτλο ευγένειας. Αλλά στα ελληνικά ο εν λόγω τίτλος θα μπορού­σε να είναι και συγκοπή της λέξης φονιάς. 'Ενας ο πειρατής Μπαρ­μπαρόσσα, τρεις οι βαρώνοι συνοδοί του. Κανονικά και σύμφωνα με το σχέδιο, ο Μπαρμπαρόσσα έπρεπε να ξεκινήσει για τη Μόσχα, που είναι ο σκοπός του ταξιδιού, περίπου ένα μήνα νωρίτερα, την 15η Μαΐου 1941, ώστε πριν χειμωνιάσει όλα να έχουν τελειώσει, σύμφω­να με το σχέδιο. Ο Χίτλερ ξέρει και από τον συνάδελφό του, τον Να­πολέοντα, τι σημαίνει «στρατηγός χειμώνας». Σημαίνει να ζεσταίνεις τα δάχτυλά σου στη φουφού πριν τραβήξεις τη σκανδάλη. Έτσι ακρι­βώς μάχονταν οι Ρώσοι στο Στάλινγκραντ: είχαν φουφούδες στο πε­δίο της μάχης! Το φαντάζεστε; Σκέτος πολεμικός σουρεαλισμός. 'Ομως, το σχέδιο του Χίτλερ δεν θα το χαλάσουν οι Γιουγκοσλάβοι και οι Έλληνες, υποχρεώνοντάς τον να εισβάλει στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα αλλά ο Μουσολίνι, παρακαλώ! Και να πώς.

Ο Χίτλερ είχε εισβάλει ήδη στη φίλη Ρουμανία όχι σαν καταχτη­τής, αλλά για να προστατεύσει, λέει, τα πετρέλαιά της. Ναι αλλά οι δυο δικτάτορες είχαν συμφωνήσει όλα τα Βαλκάνια να τελούν υπό ιταλικήν κηδεμονίαν. Συνεπώς, αν ο Χίτλερ ήθελε όντως να προστα­τεύσει τα ρουμανικά πετρέλαια, έπρεπε να στείλει εκεί σα φύλακα τον καλύτερό του φίλο, τον Μουσολίνι. Για να μην το κάνει, σημαίνει πως κι αυτός έχει βλέψεις στα Βαλκάνια. Και χωρίς να ρωτήσει ο Μου­σολίνι τον Χίτλερ, μπαίνει στην Ελλάδα στα γρήγορα και χωρίς σο­βαρή προετοιμασία. Ευτυχώς για τον Χίτλερ, ο Μουσολίνι τρώει τα μούτρα του στο Αλβανικό μέτωπο κι αυτό του δίνει την ευκαιρία να επέμβει για να τον βοηθήσει και, στην πραγματικότητα, για να βάλει αυτός στο χέρι την Ελλάδα. Είναι αδύνατο να εμπιστευτεί στον Μου-

125

σολίνι ένα τόσο σοβαρό στρατηγικό σημείο στην Ανατολική Μεσόγειο, που όποιος το κατέχει ελέγχει την κατάσταση στην απέναντι αφρικα­νική ακτή. Ο Χίτλερ ξέρει πως εκεί, στη Βόρεια Αφρική, θα κριθεί το παιχνίδι με τους Εγγλέζους. Που βρίσκονται εκεί για να προστατέψουν τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Αυτά ακριβώς που επιχειρεί να βάλει στο χέρι ο Χίτλερ.

Αχ, αυτά τα πετρέλαια! Ξέρετε πώς προέκυψε η παροιμιώδης φρά­ση «μας άλλαξαν τα πετρέλαια»; Απ’ τις συμφορές που προκαλ!εί ο σκοτωμός για τον έλεγχο των πετρελαίων, που είναι μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Σκέφτεστε τι έχει να γίνει την ώρα που θα στραγγί- ξουμε και την τελευταία σταγόνα πετρελαίου που υπάρχει μέσα στη γη, χωρίς στο μεταξύ να έχουν βρεθεί άλλες, βολικές πηγές ενέργειας Τα πάντα θα παραλύσουν. Ούτε αυτοκίνητα ούτε αεροπλάνα ούτε τη­λεοράσεις. (Τι καλά!). Αλλά ούτε χειρουργεία ούτε ιατρικά όργανα ούτε βηματοδότες για την καρδιά. (Τι φρίκη!). Λοιπόν, τα πετρέλαια της Ρωσίας έχει στο νου του ο Χίτλερ - τα πετρέλαια της Μέσης Ανα­τολής έχει στο νου του ο Τσώρτσιλ Κι αν οι δυτικοί αντικομουνιστές βοηθούν τους κομουνιστές Ρώσους είναι γιατί τρέμουν στην ιδέα πως ο Χίτλερ θα βάλει στο χέρι τα ρωσικά πετρέλαια, για να τους αλλά­ξει τα πετρέλαια με τα ρωσικά πετρέλαια στο χέρι. 'Αλλωστε, ο καυ­γάς γίνεται πάντα για το πάπλωμα Κι αν απορείτε που τόσο συχνά σφάζονται για το πάπλωμα οι λαοί, είναι γιατί ξεχνάτε πόσο συχνά δέρνονται για το παπλωματάκι οι αδερφοί. Εδώ σκοτώνεις κάποιον για εκατό δραχμές και να μη σκοτώσεις ας πούμε, ένα εκατομμύριο αν­θρώπους, για εκατό πετρελαιοπηγές Δε σας λέω τίποτα για το τι έχει να γίνει στην Ελλάδα, όταν έρθει στην επιφάνεια τόσο ο ελληνικός χρυσός όσο και ελληνικός μαύρος χρυσός. Είναι βέβαιο πως και τα δυο υπάρχουν εν αφθονία στο ελληνικό υπέδαφος. Και σε λίγο θ’ αρ­χίσουν να τα βγάζουν, γιατί τα αποθέματα στη μεσανατολίτικη γει­τονιά μας σώνονιαι. Ούτε ελληνικός ούτε χριστιανικός ούτε ελληνο­χριστιανικός πολιτισμός πλέον. Τέρμα Μόνο πετρελαϊκός πολιτισμός. Τύπου Τέξας, τύπου Αραβικών Εμιράτων. Αλίμονό μας αν όλοι οι κακομοίρηδες της Ελλάδας γίνουν Εμίρηδες. 'Ασε που θα τη ρημάξουν τη μικρή Ελλάδα φίλοι και εχθροί. Να προσεύχεστε στον Αλλάχ να βρεθεί πετρέλαιο και στην Τουρκία. Γιατί οι Τούρκοι, που τώρα μας βγάζουν το λάδι, τότε θα μας αλλάξουν, εκτός απ’ τον αδόξαστο, και τα πετρέλαια. Καταλαβαίνετε τώρα γιατί γίνεται ο καυγάς για την υφαλοκρηπίδα; Για τα πετρέλαια γίνεται. Κι ακόμα δε βγήκαν στην επιφάνεια Σκέψου και να βγουν. Καλό είναι να έχεις πετρέλαια, αλλά ακόμα πιο καλώ είναι να έχεις την ησυχία σου.

126

Τις πρώτες μέρες της γερμανικής επίθεσης κατά της Ρωσίας, ο Τσώρτσιλ λέει σε λόγο του στο BBC: «θα δώσουμε στη Σοβιετική Ένωση και το ρωσικό λαό όλα όσα μπορούμε να δώσουμε». Έμπαι­νε Τσώρτσιλ, κομούνιστοφάγε! Τώρα που σου μπήκε το χιτλερικό πα­λούκι στον κώλο, αντί να ουρλιάξεις από πόνο, αρχίζεις να ουρλιά­ζεις από ενθουσιασμό για τους Μπολσεβίκους, που τους είχες αλλά­ξει τα πετρέλαια μέχρι τότε. Εκ δύο κακών το μη χείρον βέλτιστον. Και το μη χείρον επί του αγγλικού προκειμένου δεν είναι ο Χίτλερ, είναι ο Στάλιν. Που σε λίγο θα γίνει φίλος γκαρδιακός του Τσώρτσιλ. Ρε, πώς τα φέρνει η μοίρα! Δηλαδή τα πετρέλαια! Κι εσύ μου λες πως ο κόσμος σκοτώνεται για υψηλά ιδανικά και κουραφέξαλα. Για το πάπλωμα σκοτώνονται οι άνθρωποι. Πάντα. Τα ιδανικά είναι παπλώ­ματα μεταμφιεσμένα σε ιδέες. Από ιδανικά και ιδέες, άλλο τίποτα. Ιδανικά να δεις, να φαν κι οι κότες! Και τα βόδια Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο! Είναι πολύ εύκολη η διατροφή του χαχόλου διά του εγκεφάλου. Λες ζήτω η Ελλάς, για παράδειγμα, και χορταίνεις αυ­τομάτως. Για να κυριολεχτούμε, απλώς ξεχνάς την πείνα σου.

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που είναι όντως παγκόσμιος, όλοι έχουν συνειδητοποιήσει επιτέλους πως το πρόβλημα της μάσας είναι παγκόσμιο. Φυσικά, οι πηγές ενέργειας δεν τρώγονται Τρώγεται, όμως ή χρησιμοποιείται για να παραμείνεις ζωντανός ώστε να μπορείς να τρως ό,τι φκιάχνεται με τη βοήθεια της ενέργειας. Δηλαδή, σχεδόν τα πάντα Ο Β' Παγκόσμος Πόλεμος είναι ο κατ’ εξοχήν ενεργειακός πό­λεμος. Ακριβώς ίδιος θα είναι και ο Τρίτος.

11. Η Διάσκεψη της Τεχεράνης

Η γερμανική επίθεση κατά της Ρωσίας εκδηλώνεται την 22η Ιου­νίου 1941, και η θρυλική μάχη του Στάλιν/καρντ, η μεγαλύτερη και σε σημασία και σε διάρκεια μάχη του πολέμου, τελειώνει την 2η Φεβρου- ρίου 1943, εκατόν εξήντα τέσσερις μέρες μετά την έναρξή της. Οι Γερ­μανοί αφήνουν στο πεδίο της μάχης 147.000 νεκρούς και 91.000 αιχμα­λώτους ανάμεσα στους οποίους και ο Φον Πάουλους παρέα με άλ­λους 24 γερμανούς στρατηγούς Οι Ρώσοι αφήνουν 46.800 νεκρούς και, φυσικά, κανέναν αιχμάλωτο, αφού είναι οι νικητές. Ο πόλεμος έχει κριθεί ήδη στο ανατολικό μέτωπο, και οι Δυτικοί κοντεύουν να γίνουν

127

ρεζίλι που δεν κάνουν τίποτα το σοβαρό από στρατιωτικής απόψεως στην Ευρώπη, αφήνοντας έτσι τον Στάλιν να αλωνίζει και πιθανώς να κάνει ό,τι θέλει μετά το τέλος του πολέμου. Είπαμε, να νικήσουμε τον Χίτλερ παρέα με τον Στάλιν, όχι όμως και να νικηθούμε από τον σύμ­μαχο Στάλιν χωρίς καν να πολεμήσουμε μαζί του!

Τα πράγματα σφίγγουν πολύ για τους Δυτικούς παρά την ήττα του Χίτλερ στο Στάλινγκραντ. Κι όμως κάνουν συνεχώς το κορόιδο, αφή­νοντας τους Ρώσους να πολεμούν μόνοι τους Γερμανούς στην Ευρώπη, με την ελπίδα πως θα εξαντληθούν τόσο πολύ, που να μη μπορούν να σηκώσουν μετά τον πόλεμο πάνω απ’ την Ευρώπη, όχι το σφυροδρέπα­νο, αλλά ούτε καν το δρεπάνι σκέτο. Ήθελαν οι Δυτικοί να έχουν μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: τον Χίτλερ και τον Στάλιν. Πολύ δύσκολο το παιχνίδι. Για να το ευκολύνει λιγάκι ο Τσώρτσιλ, προτείνει ταυτόχρο­νη επίθεση και από τον ευρωπαϊκό βορρά και από τον ευρωπαϊκό νότο, από την περιοχή της Ιταλίας και των Βαλκανίων, δίνοντας όμως την προτεραιότητα στο νότιο και όχι στο βόρειο μέτωπο.

Το πονηρό σχέδιο του Τσώ^πσιλ συναντά τη σφοδρή αντίδραση και των Αμερικανών και των Ρώσων, για διαφορετικούς λόγους. Οι Αμε­ρικανοί λεν πως η διασπορά των δυνάμεων θα βλάψει μια τόσο δύ­σκολη επιχείρηση όπως η απόβαση στη Νορμανδία, και οι Ρώσοι μυ­ρίζονται εύκολα τον πολιτικό στόχο του πολεμικού σχεδίου του Τσώρ­τσιλ: θέλει να μπει σφήνα από κάτω, όχι στον Χίτλερ, αλλά στον Στά­λιν. θέλει, δηλαδή, να εξασφαλίσει τα Βαλκάνια, που πάντα ενδιέφε­ραν πολύ τους Άγγλους εξαιτίας του Αιγαίου, στην κυριαρχία του οποίου οι Άγγλοι διαδέχτηκαν τους Βενετούς. Ξέρει ο Τσώρτσιλ ότι οι νικητές του Στάλινγκραντ θα προελάσουν ταχύτατα προς τα νοτιοδυ­τικά, γιατί και οι Ρώσοι ενδιαφέρονται ζωηρά για τα Βαλκάνια και το Αιγαίο, θέλει, λοιπόν, ο Τσώρτσιλ να βάλει στο χέρι αυτή την πε­ριοχή, πριν προλάβουν και βάλουν πόδι οι Ρώσοι. Οι Αμερικανοί όμως αυτή την εποχή δεν έχουν βλέψεις στα Βαλκάνια και δεν εγκρίνουν το σχέδιο του Τσώρτσιλ. Που λυσσάει απ’ το κακό του, και αφήνει από τότε να κυκλοφορήσει η φήμη για τον φιλορωσισμό του Ρούσβελτ, που κάθε άλλο παρά φιλορώσος ήταν. Ο Ρούσβελτ κάνει απλώς μια λογικότατη προσπάθεια να προστατέψα τη δύναμη πυρός των αμερι­κανικών στρατευμάτων, που θα επωμισθούν το κύριο βάρος της από­βασης στη Νορμανδία Γι’ αυτό δε θέλει να αναμειχθεί στην Ιταλία και στα Βαλκάνια Αυτή η θέση των Αμερικανών βοηθάει έμμεσα τους Ρώσους. Που όμως, προς το παρόν, το μόνο που επιθυμούν είναι ν’ ανοίξει το δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη, οπουδήποτε στην Ευρώπη, πράγμα που οι Δυτικοί το αναβάλλουν συνέχεια.

128

Μέσα στις συνθήκες που δημιουργεί ο θρίαμβος των Ρώσων στο Στάλινγκραντ, οι «δύο μεγάλοι» της Δύσης είναι υποχρεωμένοι να κουβεντιάσουν τετ-α-τετ με τον τρίτο «μεγάλο». Κι αυτό θα συμβεί για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου, στη Διάσκεψη της Τεχερά­νης, από 28 Νοεμβρίου μίέχρι 1 Δεκεμβρίου 1943. Σ’ αυτή την ιστορι­κή διάσκεψη θα ακουστεί για πρώτη φορά η κοινή και για τους τρεις δημοσιογραφική προσωνυμία; «οι τρείς μεγάλοι». Ρούσβελτ, Τσώρτσιλ, Στάλιν. Τριάδα μη ομοούσιος ανούσιος και εντελώς παλαβή.

Τα θέματα που συζητήθηκαν στην Τεχεράνη ήταν κυρίως στρατιω­τικά και παρεμπιπτόντως πολιτικά. Από τα στρατιωτικά θέματα, το κύριο ήταν αυτό που αφορούσε την απόβαση στη Νορμανδία Επιτέ­λους οι Δυτικοί αναλαμβάνουν τη δέσμευση να ανοίξουν το δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη, ορίζοντας σαν χρόνο απόβασης στη Νορμανδία τον Μάιο του 1944. Άλλη μια αναβολή, η τελευταία, θα μεταθέσει το χρόνο για την 6η Ιουνίου 1944. Πάντως τώρα, στην Τεχεράνη, πρέπει να πάρουν στα σοβαρά το πράγμα, όχι μόνο γιατί οι Ρώσοι τους στρί- μωξαν για τα καλά, αλλά κυρίως διότι (οι Ρώσοι) βγαίνουν έξω από το ρωσικό έδαφος, κυνηγώντας όσες γερμανικές στρατιές δεν εξοντώ­θηκαν στο Στάλινγκραντ. Τι θα γίνει; Μέχρι πού θα φτάσουν οι Ρώ­σοι κυνηγώντας τους Γερμανούς; Μέχρι το Βερολίνο; Κι αν φτάσουν μόνοι τους στη Γερμανία, κι αν νικήσουν μόνοι τους τον Χίτλερ επί γερμανικού εδάφους τι θα κάνουν, θα κάνουν κομουνισμό; Τι φρίκη, ω θεέ του πολέμου! Αν συμβεί κάτι τέτοιο, χέσε Ρούσβελτ θέατρο, κα- τούρα Τσώρτσιλ παράσταση! Δηλαδή, γιατί έγινε όλη αυτή η φασαρία, για «ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ελένη;». Γι’ αυτό ακριβώς ο Ρού­σβελτ και ο Τσώρτσιλ πρέπει να μοιράσουν από τώρα τη Γερμανία.

Κόβουν, λοιπόν, την πίτα στα τρία και παίρνουν από ένα μεγάλο κομμάτι και οι τρεις «μεγάλοι». Ο διαμελισμός της Γερμανίας αποφα- σίστηκε τότε, στην Τεχεράνη, πριν τελειώσει ο πόλεμος. Αλλά αποφα- σίστηκε η μοιρασιά να μην έχει οριστικό χαρακτήρα Άλλο βλέποντας και κάνοντας, και άλλο κάνοντας στα τυφλά τώρα, στην Τεχεράνη. Λοιπόν, οι λεπτομέρειες για το ακριβές μέγεθος των τριών κομματιών θα αφεθούν για αργότερα. Για τη Διάσκεψη της Γιάλτας. Και κυρίως για τη Συμφωνία του Πότσνταμ. Προς το παρόν, οι «τρεις μεγάλοι» συ­ζητούν λιγάκι στον αέρα, αφού τίποτα δεν έχει κριθεί οριστικά και το παιχνίδι παίζεται. Βάλτε τώρα που γυρίζει! Σε λίγο θα πάψει να γυ- ρίζει η ρουλέτα του Χίτλερ, αλλά και η ρώσικη ρουλέτα του Στάλιν, και το παιχνίδι θα καταστεί πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο.

Οι νίκες στο Στάλινγκραντ και στο Ελ Αλαμέιν επιβάλλουν οι «τρεις μεγάλοι» να αποφασίσουν από τώρα για τα βασικά μεταπολε­

129

μικά πράγματα της Ευρώπης, τώρα, εδώ στην Τεχεράνη, και πριν αρ­χίσει η απόβαση στη Νορμανδία. Το πιο βασικό απο τα πολλά προ­βλήματα που θα δημιουργήσει η λήξη του πολέμου είναι η τύχη της νικημένης Γερμανίας. Αν και ο Χίτλερ δε θέλει να γίνεται ούτε λόγος για γερμανική ήττα, αυτή είναι πλέον απολύτως βέβαιη. Έκανε αυτόν τον τερατώδη πόλεμο με τη βεβαιότητα πως θα νικήσει, και μέχρι την ήτνα στο Στάλινγκραντ όλα έδειχναν πως μάλλον θα νικούσε. Ο γερ­μανικός στρατός ήταν ο καλύτερα οργανωμένος και εξοπλισμένος στρατός που είχε εμφανιστεί μέχρι τότε σ’ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία. Μια τρομερή πολεμική κρεατομηχανή που βάλθηκε να αλέ­σει όλον τον κόσμο. Και απειλούσε όλον τον κόσμο τα τρία πρώτα χρόνια ενός σχεδόν εξαετούς πολέμου. Ο Χίτλερ ήταν αδύνατο να συμβιβαστεί με την ιδέα της ήττας. Και για να μη δει τον εαυτό του συμβιβαζόμενο, και για να μη φανταστεί τον εαυτό του κρεμασμένο όπως το είχε ήδη πάθει ο φίλος του ο Ντούτσε, προτιμάει να πάει οι- κειοθελώς στην κόλαση. Προς το παρόν όμως απέχουμε περίπου δύο χρόνια απ’ αυτό το γεγονός. Αλλά οι «τρεις μεγάλοι» ετοιμάζονται στην Τεχεράνη από τώρα για το γκραν φινάλε. Πριν αρχίσει η απόβα­ση στη Νορμανδία! Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν διασκέ- πτονιαι, μαγειρεύοντας το διαμελισμό της Γερμανίας στην Τεχεράνη του Σάχη, πολύ πριν τον φάει ο Χομείνί.

Ωστόσο, τα κύρια θέματα της Διάσκεψης της Τεχεράνης είναι στρατιωτικά. Και το πιο δύσκολο απ’ αυτά, είναι το πρόβλημα της απόβασης στη Νορμανδία 'Ομως, πώς να ξεχωρίσεις τα πολιτικά από τα στρατιωτικά θέματα, αφού η πολιτική είναι η συνέχιση του πολέ­μου με άλλα μέσα, όπως λέει ο Κλαούζεβιτς; Πόλεμο για τον πόλεμο έκαμνε μόνο ο Δον Κιχώτης, ο «ιππότης της ελεεινής μορφής». Αλλά οι ιππότες της ακόμα ελεεινότερης μορφής κάνουν πόλεμο για την αρπαγή. Αν δεν κερδίσεις τίποτα από έναν κερδισμένο πόλεμο, καλύ­τερα να τον χάσεις, για να λες τουλάχιστον πως πολέμησες ηρωικά μεν, αναποτελεσματικά δε. 'Αλλωστε, στα μνημεία του Αγνωστου Στρατιώτη, απανταχού της οικουμένης, συμπεριέχονται και οι άγνω­στοι στρατιώτες, που έγιναν για πάντα αγνώριστοι ως ανθρώπινες φι­γούρες σε πολέμους που δεν είχαν αίσια έκβαση, με συνέπεια η θυ­σία τους να πάει χαμένη. Δε βαριέσαι! Έτσι κι αλλιώς όλοι χαμένα τάχουμε μέσα σ’ έναν κόσμο όπου βασιλεύουν οι άρπαγες. Εσύ ο τα­λαίπωρος μεροκαματιάρης, είτε χάσει είτε κερδίσει η εμπόλεμη πατρί­δα σου, πάντα χαμένος θάσαι. Αποκλείεται να σου δώσουν μοιράδι απ’ τη λεία Κανένα παράσημο, και πολύ σου πάει. Καμιά συνταξού- λα, όταν αφήσεις μέρος του σώματός σου στο πεδίο της μάχης, και

130

πολύ σου πέφτει. Αν δεν πάτε εθελοντές στον πόλεμο, οπότε αναλαμ­βάνετε και την ευθύνη για τη ζωή σας, συμφωνήστε προκαταβολικά την αμοιβή σας μ’ αυτούς που σας στέλνουν στον πόλεμο. Μην πολε­μάτε στο τζάμπα, για να πλουτίζουν άλλοι. Κορόιδα όλων των εθνών ενωθείτε!

Στην Τεχεράνη ο Στάλιν δεν πιάστηκε κορόιδο. Η νίκη στην πόλη του, στο Στάλινγκραντ (πόλη του Στάλιν σημαίνει η λέξη) του έδινε έναν αέρα υπεροχής και μεγαλείου και οι δύο «μεγάλοι» προσπαθού­σαν να καταλάβουν τι κρύβει το μόνιμο σταλινικό χαμόγελο, το καλά προφυλαγμένο πίσω απ’ τα τεράστια σταλινικά μουστάκια. Λοιπόν, ο Στάλιν, πέτυχε στην Τεχεράνη το σημαντικότερο γι’ αυτόν: κατηγορη­ματική δέσμευση των δύο άλλων «μεγάλων» για την απόβαση στη Νορμανδία. Κι αυτό του φτάνει και του περισσεύει επί του παρόντος.

'Ελα όμως που μπήκε παρεμπιπτόντως και πρόβλημα τεμαχισμού της Γερμανίας; Τι λες τώρα στους δύο άλλους «μεγάλους»; Δέχεσαι ένα κομμάτι της γερμανικής πίτας, ή κάνεις το κορόιδο με την ελπί­δα πως θα τη φας όλη μόνη σου, αφού εσύ είσαι επί του παρόντος ο κύριος νικητής σε έναν πόλεμο που ακόμα δεν τέλειωσε, ώστε να κά­νεις εκ του ασφαλούς τους λογαριασμούς σου; Κι αν οι Σύμμαχοι προ­χωρούσαν γρήγορα προς τη Γερμανία μετά την απόβαση στη Νορμαν­δία, πράγμα που θα συμβεί πράγματι; Ευτυχώς για τους Δυτικούς, που οι δυο στρατοί, ο δυτικός και ο ρωσικός, έφτασαν σχεδόν ταυτόχρο­να στο τέρμα, που ήταν το Βερολίνο, σ’ αυτήν την ξέφρενη, μετ’ εμπο­δίων ναζιστικών, κούρσα ταχύτητος, παρόλο που οι Ρώσοι είχαν ένα ελαφρό προβάδισμα και έκοψαν πρώτοι το νήμα. Αλλά το πρόβλημα σε τέτοιου είδους κούρσες δεν είναι ποιος θα κόψει το νήμα αλλά ποιος θα φάει την πίτα. 'Αλλωστε, στο βάθρο ανεβαίνει και ο δεύτε­ρος νικητής. Και ο δεύτερος νικητής επί του προκειμένου είναι δυο νικητές μαζί, ο 'Αγγλος και ο Αμερικανός. 'Αρα, ένα μοιράδι στον πρώτο νικητή και από ένα στους δύο δεύτερους. Σύνολο τρία μοιρά­δια αλλά για δύο νικητές.

Αργότερα θα προκύψει πρόβλημα και για ένα τέταρτο μοιράδι, για τους Γάλλους. Που δεν έκαναν σχεδόν τίποτα σ’ αυτόν τον πό­λεμο. Απλώς, πολέμησαν ως Μακί (αντάρτες) τους Γερμανούς υπό τον Ντε Γκωλ, αλλά μόνο στη Βόρεια Γαλλία Γιατί η Νότια, η Γαλ­λία του Βισύ, ήταν «ανεξάρτητο» μεν κράτος, γερμανικό δε προτε­κτοράτο, με φασιστική «γαλλική» κυβέρνηση. Παρά ταύτα, οι δυτι­κοί Σύμμαχοι θα πουν αργότερα στο Στάλιν στη Διάσκεψη της Γιάλ­τας, λίγο πριν απ’ τη λήξη του πολέμου, πως κάτι πρέπει να πάρουν και οι Γάλλοι. Τους το χρωστούσαν, λέει, από τον Α' Παγκόσμιο

131

Πόλεμο! Εκείνον που τον διεκπεραίωσαν νικηφόρα σχεδόν μόνοι τους. Οι καλοί καπιταλιστικοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς καπιταλι­στές φίλους -κι αν του αρέσει του Στάλιν. Αν δεν του αρέσει, ας πο­λεμήσει τώρα αμέσως τους καπιταλιστές συμμάχους του.

Κι έτσι η Γερμανία θα μοιραστεί στα τέσσερα: ένα κομμάτι για τους Ρώσους, ένα για τους Άγγλους, ένα για τους Αμερικανούς και ένα για τους Γάλλους, ως δώρον, τιμής ένεκεν. Σε λίγο, από το ρω­σικό κομμάτι θα προκύψει η Ανατολική Γερμανία και από τα άλλα τρία η Δυτική. Για τους τύπους και για να μην παραβιαστούν οι συμφωνίες με τους Ρώσους, η Δυτική Γέρματα ήταν ενιαία, διότι τελούσε υπό ενιαία μεν αλλά τριπλή αγγλοαμερικανογαλλική κατο­χή. Ενώ η Ανατολική Γερμανία ποτέ δεν διετέλεσε υπό ρωσική κα­τοχή, διότι ήταν σχεδόν εξ αρχής αυτεξούσιο κράτος!! Τα έχει αυτά τα παλαβά η διπλωματία.

Προτρέξαμε λιγάκι και πήγαμε στη Γιάλτα και στο Πότσνταμ. Ας ξαναγυρίσουμε στην Τεχεράνη, όπου οι δυο «μεγάλοι», εκτός από την κατηγορηματική τους δέσμευση προς τον Στάλιν για την απόβαση στη Νορμανδία, τον προετοιμάζουν κιόλας με την ευκαιρία, αλλά πολύ δια­κριτικά, για τα δυσμενέστατα γι’ αυτόν γερμανικά μελλούμενα, που ήδη τα ξέρετε. (Εύκολο πράγμα να μιλάς για την ιστορία, δύσκολο να την κάνεις). Ο Στάλιν λέει προφανώς μέσα του: δε βαριέσαι, κάτσε να απο­βιβαστούν αυτοί οι μπαγλαμάδες στη Νορμανδία και μετά βλέπουμε.

'Οπως και νάναι, πάντως δεν είναι καθόλου βέβαιο πως ο Στάλιν είχε ήδη συγκατανεύσει στον διαμελισμό της Γερμανίας στη Διάσκεψη της Τεχεράνης Αυτό θα το κάνει στη Διάσκεψη της Γιάλτας Το βέβαιο είναι πως οι άλλοι δυο είχαν ήδη συμφωνήσει για τον διαμελισμό πριν απ’ τη Διάσκεψη της Τεχεράνης Μετά τον πόλεμο, οι Ρώσοι θα σχίζουν τα ιμάτιά τους ισχυριζόμενοι πως ο Στάλιν ήταν πάντα εναντίον του διαμελισμού. Οι Δυτικοί όμως θα τους διαψεύδουν αδιακόπως μέχρι τις μέρες μας. Η λογική, πάντως λέει πως ο Στάλιν θα πρέπει να ήταν δί­βουλος στην Τεχεράνη επ’ αυτού. Είχε κολλήσει στην αναγκαιότητα για γρήγορη απόβαση στη Νορμανδία και δεν ήθελε να δεσμευτεί κατηγο­ρηματικά από τώρα για ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα

'Ομως όλα θα διευκρινιστούν στη Διάσκεψη της Γιάλτας και κυ­ρίως στη Συμφωνία του Πότσνταμ, την τρίτη και τελευταία συνάντη­ση των «τριών μεγάλων», με Αμερικανό «μεγάλο» στο Πότσνταμ, στη θέση του Ρσύσβελτ που έχα πεθάνει στο μεταξύ, τον Τρούμαν. Πάντως στο Πότσνταμ, ο Στάλιν θα ταχτεί κατά του διαμελισμού της Γερμα­νίας. Τώρα προτιμάει μια ενιαία Γερμανία υπό τετραπλή κατοχή, παρά να έχει δίπλα στη «δική» του Γερμανία τρεις «συμμάχους».

132

12. Η Διάσκεψη της Γιάλτας

Ενώ ο Χίτλερ είνοα έτοιμος να καταρρεύσει, και εν όψη αυτού του γεγονότος, «οι τρεις μεγάλοι» (Ρούσβελτ, Τσώρτσιλ, Στάλιν) μεταφέρο- νται με άκρα μυστικότητα στη Γιάλτα, μια πανέμορφη πόλη που την έχτισαν οι Βυζαντινοί στη Νότια Κριμαία, προκειμένου να διασκε- φτούν από την 4η μέχρι την 11η Φεβρουαρίου 1945 για δεύτερη φορά μετά την Τεχεράνη (τέλη Δεκεμβρίου του 1943) για το μέλλον της Ευ­ρώπης και του κόσμου στη «νέα εποχή». Και ο Χίτλερ ονειρευόταν μια νέα εποχή με τον τρόπο του, και ο Στάλιν ονειρευόταν μια νέα εποχή με τον τρόπο του. Οι δυτικοί Σύμμαχοι όμως ονειρεύονταν την παλιά καλή εποχή, τότε που ούτε Στάλιν ούτε Χίτλερ υπήρχε, τότε που δέναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα και τα «σκυλιά» με τις χειροπέδες. Και ναι μεν ο Χίτλερ όπου νάναι βγαίνη απ’ το παιχνίδι, όμως ο Στάλιν στρογ­γυλοκάθεται στο παιχνίδι. Είναι αυτός που σήκωσε το μεγαλύτερο βά­ρος του πολέμου, είναι αυτός που έσωσε από σίγουρη συντριβή τους Δυτικούς. Άρα κάτι πρέπη να κερδίση σ’ αυτή τη διάσκεψη.

Ο Χίτλερ, με την πανίσχυρη και τέλεια οργανωμένη πολεμική του μηχανή θα μπορούσε να συντρίψη με τον πιο εύκολο τρόπο τους δυ­τικούς Συμμάχους, αν δεν στρεφόταν κατ’ αρχήν κατά της ΕΣΣΔ. Αν συνέτριβε πρώτα τους Άγγλογάλλσυς θα μπορούσε να στραφεί αμέ­σως μετά κατά της ΕΣΣΔ, ενισχυμένος και με στρατό από τις «δικές» του πλέον δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Συνεπώς ο Στάλιν είχε κάθε λόγο να βοηθήση τους Δυτικούς. Αλλά και οι Δυτικοί είχαν κάθε λόγο να βοηθήσουν τον Στάλιν. Γιατί χωρίς τη βοήθεια της πιο μεγάλης χώρας της Ευρώπης η συντριβή του κοινού εχθρού, του Χίτλερ, θα ήταν απο- λύτως αδύνατη. Άρα, η φαινομενικά μόνο «παράδοξη συμμαχία» κομουνιστών -καπιταλιστών κατά των ναζιστών, κάθε άλλο παρά παράδοξη είναι εν τέλη. Παράδοξη ίσως είναι η απροσχημάτιστη με­τατροπή της ανάγκης σε φιλοτιμία απ’ όλες τις μεριές. Έτσι, την ανά­γκη φιλοτιμίαν ποιούμενος ο λάβρος αντικομουνιστής Ουίνστον Τσώρ­τσιλ, ο υπ’ αριθμόν ένα ηγέτης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και του παγκοσμίου καπιταλισμού, συμμαχεί με τον υπ’ αριθμόν ένα ηγέ­τη του παγκόσμιου κομουνιστικού κινήματος τον Στάλιν, κατά του υπ’ αριθμόν ένα ηγέτη του παγκόσμιου ναζιστικού-φασιστικού κινή­ματος Χίτλερ. Ο οποίος δεν κάνη διάκριση ανάμεσα σε κομουνισμό και καπιταλισμό, κάνη διάκριση μόνο ανάμεσα στην «ούμπερ άλες» Γερμανία και σ’ όλον τον άλλο κόσμο.

133

Ο ναζισμός είναι εθνικισμός (αυτό σημαίνει η λέξη). Και ο εθνι­κισμός αδιαφορεί για κάθε τι που δεν έχα σχέση με μια συγκεκριμέ­νη ράτσα, που τίθεται «ούμπερ» όλων των άλλων και συνεπώς θέλει να «φάει» όλες τις άλλες, τις κατώτερες ράτσες, που ως κατώτερες πρέπει να τρων λιγότερο, κι ακόμα καλύτερα να μην τρων καθόλου, πράγμα που γίνεται δυνατό μόνο με τη σφαγή της «κατώτερης» ρά­τσας. Ποτέ δεν κατάλαβα πώς γίνεται οι χριστιανοί να είναι ταυτό­χρονα και εθνικιστές στα πλαίσια μιας Αγίας, Καθολικής (παγκό­σμιας) και Αποστολικής εκκλησίας, που διακηρύσσει ακατάπαυστα πως είναι Οικουμενική (υπερκρατική, διεθνής) και που το βασικό της δόγμα είναι η πίστη στη σημασία και την αξία της αγάπης. Η «θρη­σκεία της Αγάπης» αποδείχτηκε μια μεγάλη μπλόφα επί πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου.

Η επιχείρηση της μεταφοράς στη Γιάλτα των «τριών μεγάλων» ονο­μάστηκε «αργοναυτική εκστρατεία», ίσως γιατί οι νέοι αργοναύτες, με επικεφαλής τον νέο Ιάσονα, τον Τσώρτσιλ, είχαν στο νου τους μόνο το χρυσόμαλλο δέρας, που ένα έθνος, το γερμανικό, για μόνο το λόγο πως αυτοχαρακτηρίστηκε «ούμπερ άλες», το ήθελε μόνο για τον εαυ­τό του. Ούτε ο Χίτλερ, αλλά ούτε οι νέοι αργοναύτες πήραν υπ’ όψιν τους, πρώτον πως ο Ιάσων ήταν Έλληνας, και δεύτερον πως το χρυ­σόμαλλο δέρας δεν ήταν ελληνικό. Ο πλούτος της γης ανήκα στους κατοίκους της γης, όχι στους ισχυρούς της γης.

Η Διάσκεψη της Γιάλτας ασχολήθηκε με πολλά αλλά τρία ήταν τα βασικά της θέματα:

1) Η τύχη της Γερμανίας μετά τον πόλεμο. Αποφασίστηκε το κό­ψιμό της σε ζώνες, ίσα ίσα για να αποκλείσουν τον Στάλιν από μια πιθανή συγκατοχή ολόκληρης της χώρας από όλους τους συμμάχους μαζί. Η τερατωδία της διχοτόμησης της Γερμανίας σε κομουνιστική και δημοκρατική ήταν η συνέπαα της πολιτικής των Άγγλοαμερικα- νών, αλλά και της πολύ φυσικής και αναμενόμενης άρνησης του Στά­λιν να παραιτηθεί από τα «δικαιώματα» του νικητή επί του νικημέ­νου. Ο Στάλιν συμφώνησε στη Γιάλτα για κείνο που άφησε εκκρεμές στην Τεχεράνη: για το διαμελισμό της Γερμανίας. Συμφώνησε επίσης στο να δοθεί ένα κομμάτι Γερμανίας και στη Γαλλία

2) Η τύχη των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκα­νίων, που ήταν είτε δορυφόροι του Άξονα είτε τελούσαν υπό γερμα­νική κατοχή. Οι αποφάσας που ελήφθησαν επ’ αυτού του θέματος εί­ναι εξαιρετικά πολύπλοκες. Ενδακτικά μόνο σημαώνουμε πως για τη Γιουγκοσλαβία οι Δυτικοί ζήτησαν κατ’ αρχήν επιρροή κατά 100%, αλλά πέτυχαν τελικά ένα πολύ καλό και εξισορροπητικό 50%, χάρη

134

στο ατράνταχτο επιχείρημα του Στάλιν πως ο δικός του (τότε) Τίτο και οι φοβεροί παρτιζάνοι του είχαν κάνει ήδη δικό τους κράτος στη Γιου­γκοσλαβία και συνεπώς η κατάσταση θα ήταν αδύνατο να ανατρα- πεί. 'Οσο για την Ελλάδα, ο Στάλιν την παραχώρησε προθυμότατα στους Άγγλους κατά ποσοστό 100%, πράγμα που, αϊτό τους ντόπιους αντισταλινικούς, ακόμα και σήμερα που όλα κατέρρευσαν, αντιμετω­πίζεται σαν αισχρό ξεπούλημα των ελλήνων συντρόφων. 'Ομως, σε αντάλλαγμα για τούτο το ξεπούλημα, ο Στάλιν πήρε δικαίωμα επιρ­ροής κατά 75% στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στην Ουγγαρία, χώρια τα άλλα οφέλη που ήταν αρκετά εντυπωσιακά Ο Στάλιν βγή­κε μάλλον κερδισμένος από τη Διάσκεψη της Γιάλτας. Άλλοι λεν πως τα έκανε μούσκεμα Είναι πρόβλημα ερμηνείας των ποσοστών και της γεωγραφικής τους κατανομής. Εμείς εδώ γκρινιάζουμε για το «ξεπού­λημα», γιατί δεν κάνουμε τους λογαριασμούς μας επί διεθνούς επιπέ­δου. Μ’ άλλα λόγια, δεν είμαστε διεθνιστές. Αλλά γιατί να είμαστε; Σάμπως ο Στάλιν, με το δόγμα του για το «σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα», ήταν διεθνιστής; Τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, άλλωστε, τον έκανε στο όνομα των ενδόξων ρώσων προγόνων και όχι στο όνο­μα των προλετάριων όλων των εθνών. Ο σοσιαλεθνικισμός που γελοιο­ποίησε το μαρξισμό, θα γίνει μόνιμη κατάσταση στα κομουνιστικά κόμματα από τότε, απ’ τον πόλεμο.

3) Το τρίτο και σημαντικότερο από τα βασικά θέματα που συζη­τιούνται στη Γιάλτα, είναι η κήρυξη του πολέμου από την ΕΣΣΔ κατά της Ιαπωνίας. Οι σύμμαχοι πιέζουν τον Στάλιν να τον κηρύξει επιτέ­λους. Αλλά αυτός λέει πως οι Αμερικανοί δεν το έχουν και τόσο ανά­γκη κάτι τέτοιο, αφού ήδη το έχα κάνα η μεγάλη σύμμαχος Κίνα, που κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας και της Γερμανίας ταυτόχρο­να, ακριβώς μια μέρα (8 Δεκεμβρίου 1941) μετά απ’ τη μέρα που οι Ιάπωνες έστειλαν στον πάτο της θάλασσας ολόκληρο τον αμερικάνι­κο στόλο του Ειρηνικού, μ’ εκείνη την τρομαχτική και εντελ!ώς απρό­σμενη επίθεσή τους στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης, την 7η Δεκεμβρίου 1941, ώρα 7.40 το πρωί, ακριβώς.

Ας σταματήσουμε λιγάκι εδώ. Περλ Χάρμπορ σημαίνει Λιμάνι των Μαργαριταριών. Και βρίσκεται αυτό το πολύ ήσυχο λιμάνι, εκεί που άλλοτε βουτούσαν μόνο δύτες για μαργαριτάρια, στη νήσο Οάχου, του νησιωτικού συμπλέγματος της Χαβάης, στη μέση του Ειρηνικού, περί­που στη μέση της απόστασης ανάμεσα στην Ιαπωνία και τις Ηνωμέ­νες Πολιτείες. Ο πόλεμος του Ειρηνικού ανάμεσα σε Αμερικανούς και Ιάπωνες θα γίνα γι’ αυτό το μεγάλο πλήθος των μικρών νησιών του Ειρηνικού, που γεφυρώνουν, με μια πολύ μεγάλη σε έκταση γέφυρα,

135

τις ΗΠΑ με την πολύ μακρινή Ιαπωνία, όπως περίπου τα νησιά του Αι­γαίου που γεφυρώνουν -με μια μικρή γέφυρα- την Τουρκία με τις πολύ κοντινές ελληνικές ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Και όπως οι Τούρκοι γίνονται επικίνδυνοι για τους 'Ελληνες γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, έτσι και οι Ιάπωνες γίνονται επικίνδυνοι για τους Αμερικανούς για τον ίδιο λόγο, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών χώρου και απο­στάσεων. Οι Ιάπωνες δεν ηρέμησαν ποτέ από το 1898, που οι Αμερι­κανοί βάζουν στο χέρι το παραδείσιο σύμπλεγμα των νησιών της Χα­βάης, που ανήκει στην Πολυνησία. Η πρωτεύουσα Χονολουλού, στη νήσο Οάχου, ένα απο τα είκοσι νησιά του συμπλέγματος, όπου και το Περλ Χάρμπορ, είναι ο στόχος του φοβερού ναύαρχου Γιαμαμότο.

Για να λυθεί οριστικά το πρόβλημα της διεκδίκησης των νησιών της Χαβάης από Ιάπωνες και Αμερικανούς, οι τελευταίοι μετατρέπουν την αποικία τους στην 50η πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών την 21η Αυγούστου 1959. Τι θα λέγατε αν έπρατταν ομοίως και για την Ελλά­δα; Έτσι κι αλλιώς είμαστε μισοαποικία τους. θα πείραζε αν γινόμα- σταν πολιτεία των ΗΠΑ; Και βέβαια θα πείραζε. Δεν θα μπορούσαμε να ασκούμε «ανεξάρτητη και υπερήφανη ελληνική εξωτερική πολιτι­κή» ως αμερικανοί πολίτες!

Η απίστευτης ακρίβειας εκτέλεση αυτού του απίθανου σχεδίου, που το εκπόνησε ο ιάπων ναύαρχος Γιαμαμότο, ακόμα αποτελεί αντι­κείμενο μελέτης για τους ειδικούς του κατά θάλασσα πολέμου. Πώς διάολο έγινε και εν ριπή οφθαλμού, 5 θωρηκτά, 3 αντιτορπιλικά, μια πλωτή δεξαμενή και 2.638 άνδρες να παν στον πάτο έτσι, με το τσακ, που λέμε;

Οι Αμερικανοί, που τώρα στη Γιάλτα κάνουν τους παλικαράδες, βγήκαν στον πόλεμο κατά του Αξονα μάλλον καθυστερημένα, εκείνη ακριβώς την αποφράδα γι’ αυτούς ημέρα, την 7η Δεκεμβρίου 1941, που ήταν μια εθνική συμφορά για τους Αμερικανούς - και αντιμετωπίστη­κε σαν εθνική συμφορά. Βγήκαν στον πόλεμο οι Αμερικανοί ακριβώς μια μέρα πριν απ’ τους Κινέζους. Ο Χίτλερ δεν ενδιέφερε και πολύ τους Αμερικανούς μέχρι τότε. Ανησυχούσαν μόνο για τους Ιάπωνες. Ήξεραν βέβαια πως ο αυτοκράτορας Χιροχίτο συμμάχησε με τον Χίτλερ μόνο και μόνο για να έχει την ευκαιρία να βάλει στο χέρι τη Χαβάη, αλλά δεν περίμεναν να τη βάλει τελικά στο χέρι με τόσο θεαματικό τρόπο. Και επειδή οι Αμερικανοί κάθονταν εντελώς άπραγοι και καιροσκοπώ­ντας μέχρι την 7η Δεκεμβρίου 1941, ο Γιαμαμότο είπε να τους βγάλει απ’ την αταραξία με μια πρόκληση που δεν έχει το όμοιό της.

Αυτά όλα τα ξέρει ο Στάλιν, που αρνείται να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. 'Αλλωστε, η εςελ δεν κινδυνεύει από τους ασιά-

136

τες φασίστες, κινδυνεύει από τους ευρωπαίους φασίστες. Οι σύμμαχοί του στη Γιάλτα τρων τα σίδερα να τον πείσουν να βγει στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, γιατί οι Αμερικανοί δεν περνούν καθόλου καλά στον πόλεμο του Ειρηνικού. Οι Ιάπωνες, από την εποχή των Σαμουράι ακόμα, είναι οι καλύτεροι πολεμιστές στον κόσμο. Τους βοηθάει άλ­λωστε και ο Ταοϊσμός, η εθνική τους θρησκεία, που αντί για το θεό λατρεύει τους προγόνους (όπως γίνεται και με μας εδώ, που μάλλον είμαστε ταοΐστές χωρίς να το ξέρουμε). Τους βοηθάει ακόμα το παμπά­λαιο έθιμο του χαρακίρι, της τελετουργικής αυτοκτονίας ενώπιον κα­λεσμένων, που κάθονται σε καρέκλες όπως στο θέατρο και βλέπουν τον επί σκηνής αυτόχειρα να βγάζει τ’ άντερά του. Τους βοηθάει επι­προσθέτους το παλιό στρατιωτικό έθιμο των καμικάζι, δηλαδή των αυ- τοκτονικών πολεμιστών, που κάνουν ένα είδος χαρακίρι υπέρ του αυ- τοκράτορα, πέφτοντας με το κεφάλι στο στόχο, προκαμένου να παν στον παράδεισο των προγόνων μια ώρα αρχύτερα. (Απορώ που, αυτοί που δηλώνουν εδώ σε μας έτοιμοι να πεθάνουν ανά πάσα στιγμή για την πατρίδα, δε δηλώνουν καμικάζι, για να αλαφρώσουν λιγάκι τη δουλειά των επίστρατων, που αν δεν τους επιστράτευαν θα περιορίζο­νταν απλώς στο να φωνάζουν «ζήτω η Ελλάς», πράγμα που πρέπει να το αποφεύγουν όσοι δεν είναι έτοιμοι να γίνουν καμικάζι).

Ο Στάλιν, λοιπόν, λέει στους συμμάχους του, στη Γιάλτα, πως θα κηρύξει οπωσδήποτε τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας αλλά όχι τώρα αμέσως. Τρεις μήνες μετά την ήττα του Χίτλερ! Εκπληχτικό στρατήγη­μα, προκειμένου να τους υποχρεώσει όλους, και κυρίως τους Αμερι­κανούς, να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στον Χίτλερ. Και έτσι, από σύμπτωση, θα κηρύξει τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας στις 9 Αυ- γούστου 1945, την ίδια ακριβώς μέρα που σκάει η δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι, τρεις μέρες μετά την πρώτη (6 Αυγούστσυ) στη Χιροσίμα Οι Αμερικανοί το φυσούν και δεν κρυώνει, που ο Στάλιν τους πήρε τόσα πράγματα στη Γιάλτα, τζάμπα και βερεσέ.

Λίγο πριν απ’ τη Χιροσίμα, στις 12 Απριλίου 1945, δυο μήνες μετά τη Διάσκεψη της Γιάλτας, πεθαίνει ο Φράνκλιν Ρούσβελτ και τον δια­δέχεται ο αντιπρόεδρος Χάρυ Τρούμαν. Ολόκληρη τη μομφή για το φιάσκο των Αμερικανών στη Γιάλτα, που δίνουν στον Στάλιν χωρίς να παίρνουν αμώως και στο χέρι, αν και δεν είναι καθόλου φιάσκο αλλά σύμπτωση, αφού κανείς τότε δεν θα μπορούσε να προβλέψει πότε ακριβώς θα κατέρρεε ο Χίτλερ, ώστε να μπουν οι Ρώσοι στον κατά των Ιαπώνων πόλεμο, θα την εισπράξει τελικά ο Τρούμαν αντί του πεθαμένου Ρούσβελτ. Που, για να αποσείσει ευθύνες, που δεν ήταν δικές του αλλά του Ρούσβελτ και κυρίως για να εφεύρει προσχήμα­

137

τα, ώστε να διαλύσει στα γρήγορα τη συμμαχία με τους Ρώσους, θα γίνει σφόδρα αντικομουνιστής, για να εγκαινιάσει έτσι τον Ψυχρό Πόλεμο, όπως λέγεται ο θερμός που μπαίνει στην κατάψυξη, για να μπορεί να τον ανασύρει κανείς από κει ανά πάσα στιγμή. Μπορεί οι Αμερικανοί να μην κέρδισαν τίποτα στη Γιάλτα, οι Άγγλοι όμως κέρ­δισαν πολλά. Και πρώτα πρώτα την Ελλάδα Αχ, Ελλάδα!

13. Η απόβαση στη Νορμανδία

Ενώ οι Ρώσοι μάχονται λυσσωδώς κατά των Γερμανών, από τις 22 Ιουνίου 1941 που αυτοί εισέβαλαν στη Σοβ. Ένωση, οι Άγγλοι διεξά­γουν έναν εξίσου λυσσώδη πόλεμο, που όμως εντοπίζεται μόνο στη Βόρειο Αφρική. Είναι φανερό πως αυτό που τους ενδιαφέρει κυρίως είναι να προστατεύσουν τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής και όχι η συντριβή του ναζισμού. Αν ο Χίτλερ δεν έστελνε στη Βόρειο Αφρική το περίφημο Afrika Korps υπό τον Ρόμελ, είναι αμφίβολο αν ο Τσώρ­τσιλ θα βοηθούσε αποτελεσματικά τους Ρώσους στο ανατολικό μέτω­πο, το κύριο και βασικό πεδίο μάχης σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Φυσικά επεδίωξε τη συμμαχία τους, αλλά μόνο για να αντιπαραθέ- σει στον Χίτλερ έναν σοβαρό και αξιόμαχο αντίπαλο στην Ευρώπη, ώστε αυτός να κινείται πιο άνετα στη Βόρειο Αφρική, όπου και το μοναδικό μέτωπο των Δυτικών μέχρι την αποβίβαση στη Σικελία, στις 10 Ιουλίου 1943, τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου και δύο μετά το άνοιγμα του ανατολικού μετώπου από τους Ρώσους.

Ωστόσο, η απόβαση στη Σικελία δε σημαίνει τίποτα το σοβαρό από στρατηγικής απόψεως. Ούτε οι Ρώσοι ούτε οι Αμερικανοί θεωρούν τις σχετικά εύκολες μάχες για την κατάληψη της Σικελίας σαν άνοιγμα δευτέρου μετώπου (το πρώτο ήταν εκείνο της Αφρικής), στην Ευρώπη. Αλλά ίσως ούτε αυτή η απόβαση θα γινόταν τότε, αν δεν είχε προη- γηθεί η αγγλοαμερικανική Διάσκεψη της Καζαμπλάνκα, από τις 14 ως τις 26 Ιανουαρίου 1943, έξι μήνες πριν από την απόβαση στη Σικελία Ο Τσώρτσιλ λέει στον Ρούσβελτ πως πρέπει να προστατεύσουν κατ’ αρχήν το μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης στη Μεσόγειο, αλλά ο Ρού­σβελτ αντιλέγει με το επιχείρημα πως κυρίως Ευρώπη δεν είναι η με­σογειακή Ευρώπη, η οποία άλλωστε έχει εκχωρηθεί στον Μουσολίνι, κι αυτό σημαίνει πως τα ενδιαφέροντα του Χίτλερ είναι εντοπισμένα

138

στην Κεντρική και τη Βόρεια Ευρώπη όπου, άλλωστε, κατοικούν λαοί όντως γερμανικής καταγωγής: οι Αυστριακοί, οι Ολλανδοί, οι Σκαν- διναβοί, εν μέρει οι Πολωνοί και οι Τσέχοι, και λιγότερο οι Γάλλοι και οι Άγγλοι, που κι αυτοί έχουν κάποιες γερμανικές ρίζες, όπως και οι βόρειοι Ιταλοί (Λομβαρδοί).

Ο Χίτλερ λογαριάζει πολύ στο «γερμανικό αίμα» έστω κι αν αυτό είναι εντελώς «νερωμένο», όπως στην Αγγλία και τη Γαλλία. Εξ αρ­χής έχει στηρίξει την πολιτική του στην «αιματολογική» εθνολογία, όπως κάθε συνεπής φασίστας, που πιστεύει πως τα εθνολογικά χα­ρακτηριστικά είναι εγγεγραμμένα στο DNA. Ο Γερμανός γεννιέται Γερμανός, δε γίνεται κάτω από την επίδραση του γερμανικού πολι­τισμού, ο Έλληνας γεννιέται Έλληνας, δε γίνεται κάτω από την επί­δραση του ελληνικού πολιτισμού, κ.ο.κ. Κι έτσι, οι αγράμματοι, οι βλάκες και οι τεμπέληδες απαλλάσσονται από την υποχρέωση να κουραστούν λιγάκι για να γίνουν καλύτεροι Γερμανοί, καλύτεροι Έλληνες, κ.ο.κ. Όπως ο σκύλος γεννιέται σκύλος, έτσι και ο Γερ­μανός γεννιέται Γερμανός, ο Έλληνας Έλληνας και ο γάιδαρος γάι­δαρος. Η «αιματολογική» εθνολογία είναι μάλλον ζωολογία. Και να ισχυρίζονται κι από πάνω τούτα τα ζώα πως παράγουν πολιτισμό, λες και τα κατοικίδια ή τα άγρια ζώα παράγουν πολιτισμό, λες και η διαφορά του ζώου απ’ τον άνθρωπο δεν είναι η ικανότητα του αν­θρώπου να παράγει πολιτισμό. Κανείς δε συνάντησε πιθήκους δυνά- μενους να χτίσουν Παρθενώνες, κανείς εκτός απ’ τον Χίτλερ και τους ομοίους του σ’ όλχ»ν τον κόσμο δεν είδε σκύλους να μετατρέ­πουν το γαύγισμα σε μουσική και να συνθέτουν κάτι που να μοιά­ζει με την 9η συμφωνία του Μπετόβεν.

Ο Ρούσβελτ, στην αγγλοαμερικανική Διάσκεψη της Καζαμπλάνκα, επιμένει πως πρέπει να ανοιχτεί το ταχύτερο ένα ισχυρό μέτωπο στη Γαλλία, που μαζί με τη Γερμανία είναι η καρδιά της Ευρώπης. Αλλά ο Τσώρτσιλ, η αλεπού, του λέει να περιμείνουν λιγάκι. Βλέποντας και κάνοντας. Τι βλέποντας; Αν οι κομουνιστές τα καταφέρουν να γονα­τίσουν μόνοι τους τον Χίτλερ, δουλεύοντας και για λογαριασμό του δημοκρατικού καπιταλισμού. Όλα δείχνουν πως θα τα καταφέρουν. Η μάχη του Στάλινγκραντ έχει τελειώσει το Δεκέμβριο του 1942, αν και ο φον Πάουλους θα παραδοθεί επίσημα στους Ρώσους λίγο αργότερα, στις 2 Φεβρουαρίου 1943, εφτά μέρες μετά το τέλος της Διάσκεψης της Καζαμπλάνκα Ο Τσώρτσιλ σαφώς έχει δίκιο. Αλλά δε λογαριάζει πως τον Ρούσβελτ τον καίει και τον ζεματάει ο πόλεμος του Ειρηνικού με τους Ιάπωνες. Συνεπώς, αν δεν καταρρεύσει το συντομότερο ο Χίτλερ, ώστε να απελευθερωθούν οι συμμαχικές δυνάμεις και να ριχτούν στη

139

μάχη του Ειρηνικού, θα τα βρει μπαστούνια με τους τρομερούς πολε­μιστές που είναι οι Ιάπωνες.

Άλλωστε, θα τα βρει μπαστούνια έτσι κι αλλιώς και μετά την κα­τάρρευση του Χίτλερ, κι αυτός είναι ο λόγος που οι Αμερικανοί χω­ρίς τον Ρούσβελτ, που θα πεθάνει στο μεταξύ, θα καταφύγουν τελικά στην απάνθρωπη λύση της ατομικής βόμβας, που έπεσε στο κεφάλι αμάχων. Πιο μεγάλο έγκλημα δε θα βρεις στην ανθρώπινη ιστορία. 'Οχι πως δεν ήταν αρχιεγκληματίας και ο Χίτλερ, αλλά οι Αμερικα­νοί με την ατομική βόμβα θα τον αφήσουν πολύ πίσω. Μέσα σε κλά­σματα του δευτερολέπτου θα σβήσουν απ’ το χάρτη δυο ιαπωνικές πόλεις, τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Μαζί με τα νήπια και τα νεο­γέννητα, μαζί με τις έγκυες και τους γέρους. Καμιά πολεμική ανάγκη δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει αυτό το τερατώδες έγκλημα. Και ενώ όλοι θυμούνται τα φρικώδη κρεματόρια του Χίτλερ, ακόμα και οι Ιάπωνες έδωσαν συγχωροχάρτι στους Αμερικανούς για το απίστευτο έγκλημά τους στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Βλέπεις, ο ιαπωνικός καπιταλισμός έπρεπε να αναπτυχτεί με τη βοήθεια των Αμερικανών, όπως άλλωστε και ο γερμανικός.

Να μια απλή απόδειξη πως στους πολέμους δεν αντιπαρατάσσο- νται καλοί στους κακούς, όπως στα φιλμ γουέστερν, αλλά συμφέρο­ντα σε άλλα συμφέροντα. 'Οταν ο συσχετισμός των συμφερόντων αλλάξει, αλλάζουν στο πι και φι και οι συμμαχίες, και οι πρώην εχθροί ανταλλάσσουν ασπασμούς, σα να μη συνέβη τίποτα Απορού­με γι’ αυτό γιατί, όντας αδιόρθωτα ηθικολόγοι, αρνούμαστε να κατα­λάβουμε πως η ηθική δεν αναφέρεται ποτέ σε ομάδες ανθρώπων, ανα- φέρεται πάντα σε άτομα. Υπάρχουν ηθικοί και ανήθικοι άνθρωποι, αλλά δεν υπάρχουν ηθικοί και ανήθικοι λαοί. Οι λαοί θα προασπί­σουν τα συμφέροντά τους με κάθε τρόπο, έστω κι αν χρειαστεί να γί­νουν σαρκοβόρα θηρία Δεν υπάρχουν ηθικά και ανήθικα λιοντάρια στη ζούγκλα, στη ζούγκλα υπάρχει μόνο ο νόμος της ζούγκλας, ακρι­βώς όπως και στον πόλεμο. Υπάρχει δίκαιος πόλεμος, αλλά μόνο με την εμπορική έννοια Οι κλέφτες και οι άρπαγες τιμωρούνται, έστω κι αν κλέβουν και αρπάζουν άλλους άρπαγες, που τα άρπαξαν νωρίτε­ρα από άλλους. Οι πρόγονοι του Τσώρτσιλ ρήμαξαν το σύμπαν στις αποικίες, κι όταν τους ρίχτηκε ο Χίτλερ για να τους κλέψει τα κλο­πιμαία, έγιναν θηρία ανήμερα Ο κλέψας του κλέψαντος, κι ο τελευ­ταίος κλέφτης να κλείσα την πόρτα, για να μη μπουν οι κλέφτες.

Άλλωστε, το νόμο της ζούγκλας δεν τον εφαρμόζουν μόνο οι λαοί, αλλά και οι κτηνάνθρωποι στις μεταξύ τους σχέσας. Ο εκπολιτισμός του κτήνους άνθρωπος θα αργήσα πολύ. Και νάχεις κι από πάνω τους

140

εθνικιστές να μιλούν για «καθαρό αίμα», μόνο και μόνο γιατί δεν έχουν καθαρό μυαλό. Ενώ μερικοί δεν έχουν καν μυαλό, είτε καθαρό είτε ακάθαρτο. Ο εθνικισμός υπηρετεί τέλεια το νόμο της ζούγκλας και γι’ αυτό είναι πολύ χρήσιμος στις ζουγκλοειδείς κοινωνίες των αρπα- χτικών και των σαρκοβόρων. «Τον έφαγα», λέμε για τον εχθρό που νικήσαμε. Καλή χώνεψη, λοιπόν. Κι αν εκτός από ζώον είσαι και χρι­στιανός, κάνε καμιά προσευχή για να χωνέψεις καλύτερα. Κι όταν χωνέψεις καλά, τράβα και καμιά εξομολόγηση στον παπά της ενορίας, ώστε ξαλαφρωμένος απ’ τα παλιά αμαρτήματα να κάνεις καινούργια.

Στη Διάσκεψη της Ουάσινγκτον, στις 12 Μαΐου 1943, που είναι η συνέχεια της Διάσκεψης της Καζαμπλάνκα, ο Ρούσβελτ λέει στον Τσώρτσιλ: σου έκανα το χατίρι, επιτεθήκαμε και νικήσαμε στη Σικε­λία, αλλά βλέπεις και μόνος σου πως δεν πετύχαμε τίποτα το ουσια­στικό. Έλα, λοιπόν, να αποβιβαστούμε στη Νορμανδία της Βόρειας Γαλλίας, για να ανοίξουμε επιτέλους το δεύτερο μέτωπο, για να μη γκρινιάζουν και οι Ρώσοι, που τους παρατήσαμε στην τύχη τους, εξαρ- τώντας τη δική μας τύχη από τη δική τους.

Ο Τσώρτσιλ πείθεται πως πρέπει να επισπεύσουν την απόβαση στη Νορμανδία, ύστερα και από τη διαβεβαίωση του στρατηγού Τζωρτζ Μάρσαλ πως όλα θα παν καλά - και να μη φοβάται τίποτα. Αν δεν το ξέρατε, ευκαιρία να το μάθετε: ο στρατηγός Τζωρτζ Μάρσαλ ήταν το δεξί χέρι του Ρούσβελτ. Κι αυτός που αργότερα θα δανείσει το όνο­μά του στο περίφημο «σχέδιο Μάρσαλ». Τουτέστιν, το σχέδιο για την ανόρθωση της κατεστραμμένης Ευρώπης. Για το λόγο αυτό θα μοιρα­στεί το 1953 με τον Άλμπερτ Σβάιτσερ το βραβείο Νόμπελ για την ει­ρήνη. Και μια και κολλήσαμε στις ευκαιρίες, πράγμα που συμβαίνει συχνά σ’ αυτά εδώ τα κείμενα που συνεχώς φεύγουν απ’ το θέμα τους ευκαιρία να μάθετε και κάτι ακόμα: η περίφημη ΟΥΝΡΑ, που τάιζε και μας τους Έλληνες μετά τη λήξη του πολέμου, είναι οργά­νωση που ανήκε στο σχέδιο Μάρσαλ. Αφού το μάθατε κι αυτό, πι­στεύω να κάμφθηκαν οι τυχόν αναρρήσεις σας για τη βράβευση του Μάρσαλ με Νόμπελ. Κι αν κάμφθηκαν, ελπίζω να μην αντιδράσετε στην περίπτωση που του στήσουμε κι αυτουνού ανδριάντα, όπως κά­ναμε με τον Τρούμαν. Που, αυτόν, οφείλαμε να τον τιμήσουμε εντελώς ιδιαίτερα, αν και τενεκές. Διότι το «δόγμα Τρούμαν» δεν ήταν παρά η βοήθεια που μας έδωσαν οι Αμερικανοί για να αντιμετωπίσουμε τον «κομουνιστικό κίνδυνο». Και επειδή κομουνιστικό κίνδυνο δημιουργεί το κομουνιστικό μικρόβιο, έδωσαν βοήθεια και στους Τούρκους για να εμβολιαστούν και να μην προσβληθούν κι αυτοί από το κομουνι­στικό μικρόβιο, που έκαμνε θραύση τότε στη γειτονική της Τουρκίας

141

Ελλάδα Και ούτως πως θα προκύψει από τότε το περίφημο «επτά προς δέκα». Δέκα μερίδια βοήθειας οι Τούρκοι που είναι περισσότεροι, εφτά εμείς κι ας τρώμε περισσότερο.

Η απόβαση στη Νορμανδία, η πιο μεγάλη και η πιο εντυπωσιακή αποβατική επιχείρηση όλων των εποχών, θα γίνει στις 6 Ιουνίου 1944. Επιτέλους, το δεύτερο μέτωπο είναι πραγματικότητα. Οι Ρώσοι πανη­γυρίζουν, οι Αμερικανοί πανηγυρίζουν, αλλά ο Τσώρτσιλ είναι επιφυ­λακτικός. Η επιβίβαση των πεζοναυτών θα γίνει στη Νότια Αγγλία κι αυτό εγκυμονεί κινδύνους για την Αγγλία, που είχε δεινοπαθήσει από τους βομβαρδισμούς με τους διηπειρωτικούς πυραύλους του διάσημου πυραυλοκατασκευαστή φον Μπράουν που, αμέσως μετά την πτώση του Χίτλερ και πριν απ’ την πτώση του Χιροχίτο, θα περάσει στην Αμερική, μαζί με εκατοντάδες άλλους γερμανσύς επιστήμονες, για να φκιάξουν εκεί την ατομική βόμβα, που την είχαν σχεδόν έτοιμη οι Γερμανοί. Ο Τσώρτσιλ τρέμει, γιατί πρέπει να είναι σωστές οι πληρο­φορίες των κατασκόπων του, που λεν πως ίσα ίσα προλαβαίνουν να αποβιβαστούν οι σύμμαχοι στη Νορμανδία και να νικήσουν τον Χίτ­λερ, ενεργώντας αστραπιαία μετά την απόβαση. 'Οπου νάναι, το Λον­δίνο γίνεται Χιροσίμα πριν απ’ τη Χιροσίμα.

Οι Γερμανοί θα παραδοθούν στους Συμμάχους περίπου ένα χρό­νο μετά την απόβαση στη Νορμανδία, στις 7 Μαΐου 1945, κι όλο αυτό το μακρύ διάστημα οι Σύμμαχοι ζουν με τον τρόμο της γερμανικής ατομικής βόμβας. Σκέψου να τους προλάβαιναν οι Γερμανοί σ’ αυ­τόν τον μακάβριο αγώνα ταχύτητας! Ούτε κομουνισμός ούτε φιλε­λεύθερος καπιταλισμός θα υπήρχε σήμερα, θα υπήρχε μόνο δικτα- τορικός καπιταλισμός. Ας ελπίσουμε πως στον προσεχή παγκόσμιο πόλεμο οι φασίστες θα είναι το ίδιο άτυχοι. Έτσι και ο εθνικισμός ξαναφουντώσει, σε μια έστω από τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν μας σώζει τίποτα από το φασισμό. Στην Ελλάδα δεν πειράζει κι αν φουντώσει. Διότι τόσο ο ελληνικός εθνικισμός, όσο και ο ελληνικός φασισμός, είναι εντελώς της πλάκας. (Σημειώστε με την ευκαιρία πως τα «Δεκεμβριανά» στη Αθήνα τελούνται όσο ακόμα συνεχίζεται ο κατά του Χίτλερ αγώνας. Οι έλληνες κομουνιστές ξέρουν πως αν δεν μπορέσουν να μιμηθούν τον Τίτο, που έκανε κράτος πριν από την απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας, την έχουν βαμμένη. Τρέχουν, λοιπόν, κι αυτοί μαζί με όλους και δε σώνουν. Εκείνο τον καιρό ολό­κληρος ο πόλεμος σ’ όλα τα μέτωπα, μικρά και μεγάλα, έχει μετα- τραπεί σε αγώνα ταχύτητας).

Η πλάκα είναι πως την απόβαση στη Νορμανδία την οργανώνει και τη διευθύνει ένας ιδιοφυής στρατηγός γερμανικής καταγωγής, ο μυθι­

142

κός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ. Δυστυχώς για τον Χίτλερ και για όλους τους εθνυαστές αιματολόγους, το γερμανικό του αίμα &ε «μίλησε». Και τού­το διότι, για να μιλήσει το αίμα, πρέπει να σιωπήσει ο εγκέφαλος.

Πριν από την απόβαση στη Νορμανδία, ο Αϊζενχάουερ είχε οργα­νώσει την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Βόρεια Αφρική, που ήταν σχετικά εύκολη επιχείρηση. Ήταν γι’ αυτόν κάτι σαν πρό­βα τζενεράλε. Και πριν απ’ τον πόλεμο είχε διατελέσει στις Φιλιππί­νες επιτελικός αξιωματικός ενός άλλου θρυλικού αμερικανού στρατη­γού, του Μακ Άρθουρ, που στη διάρκεια του πολέμου θα είναι ο επι­κεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στη μάχη του Ειρηνικού. Στα νησιά του Ειρηνικού, δίπλα στον δάσκαλό του, τον Μακ Άρθουρ, ο Αϊζενχάουερ θα μάθει πολλά για τον αμφίβιο πόλεμο. Το γεγονός πως ο Γερμανοαμερικανός Αϊζενχάουερ θα γίνει ο πρώτος στρατιωτικός διοικητής του ΝΑΤΟ, και αμέσως μετά δυο φορές Πρόεδρος των ΗΠΑ (1952-1961), είναι απολύτως φυσικό για έναν θρύλο. Άλλωστε, και ο Χίτλερ θα μπορούσε να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ, αν μετανάστευε έγκαιρα στην Αμερική.

14. Η κατάρρευση της Ιταλίας

Η Ιταλία θα γίνει κράτος μόλις το 1861. Μέχρι τότε, υπήρχε μόνο Ιταλική Χερσόνησος, στην οποία ήταν εξαπλωμένα ένα σωρό κράτη και κρατίδια. Το νιογέννητο Βασίλειο της Ιταλίας έχει πρωτεύουσα το Τορίνο. Η Ρώμη θα γίνει πρωτεύουσα το 1871, δέκα χρόνια μετά την ενοποίηση της Ιταλίας. Ο Πάπας θέλει τη Ρώμη δική του. Αλλά και την Ιταλία τη θέλει δική του. Όλον τον κόσμο τον θέλει δικό του. Τελικά, θα περιοριστεί στο κράτος- πόλη του Βατικανού. Που από γεωγραφικής απόψεως δεν είναι ούτε κράτος ούτε πόλη. Είναι αυτόνομη και αυτεξούσια γειτονιά της Ρώμης. Που θα την κάνει παπικό κράτος-μινιατούρα ο Μουσολίνι, το 1929, με την περίφημη Συμφωνία του Λατερανού, διά της οποίας οι Ιταλοί αναγνωρίζουν την πνευματική εξουσία του Πάπα σε όλον τον καθολικό κόσμο, αλλά την κοσμική μόνο στο κράτος-γειτονιά του Βατικανού. Όπως για όλα τα δύσκολα του αστικού καθεστώτος, οι ιταλοί αστοί χρειά­ζονται έναν φασίστα για να βάλει τον Πάπα στη θέση του. Ο Μουσο­λίνι θα πετύχει εύκολα εκεί που απέτυχαν όλοι να κάνουν καλά τον

143

Πάπα Km θα το πετύχει μόλις εφτά χρόνια μετά την εγκατάστασή του στην εξουσία το 1922.

Τη χρονιά αυτή ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε Γ' θα αναθέσει το σχηματισμό κυβερνήσεως σε έναν πολύ δυναμικό άνδρα, πρώην δά­σκαλο και πρώην σοσιαλιστή, τον Μπενίτο Μουσολίνι. Που θα μείνει στην εξουσία μέχρι την 24η Ιουλίου 1943. Τη μέρα αυτή, το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο τον καθαιρεί και του παίρνει την εξουσία για να την ξαναδώσει στο βασιλιά. Ο φασισμός καταργεί το φασισμό παραμένοντας φασισμός! Και μάλιστα με τις ευλογίες των Συμμάχων. Που 15 μέρες νωρίτερα, στις 10 Ιουλίου 1943, έχουν αποβιβαστεί στη Σικελία Ακριβώς η παρουσία των Συμμάχων στην Ιταλία είναι ο λό­γος που οι φασίστες καταργούν τον αρχηγό τους. Που δεν τον θέλουν πια ούτε οι φασίστες! Εν όψει της κατάρρευσης της Ιταλίας, προσπα­θούν να σωθούν.

Όμως ο Ντούτσε (ο Αρχηγός) δε θέλει να σωθεί, θέλει να αγωνι- σθεί μέχρι τελικής πτώσεως. Και του ιδίου, και των Ιταλών. 'Ομως οι Ιταλοί λεν μέσα τους: αν πέσουμε μέχρι ενός, τότε δε θα μείνει κανέ­νας για να ανασυστήσει εν καιρώ τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Κι εμείς εδώ, πώς θα ανασυστήσουμε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αν πέσου­με μέχρι ενός σ’ έναν πόλεμο με τους Τούρκους ή μ’ όποιον άλλο προαιώνιο εχθρό, των Περσών συμπεριλαμβανομένων: Αν αγαπάς την πατρίδα, δεν πρέπει να σκοτώνεσαι για την πατρίδα Προτίμησε να σκοτώσεις αυτούς που παρασύρουν την πατρίδα στο θάνατο).

Με εντολή του βασιλιά Βιτόριο Εμμανουέλε Γ', ο Μουσολίνι συλ- λαμβάνεται, γιατί αρνείται να του παραδώσει την εξουσία που του είχε δώσει πριν από 21 χρόνια, το 1922. Με τον Μουσολίνι υπό κρά- τησιν, ο στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο σχηματίζει κυβέρνηση με εντο­λή του βασιλιά Ο Μπαντόλιο, που είχε υπηρετήσει πολύ ευσυνείδη­τα τον Μουσολίνι, μόλις γίνεται πρωθυπουργός αρχίζει αμέσως δια­πραγματεύσεις με τους Συμμάχους που έχουν ήδη αποβιβαστεί στη Σικελία Επιδιώκει την πάση θυσία έντιμη συνθηκολόγηση και παρά­δοση της Ιταλίας στους Συμμάχους. Πράγμα που γίνεται σας 3 Σε­πτεμβρίου 1943.

Μαθαίνει ο Χίτλερ τα καθέκαστα και γίνεται θηρίο. Ναι μεν ο φί­λος του ο Μουσολίνι δεν τον πρόδωσε, τον πρόδωσαν όμως οι φασί­στες! Και τότε, ποιος (Ιταλός) είδε το θεό (Χίτλερ) και δεν τον φοβή­θηκε! Ο Φύρερ (ο Αρχηγός) αφοπλίζα όλες τις ιταλικές μονάδες που βρίσκονται σκόρπιες στην Ιταλία, στη Γαλλία και στα Βαλκάνια τον ίδιο καιρό που ο ιταλικός νότος πέφτει σιγά σιγά στα χέρια των Συμ­μάχων και των ιταλών παρτιζάνων. Όμως ο ιταλικός βορράς ελέγχε­

ι 44

ται ακόμα από τους φασίστες εκείνους που δεν προσχώρησαν στον Μπαντόλιο και στον βασιλιά.

Από τον ιταλικό νότο όπου εδρεύει η κυβέρνηση Μπαντόλιο, κη­ρύσσει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, στις 13 Οκτωβρίου 1943. Ένα μήνα νωρίτερα, στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, γερμανοί αλεξιπτωτιστές ελευθερώνουν τον φυλακισμένο Μουσολίνι, με μια τέλεια οργανωμέ­νη επιχείρηση, που είναι και μια επίδειξη ισχύος. Ο ελεύθερος πλέον Μουσολίνι όχι μόνο επανιδρύει το φασιστικό κόμμα, αλλά δημιουρ­γεί και κράτος (εν κράτει) στη Βόρειο Ιταλία. Το ονομάζει Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία και δηλώνει πως η φρέσκια και λαχταριστή «δημοκρατία» παραμένει σύμμαχος του Χίτλερ, όπως και η παλιά.

Τα κόμματα, που επανεμφανίζονται μαζικά, συγκροτούν στη Ρώμη, την 9η Σεπτεμβρίου 1943, τρεις μέρες πριν απο την απελευθέρωση του Μουσολίνι από τον Χίτλερ, την Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, κάτι σαν επιτροπή εθνικής σωτηρίας, η οποία και καλεί τους Ιταλούς να πάρουν τα όπλα και να χτυπήσουν και τους ιταλούς φασίστες του ιταλικού βορρά και τους Γερμανούς, όπου κι αν τους συναντούν. Δη- μιουργείται τότε, έτσι στα γρήγορα και χωρίς μεγάλη προετοιμασία, ένα φοβερό αντάρτικο, που λιανίζει τους φασίστες. Στην πραγματικό­τητα, πρόκειται για εμφύλιο πόλεμο απίστευτης σκληρότητας. Οι πε­ρίφημοι ιταλοί παρτιζάνοι όχι μόνο θα καθαρίσουν την Ιταλία από τους φασίστες «καθαρίζοντάς» τους αλλά και θα προσπαθήσουν να απαλείψουν, κατά το δυνατό, μια φασιστική ντροπή ηλικίας 21 ετών.

Όλα τα αμαρτήματα της φασιστικής Ιταλίας θα παραγραφσύν από τους Συμμάχους χάρη στη δράση της Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρω­σης και των παρτιζάνων της. Στην παραπάνω επιτροπή πρωταγωνιστι­κό ρόλο παίζουν τόσο οι κομουνιστές όσο και οι σοσιαλιστές. Ο ηγέ­της των κομουνιστών, Παλμίρο Τολιάτι, θα γίνει πρόσωπο σχεδόν μυ­θικό. Τελικά, όμως το παιχνίδι θα το κερδίσει ο συντηρητικός Αλτσίνε Ντε Γκάσπερι, ο δημιουργός της νέας της μεταφασιστικής Ιταλίας ο Ιταλός Κόνραντ Αντενάουερ, όπως θα τον πουν, για να τον τοποθετή­σουν δίπλα στον δημιουργό της νέας της μεταναζιστικής Γερμανίας.

Τα αριστερά αντιφασιστικά κόμματα αρνούνται να πάρουν μέρος στην κυβέρνηση Μπαντόλιο. Όμως αλλάζουν άποψη μετά την ανα­γνώριση της κυβέρνησης Μπαντόλιο από την ες ς λ , τον Μάρτιο του 1944. Για να γίνει δυνατός αυτός ο συμβιβασμός ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε δέχεται να μεταβιβάσει κάποιες από τις εξουσίες του στον διάδοχο Ουμπέρτο, που δεν είχε επιλήψιμο φασιστικό παρελθόν, όπως ο βασιλιάς και ο Μπαντόλιο.

Όσο γίνονται όλα αυτά στον ιταλικό νότο, η Ρώμη συνεχίζει να

145

τελεί υπό γερμανική κατοχή. Αλλά όχι εντελώς. Διότι, στην Αιώνια Πόλη, επικρατεί το πλήρες χάος. Οι παρτιζάνοι είναι εκεί κάτι σαν πα­ράλληλη εξουσία. Η ήδη μισοελεύθερη, χάρη στη δράση των παρτιζά­νων, Ρώμη θα ελευθερωθεί και επισήμως από τους Συμμάχους στις 4 Ιουνίου 1944. Δεν θα ήταν δυνατό οι Σύμμαχοι να επιτρέψουν στους Ιταλούς να ελευθερώσουν τους εαυτούς τους, διότι μετά δεν θα μπο­ρούσαν να παίξουν όπως πρέπει το ρόλο του σωτήρα. Όσο για τον Μουσολίνι, μετά την απελευθέρωσή του από τους Γερμανούς, συνεχί­ζει να κυβερνά από το Σαλό, μια υπέροχη τουριστική πόλη της Λομ­βαρδίας δέκα χιλιάδων κατοίκων, χτισμένη στη δυτική όχθη της λί­μνης Γκάρντα, όχι πολύ μακριά από το αγαπημένο του Μιλάνο, όπου θα πρωτοεμφανιστεί ο φασισμός.

Το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο που θα τον καθαιρέσει, στην αρχή θα τον φυλακίσει στο νησάκι Πόντσα, κοντά στη Σαρδηνία. Τάχα για μεγαλύτερη ασφάλεια και στην πραγματικότητα για να περνάει καλύτερα ο δικτάτορας, ο βασιλιάς Βιτόριο Εμανουέλε Γ', ο παλιόφιλος που του έδωσε στο πιάτο την εξουσία το 1922, θα τον πάρει από κει και θα τον θέσει υπό περιορισμό σε ένα πολυτελές ξε­νοδοχείο στο όρος Γκραν Σάσο vr’ Ιτάλια, της οροσειράς των Απε- νίνων, &την επαρχία του Αμπρούτζι (Αβρούζια) της Κεντρικής Ιτα­λίας, προς τη μεριά της Αδριατικής. Από κει θα τον απαγάγουν οι Γερμανοί, για να τον παν στο Μόναχο, την αγαπημένη πόλη του Χίτ­λερ, εκεί όπου πρωτοεμφανίστηκε ο ναζισμός.

Ο Μουσολίνι ζητάει από τον Χίτλερ να του επιτρέψει να επιστρέ­φει στην Ιταλία, για να συνεχίσει από κει τον κοινό αγώνα, και ο Χίτλερ του δίνει την άδεια. Αλλά και τη διαταγή να συλλάβει και να εκτελέσει όσα στελέχη του φασιστικού κόμματος τον πρόδωσαν και τον καθαίρεσαν. Όταν ο Μουσολίνι επανέλθει στην πατρίδα με τη βοήθεια των Γερμανών και αφού εγκατασταθεί στο Σαλό, θα εκτελέ- σει την εντολή του Χίτλερ και θα εκτελέσει όσους προδότες καταφέρ­νει να βάλει στο χέρι. Ανάμεσά τους και ο γαμπρός του, ο κόμης Γκα- λεάτσο Τσιάνο, μέχρι πρότινος Υπουργός των Εξωτερικών.

Ο ένας από τους δυο γιους του (ο άλλος είχε σκοτωθεί στον πό­λεμο) συμβουλεύει τον πατέρα να σταματήσει τις βλακείες και να φύγει από την Ιταλία, για να σώσει το κεφάλι του. Αλλά αυτός, σαν παράλυτος, σα μαγεμένος από την αυτοκρατορική ιστορία του, έχει περιπέσει σε κατάσταση νιρβάνας. Όλη μέρα κάθεται, αναπολεί τα περασμένα μεγαλεία στην ηρεμία του Σαλό και ασχολείται επίμονα με το μόνο πρόβλημα που τον απασχολεί τώρα πια: τι θα γράψει γι’ αυ­τόν η ιταλική και η παγκόσμια ιστορία! Είναι πάρα πολύ ικανοποιη­

146

μένος που η ανθρωπότητα δεν θα τον ξεχάσει ποτέ. Απόδειξη για το πόσο δίκιο είχε, αποτελεί και τούτο εδώ το ταπεινό κείμενο, το παντε­λώς ανάξιο για έναν Μεγάλο Δικτάτορα.

Κάθεται, λοιπόν, στο Σαλό μαζί με όσους συντρόφους του απόμει- ναν, που δεν είναι και λίγοι, και περιμένει το μοιραίο παρέα με τη φίλη του Κλάρα Πετάτσι, που δεν θα τον εγκαταλείψει ποτέ. Είναι μέχρι θανάτου ερωτευμένη με τον Ντούτσε. Που, σημειώστε, ήταν και μεγάλος εραστής. Ο μύθος λέει πως πηδούσε δύο με τρεις φορές την ημέρα. Πράγμα όμως πραχτικά αδύνατο με το φόρτο εργασίας που είχε. Άρα, ο μύθος είναι μύθος.

Το μοιραίο για τον Ντούτσε θα έρθει σχετικά αργά, το 1945, με την κατάρρευση και της Γερμανίας μετά την Ιταλία. Καθώς τα συμμαχι­κά στρατεύματα προχωρούν προς τον ιταλικό βορρά κυνηγώντας τους Γερμανούς που υποχωρούν, ο Ντούτσε θα μεταμφιεστεί σε γερμανό στρατιώτη και θα τρυπώσει σε ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο, που επα- ναπατρίζει Γερμανούς. Όμως, η φάλ!αγγα θα πέσει σε ενέδρα μιας ομάδας κομουνιστών παρτιζάνων, που θα αναγνωρίσουν τον Μπενίτο Μουσολίνι και θα τον εκτελίσουν, δυστυχώς, επί τόπου. Μια δίκη του ιδρυτή του φασισμού θα είχε τεράστιο ιστορικό ενδιαφέρον. Αλλά οι παρτιζάνοι δεν μπορούν να συγκροτήσουν την οργή τους.

Το περιστατικό θα συμβεί κάπου κοντά στη λίμνη Κόμο. Αφού τον εκτελέσουν εκεί μαζί με την Κλάρα Πετάτσι, οι παρτιζάνοι θα πάρουν το πτώμα, θα το μεταφέρουν σε ένα χωριό εκεί κοντά και θα το κρε­μάσουν ανάποδα, απ’ τα πόδια, από ένα δέντρο. Είναι φοβερό το μί­σος και η εκδικητική οργή των κομουνιστών παρτιζάνων για τον δι­κτάτορα, τον άνθρωπο που πηγαίνοντας να σώσει την Ιταλία, την οδή­γησε στην καταστροφή - μαζί και τον εαυτό του. Όλοι οι σωτήρες καταλήγουν στο σταυρό. Κυρίως οι ερζάτς σωτήρες.

Το 1946, η Ιταλία από βασίλειο θα γίνει δημοκρατία. Όλοι πλέον εκεί έχουν καταλάβει πως ο βασιλιάς, ως ρυθμιστής του πολιτεύμα­τος, μπορεί όχι μόνο να το ρυθμίσει όπως γουστάρει, κρατώντας μά­λιστα και τα δημοκρατικά προσχήματα αν είναι συνταγματικός άρ- χων, όπως ήταν ο ιταλός βασιλιάς, αλλά και να το κουρδίσει όπως βολεύει τους ισχυρούς που εκπροσωπεί. Οι συνταγματικοί βασιλιάδες δεν επεμβαίνουν πάντα, επεμβαίνουν μόνο όταν χρειάζεται να βγάλουν από τα αδιέξοδά της την αστική τάξη. Και το 1922, που ο Βιτόριο Εμ­μανουέλε Γ' αναθέτει την εξουσία στον Μπενίτο Μουσολίνι, η ιταλι­κή αστική τάξη βρίσκεται πράγματι σε αδιέξοδο, ύστερα από το φιά­σκο στο οποίο κατάληξε η συμμαχία της Ιταλίας με τη Γάλλία και την Αγγλία στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και με τη μεριά των νικητών,

147

η Ιταλία δεν είχε κανένα σημαντικό όφελος από τη συμμετοχή της στον πόλεμο. Οι Σύμμαχοι τα πήραν όλα κι έφυγαν και άφησαν την Ιταλία να μασάει τις δάφνες της προγονικής της δόξας.

Το ίδιο περίπου θα συμβεί και σε μας εδώ. Αν και με τη μεριά των Συμμάχων στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο εμείς οι 'Ελληνες, οι Σύμ­μαχοι, λίγο μετά τη λήξη του πολέμου, θα μας βάλουν να εκστρα­τεύσουμε κατά των Τούρκων. Εμείς μεν για να «πάρουμε την Πόλη και την Αγιά Σόφιά», αυτοί δε για να πάρουν τα πετρέλαια της Μέ­σης Ανατολής. Το 1922, που εμείς θα τρώμε τα μούτρα μας στη Μι- κρασία, οι Ιταλοί θα τρων στο κεφάλι τον Μουσολίνι. Τον Ιωάννη Μεταξά θα μας τον πετάξει στο δικό μας κεφάλι ο «δικός» μας βα­σιλιάς, ο Γεώργιος Β', αργότερα, το 1936, και αφού πάρει υπ’ όψη του τον τρόπο δράσης του ιταλού συναδέλφου το 1922. Αλλά και ο Μεταξάς θα πάρει υπ’ όψη του τον τρόπο δράσης του δικού του συ­ναδέλφου, του Μουσολίνι. Ούνα φάτσα, ούνα ράτσα. Ντούε βασιλιά­δες, ντούε δικτάτορες - ένας φασισμός.

15. Το γκραν φινάλε του πολέμου

Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβριο 1943 και ενώ ο Χίτ­λερ είχε ήδη εισβάλει στις 27 Ιουλίου 1943 στη χώρα, μετά την καθαί­ρεση του Μουσολίνι από τα ανώτατα στελέχη του κόμματός του στις 24 Ιουλίου 1943, είναι ένα γεγονός τεράστιας σημασίας για την τελι­κή έκβαση του πολέμου. Πρϊάγμα που φαίνεται καθαρότερα από το γε­γονός πως η εν λόγω συνθηκολόγηση μοιάζει με γέμιση στο σάντουι­τς ανάμεσα σε δυο κρίσιμες συνδιασκέψεις. Η πρώτη είναι αγγλοαμε- ρικανική και γίνεται στο Κεμπέκ του Καναδά, τον Αύγουστο του 1943, και η δεύτερη είναι ρωσοαμερικανική και γίνεται στη Μόσχα, τον Οκτώβριο του 1943.

Σημειώστε πως το 1943 είναι το πιο κρίσιμο έτος του πολέμου. Ο Χίτλερ, αν και φανερά καταπονημένος, κυρίως απ’ τους Ρώσους, φαί­νεται να αντέχει ακόμα, ο Στάλιν είναι ήδη νικητής και οι Τσώρτσιλ και Ρούσβελτ συνεχίζουν να τσακώνονται για το αν η επίθεση πρέπει να γίνει απ’ τα κάτω προς τα πάνω, από την Ιταλία προς τη Γερμα­νία (είναι η άποψη του Τσώρτσιλ, που νοιάζεται περισσότερο για τη «δική του» Μεσόγειο παρά για το ναζισμό), ή από πάνω προς τα δε­

148

ξιά στο χάρτη, από τη Βόρεια Γαλλία προς τη Γερμανία (είναι η άπο­ψη του Ρούσβελτ, που κάνει ό,τι μπορεί για να πείσει τους Ρώσους να πάρουν μέρος στον πόλεμο του Ειρηνικού, όπου βρίσκεται το μόνο μέτωπο που πραγματικά ενδιαφέρει τους Αμερικανούς).

Στην αγγλοαμερικάνικη Διάσκεψη του Κεμπέκ ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ τσακώνονται μεν, αλλά τελικά επικρατεί η άποψη του Ρού­σβελτ, πως η τελική επίθεση πρέπει να αρχίσει από τη Νορμανδία στο γαλλικό βορρά και πως πρέπει να παρατήσουν στην τύχη του το ιτα­λικό μέτωπο. Η ρωσοαμερικανική Διάσκεψη της Μόσχας, που προετοι­μάζεται τέλεια από τον πρεσβευτή της ΕΣΣΔ στην Ουάσινγκτον Γκρο- μίκο, ίσως τον μεγαλύτερο διπλωμάτη του αιώνα μας, που αργότερα θα γίνει για πολλά χρόνια Υπουργός των Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, δεν είναι διάσκεψη κορυφής, αφού σ’ αυτήν παίρνουν μέρος μόνο οι υπουργοί εξωτερικών Βιατσεσλάβ Μολότωφ και Κόρντελ Χώλ, αλλά ο έξυπνος Στάλιν την μετατρέπει σε κορυφής, παίρνοντας μέρος ο ίδιος προσωπικά, παρακάμπτοντας το πρωτόκολλο και χωρίς να ζητήσει να έρθει στη Μόσχα και ο ομόλογός του Ρούσβελτ. Η εμπιστοσύνη που δημιουργείται έτσι ανάμεσα στους δυο ηγέτες είναι σχεδόν απόλυτη- κι αυτός είναι ένας απ’ τους λόγους που ο Ρούσβελτ θα κατηγορη- θεί σαν φιλορώσος, τη στιγμή που δε θέλει τίποτα άλλο απ’ το να πεί­σει τους Ρώσους να τον βοηθήσουν στον Ειρηνικό.

Δε θα τους πείσει, γιατί οι Ρώσοι επιμένουν στο ξεκαθάρισμα των πραγμάτων πρώτα στην Ευρώπη, με την ήττα του Χίτλερ, και μετά όλοι μαζί να περάσουν στο ξεκαθάρισμα των λογαριασμών στον Ει­ρηνικό, νικώντας τον αυτοκράτορα Χιροχίτο και κυρίως τον ναύαρ­χο Ισορόκου Γιαμαμότο, τον άνθρωπο που θα διδάξει στους Αγγλοα- μερικανούς, που αποφασίζουν επιτέλους να αποβιβαστούν στη Νορ­μανδία, την αξία και τη σημασία της άψογης συνεργασίας της αερο­πορίας και του ναυτικού.

Η Διάσκεψη της Μόσχας πετυχαίνει κάτι πολύ σημαντικό: εκεί ρί­χνεται για πρώτη φορά η ιδέα της δημιουργίας του ΟΗΕ, με πρωτοβου­λία των Αμερικανών και των Ρώσων, πράγμα που επιτείνει τις υποψίες του Τσώρτσιλ πως ο Ρούσβελτ και ο Στάλιν θα συνεχίσουν να είναι σύμμαχοι και μετά τον πόλεμο. Και ίσως να ήταν, αν ο Ρούσβελτ δεν πέθαινε την πιο κρίσιμη στιγμή, λίγο πριν πέσει η πρώτη ατομική βόμ­βα στη Χιροσίμα Αν δεν πέθαινε τότε, ίσως να έπειθε τους Ρώσους να βγουν στον πόλεμο του Ειρηνικού νωρίτερα, και όχι τη μέρα που έπε­σε η δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι, φυσικά ερήμην του πε­θαμένου Ρούσβελτ, που δε φέρει καμία ευθύνη γι’ αυτή τη βαρβαρό­τητα Ο παράλυτος Ρούσβελτ, που όλα τα κάνει από την αναπηρική

149

πολυθρόνα, ήταν ένας πραγματικά σπουδαίος ηγέτης. Η πολιτική συ­μπεριφορά του δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τον κυνισμό του Τσώρτσιλ. Μόνο δυο χρόνια αν ζούσε ακόμα, ίσως τα πράγματα να ήταν πολύ διαφορετικά στον μεταπολεμικό κόσμο. Ο διάδοχός του, ο Τρούμαν, εκτός από μετριότατος ηγέτης, ήταν αντισοβιετικός τόσο, όσο σχεδόν και ο Τσώρτσιλ, η αλεπού που βγήκε στο παζάρι.

Στις παραπάνω δυο διασκέψεις, που είναι διμερείς και όχι τριμε­ρείς, οι Αμερικανοί παίζουν ρόλο μπαλαντέρ, μετέχοντας και στις δυο. Απ’ τη μια προσπαθούν να πείσουν τον Τσώρτσιλ πως πρέπει να ανοι­χτεί ένα δεύτερο σοβαρό μέτωπο στην Ευρώπη, αναγνωρίζοντας έτσι το δίκιο του Στάλιν, κι απ’ την άλλη επιχειρούν να πείσουν τον Στά­λιν πως πρέπει να βγει στον πόλεμο του Ειρηνικού το ταχύτερο, ώστε να συντριβούν και ο Χίτλερ και ο Χιροχίτο ταυτόχρονα.

Μετά τη ρωσοαμερικανική Διάσκεψη της Μόσχας τα πράγματα εξελίσσονται ραγδαία Στη Διάσκεψη της Τεχεράνης των «τριών μεγά­λων», τον Οκτώβριο του 1943, αμέσως μετά τη Διάσκεψη της Μόσχας, που είναι η συνέχεια και η ολοκλήρωση των δύο διμερών που προη- γήθηκαν, ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ κοινοποιούν στον Στάλιν το λε­πτομερές σχέδιο της επιχείρησης «Όβερλορντ», δηλαδή της απόβα­σης στη Νορμανδία Το επιμόνως ζητούμενο απ’ τον Στάλιν δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη είναι πλέον πραγματικότητα. Αλλά ο Στάλιν συνεχίζει να αρνείται να πάρει μέρος στον πόλεμο του Ειρηνικού. Υπό­σχεται όμως πως θα μπει στον πόλεμο κι εκεί τρεις μήνες μετά τη συντριβή του Χίτλερ. Κρατάει το λόγο του. Μόνο που η ημερομηνία λήξεως της αποχής συμπίπτει με τη ρίψη της δεύτερης ατομικής βόμ­βας στο Ναγκασάκι, στις 9 Αυγούστου 1945, τρεις μέρες μετά τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, στις 6 Αυγούστου 1945.

'Οντως, εκείνη τη μέρα κλείνουν τρεις μήνες και δυο μέρες από την παράδοση της Γερμανίας την 7η Μαΐου 1945. (Λίγο νωρίτερα οι γερμανικές δυνάμεις που συνεχίζουν να ψευτομάχονται στην Ιταλία, παραδίδονται ερήμην του Χίτλερ, την 2α Μαΐου 1945). Το ρώσικο δώρο προς τους Αμερικανούς είναι άδωρο. Αλλά δε θα ήταν, αν ο δόλιος Τρούμαν δε βιαζόταν υπέρ το δέον να συντρίψει την Ιαπωνία, ίσα ίσα για να μη δώσει την ευκαιρία στον Στάλιν να βοηθήσει την Αμερική. Για να το πετύχει, δε θα διστάσει, το κτήνος, να στείλει στον παράδεισο ή στην κόλαση, αναλόγως, 86.000 αμάχους, που θα πεθάνουν επιτόπου και εν ριπή οφθαλμού στη Χιροσίμα, ενώ άλλες 61.000 κάτοικοι της μαρτυρικής πόλης θα προσβληθούν σοβαρά από ραδιενέργεια και οι περισσότεροι θα πεθάνουν αργότερα. Στους πα­ραπάνω προσθέστε και τους 36.000 νεκρούς καθώς και τους 40.000

150

σοβαρά τραυματίες του Ναγκασάκι. Σύνολο θυμάτων, 223.000 άμα­χοι. Κι όλο αυτό το φριχτό μακελλειό τελείται απ’ τον Τρούμαν εν ψυχρώ. Για να μην προλάβουν να προσφέρουν οι Ρώσοι τη βοήθειά τους στους Αμερικανούς!

Βέβαια, δεν είναι σίγουρο πως η εν λόγω βοήθεια θα ήταν αποτε­λεσματική, αλλά, διάολε, θα μπορούσαν να περιμείνουν κανά δυο μήνες για να δουν τι θα γίνει με τα συμβατικά φονικά όπλα, που αυτά τουλάχιστον κατά κανόνα δεν σκοτώνουν αμάχους εν ψυχρώ, σκοτώ­νουν άμαχους μόνο όταν αυτοί σκοτωθούν κατά λάθος ή όταν στη­θούν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, μέθοδος προσφιλέστατη στο άλλο κτήνος, τον Χίτλερ, που σκότωνε δέκα αμάχους έναντι ενός δικού του μάχιμου. Ακριβώς αυτή τη μέθοδο θα εφαρμόσουν στην Ια­πωνία και οι Αμερικανοί. Για να υποχρεώσουν τον πολύ σκληρό ια­πωνικό στρατό να παραδοθεί, πετούν στο κεφάλι αμάχων δυο ατομι­κές μπόμπες, εγκαινιάζοντας έτσι ένα νέο στυλ μακάβριου πολέμου. Ρίχνοντας τις ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία, οι Αμερικανοί είναι σα να καλούν εκεί τους Ροίσους για να δουν με τα μάτια τους το μακελ­λειό και να κάτσουν καλά τώρα που τελειώνει ο πόλεμος. 'Ομως, έτσι κι αλλιώς θα κάθονταν καλά Είναι εντελώς εξαντλημένοι ύστερα από μια τιτάνεια προσπάθεια Και θα κάθονται καλά μέχρι το 1989, που θα κατακαθίσουν για τα καλά.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος που είναι όντως παγκόσμιος και όχι ευρωπαϊκός όπως ο Πρώτος θα λήξει και τυπικά με την άνευ όρων παράδοση των Ιαπώνων την 3η Σεπτεμβρίου 1945, που υπογράφεται πάνω στο καταστόλιστο αμερικανικό θωρηκτό «Μισούρι», που απο­λαμβάνει το θρίαμβο ήσυχα αγκυροβολημένο στον κόλπο του Τόκιο. Ξέρετε ποιος ήταν ο μοναδικός όρος που έβαλαν οι Ιάπωνες για να πα­ραδοθούν με όρους πολύ νωρίτερα, και να γλυτώσουν έτσι την ατο­μική μπόμπα, περί της οποίας είχαν πληροφορίες; Να μην πειράξουν οι νικητές τον αυτοκράτορα! Τον εκπρόσωπο του θεού επί της γης στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Οι Αμερικανοί είπαν όχι, θα τον πει­ράξουμε, δηλαδή θα τον καταργήσουμε και δΓ αυτού θα καταργήσου­με και τον παραδοσιακό ιαπωνικό μιλιταρισμό. Είναι σα να έλεγαν οι Ιάπωνες, σε μια αντίστροφη περίπτωση δικής τους νίκης, καταργήστε τον Πάπα και τον Πατριάρχη και θα σας φερθούμε με επιείκεια, εμείς οι νικητές. 'Αλλωστε, η παράδοση με όρους του εχθρικού στρατού εί­ναι εκδήλωση χριστιανικής επιείκειας, που αντισταθμίζει κάπως τη χριστιανική πολεμική βαρβαρότητα που τελείται «για του Χριστού την πίστη την Αγία», κάνοντας ρεζίλι και τον Χριστό και την πίστη και την Αγία

151

Δεν θα είναι ο Χίτλερ, που θα προτιμήσει να αυτοκτονήσει παρά να παραδοθεί, στερώντας έτσι τη δίκη της Νυρεμβέργης από τον με­γάλο πρωταγωνιστή, αλλά οι στρατηγοί του, που θα παραδοθούν στους ρωσοαγγλοαμερικανούς στη Ρενς, στις 7 Μαΐου 1945, μόλις τέσ­σερις μήνες πριν τους Ιάπωνες. Σ’ αυτόν τον φρικώδη πόλεμο, οι Γερ­μανοί βάζουν την τελεία και οι Ιάπωνες την παύλα. Οι Ρώσοι βάζουν τον τόνο και οι Αγγλοαμερικανοί το κόμμα. Ενώ οι μικρότεροι βάζουν τις παρενθέσεις. Αφού όλοι βάζουν, επιτρέψτε μου να βάλω κι εγώ τα αποσιωπητικά.... Εις μνήμην του συνόλου των 14.868.764 νεκρών και των 27.254.448 τραυματιών του πολέμου, (θύματα πολέμου ονομάζε­ται το άθροισμα νεκρών και τραυματιών). Αναλογία νεκρού προς τραυματία, ένας προς δύο περίπου. Επέσατε θύματα αδέρφια εσείς... Όλοι επέσατε θύματα και όχι μόνο οι μαχητές του Κόκκινου Στρατού. Κυρίως επέσατε θύματα εσείς που πιστέψατε στον Χίτλερ και τον εθνι­κοσοσιαλισμό του.

Προσέξτε την παράδοξη σύνθεση των δύο λέξεων και βγάλτε τα συμπεράσματά σας εσείς οι σοσιαλιστές από μπρος και εθνικιστές από πίσω. Και μην ξεχνάτε πως όλα τα παλούκια μπαίνουν από πίσω. Μην ξεχνάτε ακόμα πως όλοι είμαστε πρόσκαιροι κάτοικοι του πλα­νήτη Γη. Μάθετε λοιπόν να αγαπάτε πρώτα τη Πι και μετά την πατρί­δα, και όλα θα παν καλύτερα Άλλωστε, χωρίς τον πλανήτη Γη θα ήταν αδύνατο να υπάρξουν πατρίδες. Και μην αποφασίζετε εσείς για το θάνατο του εχθρού σας. Κάντε χριστιανική υπομονή και περιμένε­τε να πεθάνει χριστιανικά: να τον «καλέσει ο θεός κοντά του». Ποιος σας είπε πως ο θεός χρειάζεται βοηθούς στο βασικό έργο του;

Και για να κλείσσυμε τα πολεμικά με ένα ρέκβιεμ (μνημόσυνο ση­μαίνει η λέξη στα λατινικά), θα πούμε δυο λόγια για το τέλος του μακαρίτη Χίτλερ, που γι’ αυτόν δεν είναι ανάγκη να πούμε «αιωνία του η μνήμη», γιατί θα είναι έτσι κι αλλιώς αιωνία, μας αρέσει δεν μας αρέσει. Λοιπόν, ο εν λόγω καλός κύριος, ήταν και καλός πολιτι­κός και καλός ζωγράφος, κι ας λεν ό,τι θέλουν οι εχθροί του, προκει- μένου να ξορκίσουν τα κακά πνεύματα με ένα άμπρα-κατάμπρα. Έχουμε την τάση να κοροϊδεύουμε και να υποτιμούμε τους εχθρούς μας, ίσα ίσα για να ξεχνούμε πως ο εχθρός βρίσκεται δίπλα μας.

Ο Αδόλφος Χίτλερ, Αυστριακός κατά την υπηκοότητα, γεννήθηκε το 1889 και αυτοκτόνησε το απόγευμα της 30ής Απριλίου 1945, εφτά μέρες πριν από την συνθηκολόγηση των Γερμανών, παρέα με τη φίλη του Εύα Μπράουν. (Και ο Μουσολίνι παρέα με τη φίλη του Κλάρα Πετάτσι πέθανε, κι αυτό σημαίνει πως είναι πολύ επικίνδυνο για τις γυναίκες να ερωτεύονται φασίστες). Την ώρα που αυτοκτονούσε, τα

152

ρωσικά στρατεύματα, που μπήκαν πρώτα στο Βερολίνο με διαφορά ωρών από τα αγγλοαμερικανικά, προκαλώντας έτσι πανικό στον Χίτ­λερ, που ήξερε τι τον περίμενε αν έπεφτε στα χέρια των Ρώσων, βρί­σκονταν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την καγκελαρία Το γκραν φινάλε ήταν κι αυτό ρώσικο. Μάλλον δεν θα αυτοκτονούσε, αν πρώ­τοι έφταναν στην καγκελαρία οι Αμερικανοί.

16. Η Συμφωνία του Πότσνταμ

Η Γερμανία παραδίδεται στις 7 και συνθηκολογεί άνευ όρων στις 8 Μαΐου 1945, μόλις μια μέρα μετά την παράδοση των στρατευμάτων της στους νικητές. Λίγο αργότερα στις 26 Ιουνίου 1945, θα δημιουργη- θείοΟΗΕ.

Οι «τρεις μεγάλοι», στις δυο συναντήσεις τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, στην Τεχεράνη και τη Γιάλτα, έχουν ήδη μισοαποφασί- σει για την τύχη της Γερμανίας, που για άλλη μια φορά, 27 μόλις χρό­νια μετά απ’ τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ηττάται κατά κρά­τος Όμως οριστικές αποφάσεις δεν παίρνονται τότε, γιατί το παιχνίδι παιζόταν ακόμα αν και ή έκβασή του είχε ήδη προδιαγραφεί. Οι άνευ σαφών αποφάσεων αορίστως οριστικές αποφάσεις για τη Γερμανία και την Ευρώπη γενικότερα, θα πορθούν στη Διάσκεψη του Πότσνταμ, μιας πόλης 630.000 κατοίκων, μόλις 27 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Βε­ρολίνου, του οποίου είναι κατ’ ουσίαν προάστιο. Η Διάσκεψη του Πότσνταμ θα καταλήξει σε συμφωνία, δηλαδή οι αποφάσεις της θα έχουν και νομικό χαρακτήρα ενώ οι αποφάσεις των άλλων διασκέ­ψεων δεν είχαν νομικό χαρακτήρα, δεν ήταν συμφωνίες.

Παρά ταύτα, η Συμφωνία του Πότσνταμ ανακλά μια εντελώς κω­μική διαφωνία όλων με όλους. Οι νικητές βρίσκονται σε πλήρη αμη­χανία όταν καλούνται να βάλουν τάξη στο χάος που προκάλεσαν στην Ευρώπη, πρώτα ο Χίτλερ με τις παράλογες εδαφικές αξιώσεις του, μετά ο Τσώρτσιλ με τον σκανδαλώδη αγγλοκεντρισμό του, στη συνέχεια ο Ρούσβελτ με το αφ’ υψηλού κοίταγμα της γηραιάς και σχεδόν μονίμως σπαρασσόμενης ηπείρου, και τέλος ο Στάλιν· που κάνει ό,τι μπορεί για να επαναφέρει στην κλασική μαρξιστική ορθο­δοξία του Μαρξ το άκρως αντιμαρξιστικό δόγμα του για τον «σοσια­λισμό σε μία μόνο χώρα», που τώρα του δίνεται η ευκαιρία να το

153

μεταλλάξει σε «σοσιαλισμό σε πλείονες της μιας χώρες», πράγμα που θα το πετύχει αλλά όχι εντελώς. Διότι το σημαντικό δεν είναι ο επιβε­βλημένος με τα τανκς σοσιαλισμός, αλλά αυτός που κερδίζουν με τους αγώνες τους οι προλετάριοι των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, όπως η Γερμανία, και όχι των υπανάπτυχτων, όπως η Ρωσία του 1917, η Αλβανία του 1945, η Βουλγαρία του 1945, η Γιουγκοσλαβία του 1945, η Ρουμανία του 1945, η Πολωνία του 1945. Απομένουν οι αναπτυγμένες πριν από τον πόλεμο καπιταλιστικές χώρες, Ουγγαρία και Τσεχοσλοβα­κία Αλλά είμαστε στο 1945. Που σημαίνει πως κι αυτές τώρα πλέον δεν είναι και τόσο αναπτυγμένες, αφού βγήκαν ρημαγμένες από τον πόλε­μο. 'Οχι πάντως τόσο πολύ, όσο η κατασπαραγμένη τώρα, αλλά υπερα- ναπτυγμένη πριν απ’ τον πόλεμο καπιταλιστική Γερμανία, η πατρίδα του Μαρξ και του Ένγκελς, αλλά και της Λούξεμπουργκ και του Λίμπκνε- χτ, μια χώρα που μηδένισε με τον Χίτλερ τη δυσανάλογη ως προς το μέγεθός της προπολεμική καπιταλιστική υπερανάπτυξη.

Είναι τόσο πολλά αυτά που πετυχαίνουν οι Γερμανοί πριν απ’ τον πόλεμο, που δε θα δυσκολευτούν καθόλου να συνεχίσουν τις επιτυχίες τους και μετά τον πόλεμο, με τη βοήθεια των μέχρι πριν λίγο εχθρών τους, των Αμερικανών. Το λεγόμενο «γερμανικό θαύμα» συνίσταται στη γρήγορη νεκρανάσταση της πεθαμένης το 1945 Γερμανίας. Ο μέγας θαυματοποιός ονομάζεται Κόνραντ Αντενάουερ. Κατάγεται απ’ την Κολωνία, την παραδοσιακά δημοκρατική πόλη του γερμανικού βορρά με την πιο μεγάλη θητεία στη δημοκρατία το σοσιαλισμό, τον κομου­νισμό - την κατ’ εξοχήν αντιναζιστική πόλη, που μονίμως ανηπαρα- τίθεται από τους ιστορικούς στο κατ’ εξοχήν ναζιστικό Μόναχο, την αγαπημένη πόλη του Χίτλερ, απ’ όπου και ξεκίνησε η συμφορά που θα καταλήξα στη δίκη της Νυρεμβέργης, μιας βαυαρικής πόλης στο βορ­ρά της πρωτεύουσας της Βαυαρίας, το Μόναχο. Οι εγκληματίες θα δι­καστούν πολύ κοντά στον τόπο της αρχής του εγκλήματος, το Μόνα­χο, αλλά όχι μέσα στο Μόναχο. Γιατί εκεί συνεχίζουν να ζουν οι πε­ρισσότεροι από τους ναζιστές που επέζησαν της καταστροφής.

Συνεχίζουν, όμως, να ζουν μέχρι τις μέρες μας στην και σήμερα παγκόσμια πρωτεύουσα του διεθνούς ναζισμού, το Μόναχο. Μιούνιχ λέγεται γερμανικά η πρωτεύουσα της Μπάγιερν, όπως λέγεται στα γερ­μανικά η Βαυαρία Όπου μεταξύ πάρα πολλών άλλων παράγεται και η περίφημη βαυαρική ασπιρίνη Μπάγιερ και όπου εδρεύει η θρυλική ποδοσφαιρική ομάδα Μπάγιερν. Με την ευκαιρία ας σημειώσουμε για τους τύπους και κάτι πολύ γνωστό: απ’ το Μόναχο μας ήρθε ο πρώ­τος «'Ελληνας» βασιλιάς, ο Βαυαρός Όθων. Ανάμεσα στους απογό­νους των ανδρών που έφερε μαζί του, και που σήμερα ζουν κυρίως

154

στο Νέο Ηράκλειο, συγκαταλέγεται και ο Έβερτ. θα ήθελα πολύ να δω τον Έβερτ πρωθυπουργό, προκειμένου να καταλάβουμε τι σημαί­νει συμφορά και τι θα πει «οι Γερμανοί ξανάρχονται», όχι στη βαρ- βαρική αλλά στη βλακική τους παραλλαγή.

Η πλήρης σύγχυση που επικρατεί στη Διάσκεψη του Πότσνταμ προκαλείται κατ’ αρχήν από δυο αλλαγές βάρδιας. Την Αμερική δεν την εκπροσωπεί ο πεπειραμένος και ευφυής ολλανδοαμερικανός πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ, που έχει πεθάνει λίγο νωρίτερα την ίδια χρονιά (1945), αλλά ο αντιπρόεδρός του, Χάρυ Τρούμαν, άνθρω­πος όχι και τόσο της προκοπής από κάθε άποψη, που μάλλον δεν θα έβλεπε ποτέ τον Λευκό Οίκο, αν δεν κολλούσε στην ουρά του Ρού­σβελτ σαν αντιπρόεδρος. Η δεύτερη αλλαγή βάρδιας γίνεται όσο διαρκεί η διάσκεψη! Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ηττάται -στη μέση της διάσκεψης- στις εκλογές που γίνονται στην πατρίδα του, και ο νι­κητής αρχηγός του Εργατικού Κόμματος, Κλήμεντ Ατλυ, πάει στο Πότσνταμ και του λέει: Μάζευέ τα τώρα αμέσως, και δρόμο για την πατρίδα, να ξεκουραστείς λιγάκι.

Κανείς δεν περίμενε την ήττα του υπ’ αριθμόν ένα ηγέτη του Β' Πα­γκοσμίου Πολέμου, ούτε στην Αγγλία ούτε στον κόσμο όλο. Ε, λοιπόν, ακόμα και η φλεγματική και, κυρίως, νικήτρια Αγγλία ψάχνει για αποδιοπομπαίους τράγους για τα δεινά που της επισώρευσε ο πόλεμος και μάλιστα την πιο ακατάλληλη στιγμή: τότε που οι νικητές κουβε­ντιάζουν για να δουν τι θα γίνει με την ηττημένη Γερμανία και με τις ρημαγμένες απ’ τον πόλεμο χώρες της Ευρώπης, θα ξαναγίνει, βέβαια πρωθυπουργός ο Τσώρτσιλ το 1951, αλλά στο μεταξύ ο Στάλιν, ο μό­νος απ’ τους «τρεις μεγάλους» του πολέμου που παραμένει μεγάλος και αμέσως μετά τον πόλεμο, στο Πότσνταμ, θα ξεφύγει ανετότατα απ’ το στόμα του αγγλικού λέοντα, που συνεχίζει να βρυχάται. Το ξήλω- μα της Αγγλικής Αυτοκρατορίας θ’ αρχίσει λίγο αργότερα, όταν οι αποικίες, η μια μετά την άλλη, θ’ αρχίσουν να την κοπανούν, παίρ­νοντας θάρρος από τη νίκη των Συμμάχων επί του Άξονα.

Σημειώνουμε εδώ με την ευκαιρία, πως ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ο πρώτος πόλεμος στην ιστορία που έγινε στο όνομα του λαού, και όχι στο όνομα της πατρίδας ή του βασιλιά ή και των δυο μαζί. Οι Δυτικοί κατάλαβαν έγκαιρα πως, αφού οι Ρώσοι πολεμούν στο όνομα του λαού, πρέπει κι αυτοί να πολεμήσουν στο όνομα του λαού, προκειμένου να ντοπάρουν καλύτερα το λαό και να τον κάνουν να τρέχει ανετότερα σε μάχες που γίνονται για το λαό! Βέβαια, μετά τη νίκη ο λαός θα μπει και πάλι στο περιθώριο μασώντας για παρηγο­ριά τις δάφνες και παίζοντας με τα παράσημα, που όλοι τα μοίραζαν

155

με το τσουβάλι τότε. Παράσημο να δει το μάτι σου! Πεντέξι στο πέτο του κυριακάτικου σακακιού τού κάθε ήρωα. Μενάλη εφεύρεση το παράσημο. Επειδή στοιχίζει πολύ φθηνότερα, στο δίνουν αντί οικονο­μικής αποζημιώσεως για το χέρι ή το πόδι που άφησες στο πεδίο της μάχης, για νάχουν κάτι να τρων και τα κοράκια

Ακριβώς μια μέρα πριν αρχίσει η Διάσκεψη των ανακαταταγμένων «τριών μεγάλων» στο Πότσνταμ, σκάει την 16η Ιουλίου 1945 η πρώτη ατομική βόμβα στην έρημο του Νέου Μεξικού, στις Ηνωμένες Πολι­τείες. Βέβαια πρόκειται μόνο για πετυχημένη δοκιμή, αλλά ο Τρούμαν, πολύ υπερήφανος, ανακοινώνει το γεγονός στους Συμμάχους, εκεί στο Πότσνταμ. Τους λέει μάλιστα πως, πολύ σύντομα, η εν λόγω μοντέρ­να βόμβα θα δοκιμαστεί και στην πράξη επί ιαπωνικού εδάφους δε­δομένου ότι οι Ιάπωνες, που ακόμα πολεμούν, δέχονται μεν να παρα­δοθούν αλλά όχι άνευ όρων όπως οι Γερμανοί. Σαν μοναδικό όρο βά­ζουν τόσο τη βιολογική όσο και την εξουσιαστική σωτηρία του Αυτο- κράτορα Χιροχίτο.

Ο Τρούμαν είναι σα να λέει στο Στάλιν: Κοίτα μπάρμπα, τι μπο­ρούν να πάθουν οι λαοί που δε δέχονται να αλλάξουν τους παραδο- σικούς ηγέτες τους, και μην κάνεις τον καμπόσο εδώ πέρα, μόνο και μόνο γιατί προσέφερες τα περισσότερα για τη νίκη. Αν ρίξουμε και πάνω στο δικό σου, κομουνιστικό μεν, αυτοκρατορικό δε, κεφάλι κα­μιά τέτοια μπομπίτσα, πάει, σχόλασες και αιωνία σου η μνήμη - και αιωνία του η μνήμη του κομουνισμού. Ο Στάλιν χαμογελάει κάτω απ’ τα μουστάκια του, και προφανώς λέει μέσα του: Τι λες ρε μαλάκα, επειδή πρόλαβες και άρπαξες τους γερμανούς επιστήμονες που πρώ­τοι έφκιαξαν ατομική βόμβα στη Γερμανία και τους σταματήσαμε εμείς στο τσακ, για να μην τη ρίξουν στα κεφάλια μας, νομίζεις πως καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια; Κατάλαβέ το, εκτός από καπιταλι­στικές υπάρχουν και κομουνιστικές ατομικές βόμβες, που κάνουν ακριβούς την ίδια δουλειά. (Να μια θανατηφόρα σύμπτωση κομουνι­σμού και καπιταλισμού, διά της οποίας θα προκληθεί λίγο αργότερα η περίφημη και σωτήρια «ισορροπία του τρόμου»).

Μπορεί ο Τρούμαν να μην τρομοκράτησε τον Στάλιν, τρομοκράτη­σε όμως τους Άγγλους. Ανακοινώνοντας τη δοκιμή στο Νέο Μεξικό, είναι σα να λέει και σ’ αυτούς: Τέρμα η αγγλική ηγεσία του παγκό­σμιου καπιταλισμού. Στο εξής εμείς οι Αμερικανοί είμαστε οι ηγέτες. Σε τρία χρόνια, το 1948, οι Άγγλοι θα αλλάξουν βάρδια με τους Αμε­ρικανούς και από τότε θα έχουμε αυτούς και όχι τους Άγγλους στο σβέρκο μας. Ο αγγλικός λέων αρχίζει να ξεδοντιάζεται τότε, στο Πό­τσνταμ. Ευτυχώς, να λες, που η γερμανική τίγρις είναι νεκρή. Ναι,

156

αλλά υπάρχει και η ρώσικη αρκούδα! Δεν πειράζει, βλέποντας και κάνοντας. Ας αρπάξουμε τώρα απ’ τη Γερμανία ό,τι μπορούμε, και μετά έχει ο θεός του πολέμου ή του Ψυχρού Πολέμου, που κι αυτός αρχίζει τότε, στο Πότσνταμ.

Απ’ αυτήν την πιο κρίσιμη συνδιάσκεψη που έγινε στη νεώτερη ευ­ρωπαϊκή ιστορία απουσιάζουν οι Γάλλοι, παρόλο που οι «τρεις μεγά­λοι» έχουν αποφασίσει ήδη στη Γιάλτα να τους δώσουν ένα κομμάτι απ’ τη γερμανική πίτα. Οι Γάλλοι δεν θα διαπραγματευθούν με κανέ- ναν. θα πάρουν ό,τι τους δώσουν σα δώρο και για τη συμβολή τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και για τη μη συμβολή τους στον Β', και θα πουν κι ευχαριστώ με τρόπο που αρμόζει στους παραδοσιακά ευ­γενικούς Γάλλους, που είδαν να απαλλάσσονται επιτέλους από τον παραδοσιακό τους εχθρό.

'Ομως, ο Ντε Γκωλ θ’ αρχίσει να κάνη τον τσαμπουκά λίγο αρ­γότερα. Αυτός θα δημουργήσει τα πιο σοβαρά προβλήματα όταν Ρώ­σοι, Αμερικανοί και Άγγλοι προσπαθούν να βρουν τρόπο να μη δια- σπαστεί η Γερμανία, που θα δούμε με ποιον τρελό τρόπο διασπάστη- κε τελικά. Οι Γάλλοι τρέμουν μια ενωμένη Γερμανία, ικανή να τους βασανίσει για πολλοστή φορά

Πάντως στο Πότσνταμ κανείς δεν κάνη λόγο για κόψιμο της Γερ­μανίας στα δυο. Αυτό θα γίνη αργότερα, σχεδόν από μόνο του και κάτω από την πίεση των πραγμάτων. Στο Πότσνταμ γίνεται λόγος μόνο για προσωρινό κόψιμο της Γερμανίας στα τέσσερα: τον ρωσικό, τον αγγλικό, τον αμερικάνικο και τον γαλλικό τομέα επιτήρησης. Και για να το πούμε πιο σωστά, κατοχής. Όμως, και οι τέσσερις τομείς θα τελούσαν υπό ενιαίαν συμμαχικήν διοίκησιν, που θα είχε την έδρα της στο Βερολίνο.

Ειδικά οι Ρώσοι στην αρχή δεν ήθελαν με τίποτα ένα πιθανό κό­ψιμο της Γερμανίας σε Ανατολική και Δυτική. Δεν τους συνέφερε. Για­τί θα έβγαιναν έξω απ’ το παιχνίδι και στη Γερμανία ολόκληρη και, διά της Γερμανίας, στην Ευρώπη ολόκληρη. Ήθελαν να είναι μπερδε­μένοι με τους άλλους συμμάχους στην ενιαία συμμαχική διοίκηση της Γερμανίας, που θα εδρεύη στο Βερολίνο, ώστε να μπορούν να επιτη­ρούν τους συμμάχους από κοντά Άλλο να στέλνεις κατασκόπους δώθε κείθε μέσα στην κομμένη στα δυο Γερμανία, κι άλλο να περπα­τάς άνετα και στους άλλους τομείς κατοχής της χώρας. Σε καμιά πε­ρίπτωση δεν ευθύνονται οι Ρώσοι για το κόψιμο της Γερμανίας στα δυο. Κι αυτό θα δώσει έναν άλλο αέρα στην Ανατολική Γερμανία αρ­γότερα, που θα λέη συνέχεια πως δεν έχη καμία ευθύνη που έγινε Ανατολική αυτή και Δυτική η άλλη.

157

Δυστυχώς, το ρώσικο κόλπο δεν έπιασε. Ήταν εύκολο να καταλά­βουν οι άλλοι πού το πήγαιναν οι Ρώσοι. Αν όμως πετύχαινε, δε θα γλύτωνε μόνο η Γερμανία τη διαίρεση αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος τον Ψυχρό Πόλεμο. Η «ειρηνική συνύπαρξη» θα είχε άλλη μορφή: ο καπιταλισμός και ο κομουνισμός θα συνυπήρχαν σε μια ενιαία μεν, αλλά υπό τετραπλήν επιτήρησιν ομοσπονδιακή χώρα, το ένα ομόσπον­δο κρατίδιο της οποίας θα ήταν κομουνιστικό και τα τρία καπιταλι­στικά! Συναρπαστικό πείραμα, αλλά μόνο για εξημμένη φαντασία όπως η δική μου!

Σε λίγα χρόνια, ο Στάλιν θα αποδεχτεί τα τετελεσμένα και η Γερ­μανία θα χωριστεί στα δυο, ντε φάκτο (εκ των πραγμάτων) και όχι ντε γιούρε (διά του νόμου). Δεν υπήρξε ποτέ κανένας νόμος και καμιά συμφωνία, που να λέει πως η Γερμανία πρέπει να χωριστεί στα δυο. Γι’ αυτό και η επίλυση του «γερμανικού ζητήματος» θα θεωρηθεί απ’ όλους αδύνατη. Μέχρι που, σύντροφε Φλωράκη, όπως λες και συ, η ζωή να δώσει τη λύση με την πτώση του υπαρχτού σοσιαλισμού.

17. Ρούσβελτ και Κέυνς

Ο Φράνγκλιν-Ντελάνο Ρούσβελτ (1882-1945) ήταν ένας διάσημος νο­μομαθής, πριν αρχίσει να ασχολείται με την πολιτική το 1910. Ο για τρεις προεδρικές περιόδους (1933-1945) τριακοστός δεύτερος Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ανάπηρος και κινούνταν με αναπηρικό καροτσάκι από το 1921, που προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα, πράγμα που δεν τον εμπόδισε να εκλεγεί Κυβερνήτης της Πολιτείας της Νέας Υόρκης το 1929, τη χρονιά που αρχίζει η μεγάλη οικονομική κρίση, θα μείνει σ’ αυτή τη θέση μέχρι το 1933, τη χρονιά που τελειώνει η οικονομική κρίση. Ήταν τέτοια η επιτυχία του σαν Κυβερνήτη στην πιο δύσκολη περίοδο της ιστορίας των ΗΠΑ, που όταν το 1933 πρωτοεκλέγεται Πρόεδρος είναι ήδη ένα σχεδόν μυθικό πρόσωπο για τους Αμερικα­νούς. Υποδειγματικά δημοκράτης και φιλοσοσιαλιστής, ο Ρούσβελτ είναι αυτός που θα κάνει πράξη τις απόψεις του μεγάλου άγγλου οι­κονομολόγου Τζων Μάυναρντ Κέυνς (1883-1946), που γεννήθηκε ένα χρόνο μετά τον Ρούσβελτ και πέθανε ένα χρόνο μετά τον Ρούσβελτ! Ο Ρούσβελτ και ο Κέυνς αποτελούν δίδυμο.

Το μνημειώδες έργο του Κέυνς Η γενική θεωρία της απασχόλησης,

158

του τόκου και του χρήματος, κατά πολλούς είναι το σημαντικότερο οι­κονομολογικό σύγγραμμα μετά το ΚεφόΛαιο του Μαρξ. Παρόλο που ο Κέυνς δεν έχει εμφανή σχέση με το μαρξισμό, είναι αρκετά επηρεα­σμένος απ’ αυτόν, ενώ το μνημειώδες έργο του θα φέρει τα πάνω κάτω στην κλασική αστική επιστήμη της οικονομίας, αποδείχνοντας πως εξίσου βασικός με τον παραγωγό οικονομικός παράγοντας είναι και ο καταναλωτής. Τόσο η κλασική αστική πολιτική οικονομία, όσο και ο μαρξισμός, έστρεφαν μέχρι τότε σχεδόν αποκλειστικά την προσοχή τους στους παραγωγούς προϊόντων και άφηναν έξω απ’ τα ενδιαφέ- ροντά τους τους καταναλωτές προϊόντων, παρόλο που δεν είναι δυνατό να νοηθεί παραγωγή χωρίς κατανάλωση.

Ο Μαρξ είχε κάνει ήδη το 1867, που εκδόθηκε ο πρώτος, το 1885 που εκδόθηκε ο δεύτερος και το 1894 που εκδόθηκε ο τρίτος τόμος του Κεφαλαίου, τη σημαντικότερη ανατροπή στην κλασική πολιτική οικονομία του Σμιθ και του Ρικάρντο, βάζοντας στο κέντρο της πα­ραγωγής τον ζωντανό άνθρωπο και όχι το άψυχο κεφάλαιο, όπως γινόταν μέχρι τότε, για να απαντήσει έτσι στο αναπάντητο μέχρι τότε ερώτημα: πώς γίνεται να αυξάνεται από μόνο του ένα άψυχο πράγ­μα, όπως το κεφάλαιο; Η απάντηση που θα δώσει θα προκαλίσει ταραχή μεγάλη: το κεφάλαιο δεν αυξάνεται από μόνο του, το κέρ­δος δεν είναι, ας πούμε, το γνήσιο τέκνο του κεφαλαίου που γονιμο- ποιήθηκε και γέννησε, αλλά το άθροισμα της παρακρατημένης από τον εργοδότη υπεραξίας της δουλειάς αυτών που εργάζονται για λο- γαρισμό του. (Αν η αξία της προσφερόμενης από τον εργαζόμενο στον εργοδότη εργασίας είναι Α, ο εργοδότης θα δώσει στον εργαζόμενο Α μείον κάτι. Το ποσό που θα έπρεπε να του δώσει, για να του πλη­ρώσει στο ακέραιο την αξία της δουλειάς του, δεν είναι δύσκολο να υπολογιστεί, αν και ο εν λόγω υπολογισμός είναι μια πολύπλοκη υπόθεση. Υπεραξία είναι η διαφορά ανάμεσα στο μισθό που παίρνει κανείς και στο μισθό που θα έπρεπε να παίρνει, αν ο εργοδότης δεν παρακρατούσε για λογαριασμό του ένα μέρος της αξίας της εργα­σίας που του προσφέρει ο εργαζόμενος).

Παρά την προτεραιότητα που δίνει ο Μαρξ στον άνθρωπο, προκει- μένου να εξηγήσει το μηχανισμό δημιουργίας του κέρδους στρέφει την προσοχή του σχεδόν αποκλειστικά στον άνθρωπο-παραγωγό και όχι στον άνθρωπο- καταναλωτή. Όπως οι προγενέστεροι οικονομολόγοι, έτσι κι αυτός θεωρούσε την κατανάλωση μια διαδικασία εξαρτημένη από την παραγωγή.

Ο Κέυνς αντιμετωπίζα τον καταναλωτή σαν παράγοντα ίσης ση­μασίας με τον παραγωγό στην οικονομική διαδικασία Και τούτο διότι

159

ο παραγωγός όχι μόνο παίρνει υπ’ όψη τις επιθυμίες του καταναλω­τή (αυτό γινόταν πάντα) αλλά και διότι, αν θέλει, μπορεί εύκολα να ελέγξει την παραγωγή, συνεπώς και την κατανάλωση, χωρίς να νοιά­ζεται για την ομαλή λειτουργία του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης. Μπορεί να παράγει περισσότερα ή λιγότερα εμπορεύματα, αν θέλει να επηρεάσει την αγορά. Μπορεί ακόμα να κρύψει τα εμπορεύ­ματα και να δημιουργήσει τεχνητή έλλειψη, ώστε να μπορέσει να αυ­ξήσει τις τιμές.

Τούτη η δυνατότητα που έχει ο παραγωγός να καθοδηγεί τον κα­ταναλωτή (χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων μέσων και τη διαφήμιση), κάνει τον Κέυνς να δίνει μεγάλη σημασία στον κρατικό παρεμβατισμό, όχι για να καταργήσει την αγορά, αλλά για να την προστατεύσει από τις λαθροχειρίες των παραγωγών και των εμπόρων. Άρα ο Κέυνς εί­ναι κλασικός φιλελεύθερος: προσπαθεί να φέρει σε ισορροπία τις αντί­θετες έννοιες ελευθερία και ισότητα Χωρίς ισότητα στους όρους του ανταγωνισμού μέσα στην αγορά, η ελευθερία της αγοράς χάνεται. Ο παραγωγός είναι ελεύθερος να παράγει όπως θέλει, αλλά δεν είναι ελεύθερος να πουλάει όπως τον βολεύει, σε βάρος του καταναλωτή.

Ο Κέυνς πιστεύει στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης αρκεί η ζήτηση να είναι γνήσια και ανεπηρέαστη, ώστε και η προσφορά να είναι γνήσια και ανεπηρέαστη. Αλλιώς, ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης λειτουργεί ανώμαλα, με συνέπεια να πολλαπλασιάζονται οι κρίσεις Και ακριβώς τις κρίσεις προσπαθεί να προλάβει ο τυπικά φιλελεύθερος κεύνσιανισμός σε αντίθεση με τις νεοφιλελεύθερες οι­κονομικές θεωρίες που δίνουν έμφαση στην έννοια ελευθερία και όχι και στην έννοια ισότητα Επαναλαμβάνουμε, οι δυο έννοιες λειτουρ­γούν αντίθετα, και όχι μόνο στην οικονομία: είμαι εντελώς ελεύθερος στην εντελώς ελεύθερη αγορά, σημαίνει πως αδιαφορώ και για τους άλλους παραγωγούς και για τους καταναλωτές και νοιάζομαι μόνο για το δικό μου κέρδος. Αυτός ακριβώς είναι ο νεοφιλελευθερισμός: η πάση θυσία επιδίωξη του κέρδους. Αντίθετα, ο φιλελευθερισμός θέ­λει μεν την ελευθερία της αγοράς αλλά περιορισμένη μέσα σε θεσμι­κούς και νομικούς όρους ισότητας. Η (φιλ)ελεύθερη αγορά είναι ένα παιχνίδι που παίζεται σωστά, μόνο όταν όλοι οι παίχτες σέβονται τους ίδιους κανόνες και δε δημιουργεί ο καθένας τους δικούς του κατά πώς τον βολεύει, για να κερδίσει το παιχνίδι. Αυτό δεν είναι καπιταλισμός είναι περίπου γκανγκστερισμός. Ή «δύσμορφος καπιταλισμός», σαν τον ελληνικό.

Ο κεύνσιανισμός πιστεύει στο επεμβατικό και όχι μόνο στο διαι­τητικό κράτος. Το πρόβλημα δεν είναι να είσαι αμερόληπτος διαιτη­

160

τής στους καυγάδες ανάμεσα σε τάξεις και κοινωνικά στρώματα με αντίθετα συμφέροντα, αλλά προπονητής τόσο καλός, που οι παίχτες να αποδίδουν το μάξιμουμ χωρίς ζαβολιές. Στον κλασικό, τον προκεΰν- σιανικό φιλελευθερισμό, το κράτος απλώς διαιτητεύει έντιμα και επι­βάλλει ποινές στους παραβάτες των νόμων της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς. Στον κεύνσιανισμό το κράτος δεν διαιτητεύει μόνο, αλλά και επεμβαίνει, για να αποκαθιστά την ισορροπία ανάμεσα στην προ­σφορά και τη ζήτηση. Η ανισορροπία προκαλεί οικονομικές κρίσεις που γελοιοποιούν και εξευτελίζουν τους νόμους της ελεύθερης οικο­νομίας, που είναι γνωστή και σαν οικονομία της αγοράς. Στον κεύν- σιανισμό, όλα παίζονται και όλα κερδίζονται ή χάνονται στην αγορά και όχι στον τόπο παραγωγής. Για τον Κέυνς, η αγορά είναι ο βασι­κός για τη σωστή λειτουργία της οικονομίας χώρος. Βέβαια, οι οικο­νομικές κρίσεις δεν εξέλιπαν με τον κεύνσιανισμό. Ωστόσο, οι πολύ μεγάλες κρίσεις, σαν αυτήν του 1929-33, αποφεύχτηκαν τουλάχιστον μέχρι σήμερα και ο καπιταλισμός σώθηκε. Για πάντα; Μάλλον όχι.

Ο Ρούσβελτ υιοθετεί τον κεύνσιανισμό το 1933 που γίνεται Πρόε­δρος, παρόλο που το βασικό σύγγραμμα του Κέυνς εκδίδεται τρία χρό­νια αργότερα, το 1936. Ωστόσο, οι απόψεις του Κέυνς τού είναι ήδη γνωστές απ’ το 1918, τότε που ο πολύ μεγάλος άγγλος οικονομολόγος προσπαθεί να εξηγήσει γιατί οι πολεμικές επανορθώσεις δεν πρόκει­ται να λειτουργήσουν μέσα σε ένα οικονομικό σύστημα που «αποφα­σίζει και διατάσσει» ερήμην του λαού, δηλαδή ερήμην του καταναλω­τή, δηλαδή ερήμην της αγοράς. Δεν θα πετύχεις τίποτα το σημαντικό, λέει ο Κέυνς αν τις πολεμικές αποζημιώσεις που πήρες από τον ηττη- μένο τις χρησιμοποιήσεις μόνο για να ανορθώσεις την κατεστραμμέ­νη από τον εχθρό οικονομία σου (αυτό το νόημα έχουν οι πολεμικές αποζημιώσεις) και δεν ανορθώσεις ταυτόχρονα και την οικονομία των καταναλωτών με τη βελτίωση των μισθών, ώστε η παραγωγή να συ­ναντήσει την κατανάλωση στο σωστό επίπεδο. Ο καταναλωτής μπορεί να μην έχασε στον πόλεμο τόσο σοβαρά πράγματα όσο ο παραγωγός, όμως ο ανορθωμένος από τις αποζημιώσεις παραγωγός τον έχει ανά­γκη, προκειμένου να ανορθωθεί στ’ αλήθεια Επομένως οι πολεμικές αποζημιώσεις πρέπει να μοιραστούν σε παραγωγούς και καταναλωτές. Όμως καταναλωτές είναι επίσης και όλοι οι κάτοικοι του ηττημένου κράτους. Συνεπώς, αν ζητήσεις υπέρμετρα μεγάλες αποζημιώσεις δεν θα ζημιώσεις μόνο την ισχυρή οικονομικά τάξη, που κυρίως ευθύνε- ται για τον πόλεμο που χάθηκε, αλλά ολόκληρο το λαό.

Οι αποζημιώσεις που πληρώνει η ηττημένη στον Α' Παγκόσμιο Πό­λεμο Γερμανία στους νικητές Συμμάχους είναι τόσο παράλογα μεγά­

161

λες, που η ηττημένη χώρα παθαίνει οικονομική καθίζηση. Και για να βγει από το νέο της αδιέξοδο, αρχίζει αμέσως να ετοιμάζεται για νέο πόλεμο. Δεν τιμωρείς τον εχθρό ατιμωρητί. Άλλωστε, δεν ξέρεις αν ο νέος πόλεμος θα είναι επωφελής για σένα.

Ο Κέυνς προλέγει την έλευση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου από το 1918 που τελειώνει ο Πρώτος. Και το κύρος του ανεβαίνει κατακόρυ- φα στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι επιστήμονες, και όχι οι μονίμως δημαγωγούντες πολιτικοί, διαπιστώνουν πως ο Χίτ­λερ και ο ναζισμός του δεν είναι ένα τυχαίο φαινόμενο που θα μπο­ρούσε και να αποφευχθεί. Είναι η αναγκαία συνέπεια της εξαθλίωσης ενός μεγάλου λαού, που ταπεινώνεται αισχρά και αναζητά σωτήρες.

Το κεύνσιανό σχέδιο του Ρούσβελτ για την ανόρθωση της αμερι­κάνικης οικονομίας, μετά τη μεγάλη κρίση του 1929-33 ονομάζεται New Deal (Νιου Ντηλ), που κατά λέξη σημαίνει είτε «νέο μοίρασμα» (του εθνικού εισοδήματος) είτε «νέος τρόπος του εμπορεύεσθαι» (νέος τρόπος λειτουργίας της αγοράς). Είναι κεύνσιανής συλλήψεως το πα­ραπάνω σχέδιο, γιατί στηρίζεται στον κρατικό παρεμβατισμό, που εκ­δηλώνεται κυρίως με τα τεράστια δημόσια έργα που αναλαμβάνει η αμερικανική κυβέρνηση, διά των οποίων ελέγχεται η αγορά εργασίας.

Ο Κέυνς πιστεύει πως οι προτάσεις του θα εξαφανίσουν την ανερ­γία. Δεν την εξαφάνισαν. Αλλά μπορεί κανείς να καταλάβει τι θα γι­νόταν στις καπιταλιστικές χώρες αν η ελεύθερη αγορά εργασίας, που αφορά ανθρώπους, ακολουθούσε καταπόδας την ελεύθερη αγορά των εμπορευμάτων, που τα παράγουν ζωντανοί άνθρωποι και τα κατανα­λώνουν ζωντανοί άνθρωποι. Που θα ήθελαν όχι απλώς να επιβιώνουν, αλλά να ζουν σαν άνθρωποι κι όχι σαν κτήνη.

Το Νιου Ντηλ προκαλεί θύελλα ενθουσιασμού στον αμερικάνικο λαό, έτσι που ούτε το αμερικάνικο όνειρο καταστρέφει (ο καθένας μπο­ρεί να ελπίζει μέχρι το θάνατό του, οπότε μαζί μ’ όλα τ’ άλλα σβήνει και η ελπίδα πως κάποτε θα γίνεις εκατομμυριούχος), ούτε τον κοινω­νικό δαρβινισμό υποστηρίζει. Οι ανθρώπινες κοινωνίες διαφέρουν απ’ τις κοινωνίες των ζώων, διότι ο άνθρωπος έχα μυαλό και καρδιά, που βοηθούν στον εξανθρωπισμό του και τον κάνουν να διαφέρει από τα άλλα ζώα, στα οποία πράγματι κυριαρχεί ο νόμος της ζούγκλας. Εντός της οποίας επιβιώνει ο ισχυρότερος και ο υγιέστερος. Παρά την κάποια αφέλειά του (ο Κέυνς έλεγε πως μπορεί να εξαφανίσει την ανεργία), ο κεύνσιανισμός είναι πράγματι ανθρωπισμός. Και ο κεύνσιανός Ρούσβελτ ήταν όντως ανθρωπιστής. Εν πάση περιπτώσει, περισσότερο ανθρωπιστής από τους ακραιφνείς οπαδούς της απόλυτα ελεύθερης αγοράς τους λε­γάμενους νεοφιλελεύθερους τύπου Ρήγκαν ή θάτσερ.

162

Ο αντιπρόεδρος του Ρούσβελτ, που έγινε Πρόεδρος μετά τον θάνατο του Προέδρου, ο Χάρυ Τρούμαν (1884-1972), μόλις δύο χρόνια νεώτε- ρος απ’ τον Ρούσβελτ αλλά πολύ μακροβιότερος (θα ζήσει 88 χρόνια, ενώ ο Ρούσβελτ 63) αντιμετώπιζε τον προκάτοχό του σαν φιλοσοσια- λιστή και φιλοσοβιετικό. Που εξαιτίας του φιλορωσισμού του δεν έκα­νε, λέει, αυτό που έπρεπε για να καταστρέψει την ΕΣΣΔ αμέσως μετά το τέλος του πολέμου. Επιπροσθέτως, ενέδωσε, λέει, εύκολα στις απαι­τήσεις του Στάλιν. Τα λέει αυτά ο Τρούμαν, που θα ενδώσει ακόμα περισσότερο! Δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, λέει στα απομνημονεύ­ματά του. Διότι το νερό στ’ αυλάκι της ενδοτικότητας προς τους Σο­βιετικούς το είχε ήδη βάλει ο Ρούσβελτ. Ούτε καν του περνάει απ’ το μυαλό, αυτουνού του μικρονοΐκού, πως ο Ρούσβελτ, ο άνθρωπος που έκανε το παν για να εδραιωθεί η συμμαχία Ανατολικών και Δυτικών, έσωσε τελικά τη Δύση από το φασισμό.

Ο Τρούμαν φαίνεται να πιστεύει πως ο φασισμός είναι καπιταλι­σμός ακραίας μορφής. Και, βέβαια, έχει δίκιο να το πιστεύει. Ενώ ο Ρούσβελτ αντιμετωπίζει τον κομουνισμό σαν παραστρατημένο καπιτα­λισμό που έχασε το δρόμο του, εξαιτίας της μη λειτουργίας του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης. Τώρα, όμως, όλα μπορούν να διορ­θωθούν, ακόμα και στην παραστρατημένη ΕΣΣΔ, πιστεύει ο Ρούσβελ­τ. Χάρη στον Κέυνς ο κομουνισμός θα βρεί το σωστό δρόμο, πιστεύει ο Ρούσβελτ!

Ο Ρούσβελτ πιστεύει στη σύγκλιση των δύο οικονομικοκοινωνικών συστημάτων. 'Αλλωστε, πριν απ’ τον πόλεμο, τότε που ακόμα δεν είχε καμιά σχέση με τους Σοβιετικούς θα κάνει το πρώτο σημαντικό βήμα προς την πλευρά του «σοβιετικού» παρεμβατικού κράτους αυτού που ελέγχει την αγορά, όχι βέβαια απόλυτα και δογματικά όπως στην ΕΣΣΔ, αλλά με έναν τρόπο που έχει μια κάποια μακρινή συγγένεια με τον σχεδιασμό της ρωσικής οικονομίας. Απομένει, λοιπόν, να κάνουν και οι Σοβιετικοί ένα βήμα προς την οικονομία της αγοράς. Και ναι μεν θα κάνουν οι Σοβιετικοί το βήμα, που είναι άλμα, αλλά πολύ μετά το θάνατο του Ρούσβελτ. Και να σκεφτείς πως οι δείκτες ανόδου της οικονομίας τους συνεχώς ανεβαίνουν από το 1945 μέχρι το 1965. Αλλά τη χρονιά αυτή θα αρχίσει η απότομη κάθοδος. Και η ανώμαλη προ­σγείωση στην οικονομία της αγοράς θα γίνει το 1992. Οι καταναλω­τές νίκησαν.

Η κατάρρευση του κεύνσιανισμού στις ΗΙΪΑ, με το θάνατο του Ρούσβελτ, είναι μια από τις αιτίες του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, η προκλητική και επιθετική πολιτική του Τρούμαν προς τη Σοβιετική 'Ενωση δεν θα κρατήσει πολύ. Μόνο κάνα δυο-τρεις μήνες, θα ανη-

163

κατασταθεί με την περίφημη «πολιτική της ανάσχεσης» που εισηγεί- ται ένας μεγάλος διπλωμάτης, ο αμερικανός επιτετραμμένος στην ΕΣΣΔ, και λίγο πριν και λίγο μετά τον πόλεμο, ο Κένναν. Κατά τον Κένναν, που ξέρει όσο κανείς Αμερικανός την ΕΣΣΔ, ο σοβιετικός κο­μουνισμός αποκλείεται να πέσει με επέμβαση έξωθεν, θα πέσει, λέει, από μόνος του, εξαιτίας της περιφρόνησης του πεινασμένου λαού. Δη­λαδή του καταναλωτή. Ο Κένναν γνωρίζει τον Κέυνς. Και ο Κέυνς, το 1992, θα θριαμβεύσει άλλη μια φορά. Πράγματι, καθείς δεν μπορεί να αγνοήσει τον καταναλωτή. Υποθέτω πως στο μέλλον ο Μαρξ και ο Κέυνς θα σχηματίσουν δίδυμο.

Η αντικομουνιστική υστερία θα περιαδράξει απ’ την παρεγκεφαλί­δα όχι τόσο τον Τρούμαν, όσο τον γελοίο Μακάρθυ, που θα χρίσει τους μισούς Αμερικανούς φιλοκουμουνιστές. Σαν τέτοιους αντιμετω­πίζει, ο βλαξ, κυρίως τους θαυμαστές του Ρούσβελτ. Η οικτρά Επιτρο­πή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, που διευθύνει ο Μακάρθυ, θα γελοιο­ποιήσει ό,τι πιο ανθρώπινο είχαν πετύχει μέχρι τότε οι ΗΠΑ: τον κεύν- σιανισμό του Ρούσβελτ.

18. Τσώρτσιλ, ο αυτοκρατορικός

Ο σερ Ουίνστον Λέοναρντ Σπένσερ Τσώρτσιλ (1874-1965), τα 65 από τα 91 χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στην πολιτική. Άρχισε την πολιτική του καριέρα το 1900, τη χρονιά που πρωτοεκλέγεται βουλευτής του Συντηρητικού Κόμματος, όντας λόρδος όπως και ο πατέρας του Ράντολφ, γιος του δούκα του Μάλμπορω, ίσως αυτού που έδωσε το όνομά του στα γνωστά τσιγάρα, απ’ τα οποία ποτέ δεν κάπνισε ο φανατικός καπνιστής πούρων Αβάνας, Ουίνστον. Απέρα­ντα γοητευτικός σαν υπερπληθωρική προσωπικότητα, τούτος ο χο­ντρομπαλάς με το μονίμως καρφωμένο στο στόμα του πούρο, όταν ακόμα ήταν αξιωματικός του αγγλικού αυτοκρατορικού ιππικού, πε­ριορίζονταν στο να γοητεύει τις γυναίκες. Αλλά όταν μπήκε στο Κοι­νοβούλιο το 1900, απ’ την πρώτη κιόλας μέρα έκανε τους πάντες να κρέμονται απ’ τα χείλη του. Ήταν απίστευτη η ρητορική του δεινό­τητα. Τόσο άψογα ήταν τα αγγλικά του, τόσο σωστή η εκφορά τους, τόσο κομψός ο λόγος του, που ελάχιστοι διαμαρτυρήθηκαν, όταν το 1953 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας για ένα πεντάτομο

164

έργο, που απέχει πολύ απ’ την κυρίως ειπείν λογοτεχνία και που έχει τον πεζό τίτλο Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. (Δε θα χάσετε αν το διαβάσετε στην ελληνική του μετάφραση).

Ο Τσώρτσιλ προόριζε τον εαυτό του για στρατιωτικό, προκειμένου να υπηρετήσει την κραταιά Αλβιώνα, στο αυτοκρατορικό μεγαλείο της οποίος πίστευε φανατικά τούτος ο γεννημένος λόρδος. Αλλά μόλις απο­φοιτά από τη στρατιωτική Ακαδημία και ύστερα απ’ την εθελοντική του συμμετοχή στον πόλεμο της Κούβας, στον πόλεμο του Σουδάν, στον πό­λεμο της Ινδίας και στον πόλεμο της Νότιας Αφρικής, που όλοι ήταν πό­λεμοι αποικιοκρατικοί, διαπιστώνει, λέει, πως και η πολιτική είναι πό­λεμος κι έτσι ο στρατιωτικός γίνεται πολιτικός, κουβαλώντας μαζί του στο Κοινοβούλιο τον οικογενειακό του πλούτο, αλλά και μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή παιδεία. Σίγουρα ο Τσώρτσιλ ήταν μια πολύ μεγάλη χα­ρισματική προσωπικότητα, ευνοημένη και από τη φύση και από τον κοινωνικό του περίγυρο και από την περιουσία του πατέρα του.

Φανατικός αντιφασίστας τούτος ο λόρδος, που δεν ανέχεται να κυ­βερνούν τον κόσμο οι μικροαστοί, η σταθερή κοινωνική βάση του φα­σισμού, ήταν ταυτόχρονα και φανατικός αντικομουνιστής, που δεν ανέχεται να κυβερνούν τον κόσμο οι προλετάριοι. Επίλεκτο μέλος της κοινωνίας μιας χώρας που ανακάλυψε τον κοινοβουλευτισμό, ξέρει όσο λίγοι πως το Κοινοβούλιο φτάνει και περισσεύει για να δυνα­στεύεις και το λαό σου και τους άλλους λαούς. Απόδειξη, η αποικιο- κρατική αποτελεσματικότητα της άψογα κοινοβουλευτικής Μεγάλης Βρετανίας, όπου το Κοινοβούλιο συνεχίζει να δουλεύει τέλεια μέσα σε μια κοινωνία που σέβεται τους θεσμούς και την παράδοση όσο καμιά άλλη. Ο Τσώρτσιλ ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές του πολέμου, ποτέ δεν παρέλειψε να πιει το τσάι του στις πέντε το απόγευμα «Φάιβ ο κλόκ» - στοπ τα πάντα! Για τον Άγγλο, η συνήθεια είναι δεύτερη <ρύση. Τόσο ο φασισμός όσο και ο κομουνισμός, κατέστρεφαν τις αιώ­νιες συνήθειες μιας φλεγματικής κοινωνίας.

Στο φλέγμα, κοινώς ροχάλα, ή αν προτιμάτε μύξα, οι Άγγλοι κα- τάφεραν να δώσουν τη σημασία της ψυχραιμίας και της φιλοσοφημέ­νης απάθειας: το συνάχι περνάει εύκολα, η μύξα σταματάει γρήγορα, και όλα επανέρχονται στην προτέρα καλή κατάσταση! Το θέμα είναι να μην αρχίζεις την γκρίνια με το παραμικρό συνάχι. Ακριβώς αυτό είναι το περίφημο αγγλικό χιούμορ. Πρόκειται για λατινική λέξη που σημαίνει υγρασία. Και εν προκειμένω, υγρασία του νου. 'Οχι καλα­μπούρι, αυτό δεν το επιτρέπει η αγγλική ευπρέπεια, αλλά μια ευχάρι­στα «υγρή» κατάσταση της σκέψης, της γραφής και του λόγου, που δροσίζει τον άλλο χωρίς να τον μουσκεύει. Ο Τσώρτσιλ ήταν η προ­

165

σωποποίηση και του αγγλικού φλέγματος και του αγγλικού χιούμορ. Διότι, βέβαια, είναι και φλεγματικό και χιουμοριστικό να ταλαιπωρεί­σαι εθελοντικά σε πολέμους, όντας πάμπλουτος λόρδος. Ο de facto (ο εκ των πραγμάτων επιβληθείς και μη διορισθείς επισήμως) υπ’ αριθ­μόν ένα ηγέτης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τσώρτσιλ, δεν μπορού­σε παρά να είναι και φλεγματικός και χιουμορίστας ταυτόχρονα Το φλέγμα είναι όπλο αμυντικό και το χιούμορ όπλο επιθετικό, του οποίου την αποτελεσματικότητα δύσκολα αντιλαμβάνεται ο «εχθρός». Αλίμονο σ’ αυτούς που δεν έχουν χιούμορ σ’ ένα κόσμο γεμάτο βαρ- βαρική ξεραΐλα.

Άγγλος μέχρι μυελού οστέων ο Τσώρτσιλ, πεντάρα δε δίνει για τη μοίρα του κόσμου στο σύνολό του. Τον ενδιαφέρει μόνο η Μεσόγειος και τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Και εντελώς ιδιαίτερα το Αι­γαίο, η γέφυρα που συνδέει τρεις ηπείρους και λειτουργεί σαν αγωγός για τη ροή των πετρελαίων αλλά και των άλλων εμπορευμάτων της Ασίας προς την Ευρώπη. Κι όταν ο Τσώρτσιλ λέει Ευρώπη, εννοεί Αγ­γλία Πιο σωστά, αγγλική (ναυτική) αυτοκρατορία Αυτός είναι ο λό­γος που ανατάχτηκε λυσσασμένα στην ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης, που πρωτοεμφανίστηκε στο τέλος του πολέμου. Η Ευρώπη μπορούσε μεν να ενωθεί, αλλά υπό την αιγίδα της Αγγλίας! Οι σημερινοί άγγλοι αντιευρωπαΐστές δεν είναι παρά ιδεολογικοί και πολιτικοί απόγονοι του Τσώρτσιλ Ενώ ο ίδιος ο Τσώρτσιλ δεν ήταν παρά ιδεολογικός και πολιτικός απόγονος του Τζωρτζ Κάνιγγ, που εμείς του φκιάξαμε μια πλατεία στην Αθήνα για να στήσουμε το άγαλμά του εντός της. Το οποίο, σε περίπτωση κομουνιστικού ή άλλου κινδύνου, θα μπορούσε να διαφύγει από την οδό Κάνιγγος που βγάζει στην πλατεία Κάνιγγος κι από κει να επιστρέψει στην Αγγλία, για να γίνει ο Κάνιγγ φύλακας στο μουσείο όπου φυλάγονται τα ελγίνεια μάρμαρα. Διάολε, ο τότε άγγλος πρωθυπουργός, ο Κάνιγγ, ο οργανωτής της ναυμαχίας του Ναυαρίνου, διά της οποίας «κερδίσαμε» την ελευθερία μας και γίνα­με ένα «ανεξάρτητο και υπερήφανο κράτος», μονίμως εξαρτημένο απ’ το 1830 μέχρι το 1947 απ’ τους Άγγλους και από το 1947 μέχρι τις μέ­ρες μας από τους διαδόχους τους στο Αιγαίο Αμερικανούς, δεν μπο­ρούσε παρά να τιμηθεί δεόντως από εμάς, τους «υπερήφανους» Έλ­ληνες, που εξίσου καλά τιμήσαμε και τον Τσώρτσιλ, δεδομένου ότι τότε, στα Δεκεμβριανά, μας έσωσε απ’ τους κομουνιστές.

Στην πραγματικότητα, όμως, τόσο ο Κάνιγγ όσο και ο Τσώρτσιλ μόνο την πατρίδα τους έσωσαν. Με την πτώση της Ενετικής θαλασσο- κρατίας, που στην πραγματικότητα είναι αιγαιοκρατία, λίγο μετά την άλωση της Πόλης, το εμπόριο της Ευρώπης με την Ασία μέσω Αιγαίου

166

παρεμποδίζεται απ’ τους Τούρκους, που πρέπει να φύγουν απ’ τη μέση. Και οι καινούργιοι θαλασσοκράτορες, οι Άγγλοι, τους βγάζουν απ’ τη μέση, χαρίζοντας στην Ελλάδα την ελευθερία της και στους εαυτούς τους το Αιγαίο. Κι όταν το Αιγαίο, δηλαδή τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, κινδυνεύει απ’ τους Μπολσεβίκους, οι Άγγλοι και πάλι μας σώζουν, σώζοντας τους εαυτούς τους. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, μας σώζει η γνωστή πετρελαϊκή εταιρεία ΒΡ (Μπρίτις Πετρόλιουμ). Η ίδια θα μας σώσει και τώρα που θ’ αρχίσουν να αντλούνται τα πε­τρέλαια του Αιγαίου και θα γίνουμε Ελντοράντο! (Το Αιγαίο ανήκα στα ψάρια του, λεν οι αναρχικοί, αλλά εγώ λέω πως ανήκει στην ΒΡ και από σπόντα και στους 'Ελληνες, που έχουμε κάθε πετρελαϊκό λόγο να σχιζόμαστε για την υφαλοκρηπίδα, δηλαδή τον πυθμένα της θά­λασσας απ’ όπου θα αντληθεί το υποθαλάσσιο πετρέλαιο).

Ο Τσώρτσιλ ξέρει πως ο Χίτλερ, όταν ουρλιάζει για «ζωτικό χώρο», εννοεί κυρίως το χώρο όπου υπάρχουν τα πετρέλαια της Μέ­σης Ανατολής και του Καυκάσσυ. Άρα, τα συμφέροντα της Αγγλίας (Μέση Ανατολή) και της εςςλ (Καύκασος) ταυτίζονται, διότι ο επίβου­λος πετρελαϊκός εχθρός είναι κοινός. Άλλωστε, οι δυο πολύ μεγάλες μάχες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι αυτή του Στάλινγκραντ (κο­ντά στα ρωσικά πετρέλαια του Καυκάσου) κι εκείνη του Ελ Αλαμέιν (κοντά στα αγγλικά πετρέλαια της Μέσης Ανατολής). Συνεπώς, δεν είναι παράδοξο που η ιδέα της συμμαχίας με τους κομουνιστές είναι του σφόδρα αντικομουνιστή Τσώρτσιλ. Που, ωστόσο, θέλει τον πόλε­μο ευρωπαϊκό και κυρίως αιγαιακό και όχι παγκόσμιο. Ο Χίτλερ την Ευρώπη απειλεί, όχι όλον τον κόσμο. 'Ομως, ο σύμμαχός του Χιροχί- το επιβουλεύεται ολόκληρο τον Ειρηνικό, θάλασσα από παράδοση αμερικάνικη (!). Κι έτσι ο ευρωπαϊκός κατ’ αρχήν πόλεμος γίνεται παγκόσμιος, με τη συμμετοχή σ’ αυτόν την Αμερικής και της Ιαπωνίας. Αλλά και της Κίνας.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος αποδεικνύει με τον πιο θεαματικό τρό­πο, θεαματικό λόγω των ποταμών αίματος που ρέα σ’ αυτόν, ενώ μέ­χρι τότε μόνο στο Χόλλυγουντ έτρεχε έτσι άφθονο το αίμα υπό μορ­φήν αιμογκλομπίνης (είναι το ψεύτικο αίμα που χρησιμοποιεί ο κινη­ματογράφος για τις αιματηρές ανάγκες του), πως η οικονομία, όντας πλέον κατ’ ανάγκην παγκόσμια, θα ήταν αδύνατο να παραμείνει εθνι­κή, δηλαδή εντοπισμένη και περιορισμένη στα όρια του έθνους-κρά- τους. Όλοι οι σημερινοί μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, αλλά και οι πολυεθνικές εταιρείες, αρχίζουν να εμφανίζονται στο τέλος του πολέ­μου. Στο εξής, η ιστορία θα γίνεται ολοένα και περισσότερο παγκό­σμια, οργανικά και ουσιαστικά. Και οι εθνικές ιστορίες των εθνικών

167

κρατών θα γίνονται ολοένα και περισσότερο γραφικά κατάλοιπα μιας άλλης, «προπολεμικής» εποχής. Οι μελλοντολόγοι λεν πως το 2.500 μ.Χ., εφόσον η γη συνεχίζει να κινείται περί τον άξονά της και δε γί­νει αστρικός κονιορτός, είτε γιατί θα χάσει τη νευτώνεια ισορροπία της είτε διότι θα τιναχτεί στα ουράνια με την έκρηξη όλων μαζί των αποθηκευμένων ατομικών και υδρογονικών βομβών, σε κανένα σχο­λείο δε θα διδάσκεται η εθνική ιστορία, για τον απλό λόγο πως δεν θα υπάρχουν έθνη-κράτη, αλλά υπερκράτη αυτοκρατορικού τύπου.

Τέτοιο ακριβώς ήταν η διαλυθείσα Σοβιετική Ένωση που, ωστόσο, δε διαλύθηκε κατ’ ουσίαν, αφού η σημερινή Ρωσία καταλαμβάνει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των εδαφών και των πληθυσμών της πρώην εεελ. Αυτό είναι και η σημερινή Αμερική: ένα άτυπο Ιμπέριουμ (αυτοκρατορία). Τα νέα Ιμπέριουμ, ωστόσο, δεν θα στηρίζονται στη δύναμη των όπλων, αλλά στη σατανική δύναμη του χρήματος. Το μόνο, λοιπόν, που μας απομένει να κάνουμε είναι να ευχηθούμε ο οι­κονομικής τάξεως νεοίμπεριαλισμός (νεοαυτοκρατορισμός) να μη γεν­νήσει κανέναν πάρα πολύ μεγάλο Μεγάλο Αδερφό, σαν αυτόν που φαντάστηκε το 1949 ο απογοητευμένος απ’ τον Στάλιν πρώην φιλοκο- μουνιστής άγγλος συγγραφέας Τζωρτζ Όργουελ, στο περιλάλητο μυ­θιστόρημα πολιτικής φαντασίας 1984. Η ομοίως περιλάλητη Φάρμα των ζώων τον ιδίου γράφηκε το 1945, τέσσερα χρόνια πριν απ’ το 1984. Το 1945 αυτή η φάρμα δεν μπορεί παρά να περιέχει μόνο «ζώα» που ζουν στην ΕΣΣΔ του Στάλιν. Όμως το 1949 που γράφεται το 1984, η φάρμα είναι πλέον τόσο μεγάλη, που αποκλείεται να είναι αποκλει­στικά κομουνιστική. Ο Μεγάλος Αδερφός δεν είναι ο Στάλιν. Είναι ο παγκόσμιος υπερδικτάτορας. Ένα κράμα Στάλιν, Τσώρτσιλ, Ντε Γκωλ, Τρούμαν. (Για λόγους εθνικούς, προσθέστε και ολίγον Γ. Παπαδόπου- λο, παρόλο που εμείς εδώ ούτε μια δικτατοριούλα της προκοπής δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε. Ο Μεγάλος Αδερφός, δε θάθελε να δει στα μάτια του τον αδερφό Στέλιο και τον αδερφό Γιώργο!).

Τον Όργουελ ακολουθεί ένα πλήθος πρώην απογοητευμένων κο­μουνιστών και φιλοκομουνιστών συγγραφέων, που τρέμουν τον Μεγά­λο Αδερφό απ’ όπου κι αν προέρχεται: Άρθουρ Καίσλερ, Ινιάτσιο Σι- λόνε, Αντρέ Ζιντ, Ρίτσαρντ Ράιτ, Λούις Φίσερ, Στέφεν Σπέντερ, κλπ, όλοι συστρατεύονται ενάντια στον Μεγάλο Αδερφό. Η Παγκόσμια Αυτοκρατορία που ετοιμάζουν οι πολυεθνικές, είτε θα είναι σοσιαλι­στική είτε θα είναι το πιο βάρβαρο καθεστώς που γνώρισε ποτέ η αν­θρωπότητα Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα, καλά το λέει ο Καστοριάδης.

Αλλά ο Τσώρτσιλ δεν καταλαβαίνει τίποτα από καπιταλιστικό διε­θνισμό. Πείθει μεν και την ΕΣΣΔ και την Αμερική να συστρατευτούν

168

μαζί του κατά του Χίτλερ, αλλά το κάνει με αποκλειστικό γνώμονα το συμφέρον της Αγγλίας, της υπ’ αριθμόν ένα αποικιοκρατικής δύνα­μης τότε, αυτής ακριβώς που απέκλεισε τη Γερμανία απ’ το μοίρασμα των αποικιών, προκαλώντας την οργή του γερμανικού λαού, που διά του Χίτλερ ονειρεύεται όλη την Ευρώπη γερμανική αποικία! Αποικιο- κρατήστε τους αποικιοκράτες, μοιάζει να λέει ο Χίτλερ. Και τρώει το κεφάλι του, πριν το φάει κι ο Τσώρτσιλ με την κατάρρευση της αγγλι­κής αποικιοκρατίας λίγο μετά τον πόλεμο. Το 1955 η «αλεπού» εγκα­ταλείπει την πολιτική επισήμως, αλλά ανεπισήμως συνεχίζει να επη­ρεάζει τα πάντα στην Αγγλία από το παρασκήνιο, μέχρι το θάνατό του, το 1965.

Το 1945 κιόλας, αμέσως μετά τη συντριβή του ναζισμού, ο Τσώρ­τσιλ ξεχνάει πρώτος τους μέχρι τότε συμμάχους Ρώσους, και πρώτος τους ρίχνεται με τέτοια λύσσα, που ο πρώην αμερικανός πρεσβευτής στη Μόσχα, Τζόζεφ Νταίηβις, τον παραλληλίζει δημοσίως με τον Χίτ­λερ και τον Γκαίμπελς! Στην πραγματικότητα, όμως, αυτούς που μι­σεί κυρίως ο Τσώρτσιλ είναι οι Αμερικανοί, που του αρπάζουν μέσα απ’ τα χέρια μια νίκη που τη θεωρεί λίγο ως πολύ προσωπική και, βεβαίως, αγγλική. Και την οικειοποιούνται οι Αμερικανοί την κοινή νίκη, για να εδραιώσουν το δικό τους Ιμπέριουμ, που ανατέλλει, τον ίδιο καιρό που το αγγλικό δύει.

169

A. Ο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΟΣ

1. Το Πότσνταμ εν δράσει

Η Συμφωνία του Πότσνταμ υπογράφηκε μεν σας 2 Αυγούστου 1945, αλλά δεν επικυρώθηκε από καμιά απ’ τις χώρες που την υπόγραψαν. Η επικύρωση δεν ήταν απολύτως αναγκαία για τη νομική της ισχύ, αλλά φαίνεται πως η μη επικύρωση αποφασίστηκε ακριβώς για να αμ­φισβητηθεί η νομική της ισχύς απ’ όλους εκτός απ’ τους Ρώσους. Ακό­μα και οι Γερμανοί θα πουν αργότερα πως η συμφωνία δεν ήταν και τόσο έγκυρη από νομικής απόψεως. Αυτό το σκόπιμο μπέρδεμα έγινε για να μπορεί να ψαρεύει στα θολά ο κάθε διπλωμάτης ψαράς, που γνωρίζει την αξία του ψαριού που λέγεται Γερμανία Όλοι ξέρουν πως η νικημένη χώρα πρόκαται να παίξει έναν μεγάλο ρόλο στις σχέσεις Ανατολής και Δύσης αλλά και στις σχέσεις των δυτικών δυνάμεων μεταξύ τους. Τώρα που νίκησαν όλοι μαζί τον κοινό έχθρό, δεν υπάρ­χει κανένας λόγος να μην κοιτάξει η κάθε χώρα το δικό της συμφέ­ρον. Ακόμα και η Γερμανία αρχίζει να κοιτάει το δικό της συμφέρον.

Στο Πότσνταμ, οι Γερμανοί δεν είχαν να κάνουν με τους εκδικη­τικούς Γάλλους, αλλά με καπιταλιστές πάρα πολύ σοβαρούς, που πάνω από κάθε εθνική υπερηφάνεια και τα σχετικά βάζουν το καπι­ταλιστικό και όχι το εθνικό συμφέρον. Και επειδή το καπιταλιστικό συμφέρον από εθνικό αρχίζει ήδη να γίνεται πολυεθνικό, και επειδή οι Αμερικανοί γνωρίζουν πως χωρίς τη Γερμανία με τη φοβερή της τεχνολογία, πολυεθνικές δεν θα υπάρξουν, φέρονται εξαρχής στους Γερμανούς με το γάντι και κάνουν ό,τι μπορούν για να μην αισθάνο­νται νικημένοι. Δεν προλαβαίνει καλά καλά να στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής και οι Γερμανοί αποχτούν καινούργιους συμμάχους: τους μέχρι χτες εχθρούς Αμερικανούς, που γι’ αυτό ακριβώς μπήκαν στον πόλεμο: για να ελέγξουν τον παγκόσμιο καπιταλισμό, μέσα από

170

τις παγκόσμιες ανακατατάξεις που θα προκαλέσει οπωσδήποτε μια νίκη του δημοκρατικού επί του δικτατορικού κεφαλαίου, που ναι μεν διά του Χίτλερ τα ήθελε όλα δικά του, αλλά τώρα κατάλαβε πως πρέ­πει να φάει τα νόμιμα.

Διαρκούντος του πολέμου, οι οικονομικοί σύμβουλοι του Ρού­σβελτ συλλαμβάνουν ένα μεγαλοφυές σχέδιο: η υπάρχουσα τάση για ενοποίηση των πολλών εθνικών κεφαλαίων σε πολυεθνικό κεφάλαιο πρέπει να ενισχυθεί πάση θυσία. Αντί τα εθνικά κεφάλαια να αλλη- λοκαταστρέφονται σε ενδοκαπιταλιστικούς πολέμους, να τα γκρου- πάρουμε σε πολυεθνικά, ώστε να μην κάνει ζημιά στο κεφάλαιο η χοντροκεφαλιά των εθνικιστών, που όντας χαχόλοι ποτέ δεν θα κα­ταλάβουν πως κανένας πόλεμος δε γίνεται για τον βασιλιά και την πατρίδα, αλλά για το συμφέρον των πλουσίων και όχι του λαού. Βέβαια, ο εργαζόμενος μπορεί να πάρει καμιά αυξησούλα 5% μετά τη νικηφόρα έκβαση ενός πολέμου, από τον οποίο η χώρα του βγή­κε κερδισμένη (εννοείται οικονομικά, αν και συχνά τα οικονομικό κέρδος μεταμφιέζεται σε ηθικό ή εθνικοπατριωτικό αορίστως), όμως το 95% της αυξήσεως του εθνικού εισοδήματος δεν θα πάει στους φτωχούς, που έγιναν ακόμα πιο φτωχοί στον πόλεμο, αλλά στους ήδη πλούσιους που έγιναν πλουσιότεροι, γιατί προστέθηκαν νέα κέρ­δη στα χρήματα που είχαν ήδη καταθέσει στις τράπεζες των ουδε­τέρων χωρών, π.χ. της Ελβετίας.

Καταλαβαίνετε τώρα γιατί όλοι οι εμπόλεμοι σέβονται τις ουδέ­τερες χώρες Η ουδετερότητά τους είναι χρήσιμη, κυρίως για την προ­στασία των κεφαλαίων των εμπολέμων τζογαδόρων, που ποτέ δεν μπορούν να ξέρουν εξ αρχής αν θα χάσουν ή αν θα κερδίσουν τον πόλεμο. Πάντως, χάσουν κερδίσουν, αυτά που ήδη έχουν κερδίσει πρέπει να τα προφυλάξουν στις τράπεζες των ουδετέρων χωρών, που κάνουν την ουδετερότητά τους προσοδοφόρο επάγγελμα. Η ουδετερό­τητα που επέβαλαν οι νικητές στην Αυστρία, προκειμένου να μην την τιμωρήσουν κι αυτήν, αποσκοπούσε στο να μεγαλώσει η ζώνη των ουδετέρων, τώρα που αρχίζει να διαφαίνεται ήδη στον ορίζοντα ένας ακόμα μεγαλύτερος πόλεμος: ολόκληρης της Δύσης, της ηττημένης Γερμανίας συμπεριλαμβανομένης, με ολόκληρη την Ανατολή, των νέων ανατολικών κρατών συμπεριλαμβανομένων. Σκέψου τι θα γι­νόταν, από κεφαλαιοκρατικής απόψεως, αν στο νέο γύρο του νέου τζόγου, η Δύση κέρδιζε την Ανατολή! Η μισή Δυτική Ευρώπη θα γι­νόταν ουδέτερη, για να προφυλαχτούν τα κέρδη από νέους πολέμους.

Ούτως πως σκεπτόμενοι οι Αμερικανοί, έπαιξαν ένα παιχνίδι συ­ναρπαστικό στη διάρκεια της Διάσκεψης του Πότσνταμ αλλά και σ’

171

όλα τα επόμενα χρόνια, μέχρι την πτώση του υπαρχτού σοσιαλισμού. Όμως, όταν οι Ρώσοι αργότερα καταλαβαίνουν το παιχνίδι, την κο­πανούν από το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου της Γερμανίας στις 20 Μαρτίου 1948. Και το εν λόγω συμβούλιο, που παίζει ρόλο διασυμμα­χικής κυβερνήσεως της Γερμανίας, καταρρέει αυτομάτως. Και τώρα; Πώς θα ελέγχουν οι δυτικοί Σύμμαχοι μόνοι τους τη Γερμανία, όταν οι Ρώσοι αρνούνται να ελέγξουν μαζί με τους άλλους ολόκληρη τη Γερμανία και περιορίζονται μόνο στον έλεγχο του κομματιού που τους αναλογεί; Όλοι πρέπει να πράξουν ομοίως και να περιοριστούν στον έλεγχο των δικών τους κομματιών ο καθένας χωριστά, και όχι σα συ­νασπισμένο κεφάλαιο. Απίστευτα έξυπνος ελιγμός της ρωσικής διπλω­ματίας, που έχει μεγάλη διπλωματική παράδοση από την εποχή των Τσάρων ακόμα Ναι, αλλά η Αμερική θα κάνει ρελάνς.

Η Ρωσία θα χάσει τα οικονομικά προνόμια που της έχει δώσει η Συμφωνία του Πότσνταμ. Σύμφωνα μ’ αυτή τη συμφωνία, η Ρωσία δεν θα εισέπραττε τις πολεμικές της επανορθώσεις μόνο απ’ τα έσο­δα που θα είχε απ’ τη δική της ζώνη, αλλά θα έπαιρνε επίσης κάτι για συμπλήρωμα και από τις άλλες, τις δυτικές ζώνες. Διότι οι λο­γαριασμοί που έκαναν οι λογιστές των νικητών έδειξαν πως η πάρα πολύ μεγάλη χασούρα της Ρωσίας κατά τον πόλεμο θα ήταν αδύνατο να ισοσκελιστεί από επανορθώσεις, που θα εισπράττονταν μόνο από τη ρωσική ζώνη. Και επειδή οι Δυτικοί δεν θα ήθελαν να της δώσουν μεγαλύτερο κομμάτι, ώστε να ισοσκελιστεί ο λογαριασμός από τα δικά της κατεχόμενα εδάφη, αποφάσισαν να κάνουν μεταφορά κε­φαλαίων από τις τρεις δυτικές ζώνες στη ρώσικη. Δεν θα τις κάνουν τελικά, θύμωσαν που η Ρωσία την κοπάνησε από το Συμβούλιο. Κι αν αυτό το αλισβερίσι σάς παροϊξενεύει, είναι γιατί δε συνειδητο­ποιήσατε ακόμα πως οι πόλεμοι είναι καθαρή μπακαλική και πως τα χρέη του νικημένου προς τον νικητή μοιάζουν με τα χρέη τιμής του χαμένου προς τον κερδισμένο τζογαδόρο. Δηλαδή, γιατί κάνουμε τους πολέμους, για πλάκα, ή μήπως για να ασκούμαστε στη σκοπο­βολή επί ζωντανού στόχου;

Όταν οι Ρώσοι αποτραβήχτηκαν στη γωνιά τους, οι δημοκράτες Γερμανοί, υπό τον Αντενάουερ, αρχίζουν να καταλαβαίνουν πως δη- μιουργήθηκαν ήδη οι προϋποθέσεις για το κόψιμο της Γερμανίας στα δυο. Που, ωστόσο, θα αργήσει λιγάκι. Και ενώ στην αρχή η συμφω­νία του Πότσνταμ δεν άρεσε καθόλου στους Γερμανούς, ακριβώς γιατί το μοίρασμα της Γερμανίας σε τέσσερις ζώνες κατοχής θα δυσκόλευε την επαναδημιουργία του παλιού ενιαίου γερμανικού κράτους, τώρα θέλουν να μη φύγουν οι Ρώσοι από το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου,

172

δηλαδή την επιτροπή που εδρεύει στο Βερολίνο και που σαν έργο της έχει να συντονίζει τις δραστηριότητες των τεσσάρων συμμάχων, που ο καθένας των οποίων ελ£γχα τη δική του ζώνη. Εκ δύο κακών το μη χείρον βέλτιστον, και μη χείρον ήταν τώρα η παραμονή των Ρώσων στο Συμμαχικό Συμβούλιο, πράγμα που θα αποτελούσε μια κάποια εγ­γύηση για τον μη οριστικό τεμαχισμό της Γερμανίας, που δεν τον ήθε­λε, όπως ήταν φυσικό, κανένας Γερμανός, καμιάς ζώνης.

Έλα όμως που τον ήθελαν οι Αμερικανοί, οι Άγγλοι και οι Γάλ­λοι - οι τελευταίοι για εντελώς διαφορετικούς λόγους από τους δυο πρώτους: 'Οσο πιο πολύ τεμαχισμένη είναι η Γερμανία, τόσο το καλύ­τερο για την ασφάλεια της Γαλλίας. Είναι σχεδόν παθολογικός ο φό­βος των Γάλλων για τους Γερμανούς. Και με το δίκιο τους. Έπαθαν των παθών τους τον τάραχο ανά τους αιώνες με τους εισβολείς Γερ­μανούς που θεωρούν δικό τους τον Καρλομάγνο, που τον 8ο μ,Χ. αιώ­να έστησε στα ερείπια της παλιάς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (όπου το επίθετο αγία δηλώνει τη χριστιανι­κή διαφορά της νέας απ’ την δωδεκαθάστική παλιά). Όμως την εποχή του Καρλομάγνου κανείς κάτοικος μιας πάρα πολύ μεγάλης ζώνης ανάμεσα στη σημερινή Γαλλία, που τότε δεν υπήρχε, και τη σημερινή Γερμανία, που τότε δεν υπήρχε, δεν ήξερε αν είναι Γάλλος ή Γερμα­νός για τον απλό λόγο πως δεν υπήρχαν Γάλλοι και Γερμανοί με τη σημερινή έννοια Αυτοί θα προκύψουν μετά τη διάλυση της Αγίας Ρω­μαϊκής Αυτοκρατορίας - και ακριβώς εξαιτίας αυτής της διάλυσης. Να γιατί οι δυο λαοί έμπλεξαν τα μπούτια τους από τότε και μαλλιοτρα- βιούνται διαρκώς. Μόνο με την Ενωμένη Ευρώπη δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για να μην επαναληφθεί το κακό για χιλιοστή ίσως φορά. Οι πρωτεργάτες της Ενωμένης Ευρώπης είναι οι Γάλλοι και οι Γερμα­νοί. Και την έφκιαξαν για το δικό τους, κατ’ αρχήν, συμφέρον. Τόσο οι Γάλλοι, όσο και οι Γερμανοί, γνωρίζουν ιστορία Απομένει να μά­θουμε και μεις οι Έλληνες μπας και καταλάβουμε πως όταν οι «με­γάλοι» σφάζονται μεταξύ τους αποκλείεται να μη σφαχτούν και οι μικρότεροι, που βρίσκονται στις ζώνες συμφερόντων των μεγάλων. Βέβαια, η ουδετερότητα είναι μια σοφή λύση, αλλά είπαμε τι είναι η ουδετερότητα: τρόπος εξασφάλισης των συμφερόντων των εμπολέμων. Λέτε να μας έφερναν οι εμπόλεμοι τα κεφάλαιά τους για να τους τα φυλάξουμε; Δηλαδή, στον Κοσκωτά θα τα έδιναν για φύλαξη;

Ένας από τους βασικούς όρους της Συμφωνίας του Πότσνταμ ήταν η εξασφάλιση από τους νικητές συνθηκών τέτοιων, που να μην τολ­μήσει ποτέ στο μέλλον η Γερμανία να απειλήσει τους γείτονές της ή να κάνει πόλεμο εναντίον οποισυδήποτε. Λες και ο πόλεμος είναι πρό-

173

βλήμα συνεδριακών αποφάσεων. Αν ήταν, με τόσα συνέδρια ειρήνης που έχουν γίνει από υπάρξεως πολέμου, η έννοια πόλεμος θα ήτταν άγνωστη σήμερα. Εν πάση περιπτώσει, η απόφαση ελήφθη, και από συναισθηματικής απόψεως ήταν πολύ καλή. Πολύ πιο ουσιαστική όμως ήταν μια άλλη απόφαση, αυτή που έλεγε πως πρέπει να δοθεί στο γερμανικό λαό μια ακόμα ευκαιρία να βολέψει τη ζωή του πάνω σε ειρηνική και δημοκρατική βάση. Είναι σαφής ο υπαινιγμός που γίνεται εδώ στους απάνθρωπους όρους που επέβαλαν στους και τότε ηττημένους Γερμανούς οι νικητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. (Τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, εύχομαι να τον κερδίσουν οι.. Κογκολέζοι! Όπου νάναι, οι πεινασμένοι του Τρί­του Κόσμου μπαίνουν στην ιστορία των παγκοσμίων πολέμων με αν- θρωποφαγικές διαθέσεις, θα τους παρακαλούσα από τώρα να μην περάσουν απ’ την Ελλάδα, πηγαίνοντας για μαζικές ληστείες μετά φόνων μαζικών στην Αγγλία, τη Γαλλία, ή τη Γερμανία. Τους προει­δοποιώ από τώρα πως δεν θα βρουν τίποτα για φαΐ στην Ελλάδα. Μέ­χρι τότε, θα έχουμε φάει ακόμα και τη σημαία).

Μέχρι νεωτέρας αποφάσεως, λέει ένα άρθρο της Συμφωνίας του Πότσνταμ, στη Γερμανία δεν θα υπάρχει κεντρική γερμανική κυβέρ­νηση και η εξουσία θα ασκείται από τις συμμαχικές δυνάμεις, μία μία χωριστά στις ζώνες επιτήρησης κάθε μιας, αλλά και από όλες μαζί με ένα διοικητικό όργανο που θα παίζει ρόλο κεντρικής κυβερνήσεως. Εντούτοις, από οικονομικής απόψεως και μόνο, η Γερμανία θα αντι­μετωπιστεί σαν ενιαίο κράτος. 'Ωπα! Να το μεγάλο αμερικάνικο κόλ­πο! Οι ισχυροί οικονομικά Αμερικανοί θα ελέγχουν διά της οικονομίας ολόκληρη τη Γερμανία, και οι οικονομικά ανίσχυροι, δηλαδή όλοι οι άλλοι, θα παριστάνουν τους κολαούζους.

Οι Ρώσοι πρέπει να πάρουν τα μέτρα τους και να τραβηχτούν στη δική τους γερμανική γωνιά όπου μαζεύτηκαν ήδη τα συντρόφια, οι γερμανοί κομουνιστές, που δεν ήταν και λίγοι την εποχή εκείνη, θα ήταν αδύνατο να μη δεχτούν τόν όρο για ενιαία οικονομική αντιμε­τώπιση της Γερμανίας, θα ήταν σαν να καταδίκαζαν τον γερμανικό λαό σε θάνατο από πείνα. Απ’ την άλλη, όμως, και ο μαθητής του κομουνιστικού νηπιαγωγείου θα μπορούσε να καταλάβει πως η ενιαία συμμαχική οικονομική πολιτική σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορού­σε να είναι κομουνιστική. Οι μη κομουνιστές σύμμαχοι-κατακτητές και για να ακριβολογούμε οι αντικομουνιστές, ήταν περισσότεροι. Κι έτσι οι Ρώσοι παραιτούνται απ’ την ιδέα πως θα μπορούσαν να κά­νουν κομουνιστική ολόκληρη τη Γερμανία και περιορίζονται στο να κάνουν κομουνιστικό το δικό τους κομμάτι. Που όμως προς το παρόν,

174

δεν είναι το αυτεξούσιο (υποτίθεται) κράτος που θα γίνει αργότερα Είναι η ρωσική ζώνη ελέγχου.

2. Η Δίκη της Νυρεμβέργης

Για πρώτη φορά από το 1933 γίνονται ελεύθερες εκλογές σε γερμα­νικό έδαφος, στις 20 Ιανουαρίου 1946. Στην 'Εσση πρώτα (20 Ιανουα- ρίου) και στη Βαυαρία και τη Βάδη-Βυτεμβέργη αμέσως μετά (27 Ια- νουαρίου), εμφανίζονται ή επαναλειτουργούν τα πρώτα γερμανικά με­ταπολεμικά κόμματα. Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) θα σαρώ­σει στην 'Εσση με 485.000 ψήφους, το Χριστιανοδημοκρατικό (CDU) θα πάει επίσης πολύ καλά με 341.000 ψήφους, ενώ το Κομουνιστικό (KPD) θα πάρει 61.000 ψήφους, αριθμός που θεωρείται ικανοποιητικός, αν σκεφτεί κανείς πως οι κομουνιστές προτιμούν την εγκατάστασή τους στη ρωσική ζώνη κατοχής. 'Ομως, στη μονίμως, ακόμα και σήμερα, αντιδραστική Βαυαρία θα θριαμβεύσει το ακροδεξιό κόμμα Χριστια­νική Κοινωνική 'Ενωση (CSU) με 871.000 ψήφους ενώ το Σοσιαλδημο­κρατικό θα περιοριστεί στις 338.000 ψήφους. 'Οσο για τους κομουνι­στές, ούτε λόγος να γίνεται στη Βαυαρία, τη βάση εξόρμησης του Χίτ­λερ για την κατάχτηση πρώτα της Γερμανίας και ύστερα της Ευρώπης. 'Εκτοτε, το πολιτικό παιχνίδι στη Δυτ. Γερμανία θα παίζεται δικομμα­τικά, με πρωταγωνιστές τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Χριστιανο­δημοκράτες, που ποτέ δεν κατάλαβα γιατί λέγονται έτσι. Ίσως για να τονιστεί πως και οι χριστιανοί είναι δυνατόν νά ’ναι δημοκράτες, παρά την προτίμησή τους στα εν γένει μοναρχικά και απολυταρχικά καθεστώτα. (Ως εν ουρανώ και επί της γης. 'Ενας ο άρχων στους ου­ρανούς, ένας και στη γη - κι όποιον πάρει ο χάρος, τον πήρε και τον σήκωσε για να τον πάει στους ουρανούς του Μεγάλου Άρχοντα, για να γλυτώσει απ’ τους μικρούς άρχοντες της γης).

Το ΚΚ θα τεθεί εκτός νόμου στη Δυτική Γερμανία αργότερα, την 16η Νοεμβρίου 1951 μαζί με το Εθνικοσοσιαλιστικό (SRP), το κόμμα του θανόντος, του ταφέντος και αναστάντος την τρίτη ημέρα κατά τας γραφάς του ΜάινΚαμπφ. Και καλά να τεθεί εκτός νόμου το νέο Εθνι- κοσοσιαλιστικό (νεοναζιστικό) κόμμα Το γερμανικό Σύνταγμα απα­γορεύει την αναδιοργάνωση του ναζισμού, που κατέστρεψε τη χώρα. 'Ομως, γιατί να τεθεί εκτός νόμου και το κομουνιστικό, που πρόσφε-

175

ρε τα περισσότερα στη μάχη κατά του ναζισμού; Διότι, λέει, βρίσκε­ται στην υπηρεσία του άλλου κομουνιστικού κόμματος, του ανατολι­κού, πράγμα που είναι κάτι περισσότερο από αυτονόητο και αυταπό­δεικτο. Σε ποιου την υπηρεσία περίμεναν να είναι ένα κομουνιστικό κόμμα εξ ορισμού διεθνιστικό, των Άγγλων ή των Αμερικανών, Αντί να πουν πως δε θέλουν την «πέμπτη φάλαγγα» μέσα στα πόδια τους, για να τους μπουρδουκλώνει και να δυσκολεύει την τέλεση του «γερ­μανικού θαύματος», που είναι γερμανοαμερικάνικο, λεν χρήσιμες κο­τσάνες, για να μπορέσουν να προφυλαχτούν από τις απεργίες. Τις οποίες, ως γνωστόν, από παράδοση, τις αγαπούν πολύ οι κομουνιστές. Που θα ήταν σε θέση να υποστηρίξουν και απεργίες εργοδοτών, που λέει ο λόγος - τόσο πολύ τις αγαπούν τις απεργίες οι κομουνιστές. Απεργία νάναι, κι ό,τι νάναι για τους εργατιστές (ουβριεριστές), που παριστάνουν τους κομουνιστές. Μα, κύριοι, άλλο εργάτης, άλλο ερ­γαζόμενος, κι άλλο κομουνιστής εργάτης ή εργαζόμενος. Εργάτες ονομάζουμε κυρίως τους βιομηχανικούς εργάτες, κι όλους τους άλ­λους μισθωτούς τους λίμε εργαζόμενους. Προλετάριοι είναι κατ’ αρχήν οι βιομηχανικοί εργάτες, και κατ’ αναλογίαν όλοι όσοι νοι­κιάζουν στον εργοδότη την εργατική τους δύναμη και γενικότερα την ικανότητά τους για εργασία. Όμως, δεν είναι κατ’ ανάγκη κομου­νιστές όλοι οι προλετάριοι. Είναι μόνο αυτοί που έχουν ταξική συ­νείδηση. Που ξέρουν δηλαδή πως είναι προλετάριοι και δεν επιθυ­μούν ανοήτως να γίνουν αφεντικά στη θέση των αφεντικών, που τώρα τους δυναστεύουν. Ωστόσο, όπως και να είναι διαρθρωμένο ταξικά ένα κομουνιστικό κόμμα, το βέβαιο είναι πως διαθέτει καλό κομματικό μηχανισμό και δι’ αυτού βάζει εύκολα σε λειτουργία το μηχανισμό των απεργιών.

Με το ΚΚ εκτός νόμου, λοιπόν, το «γερμανικό θαύμα» ευκολύνε- ται τα μάλα, δεδομένου ότι, όσο διαρκεί το θαύμα, δεν θα γίνονται σοβαρές απεργίες. Άλλωστε, όλος ο κόσμος στη Γερμανία, εκτός απ’ τους κομουνιστές, είναι μουδιασμένος τα πρώτα μετά τον πόλεμο χρό­νια λόγω ενοχών, ατομικών και συλλογικών. Οι εκ των λεγομένων απλών ανθρώπων απλοϊκότεροι, αυτοί που μονίμως βολοδέρνουν δώθε κείθε και τρέχουν σαν παλαβοί από μεσσία σε μεσσία θα κάνουν χρόνια να συνέλθουν ψυχολογικά απ’ την πανωλεθρία Κι ωστόσο, η δύναμη της αδράνειας, ου μην αλλά και η βλακεία, θα κρατούν πολ­λούς νεκρόφιλους κολλημένους στο φάντασμα του Χίτλερ, κυρίως στη Βαυαρία, απ’ την πρώτη κιόλας μεταπολεμική ημέρα

Και να σκεφτεί κανείς πως η Δίκη της Νυρεμβέργης δεν έχει τε­λειώσει ακόμα όταν γίνονται οι πρώτες μεταπολεμικέ; τοπικές εκλο­

176

γές και όταν σκαν μύτη οι νεοναζιστές στη Βαυαρία Μάλιστα, τις πε­ρισσότερες ασχημίες τις κάνουν αυτά τα καθάρματα στη διάρκεια της δίκης, στην ίδια τη Νυρεμβέργη, τη δεύτερη σε πληθυσμό πόλη (500.000 κάτοικοι περίπου) της Βαυαρίας, στα βόρεια του Μονάχου.

Σημειώστε με την ευκαιρία πως η όμορφη Νυρεμβέργη είναι η πατρίδα του μεγάλου ζωγράφου Άλμπρεχτ Ντύρερ και του μεγάλου λόγιου Μελάγχθωνα, του δημιουργού του μεσοβάθμιου εκπαιδευτικού θεσμού, που σήμερα λέγεται Γυμνάσιο ή Λύκειο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο Βάγκνερ σ’ αυτή την πόλη τοποθετεί τη δράση του λυ­ρικού δράματος Οι Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης. Είναι τόσο μεγάλη η συντεχνιακή παράδοση της πόλης, που ακόμα και οι λαϊκοί τραγουδιστές ήταν κάποτε οργανωμένοι σε κλειστές συντεχνίες. Η δίκη θα γίνει σ’ αυτή την πόλη για λόγους συμβολικούς. Ο φασισμός και ο ναζισμός σαν πρώτα οργανωτικά σχήματα χρησιμοποίησαν τις κλει­στές συντεχνίες, που εχθρεύουνται και χτυπούν η μια την άλλη, απο­κλείοντας έτσι τη δυνατότητα για δημιουργία ταξικής συνείδησης.

Βέβαια, πρόκειται για μια δίκη όχι και τόσο άψογη από νομικής απόψεως. Αυτό δα έλειπε, να είναι σχολαστικοί με τους νομικούς τύ­πους οι τέσσερις δικαστές (ένας Ρώσος, ένας Αμερικανός, ένας Άγγλος και ένας Γάλλος) που είναι μάλλον στρατοδίκες παρά δικαστές, τη στιγ­μή που οι ναζί έσφαζαν και ρήμαζαν καταπατώντας όλες τις μορφές δικαίου. Ποια ήταν η κύρια νομική παρατυπία; Το ότι τους ηττημένους τους δίκαζαν οι νικητές και όχι οι ουδέτεροι, ας πούμε οι Ελβετοί ή οι Σουηδοί Κοίτα να δεις απαίτηση, τα καθίκια! Κι ωστόσο, από απόψεως Διεθνούς Δικαίου το παραπάνω αίτημα είναι ορθό. 'Ομως, εκτός απ’ το Διεθνές Δίκαιο υπάρχει και η διεθνής αγανάχτηση. Αλλά και ο «διεθνι- στικός» χαρακτήρας των ναζιστικών εγκλημάτων. Δεν δίκαζαν τους γερμανούς πρωταίτιους αυτού του φρικτού πολέμου σαν πολεμιστές, αλλά σαν εγκληματίες πολέμου, δηλαδή σαν ανθρώπους που μπέρδεψαν σκόπιμα τις έννοιες του πολέμου και της εμπρόθετης σφαγής μαχίμων και αμάχων ανάκατα και χωρίς διάκριση.

Η πολύκροτη Δίκη της Νυρεμβέργης, που κρατάει κοντά ένα χρόνο, αρχίζει το Νοέμβριο του 1945, τελειώνει κατά το τέλος Αυγούστσυ 1946, αλλά η απόφαση εκφωνείται με κάποια καθυστέρηση, λόγω μαγειρέμα­τος την 1 Οκτωβρίου 1946. Δεν είναι εύκολη απόφαση. Αυτοί που θα κα­ταδικαστούν σε θάνατο είναι γνωστό εκ των προτέρων πως θα κρεμα­στούν και δεν θα τουφεκιστούν. Αυτό σημαίνει πως η εκτέλεση πρέπει να έχει και έναν χαρακτήρα παραδειγματικό, διότι ο Χίτλερ είχε, και το φάντασμά του έχει ακόμα, φανατικούς οπαδούς και εκτός Γερμανίας.

Ωστόσο, οι τρεις βασικοί κατηγορούμενοι λείπουν από το δικαστή­

177

ριο. Πρώτος και καλύτερος ο ήδη μεταστάς δι’ αυτοχειριασμού, Χίτ­λερ. Δεύτερος και χειρότερος, ο ιδιοφυής προπαγανδιστής και κου­μπάρος του Χίτλερ, ο Γκαίμπελς, αυτός που πάντρεψε τον δούλο του Σατανά Αδόλφο με την δούλη του δούλου του Σατανά, Εύα, λίγο πριν αυτοκτονήσουν παρέα στα υπόγεια της Καγκελαρίας, προκειμέ- νου να παν στην κόλαση ως νόμιμο ζευγάρι. Τρίτος απών ο Χίμλερ, που κι αυτός προτίμησε την έγκαιρη αυτοκτονία, μετά τη σύλληψή του από τους Άγγλους, με τους οποίους μάλιστα προσπάθησε να συνδιαλλαγεί λίγες μέρες πριν το τέλος του πολέμου, όταν ήταν, από το 1944 μέχρι το τέλος του πολέμου, διοικητής του στρατού στο εσω­τερικό της Γερμανίας. Όμως, αυτό τό τέρας, ένας κτηνώδης ναζιστής απεχθέστερος κι απ’ τον Χίτλερ, απ’ το 1929 μέχρι το 1945 ήταν αρ­χηγός των Ες-Ες και, παράλληλα, από το 1936 μέχρι το 1945, αρχη­γός της Γκεστάπο, της πιο φρικτής μυστικής αστυνομίας που εμφα­νίστηκε ποτέ στον κόσμο.

Στην αρχή της δίκης, η έναρξη της οποίας γίνεται συμβολικά στο Βερολίνο, με πρώτο πρόεδρο τον ρώσο δικαστή, στο εδώλιο κάθονται 23 κατηγορούμενοι, που σύντομα θα γίνουν 21. Διότι ο Λάυ θα αυτο- κτονήσει στη διάρκεια της δίκης, ενώ ο μεγαλοβιομήχανος Κρουπ φον Μπόλεν θα πετύχει διαχωρισμό της δίκης, για να πεθάνει το 1950 ήσυ­χα και καλά, ως μεγαλοβιομήχανος. Ένας άλλος κατηγορούμενος, ο Μπόρμαν, ο βασικός οργανωτής του σχεδίου για την εξόντωση των Εβραίων και ο εξ απορρήτων άνθρωπος του Χίτλερ, δεν θα καθίσει στο σκαμνί, διότι φυγοδικεί. Τον ψάχνουν στη Νότια Αμερική μέχρι το 1973, αλλά τη χρονιά αυτή η κυβέρνηση της Δυτ. Γερμανίας ανακοι­νώνει επίσημα πως ο σκελετός του βρέθηκε στο Βερολίνο, στη διάρ­κεια οικοδομικών εργασιών. Μη με ρωτάτε πώς αναγνώρισαν έναν σκελετό ύστερα από τόσα χρόνια. Ρωτήστε καλύτερα αυτούς που εί­χαν κάθε λόγο να σταματήσει το κυνήγι των ναζιστών, ώστε να ηρε­μήσουν οι γεροντότεροι εξ αυτών, που έβλεπαν εφιάλτες συνέχεια κάθε νύχτα μέχρι τη χωρίς συνέχαα «μεγάλη νύχτα».

Από τους 21 που κάθισαν στο εδώλιο ως εγκληματίες πολέμου, οι 12 καταδικάστηκαν σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Ανάμεσά τους ο Γκαίρινγκ, που θα αυτοκτονήσει μόλις μάθει το νέο (μέχρι τότε ήλπι- ζε, το ζώον) και ο Μπόρμαν που διαφεύγει. Συνεπώς, απομένουν για κρέμασμα δέκα: ο φον Ρίμπεντροπ, ο φον Κάιτελ, ο Καλτερμπρούνερ, ο Ρόζεμπεργκ, ο Φρανκ, ο Ζάουκελ, ο Στράιχερ, ο Φρικ, ο Γιοντλ και ο Ζάΐς. Τρεις αθωώθηκαν: ο φον Πάπεν, ο Σοέχτ και ο Φρίτσε. Απ’ τους υπόλοιπους, ο υπαρχηγός του Χίτλερ, Ρούντολφ Ες, το πιο τραγικό πρόσωπο του πολέμου, ο άνθρωπος που θα πετάξει μόνος του με αε­

ί 78

ροπλάνο μέχρι τη Σκωτία όπου θα πέσει με αλεξίπτωτο, για να δια­πραγματευτεί την παράδοση της Γερμανίας έγκαιρα, το 1941, θα πεθά- νει ως ισοβίτης το 1987, κλεισμένος στις τεράστιες φυλακές του Σπα- ντάου, που απ’ το 1966 έχουν μόνο έναν φυλακισμένο, αυτόν. Ήταν 93 χρονών. Αυτός ο Γερμανός έτυχε να γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια του Καβάφη. Δεν ξέρω γιατί, αλλά τον συμπαθώ αυτόν τον τραγικό, τον σχεδόν αιωνόβιο ισοβίτη. Ίσως γιατί είναι ένας αλεξανδρινός εκπε- σμένος άρχων, σαν αυτούς που στεγάζουν την στωική απελπισία τους στην ποίηση του Καβάφη, ίσως διότι μετάνιωσε για την τρελή μέχρι το 1941 αφοσίωσή του στον Χίτλερ. 'Ομως, παρά τη μετάνοια, τον έφα­γε τελικά το γεγονός πως ήταν ένας απ’ τους βασικούς οργανωτές του σχεδίου για την εξόντωση των Εβραίων που, το 1941 που ο Ες μετα­νοεί, είχε ήδη τελεστεί.

Το 1945, πριν αρχίσει η Δίκη της Νυρεμβέργης, ο θρυλικός Βέρνερ φον Μπράουν απάγεται απ’ τους Αμερικανούς και δουλεύει στην Αλα- μπάμα για λογαριασμό του αμερικανικού προγράμματος βαλλιστικών όπλων. Είναι ο κατασκευαστής των γερμανικών πυραύλων V-2, των ιπτάμενων βομβών, διά των οποίων ο Χίτλερ λογάριαζε να βομβαρδί­σει την Αγγλία από μακριά και εκ του ασφαλούς. Οι σύμμαχοι τον πρόλαβαν στο τσακ, που λέμε. Αλλά ο φον Μπράουν είναι ένας μα­νιακός της επιστήμης και δε δίνει πεντάρα για τα σχέδια εκείνου για λογαρισμό του οποίου δουλεύει. Η επιστημονική ικανότητα και η αν­θρώπινη συνείδηση δεν κάνουν πάντα καλή παρέα Πάντως οι πύραυ­λοι δεν σχεδιάστηκαν μόνο και μόνο για να μεταφέρουν μπόμπες ατο­μικές και μη. Μπορούν να μεταφέρουν και επιβάτες όπως τα πυραυ­λοκίνητα αεροπλάνα τζετ. Ο φον Μπράουν για είκοσι χρόνια δούλευε του σκοτωμού στα εργαστήρια του Πανεπιστημίου του Βερολίνου για λογαρισμό της επιστήμης καί αργότερα στο πυραυλικό εργοστάσιο του Πινμούντε για λογαρισμό του Χίτλερ, όντας πεπεισμένος πως αυτό που κάνει έχει μεγαλύτερη σχέση με το ταξίδι στον Άρη, που ήταν η έμ­μονη ιδέα του, παρά με την κατάχτηση του κόσμου από τον Χίτλερ, που στα τελευταία του είχε κρεμάσει απ’ τον φον Μπράουν όλες του τις ελπίδες. Οι νέοι εργοδότες του φον Μπράουν, που θα πεθάνει στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ το 1977, σε ηλικία 65 ετών, δεν θα δυσκολευτούν να καταλάβουν πως ο πύραυλος είναι όχημα πολλαπλής χρήσεως: μπορεί να μεταφέρει και βόμβες, και υπερβόμβες και διαστημόπλοια και διαστημικά λεωφορεία, αλλά και να κινήσει αεροπλάνα αν τον κολλήσεις στην άτρακτο. Άλλωστε, και το κλασικό αεροπλάνο για καλό σκοπό κατασκευάστηκε. Η πολεμική αεροπορία έπεται της πο­λιτικής. Ουδέν καλόν αμιγές κακού - και αντιστρόφως. Το θέμα ωστό­

179

σο είναι ποιο απ’ τα δυο επικρατεί εκάοτοτε κάτω από συγκεκριμένες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Το καλό και το κακό είναι αξίες που τις βάζουν στα πράγματα οι άνθρωποι.

3. Το Γερμανικό Ζήτημα

Η Συμφωνία του Πότσνταμ προέβλεπε πως η νικημένη και κατα­χτημένη Γερμανία θα αντιμετωπίζονταν σαν ενιαία περιοχή από οικο­νομικής απόψεως αν και διαιρεμένη σε ζώνες κατοχής. Άλλωστε, η κατοχή δεν προβλεπόταν να είναι μόνιμη. Τη διαίρεση της Γερμανίας μ’ άλλα λόγια δεν την προέβλεπε κανένα σχέδιο. Προέκυψε αυτόμα­τα, κάτω από συνθήκες που συνεχώς διαφοροποιούνταν. Η περιπλοκή που θα δημιουργηθεί έτσι, θα ονομαστεί Γερμανικό Ζήτημα, που θα διευθετηθεί πρόσφατα, με την ενοποίηση των δύο Γερμανιών. 'Οπως και νάναι πάντως το κράτος της Ανατολικής Γερμανίας δεν το ζήτη­σαν και δεν το επέβαλαν οι γερμανοί κομουνιστές πρώτον γιατί ήταν λίγοι και δεύτερον γιατί απ’ τον Απρίλιο του 1946 και μετά, επισήμως τουλάχιστον, δεν υπήρχαν κομουνιστές στην διοικητικά ενιαία προς το παρόν Γερμανία, διότι το ΚΚ υποχρεώθηκε να ενσωματωθεί στο νεοσύστατο Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα (SED) με τη συγκατάθεση των Ρώσων, που ελπίζουν πως θα οικειοποιηθούν το καινούργιο κόμμα, χάρη στις οργανωτικές ικανότητες και την κομματική δουλειά των κομουνιστών, θα πέσουν έξω, αλλά δεν είναι το μόνο στο οποίο θα πέσουν έξω αυτή την περίοδο, που όλα είναι ρευστά και αόριστα και το παιχνίδι παίζεται ακόμα

Το Γερμανικό Ζήτημα θα εξελιχτεί σε μια συναρπαστική παρτίδα σκάκι τόσο περιπεπλεγμένη και δύσκολη, που δεν θα πάψη ποτέ να είναι αντικείμενο μελέτης για τους διπλωμάτες όλου του κόσμου. Και οι δυο πλευρές ήξεραν πως όποιος κερδίση την παρτίδα, κερδίζη την Ευρώπη. Αλλά το αστείο στην περίπτωση είναι πως τελικά δεν κέρδι­σε κανένας. Το Γερμανικό Ζήτημα ήταν μια διαρκής εκκρεμότητα μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Μέχρι τότε, τίποτα δεν ήταν οριστικό και τελεσίδικο και στις δυο πλευρές. Ωστόσο, και οι δυο πλευρές έκαναν ό,τι μπορούσαν για να φέρουν η μιά την άλλη ενώπιον τετελεσμένων γεγονότων. Μόνο που αυτά, έτσι που αυτονομή- θηκαν, δημιούργησαν στον πολύ κόσμο την εντύπωση πως έχουμε να

κάνουμε με δυο διαφορετικά προβλήματα 'Ομως, μέχρι τέλους το πρό­βλημα ήταν ένα μόνο και ονομαζόταν Γερμανικό Ζήτημα - όχι ανα- τολικογερμανικό ή δυτικογερμανικό, γερμανικό σκέτα Κι αυτό σημαί­νει πως ποτέ κανείς δεν πίστεψε και δεν είπε πως η Γερμανία θα μεί­νει για πάντα τεμαχισμένη στα δυο. Ας δούμε πώς προέκυψε αυτό το τραγικά δύσκολο ζήτημα, που πολλές φορές κινδύνεψε να γίνει αφορ­μή για την κήρυξη του Γ' Παγκοσμίου Πολέμου.

Απ’ τις τέσσερις ζώνες κατοχής, τη ρωσική, την αγγλική, την αμε­ρικανική και τη γαλλική, η αμερικανική και η αγγλική ενοποιούνται τον Ιούλιο του 1946. Η γαλλική είχε δοθεί στον Ντε Γκωλ συμβολικά μάλλον, για τις υπηρεσίες της Πχλλίας στον Πρώτο και όχι στον Δεύ­τερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Αγγλοαμερικανοί καθορίζουν την πολιτι­κή τους στη Γερμανία χωρίς να λογαριάζουν και πολύ τους Γάλλους. Έχουν στο νου τους μόνο τους Ρώσους. 'Αλλωστε, όσο λιγότεροι οι παίχτες, τόσο ευκολότερο το παιχνίδι. Και ο Ντε Γκωλ ήταν από τότε ένας πολύ δύστροπος παίχτης. Αν και η Γαλλία έγινε ρεζίλι με την πα­νεύκολη κατάχτησή της από τους Γερμανούς, ο Ντε Γκωλ συνεχώς τρυπούσε τ’ αυτιά των συμμάχων του με τις κορώνες του για την έν­δοξη Γαλλία, κλπ.

'Ομως, το σημαντικό δεν είναι η ενοποίηση της αγγλικής και της αμερικανικής ζώνης κατοχής, αλλά η νομισματική μεταρρύθμιση και στις τρεις δυτικές ζώνες, τον Ιούνιο του 1948. Μέχρι τότε το νόμισμα ήταν ενιαίο σ’ όλες τις ζώνες. Τώρα, η κατεχόμενη απο τους τρεις δυ­τικούς Συμμάχους περιοχή της Γερμανίας αυτονομείται οικονομικά, κι αυτό δεν μπορεί παρά να είναι η αρχή και της διοικητικής αυτονόμη­σης. Ο σπόρος απ’ τον οποίο θα φυτρώσουν δύο Γερμανίες ρίχνεται τότε- και τον ρίχνουν οι Δυτικοί, όταν αρχίζουν να καταλαβαίνουν πως θα ήταν δύσκολο να συνυπάρξουν με τους Ρώσους στην ίδια γεωγραφική περιοχή, εντός της οποίας θα έπρεπε να συμβιώνουν δυο διαφορετικά οικονομικά συστήματα, κάτι εκ των πραγμάτων αδύνατο.

Οι Ρώσοι ξαφνιάζονται με την απόφαση των Δυτικών να τεμαχί­σουν τη χώρα μόνο οικονομικά προς το παρόν, κόβοντας νόμισμα ξε­χωριστό για τη δυτική μεριά της Γερμανίας, που ακόμα δεν είναι η Δυτική Γερμανία που ξέρουμε, και αντιδρούν αμέσως με τον αποκλει­σμό του Βερολίνου, που είναι και η έδρα της ενιαίας διοίκησης και των τεσσάρων δυνάμεων κατοχής. Το Βερολίνο βρίσκεται εντός της ρωσικής ζώνης και συνεπώς ο αποκλεισμός του είναι εύκολος. 'Ομως, με την αποχώρηση των Ρώσων απ’ το πολιορκημένο Βερολίνο (δεν θα ήταν δυνατό να αποκλείσουν εκεί και τους εαυτούς τους) που δεν είχε τεμαχιστεί μέχρι τότε, μαζί με την Δυτική και την Ανατολική Γερμα­

181

νία εμφανίζεται τώρα κι ένα Δυτικό και Ανατολικό Βερολίνο, εντός της Ανατολικής Γερμανίας. Με τον αποκλεισμό του Βερολίνου, που σημαδεύει και την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, οι Ρώσοι επιδιώκουν να διώξουν τους Δυτικούς από το Βερολίνο. Αλλά αυτοί δε φεύγουν με τίποτα. Ξέρουν πως όποιος κατέχει την πρωτεύουσα, κατέχει το κράτος. Συνεπώς, κατέχοντας τα 3/4 της πρωτεύουσας σιγουρεύουν τα 3/4 του πρώην ενιαίου γερμανικού κράτους. Οι Ρώσοι την πάτησαν άγρια. Πήγαιναν για ολόκληρο το Βερολίνο και τους έμεινε το 1/3.

Το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου, ας πούμε η ενιαία διοίκηση της Γερμανίας από όλους μαζί τους συμμάχους, είχε ήδη παραλύσει λίγο πριν απ’ τον αποκλεισμό του Βερολίνου. Και μετά τον αποκλεισμό οι Ρώσοι ιδρύουν τη Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία, γνωστή σαν Ανατο­λική Γερμανία, την 7η Οκτωβρίου 1949, χωρίς να δηλώνουν πως το νέο κράτος είναι εντελώς νέο, αφού το νέο κράτος θεωρεί τον εαυτό του νόμιμο πολιτιστικό κληρονόμο όλης της Γερμανίας, χρησιμοποιώντας προς τούτο το ισχυρό επιχείρημα της αναγκαιότητας για μια απονα- ζιστικοποιημένη και δημοκρατική ενιαία Γερμανία Κι έτσι, οι εναπο- μείναντες στην ανατολική μεριά ναζί σπεύδουν κατατρομοκρατημένοι να καταφύγουν στη Δυτική Γερμανία, όταν προκύπτει η Ανατολική, για να προσφέρουν τα φώτα τους και τις οργανωτικές τους ικανότη­τες στην ανοικοδόμηση της νέας Γερμανίας, που θα είναι ταχύτατη και άκρως εντυπωσιακή, κάτω από την καθοδήγηση του Κόνραντ Αντενάουερ, του πρώτου μεταχιτλερικού Καγκελάριου (πρωθυπουρ­γού). Το γερμανικό θαύμα που θα τελεστεί με αμερικάνικη βοήθεια, θα ήταν από δύσκολο έως αδύνατο χωρίς την αφανή και εμφανή συμ­μετοχή των πρώην ναζί.

'Ομως, παρά την ντε φάκτο ύπαρξη και λειτουργία δύο γερμανικών κρατών από την 7η Οκτωβρίου 1949, τα σύνορα παραμένουν ανοιχτά και οι Γερμανοί κυκλοφορούν από τον ένα τομέα στον άλλο. θα κλεί- σουν σταδιακά από την αρχή της δεκαετίας του ’50 και στο μέτρο που η Δυτική Γερμανία αναπτύσσεται με ταχύτερους ρυθμούς από την Ανα­τολική, πράγμα που έχει σα συνέπεια το συνεχώς διογκούμενο ρεύμα των εργαζομένων που πηγαίνουν προς την περιοχή που παρέχει περισ­σότερες και καλύτερες ευκαιρίες για εργασία 'Οπως πάντα, οι λεγόμε­νοι απλοί άνθρωποι ακολουθούν, απλούστατα, αυτούς που προσφέρουν καλύτερο μεροκάματο και όχι καλύτερες ιδέες. Οι ιδέες, άλλωστε, δεν τρώγονται 'Ασε που αφορούν κυρίως την ασήμαντη μειοψηφία των δια­νοουμένων. Ωστόσο, όσο υπάρχει τεμαχισμένο Βερολίνο εντός της Ανα­τολικής Γερμανίας το κλείσιμο των συνόρων είναι πέρα για πέρα μά­ταιο. 'Οποιος θέλει να περάσει στη Δυτική Γερμανία, περνάει πρώτα στο

182

Δυτικό Βερολίνο, που βρίσκεται εντός της Ανατολικής Γερμανίας. Το πε­ρίφημο τείχος του Βερολίνου, γνωστό στη Δύση και ως τείχος του αί­σχους, θα προκύψει σε λίγο σα μια αναγκαιότητα απο τη μεριά των ανατολικών, προκειμένου να ανακόψουν τη φυγή κυρίως των επιστημό­νων, που πάντα περίσσευαν στη Γερμανία, η οποία ανέκαθεν τροφοδο­τούσε τη Δύση και τον κόσμο με επιστημονικές ιδιοφυίες.

Ο αποκλεισμός του Βερολίνου και η ένταση που δημιουργεί η κί­νηση των προσφύγων από την Ανατολή προς τη Δύση, σε τούτο το μοντέρνο γουέστερν, έχει σα συνέπεια πρώτα το πραξικόπημα της Πράγας το 1948 (θα υπάρξει και δεύτερο το 1968) και ύστερα την ουγ­γρική εξέγερση το 1956. Η ύπαρξη δύο γερμανικών κρατών δίνει το παράδειγμα για τη δημιουργία δύο κρατών και σε καθεμιά από τις λε- γόμενες Λαϊκές Δημοκρατίες. 'Οποιος θέλει κομουνισμό, πάει στο κο­μουνιστικό κράτος, και όποιος θέλει καπιταλισμό, πάει στο καπιταλι­στικό κράτος. Τι απλούστερο και δημοκρατικότερο; Ναι, αλλά αν η Ευρώπη χωρίζονταν σε νησίδες κομουνιστικές και καπιταλιστικές, ο σκοτωμός θα ήταν αναπόφευκτος. Εδώ, τα κοινωνικά συστήματα δεν μπορούν να συνυπάρξουν στη χοντρική διοικητική τους μορφή, και θα συνυπάρξουν στη λιανική; 'Ασε που τα κομουνιστικά κρατίδια θα ήταν οπωσδήποτε ασθενέστερα από τα καπιταλιστικά. Ας πούμε, από μια Ουγγαρία καπιταλιστική και μια δεύτερη κομουνιστική, χαμένη θα έβγαινε οπωσδήποτε η κομουνιστική, ακόμα και αν ο κομουνισμός ήταν εντελώς άψογος. Ο καπιταλισμός έχει ένα μεγάλο ψυχολογικό πλεονέκτημα: πατάει καλά στην ελπίδα για τη δυνατότητα πλουτισμού όλου του κόσμου. Μη βλέπεις που ο περισσότερος κόσμος κακοπερνάει υπό καπιταλιστικό καθεστώς, ή συρρέει στο δημόσιο, που είναι ένα καθεστώς που σε τίποτα δε διαφέρει από το κυρίως ειπείν κομουνιστι­κό καθεστώς, όπου όλοι είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Ποτέ δεν κατάλα­βα γιατί πάρα πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι είναι αντικομουνιστές, αφού ζουν και δουλεύουν σαν κομουνιστές. Είναι, λέει, ανπκομουνι- στές, για να διαφυλάξουν την ελευθερία τους! Ποια ελευθερία, κύριε αντικομουνιστή δημόσιε υπάλληλε, που σε καταπιέζουν όλοι οι προϊ­στάμενοί σου ο ένας πίσω απ’ τον άλλο και που για να διοριστείς στο δημόσιο πρέπει να φιλήσεις τις κατουρημένες ποδιές του κάθε κομμα­τάρχη; Α, να μου χαθείς, ζώον, που παριστάνεις τον ελεύθερο άνθρω­πο βουτηγμένος μέχρι το κεφάλι μέσα στην απόλυτη αναξιοπρέπεια και υποταγή. Είπαμε να είσαι αντικομουνιστής αν είσαι αξιοπρεπώς βολεμένος, ως μπακάλης ας πούμε, αλλά να είσαι και βλάκας, και αντικομουνιστής, και δημόσιος υπάλληλος, δε νομίζεις πως πάει πολύ;

Για τους Δυτικούς, αυτό που προέχει στη γερμανική πολιτική τους

183

είναι η τόνωση της αυτοπεποίθησης του ηττημένου γερμανικού λαού, που πρέπει να συνεχίσει να πιστεύει πως είναι ένας σπουδαίος λαός, παρά τη χιτλερική βαρβαρότητα Κάνουν, λοιπόν, ό,τι μπορούν να απο­συνδέσουν τη χιτλερική από μια κάποια εγγενή υποτίθεται στη γερμα­νική ράτσα βαρβαρότητα Πρέπει ακόμα να πείσσυν τους Γερμανούς πως ανήκει στη Δύση και όχι στην Ανατολή, γιατί στη Μεσευρώπη, όπως και σε μας, τα πράγματα δεν ήταν ποτέ ξεκάθαρα. Η Κεντρική Ευρώπη ανήκει και στην Ανατολή και στη Δύση, είναι και σλαβογε- νής και λατινογενής και γερμανογενής.

Η αερογέφυρα που συνδέει το Δυτικό Βερολίνο με τη Δυτική Γερ­μανία για δύο σχεδόν χρόνια (1948 και 1949) καθώς και το Σχέδιο Μάρσαλ, που είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρο για τους Δυτικογερμανούς, θα δημιουργήσει σε λίγο σ’ όλους τους Γερμανούς την πεποίθηση πως οι Δυτικοί τούς θεωρούν, τώρα πλέον, φίλους και ομότιμους εταίρους στα πάντα Ο Αντενάουερ θα παίξει βασικό ρόλο στη δημιουργία, στις 4 Απριλίου 1949, του NATO (North Atlantic Treaty Organization- Οργά­νωση Συμφώνου Βορείου Ατλαντικού). Και το 1955 με μεγάλη χαρά ο ηγέτης της θα βάλει τη Γερμανία σ’ αυτό. (Η Ελλάδα και η Τουρκία θα μπουν στο ΝΑΤΟ μαζί, τρία χρόνια νωρίτερα, το 1952).

Ο μέχρι πριν από λίγα χρόνια εχθρός, από το 1955 είναι όχι απλά σύμμαχος αλλά πρωταγωνιστής στη δυτική συμμαχία. Η ηττημένη Γερμανία ανορθώνεται και συμφιλιώνεται με τους μέχρι πριν από λίγο δυτικούς εχθρούς με έναν εξαιρετικά γρήγορο και εντυπωσια­κό τρόπο. Ακόμα και οι Γάλλοι, προαιώνιοι εχθροί των Γερμανών, που στην αρχή δυστροπούν για τις επίμονες προσπάθειες των Αγ- γλοαμερικανών να φιλιώσουν με τους Γερμανούς, στο τέλος κατα­λαβαίνουν πως Ευρώπη χωρίς Γερμανία είναι απολύτως αδύνατο να υπάρξει. Κι έτσι, Γάλλοι και Γερμανοί παρέα θα πάρουν λίγο αργό­τερα την πρωτοβουλία για το στήσιμο της σημερινής Ενωμένης Ευ­ρώπης, που δημιουργήθηκε κατ’ αρχήν για να απαλυνθούν και, ει δυνατόν, να εξαφανιστούν οι πανάρχαιες διαφορές ανάμεσα στους δυο μεγαλύτερους λαούς της Ευρώπης.

Η Σοβ. Ένωση κάνει ό,τι μπορεί για να δείξει στους Γερμανούς πως δεν θεωρεί οριστικό τον διαμελισμό της χώρας τους και πως η Γερμανία, η πατρίδα του Μαρξ και του Ένγκελς, η χώρα των Σπαρ- τακιστών της Ρόζας Λούξεμπσυργκ και του Κάρλ Λίμκνεχτ έχει κάθε συμφέρον να γίνει μια ενιαία κομουνιστική χώρα Μέχρι το 1950 κάτι τέτοιο δε φαίνεται παράλογο. Το κομουνιστικό κίνημα παντού στον κό­σμο είναι ισχυρό και η αίγλη από τις νίκες των Ρώσων σ’ όλα τα μέ­τωπα και κυρίως στο θρυλικό Στάλινγκραντ θα μπορούσε να ευνοή­

184

σει τέτοιες εξελίξεις. Με τη δημιουργία του ΝΑΤΟ όμως, το 1949, η Σοβ. Ένωση αλλάζει απότομα προσανατολισμό και ενσωματώνει την Ανα­τολική Γερμανία στο δικό της οικονομικό σύστημα και τις δικές της συμμαχίες. Μέχρι το 1949 η Ανατολική Γερμανία δεν είναι ούτε ακρι­βώς ανατολική ούτε ακριβώς δυτική, είναι κατεχόμενη από τα ρωσι­κά στρατεύματα περιοχή της ενιαίας Γερμανίας. Ο χωρισμός των δύο Γερμανιών θα γίνει οριστικός το 1950. Αλλά και πάλι δεν θα κατοχυ­ρωθεί νομικά. Μέχρι τέλους, κανένα νομικό καθεστώς δεν επικύρωνε το κόψιμο της Γερμανίας στα δυο. Κανείς δεν τολμούσε να πάρει μια τόσο εξόφθαλμα παράλογη απόφαση. Από νομικής απόψεως η Γερμα­νία δεν διαιρέθηκε ποτέ.

4. Tb χτίσιμο και η κατεδάφιση του τείχους του Βερολίνου

'Οσα χρόνια διαρκεί η διχοτόμηση της Γερμανίας, μια παράξενη ηρεμία επικρατεί στα σύνορα των δύο κομματιών της. Δεν δημιουργεί- ται το παραμικρό συνοριακό επεισόδιο. 'Αλλωστε, εντός των συνόρων του κάθε κομματιού δεν γίνεται καμιά προσπάθεια αλλαγής του στά­τους. Η Δυτική Γερμανία δεν θα υπονομεύσει ποτέ το κομουνιστικό καθεστώς της Ανατολικής και το κομουνιστικό καθεστώς της Ανατο­λικής ούτε καν θα διανοηθεί πως θα ήταν δυνατό να ανατρέψει τον δυτικογερμανικό καπιταλισμό, που αναπτύσσεται ταχύτατα. Παρά τους αεροπορικούς αποκλεισμούς του Βερολίνου, παρά το τείχος του Βερολίνου, παρά την ιδεολογική διαπάλη και την ευπρεπή προπαγάν­δα διά του ραδιοφώνου και απ’ τις δυο πλεύρες, όλα κινούνται στα πλαίσια μιας πάρα πολύ προσεχτικής διπλωματίας και οι διπλωμα­τικές υπηρεσίες και των δύο γερμανικών κομματιών ανταγωνίζονται η μια την άλλη σε ευφυΐα. Το πιο μεγάλο παράδοξο, ωστόσο, είναι το γεγονός πως οι δυο Γερμανίες διατηρούν κάποιες εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις, ενώ δεν διατηρούν διπλωματικές. Ίσως γιατί έγινε σεβαστή απ’ όλους η άποψη του μεγάλου γερμανού υπαρξιστή φιλόσοφου Καρλ Γιάσπερς, που είπε πως η Γερμανία είναι γερμανι­κός πολιτισμός, κι ό,τι κι αν κάνουν οι πολιτικοί, η πολιτιστική ενό­τητα θα παραμένει.

Γιά χρόνια, και η Δύση και η Ανατολή θα καθορίζουν τη γενικό­τερη πολιτική τους πάντα σε σχέση με το Γερμανικό Ζήτημα, που θα

185

είναι κυρίαρχο και στην Ανατολή και στη Δύση για 49 χρόνια, από το 1945 μέχρι το 1991. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει ερήμην της διαιρεμένης Γερμανίας, που και μέσα απ’ την ήττα της, και μέσα απ’ τον τεμαχι­σμό της, κυριαρχεί απολύτως στην πολιτική ζωή της Ευρώπης και του κόσμου. Τόσο η Ανατολή, όσο και η Δύση, θέλουν δική τους ολόκλη­ρη τη Γερμανία, αλλά καμιά απ’ τις δυο δεν θα ήταν δυνατό να την έχει ολόκληρη. Άλλωστε, η παραμικρή προσπάθεια καταβρόχθισης της μιας Γερμανίας απ’ την άλλη, θα σήμαινε παγκόσμιο πόλεμο, αυτή τη φορά όχι εξαιτίας της Γερμανίας, αλλά με αφορμή τη Γερμανία, και το πράγμα απο τραγωδία θα γινόταν φάρσα, περισσότερο αιματηρή από την ήδη παλιά τραγωδία.

Τρία χρόνια μετά την ντε φάκτο ενσωμάτωση της Ανατολικής Γερ­μανίας στον ανατολικό συνασπισμό, οι Σοβιετικοί καλούν στη Μόσχα, το 1955, τον Καγκελάριο Κόνραντ Ανιενάουερ. Είναι μια τολμηρή διπλω­ματική κίνηση. Του προτείνουν αποκατάσταση των διπλωματικών σχέ­σεων ανάμεσα στη Σοβ. Ένωση και τη Δυτική Γερμανία Ναι, αλλά λίγο μετά οι Ρώσοι ζητούν από τους Δυτικογερμανούς να αναγνωρίσουν το κράτος της Ανατολικής Γερμανίας. Πώς, όμως, να το αναγνωρίσουν, αφού η αναγνώριση θα εσήμαινε αυτόματη αποδοχή της διχοτόμησης; Οι Ρώσοι παίζουν σκληρό μεν, αλλά λογικό παιχνίδι, τώρα που το πή­ραν απόφαση πως αποκλείεται να γίνει δική τους ολόκληρη η Γερμα­νία 'Ομως η άλλη μεριά ακόμα δεν το πήρε απόφαση πως αποκλείεται να γίνει δική της ολόκληρη η Γερμανία Ο Αντενάσυερ απαγόρευα στους δυτικούς Συμμάχους του να αναγνωρίσουν την Ανατολική Γερμανία, ενώ στην πράξη όλοι την αναγνωρίζουν, διατηρώντας εμπορικές συναλ­λαγές σχεδόν στα φανερά Και πώς να μη διατηρούν, άλλωστε, αφού με την Ανατολική διατηρεί εμπορικές συναλλαγές και η Δυτική Γερμανία; Κι έτσι, η Ανατολική Γερμανία γίνεται το παράθυρο της Δύσης στην Ανατολή και της Ανατολής στη Δύση, και τούτο άσχετα απ’ το γεγονός πως τα παντζούρια του παραθύρου κρατιούνται μονίμως κλειστά. Η δουλειά μπορεί να γίνει και μέσα απ’ τις χαραμάδες.

Όλα μοιάζουν να παν επικινδύνως καλά, μέχρι που, στις 13 Αυ- γούστου 1961, οι ανατολικοί αποφασίζουν να χτίσουν τείχος που να αποκλείει την επικοινωνία ανάμεσα στο δυτικό και το ανατολικό Βε­ρολίνο. Το εν λόγω «τείχος του αίσχους» είναι ελαχιστότατα αισχρό από διπλωματικής απόψεως. Αποσκοπεί αφενός στο να εξαναγκαστούν οι Δυτικοί να παραιτηθούν απ’ την ιδέα της ενσωμάτωσης της Ανατο­λικής Γερμανίας στη Δυτική, και αφετέρου στο να αποδεχτούν οι κά­τοικοι της Ανατολικής Γερμανίας το στάτους της διχοτόμησης κι έτσι να στρωθούν στη δουλειά, χωρίς να ελπίζουν στην εκ του Σχεδίου

186

Μάρσαλ βοήθεια, που ασφαλώς θα την είχαν κι αυτοί αν τα δυο κομ­μάτια της Γερμανίας ενώνονταν από τότε.

Μεγάλη εφεύρεση το Σχέδιο Μάρσαλ, όχι μόνο από πραχτικής αλλά και από προπαγανδιστικής απόψεως. Οι Δυτικογερμανοί δεν παύουν να το διαφημίζουν από ραδιοφώνου και οι Ανατολικογερμα- νοί δεν παύουν να το ονειρεύονται ασκόπως. Η ρημαγμένη απ’ τον πόλεμο Ρωσία δεν μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά. Ενώ η Αμερι­κή, που πολέμησε μεν, αλλά όχι επί του εδάφους της όπου συνεχίζουν να δουλεύουν καλά οι άθικτες βιομηχανίες της, ολοένα και περισσό­τερο διεισδύει οικονομικά στην Ευρώπη, στην αρχή ως προστάτης και στη συνέχεια ως εταίρος. Ανορθώνοντας την οικονομία της Ευρώπης, οι ΗΠΑ εξασφαλίζουν αγορές για τα δικά τους προϊόντα σε μια τερά­στια περιοχή. Η γνωστή σε μας τους μεγαλύτερους ΟΥΝΡΑ, δε μοιρά­ζει τρόφιμα και ενδύματα μόνο στην Ελλάδα Κι αν οι περίφημες «πα­γωμένες πιστώσεις» πάγωσαν σε μας εδώ, δε σημαίνει πως πάγωσαν και στη Γερμανία οι προερχόμενες απ’ το Σχέδιο Μάρσαλ ανάλογες πι­στώσεις. Αλλο τρώω τα δάνεια ως γνήσιος 'Ελλην, και άλλο τα αξιο- ποιώ ως γνήσιος Γερμανός. Άλλο το γερμανικό θαύμα της ανοικοδό­μησης και άλλο το ελληνικό ανπθαύμα της κλοπής.

Το περίφημο Δόγμα Χολστάιν, διά του οποίου κάθε φιλική κίνηση των δυτικών κρατών προς την Ανατολική Γερμανία δέον να θεωρείται εχθρική κίνηση προς την Δυτική Γερμανία, θα πιάσει τόπο, διότι η Δύση κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες να ενσωματώσει στο δικό της σύστημα τη Δυτική Γερμανία Κάθε απρόσεχτη κίνηση θα είχε σα συ­νέπεια να φέρει πιο κοντά τους Δυτικογερμανούς στους Ανατολικογερ- μανούς. Δεν πρέπει να ξεχνούμε πως ο Μαρξ είναι Γερμανός και πως οι Γερμανοί έχουν περί πολλού όλους τους σημαντικούς προγόνους τους, συμφωνούν δε συμφωνούν μαζί τους. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ακόμα πως η Γερμανία, με το κίνημα των Σπαρτακιστών, θα γίνονταν παραλίγο το δεύτερο στον κόσμο μετά τη Ρωσία κομουνιστικό κράτος. Ο Χίτλερ πέτυχε, διότι απέτυχε η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Κάρλ Λί- μπκνεχτ. Όμως οι ηγέτες των Σπαρτακιστών απέτυχαν διότι τους χτύ­πησε άγρια η γερμανική σοσιαλδημοκρατία του Μπερνστάιν και των άλλων. Όπως και νάναι, όλοι στη Γερμανία θυμούνταν ακόμα τους Σπαρτακιστές κυρίως στο γερμανικό βορρά, που από παράδοση είναι πιο αριστερός. Όπως και να δεις το πράγμα, για κάθε εξέλιξη στην Ευρώπη το κλαδί το κρατάει η Γερμανία Ορθά, λοιπόν, οι Δυτικοί αρ- νούνται να παραδώσουν αυτό το κλαδί στους ανατολικούς.

θα το πούμε άλλη μια φορά: Οι Γερμανοί είναι ένας σπουδαίος λαός από κάθε άποψη. Για τη χιτλερική θηριωδία δε φταία ο γερμα­

187

νικός λαός, φταίει ο γερμανικός ναζισμός, με την ίδια έννοια που για την μεταξική βλακεία, σε μας εδώ, δεν φταίει ο ελληνικός λαός, φταίει ο ελληνικός φασισμός της πλάκας. Οι λαοί που δυστυχούν, εύκολα παρασύρονται. Και δεν είναι όλοι οι λαοί τυχεροί να παρασύρονται από ειρηνικούς δημαγωγούς τύπου Ανδρ.Παπανδρέου, για παράδειγμα Υπάρχουν και δημαγωγοί πολύ σκληροί και αιμοβόροι, τύπου Χίτλερ, ας πούμε. Είναι θέμα τύχης και ιστορικής συγκυρίας σε ποιου δημα­γωγού τα χέρια θα πέσεις.

Ο δημοφιλής «αρχιτέκτων του γερμανικού θαύματος» Κόνραντ Αντενάσυερ, που εκλέγεται τέσσερις φορές Καγκελάριος, το 1949, το 1953, το 1957 και το 1961, είναι πιστός σύμμαχος των Δυτικών και επι­διώκει μανιωδώς την ένταξη της Δυτικής Γερμανίας στο δυτικό σύστη­μα. Ως εκ τούτου, πέραν αυτής του 1955, δεν θα κάνει καμιά προσπά­θεια προσέγγισης της Δυτικής προς την Ανατολική Γερμανία. 'Αλλω­στε, από το 1955, που βάζει τη Δυτ. Γερμανία στο ΝΑΤΟ, και κυρίως από το 1957, που η Γερμανία προσαρτά το Σάαρ και η Βουλή της χώ­ρας επικυρώνει την ίδια χρονιά τη Σύμβαση της Ρώμης για την ίδρυ­ση αυτή τη χρονιά της ΕΟΚ, ούτε λόγος να γίνεται πλέον για την ενο­ποίηση Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας. Η Δυτική Γερμανία έχει προχωρήσει ήδη πάρα πολύ προς τη μεριά της Δύσης, για να γίνει τε­λικά ο πιο τυπικός της εκπρόσωπος. Το 1963, που ο γέρος Αντενάουερ θα αποσυρθεί από την πολιτική, η Γερμανία είναι μια εξαιρετικά ανα­πτυγμένη δυτική καπιταλιστική χώρα και ο διάδοχός του Λούντβιχ 'Ερχαρτ δεν δείχνει πρόθυμος να ασχοληθεί με τη μοίρα των ανατο­λικών συμπατριωτών του.

'Ομως δεν θα συμβεί το ίδιο με τον επόμενο Καγκελάριο Κούρτ Κί- ζινγκερ που, ερχόμενος στην εξουσία το 1966, ανταποκρίνεται σε μια πρόσκληση του ανατολικογερμανού Προέδρου Βίλλυ Στοφ, για να συ­ζητήσουν το ζήτημα του παράλογου τεμαχισμού μιας εθνολογικά και πολιτιστικά ενιαίας χώρας στα δυο. Αλλά όταν ο Στοφ του λέει πως πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει επισήμως το ανατολικογερμανικό κρά­τος, ο Κίζινγκερ σταματάει απότομα κάθε συζήτηση. Επιμένει στην ξεπερασμένη από τα πράγματα άποψη πως μία είναι η Γερμανία, κι αυτό που ονομάζεται Ανατολική Γερμανία δεν είναι κράτος, αλλά γερ­μανική επαρχία κατά κάποιον τρόπο, που αποφάσισε να κυβερνάται με διαφορετικό τρόπο.

Το 1969 έρχεται στα πράγματα ο Βίλλυ Μπραντ, πετυχημένος πρώην Δήμαρχος του Ανατολικού Βερολίνου και τώρα πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Ανοιχτό και καθαρό μυαλό ο Μπρα­ντ, επιδιώκει ανοιχτά και καθαρά τη συνεργασία με την Ανατολική

Γερμανία και προς τούτο συναντά τον γραμματέα του κόμματος Βάλ- τερ Ούλμπριχτ. Και τον Αύγουστο του 1970 κάνει το μεγάλο άλμα: υπογράφει Συνθήκη με τη Σοβιετική Ένωση. Ο πάγος έχει λειώσει και οι δυο Γερμανίες πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο η μια την άλλη. Αυτό το άνοιγμα του Βίλλυ Μπραντ προς τη Σοβιετική Ένωση, τις Λαϊκές Δημοκρατίες και κυρίως τη Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία, όπως λέγεται επισήμως η Ανατολική Γερμανία, που τη λ!εν έτσι για να αποφεύγουν να τη λεν όπως εκείνη θέλει, θα ονομαστεί Ostpolitik (ανατολική πολιτική), προφανώς για να τονιστεί η διαφοροποίηση της ως τότε αποκλειστικά δυτικής πολιτικής της Δυτικής Γερμανίας. Πά­ντως, η ανατολική πολιτική του Βίλλυ Μπραντ δεν κάνει λόγο για επανένωση των δύο Γερμανιών. Κανείς δεν ξέρει ακόμα πότε θα γίνει δυνατή αυτή η επανένωση, αλλά και κανείς δεν πιστεύει πως δεν θα γίνει κάποτε. Όλος ο κόσμος περιμένει την επανένωση και όλος ο κό­σμος τη φοβάται, γιατί όλχη τρέμουν τις βίαιες αντιδράσεις, είτε από τη μια είτε από τη άλλη μεριά. Το Γερμανικό Ζήτημα έχει καταντήσει Γΰρδιος Δεσμός - και σαν τέτοιος θα λυθεί τελικά με τη σπάθη.

Ο πολωνοαμερικανός Σπμίγκνιου Μπρζεζίνσκι, ίσως η μεγαλύτερη πολιτική ιδιοφυία του αιώνα μας, ένας άνθρωπος που του αρέσει να κι­νείται σταθερά στο παρασκήνιο και να ορίζει από κει τη μοίρα του κό­σμου σαν σύμβουλος αμερικανών προέδρων, που συνήθως κάνουν ό,τι τους λέει, σε ανύποπτο χρόνο είπε κάτι το σημαδιακό για τη μοίρα της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Γερμανίας προσπαθώντας να καθησυχάσει τις ανησυχίες των μικρονοΐκών, που δύσκολα καταλαβαί­νουν κατά πού τραβάει η ιστορία 'Οχι μόνο ο Βίλλυ Μπραντ αλλά ολό­κληρος ο δυτικός κόσμος πρέπει να επιδιώξει τη συνεργασία με τις ανα­τολικές χώρες. Η Δύση, λέει ο κύριος σύμβουλος που ξέρα τι λέει, δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από λαούς που ψοφούν για τσίχλες και μπλου τζιν! Αυτοί που κάνουν σαν Αφρικανοί μπροστά σε χάντρες και καθρε- φτάκια, όταν βρεθούν μπροστά σε τσίχλες και μπλου τζιν, θα τρέχουν πίσω από κάθε δυτικό εμπόρευμα (κόκα κόλα, χάμπουργκερς αλλά και σοβαρότερα πράγματα) αρκεί να τους τα δείξουμε και να ξέρουν πως υπάρχουν. Κατά πάσα πιθανότητα, λέει ο Μπρζεζίνσκυ, η ενοποίηση της Γερμανίας θα είναι η τελευταία και όχι η πρώτη πράξη στη διαδικασία ενοποίησης της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Λέγοντας ενοποίηση δεν εννοεί, βέβαια, την Ενωμένη Ευρώπη αλλά τον ενωμένο ευρωπαϊκό καπιταλισμό ολόκληρης της Ευρώπης ανατο­λικής και δυτικής. Λοιπόν, όλα σ’ αυτόν τον κόσμο κρέμονται από μια τσιχλόφουσκα; Ίσως. Ίσως η χρήση του περιττού φανερώνει κορεσμό, ή ανάγκη για κορεσμό στο αναγκαίο. Τσίχλα μασάς είτε όταν είσαι

189

χορτάτος και θέλεις να χωνέψεις, είτε όταν προσποιείσαι πως χωνεύεις όντας νηστικός, πράγμα που παραπέμπει στην επιθυμία κορεσμού. Και η επιθυμία των ανατολικών για μπλου τζιν δεν ήταν πρόβλημα μόδας, αλλά γνώση της αξίας και της σημασίας που έχει για τον φτωχό ένα γερό ύφασμα που δε φθείρεται εύκολα, πράγμα που σου επιτρέπει να κάνεις οικονομία για να αγοράσεις... τσίχλες.

Η Ανατολική Γερμανία είχε ξεπεράσει πάρα πολύ νωρίς το δύσκο­λο πρόβλημα της τσίχλας. Ήταν η πιο αναπτυγμένη ανατολική χώρα. Σχετικά φτωχή, ωστόσο, σε σύγκριση με την διπλανή Δυτική Γερμα­νία. Κι έτσι, το τείχος του Βερολίνου καταρρέει σχεδόν αυτομάτως το 1989, μόλις πέντε χρόνια (τι τραγική ειρωνεία!) μετά την επίσημη αναγνώριση της Ανατολικής Γερμανίας ως κυριάρχου κράτους απ’ όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου το 1984, αν και οι δύο Γερμανίες αλληλοαναγνωρίζονταν μεταξύ τους ως αυτόνομα κράτη από την 21η Δεκεμβρίου 1972. Τέλος, το 1991, τα δυο κομμάτια της Γερμανίας επα- νενώνονται και το Γερμανικό Ζήτημα λήγει οριστικά.

5. Η κολοβή και πλούσια Γερμανία

Μέχρι την 21η Δεκεμβρίου 1972, που οι δυο Γερμανίες εδέησε επι­τέλους να αποδεχτούν τα τετελεσμένα και να συμφωνήσουν πως είναι δυο διαφορετικά κράτη και όχι ένα κομμένο προσωρινά στα δυο, μό­νιμα σύνορα ανάμεσα στα δυο γερμανικά κράτη δεν υπήρχαν. Διότι η Συμφωνία του Πότσνταμ έλεγε πως τα σύνορα είναι προσωρινά, πράγμα αυτονόητο άλλωστε, αφού ο τεμαχισμός δεν έγινε προκειμέ­νου να προκόψει εξ αυτού μια Δυτική και μια Ανατολική Γερμανία, αλλά για να οριστεί η ρωσική ζώνη κατοχής της ενιαίας προπολεμι­κής Γερμανίας. Το κράτος που θα ονομαστεί Ανατολική Γερμανία δεν είναι παρά η πρώην ζώνη κατοχής της Σοβιετικής Ένωσης. Η συζη- τήση για το τι ακριβώς είναι η Ανατολική Γερμανία κλείνει με την αμοιβαία αναγνώριση των δύο γερμανικών κρατών το 1972. Κι έτσι, την επόμενη χρονιά, η Ανατολική Γερμανία γίνεται μέλος του ΟΗΕ. Μέχρι τότε, ο ΟΗΕ μια Γερμανία αναγνώριζε, την «καλή».

Ο χωρισμός της Γερμανίας στα δυο θα έχει σα συνέπεια το χωρι­σμό της Πρωσίας στα τέσσερα: ένα κομμάτι θα βρεθεί στη Δυτική Γερμανία, ένα δεύτερο και μεγαλύτερο, μαζί και η πρωτεύουσα της

190

Πρωσίας (και της Γερμανίας) Βερολίνο, στην Ανατολική, ένα τρίτο στη Ρωσία και το τέταρτο και τελευταίο στην Πολωνία Το ρωσικό και το πολωνικό κομμάτι, μέχρι την ήττα της Γερμανίας το 1945, ανήκαν στην Ανατολική Πρωσία μια εκτεταμένη περιοχή ξεκομμένη από τον κύριο γερμανικό κορμό, από την οποία τη χώριζε η στενή λουρίδα του Ντά- ντσιχ (Γκντάνσκ, στα πολωνικά), που ο Χίτλερ την ήθελε οπωσδήπο­τε, προκειμένου να ενωθεί η Δυτική με την Ανατολική Πρωσία, που ήταν όναως γερμανική. Άλλωστε, η μεγάλη και ένδοξη πόλη Καίνιξ- μπεργκ, πρωτεύουσα της Ανατολικής Πρωσίας, ήταν η πατρίδα του Καντ, του κατ’ εξοχήν γερμανού φιλόσοφου.

Η Πρωσία, Δυτική και Ανατολική μαζί, δεν είναι μόνο γεωγραφι­κή, αλλά κυρίως ιστορική περιοχή. Πριν απ’ τον πόλεμο περιλάμβα­νε 12 γεωγραφικά και διοικητικά διαμερίσματα (επαρχίες): την Ανα­τολική Πρωσία το Αννόβερο, τη Βεστφαλία την 'Εσση, το Νασάου, το Μπράντενμπουργκ (Βραδεμβούργο), την Πομερανία, τη Ρηνανία, τη Σα­ξονία τη Σιλεσία, το Σλέσβιγκ-Χολστάιν και το Χοεντζόλερν. Πρόκει­ται, δηλαδή, για μια τεράστια περιοχή, εκτεινόμενη στη Βόρεια και την Κεντρική Γερμανία που αποτελεί, θα λέγαμε, την κυρίως ειπείν Γερ­μανία. Ακριβώς αυτή η «ιστορική Γερμανία» μετά τον πόλεμο θα γί­νει σμπαράλια. Το σταυροφορικό Τάγμα των Τευτόνων Ιπποτών, που δημιούργησε τον 13ο αιώνα την Πρωσία, στην επιστροφή του από τα Ιεροσόλυμα όπου βρισκόταν με την ειδικότητα του νοσοκομειακού σώματος, του εντεταλμένου για την περίθαλψη των άλλων σταυροφό­ρων, δεν θα ήταν διόλου υπερήφανο για την κατάνηα στην οποία οδή­γησε ο σταυρωτής-σταυροφόρος Χίτλερ την παλιά επικράτεια των νο- σοκόμων-Ιπποτών. Στην οποία ανήκε και η περιοχή της Σαξονίας, στην κάτω μεριά της Ανατολικής Γερμανίας. (Πρωτεύουσά της είναι η Δρέσ­δη. Εκεί επίσης βρίσκεται και η Λειψία, η πατρίδα του Βάγκνερ). Ση­μειώστε πως η Σαξονία θεωρείται η κοιτίδα όλων των Γερμανών, νέων, παλιών και πολύ παλιών, σαν τους Π5τθους ας πούμε, αλλά και σαν τους Άγγλοσάξονες (τους γερμανικής καταγωγής Άγγλους και Σάξο- νες, που θα μεταναστεύσουν κάποτε στην Αγγλία).

Η σημερινή Γερμανία λοιπόν, θα προκόψει απ’ την Πρωσία, το πρώτο μεγάλο γερμανικό κράτος, που θα φτάσει στη μεγίστη του ακμή τον 14ο αιώνα και που αργότερα θα γίνει Αυτοκρατορία Τώρα η Πρω­σία, η καρδιά και η ψυχή της Γερμανίας, μοιάζει οριστικά χαμένη για τη Δύση. Το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται στην Ανατολή και μάλι­στα στην κομουνιστική Ανατολή. Βέβαια, εκτός από τις άλλες δυτικές περιοχές της πρώην ενιαίας Γερμανίας, στη Δυτική Γερμανία θα πε- ριέλθει και το μεγαλύτερο, πλουσιότερο και αντιδραστικότερο κρατί­

191

διο της Γερμανίας, η Βαυαρία, αλλά τι να την κάνεις τη Βαυαρία με την κουτσή γερμανική ιστορία, όταν έχεις χάσει τις μεγάλες και έν­δοξες ιστορικές περιοχές; Αυτό που κυρίως δεν μπορούν να χωνέψουν οι δυτικογερμανοί διανοούμενοι είναι η απώλεια της Λειψίας και της Βαϊμάρης, που είναι δυο απ’ τα πιο μεγάλα πνευματικά και επιστη­μονικά κέντρα της Ευρώπης.

'Ομως, και η Ανατολική Γερμανία είναι λειψή. Δεν περιέχει τα εδά­φη που περιείχε η περιοχή πριν απ’ τον πόλεμο. Διότι, δε χάθηκε μόνο η Ανατολική Πρωσία, χάθηκε και μια μεγάλη κάθετη λουρίδα της Δυτικής Πρωσίας. Δόθηκε στους Πολωνούς απ’ τους Ρώσους σε αντάλλαγμα της βόρειας Ανατολικής Πρωσίας που έγινε ρωσική, μαζί με την Καίνιξμπεργκ, που θα ξαναβαφτιστεί και θα γίνει Καλίνινγκρα- ντ. (Ρε, μανία που είχαν αυτοί οι άνθρωποι με τα βαφτίσια, τα ξανα- βαφτίσια και τα ξαναματαβαφτίσια!). Δεδομένου πως οι Ανατολικο- γερμανοί δεν θα ήταν δυνατό να διαμαρτυρηθούν γι’ αυτές τις απώ­λειες (βλέπεις, τα παλιά γερμανικά εδάφη πήγαν σε συντρόφους) δια­μαρτύρονται και για λογαριασμό τους οι Δυτικογερμανοί, παρόλο που καθόλου δεν τους πέφτει λόγος από νομικής απόψεως, αφού οι περιο­χές που δόθηκαν στην Πολωνία συνόρευαν με την Ανατολική και όχι με τη Δυτική Γερμανία

Η περίφημη Γραμμή 'Οντερ-Νάισσε αποτελεί τα νέα σύνορα Ανα­τολικής Γερμανίας και Πολωνίας. Κι ωστόσο, οι Δυτικογερμανοί είναι αυτοί που χαλούν τον κόσμο για τα νέα φυσικά, λέει, σύνορα (ο 'Οντερ και ο Νάισσε είναι ποτάμια) ανάμεσα στην Ανατολική Γερμα­νία και την Πολωνία. Όμως, τα νέα σύνορα, που άφησαν απ’ έξω πολλά γερμανικά εδάφη, δεν τα αποφάσισαν οι Ρώσοι μόνοι τους, εί­χαν και την σύμφωνη γνώμη των τότε δυτικών Συμμάχων τους στο Πότσνταμ, όπου γίνονται όλα αυτά. (Το Πότσνταμ βρίσκεται κοντά στο Βερολίνο, κι αυτό σημαίνει πως θα περιέλθει στη δικαιοδοσία των Ανατολικών η πόλη όπου αποφασίστηκε η μοίρα της Γερμανίας και της Ευρώπης, αμέσως μετά τη συντριβή του Χίτλερ).

Ωστόσο, τότε στο Πότσνταμ συναποφασίστηκε πως τα σύνορα επί των ποταμών Όντερ (στο βορρά) και Νάισσε (στο νότο) θα είναι προ­σωρινά. Και επειδή ουδέν μονιμότερο του προσωρινού όταν η προσω­ρινότητα διαρκεί, τα εν λόγω σύνορα ισχύουν και σήμερα, που δεν υπάρχει Ανατολική Γερμανία ως συνοριακό άλλοθι. Και μην ξαφνια­στείτε αν οι σημερινοί ενωμένοι Γερμανοί αρχίσουν να ουρλιάζουν ενωμένοι για την ένωση με τη νέα, ενιαία Γερμανία, των υπέρ πατρί- δος πεσόντων παλαιών εδαφών. Πρός το παρόν, βέβαια, δε ζητούν κάτι τέτοιο. Όμως, κάτσε ντε, νωρίς είναι ακόμα, θ ’ αρχίσουν να κάνουν

192

λόγο μόλις σκάσει μύτη ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος. (Αν πιστεύετε πως δεν θα γίνει άλλος παγκόσμιος πόλεμος, σημαίνει πως δεν έχετε κα­λές σχέσεις με την ιστορία και κυρίως την ιστορία του καπιταλισμού. Ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος μπήκε στη φωτιά για βράσιμο τότε που κατέρρευσε η ΕΣΣΔ. Κι αυτή τη φορά θα τον αρχίσει μάλλον ο πα­ρανοϊκός Ζιρινόφσκι, ή κανένας διάδοχός του αναλόγου πατριωτικού φρονήματος, για να μην πω ο Γιέλτσιν σε κατάσταση μέθης ευρισκό­μενος). Οι Γερμανοί, λοιπόν, πηγαίνοντας για τα πολλά (εδάφη) με τον Χίτλερ έχασαν και τα λίγα, που κι αυτά είναι πολλά. Ας τα βλέπουν οι δικοί μας θερμοκέφαλοι. Εν τάξει, ρε φίλε πατριώτη, να πάρουμε την Πόλη και την Αγιά Σόφιά! Αν όμως επιχειρήσουμε να την πάρουμε και δε μας κάτσει; Δύσκολη ερώτηση για ηλιθίους σο­βινιστές. (Εκτός από μαρμαρωμένους βασιλιάδες, υπάρχουν και μαρ- μαρωμένα μυαλά).

Κάθε πτώση μιας χώρας είναι και μια έκπτωση των συνόρων της. Δύσκολα θα βρεις νικημένο χωρίς εδαφικές απώλειες και νικητή χω­ρίς εδαφικά κέρδη. 'Οπως και ο παίχτης τυχερών παιγνίων, έτσι και ο παίχτης των άτυχων γι’ αυτόν πολέμων, όταν μπαίνει στο παιχνίδι προσδοκά κέρδος. Αλλιώς γιατί να μπει; Όμως, εκ δύο εμπολέμων κερδίζει πάντα ο ένας. Ισοπαλία δεν υπάρχει στον πόλεμο - και μην παρασύρεστε απ’ το ποδόσφαιρο. Ισοπαλία υπάρχει μόνο στον πυρη­νικό πόλεμο. Όπου σημειώνεται πάντα X, και στο αποτέλεσμα και στα βιβλία γεννήσεων των ληξιαρχείων.

Μέχρι το 1944 οι δυτικοί Σύμμαχοι, και κυρίως οι Άγγλοι, πί­στευαν πως θα εμποδίσουν την εγκαθίδρυση κομουνιστικού καθεστώ­τος στην Πολωνία. Αν το πετύχαιναν, θα μπορούσαν να διαπραγμα­τευτούν στο Πότσνταμ τα νέα γερμανικά σύνορα με μεγαλύτερη άνε­ση. Άλλωστε, σε μια τέτοια περίπτωση, η Ανατολική Γερμανία θα ήταν περικυκλωμένη από καπιταλιστικά κράτη και οι Ρώσοι ίσως εξα­ναγκάζονταν να την εγκαταλείψουν. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που τα μεγαλύτερα και δυσκολότερα πολιτικά παιχνίδια, τον τελευταίο χρόνο του πολέμου, θα παιχτούν σε σχέση με την μεταπολεμική τύχη της Πολωνίας.

Από γεωπολιτικής απόψεως, η κρίσιμη περιοχή ανάμεσα σ’ ολό­κληρη την Ανατολή κι ολόκληρη τη Δύση είναι η Πολωνία, το σύνο­ρο Ανατολής και Δύσης. Και οι Ρώσοι παίζουν τόσο καλά το παιχνί­δι τους εκεί, που δεν έχουν κανένα λόγο να το παίξουν το ίδιο καλά και στην Ελλάδα 'Εδωσαν την Ελλάδα στους Άγγλους, για να κρα­τήσουν μεταξύ άλλων και την Πολωνία, που τους ενδιαφέρει πάρα πολύ. Παραμερίζοντας τους ελληνοκεντρικούς αριστερούς συναισθη­

193

ματισμούς, θα μπορούσαμε να πούμε πως έκαναν πολύ καλά. Τους Άγγλους τους ενδιέφερε πολύ η Ελλάδα, και την πήραν. Τους Ρώσους τους ενδιέφερε πολύ η Πολωνία, και την πήραν, θα μου πείτε, και που την πήραν τι κατάλαβαν, Μην το πείτε, όμως, αν δεν πάρετε υπ’ όψη πως τη στιγμή που τελείται η ιστορία κανείς δεν είναι σε θέση να προ- βλέψει τις συνέπειες. Αν μπορούσες να προβλέψεις με σιγουριά τα ιστο­ρικά μελλούμενα, θα δρούσες μόνο στην περίπτωση σίγουρου κέρδους. Άλλωστε, καμιά νίκη δε διαρκεί για πάντα Οι νικημένοι γίνονται εύ­κολα νικητές, και αναστρόφως. Βλέπε και τη νικημένη Γερμανία Βλέ­πε και τη νικήτρια Ελλάδα Καλή η δόξα καλύτερη όμως η μάσα Οι δάφνες είναι χρήσιμες μόνο όταν τις χρησιμοποιείς στο στιφάδο.

'Οπως και νάναι, η Γερμανία δεν είχε ηθικό και λογικό δικαίωμα να διαμαρτύρεται για τις τεράστιες εδαφικές της απώλειες. Βέβαια, οι Δυτικσγερμανοί διαμαρτυρήθηκαν υπέρ το δέον για τούτες τις απώ­λειες, όμως η διαμαρτυρία τους ήταν και λογικά άστοχη, αφού τα νέα ανατολικά σύνορα της νέας Γερμανίας ήταν σύνορα της Ανατολικής Γερμανίας και της Πολωνίας, και ηθικά σόλοικη, αφού έπρεπε να πλη­ρώσουν για τη χασούρα Σίγουρα πλήρωσαν πάρα πολύ ακριβά Αλλά και οι ζημιές που προκάλεσαν στον κόσμο όλο ήταν πάρα πολύ με­γάλες. Ωστόσο, οι περισσότερο σώφρονες εξ αυτών, κυρίως οι αντινα- ζιστές όπως ο Βίλλυ Μπραντ, δεν έκαναν σεκόντο στους νεοεθνικιστές χορωδούς, αυτούς που λίγο πριν έψελναν εμβατήρια και τώρα ψέλ­νουν πένθιμα εμβατήρια για τα χαμένα εδάφη, που παραμένουν χαμέ­να μέχρι τις μέρες μας. Εδώ πορτοφόλι χάνεις και δεν το βρίσκεις θα βρεις χαμένα εδάφη; Δηλαδή, εμείς βρήκαμε τα χαμένα εδάφη της Μι- κρασίας μετά την μικρασιατική καταστροφή;

Τα σύνορα της Ευρώπης θα αναδιαμορφωθούν μόνο μετά τη λήξη του Γ' Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι τότε, απλώς θα διχοτομούνται και θα τριχοτομούνται τα ήδη υπάρχοντα σύνορα μέχρι που να φτάσου- με στην αρχαιοελληνική έννοια της πόλης-κράτος. Εμείς εδώ πάντως φτάσαμε προ πολλού: Ελλάδα είναι μία πόλη, η Αθήνα. Όλες οι άλ­λες πόλεις απλώς ανήκουν στην Ελλάδα

Η Μάργκρετ Μπόβερ χωρίζει την έννοια της πατρίδας στα δυο: μι­λάει για φυσική και για ιδεολογική πατρίδα Όταν, συνεπώς έχεις μια διεθνιστική ιδεολογία ανήκεις σε δυο πατρίδες: τη φυσική, όπου επί­σης ανήκουν και οι ανηφρονούντες και την ιδεολογική, όπου ανήκουν μόνο οι ομοϊδεάτες σου, οι σκόρπιοι δώθε κείθε μέσα στον μεγάλο κόσμο. Ποια απ’ τις δυο να διαλέξεις Και τις δυο είναι η σωστή απά­ντηση. Όσο με αφορά φυσική μου πατρίδα είναι η Ελλάδα και ιδεο­λογική ο καλύτερος κόσμος πούναι νάρθει, σ’ όλον τον κόσμο. Οι

194

κοινοί και κοινόχρηστοι πατριώτες μοιάζουν κάπως με τις κοινές γυ­ναίκες. Παίρνουν προστασία και ασφάλεια απ’ την πατρίδα και της δίνουν την αγάπη τους.

Οι Γερμανοί είναι οι μόνοι άνθρωποι στον κόσμο που μέχρι το 1991, που ενώθηκαν οι δυο Γερμανίες, θα μπορούσαν να διαλέξουν ευχερώς και φυσική και ιδεολογική πατρίδα: οι κομουνιστές την Ανατολική, οι καπιταλιστές τη Δυτική Γερμανία. Μόνο που ο χωρι­σμός δεν έγινε βάσει ιδεολογιών, αλλά βάσει πολιτικών σκοπιμοτή­των. Όμως, στη Γερμανία συνέβη κάτι που είναι ακόμα πιο εντυπω­σιακό απ’ αυτό που θα μπορούσε να συμβεί αν ο χωρισμός γινόταν βάσει ιδεολογιών. Οι πέραν της Γραμμής Όντερ- Νάισσε ζώντες πριν απ’ τον πόλεμο Γερμανοί, μεταφέρθηκαν στη Δυτική Γερμανία αμέ­σως μετά τον πόλεμο. Σύνολο μεταφερθέντων 8.570.000. Το 17% του πληθυσμού της τότε Δυτικής Γερμανίας. Αριθμός τεράστιος. Ήταν οι πρώτοι γκανστερμπάιντερ. Και ήταν Γερμανοί και όχι Τούρκοι ή 'Ελ­ληνες. Το γερμανικό θαύμα τους χρωστάει πολλά. Αμείβονταν χει­ρότερα από τους γηγενείς. Οι τούρκοι και οι έλληνες εργάτες θα αμείβονται ακόμα χειρότερα, αλλά αυτά έχει η ζωή. Όταν πεινάς, λες δόξα τω θεώ που βρήκες ένα κομμάτι ψωμί και αγαπάς με πά­θος το αφεντικό σου που σε εκμεταλλεύεται!

6. Η στρατευμένη βλακεία

Ο πρώσος στρατηγός Καρλ Κλαούζεβιτς (1780-1831) είναι ο συγγρα­φέας του περιλάλητου συγγράμματος που έχει τον τίτλο Περί του πο­λέμου. Παρά την παλαιότητά του, αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο, που διαβάζεται σα μυθιστόρημα, παραμένει πάντα η πιο έγκυρη ανάλυση του φρικτού κοινωνικού φαινομένου που λέγεται πόλεμος, που υπάρ­χει από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος. Και που θα υπάρχει μέχρι τότε που θα εξαφανιστεί ο άνθρωπος σε έναν πολύ πιθανό πυρηνικό πόλεμο μεγάλης έκτασης. Που γίνεται ακόμα πιο πιθανός τώρα που τα ατο­μικά όπλα, που υπηρέτησαν επιτυχώς την «ισορροπία του τρόμου», άρχισαν ήδη να μπαίνουν στην υπηρεσία των εθνικισμών. Δεδομένου ότι η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση, όπως λέει ο Κλαούζεβιτς για να γίνει η ρήση του εύκολο σλόγκαν στο στόμα όλων, κάθε άμυνα ανετότατα μετατρέπεται σε επίθεση και κάθε επίθεση γίνεται στο όνο­

ι 95

μα της άμυνας. Έτσι, όλοι αμύνονται και κανένας δεν επιτίθεται, παρά μόνο όταν θέλει να μετατρέψει εξ αρχής την άμυνα σε επίθεση, προκειμένου να αμυνθεί προληπτικά.

Ο εχθρός, εκτός από κακός, είναι πάντα διαφορετικός από μας. Δεν μπορείς να πολεμήσεις τον όμοιό σου, παρά μόνο σε έναν εμφύλιο πό­λεμο. Αλλά και σ’ αυτόν, πρέπει να επισημάνεις διαφορές ανάμεσα σε σένα και τον αντίπαλο. Ο Εαμίτης, για παράδειγμα, είναι όμοιος με σένα. Ο Εαμοβούλγαρος, όμως, δεν είναι. Ακόμα πιο καλός για σκό­τωμα σε εναν ελληνικό εμφύλιο πόλεμο είναι ο ανθέλληνας. Έλληνας μεν, αλλά ανθέλληνας.

Είναι η πάντα επίφοβη διαφορετικότητα που απειλεί την αγέλη και δημιουργεί στα μέλη της το αίσθημα της εχθρότητας, που είναι η ψυ­χολογική συνέπεια μιας απειλής που προέρχεται πάντα απ’ το «έτε­ρον», το ετερόδοξο, το διαφορετικό, το ανόμοιο, το αλλιώτικο. Αν μά­λιστα καταφέρεις να γίνεις ρατσιστής, τότε έχεις εξασφαλίσει τέλειο άλλοθι για τη βαρ βαρύτητά σου.

Στη βάση κάθε σύγκρουσης βρίσκεται πάντα και σ’ όλες τις περι­πτώσεις η απόρριψη του διαφορετικού, η έλλειψη σεβασμού για το «έτερον» που αρνείται να είναι «ταυτόν», απειλώντας έτσι την ασφά­λεια που παρέχει το κοπάδι. Στους πολέμους δεν συγκρούονται άνθρω­ποι με προσωπικότητα (που είναι έννοια ηθική και ψυχολογική) και ατομικότητα (που είναι έννοια νομική), αλλά κοπάδια φοβισμένων ανθρώπων. Και όπως το κοπάδι των φοβισμένων ζώων εύκολα μπορεί να πέσει στο γκρεμό, έτσι και το κοπάδι των φοβισμένων ανθρώπίων μπορεί ανετότατα να πέσει στη μαύρη τρύπα του πολέμου.

Κάθε ήρωας πολέμου είναι ένας δειλός, που αντί να τρέξει προς τα πίσω για να σωθεί (υπάρχει, βλέπεις, και το απαραίτητο στρατοδικείο), τρέχει προς τα μπρος, πάλι για να σωθεί. Διασχίζοντας όσο μπορείς πιο γρήγορα την επικίνδυνη ζώνη, για να περάσεις στο απυρόβλητο, μόλις φτάσεις εκεί θα παραλάβεις το παράσημο. (Ο Δημήτρης Χατζής, αντάρτης στο Δημοκρατικό Στρατό τότε, θα περιγράψει έξοχα αυτή την κατάσταση ηρωικής δειλίας στο πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο Φωτιά. Και ο Ανρύ Μπαρμπύς στην Κόλαση θα κάνει κονιορτό κάθε έννοια πολεμικού ηρωισμού).

Ο πεθαμένος ήρωας, που δεν θα μπορέσει να παραλάβει ο ίδιος το παράσημο, είναι κάτι ανάλογο με τον αυτόχειρα που αυτοκτονεί από δειλία, γιατί δε θέλει να δώσει στο θεό τη δυνατότητα να ολο­κληρώσει το δολοφονικό του σχέδιο, όπως λέει ο μέγας είρων Λα- μπίς. Αφού θα πεθάνουμε οπωσδήποτε, είναι ανάγκη να πεθάνουμε στον πόλεμο, ή να αυτοκτονήσουμε; Γιατί δεν κάνουμε λίγη υπομο­

196

νή; λέει ο Λαμπίς. Έτσι κι αλλιώς ο «δολοφόνος» θεός μάς περιμέ­νει στη γωνιά, κάθε φορά που παίρνει τη μορφή της θανατηφόρας μοίρας, όπως θα την περιγράψει ο Μπόρχες στο συναρπαστικό διή­γημα με τον τίτλο «θάνατος στη Σαμαρκάνδη». Μελλοθάνατοι, μην πάτε στον πόλεμο με το κεφάλι ψηλά, βαδίζετε καλύτερα προς τον ήδη σκαμμένο τάφο σας τραγουδώντας άσματα ηρωικά και πένθιμα. Είναι μια συμβουλή του Καμύ.

Ο τρόπος θανάτου είναι στυλ ζωής. Δηλαδή, φαινόμενο αισθητικό, όπως θα πει και θ’ αποδείξει ο Κωστής Παπαγιώργης σε δυο δίδυμα βιβλία του, το Ζώντες και τεθνεώτες και το Η ομηρική μάχη. Όλοι οι ήρωες της Ιλιάδας, που έχουν σαφέστατη επίγνωση της θνητότητάς τους και δεν πιστεύουν στη «μέλλουσα ζωή», αφού για τους αρχαίους Έλληνες δεν υπάρχει μέλλουσα ζωή, αναζητούν ένα στυλ θανάτου, που μόνο αυτό μπορεί να σε δοξάσει. Ο «ομηρικός» Μάνος Χατζιδά- κις δοξάστηκε όχι μόνο με τη μουσική του, αλλά και με το προσεχτι­κά επιλεγμένο απ’ τον ίδιο με κριτήρια αισθητικά, στυλ θανάτου. Που ήταν μια συνέχεια του στυλ της ζωής του.

Αυτοί που ζουν σαν πρόβατα, πεθαίνουν σαν πρόβατα: τινάζο­ντας τα πόδια. Άρα και τα πέταλα, όπως λέει ο λαός. Στον πόλεμο ποτέ δεν πεθαίνεις σαν άνθρωπος, πεθαίνεις σα ζώο που ήδη το έχουν οδηγήσει στο σφαγείο. Ποιοι είναι εδώ οι χασάπηδες; Σίγου­ρα όχι οι στρατηγοί. Αυτοί είναι μόνο κρατικοί υπάλληλοι, όπως και ο δήμιος που περιορίζεται στο να τραβήξει τη θηλιά στο λαιμό του μελλοθάνατου, ή να γυρίσει το διακόπτη της ηλεκτρικής καρέκλας. Ή της ατομικής βόμβας.

Την πιο έγκυρη ερμηνεία γι’ αυτό το φοβερό κοινωνικό φαινόμε­νο, που λέγεται πόλεμος, θα τη δώσει ο Κλαούζεβιτς. Προσέξτε τον δικό του ορισμό του πολέμου, που είναι και μια περίληψη του κοινω­νικού του περιεχομένου: πόλεμος είναι, λέει ο Κλαούζεβιτς η επιθυ­μία να επιβάλεις με τη βία στον άλλο τη θέλησή σου.

Και οι πολιτικοί που σχεδιάζουν τους πολέμους και οι στρατηγοί που τους εκτελούν, χρωστούν πολλά στους βλάκες που είναι μια τε­ράστια κοινωνική δύναμη χάρη στον όγκο τους. Γι’ αυτό πρέπει να συνυπολογίζουμε πάντα τη βλακεία σε κάθε κοινωνιολογική μελέτη, όπως προτείνει σοβαρότατα ο μεγαλύτερος ίσως έλληνας κοινωνιολό­γος ο Ευάγγελος Λεμπέσης στο Η τεραστία σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω κοινωνικό βίω. Ο Λεμπέσης είναι ο πρώτος σε διεθνές επίπεδο, κοινωνιολόγος που μετατρέπει τη βλακεία από στατιστικό μέγεθος (η βλακεία είναι φυσικό, βιολογικό φαινόμενο) σε κοινωνιο­λογική παράμετρο. Σ’ ένα μεγάλο άθροισμα ανθρώπων δεν μας ενδια­

197

φέρει ποιος είναι έξυπνος και ποιος βλαξ. 'Ομως, όσο μικραίνει αυτό το άθροισμα, τόσο γίνεται εμφανέστερος ο ρόλος της βλακείας. Και σε ένα άθροισμα μόνο δύο ανθρώπων, κερδίζει σχεδόν πάντα ο πολύ ευ­διάκριτος βλαξ. Δηλαδή ο άνθρωπος που ποτέ δεν θα καταλάβει πως είναι βλαξ, όπως λέει ο Λεμπέσης. Διότι, αν καταλάβαινε, θα ήταν έξυπνος. 'Αλλωστε, σύμφωνα με έναν αρνητικό ορισμό της εξυπνάδας που, σημειωτέον, είναι αδύνατο να ορισθεί θετικά, έξυπνος είναι αυ­τός που έχει συνείδηση της βλακείας του. Οπότε παίρνει τα μέτρα του, και σιγά σιγά και με προσπάθεια ενδέχεται να γίνει κάποτε λιγότερο βλαξ, με ελπίδες να προσεγγίσει, ίσως, κατά το τέλος του βίου του μια κατάσταση θετική, που λέγεται εξυπνάδα Η ιστορία χρωστάει εξίσου πολλά και στους έξυπνους, και στους βλάκες. 'Αλλωστε, πώς θα υπήρ­χαν έξυπνοι αν δεν υπήρχαν βλάκες; Δόξα και τιμή στον 'Αγνωστο Βλάκα που κάνει παρέα με τον 'Αγνωστο 'Εξυπνο μέσα στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.

Είναι αυτονόητο πως όσο περισσότερους βλάκες έχα μέσα του ένα μεγάλο άθροισμα ανθρώπων, που είναι ο στρατός, τόσο πιο εύκολος γίνεται ο πόλεμος. Αυτό θα μας το μάθει πάλι ο Κλασύζεβιτς, που μι­λάει για την ανάγκη της τυφλής στρατιωτικής πειθαρχίας, που επιτυγ­χάνεται με μια εκπαίδευση η οποία στοχεύει στην παράλυση του μυα­λού και στην ενεργοποίηση του νωτιαίου μυελού, όπου και η έδρα των ανακλαστικών. (Ο στρατιωτικός δεν χρειάζεται μυαλό, λέει ο Αϊν­στάιν. Ο νωτιαίος μυελός τού φτάνει και του περισσεύει). Τα περίφη­μα πειράματα που έκανε ο Παβλώφ με σκύλους, προκειμένου να με­λετήσει επιστημονικά τη λειτουργία των εξαρτημένων ανακλαστικών, έπαιξαν ρόλο στη βελτίωση της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Χαιρετάς ανακλαστικά όταν δεις ανώτερό σου, κάνεις ανακλαστικά ερωτική εξομολόγηση στο γλόμπο, όταν ο λοχίας σε «πείσει» πως ο γλόμπος είναι η γυναίκα των ονείρων σου, και βέβαια σκοτώνεις ανακλαστι­κά τον έχθρό, που είναι και το τελικά ζητούμενο, κάθε φορά που θα τον συναντήσεις, αδιαφορώντας για το αναμφισβήτητο γεγονός πως είναι κι αυτός άνθρωπος, και κατά πάσα πιθανότητα οπαδός, όπως και συ, της «θρησκείας της Αγάπης».

Σε κάνουν κτήνος, για να στείλουν περίπατο και τη θρησκεία και την αγάπη - τα πάντα, εκτός από το ένστικτο της επιβίωσης ακριβώς όπως στη ζούγκλα. Αν και, αν δεις το πράμα από ανθρώπινη ηθική άποψη, τα σαρκοβόρα πλεονεκτούν του εμπολέμου ανθρώπου και ηθι­κά Επιτίθενται μόνο όταν πεινούν. Και όταν αντιληφτσύν με το ένστι­κτο πως άλλα ζώα, διαφορετικού ζωικού είδους, πεινούν ομοίως. Εί­ναι ελάχιστα τα ζώα που τρων ζώα του ίδιου είδους. Ο λύκος, όσο

198

πεινασμένος κι αν είναι, δεν θα φάει ποτέ άλλο λύκο, και το λιοντά­ρι άλλο λιοντάρι. Το μόνο ζώο που τρώει με ευχαρίστηση το όμοιό του, είναι ο άνθρωπος. Ωστόσο, κυρίως ειπείν ανθρωποφαγία δεν τελείται στη ζούγκλα του πολέμου. Α, όλα κι όλα, είμαστε πολιτισμένοι άνθρω­ποι εμείς! Δεν τρώμε ανθρώπινη σάρκα κι ας ξέρουμε πως για τον άνθρωπο η πιο νόστιμη και θρεπτική σάρκα είναι η ανθρώπινη. Ρω­τήστε κι έναν αφρικανό ανθρωποφάγο, απ’ τους λίγους που απόμει- ναν. Οι ανθρωποφάγοι, ακριβώς γιατί έχουν το στοιχειώδες μυαλό, τρων ανθρώπους, γιατί ξέρουν από πείρα πως το ανθρώπινο κρέας εί­ναι το πιο εύπεπτο για τον άνθρωπο. Ο πολιτισμένος μαχητής, όμως, δεν τρώει ποτέ τη σάρκα του εχθρού, όπως ο ανθρωποφάγος. Προτι­μάει την περιουσία του εχθρού.

'Οπως λέει πάλι ο Κλαούζεβιτς, η ειρήνη είναι η συνέχιση του πο­λέμου με άλλα μέσα. Κανείς δεν ξέρει αν ο πολέμος είναι μια παρεμ­βολή ανάμεσα σε δυο περιόδους ειρήνης, ή η ειρήνη μια παρεμβολή ανάμεσα σε δυο πολέμους. Τα ζώα της ζούγκλας όμως είναι πιο «λο­γικά». Δεν κάνουν καμιά διάκριση ανάμεσα στον πόλεμο και την ει­ρήνη και ζουν ειρηνικά, όντας διαρκώς σε πόλεμο.

Ο πόλεμος διαγράφει τον ανθρωπισμό με ένα τεράστιο X. Τι πρέ­πει να κάνουμε, λοιπόν, για να διαφυλάξουμε την ανθρωπιά μας; Δεν μπορούμε να αρνηθούμε να πάμε στον πόλεμο, όπως οι πονηροί αντίρ­ρησής συνείδησης, που μεταμφιέζουν την πονηριά σε συνείδηση. Ο μαρξισμός προτείνει μια λύση, για να απαλλαγούν κάποτε οι άνθρω­ποι από την κόλαση που λέγεται πόλεμος. Να δουλέψουμε για την αταξική κοινωνία. Που, βέβαια, δεν πρόκειται να κάνει την εμφάνι­σή της αύριο, ίσως ούτε τα προσεχή εκατό χρόνια. 'Ομως, αυτός δεν είναι λόγος να απελπιζόμαστε εμείς οι μαρξιστές, τώρα μάλιστα που σωρεύσαμε τεράστια πείρα Μπορεί το μεγαλειώδες μαρξιστικό σχέδιο να απέτυχε στην πρώτη απόπειρα εφαρμογής του, αλλά αυτό δε ση­μαίνει πως θα αποτύχει και στη δεύτερη, τώρα που ξέρουμε πως ο σοσιαλισμός και η βία είναι εξ ορισμού αντιφατικές και αλληλοαπο- κλειόμενες έννοιες. 'Οπως και νάναι, η διαρκής ειρήνη είναι το διαρ- κώς ζητούμενο.

Πολύ πριν απ’ τον Μαρξ, ο Καντ είχε προτείνει ένα άλλο σχέδιο για την επίτευξη της «διαρκούς ειρήνης» (ο όρος είναι δικός του). Την εφαρμογή του κυβερνητικού και διοικητικού σχήματος που λέγεται ομοσπονδία (που επίσης είναι δικός του όρος). Το καντιανό ομοσπον­διακό σύστημα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, και μάλιστα με τερά­στια επιτυχία, στην Αμερική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής εί­ναι η πρώτη εφαρμογή στην πράξη της καντιανής πρότασης για τη

199

δημιουργία ομοσπονδιών, προκειμένου να επιτευχθεί η διαρκής ειρή­νη. Τα ενωμένα σε ομοσπονδία κράτη είναι αδύνατο να κάνουν πόλε­μο μεταξύ τους. Η Ενωμένη Ευρώπη, που πάει να γίνει ομοσπονδία κρατών, κάτι σαν Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, έχα εξασφαλισμέ­νη την ειρήνη για τα κράτη-μέλη της. Ο Καντ είχε δίκιο: η ομοσπον­δία είναι πολύ καλός τρόπος για να εξασφαλιστεί η ειρήνη, τουλάχι­στον ανάμεσα στα μέλη της. 'Οσο πιο διευρυμένη είναι η ομοσπονδία, τόσο λιγότεροι οι πιθανοί εχθροί της. Να γιατί μας συμφέρει να γίνει η Τουρκία μέλος της Ενωμένης Ευρώπης.

7. Ο ολοκληρωτικός πόλεμος

Ο μεγάλος ήρωας των Γερμανών στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στρα­τηγός Χάινριχ Φρίντριχ Βίλχελμ Λούντεντορφ (1865-1937) πήρε τον πο­λιτικό όρο «ολοκληρωτισμός», που μόλις είχε εμφανιστεί για να χα­ρακτηρίζονται μ’ αυτόν τα καθεστώτα που δεν έχουν αντιπολίτευση και στα οποία ένα μόνο κόμμα ασκεί επ’ αόριστον ολόκληρη την εξου­σία, και τον στρατιωτικοποίησε, δημιουργώντας έτσι τον άγνωστο μέ­χρι το 1916 όρο «ολοκληρωτικός πόλεμος», που έγινε δημοφιλέστατος στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο κόσμος τότε δεν πολυ- καταλάβαινε τι ήθελε να πει ο στρατηγός. Ο στρατηγός ήθελε να πει πως το νόημα του πολέμου έχει αλλάξει πολύ από τότε που ο Καρλ Κλαούζεβιτς, στην αρχή του 19ου αιώνα, μελέτησε με τρόπο εντελώς Ιδιοφυή το νόημα και τη σημασία του κλασικού, ας τον πούμε έτσι, πολέμου. Ο «ολοκληρωτικός πόλεμος» είναι ένας... μοντέρνος πόλεμος! Αυτός ο μακάβριος μοντερνισμός εμφανίστηκε στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο στρατηγός Λούντεντορφ, ένας απ’ τους ιδεο­λογικούς προγόνους του Χίτλερ, πίστευε πως στον μοντέρνο πόλεμο δεν πρέπει να μάχονται μόνο οι μάχιμοι αλλά και οι άμαχοι. Ο κα­θένας με τον τρόπο του και από τη θέση στην οποία θα τύχαινε να βρίσκεται. Οι στρατιώτες απ’ το μέτωπο και οι πολίτες απ’ τα σπίτια τους και από τους χώρους δουλειάς.

Είναι φανερό πως ο γερμανός στρατηγός και θεωρητικός του πο­λέμου έκλεψε το περιεχόμενο του όρου «ολοκληρωτικός πόλεμος» από την Οχτωβριανή Επανάσταση. Που, στο στρατιωτικό της σκέλος, δεν είχε καμιά σχέση με την κλασική στρατιωτική τέχνη, που την υπηρε­

200

τούν κλασικοί στρατιώτες. Καλά καλά δεν είχε σχέση ούτε με τον αντάρτικο στρατό, τους «άτακτους» (στρατιώτες), αυτούς που δεν έχουν σχέση με τη τάξη και την πειθαρχία του τακτικού στρατού και που πολεμούν σαν εθελοντές. Η Οχτωβριανή Επανάσταση, όσον αφο­ρά το στρατιωτικό της σκέλος, στην αρχή της τουλάχιστον διεκπε- ραιώθηκε από τον οπλισμένο λαό. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο στην ιστο­ρία των πολέμων και των ενόπλων συγκρούσεων.

Βέβαια, ο Λούντεντορφ δεν προτείνει τον εξοπλισμό του λαού. Ξέ­ρει τι έπαθαν οι γάλλοι αστοί όταν εξόπλισαν το λαό για να αποκρού- σουν όλοι μαζί, στρατός και λαός τους γερμανούς εισβολείς που στον αστραπιαίο γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870-1871 παραλίγο να έμπαι­ναν στο Παρίσι. Ο οπλισμένος λαός τότε άρχισε να χτυπάει προς δύο κατευθύνσεις. Προς τα κει που βρίσκονταν οι γερμανοί εισβολείς και προς τα κει που βρισκόταν η έδρα της γαλλικής κυβέρνησης. Κι έτσι, ο αμυντικός πόλεμος μετατράπηκε αυτόματα σε εμφύλιο, παραμένο- ντας αμυντικός. Ήταν κάτι που δεν είχε ξαναγίνει στη μακρά ιστο­ρία των πολέμων.

Βέβαια, η θρυλική Κομούνα του Παρισιού, που θα προκύψει εντε­λώς ξαφνικά, μέσα σ’ αυτές τις χαοτικές συνθήκες, θα ζήσει μόλις κάτι παραπάνω από δυο μήνες (18 Μαρτίου - 28 Μαΐου 1871), αλλά ο θιέρσος είδε κι έπαθε για να αφοπλίσει τον οπλισμένο λαό. Το λαό πρώτα τον επιστρατεύεις και ύστερα τον οπλίζεις. Αν τον οπλίσεις πριν τον επιστρατεύσεις την πάτησες, θα σου προκύψει κομουνισμός στα καλά καθούμενα και μάλιστα χωρίς να τον φκιάξει κανένα κο­μουνιστικό κόμμα Η Κομούνα, που θα δώσει το όνομά της στους κο­μουνιστές και τον κομουνισμό, δεν πρωτοεμφανίστηκε το 1871, αλλά στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Κομούνα (Κοινό, κοινή εξουσία) ονομάστηκε η συλλογική δημαρχιακή εξουσία του Παρι­σιού το 1792, διά της οποίας θα κάνει τη δουλειά του ο Ροβεσπιέρος. Κομούνα, λοιπόν, σημαίνει δημοτική εξουσία, δημαρχιακή εξουσία, εξουσία που ασκείται σε μια μικρή περιοχή από τον ίδιο το λαό και για λογαρισμό του.

Υπήρξαν, λοιπόν, στο Παρίσι δυο τέτοιες κομούνες, η μια το 1792 και η άλλη το 1871. Είναι άγνωστο πότε θα εμφανιστεί η τρίτη. Ίσως σε τρία τέρμινα, ίσως και., αύριο! Κανένας δεν μπορεί να ξέρα τι μπο­ρεί να κάνει ένας λαός όταν βρεθεί με το όπλο στο χέρι. Και κανένας δεν ξέρει πότε ο λαός θα βρεθεί με το όπλο στο χέρι. Και οι δυο κο­μούνες ήταν εντελώς ξαφνικές Κι αυτό σημαίνει πως ο λαός δε χρειά­ζεται και πολλά για να καταλάβει την εξουσία Το δύσκολο είναι να την κρατήσει. Οι Παριζιάνοι δεν κατάφεραν να την κρατήσουν.

201

Ούτε οι Ρώσοι κατάφεραν να κρατήσουν το δικό τους κομουνισμό έστω έναν αιώνα, ώστε να έχουν να λεν οι επιγενόμενοι πως αυτός, όταν πέθανε, είχε ηλικία ενός ιστορικού έτους. 'Οπως ξέρετε, η ιστο­ρία μετράει την ηλικία της με αιώνες. Καθόλου δε βιάζεται η ιστορία, εμείς βιαζόμαστε. Βέβαια, όποιος βιάζεται σκοντάφτει. Αλλά όποιος σκοντάφτει και πέφτει, ξανασηκώνεται. Ο «κομουνιστικός κίνδυνος» δεν προέρχεται από τα κομουνιστικά κόμματα, αλλά από τον πεινα- σμένο λαό. Λοιπόν, μη δώσεις όπλα στον πεινασμένο λαό, γιατί θα σου την ανάψει, εσένα του χορτάτου. Και πολύ καλά θα σου κάνει, αφού δεν ντρέπεσαι να τρως του σκασμού ενώ ο άλλος δίπλα σου να ψο­φάει απ’ την πείνα. Και παριστάνεις και τον καλό χριστιανό από πάνω, έτσι; Α, να μου χαθείς, γομάρι.

Δεν πρέπει να οπλίζεις το λαό, πρέπει όμως να τον επιστρατεύεις και να τον βάζεις να φκιάχνει όπλα στα εργοστάσια κατασκευής όπλων. Να η πιο αποτελεσματική καινοτομία του «ολοκληρωτικού πο­λέμου». Ο στρατιώτης-εργάτης, που δεν είναι ακριβώς ούτε στρατιώ­της ούτε εργάτης, είναι ένας πολύ βολικός εργάτης αφού είναι στρα­τιώτης. Σε καιρό πολέμου, λέει ο Λσύντεντορφ, δεν πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στην πολεμική και την ειρηνική οικονομία Σε και­ρό πολέμου ολόκληρη η οικονομία μιας χώρας πρέπει να υπηρετεί τον πόλεμο. Είναι κι αυτή επιστρατευμένη.

Ο πολιτικός ολοκληρωτισμός θα γεννήσει τον ολοκληρωτικό πόλε­μο. Και ο ολοκληρωτικός πόλεμος θα δώσει το πρόσχημα και το άλ­λοθι στον καταχτητή να σκοτώνει αμάχους σα να ήταν στρατιώτες. Ο Χίτλερ θα εκμεταλλευτεί με τον πιο βάρβαρο τρόπο τα κανούργια δε­δομένα που φέρνει ο ολοκληρωτικός πόλεμος στην «ηθική του πολέ­μου» (υπάρχει και τέτοια, αν δεν το ξέρετε).

Όλως παραδόξως, ο ολοκληρωτικός πόλεμος, που όπως πίστευαν μέχρι την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου θα έπρεπε να αφορά μόνο τα ολοκληρωτικά και τα στρατοκρατικά καθεστώτα, θα γίνει κανόνας και για τις εμπόλεμες δημοκρατίες, που μάχονται παρέα με τους ολοκληρωτικούς Ρώσους κατά των ολοκληρωτικών Γερμανών στη διάρκεια του ολοκληρωτικού Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Άρα, ο ολοκληρωτισμός, τουλάχιστον στο στρατιωτικό του σκέλος, αφορά και τις αστικές δημοκρατίες, αυτές που καλούν κάθε τέσσερα χρόνια τους ψηφοφόρους να εκλέξουν τους δυνάστες τους.

Στις αστικές δημοκρατίες, κυρίως τις υπανάπτυχτες αστικές δημο­κρατίες σαν τη δική μας, η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) κάνει ό,τι θέλει ερήμην της νομοθετικής (Βουλή) και σούρνοντας απ’ τη μύτη τη δικαστική. Στην πράξη, η διάκριση των τριών εξουσιών δεν είναι

202

παρά ένα κενό σχήμα λόγου. Που γίνεται ακόμα πιο κενό με την πα­ρεμβολή της άτυπης «τέταρτης εξουσίας», με τους παρακεντέδες και παρατρεχάμενους των πολιτικών δημοσιογράφους. Βέβαια, στις αστι­κές δημοκρατίες υπάρχει και αντιπολίτευση, αλλά αν μού βρείτε ένα κόμμα που κατέχει την εξουσία και παίρνει στα σοβαρά την αντιπο­λίτευση, εγώ θα γίνω ένας τέλειος δημοκράτης, σας το υπόσχομαι. Η αντιπολίτευση στην αστική δημοκρατία, δεν υπάρχει για να αντιπολι­τεύεται τη συμπολίτευση, αλλά για να κάθεται και να περιμένει τη σειρά της να γίνει εξουσία, για να γράψει κι αυτή στα παλιά της τα παπούτσια την καινούργια αντιπολίτευση, που κι αυτή κάθεται και περιμένει τη σειρά της σε μια διαρκή εναλλαγή στην εξουσία των αρ­χόντων της «πλουραλιστικής δικτατορίας».

Ο ολοκληρωτικός πόλεμος φέρνει καινούργια πράγματα στην πα- νάρχαια τέχνη του πολέμου, που όπως πίστευαν οι αρχαίοι κινέζοι και ιάπωνες σοφοί πρέπει να προσμετράται στις... καλές τέχνες, όπως άλ­λωστε υποδεικνύουν με τον καλλιτεχνίζοντα τρόπο τους οι ζεν πολε­μικές τέχνες (καράτε, ζίου-ζίτσου, κουνγκ-φου κλπ.).

Ο μοντερνισμός του ολοκληρωτικού πολέμου εντοπίζεται στις πα­ρακάτω συνέπειές του:

1) Καταργεί τον διαχωρισμό ανάμεσα σε άμαχους και μάχιμους, κι αυτό υποχρεώνει τον εχθρό να αντιμετωπίζει και τους άμαχους σα μάχιμους πράγμα που φάνηκε καθαρά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με τον ανελέητο βομβαρδισμό του Λονδίνου από τους Γερμανούς αλλά και με την ισοπέδωση πολλών γερμανικών πόλεων απ’ τη σχεδόν μυ­θική RAF (Βασιλικές Αεροπορικές Δυνάμεις).

2) θέτει σε λειτουργία τα κρεματόρια του Χίτλερ, όχι γιατί ο Φύ­ρερ (ο αρχηγός) πιστεύει στ’ αλήθεια πως οι Εβραίοι είναι όντως κα­τώτερη ράτσα (αυτά είναι για το πόπολο), αλλά γιατί ξέρει πως οι Εβραίοι, έτσι που αρνούνται την ακίνητη περιουσία για να μαζεύουν την κινητή στα γρήγορα και να την κοπανούν σε περίπτωση διωγμού, ελέγχουν πράγματι τις τράπεζες, την καρδιά και την ψυχή του καπι­ταλισμού, όπως λέει ο Μαρξ, αλλά και τα χρηματιστήρια, τους ναούς του καπιταλισμού, όπως λέει πάλι ο Μαρξ. 'Οταν δεν ελέγχεις την καρδιά την ψυχή και το νου της οικονομίας είναι αδύνατο να κάνεις ολοκληρωτικό πόλεμο, που απαιτεί τη στρατιωτικοποίηση ολόκληρης της οικονομίας όπως λέει ο Λούντεντορφ.

3) Το πολεμικό δίκαιο (υπάρχει και τέτοιο - πάνω απ’ όλα η δι­καιοσύνη!) ατονεί ή καταργείται στον ολοκληρωτικό πόλεμο. Οι αιχ­μάλωτοι πολέμου είτε εκτελούνται είτε κακοποιούνται είτε, το συνη- θέσιερο, γίνονται εργάτες άμισθοι στα εργοστάσια του εχθρού, πράγ­

203

μα που το απαγορεύει αυστηρά το κλασικό πολεμικό δίκαιο, που πα­σχίζει να περισώσει κάτι από τους κώδικες καλής πολεμικής συμπε­ριφοράς των ιπποτών.

4) Κανένας πολίτης δεν δικαιούται να γκρινιάζει, και πολύ περισ­σότερο να κριτικάρει τον πόλεμο που τελείται. Γι’ αυτό, τα στρατοδι­κεία, που δημιουργήθηκαν για να δικάζουν στρατιώτες βάσει ενός πολύ αυστηρού δικαίου, δικάζουν τώρα και πολίτες, ανημετωπίζοναάς τους σαν στρατιώτες. Είναι γνωστός ο ρόλος των στρατοδικείων στην Ελλάδα στη διάρκεια του εμφυλίου, που ήταν ένας μισοολοκληρωτι- κός πόλεμος και απ’ τις δυο μεριές.

5) Η αεροπορία, που γίνεται διακεκριμένο όπλο για πρώτη φορά στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν θα βομβαρδίζει μόνο τον μάχιμο, αλλά και τον άμαχο εχθρό - κυρίως αυτόν. Κι αυτό γίνε­ται κανόνας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, και στις δυο πλευρές των αναμαχομένων. Τα αεροπλάνα καθέτου εφορμήσεως, τα περιβόητα Στούκας, είναι μια σπουδαία εφεύρεση των Γερμανών. Τώρα το αερο­πλάνο χρησιμοποιείται σαν εναέριο υπερπυροβόλο μεγάλης ακριβείας, που μπορεί να ρίχνει τις βόμβες του ακριβώς στο στόχο, άρα και να πλήττει στην καρδιά του ένα «επιστρατευμένο» εργοστάσιο. Τα περί­φημα αγγλικά Σπιτφάιρ, μια άλλη σπουδαία πολεμική μηχανή, είναι καταδιωκτικά αεροπλάνα πολύ μεγάλης ευελιξίας, που αντιμετωπί­ζουν με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας τα Στούκας, που δεν σχεδιά­στηκαν στα πλαίσια των πολεμικών θεωριών περί ολοκληρωτικού πολέμου, αλλά τον υπηρέτησαν με πολύ μεγάλη επιτυχία Ωστόσο, τον ολοκληρωτικό πόλεμο θα τον υπηρετήσουν καλύτερα τα άρματα μά­χης (τανκς), μια πραγματικά σατανική εφεύρεση των Άγγλων, που κι αυτή πρωτοδοκιμάστηκε στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέ­μου. Που από κάθε άποψη είναι μια γενική δοκιμή για τον Δεύτερο.

Ο ολοκληρωτικός πόλεμος δεν θα προλάβει να ολοκληρωθεί στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πόλεμου. Όμως στο τέλος του Δευ­τέρου θα ολοκληρωθεί τόσο, που θα γίνει ένα ολοκληρωμένο αρι­στούργημα! Με την ατομική βόμβα ο ολοκληρωτικός πόλεμος ολοκλη­ρώνεται απολύτους. Και με την ολοκλήρωσή του θα δώσει τη σκυτά­λη στον «Ψυχρό Πόλεμο».

Και οι δυο πλευρές, και οι Ανατολικοί και οι Δυτικοί, θα συνειδη­τοποιήσουν ταχύτατα πως η καινούργια μορφή ολοκληρωτικού πολέ­μου, ο ατομικός πόλεμος, αποκλείεται να μην οδηγήσει στην ταυτόχρο­νη, ολοκληρωτική καταστροφή και τους δύο αντιμαχομένους. Τώρα πια δεν ισχύει η κλασική ρήση του Κλαούζεβιτς «όποιος ρίξει πρώ­τος πλεονεκτεί στα σημεία». Στον ατομικό πόλεμο, πριν καλά καλά

204

προλάβει ο ένας να πατήσει το κουμπί, το πατάει κι ο άλλος, για να την «πατήσουν» τελικά οι πάντες. Ευτυχώς που τα κλειδιά των πυρη­νικών οπλοστασίων δεν τα κρατούν στρατιωτικοί, αλλά πολιτικοί, θα μου πεις, καλύτεροι είναι; Και βέβαια είναι καλύτεροι. 'Αλλο να ενερ­γείς με το μυαλό, ακόμα και όταν το έχεις λειψό, και άλλο με τον νωτιαίο μυελό, κυρίως όιαν τον έχεις μπόλικο, οπότε τα εξαρτημένα ανακλαστικά πλησιάζουν την τελειότητα των εξαρτημένων ανακλα­στικών της τίγρης, που σαλτάρει στο θύμα της χωρίς να καθυστερή­σει ούτε ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου, για να «σκεφτεί» αν πρέπει ή δεν πρέπει να το κατασπαράξει. Τώρα πια ο πόλεμος γίνεται μια τόσο σοβαρή υπόθεση, που θα ήταν αδύνατο να τον εμπιστευτούμε σε στρατιωτικούς, που λειτουργούν κυρίως με το νωτιαίο μυελό, όπως λέει ο 'Αλμπερτ Αϊνστάιν.

Η απειλή του ατομικού πόλεμου θα οδηγήσει στην «ισορροπία του τρόμου». Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης θα οδηγήσει στην ανι­σορροπία του τρόμου. Τώρα, κάθε Ρώσος ανισόρροπος τύπου Ζιρινόφ- σκι, μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, ακόμα και κατά της Ουκρανίας. Ή για να εκβιάσει τους Αμερικανούς να του στείλουν περισσότερη βοήθεια

'Οπως θα δούμε, ο Ψυχρός Πόλεμος άρχισε με την άρνηση των Ρώσων να δεχτούν αμερικανική βοήθεια αμώως μετά τον πόλεμο. Οι Αμερικανοί, μόλις τελειώνει ο πόλεμος, προσφέρονται να βοηθήσουν και τη Ρωσία Έχουν τεράστιο πλεόνασμα εμπορευμάτων στην Αμε­ρική, αφού σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου η πολύ απομακρυσμένη από τα μέτωπα του πολέμου χώρα δεν σταματάει να παράγει πάσης φύσεως προϊόντα. Κάπου πρέπει να τα πουλήσουν ή έστω να τα χα­ρίσουν, για να μην καταρρεύσει η οικονομία σωρεύοντας απούλητα πράγματα, τώρα μάλιστα που η πολεμική βιομηχανία πρέπει να μετα- τραπεί σε ειρηνική.

Οι Ρώσοι δεν θα δεχτούν την αμερικανική βοήθεια, που τους προ- σφέρεται σε μια εποχή που δεν έχει αρχίσει ακόμα ο Ψυχρός Πόλεμος, θα τη δεχτούν όμως όλοι οι Δυτικοί. Δεχόμενοι πολύ ευχαρίστως την αμερικανική βοήθεια, και αυτοί θα σωθούν και τους Αμερικανούς θα σώσουν. Αν νομίζετε πως οι Αμερικανοί βοήθησαν τους Ευρωπαίους των Γερμανών συμπεριλαμβανομένων, από χριστιανικά φιλανθρωπικά αισθήματα, μάλλον δεν ξέρετε πώς δουλεύει η καπιταλιστική οικονομία Που όταν δεν ξεφορτωθεί γρήγορα όσα εμπορεύματα, ειρηνικά και πο­λεμικά, έχει στις αποθήκες της καταρρέει, αφού ο κύκλος της παραγω­γής σταματάει Ο καπιταλισμός παράγει για να πουλάει. Κι όταν δεν μπορεί να πουλήσει, είτε χαρίζα τα περισσευούμενα προϊόντα είτε τα

205

καταστρέφει. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει σε καμιά περίπτωση, είναι να τα πουλήσει σε εξευτελιστικές τιμές, κάνοντας την αγορά να λειτουρ­γεί εντελώς παλαβά («Το αφεντικό τρελάθηκε»).

Τώρα ξέρετε το ρόλο που παίζουν οι χωματερές στην καπιταλιστι­κή οικονομία. Ξέρετε επίσης το ρόλο που παίζει η δωρεάν στρατιωτι­κή βοήθεια 'Οσο για τους υπερκαταναλωτικούς σε όπλα τοπικούς πο­λέμους αυτοί υποτάσσουν την οικονομία στους κλασικούς νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Ανάλογα με το πόσα και τι είδους όπλα έχεις για πούλημα, στήνεις και έναν τοπικό πόλεμο όπου σε βολεύει, και τη βολεύεις. Ο πόλεμος στη Βοσνία έλυσε πολλά προβλήματα της καπιταλιστικής πολεμικής βιομηχανίας. Δεν υπάρχει πιο καλοπληρω­μένο εμπόρευμα από τα όπλα, κυρίως τα βαριά Έτσι, αν σου περισ­σεύουν για πούλημα ας πούμε πολεμικά αεροπλάνα στήνεις μια κρί­ση στα 'Ιμια, ή όπου αλλού, και τη βολεύεις πουλώντας όπλα και στις δυο πλευρές εφόσον και οι δυο αντιμαχόμενοι είναι σύμμαχοί σου, δηλαδή πελάτες σου.

'Οσο για τους χαχόλους και των δύο πλευρών, δεν υπάρχει τίπο­τα πιο εύκολο απ’ το να βάλεις τους μεν να φωνάζουν «ζήτω η Ελ­λάς, πάνω τους και τους φάγαμε», και τους δε «ζήτω η Τουρκία, πάνω τους και τους φάγαμε». Κι έτσι, εσύ ο παμφάγος, τρως ήσυχα και καλά όσα κέρδισες με τον πιο απλό τρόπο: βάζοντας τους ηλί­θιους να φωνάζουν ζήτω, κάτω, τέτοια. Αν χρειαστεί να πουλήσεις περισσότερα και ακριβότερα όπλα, τότε δεν έχεις παρά να μετατρέ- ψεις τις σκηνοθετημένες κρίσεις τύπου Ίμιας σε πραγματικές κρίσεις τύπου Βοσνίας. Ο ρόλος της βλακείας στην ανθρώπινη ιστορία συ­χνά είναι μεγαλύτερος και από τον ρόλο της οικονομίας. Για να ακριβολογούμε, η βλακεία είναι οικονομικό μέγεθος. Αρκεί να ξέρεις να την κάνεις παραγωγική.

206

Ε. Ο ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Η ατομική ειρήνη

Μπορεί ο όρος «Ψυχρός Πόλεμος» να προέκυψε τυχαία το 1946, σαν ένα δημοσιογραφικό ευφυολόγημα του Σουόπ, όμως ο περίφημος «σύμβουλος τεσσάρων αμερικανών προέδρων» Μπέρναρνι Μπαρούχ, που τον παραλαμβάνει από τον δημοσιογράφο, τον κάνει δημοφιλή με την πρώτη κιόλας φορά που τον εκστομίζει σε δημόσιο λόγο του το 1947. Αμέσως μετά, ο διάσημος αμερικανός δημοσιογράφος Ουώλτερ Λίπμαν τον επιβάλλει διεθνώς, όταν μιλάει για το πραξικόπημα της Πράγας (Φεβρουάριος του 1948) και τον αποκλεισμό του Βερολίνου (1948 και 1949). Φυσικά, οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν τον όρο για να χαρακτηρίσουν μ’ αυτόν τη σοβιετική πολιτική γενικά, που όντως εί­ναι «ψυχρά πολεμική» έναντι των μέχρι πριν από λίγο συμμάχων της ΕΣΣΔ. Όμως η πολιτική των Αμερικανών ένανα των Σοβιετικών δεν είναι λιγότερο «ψυχρά πολεμική». Έτσι, ο αμερικάνικος όρος γίνεται δημοφιλέστατος και στη Ρωσία κι αυτή κυρίως είναι που επωφελείται απ’ τον καινοφανή νεολογισμό, διά του οποίου επισημαίνεται ευφυέ­στατα μια αντίφαση: το να βρίσκεσαι σε εμπόλεμη κατάσταση και να είσαι συνεχώς ετοιμοπόλεμος, χωρίς ωστόσο να τολμάς να κηρύξεις τον πόλεμο σ’ έναν αντίπαλο που τον θεωρείς ισοδύναμο με σένα. Αυτή είναι η περίφημη «ισορροπία του τρόμου». Που όταν παρατείνε- ται πολύ, σε κάνει μοιρολάτρη. Λες: ό,τι είναι να γίνει ας γίνει επιτέ­λους, για να τελειώνουμε με το μαρτύριο της συνεχώς επικρεμάμενης επί των κεφαλών όλων δαμόκλειας σπάθης. (Ο Δαμοκλής ήταν σύμ­βουλος του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου του πρεσβύτερου, που κάθε μέρα του έλεγε πόσο τον ζηλεύει για την εξουσία που ασκεί δικτατορικά. Ώσπου μια μέρα ο Διονύσιος δένει τον Δαμοκλή και πάνω απ’ το κεφάλι του κρεμάει με μια κλωστή, όχι και τόσο γερή,

207

ένα σπαθί. Η κλωστή δεν κόπηκε τελικά - ούτε ο Ψυχρός Πόλεμος έγινε θερμός - αλλά ο Δαμοκλής, ύστερα απ’ τον παρατεταμένο πανι­κό που του προκάλεσε η ισορροπία του σπαθιού του τρόμου για 24 ώρες πάνω απ’ το κεφάλι του, σταμάτησε να ζηλεύει τον Διονύσιο. Η δαμόκλεια σπάθη, που στις μέρες μας λέγεται ατομική βόμβα, πριν εκραγεί θερμαίνει τους ήδη θερμούς εγκεφάλους, αλλά αφού εκραγεί τους υπερθερμαίνει τόσο, που ο εγκέφαλός εξατμίζεται και συνεπώς καταργείται ως εγκέφαλος. Αν οι ιθύνοντες δεν κινδύνευαν κι αυτοί απ’ την ατομική βόμβα και κάθονταν άνετα στα γραφεία τους στα μετόπισθεν, να είστε βέβαιοι πως δεν θα είχαν κανένα δισταγμό να χρησιμοποιήσουν ατομικά όπλα. Άλλωστε, στους πολέμους σπάνια σκοτώνονται στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες. Στους πολέμους σκο­τώνονται τα παιδιά του λαού, οι επίστρατοι, που κανείς δεν τους ρω­τάει αν θέλουν να πεθάνουν για «τον βασιλιά και την πατρίδα», ή έστω μόνο για την πατρίδα, δηλαδή για ένα άθροισμα οικοπέδων και αγροτεμαχίων. Κι αυτοί μεν που έχουν περιουσία, να πέσουν στο «πε­δίο της τιμής» χίλιες φορές, και για να κυριολεκτούμε, μία και μονα­δική, προκειμένου να μην τους τη φάει ο εχθρός, αλλά οι φτωχοί γιατί να πέσουν, όταν μάλιστα ξέρουν πως αποκλείεται να ξανασηκωθούν,).

Κανείς δεν μπόρεσε να δώσει έναν σαφή ορισμό του όρου «Ψυχρός Πόλεμος». Δεν ξέρουμε τι ακριβώς γίνεται στη διάρκεια ενός Ψυχρού Πολέμου, ενώ ξέρουμε τι γίνεται στη διάρκεια ενός θερμού πολέμου. Ο Ψυχρός Πόλεμος πάντως έχει στενή σχέση με τον κλασικό ψυχολο­γικό πόλεμο και είναι συναισθηματικά υπερφορτισμένος. Διαφέρει ωστόσο από τον συμβατικό ψυχολογικό πόλεμο, που αποσκοπεί στο σπάσιμο των νεύρων του εχθρού, διότι ο Ψυχρός Πόλεμος δε λειτουρ­γεί στο περιθώριο ενός θερμού πολέμου, αλλά έχει αυτάρκεια και αυτοδυναμία 'Ομως διεξάγεται αποκλειστικά από τους πολιτικούς σε στενή συνεργασία, ωστόσο, με τους στρατιωτικούς. Που τώρα οφεί­λουν κι αυτοί να σκέφτονται πολιτικά, κλιμακώνοντας τον τρόμο με τους εξοπλισμούς, αλλά σχεδιάζοντας ταυτόχρονα τον αναμενόμενο πυρηνικό πόλεμο.

Οι παραδοσιακοί στρατιωτικοί που δεν είναι σε θέση να σκεφτούν και πολιτικά, γίνονται άκρως επικίνδυνοι σε συνθήκες Ψυχρού Πολέ­μου. Γι’ αυτό ακριβώς τα κλειδιά των πυρηνικών οπλοστασίων δεν τα κρατούν στρατιωτικοί. Διότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς ψοφούν για παράσημα Που, φυσικά, έχουν σχέση με την προαγωγή. Ενώ αυτή έχα σχέση με το μισθό. Στον Ψυχρό Πόλεμο δεν μοιράζονται παράσημα και οι προαγωγές ακολουθούν ρουτινιέρικα την επετηρίδα Τώρα, ο νταής στρατιωτικός παραχωρεί τη θέση του στον τεχνοκράτη στρατιω­

208

τικό και το προσωπικό θάρρος μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Στον πυρη­νικό ή έστω στον πυραυλικό πόλεμο με συμβατική γόμωση των βλη­μάτων, κανείς δεν «πέφτει ηρωικά μαχόμενος». Απλώς, όλοι σκοτώνο­νται άδοξα. Πράγμα που σημαίνει πως ο παραδοσιακός ηρωισμός ημών των Ελλήνων δε φτουράει πια.

Παρά την αδυναμία μας για έναν ακριβή και σαφή ορισμό του Ψυ­χρού Πολέμου, υπάρχει γι’ αυτόν μια σοβιετική και μια αμερικάνικη άποψη, που η κάθε μια τον περιγράφει όπως τη βολεύει. Έτσι, κατά τη σοβιετική άποψη, ο Ψυχρός Πόλεμος είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτη­ριστικό της πάλης των τάξεων, που κι αυτή είναι πόλεμος χωρίς όπλα. Πάντα κατά τους Σοβιετικούς, ο Ψυχρός Πόλεμος είναι μορφή πολέ­μου που επιλέχτηκε απ’ τον αντίπαλο, πράγμα που τους υποχρέωσε να προσαρμοστούν με τρόπο τέτοιο, ώστε ο ψυχρός να μη γίνει θερμός πόλεμος. Γιατί ο θερμός πόλεμος δε συνέφερε με τίποτα την πρώην Σοβ. Ένωση. Ποτέ και σε καμιά περίπτωση οι Σοβιετικοί δεν μπλόφα- ραν προπαγανδίζοντας την ειρήνη και υποστηρίζοντας τα φιλειρηνικά κινήματα. 'Αλλωστε, οι Σοβιετικοί είναι αυτοί που μετονόμασαν τον Ψυχρό Πόλεμο σε «ειρηνική συνύπαρξη», χωρίς ωστόσο ν’ αλλάξει εντυπωσιακά το καθεστώς εχθρότητας και αντιπαλότητας ανάμεσα στις δυο υπερδυνάμεις. Η ειρηνική συνύπαρξη είναι κι αυτή Ψυχρός Πόλεμος, αλλά ηπιότερης μορφής και με σαφώς προσδιορισμένο το στόχο, που είναι η αποτροπή του πολέμου και η επιδίωξη της ειρήνης.

Ο Κένεντυ αποδέχτηκε τον παλιό σταλινικό νεολογισμό «ειρηνι­κή συνύπαρξη», που τον επαναφέρει στην επικαιρότητα ο Χρου- στσώφ. Κι αυτός ήταν ένας απ’ τους λόγους που τελικά έφαγαν το κεφάλι τους και οι δυο. Η πιθανότητα του πολέμου, αν και απευ­κταία και από τις δυο υπερδυνάμεις, υποσχόταν ωστόσο ένα τελικό ξεκαθάρισμα των λογαριασμών, ενώ η ειρηνική συνύπαξη υποσχό­ταν μόνο τη διαιώνιση της εκκρεμότητας υπό καθεστώς ψευτοελεγ- χόμενων εξοπλισμών. Που θα εξαντλήσουν και τελικά θα γονατί­σουν την Σοβ. Ένωση. Η οποία χρηματοδοτεί, επιπροσθέτως, όλα τα κομουνιστικά κόμματα και όλα τα απελευθερωτικά κινήματα σ’ όλον τον κόσμο. Χωρίς τους ιλιγγιώδεις και παρανοϊκούς εξοπλι­σμούς που επιβάλλει ο Ψυχρός Πόλεμος, ή έστω η ειρηνική συνύπαρ­ξη, και χωρίς τη βοήθεια των Σοβιετικών προς τους ομοϊδεάτες του κόσμου όλου, που ήταν πολύ μεγαλύτερη από την ανάλογη βοήθεια των Αμερικανών προς τους δικούς τους ομοϊδεάτες της Δύσης, είναι βέβαιο πως η Σοβ. 'Ενωση όχι μόνο θα είχε ξεπεράσει την κρίση, αλλά θα είχε γίνει από καιρό μια ευημερούσα χώρα.

Τελικά τον Ψυχρό Πόλεμο τον κέρδισαν οι Αμερικανοί. Η αμερι­

209

κάνικη οικονομία, που δε γνώρισε σημαντική φθορά στον πόλεμο και που η ανάπτυξή της άρχισε δυο αιώνες νωρίτερα απ’ το 1930, που η υπανάπτυχτη μέχρι τότε Ρωσία αρχίζει να ορθοποδεί, για να συντρι- βεί η οικονομία της στη διάρκεια ενός καταστροφικού γι’ αυτήν πα­γκοσμίου πολέμου, δίνει στους Αμερικανούς σοβαρότατα πλεονεκτή­ματα σ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Που θα τον κερδίσουν πολύ αργά και με μεγάλο κόστος. Η Σοβ. Ένωση δεν άντεξε στον μακρόχρονο πόλεμο φθοράς που της κάνουν οι Αμερικανοί.

Πάντως ο Τρούμαν δεν έχει δίκιο όταν γράφει στα απομνημονεύ­ματά του πως ο αμερικάνικος όρος «Ψυχρός Πόλεμος» θα είχε εντυ­πωσιακά υπέρ της Αμερικής αποτελέσματα, αν δεν τον χρησιμο­ποιούσαν οι Ρώσοι κατά των Αμερικανών, δυσφημίζοντας έτσι την Αμερική με το επιχείρημα πως αυτή τον άρχισε. Ο Τρούμαν, άλλω­στε, ήταν υπέρ ενός γρήγορου ξεκαθαρίσματος των λογαριασμών με τους Ρώσους διά του θερμού πολέμου, που έπρεπε να γίνει αμέσως μετά τη λήξη του παγκοσμίου πολέμου. Υπέρ της ιδίας απόψεως ήταν και ο διάδοχός του Αϊζενχάουερ, αλλά στην εποχή του έχει ήδη πε- ράσει πολύτιμος χρόνος για τους Αμερικανούς. Η Σοβ. Ένωση έχει συνέλθει γρηγορότερα από ό,τι λογάριαζαν οι Αμερικανοί από την καταστροφή που προκάλεσε στην οικονομία της ο παγκόσμιος πόλε­μος και έχει γίνει πυρηνική δύναμη με ελάχιστη διαφορά χρόνου από τις ΗΠΑ. Ο Κένεντυ δεν είχε άλλη επιλογή από το να δεχτεί την ειρηνική συνύπαρξη με τη Σοβ. Ένωση, με την προσδοκία ότι αυτή θα λειτουργήσει υπέρ της Αμερικής. Άλλωστε, απ’ τη στιγμή που αποχτούν πυρηνικά όπλα και οι Ρώσοι, καμιά άλλη επιλογή δεν εί­ναι δυνατή. Η ισορροπία του τρόμου ήταν επιβεβλημένη εκ των πραγ­μάτων. Και το τρομερό «πράγμα» στην προκείμενη περίπτωση ονομά­ζεται ατομική βόμβα.

Αν η Αμερική είχε εισβάλει στη Ρωσία αμέσως μετά την ήττα του Χίτλερ, κατά πάσα πιθανότητα θα είχε χάσει τον πόλεμο με τους Ρώ­σους. Είναι τόσο μεγάλος ο ενθουσιασμός του κόσμου όλου από τα κατορθώματα των Ρώσων στη διάρκεια του παγκοσμίου πολέμου, εί­ναι τόσο αναπτυγμένο το κομουνιστικό κίνημα αυτή την εποχή στην Ευρώπη, είναι τέτοια η απροθυμία των ηγετών και των λαών της Δύ­σης να συνεχίσουν τον πόλεμο, που οι Αμερικανοί θα τον διεξήγαγαν μάλλον μόνοι σε ένα δυσμενές δυτικοευρωπαϊκό περιβάλλον. Άλλω­στε, η Σοβ. Ένωση προέκυψε το 1917 στη διάρκεια ενός ενδοκαπιτα- λιστικού πολέμου και οι Λαϊκές Δημοκρατίες εμφανίστηκαν το 1945 στο τέλος ενός άλλου ενδοκαπιταλιστικού πολέμου. Τι θα μπορούσε να βεβαιώσει πως ένας ακόμα πόλεμος δεν θα ξεσήκωνε τα κατασπα­

210

ραγμένα υπολείμματα των γερμανών δημοκρατών κατά των Αμερικα­νών, που θα είχαν εισβάλει στην ΕΣΣΔ; Ποιος μπορεί να πει πως ο αντιαμερικανός Ντε Γκωλ, με τον ιδιόρρυθμο εθνικισμό του, θα υπο­στήριζε τους Αμερικανούς τότε; Μόνο ο Τσώρτσιλ θα βοηθούσε τους Αμερικανούς σε μια πιθανή εισβολή στην ΕΣΣΔ. Που, κατά πάσα πι­θανότητα, θα πραγματοποιούνταν αν η ατομική βόμβα, που σημάδε­ψε μακάβρια το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, είχε εφευρεθεί ένα ή δυο χρόνια αργότερα Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως η κα­τάρρευση της Σοβ. Ένωσης είναι η συνέπεια της ύπαρξης ατομικής βόμβας, που έκανε αναγκαίο τον μακρόχρονο Ψυχρό Πόλεμο που ρο­κάνισε τα οικονομικά θεμέλια της ΕΣΣΔ. Οι Ρώσοι ηττήθηκαν τελικά γιατί, μεταξύ άλλων, δεν άντεξαν στον πόλεμο φθοράς που ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος. Δεν άντεξαν επίσης τη συνέχειά του, την ειρηνική συνύπαρξη. Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν ο πιο ιδιόρρυθμος «ανταρτοπό­λεμος» σ’ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία Κι όλα αυτά, εξαιτίϊας της ατομικής βόμβας!

Οι Ρώσοι πίστευαν τότε πως η βιαστική και πλούσια βοήθεια, από μέρους των Αμερικανών, προς την κατασπαραγμένη Γερμανία και την ηττημένη Ιαπωνία αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, αποσκοπεί σε μια επιμελώς προετοιμαζόμενη επίθεση του καπιταλισμού κατά του κομουνισμού. Δεν πήραν υπ’ όψη τους οι Ρώσοι κάτι πιο μαρξιστικό. Ότι δηλαδή ο καπιταλισμός αν δεν εξασφαλίσει αγορές για τα προϊό­ντα του, καταρρέει ως καπιταλισμός. Δυο μεγάλες κατεστραμμένες απ’ τον πόλεμο χώρες, η Γερμανία και η Ιαπωνία, είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται ο αμερικάνικος καπιταλισμός, για να ανορθώσει την οικονομία του μετά τον πόλεμο και να ξεπεράσει την κρίση που ανα­γκαστικά θα προκαλούσε η απότομη μετατροπή της αμερικάνικης πο­λεμικής βιομηχανίας σε ειρηνική. 'Αλλωστε, στην πολιτική οκονομία δε χωρούν συναισθηματισμοί και οι έννοιες εχθρός και φίλος είναι πάντα αμοιβαία μεταθετές. Οι «προαιώνιοι εχθροί» και οι «παραδο­σιακοί φίλοι» υπάρχουν, αλλά ως το βαθμό που τα οικονομικά τους συμφέροντα παραμένουν λίγο ως πολύ αμετάλλαχτα. Πάντως, υπό καθεστώς πολυεθνικών εταιρειών, που στη σημερινή τους μορφή αρ­χίζουν να εμφανίζονται λίγο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέ­μου, η φιλία ή έχθρα ανάμεσα στους λαούς αναφέρεται πλέον στις συ- νεργαζόμενες ή τις ανταγωνιστικές πολυεθνικές και όχι στα συνεργα- ζόμενα ή τα ανταγωνιστικά κράτη. Ο καπιταλισμός έπαψε να είναι εθνικός από τότε που έγινε πολυεθνικός. Ο εθνικισμός δεν αφορά πλέον το κεφάλαιο αλλά τα κλούβια κεφάλια κυρίως των πτωχών πλην ηλιθίων, που αντισταθμίζουν το χάλι τους το μαύρο με μεγαλό­

211

πρεπα ιδεολογήματα του εμβατηριακού τύπου «είμαι 'Ελλην το καυ- χώμαι». 'Ελλην εξαθλιωμένος μεν, υπερήφανος δε!

Ο Ψυχρός Πόλεμος χρωστάει πολλά στην ψυχολογία της μάζας και την ποδοσφαιρική περί πολιτικής αντίληψη. 'Οπως στα γήπεδα έτσι και στον Ψυχρό Πόλεμο, ο κόσμος ουρλιάζει για τον εχθρό, αλλά δεν τον χτυπάει παρά μόνο αμεθόδευτα και σε σποραδικές και σπά­νιες μάλλον περιπτώσεις βίαιης συναισθηματικής έκρηξης. Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν ένα παρατεταμένο ματς γεμάτο παρατεταμένη αγωνία για την τελική έκβαση του παρατεταμένου αγώνα. Τώρα που ο αγώ­νας κρίθηκε στα πέναλτι, μια άλλη αγωνία έχει ήδη αρχίσει: η παρα­τεταμένη ευτυχία που υπόσχεται ο νικητής καπιταλισμός πότε θα κα- ταλήξει σε έναν ακόμα ενδοκαπιταλιστικό πόλεμο;

2. Τα οικονομικά αίτια του Ψυχρού Πολέμου

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στο τέλος της δεκαετίας του ’40 (η αρχή του τέλους του τοποθετείται στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’60) οφείλεται σε μια λανθασμένη ερμηνεία των μεταπολεμικών οικο­νομικών δεδομένων, τόσο από τη μεριά των Αμερικανών, όσο και από τη μεριά των Ρώσων. Στη διάρκεια του πολέμου οι Αμερικανοί βοη­θούν οικονομικά τους Ρώσους αλλά σταματούν τη βοήθεια απότομα αμέσως μετά το τέλος του, προκειμένου να τους πιέσουν να φανούν περισσότερο ενδοτικοί στο πολωνικό ζήτημα: η Συμφωνία της Γιάλτας δεν προέβλεπε να μπει η δυτικότροπη, σλαβογερμανική και πάντα αμ- φιρρέπουσα μεταξύ Δύσης και Ανατολής Πολωνία στη ζώνη επιρροής της ΕΣΣΔ.

Ωστόσο, ο Τρούμαν που αποφασίζει ξαφνικά τη διακοπή της βοή­θειας σε λίγες μέρες ανακαλεί την απόφασή του. Όλοι, σ’ Ανατολή και Δύση, αναρωτιούνται γιατί οι Αμερικανοί εμφανίζονται τόσο δί­βουλοι και αναποφάσιστοι όσον αφορά αυτό το κρίσιμο ζήτημα. Η παράδοξη συμμαχία καπιταλιστών και κομουνιστών κατά του φασι­σμού, δίνει τη θέση της αμέσως μετά τον πόλεμο σε μια εξίσου παρά­δοξη και αντιφατική πολιτική και απ’ τις δυο μεριές. Όντας συμμα­χικές κατ’ ανάγκην οι δυο υπερδυνάμεις στη διάρκεια του πολέμου, έπρεπε να αποφασίσουν αν θα παραμείνουν σύμμαχοι και μετά τον πόλεμο, πράγμα από δύσκολο ως ακατόρθωτο.

212

Πάντως, η βιαστική ανάκληση της απόφασης του Τρούμαν για δια­κοπή της αμερικανικής βοήθειας προς την ΕΣΣΔ, δεν έχει σχέση με τα αρνητικά συναισθήματα του αμερικανού Προέδρου για τους κομουνι­στές. Του επιβάλλεται από τους αμερικανούς οικονομικούς εμπειρο­γνώμονες, όχι για να σωθεί η ΕΣΣΔ, αλλά για να σωθεί η Αμερική, όπως αποφαίνονται οι Ζντάνωφ και Βοζνεσένσκι, που επιβάλλουν στον Στάλιν την λογικότατη άποψη, σύμφωνα με την οποία η συνέχι­ση της αποδοχής της αμερικανικής βοήθειας θα είχε ολέθριες συνέ­πειες για το καθεστώς, αφού μ’αυτήν θα βοηθιούνταν μάλλον η Αμε­ρική παρά η ΕΣΣΔ.

Πράγματι, για την αναθέρμανση της αμερικανικής οικονομίας, που πρέπει να μετατραπεί ταχύτατα από πολεμική σε ειρηνική, και για την αποφυγή μιας οικονομικής κρίσης ανάλογης μ’ αυτήν της περιόδου 1929-33, που είχε προκληθεί από τη δυσκολία προσαρμογής της πολε­μικής οικονομίας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου σε ειρηνική, η μεταπο­λεμική Αμερική πρέπει να βρει τρόπο να καταναλώσει τα προϊόντα που παράγει, ή να τα δώσει τζάμπα, ώστε οι ειρηνικές πλέον αμερι­κάνικες βιομηχανίες να μπορέσουν να συνεχίσουν την παραγωγή χω­ρίς να καταφύγουν στις μαζικές απολύσεις, που θα προκαλούσαν οπωσδήποτε μια μεγαλύτερη κοινωνική αναταραχή απ’ αυτήν που προκάλεσε το στραπάτσο του 1929-33.

Άλλωστε, απέχουμε μόλις 12 χρόνια απ’ το 1933, που η Αμερική και ο διεθνής καπιταλισμός ξεπερνούν την κρίση με χίλια βάσανα Οι ΗΠΑ εδραιώνουν κατά τον πόλεμο την οικονομική τους κυριαρχία με την υπερπαραγωγή και την υπερκατανάλωση πολεμικών προϊόντων, που καταναλώνονται (πολεμοφόδια) και καταστρέφονται (όπλα) ταχύ­τατα, πράγμα που έχει σα συνέπεια να βρίσκουν δουλειά στα πολε­μικά εργοστάσια σχεδόν οι πάντες και η ανεργία να πέσει σχεδόν στο μηδέν. Μετά τον πόλεμο, πρέπει να διατηρήσουν αυτές τις καταχτήσεις καταχτώντας άλλους, είτε με το χρήμα είτε με τα όπλα Είναι ανάγκη να αποχτήσουν αγορές έξω από την Αμερική. Πρέπει, μ’ άλλα λόγια, να γίνουν καλύτεροι ιμπεριαλιστές, αυτοκρατοριστές, όπως θα λέγα­με, μεταφράζοντας αδόκιμα τον όρο που επέβαλε ο Λέναν, προκειμένου να ερμηνεύσει την ανάγκη για συνεχή επέκταση του κεφαλαίου έξω απ’ τη συγκεκριμένη πατρίδα του, πράγμα που στις μέρες μας δε γί­νεται διά των όπλων αλλά διά των πολυεθνικών, αυτή την ευφυέστατη εφεύρεση του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού, ο οποίος ωστόσο ποτέ δεν απαρνήθηκε την ένοπλη βία, προκειμένου αφενός να καταχτά και­νούργιες αγορές και αφετέρου να καταναλώνει ταχύτατα τα απ’ τη (ρύση τους αναλώσιμα πολεμικά προϊόντα.

213

Οι τοπικοί πόλεμοι διαδέχονται ο ένας τον άλλο μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι τις μέρες μας. Οι παραγωγοί και οι έμποροι όπλων συνεχίζουν να στηρίζουν με τον πιο αποτελεσματι­κό τρόπο τον καπιταλισμό. Ο πόλεμος στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στις μέρες μας, είναι μια θαυμάσια αγορά πολεμικών προϊόντων, που κα­ταναλώνονται με βουλιμία από ανθρώπους εντελώς άσχετους με την επιστήμη της πολιτικής οικονομίας. 'Οσο περισσότερο τρενάρει αυτός ο πόλεμος, τόσο το καλύτερο για τους παραγωγούς πολεμικών προϊό­ντων και τόσο το χειρότερο για τους καταναλωτές τους, που τα «τρων» τρώγοντας το κεφάλι τους.

Και ναι μεν οι Ζντάνωφ και Βοζνεσένσκι έχουν δίκιο, όσον αφο­ρά την πρόθεση των Αμερικανών να βοηθήσουν τους Ρώσους, προκει- μένου να βοηθήσουν τους εαυτούς τους εξασφαλίζοντας υψηλό βιο­τικό επίπεδο για τους αμερικανούς πολίτες, όμως κάνουν και μια χον­δροειδέστατη γκάφα: δε λογαριάζουν πως ανάγκη από την αμερικα­νική βοήθεια είχε όλη η Ευρώπη και κυρίως οι δυο μέχρι πριν από λίγο εχθροί, η Γερμανία και η Ιαπωνία. Συνεπώς, δεν προκάλεσαν καμιά ζημία στις ΗΠΑ, αρνούμενοι την αμερικανική βοήθεια.

Τούτη η υπερήφανη άρνηση προκάλεσε τότε θύελλα ενθουσιασμού στους κομουνιστές όλου του κόσμου: η κατεστραμμένη από τον πόλε­μο Ρωσία μένει αυτόβουλα έξω απ’ το περίφημο Σχέδιο Μάρσαλ και προσπαθεί να ανορθώσει την οικονομία της ολομόναχη! 'Ομως, τού­τη η «εθνική υπερηφάνεια» μακρόχρονα αποδείχνεται καταστροφική. Αφενός γιατί η υπερηφάνεια είναι πάντα και σ’ όλες τις περιπτώσεις κακός οικονομικός σύμβουλος και αφετέρου διότι το στρίμωγμα του ρώσου πολίτη γίνεται εντονότερο, προκειμένου να εξοικονομηθούν χρήματα για την οικονομική ανόρθωση της ΕΣΣΔ. Που ανορθώθηκε μεν τότε, κατάρρευσε όμως στις μέρες μας, εξαιτίας της μη ανόρθω­σης του βιοτικού επιπέδου του ρωσικού λαού.

Όμως, πώς να δεχτείς την αμερικάνικη βοήθεια όταν ξέρεις ότι αυτή, εκτός απ’ την ανόρθωση της αμερικανικής οικονομίας, σκοπεύει και σε μια βαθμιαία διείσδυση του καπιταλισμού στη Ρωσία, διά του ελέγχου μιάς οικονομίας εξαρτημένης απ’ την αμερικάνικη, όπως σε μας εδώ; Αλλά εμείς εδώ είμαστε και μεις καπιταλιστές. (Τον κακό μας τον φλάρο, δηλαδή, αλλά εν πάση περιπτώσει οι προθέσεις της κα­πιταλιστικά δύσμορφης ελληνικής οικονομίας είναι όντως καπιταλι­στικές). Συνεπώς, δεν είχαμε κανένα λόγο να μη φάμε τα αμερικάνι­κα χρήματα. Βέβαια, δε φάγαμε απ’ αυτά όλοι, οι εργολάβοι πάντως έφαγαν εργολαβικά και αν δεν ανόρθωσαν τη χώρα, τουλάχιστον ανόρθωσαν τους εαυτούς τους - κι αυτό είναι συνεπέστατα καπιταλι-

214

σηκό σ’ ένα κοινωνικό σύστημα που πιστεύει πολύ στο ο σώζων εαυ­τόν σωθήτω και ο μη σώζων εαυτόν, μη σώσει και σωθεί!

Στη Ρωσία της εποχής εκείνης έγινε, βέβαια, λόγος και γι’ αυτή την παράμετρο της αμερικάνικης προσφοράς για βοήθεια, όμως η έμφαση δόθηκε στην άλλη. Γιατί οι Ρώσοι πίστευαν πως, μετά τον πόλεμο, ο παγκόσμιος καπιταλισμός θα καταρρεύσει παντού στον κόσμο, και κυρίως στη Γερμανία, λόγω της καταστροφής της στον πόλεμο και στην Αμερική, λόγω της αναμενόμενης οικονομικής κρί­σης που θα ήταν, λέει, πολύ πιο καταστροφική από κείνη του 1929- 33. Όμως, το Σχέδιο Μάρσαλ έσωσε την Αμερική σώζοντας την Ευ­ρώπη και η οικονομική κρίση δεν επήλθε. Αντίθετα, μετά τον πόλε­μο, το κλασικό κομουνιστικό σύνθημα «προλετάριοι όλων των χω­ρών ενωθείτε» συνεχώς φθίνει, λόγω της απογοήτευσης απ’ την ανα­μενόμενη αλλά μη επερχόμενη κατάρρευση του εφτάψυχου καπιτα­λισμού και τη θέση του παίρνει το άτυπο σύνθημα «καπιταλιστές όλου του κόσμου ενωθείτε». Και ενώθηκαν, οι κερατάδες! Και διά της ενώσεώς τους προέκυψαν οι πολυεθνικές, εντός των οποίων τα ενωμένα εθνικά κεφάλαια κολοσσιαίων επιχειρήσεων χάνουν την εθνικότητά τους. Για τους εθνικούς καπιταλισμούς απομένουν σήμε­ρα τα ψίχουλα και για τους ψιλικατζήδες χαχόλους, που παριστά­νουν τους καπιταλιστές, η εθνική υπερηφάνεια!

Ο ιδιοφυής ρώσος οικονομολόγος Γιεβγκένι Βάργκα, μια απ’ τις με­γαλύτερες προσωπικότητες του αιώνα μας στη δύσκολη επιστήμη της πολιτικής οικονομίας, προσωπικός οικονομικός σύμβουλος του Στάλιν στη διάρκεια του πολέμου, συνιστά στο αφεντικό του να μην πιστεύει στα παραμύθια των αισιόδοξων, που λεν πως ο καπιταλισμός όπου νά­ναι καταρρέει, διότι η Αμερική δεν έχει ανάγκη από την τεράστια ρω­σική oryopi για την κατανάλωση των προϊόντων της. Πρώτον γιατί πει- νασμένοι πρόθυμοι να δεχτούν την αμερικάνικη βοήθεια υπάρχουν πα­ντού στον κόσμο, δεύτερον διότι οι πολυεθνικές, που είχαν αρχίσει ήδη να εμφανίζονται, θα στηρίξουν αποτελεσματικά τον καπιταλισμό και θα δώσουν νέα, ειρηνική μορφή στον ιμπεριαλισμό, και τρίτον διότι ο κα­πιταλισμός δεν εξάντλησε ακόμα τη δυναμική του και έχει πολλά πε­ριθώρια ανάπτυξης μέχρι την τελική κατάρρευσή του. Που ο Βάργκα, αισιόδοξος κι αυτός αν και λιγότερο απ’ τους άλλους την τοποθετεί στη χρονική περίοδο που θα αρχίσει ύστερα από δέκα χρόνια Πέρασαν πε­νήντα, και μόλις στις μέρες μας ο καπιταλισμός μοιάζει να φτάνει στην κορυφή της ανάπτυξής του. Η κυβερνητική και η πληροφορική, με την τεράστια και συνεχώς αυξανόμενη ανεργία που προκαλούν, σίγουρα θα τον οδηγήσουν στην πτώση κάποτε - άγνωστο πότε ακριβώς.

215

Πάντως δεν θα ήταν άσχημο αν βάζαμε ένα χεράκι για να γκρε- μοτσακιστεί το ταχύτερο και ν’ ανοίξει ο δρόμος για τον ειρηνικό σοσιαλισμό, που πιστεύει στο δόγμα «ο καθένας (αμείβεται) κατά την εργασία του», ενώ ο τέλειος ανθρωπισμός, ο κομουνισμός, πιστεύει στο δόγμα «ο καθένας (αμείβεται) κατά τις ανάγκες του», αν και οι γραφειοκράτες κομουνιστές γελοιοποίησαν εντελώς αυτό το δόγμα, ορίζοντας τις προσωπικές τους ανάγκες πέρα για πέρα αυθαίρετα και ερήμην των αναγκών του λαού.

Ο καθένας κατά τις ανάγκες του, στον μαρξισμό σημαίνει, πρώτον πως οι ανάγκες δεν είναι ίδιες για όλους (οι προσωπικές μου ανάγκες, για παράδειγμα, δεν επιβάλλουν την κτήση αυτοκινήτου, πόσο μάλλον ελικοπτέρου, ή κοτέρου), δεύτερον πως κανείς δεν μπορεί να ορίσει τις ανάγκες του αυθαίρετα, κυρίως αυτές που έχουν σχέση με το σπου­δαιότερο, το φαΐ, και τρίτον πως η λογική θα κυριαρχεί επί του πα- ραλογισμού. Για παράδειγμα, δεν είναι ανάγκη να έχεις σπίτι σ’ όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Τα ξενοδοχεία τα δημιούργησε η κοινω­νία για να μη ... παίρνουμε μαζί μας το σπίτι στα ταξίδια μας και για να μη χτίζουμε σπίτια εκεί που κατοικούμε μια βδομάδα ή ένα μήνα το χρόνο. Άντε, όμως, να τα πεις αυτά σ’ έναν μαλάκα πλούσιο, που την έλλειψη ουσιαστικών ικανοτήτων και σοβαρών ταλέντων την αντι­σταθμίζει με τη βλακώδη επίδειξη πλούτου, σε στυλ Λάτση.

Ο μαρξισμός στηρίζεται αποκλειστικά στη λογική - κι αυτή είναι η μεγάλη του αδυναμία σ’ ένα κόσμο μυστικιστικό και παράλογο, όπου ο φτωχός λέει «δόξα σοι ο θεός» κάθε φορά που εξασφαλίζει τον άρτον τον επιούσιον υπό μορφήν ξεροκόμματου, και ο πλούσιος ευχαριστεί το θεό που τον βοήθησε να παραμείνει απατεώνας και κλέ­φτης της υπεραξίας της δουλειάς του εργαζόμενου. Άλλωστε, ο σω­στός σοσιαλισμός προϋποθέτει υψηλό ήθος, που δεν πουλιέται στα σουπερμάρκετ. Προϋποθέτει επίσης επαρκή ευφυΐα, τουλάχιστον τόση, όση χρειάζεται για να καταλάβεις πως η ευτυχία δεν είναι πρόβλημα πλούτου, όπως θα μπορούσε να σας βεβαιώσει, μεταξύ πολλών άλλων αυτοχειριασθένιων πλουσίων και η Χριστίνα Ωνάση, αν μπορούσε να στείλει απ’ το υπερπέραν ένα μήνυμα σ’ αυτούς που επιμένουν σώνει και καλά να χρησιμοποιούν χρυσά δοχεία νυκτός και να καθαρίζουν την τουαλέτα τους με σαμπάνια. (Η εν λόγω κωλοσυνήθεια γίνεται ολοένα και περισσότερο της μόδας για ανθρώπους που πιστεύουν πως μπορούν να πιουν σαμπάνια ... κι από κάτω).

Εκτός απ’ τους Ρώσους, τερατώδη λάθη, όσον αφορά την εκτίμη­ση των πραγματικών περιστατικών αμέσως μετά τον πόλεμο, κάνουν και οι Αμερικανοί. Αφενός πιστεύουν πως οι βοηθηθέντες απ’ αυτούς

216

λαοί θα τους χρωστούν αιώνια ευγνωμοσύνη, λες και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πως καμιά βοήθεια δεν είναι ανιδιοτελής (ακό­μα και ο ελεήμων χριστιανός δίνει φραγκοδίφραγκα στον στημένο έξω από την εκκλησία φτωχό, προκειμένου να κερδίσει σχεδόν τζάμπα τον παράδεισο) και αφετέρου δεν παίρνουν υπ’ όψιν πως θα ήταν αδύνα­το να σπάσουν με τη βοήθειά τους τον σοβιετικό οικονομικό συγκε­ντρωτισμό και τον κεντρικό έλεγχο της οικονομίας. Γι’ αυτό ακριβώς έκαναν λάθος οι Ρώσοι που δεν δέχτηκαν την αμερικάνικη βοήθεια. 'Οντας συγκεντρωτική και κεντρικά ελεγχόμενη η οικονομία τους, θα μπορούσαν άνετα να εξουδετερώσουν τους κινδύνους τους προερχόμε­νους από την αμερικανική οικονομική διείσδυση και να χτίσουν τον σοσιαλισμό με καπιταλιστικά δομικά υλικά. Και στο τέλος να κά­τσουν και να πιουν εις υγείαν των κορόιδων! Δυστυχώς, η σύμφυτη στον γραφειοκρατικό κομουνισμό ηθικολογία, που δεν πρέπει να συγ- χέεται με την ηθική, όπως λέει ο Σπινόζα, μετέτρεψε σε κορόιδα τους Ρώσους. Τώρα, εις υγείαν των κορόιδων πίνουν οι Αμερικανοί!

3.1b μπούμερανγκ του ατομικού πολέμου

Όπως ήδη είπαμε, ο όρος «Ψυχρός Πόλεμος» είναι πέρα για πέρα τυχαίος. Προέκυψε από ένα ευφυολόγημα του αμερικανού δημοσιο­γράφου Χέρμπερτ Σουόπ το 1946, ένα χρόνο μετά τη λήξη του θερμού πολέμου (1939-1945), που με τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιρο­σίμα και το Ναγκασάκι υπερθερμάνθηκε. Και έτσι υπερθερμασμένος έκανε τον κόσμο όλο να παγώσει. Ωστόσο, ο Ψυχρός Πόλ!εμος πολύ θα ήθελε να είναι θερμός, προκειμένου να παραμείνει πόλεμος. Για­τί, ο πόλεμος είναι πάντα θερμός, ακόμα κι όταν οι μάχες γίνονται στους πάγους. '

'Ομως, τα ατομικά όπλα, που δεν έχουν καμιά σχέση με το ατο­μικό όπλο που φέρει το άτομο που λέγεται στρατιώτης και ονομάζε­ται τυφέκιον, παραλύουν τη βούληση για πόλεμο και στις δυο μεριές των υποψήφιων ηρώων. Τα ατομικά όπλα καταργούν την κλασική έννοια της κλασικής υπεροπλίας με συμβατικά όπλα, καταργούν την κλασική έννοια του ηρωισμού και αφαιρούν τη δυνατότητα απονομής παρασήμων, αφού δεν είναι δυνατό να υπάρξουν πλέον ήρωες, καταρ­γούν την κλασική στρατηγική και την αντικαθιστούν με την ατομική

217

στρατηγική, καταργούν τα μέτωπα, καταργούν τα συμβατικά όπλα, και εν τέλει καταργούν τον πόλεμο, κάνοντας την απειλή πολέμου έναν νέου τύπου ψυχολογικό πόλεμο, βασισμένο στο φόβο της ολοκλη­ρωτικής καταστροφής μαχίμων και αμάχων συλλήβδην. Τώρα, ο πό­λεμος, νοούμενος σαν ενδεχόμενο βίαιου θανάτου, αφορά τους πάντες στην κυριολεξία, ακόμα και τους πολύ απομακρυσμένους απ’ τα μέ­τωπα πολιτικούς που τον σχεδιάζουν.

Τα μοντέρνα ατομικά όπλα είναι ανάλογα με τα παμπάλαια μπού­μερανγκ των αυστραλών ιθαγενών, που άφησαν άφωνους τους πρώ­τους ευρωπαίους αποίκους και τους έτρεψαν σε φυγή, όταν είδαν να πέφτουν πάνω τους με δύναμη σμήνη παράξενων πουλιών. 'Οταν το όπλο που λέγεται μπούμερανγκ δεν έβρισκε το στόχο του, δηλαδή το κεφάλι του εχθρού, επέστρεφε όμορφα και καλά στα χέρια του εκτο- ξευτή, που το ξαναχρησιμοποιούσε. 'Οπλο ξύλινο και κοφτερό απί­στευτης κατασκευαστικής ευφυΐας, το μπούμερανγκ εξοικονομεί πο­λεμικό υλικό και τρομοκρατεί τον εχθρό περισσότερο από τα πυροβό­λα όπλα Έτσι λέγονται τα όπλα που χρησιμοποιούν σαν προωθητι- κή δύναμη της βολίδας ή του βλήματος το πυρ της πυρίτιδας. Αλλά το πιο εντυπωσιακό στο μπούμερανγκ είναι το ότι λειτουργεί σαν ένα ταχύτατο ελικόπτερο-βλήμα: έχει σχήμα ανοιχτής φτερούγας πουλιού υπό γωνίαν, με ελαφρώς γυρισμένα τα δύο φτερά κατ’ αντίστροφον έννοιαν, ώστε όταν το εκτοξεύεις η ξύλινη φτερούγα να γίνεται έλι­κας. Ο οποίος, όταν εξαντλήσει την προωθητική δύναμη που πήρε απ’ το χέρι του εκτοξευτή, κάνει απότομη στροφή 180 μοιρών σύμφωνα με τις αρχές της αεροδυναμικής και επιστρέφει κοντά στη θέση που βρί­σκεται ο εκτοξευτής.

Παρατηρώντας και μελετώντας την πτήση των πουλιών, όπως και οι εφευρέτες του αεροπλάνου, οι πρωτόγονοι ιθαγενείς της Αυστραλίας, χωρίς βέβαια να έχουν δη ποτέ τα σχέδια του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που πρώτος σχεδίασε κάτι που θα μπορούσε να μοιάζει με σημερινό ελι­κόπτερο, κατασκευάζουν ένα τόσο δα «χειροκίνητο ελικόπτερο χού­φτας»: το αεροδυναμικό μπούμερανγκ. Που έφτασε Va γίνει το σύμβο­λο της καταστροφής που μπορεί να μεταστραφεί σε αυτοκαταστροφή.

Αυτό ακριβώς είναι η ατομική βόμβα Ένα φοβερό όπλο, που μπο­ρεί να σκοτώσει πρώτα τον εχθρό και αμέσως μετά εσένα Ο εχθρός έχει τη δυνατότητα να αμολήσει τη δική του ατομική βόμβα, πριν βρει το στόχο της η άλλη. Ταυτόχρονη νίκη, που είναι ταυτόχρονη ήττα Στον ατομικό πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές και νικημένοι -είναι όλοι νικη­μένοι Κι όταν λέμε όλοι, εννοούμε και τα γυναικόπαιδα και οι έγκυες. 'Οταν λέμε όλοι, εννοούμε την ανθρωπότητα ολόκληρη στην περίπτωση

218

ενός ολοκληρωτικού ατομικού πολέμου. Δηλαδή, ενός συνδυασμού του συμβατικού παγκόσμιου ολοκληρωτικού πολέμου, όπως τον φαντάστη­κε ο Λούντενιορφ, με τον θρυλικό πλέον μαθηματικό τύπο του Ελβετοε- βραίου 'Αλμπερτ Αϊνστάιν, που λέει πως η ενέργεια ισούται με τη μάζα επί την ταχύτητα του φωτός στο τετράγωνο και που πιο απλά σημαίνει πως, αν μετατρέψω σε ενέργεια ένα σπυρί φακής, αν δηλαδή εξαφανί­σω την ύλη του κόκκου της φακής, μετατρέποντάς την καθ’ ολοκλη­ρίαν σε ενέργεια, σύμφωνα με την αΐνστανική αρχή της ισοδυναμίας ύλης και ενέργειας (η ύλη και η ενέργεια είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, κι αυτό εκτός απ’ τις αρχές της κλασικής φυσικής ανα­τρέπει και τις αρχές της κλασικής μεταφυσικής), θα πάρω ενέργεια ικανή να τροφοδοτήσει όλη την Ελλάδα με ηλεκτρισμό για κάνα δυο βδομάδες. Αντί για μερικές δεκάδες χιλιάδες τσουβάλια κάρβουνο ή ό,τι άλλο καύσιμο, ένας κόκκος φακής και καθάρισα

Μπορεί η ατομική βόμβα και οι πτητικές μηχανές να μην έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους, έχουν όμως έμμεση. Η ατομική βόμβα, είτε είναι μια πτητική μηχανή η ίδια, όταν μεταφέρεται στο στόχο της με πύραυλο, είτε φορτώνεται σε μια άλλη πτητική μηχανή, π.χ. σ’ ένα αεροπλάνο, σ’ ένα ελικόπτερο, ακόμα και σ’ ένα αερόστατο, όταν, ας πούμε, πρόκειται να βομβαρδίσεις με το πάσο σου τους ιθαγενείς της Αυστραλίας, που σου έβαλαν τα γυαλιά με το μπούμερανγκ και πολύ θύμωσες γι’ αυτό!

Η ανθρωπότητα παραληρούσε από ενθουσιασμό όταν, το Σεπτέμ­βρη του 1783, για πρώτη φορά στην ιστορία πετάει ενώπιον θεατών (το πείραμα είχε γίνει και νωρίτερα, μακριά απ’ τα μάτια των περίεργων), μια βαρύτερη από τον αέρα συσκευή. Η εν λόγω συσκευή σηκώνεται στον αέρα και αρχίζει να σουλατσάρει στον ουρανό των Βερσαλλιών, κοντά στο Παρίσι, σαν πουλί. Όμως οι λιγότερο ενθουσιώδεις κατά­λαβαν από τότε πως από το αερόστατο των γάλλων αδελφών Ζοζέ- Μισέλ και Ζακ-Στεφάν Μογγκολφιέρ, που ήταν βιομήχανοι, θα μπο­ρούσες να ρίξεις κάτω, πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων, από φέιγ- βολάν, λουλούδια και σοκολατάκια μέχρι πέτρες και μέχρι μπόμπες. Το αερόστατο είναι μέσον, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για το καλύτερο και για το χειρότερο. Όπως ακριβώς και η ατομική ενέργεια Αλλά το μέσον δε δουλίύει μόνο του. Η καλή ή κακή χρήση εξαρτά- ται πάντα απ’ τον χρήστη. Ο χρήστης έχει βούληση. Που λέγεται πο­λιτική βούληση, όταν η βούληση έχει πολιτικές συνέπειες.

Όμως, η ατομική βόμβα καταργεί τη βούληση, στην οποία όμως πολλά στήριξε ο Στάλιν, ένας ηγέτης κατ’ εξοχήν βουλησιαρχικός. Τέρμα το έτσι θέλω, έτσι νομίζω, έτσι μ’ αρέσει, τέρμα το έτσι λέει ο

219

Μαρξ, ο Λένιν, κλπ. Μετά τη Χιροσίμα, όλα τα πολιτικά νομίσματα μπορεί να αποδειχτούν κίβδηλα. Τόσο η πολιτική όσο και η στρατηγι­κή, στην μετά Χιροσίμα εποχή της Αποκαλύψεως των ατομικών επιστη­μόνων και όχι του Ιωάννη, εντάσσονται στη «θεωρία των παιγνίων», όπου λαμβάνονται υπ’ όψιν μύριοι όσοι αστάθμητοι και σταθμητοί πα­ράγοντες. Η βούληση δε φτουράει τώρα πλέον. Τώρα η ανθρώπινη βού­ληση αρχίζει να μοιάζει με τη βούληση του θεού. Γίνεται απροσδόκη­τη, ξαφνική - και μονίμως αναμενόμενη μέσα σε μια διαρκή κατάστα­ση άγχους. Αυτό ακριβώς είναι ο Ψυχρός Πόλεμος: μια διαρκής κατά­σταση άγχους εξαιτίας του συνεχώς αναμενόμενου ατομικού πολέμου. Που όμως δε γίνεται, εξαιτίας της «ισορροπίας του τρόμου». Και οι δυο αντίπαλοι φοβούνται εξίσου το μπούμερανγκ, που το κρατούν και οι δυο. (Το στρατηγικό πλεονέκτημα του μπούμερανγκ των Αυστραλών εί­ναι πως ξέρουν να το χειρίζονται καλά μόνο οι ίδιοι).

Με παραλυμένη τη βούληση για πόλεμο, η πολιτική πρέπει να ξε- περάσει τον αδιέξοδο Ψυχρό Πόλεμο και να καταλήξει στην «ειρηνι­κή συνύπαρξη». Αλλά, πώς να συνυπάρξουν οι εχθροί; Αν μπορούσαν να συνυπάρξουν ειρηνικά δυο σύζυγοι, που καταστρέφουν δυο ντου­ζίνες πιάτα τη βδομάδα στον ενδοοικογενειακό πόλεμο, δεν θα είχε δημιουργηθεί ο νομικός θεσμός του διαζυγίου. Εδώ, εντός του ΝΑΤΟ και δεν τα καταφέρνουν να συνυπάρξουν ειρηνικά Έλληνες και Τούρ­κοι, και σεις μου ζητάτε να συνυπάρξουν ειρηνικά μουσουλμάνοι Βόσνιοι και ορθόδοξοι Σέρβοι; Και γιατί να συνυπάρξουν, άλλωστε, όταν τα συμβατικά όπλα πρέπει να καταναλωθούν, Στον καπιταλισμό, η ειρηνική βιομηχανία είναι συντονισμένη με την πολεμική. Αν στα­ματήσουν οι τοπικοί πόλεμοι, ίσως καταρρεύσει η καπιταλιστική οι­κονομία Όμως η ατομική βόμβα καταργεί και την παραγωγή και την κατανάλωση κάθε είδους προϊόντος γεωργικού, βιομηχανικού και πο­λεμικού, με καπιταλιστικό ή με σοσιαλιστικό τρόπο παραγόμενο. Κυρίως, όμως καταργεί την κατανάλωση των συμβατικών όπλων, που μόνο ο Μολώχ ξέρει με τι ταχύτητα καταναλώνονται στα πεδία των μαχών και πόσο χρήσιμη είναι η κατανάλωσή τους στην καπιταλιστι­κή οικονομία.

Ο καπιταλισμός στηρίζεται γερά σε δυο πράγματα:1) Στην ανεργία, που είναι το μέσον διά του οποίου ελέγχονται

τα μεροκάματα, ο πιο επιβαρυντικός παράγοντας στην τελική δια­μόρφωση της τιμής του προϊόντος. Ο πόλεμος αναζωογονεί την οικο­νομία, έτσι που όλα δουλεύουν στο φουλ και στη διάρκεια του πο­λέμου και λίγο μετά, πράγμα που έχει σα συνέπεια τη μείωση της ανεργίας, δεδομένου ότι δεν μετέχουν στην παραγωγή ούτε οι στρα­

220

τιώτες ούτε οι τραυματίες ούτε., οι νεκροί. Με τη μανιβέλα του πό­λεμου, το σαράβαλο ξαναπαίρνει μπροστά, μέχρι να ακινητοποιηθεί κάποτε, οπότε θα χρειαστεί ένας νέος πόλεμος.

2) Στη γρήγορη κυκλοφορία του χρήματος. Μέσα σ’ έναν χρόνο, το νόμισμα πρέπει ν’ αλλάξει χέρια πολλές φορές, που μπορούν να μετρηθούν με σχετική ακρίβεια από την οικονομομετρία. Στη διάρ­κεια ενός πολέμου η κυκλοφορία του χρήματος επιταχύνεται τόσο πολύ, που οι τράπεζες, για να προλάβουν, κόβουν συνεχώς χρήμα, με συνέπεια να οδηγηθούν τα πράγματα στο άλλο άκρο, οπότε ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει και να κοπούν από το πληθωριστικό χρήμα μερικά μηδενικά α-λα Μαρκεζίνη, ώστε τα πράγματα να ξα- ναΐσορροπήσουν μέχρι που να ξαναγίνουν ανισόρροπα. Και επειδή σπανίως γίνονται μεγάλοι πόλεμοι μέσα σε μια γενιά, και επειδή το «μετά από μένα ο κατακλυσμός» δεν αφορά μόνο τον βασιλιά Λου­δοβίκο αλλά και τον πατέρα, που αμολάει παιδιά με πλήρη ασυνει- δησία και αδιαφορία για το αν θα σκοτωθούν στον προσεχή πόλε­μο, και επειδή εντέλει ο «πολιτισμένος» άνθρωπος παραμένει κτήνος κτηνωδέστερο από τους εφευρέτες του μπούμερανγκ αυστραλούς ιθα­γενείς, κάθε πόλεμος «μακριά από μας» (φτου, φτου, φτου!) γίνεται ανετότατα αποδεκτός από την άνετα διαμορφούμενη απ’ τα μέσα μα­ζικής ενημέρωσης κοινή γνώμη. Παράδειγμα: το μόνο που στ’ αλή­θεια μας ένοιαζε εμάς τους Έλληνες στον πόλεμο στη Βοσνία, ήταν μη τυχόν και πηδήξει τα ελληνικά σύνορα! Δεν πα να σκοτώνονταν όσο ήθελαν εκεί πέρα! 'Αλλωστε, οι μισοί σκοτωμένοι ήταν μουσουλ­μάνοι, κι αυτό απάλαινε τις ενοχές μας. Ναι, αλλά, οι άλλοι μισοί ήταν χριστιανοί.

Η ατομική βόμβα έκανε τεράστια ζημιά κατ’ αρχήν στον καπιτα­λισμό. Μπλόκαρε για ένα μεγάλο διάστημα τους απολύτους ανα­γκαίους γι’ αυτόν μικροπολέμους. Είδαν κι απόειδαν, λοιπόν, οι καρ­χαρίες, και τελικά ξαναβάζουν μπροστά την παλιά καλή συνταγή της γιαγιάς: οι πόλεμοι για να είναι παραγωγικοί πρέπει να είναι τοπικοί. Και βάζουν τους χαχόλους να σφάζονται σε τοπικούς πολέμους εθνι­κιστικού χαρακτήρα, για να κάνουν αυτοί τη δουλειά τους. Διότι, αν καταρρεύσει η πιο καταναλωτική και η πιο δυναμική βιομηχανία, η πολεμική, καταρρέουν τα πάντα στον καπιταλισμό, όπου ολόκληρη η βιομηχανία είναι συναρτημένη με την πολεμική, σύμφωνα με την αρχή του ολοκληρωτικού πολέμου του Λούντεντορφ.

Ο Στάλιν ήξερε πως δεν πρόκειται να γίνει ατομικός πόλεμος, εξαι­τίας της ισορροπίας του τρόμου. 'Ομως πίστευε πως οι καπιταλιστές σύντομα θ’ αρχίσουν να σφάζονται και πάλι μεταξύ τους, ως συνή­

221

θως. Αντ’ αυτών, σφάχτηκαν μεταξύ τους οι κομουνιστές! Να η θεω­ρία των παιγνίων που λέγαμε, που εσχάτως συμπληρώθηκε και από τη θεωρία του «χάους». Αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν θα ξανασφα- χτούν κάποτε μεταξύ τους οι καπιταλιστές. Ήδη προπονούνται για τον μεγάλο αγώνα σε πολλά μικρά μέτωπα. Ετοιμαστείτε, λοιπόν, να υπο­δεχτείτε τον Γ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μη φοβάστε, δεν θα είναι ατομι­κός. Εκτός και αν ξαναεμφανιστεί η Παναγία στον ύπνο κανενός αμε- ρικανσύ προέδρου, όπως είχε εμφανιστεί, λέει, σε κείνον τον κοιμισμέ­νο τον Τζόνσον, που μάλλον αυτός σκότωσε τον Κένεντυ γιατί ήταν, λέει, φιλορώσος, και του είπε βάρα τους σατανάδες τους Ρώσους με ατομικά όπλα! Ευτυχώς, άνθρωποι λιγότερο θρησκόληπτοι απ’τον πα­ντελώς ηλίθιο Τζόνσον (ο θεός να σε φυλάει απ’ τους θρησκόληπτους) του είπαν, άσε τις κουταμάρες, Πρόεδρε, και κοίτα να δόύμε τι θα κά­νουμε με τους Ρώσους. Άθεοι, άθεοι (επισήμως μόνο, ανεπισήμως όχι), αλλά ξέρεις τι γίνεται καμιά φορά με την Παναγία, ή με κανέναν Άγιο πιο χαμηλά στην ουράνια ιεραρχία ιστάμενο; Κι αν ο Στάλιν αυ- τοανακηρυχτεί θεός, όπως ο Μεγαλέξαντρος Ήδη είναι ημίθεος. Τον χωρίζει μισό σκαλοπάτι απ’ το θεό. Και η ισορροπία του τρόμου απο- καταστάθηκε. Τότε. Τώρα όμως, που δεν υπάρχα ισορροπία του τρό­μου και η ανισορροπία επανήλθε; Τι θα γίνει τώρα; Μη ρωτάτε εμέ­να. Ρωτήστε καλύτερα την καφετζσύ. Ή διαβάστε τη θεωρία των παιγνίων. Σ’ έναν πιθανό μελλοντικό πυρηνικό πόλεμο θα μας παίξουν στα ζάρια οι τζογαδόροι.

222

ΣΤ. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ

1. Μια νίκη του κλασικού επί του μοντέρνου πολέμου

Ο εντελώς τρελός Πόλεμος της Κορέας (Ιούνιος 1950- Ιούλιος 1953) δίνει την ευκαιρία και στους Αμερικανούς και στους Ρώσους να κα­ταλάβουν πως ο ατομικός πόλεμος, εκτός του ότι είναι σκέτη τρέλα, είναι και άβολος. Εδώ, το «θέατρο του πολέμου» δεν έχει σκηνή, για να παιχτεί πάνω της η τραγωδία του πολέμου. Δεν υπάρχει πεδίο μά­χης στον ατομικό πόλεμο. Στον ατομικό πόλεμο δε γίνεται πόλεμος. Μια, δυο, τρεις ψιλοκρεμαστές βομβίτσες με πυρηνική γόμωση φτά­νουν και περισσεύουν, για να κάνουν τη δουλειά δέκα χιλιάδων κλα­σικών βομβών του παλιού καλού πολεμικού καιρού, τότε που γινό­σουν μακαρίτης στα γρήγορα Ένα ακρωτηριασμένο μεν, αλλά καθα­ρό από ραδιενέργεια πτώμα, οι επιζώντες του κλασικού βομβαρδισμού το θάβουν με όλες τις κλασικές τιμές.

Ο ατομικός πόλεμος καταργεί τα όρια, εντός των οποίων γίνεται ο αγώνας για την ανάδειξη του νικητή. Ο συμβατικός πόλεμος είναι πιο βολικός από στρατιωτικής απόψεως. Επιτρέπει τον προκαθορισμό του «θεάτρου των επιχειρήσεων». Πρόκειται για θέατρο που μπορεί να κι­νείται από τόπο σε τόπο όπως ένας περιοδεύων θίασος, όμως η παρά­σταση δίνεται πάντα στη σκηνή και ποτέ στα παρασκήνια. Στον ατο­μικό πόλεμο, το δράμα παίζεται και στη σκηνή και στο παρασκήνιο και στην πλατεία και στο πεζοδρόμιο έξω απ’ το θέατρο και στο σπί­τι σου, που είναι μακριά απ’ το θέατρο. Ο ατομικός πόλεμος διαχέει την καταστροφή σε μεγάλες αποστάσεις. Σ’ αυτή την εκτεταμένη πε­ριοχή, εκτός απ’ τους εχθρούς που πρέπει να πεθάνουν, είναι δυνατό να κατοικούν και φίλοι που δεν πρέπει να πεθάνουν. 'Αλλωστε, η εκ­μετάλλευση -από τον νικητή- των αγαθών του ηττημένου καθίσταται προβληματική σε έναν ατομικό πόλεμο, εξαιτίας της ραδιενέργειας.

223

Όλα αυτά και πολλά άλλα καθιστούν την ατομική βόμβα πολύ άβο­λη στον τακτικό πόλεμο και πολύ βολική στον στρατηγικό. Έναν ατο­μικό πόλεμο τον σχεδιάζεις με την πιο μεγάλη ευκολία και τον εκτε- λείς με την πιο μεγάλη δυσκολία. Εκτός και αν αδιαφορείς για το ποιοι, πόσοι και πού ακριβώς θα πεθάνουν, οπότε αμολάς την ατο­μική βόμβα πάνω από πόλεις σαν τη Χιροσίμα και σαν το Ναγκα­σάκι, κι όποιον πάρει ο χάρος, που κάνει υπερωρίες. Αν στο μέλλον προκύψει ατομικός πόλεμος, αυτός θα οφείλεται είτε σε ανθρώπινο λάθος είτε σε ατέλεια του εγκεφάλου κάποιων στρατιωτικών είτε στην απώλεια της ισορροπίας από τους σχοινοβάτες- ισορροπιστές της διεθνούς πολιτικής. Παρόλο που ο Πόλεμος της Κορέας θα μπο­ρούσε κάλλιστα να είναι ατομικός, τουλάχιστον απ’τη μεριά των Αμερικανών, κινείται στα κλασικά όρια της κλασικής στρατηγικής. Εφαρμόζονται δηλαδή πολεμικές συνταγές του «παλιού καλού και­ρού», τότε που ο προσωπικός ηρωισμός έπαιζε ακόμα το ρόλο του στην έκβαση του πολέμου.

Ωστόσο, με τη λήξη του Πολέμου της Κορέας το 1953, πανικός με­γάλος πιάνει τους Αμερικανούς, καθώς διαπιστώνουν πως η ατομική βόμβα δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί εύκολα στο πώίο της μά­χης για να χαρίζει εύκολες νίκες. Πολλές φορές οι Αμερικανοί στη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας σκέφτηκαν να ρίξουν ατομική βόμ­βα, για να καθαρίσουν στα γρήγορα, αλλά πάντα άλλαζαν άποψη. Άλλωστε, σε λίγο ατομική βόμβα θα έχει και ο αντίπαλος, πράγμα που θα κάνει αναγκαία την «ισορροπία του τρόμου» που θα εξαντλή­σει οικονομικά τους Ρώσους, και θα οδηγήσει τελικά στη σημερινή πλήρη ανισορροπία του τρόμου, με την εξαφάνιση του ενός απ’ τους δύο τρομαγμένους ισορροπιστές.

θα δούμε αμέσως παρακάτω το πώς και το γιατί ενός ανοήτου πο­λέμου, που είναι ο πρώτος μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τοπικός πόλεμος, αυτός που θα γίνει μοντέλο για μια μεγάλη σειρά από τοπικούς πολέμους, που συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας. Αφε­νός για να καταναλώνεται το στοκ σε όπλα και πολεμοφόδια, και αφετέρου για να αναθερμαίνεται η οικονομία των κατεστραμμένων από τον πόλεμο χωρών. Για σκεφτείτε πόσοι εργολάβοι γίνονται πλού­σιοι ανοικοδομώντας τη χώρα! Και τι δάνεια θα χρειαστεί να πάρει η κατεστραμμένη χώρα για να ανορθωθεί, ώστε να είναι έτοιμη να ξαναπέσει στον επόμενο πόλεμο! Τίποτα δε βοηθάει το τζίρο τόσο πολύ, όσο ένας πόλεμος.

Η πανάρχαια Χώρα της Πρωινής Γαλήνης ή Σασόν, γνωστή σε μας τους Δυτικούς σαν Κορέα, απ’ το 1300 μ.Χ. που θα της δώσουμε αυτό

224

το «φράγκικο» όνομα, κατά το μύθο προέκυψε από το σμίξιμο μιας αρκούδας που μεταμορφώθηκε σε γυναίκα και πήρε το όνομα Ταντόν- γκ με έναν άρχοντα ονόματι Χανγκούνγκ. Ο μύθος γίνεται ιστορία το 1122 π.Χ.. Αυτή τη χρονιά εμφανίζεται το πρώτο κορεατικό κράτος, ύστερα από μια επέμβαση των Κινέζων, στην τροχιά των οποίων θα παραμείνουν οι Κορεάτες για αιώνες.

Η πανάρχαια κορεατική εθνότητα, που εμφανίζεται στην ιστορία σχεδόν ταυτόχρονα με τους δικούς μας Δωριείς, είναι ένα φυλετικό μείγ­μα Κινέζων, Ινδοκινέζων, Ιαπώνων και Μογγόλων. Αυτό το ανακάτωμα θα δημιουργήσει έναν εξαιρετικά φίνο πολιτισμό, πάρα πολύ υψηλής ποιότητας. Βοηθάει σ’ αυτό και η νησιώτικη συγκρότηση της χώρας. Η χερσόνησος της Κορέας, με τα 9 περίπου εκατομμύρια κατοίκους στη βόρεια μεριά (την κομουνιστική) και τα 25 περίπου εκατομμύρια στη νότια (την καπιταλιστική), έχει 3.500 νησιά και μια ναυτική παράδοση, που μόνο μ’ αυτή των Νορβηγών και των Πορτογάλων στην Ευρώπη θα μπορούσε να συγκριθεί. Η στρατηγική θέση αυτής της μεγάλης χερσο­νήσου στο χάρτη της Ανατολικής Ασίας, ανάμεσα στην Κίνα, την Ιαπω­νία και τη Ρωσία, αλλά και ο κορεατικός πολιτισμός, που έχει αφομοιώ­σει πάμπολλα δάνεια από παντού, ακόμα και από περιοχές μακρινές, όπως η Ινδία και η Ινδοκίνα, την είχε κάνει από πολύ παλιά μήλον της έριδος ανάμεσα σε Κινέζους και Ιάπωνες. Στους διεκδικητές της «δικής τους Κορέας» θα προστεθούν αργότερα και οι Ρώσοι.

Τα τρία παμπάλαια βασίλεια της Κορέας θα ενοποιηθούν το 735 μ.Χ. Την ενοποίηση θα ακολουθήσει μια μεγάλη περίοδος ειρήνης 230 ετών, στη διάρκεια της οποίας ο κορεατικός πολιτισμός θα αναπτύξει τις ιδιαιτερότίγιές του τόσο πολύ, που δε θα μοιάζει πλέον με τον μη­τρικό κινέζικο. Αυτόν τον καιρό της μακράς ειρήνης οι Κορεάτες αρ­χίζουν να ξεκόβουν απ’ τους Κινέζους και να πλησιάζουν πολύ φιλι­κά τους ιάπωνες γείτονες, χωρίς να αποφεύγουν τους άλλους γείτονες, ας πούμε τους Μογγόλους της Μαντζουρίας. Νιώθουν απολύτως ασφα­λείς και δεν έχουν καμιά επιφύλαξη στο να κάνουν φίλους. Και εί­ναι πανευτυχείς μέσα στον μεγάλο τους πλούτο. Άλλωστε, ο δανει­κός απ’ την Κίνα κομφουκιανισμός, καθώς θα εκτοπίζει ολοένα και περισσότερο τον δανεικό επίσης απ’ την Κίνα βουδισμό, θα δημιουρ­γήσει ισχυρότατες διοικητικές και κοινωνικές δομές, όπως περίπου και στην Κίνα. Εν τέλει, η Κορέα, από πολιτιστικής απόψεως, θα γίνει μιά Κίνα σε μικρογραφία και μια Ιαπωνία σε λίγο μεγαλύτερη μικρογρα­φία. Αυτή η αιώρηση της Κορέας ανάμεσα στην Κίνα και την Ιαπω­νία θα κάνει τη χώρα εξαιρετικά ευέλικτη στα πάντα και κυρίως στη διπλωματία. Ακόμα και στα θρησκευτικά ζητήματα θα αποδειχτούν

225

καλοί διπλωμάτες οι Κορεάτες. Δεδομένου ότι οι ανατολικές θρησκείες δε διαθέτουν παράδεισο της προκοπής, οι Κορεάτες δεν θα αντιδρά- σουν στη διάδοση του χριστιανισμού που προσφέρει πρώτης τάξεως ζωή μετά θάνατον. Σήμερα υπάρχει στην Κορέα και μια ισχυρή χρι­στιανική μειονότητα. Ακόμα και η ορθόδοξη εκκλησία είναι καλά εδραιωμένη στην Κορέα.

Το οικονομικό ενδιαφέρον της Ιαπωνίας για την Κορέα εκδηλώνεται για πρώτη φορά το 1592. 'Ομως, χάρη στη δραστηριότητα του πανίσχυ­ρου κορεατικού ναυτικού, οι εισβολείς υποχρεώνονται να φύγουν από τη χώρα το έκτο μετά την κατάχτηση έτος. Φοβούμενοι επανάληψη του ιαπωνικού εγχειρήματος, οι Κινέζοι, που θέλουν την Κορέα μόνο δική τους, διαδέχονται τους Ιάπωνες σαν καταχτητές, το 1627.

Στο μεταξύ εμφανίζονται στην περιοχή και οι Δυτικοί. Το 1582 με­ρικοί πορτογάλοι ναυαγοί, που ξεμένουν εκεί, γίνονται κράχτες και για άλλους Ευρωπαίους, που αρχίζουν να καταφτάνουν στην Κορέα, για να διδάξουν το λόγο του αληθινού θεού και του ακόμα πιο αλη­θινού κεφαλαίου. Μαζί με τον δυτικοποιημένο Χριστό και το δυτικό κεφάλαιο, οι Δυτικοί φέρνουν στην Κορέα και τη δυτική επιστήμη. Από τότε και μέχρι τις μέρες μας αδιαλείπτως, οι Κορεάτες διαπρέπουν ως επιστήμονες. Μ’ αυτά και μ’ άλλα παρόμοια, η Κορέα θα γίνει ένα σχεδόν τέλειο κράμα Ανατολής και Δύσης, κι ας βρίσκεται πολύ μα­κριά απ’ τη Δύση.

'Ομως ένας κορεάτης βασιλιάς το 1864 αποφασίζει να ανακόψει τη δυτική διείσδυση. Και το 1866 αρχίζει τους αιματηρούς διωγμούς των χριστιανών. Πράγμα που έχει σα συνέπεια την επέμβαση από κοινού των Γάλλων και των Αμερικανών το 1867. Οι εισβολείς διώχνουν τον αντιδυτικό βασιλιά και επιβάλλουν τη χριστιανική τους βούληση. Πράγμα που έχει σα συνέπεια να θυμώσουν οι Ιάπωνες που ζητούν και πετυχαίνουν, το 1876, να ανοίξουν τα σύνορα της Κορέας κοα γι’ αυτούς

Το 1895 ένας σινοΐαπωνικός πόλεμος διαρκείας ενός έτους επί κο­ρεατικού εδάφους που γίνεται για τον έλεγχο της Κορέας καταλήγει σε ήττα των Κινέζων. Χάνοντας τους παραδοσιακούς τους προστάτες τους Κινέζους και μάλιστα σε μάχες που γίνονται εντός κορεατικού εδάφους ερήμην τους, οι Κορεάτες στρέφονται προς τους Ρώσους. Αλλά κι αυτοί δεν θα περάσουν καλύτερα από τους Κινέζους στην Κορέα Ηττώνται κι αυτοί επι κορεατικού εδάφους από τους Ιάπωνες, το 1904. Η Ιαπωνία καλπάζει και αρχίζει να γίνεται μεγάλη στρατιω­τική και ιμπεριαλιστική δύναμη τότε, το 1904. Την επόμενη χρονιά (1905) η Κορέα θα γίνει προτεκτοράτο (προστατευόμενο κράτος) της Ια­πωνίας. Και το 1910 θα ενσωματωθεί στην Ιαπωνία, με τη συγκατάθε­

226

ση και μιας μεγάλης μερίδας Κορεατών, που φοβούνται και τους Κι­νέζους και τους Ρώσους. Απέχουμε τέσσερα χρόνια από τον Α' Παγκό­σμιο Πόλεμο και εφτά από την Οχτωβριανή Επανάσταση.

Το έτος 1945, που τελειώνει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος με την ήττα της Ιαπωνίας, βρίσκει την Κορέα ιαπωνικό έδαφος εκτός Ιαπωνίας. Τώρα που δεν υπάρχει Ιαπωνία για να προστατεύει την Κορέα, οι δυο νικητές, οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί, οφείλουν να νοιαστούν για το μέλλον της αυτόνομης και αυτεξούσιας τώρα πλέον χώρας. Και είναι αυτή ακριβώς η πολύ μεγάλη αγάπη για την Κορέα των δύο μεγάλων, που μάλιστα εκδηλώνεται ταυτόχρονα, που θα χαντακώσει την πανάρ- χαια χώρα. Που τελικά θα κοπεί στα δυο. Και μάλιστα μ’ έναν τρό­πο εντελώς τρελό: οι δυο συνεταίροι, που το 1945 που γίνονται αυτά τα παλαβά είναι ακόμα σύμμαχοι, μετατρέπουν σε σύνορα τον 38ο πα­ράλληλο και αποφασίζουν πως το πάνω απ’ τον παράλληλο έδαφος θα δοθεί προσωρινά για προστασία στους Ρώσους και το κάτω στους Αμερικανούς, μέχρι που να δουν τι θα γίνει με το απελευθερωμένο απ’ τους ιάπωνες καταχτητές ενιαίο κορεατικό κράτος. Και επειδή ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, η Κορέα, που τότε κόπηκε προσωρινά στα δυο, παραμένει ακόμα κομμένη στα δυο, πράγμα που ποτέ δεν μπόρε­σαν να το χωνέψουν οι Κορεάτες και των δύο πλευρών.

Ο Πόλεμος της Κορέας θα προκύψει μέσα από την προσπάθεια των προστατών ενός εκάστσυ εκ των δύο κομματιών της Κορέας να ενώσουν τα δυο κομμάτια και να δημιουργήσουν ξανά το ενιαίο προΐαπωνικό κο­ρεατικό κράτος. Και οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι θέλουν πράγματι μια ενιαία και αδιαίρετη Κορέα. Μόνο που η κάθε μια πλευρά τη θέλει κατά πώς τη βολεύει. Κι έτσι θα προκύψουν δυό, εξίσου τρελά και τα δύο, κορεατικά κράτη: η κομουνιστική Βόρειος Κορέα, που διοικείται αυταρ­χικά, και η καπιταλιστική Νότιος Κορέα, που διοικείται ακόμα πιο αυ­ταρχικά Στη θέση μιας δημοκρατίας θα προκύψουν δύο δικτατορίες: η μια κομουνιστική και η άλλη καπιταλιστική.

'Ομως, παρά την πτώση του υπαρχτού σοσιαλισμού, η «σοσιαλι­στική» Βόρειος Κορέα συνεχίζει την πορεία της προς τον κομουνι­σμό! 'Οπως και η Κίνα, άλλωστε. Στα πολιτεύματα της Ανατολής μπορείς να δώσεις όποιον χαρακτηρισμό θέλεις. Είτε καπιταλιστικά τα πεις είτε κομουνιστικά, αυτά θα συνεχίζουν το χαβά τους, προ- σαρμοζόμενα στις νέες συνθήκες με τρομαχτική ευελιξία. Η Ανατο­λή έχει τους δικούς της νόμους. Η Αυτοκρατορία Χιουντάι δεν είναι μόνο διαφημιστικό σλόγκαν της πανίσχυρης νοτιοκορεάτικης αυτο­κινητοβιομηχανίας. Στην Ανατολή, η αυτοκρατορική περί διοικήσεως άποψη είναι βαθιά ριζωμένη από αιώνες. Η Ανατολή δεν ξέρει τι θα

227

πει δημοκρατία Απλώς, παριστάνει πως ξέρει, για να μην ξεκοπεί εντε­λώς απ’ τη Δύση.

Πρώτα λοιπόν, εμφανίζεται η Ιαπωνική Παγκόσμια Καπιταλιστι­κή Αυτοκρατορία κι ύστερα η Κορεατική Παγκόσμια Καπιταλιστική Αυτοκρατορία. Σε λίγο θα κάνει την εμφάνισή της και η Κινέζικη Παγκόσμια Καπιταλιστική Αυτοκρατορία Φαντάζεστε μια Ιαπωνία οι­κονομικά ισχυρότερη κατά δέκα φορές περίπου; Ε, αυτή η δεκαπλά­σια σε οικονομική δύναμη Ιαπωνία, θα είναι η καπιταλιστική Κίνα. Λοιπόν, καπιταλιστική τη θέλατε την Κίνα; Ετοιμάστε, λοιπόν, από τώρα τον πισινό σας. Ευτυχώς να λες που οι Ιάπωνες φρόντισαν έγκαιρα να σας προμηθεύσουν με βαζελίνη. Μετά την καπιταλιστική ανάπτυξη της Κίνας, όσοι καπιταλιστές απομείνουν στην Ευρώπη μπο­ρούν να συγκεντρωθούν στην Αμερική. Ο πιο κοντινός στη μητέρα Ασία ευρωπαϊκός καπιταλιστικός κόσμος θα είναι ιαπωνικός, κινέζι­κος και κορεάτικος. Έτσι κι αλλιώς, το μέλλον ανήκει στην Ανατο­λή. 'Οχι πάντως στην «καθ’ ημάς Ανατολή» των νεοορθόδοξων, που ακόμα δεν κατάλαβαν πως άλλο Ανατολή και άλλο Μέση Ανατολή. Και μην πουν πάλι, αναφερόμενοι στους Ανατολίτες της 'Απω Ανα­τολής, το γνωστό καλαμπούρι «όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, αυ­τοί έτρωγαν βαλανίδια», διότι οι Απωανατολίτες έχουν έναν άκρως ανθεκτικό πολιτισμό χιλιάδων ετών. Αλλά και μια συναρπαστική ικανότητα να αφομοιώνουν τα πάντα. Κι όλα τούτα σε περιοχές ευ­ρισκόμενες σταθερά έξω απ’ την επίδραση και του ελληνικού Ορθού Λόγου και της χριστιανικής ηθικής. Επιτέλους, πρέπει να καταλά­βουμε πως υπάρχουν πολλές μορφές Ορθού Λόγου, ανάλογα με τα αφετηριακά αξιώματα της λογικής, και πολλές παραλλαγές ηθικής συμπεριφοράς, ανάλογα με τα αφετηριακά αξιώματα της ηθικής. Μπορεί τόσο ο Λόγος όσο και ο θεός να είναι ένας, όμως τα λογι­κά και τα ηθικά συστήματα είναι πολλά. Κι αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα για όσους πιστεύουν πως ο δρόμος για τον παράδεισο, είτε σε τούτον είτε στον άλλο κόσμο, είναι μονόδρομος.

Το 1948 στο νότιο τμήμα της Κορέας, αυτό που ήταν υπό αμερικα- νικήν προστασία, γίνονται εκλογή υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ. Το βόρειο τμήμα, το υπό ρωσικήν προστασίαν τελούν, δεν κάνει εκλογές. Διότι στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την πλειοψηφία αυτόν τον καιρό την έχουν οι αντίπαλοι των Ρώσων, που θα μεροληπτούσαν, όπως ισχυρίζονται οι Ρώσοι, αν πήγαιναν και στη Βόρειο Κορέα σαν εγγυητές της γνησιότητας του εκλογικού αποτελέσματος.

Μετά τις εκλογές στο νότιο τμήμα, ιδρύεται την 15η Αυγούστου 1948 η Δημοκρατία της Κορέας, γνωστή περισσότερο σαν Νότια Κορέα Πρώ­

228

τος πρόεδρός της, ο Σίνγκμαν Ρη. Βλέποντας οι βόρειοι Κορεάτες πως οι νότιοι προχωρούν ερήμην των βόρειων σε εκλογές, κάνουν κι αυτοί χω­ριστές εκλογές στις 25 Αυγούστου 1948. Και σε ένα μήνα προκύπτει απ’ αυτές η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας γνωστή περισσότερο σαν Βόρειος Κορέα Πρώτος πρόεδρός της ο μακροβιότατος Κιμ Ιλ Σουνγκ.

Ο Ψυχρός Πόλεμος που θα αρχίσει τότε ακριβώς δεν θα κάνα δυ­νατή την ένωση των δυο κομματιών της προσωρινά κομμένης στα δυο Κορέας. Που κόπηκε, το τονίζουμε, πριν αρχίσει ο Ψυχρός Πόλεμος. Ο Πόλεμος της Κορέας, που θα προκύψει κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες πλασάρεται στους ντόπιους σαν εμφύλιος. Αλλά αυτοί πολύ λίγο κα­ταλαβαίνουν γιατί θα έπρεπε να είναι εμφύλιος, αφού κατ’ ουσίαν είναι πόλεμος ανάμεσα σε Αμερικανούς και Ρώσους. Ο ίδιος πόλεμος στη Δύση εμφανίζεται από τη δυτική προπαγάνδα σαν πόλεμος ανά­μεσα στις δυνάμεις του «ελεύθερου κόσμου» εν γένει και των κομου­νιστών εν γένει. Η έννοια «ελεύθερος κόσμος» θα προκύψει τότε, στη διάρκεια του πολέμου της Κορέας.

Δίπλα στα αμερικανικά στρατεύματα του Μακ Άρθουρ, που φέ­ρουν το κύριο βάρος του πολέμου από δυτικής πλευράς μάχονται και ελάχιστοι στρατιώτες που προέρχονται από τα δυτικά ή δυτικόφιλα μέλη του ΟΗΕ. Συγκεκριμένα, από την Αγγλία τη Πχλλία το Βέλγιο, την Ταύλάνδη, τις Φιλιππίνες την Τουρκία και την Ελλάδα Μάλιστα! Κι απ’ την Ελλάδα! Που συμμετέχει μόνο με ένα τάγμα πεζικού και ένα σμήνος μεταγωγικών αεροπλάνων. Τα στέλνει στην Κορέα ο Γεώργιος Παπανδρέου, που αντικαθιστά στην κυβέρνηση τον Νικόλαο Πλαστή- ρα όταν αυτός αρνείται να βοηθήσει, έστω και συμβολικά τους Αμε­ρικανούς. Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα μόλις έχει τελειώσει και ο Πλαστήρας μόλις έχα αρχίσει να εφαρμόζα με χίλια ζόρια μια πολιτι­κή ύφεσης. Γι’ αυτό αρνείται να μπει σε αντισοβιετικές περιπέτειες

Αξίζει να σημειωθεί πως η ελληνική συμμετοχή στον Πόλεμο της Κορέας ήταν μεν συμβολική από απόψεως μεγέθους αλλά κάθε άλλο παρά συμβολική ήταν από απόψεως αίματος. Το ελληνικό τάγμα αφή­νει στην Κορέα 187 νεκρούς. Και φέρνει πίσω 614 τραυματίες. Οι έξυ­πνοι Αμερικανοί προτιμούσαν να πετούν στην πρώτη γραμμή του πυ- ρός τους έλληνες και τους τούρκους στρατιώτες. Οι οποίοι αντιμετω­πίζουν όχι Ρώσους αλλά Κινέζους που μάχονται για λογαριασμό και των Ρώσων. Οι οποίοι περιορίζονται να εξοπλίζουν και τους Βορειο- κορεάτες και τους Κινέζους.

229

2. Το μετέωρο βήμα του κορεάτη πελαργού

Την 25η Ιουνίου 1950 ο Κορεατικός Λαϊκός Στρατός περνάει τον 38ο παράλληλο, που είναι το προσωρινό σύνορο ανάμεσα στην υπό ρωσι­κή προστασία Βόρειο Κορέα και την υπό αμερικανική προστασία Νό­τιο Κορέα, όχι για να καταχτήσει, αλλά για να ενοποιήσει την κομ­μένη στα δυο Κορέα. Απέχουμε πέντε χρόνια από τη λήξη του Β' Πα­γκοσμίου Πολέμου, το 1945, και μόλις ένα από τη νίκη του Μάο Τσε- Τούνγκ επί του Τσανγκ- Κάι-Σέκ το 1949, ο ψυχρός πόλεμος έχει ήδη αρχίσει, η ρωσική ατομική βόμβα δεν έχει κάνει ακόμα την επίσημη εμφάνισή της η αμερικανική ατομική βόμβα δεν έχει αποενοχοποιη- θεί προς το παρόν από τη συμφορά που προκάλεσε στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι - και όλα κρέμονται από μια κλωστή, προκαλώντας απερίγραπτη σύγχυση και στα δυο στρατόπεδα, που δεν ξέρουν πώς πρέπει να διεξαγάγουν έναν πόλεμο μετέωρο ανάμεσα στην κλασική στρατηγική, που στηρίζεται στα παραδοσιακά όπλα, και τη μοντέρνα στρατηγική, που στηρίζεται στα ατομικά όπλα, που ωστόσο δεν έχουν δοκιμαστεί ακόμα στο πεδίο της μάχης έχουν δοκιμαστεί μόνο στα κεφάλια αμάχων.

Την ημέρα της εισβολής των Βορειοκορεατών στη Νότιο Κορέα, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, απ’ όπου απουσιάζει σκόπιμα ο ρώ- σος αντιπρόσωπος, καλεί τους εισβολείς Βορειοκορεάτες να αποσυρ­θούν πίσω από τον 38ο παράλληλο. Αυτοί αρνούνται να συμμορφω­θούν και ο πρόεδρος Τρούμαν διατάσσει τον αμερικανό στρατηγό Μακ Άρθουρ, διοικητή των στρατιωτικών αμερικανικών δυνάμεων της Άπω Ανατολής που εδρεύουν στο Τόκιο, να στείλει αμέσως αεροπο­ρική και ναυτική βοήθεια στους Νοτιοκορεάτες που κινδυνεύουν από τους Βορειοκορεάτες. Οι Βορειοκορεάτες προελαύνουν ταχύτατα μέσα στο έδαφος της Νότιας Κορέας και όλα δείχνουν πως ο πόλεμος θα τελειώσει πριν καν αρχίσει καλά καλά, με νίκη των κομουνιστών.

Η περιορισμένη αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη των Νοτιο- κορεατών δεν επαρκεί και ο Τρούμαν διατάσσει να μεταφερθούν στη Νότια Κορέα όλες οι διαθέσιμες στρατιωτικές δυνάμεις κατοχής της Ιαπωνίας. Κι έτσι, την 5η Ιουλίου 1950, μόλις πέντε μέρες μετά την βο- ρειοκορεατική εισβολή, γίνεται η πρώτη μάχη ανάμεσα σε βορειοκο- ρεατικά και αμερικανικά στρατεύματα επί νοτιοκορεατικού εδάφους. Όλα εξελίσσονται με εντυπωσιακή ταχύτητα και όλα δείχνουν πως ο Μάο έχει δίκιο όταν προτείνει την άμεση μετατροπή του τακτικού πο­

230

λέμου σε ανταρτοπόλεμο, κατά τα δικά του πρότυπα, που του χάρισαν τη νίκη στην πατρίδα του. Ο ανταρτοπόλεμος στηρίζεται στην ταχύ­τητα και τον αιφνιδιασμό. 'Ομως ο Στάλιν προτιμάει τη σιγουριά του τακτικού πολέμου με τακτικό στρατό και απορρίπτει την πρόταση του συντρόφου Μάο, που θα δυσαρεστηθεί σφόδρα, για να εμφανιστούν τότε ακριβώς, τις πρώτες μέρες του Πολέμου της Κορέας, τα πρώτα σύννεφα στις ρωσοκινεζικές σχέσεις. Στο άλλο στρατόπεδο, οι απόψεις διίστανται ως προς την ακολουθητέα στρατηγική και τακτική. Ο Τρού­μαν θέλει να περιορίσει τον πόλεμο στα γεωγραφικά όρια της Κορέας, ο Μακ Αρθουρ όμως προτείνει εισβολή στη Μαντζουρία, το ορμητήριο των Κινέζων, που εμπλέκονται στον πόλεμο αμέσως μετά τους Αμερι­κανούς, στα μέσα Οκτωβρίου 1950.

Τον Δεκέμβριο του 1950 η θέση των Αμερικανών έχει ξεκαθαρίσει, ύστερα από τις σχετικές συζητήσεις που κάνει ο Χάρυ Τρούμαν με τον εργατικό άγγλο πρωθυπουργό Κλήμεντ Άτλυ στην Ουάσινγκτον: οι Δυτικοί δεν θα επιδιώξουν να ενοποιήσουν τα δυο τμήματα της Κο­ρέας, αλλά θα κάνουν ό,τι μπορούν για να διατηρηθεί το status quo ante, ώστε να κρατήσουν μακριά απ’ τους κομουνιστές τουλάχιστον τη μισή Κορέα. Την άλλη μισή την έχουν ξεγράψει το Δεκέμβριο του 1950. Ο Μακ Άρθουρ όμως επιμένει στην καπιταλιστική ενοποίηση της Κορέας, δηλαδή στην αποπομπή των κομουνιστών από τη Βόρειο Κο­ρέα, και ο Τρούμαν, προκειμένου να μη γενικευτεί ο πόλεμος, τον απο­πέμπει και βάζει στη θέση του τον στρατηγό Μάθιου Ρίτζγουεϊ, που είναι περισσότερο διαλλακτικός και υπέρμαχος του επίσημου δόγμα­τος του περιορισμένου πολέμου, που θα γίνει κατάσταση από τότε και μέχρι τις μέρες μας. Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίση την εποχή του Πολέμου της Κορέας. Αλλά πήρε τότε -και συνεχίζει να έχει- μια πολύ διαφορετική μορφή απ’ τον Δεύτερο: επιμερίζεται σε μια αλυσίδα τοπικών πολέμων, που αν αθροίσει κανείς τα αποτελέσματά τους, φκιάχνει έναν πρώτης τάξεως παγκόσμιο πόλεμο.

Ο σοβιετικός αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, Γιάκομπ Μάλικ, δέχεται την αμερικανική πρόταση για διαπραγματεύσεις στη βάση του στάτους κβο, δέχεται δηλαδή τη μονιμοποίηση του προσωρινού κοψίματος της Κορέας στα δυο, αλλά οι σχετικές διαπραγματεύσεις διαρκούν δύο χρόνια επί συνόλου τριών που διαρκεί ο Πόλεμος της Κορέας. Που διεξάγεται μεν επί Στάλιν, τελειώνει όμως λίγο μετά το θάνατό του.

Γενικά, ο Πόλεμος της Κορέας είναι μεταβατικός από πολλές από­ψεις: από την άποψη της μετάβασης από το θερμό στον Ψυχρό Πόλε­μο, από την άποψη της μετάβασης από την πυρηνική αμερικανική στρατηγική στη συμβατική μεν, αλλά υπό πυρηνική απειλή τελούσα,

231

από την άποψη της μετάβασης από τον Στάλιν στους επιγόνους του, από την άποψη της μετάβασης από τον Στάλιν στον Μάο, που τότε ακριβώς, στη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας, αναδεικνύεται σε παγκόσμιας εμβέλειας ηγέτη, έτσι που διαφοροποιείται ολοένα και περισσότερο από τις σοβιετικές θέσεις, κατ’ αρχήν ως προς την ακο­λουθητέα κομουνιστική τακτική στην Κορέα Αντίθετα απ’ τον Στάλιν, ο Μάο επιμένει πως η Κορέα πρέπει να γίνει ολόκληρη κομουνιστική. Μια καπιταλιστική Νότια Κορέα δεν μπορεί παρά να είναι μια κολοσ­σιαία στρατιωτική καπιταλιστική βάση και ένας μόνιμος κίνδυνος για το κομουνιστικό καθεστώς της χώρας του. Τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ρώσοι, μυρουδιά δεν παίρνουν πως ο τρόπος σκέψης, συνεπώς και ο τρόπος πολιτικής σκέψης είναι πολύ διαφορετικός στην Ανατο­λή. Εκεί τα καθεστώτα απλώς αλλάζουν δέρμα αφήνοντας τον σκε­λετό απαράλλαχτο. Η δυτικού τύπου δημοκρατία δύσκολα κάνει ζευ­γάρι με την κλασικού τύπου ανατολίτικη γραφειοκρατία, που μπορεί να στηρίξει κάθε είδους αυταρχισμό.

Δεν πρέπει να ξεχνούμε πως οι Κινέζοι είναι οι δημιουργοί της γρα­φειοκρατίας, σαν διοικητικό σύστημα νοούμενης. Το κλοίσικό αυτο- κρατορικό μανδαρινάτο και το κομουνιστικό κομματικό μανδαρινάτο, είναι το ίδιο μανδαρινάτο διαφορετικά συσκευασμένο. Η ρωσική κο­μουνιστική γραφειοκρατία, όμως είναι διαφορετικής μορφής. Η μαν- δαρίνικη γραφιοκρατία δεν στηρίζει ποτέ τους ανίκανους, αντίθετα δίνει προνόμια μόνο στους ικανούς όπως περίπου και στον εύμορφο (όχι δύσμορφο, σαν τον ελληνικό) καπιταλισμό, όπου ο ελλειμματικός και ο αδικημένος απ’ τη (ρύση θα πεταχτεί χωρίς δισταγμό στον Καιά­δα, μόλις εμφανίσει σημάδια ανικανότητας ή κόπωσης. (Ο σοσιαλι­σμός είναι ένα κοινωνικό σύστημα που παίρνει πάντα υπ’ όψη του τους αδικημένους απ’ τη φύση, αλλά οι αδικημένοι απ’ τη φύση, κυ­ρίως οι κατά τον νουν αδικημένοι, χάρη στο χριστιανισμό, πιστεύουν πως δεν είναι αδικημένοι απ’ τη φύση κι έτσι διεκδικούν τα δικαιώ- ματά τους στην καπιταλιστική ιεραρχία, κάνοντάς την πέρα για πέρα ανισόρροπη. 'Οσο συμπαθητικός κι όσο καλός χριστιανός κι αν είναι ο βλαξ, θα είναι πάντα βλαπτικός για τον λόγο πως δεν γνωρίζει πως είναι βλαξ και συνεπώς διεκδικεί με πείσμα την αναρρίχησή του στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας πράγμα που δε συνέβη ποτέ στην μανδαρινική Κίνα, τόσο την παλιότερη όσο και τη νεώτερη).

Το αδιέξοδο που δημιουργείται στις διαπραγματεύσεις για τον τερ­ματισμό του πολέμου στην Κορέα και που προσθέτει σ’ αυτόν την ιδιορρυθμία να τελείται υπό την προοπτική του πάντα επικείμενου (για τρία χρόνια, παρακαλώ ) τερματισμού του, οφείλεται κυρίως στον

232

πόλεμο κομουνιστικού γοήτρου που διεξάγει ο μέγας νικητής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, Στάλιν. Με το θάνατό του, αλλά και με την ανά­ληψη της εξουσίας στην Αμερική από τον Αΐζενχάουερ, ένα πρόσωπο σχεδόν μυθικό, χάρη στον αναμφισβήτητα πρωτεύοντα στρατιωτικό ρόλο του στον πόλεμο, ο Πόλεμος της Κορέας τελειώνει, τον Ιούλιο του 1953, με αμοιβαίες υποχωρήσεις και κάτω απ’ την απειλή των Αμερικα­νών πως αν οι Ρώσοι και οι Κινέζοι δεν παραιτηθούν από την προσπά­θεια να ενοποιήσουν κομουνιστικά την Κορέα, μια ατομική βόμβα θα σκάσει πάνω απ’ το Πεκίνο. Ο Αΐζενχάουερ παίζει σκληρό παιχνίδι, και σαν δοκιμασμένος και ικανότατος στρατιωτικός που είναι, δε συναντά πολλές δυσκολίες να πείσα τους Ρώσους, αλλά όχι και τους Κινέζους, πως δεν μπλοφάρει απλώς. Οι Κινέζοι όμως είναι πεπεισμένοι πως μπλο­φάρει. Άλλωστε, ο Μάο έχει μόλις διαμορφώσει τη θεωρία του για τη «χάρτινη τίγρη», όπως αποκαλεί την ατομική βόμβα και γενικότερα την αμερικάνικη στρατιωτική ισχύ. Ξέρει πως θα χρειαστούν πολλές ατομι­κές βόμβες για να εξαφανίσουν την Κίνα και δεν έχα κανένα πρόβλη­μα να το παίζα άνετος και παλικαράς.

'Οπως και νάναι, ο Μάο διαψεύδεται εκ των πραγμάτων στην Κο­ρέα, που είναι πάρα πολύ μικρή σε σχέση με την πατρίδα του. Η πά­για άποψή του πως στον πόλεμο ο ανθρώπινος παράγοντας και η βού­ληση παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από την στρατιωτική τεχνολογία και την υπεροπλία (αυτό εν τέλη σημαίνη η μεταφορά «χάρτινη τίγρις»), μπορεί μεν να τον οδήγησε στη νίκη στην Κίνα, εξαιτίας του όγκου της αλλά και της ανυπαρξίας τότε ατομικής βόμβας στα χέρια του δυτι­κόφιλου αντιπάλου του Τσανγκ Κάι-Σεκ, όμως τώρα, στην Κορέα, ο ανταρτοπόλεμος που διεξάγη εκεί ο Μάο με τους Κινέζους Λαϊκούς Εθελοντές, όπως ονομάζη το εκστρατευτικό του σώμα, είναι αδύνατο να αποδώσει, αντιμετωπίζοντας όχι Κινέζους ή Κορεάτες, αλλά τέληα εξοπλισμένους Αμερικανούς.

Για πρώτη φορά στην ιστορία οι στρατιωτικοί όλου του κόσμου συνειδητοποιούν, κατά τη διάρκηα του Πολέμου της Κορέας, πως η εποχή του προσωπικού, του ατομικού ηρωισμού έχει περάση για πά­ντα, και πως στο εξής τη νίκη δεν θα τη χαρίζουν στο νικητή οι ήρωες, αλλά η στρατιωτική τεχνολογία Βέβαια, ο Πόλεμος της Ινδοκίνας και ο Πόλεμος του Βιετνάμ φαίνεται να δικαιώνουν τον Μάο, όσον αφο­ρά την άποψή του για τον ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στην έκ­βαση ενός πολέμου, ωστόσο ο πόλεμος στο Βιετνάμ διεξάγεται στη ζούγκλα και στα έλη της θερμής Νοτιοανατολικής Ασίας και όχι στο ήρεμο, θαλασσινό τοπίο της Κορέας, που προσφέρεται πολύ για μάχες εκ παρατάξεως και για αποβάσης και όχι για ανταρτοπόλεμο.

233

Ο Πόλεμος της Κορέας έχει ομοιότητες με τον ελληνικό εμφύλιο πό­λεμο, που άλλωστε τον διαδέχεται ατάκα Σχεδόν μόλις τελειώσει ο ένας, αρχίζει ο άλλος. Και οι Αμερικανοί, που στην Ελλάδα μελετούν προσεχτικά την ταχτική του ανταρτοπολέμου που εφαρμόζει ο αντίπα­λος, είναι ήδη καλά προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν αντάρτες παντού στον «ελεύθερο κόσμο», του οποίου αυτοδιορίζονται προστά­τες. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος είναι το πρελούντιο στον Πόλεμο της Κορέας, κι αυτή τη σχέση της ελληνικής εισαγωγής προς το κυ­ρίως θέμα, το κορεατικό, την παίρνει σοβαρά ύπ’ όψιν ο Γ. Παπαν- δρέου, ο άνθρωπος που θα στείλει το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στη Κορέα ίσα ίσα για να το λιανίσουν οι Κινέζοι και οι Κορεάτες και το ένα τάγμα που στάλθηκε εκεί να επιστρέψει σχεδόν μισό.

Και ναι μεν οι ήρωες πολεμούν σαν 'Ελληνες όμως οι Κορεάτες πο­λεμούν σαν Κορεάτες, οι Κινέζοι σαν Κινέζοι και οι Τούρκοι σαν Τούρκοι. 'Οταν και οι 'Ελληνες μάθουν κάποτε να πολεμούν σαν 'Ελ­ληνες, δηλαδή σαν λογικοί (!) άνθρωποι, πρώτον θα αρνούνται να πάρουν μέρος σε πολέμους τόσο μακρινούς, δεύτερον θα στηρίζονται στη στρατιωτική τεχνολογία και όχι στο νταηλίκι, τρίτον δεν θα υπο­τιμούν μονίμως τον εχθρό (Ιταλοί μακαρονάδες και άλλα τέτοια κου- ζινικά), ώστε να ευτελίζουν τη νίκη τους χωρίς να το καταλαβαίνουν (σε δοξάζει πάντα ο καλός και ισχυρός εχθρός) και τέταρτον θα πά- ψουν να επικαλούνται τη βοήθεια του θεού πριν από κάθε πόλεμο, πριν από κάθε μάχη, πριν από κάθε δυσκολία. Δε λέω, καλό το Άγιο Πνεύμα αρκεί να υποστυλώνεται από το ανθρώπινο. Άλλωστε, αν η νίκη ήταν πρόβλημα προσευχής τότε θα βάζαμε όλους τους παπάδες να προσεύχονται μέρα νύχτα και σε περίπτωση αποτυχίας τους θα τους εκτελούσαμε όλους μαζί, όπως ακριβώς κάνουν οι πρωτόγονοι λαοί με τους μάγους της φυλής όταν αυτοί αποτύχουν στο έργο τους. (Ας το δοκιμάσουμε στον επόμενο πόλεμο. Μπορεί να αποτύχουμε, αλλά τουλάχιστον θα έχουμε απαλλαγεί απ’ τους παπάδες).

Ο συμβιβασμός των Σοβιετικών στην Κορέα γίνεται η αιτία της τα­χύτατης ανόδου του μαοϊσμού σ’ όλον τον κόσμο. Ο Μάο δεν συμβι­βάστηκε, συμβιβάστηκαν οι μετασταλινικοί Σοβιετικοί. Οι αριστερι­στές συνεχίζουν να πιστεύουν στη δύναμη του σχεδόν παντοδύναμου ανθρώπου. Ναι αλλά η τεχνολογία την οποία δεν πολυεκτιμούν οι παραδοσιακοί κομουνιστές που στηρίζονται υπέρ το δέον στη βούλη­σή τους και στην παλικαριά τους θα τους εκδικηθεί βάναυσα. Στην Κορέα θα νικήσει τελικά η στρατιωτική τεχνολογία. Δηλαδή, η ατομι­κή βόμβα. Που ναι μεν δε ρίχνεται εκεί, υπάρχει όμως και λειτουργεί στρατιωτικά και πολιτικά απ’ το παρασκήνιο.

234

Ζ. ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΑΖΙΣΜΟΣ

1. Η γέννηση του φασισμού από το πνεύμα της αγέλης

Τώρα που τέλειωσε και για τούτο το αφήγημα ο Β' Παγκόσμος Πό­λεμος, μαζί και η ουρά του, ο πόλεμος της Κορέας, καιρός να δούμε λιγάκι και τα βαθύτερα και ουσιαστικότερα αίτιά του, που μορφο- ποιούνται απλά και καθαρά στο φασισμό και το ναζισμό, δηλαδή την ιταλική (φασισμός) και τη γερμανική (ναζισμός) παραφυάδα ενός καπιταλισμού σε κρίση. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο φασισμός είναι κι αυτός καπιταλισμός. Το ίδιο και ο ναζισμός. Είναι χρήσιμο να ξέρει κανείς πότε και κάτω από ποιες συνθήκες ο φιλελεύθερος ή ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός μπορεί να μεταστραφεί σε φασισμό ή σε ναζισμό. Που ενυπάρχουν σα δυνατότητα, αλλά όχι και σαν ανα­γκαιότητα, στον καπιταλισμό. Αυτό σημαίνει πως είναι δυνατό να επανεμφανιστούν. 'Αλλωστε, η ύπαρξη φασιστικών ή ναζιστικών κομ­μάτων και κινημάτων στις μέρες μας, μαρτυράει πως ο κίνδυνος δεν είναι καθόλου φανταστικός.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι η συνέχεια του Α' και απέχει απ’αυτόν μόνο 25 χρόνια. Ωστόσο, στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν υπήρχε φασισμός, θα προκύψει στο μεσοπόλεμο, πρώτα στην Ιταλία Επειδή υπάρχουν σαφέστατες ομοιότητες ανάμεσα στους-δύο πολέμους όσον αφορά τα αίτιά τους, το να λέμε πως δεν θα γινόταν ο Β' Πα­γκόσμιος Πόλεμος αν δεν υπήρχε ο φασισμός και πως αυτός τον προ- κάλεσε, είναι μια χονδροειδέστατη υπεραπλούστευση. Ο φασισμός δεν έπεσε απ’ τον ουρανό. Ούτε βγήκε πανέτοιμος απ’ το κεφάλι του Μου­σολίνι, όπως η Αθηνά απ’ το κεφάλι του Δία. Ο φασισμός είναι ένα κοινωνικό κίνημα που κυοφορείται για κάπου δυο αιώνες, από τότε που ο γαλλικός Διαφωτισμός, που θα καταλήξει στη Γαλλική Επανά­σταση, θα μεταθέσει την προσοχή στην ατομικότητα και την προσω­

235

πικότητα και θα βάλει σε δεύτερη μοίρα τις συλλογικές αξίες και τη συλλογική δράση. Ο Διαφωτισμός απεχθάνεται το αγελαίο πνεύμα. Αλλά χωρίς την αναγκαία δόση αγελαίου πνεύματος η συλλογική δράση καθίσταται προβληματική. Ο φασισμός είναι μια αγελαία αντί­δραση κατά του ατομικισμού, που εδραιώνει ο γαλλικός Διαφωτισμός.

Ο δημιουργός της επιστήμης της ομαδικής (μαζικής) ψυχολογίας, Γκυστάβ Λεμπόν (1841-1931) θα μας μάθει μερικά τιάρα πολύ χρήσιμα πράγματα για τη συμπεριφορά της αγελαίας μάζας. Τα πλήθη, λέει ο Λεμπόν, υπακούουν πιο εύκολα στα ένστικτα και τα συναισθήματα, παρά στον Ορθό Λόγο. Οι ηγέτες δεν μπορούν να απευθυνθούν στη μάζα διά του Ορθού Λόγου. Πρέπει να την πλησιάσουν με τρόπους εν- στικτικούς και συναισθηματικούς. Η δημόσια ηθική, λέει ο Λεμπόν, επηρεάζεται λιγότερο από τον ορθολογισμό και περισσότερο από τις συνεχώς επαναλαμβανόμενες δηλώσεις ηγετών κάθε είδους και πα­ραλλαγής. Ο Λεμπόν θα μας δώσει το βασικό ψυχολογικής τάξεως πλαίσιο, μέσα στο οποίο είναι δυνατό να εμφανιστεί ο φασισμός, σαν εκδήλωση του πνεύματος της αγέλης.

Το γεγονός πως οι άνθρωποι προτιμούν να στεγάζουν πρώτα τους θεούς τους και ύστερα τους εαυτούς τους, είναι ένα μόνο απ’ τα πολ­λά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την άποψη του Λεμπόν πως η μάζα απεχθάνεται τον ορθολογισμό και προτιμά την προσευχή, στην κα­λύτερη περίπτωση, και τη μαγεία, στη χειρότερη. Αυτά και άλλα τέτοια θα κάνουν τον Κορνήλιο Καστοριάδη να απομακρυνθεί από τον αυστη­ρά ορθολογικό μαρξισμό. Στο μνημειώδες σύγγραμμά του Η φαηασια- κή θέσμιση της κοινωνίας θα προτείνει ανορθολογικές μεθόδους δράσης, προκειμένου να έχουμε ορθολογικά αποτελέσματα. Ο ανορθολογισμός στην υπηρεσία του ορθολογισμού! Ανορθόλογη συμπεριφορά, ορθολογι­κό αποτέλεσμα! Το μεγαλειώδες αρχιτεκτονικό κτίσμα, που μπορεί να είναι ένας καθεδρικός ναός σαν τη Ντουόμο του Μιλάνου, είναι κάτι παραπάνω από πραγματικό. Κι ωστόσο, προέκυψε από την πίστη στο θεό, από έναν εξαιρετικά παραγωγικό μύθο, στον οποίο ο πολιτισμός χρωστάει πάρα πολλά

Ο Ορθός Λόγος, η προσήλωση στη λογική, είναι μια επίμονη απαί­τηση της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Που θα εξαφανιστεί για πολλούς αιώνες και θα επανεμφανιστεί καώ την Αναγέννηση. Από αυτήν θα παραλάβει ο γαλλικός Διαφωτισμός, και στη συνέχεια ο μαρξισμός, την πίστη στην αξία και τη σημασία του Ορθού Λόγου. Με τον φασι­σμό όμως, ο Ορθός Λόγος θα γελοιοποιηθεί πλήρως. Ο φασισμός θα στηριχτεί στο άλογο και στο παράλογο, στην αγελαία συμπεριφορά της μάζας, στα κοινά στο ανθρώπινο είδος ένστικτα, στα κοινά για

236

όλους βασικά και χονδροειδή συναισθήματα, στην περιφρόνηση της ατομικότητας και της προσωπικότητας, στη λατρεία των πρετ-α-πορ- τέ ιδεών, στην επίκληση μαγικών και υπερφυσικών δυνάμεων, στην άσπρη (καλοποιό) και στη μαύρη (κακοποιό) μαγεία, στον πάντα ζω­ντανό σαμανισμό, που εκπροσωπεί στην εποχή μας ο χαρισματικός ηγέτης, που, όπως ο σαμάνος, αντλεί το χάρισμά του να γιατρεύει ψυχές και σώματα από πνεύματα και αόρατες δυνάμεις που υπερίπτα­μ α ι γύρω του και πάνω του και που μόνο αυτός μπορεί να δαμάσει. Ο φασισμός είναι κοινωνική μεταφυσική.

Όχι μόνο οι κοινωνικές αλλά και οι ψυχολογικές ρίζες του φασι­σμού είναι τόσο βαθιές, που θα ήμασταν υπέρ το δέον αφελείς αν τον θεωρούσαμε σαν ένα πρόσκαιρο φαινόμενο, συναρτημένο μόνο με τις δραστηριότητες του μεγάλου κεφαλαίου, λες και το μικρό, λες και το ανύπαρχτο κεφάλαιο του ταλαίπωρου μεροκαματιάρη, που τρέχει του σκοτωμού πίσω από χαρισματικούς ηγέτες, δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην εμφάνιση και την εδραίωση του πάντα υπαρχτού σα δυνατότη­τα φασισμού. Εκτός από λίγους πάρα πολύ μεγάλους, οι κεφαλαιού­χοι στην πλειοψηφία τους προτιμούν την αστική κοινοβουλευτική δη­μοκρατία. Η σταθερή πελατεία του φασισμού θα είναι πάντα οι λού- μπεν, οι αγράμματοι, οι μικρονοΐκοί, οι ηλίθιοι, οι ιδεοληπτικοί και κυρίως οι φοβισμένοι.

Η προτίμηση του περίφημου απλού ανθρώπου για το άλογο και το παράλογο είναι δεδομένη και αναμφισβήτητη. Και οφείλεται, εκτός απ’ την αμάθεια, και σε ένα μεγάλο πλέγμα ελλείψεων και αποστερήσεων κάθε είδους, μηδέ της ερωτικής και της σεξουαλικής εξαιρουμένης, όπως θα μας πει ο Βίλχελμ Ράιχ στη Μαζική ψυχολογία του φασι­σμού, που είναι ίσως το σημαντικότερο βιβλίο που γράφηκε πάνω στην ερωτική σχέση ηγέτη και οπαδού, ανθρώπου χαρισματικού και μαζάν- θρωπου, ανθρώπου με ισχυρή προσωπικότητα και ανθρώπου με ανύ­παρκτη προσωπικότητα, γόη και γοητευμένου, δούλου εθελοντή και ψυχρού δουλέμπορου. Ο φασισμός δεν είναι δημιούργημα του Μπενί- το Μουσολίνι (1883-1945). Αυτός, το μόνο που θα κάνει είναι να εκμε­ταλλευτεί επιδέξια τον εν δυνάμει φασισμό. Που σα δυνατότητα υπάρ­χει μέσα σε οποιαδήποτε κοινωνία. Προσέξτε κατ’ αρχήν το ευφυέστα­το σκεπτικό που οδηγεί το Μουσολίνι στην επιλογή του όρου φασι­σμός, που είναι δικός του.

Στα λατινικά fasces και στα ιταλικά fascio (φάτσιο) λέγεται το ρω­μαϊκό έμβλημα της εξουσίας, που είναι μια δέσμη ράβδων, καλά δε­μένων στη λαβή ενός τσεκουριού. Στην άκρη της λαβής και των δε­μένων πάνω της ράβδων υπάρχει ένας πέλεκυς, άλλοτε μονός και

237

άλλοτε διπλός. Οι δεμένες πάνω στη λαβή του πελέκεως ράβδοι συμ­βολίζουν τον λαό, τον καλά δεμένο πάνω στον ηγέτη. Που αποκλείε­ται να στρέψει κατά του λαού τη λεπίδα του πελέκεως, αφού είναι ήδη δεμένος στη λαβή. Ποιον, λοιπόν, θα αποκεφαλίσει ο ηγέτης με τη βοήθεια του λαού, του δεμένου στο όπλο του; Μα, τους εχθρούς του λαού. Και ποιοι είναι οι εχθροί του λαού; Μα, οι κεφαλαιοκρά­τες. Αλλά και όσοι πολεμούν τους κεφαλαιοκράτες και κυρίως οι κομουνιστές. Τότε, γιατί οι φασίστες κυνηγούν τους κομουνιστές αφού ο καπιταλισμός είναι ο κοινός εχθρός τους; Διόα, άλλο καπι­ταλισμός και άλλο κεφαλαιοκράτες. Οι κεφαλαιοκράτες είναι πρό­σωπα συγκεκριμένα, αυτά ακριβώς που εμποδίζουν άλλα συγκεκρι­μένα πρόσωπα να «ανεβούν στην ανώτερη τάξη», να γίνουν δηλαδή κεφαλαιοκράτες. Ενώ ο καπιταλισμός είναι κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα, που σαν τέτοιο είναι κάτι το γενικό και αό­ριστο για τους περίφημους απλούς ανθρώπους. Κάτι το αφηρημένο. Ενώ ο καπιταλιστής έχει πάντα ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Είναι ο κύριος Τάδε, το αφεντικό μου, το αφεντικό σου, το αφεντικό του, αυτός ο φρικτός άνθρωπος που μου δίνει ένα μεροκάματο πείνας, που δεν μου δίνει αύξηση, που πηδάει τη γυναίκα μου και άμα λά­χει και την παρθένα κόρη μου, τη δακτυλογράφο του, αυτός που με υποχρεώνει να ψηφίζω τον δικό του άνθρωπο, κλπ, κλπ.

Ο λεγόμενος απλός άνθρωπος δυσκολεύεται να κάνει αφαιρέσεις. Και όταν του μιλάς για καπιταλισμό, φέρνει στο νού του τον συγκε­κριμένο καπιταλιστή που γνωρίζει και που κατά κανόνα είναι το κακό αφεντικό του. θα δυσκολευτεί να καταλάβει πως για το χάλι του δεν φταιν οι καπιταλιστές, αλλά ο καπιταλισμός, δε φταιν κάποιοι συγκε­κριμένοι άνθρωποι που τυχαίνει να είναι καπιταλιστές, αλλά ένα συ­γκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό σύστημα που λέγεται καπιταλισμός, και που κατ’ ανάγκην εκφράζεται μέσα από συγκεκριμένους ανθρώ­πους. Αν υποθέσουμε πως «καθαρίζεις» όλους αυτούς τους συγκεκρι­μένους ανθρώπους που σε ταλαιπωρούν, το μόνο που θα κάνεις είναι μια τρύπα στο νερό. Οι κληρονόμοι θα πάρουν τη θέση τους. Και διά του κληρονομικού δικαίου το εκμεταλλευτικό σύστημα θα διαιωνίζε- ται εις τον αιώνα των αιώνων, αμήν.

Ο καπιταλισμός είναι κοινωνικός δαρβινισμός. Σ’ αυτόν, επιβιώ­νουν οι ισχυρότεροι, οι περισσότερο προσαρμοστικοί, οι ελαστικοί. Που λόγω ελαστικότητας μπορούν να πάρουν πολλά και ποικίλα σχή­ματα. Το συνηθέστερο είναι εκείνο που προκύπτει διά της επικύψεως. Και επειδή είναι πιο εύκολο να είσαι δυνατός κατά το σώμα παρά κατά τον νου, και επειδή πολλοί αδύνατοι, είτε κατά το σώμα είτε

238

κατά τον νου, είτε και τα δυο μαζί, εύκολα ενώνονται σε δέσμη για να αποτελέσουν «κοινωνική δύναμη», και επειδή η εν λόγω κοινω­νική δύναμη δεν έχει εγγεγραμμένη στο πρόγραμμά της την κατάρ­γηση του συστήματος που συνεχώς αναπαράγει τη φτώχεια, και επει­δή τούτοι οι όντως ταλαιπωρημένοι και βασανισμένοι άνθρωποι αγω­νίζονται να πάρουν τη θέση των αφεντικών, ή έστω να προαχτούν και να γίνουν, από ψιλικατζήδες, μπακάληδες, και επειδή αυτοί που σκέφτονται και ενεργούν έτσι αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία, και επειδή αυτή η μεγάλη πλειοψηφία ψηφίζει με την ελπίδα πως κάτι θ’ αλλάξει με τους «φιλολαϊκούς» που θά ’ρθουν στην εξουσία, για να δουν σε λίγο πως τίποτα δεν άλλαξε, υποτάσσονται τελικά σε έναν σωτήρα, αν εμφανιστεί.

Ποιος δημαγωγός λέει πως οι φασίστες ηγέτες δεν αγαπούν το λαό και δε νοιάζονται γι* αυτόν, Τα πιο τολμηρά φιλολαϊκά μέτρα στην Ελλάδα τα πήρε ο Μεταξάς. Αυτός καθιέρωσε το οχτάωρο και τις πλη­ρωμένες διακοπές. Άλλωστε, ο Μουσολίνι, ένας πραγματικά ιδιοφυής άνθρωπος, κι ας λέμε ό,τι θέλουμε για τους εχθρούς μας, προκειμένου να ξορκίσουμε τα κακά πνεύματα, χαρακτήρισε το κράτος του συντε­χνιακό. Και ήταν πράγματι. Δεν διέλυσε τα συνδικάτα ο Μουσολίνι, τα χρησιμοποίησε. Και μάλιστα χωρίς μεγάλο κόπο. 'Ομως, απαγόρευ­σε αυστηρά τη συνεργασία μεταξύ των συνδικάτων. Μπορείς να αγω­νίζεσαι για τα συμφέροντά σου, αρκεί να αδιαφορείς για τα συμφέ­ροντα του διπλανού σου. 'Οπως κάνουν και οι δικοί μας απεργοί. Που καταλαμβάνουν τα οδοστρώματα, αδιαφορώντας επιδεικτικά για την ταλαιπωρία που προκαλούν σε ανθρώπους ενπλώς άσχετους με τα αι- τήματά τους. Αυτός ακριβώς είναι ο εν δυνάμει φασισμός που, όταν εμφανιστεί το κατάλληλο κοινωνικό και ιστορικό κλίμα, θα μεταλλα­χτεί σε εν ενεργεία φασισμό. Ο Μουσολίνι βρήκε τον φασισμό σχεδόν έτοιμο μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία. 'Εμενε να δώσει ένα όνο­μα σε κάτι που δε γνώριζε ακόμα το όνομά του.

Προσέξτε τι λέει ο θεωρητικός Μουσολίνι σ’ ένα έξοχό του κείμε­νο υπό τον τίτλο «Το δόγμα του φασισμού», γραμμένο πριν πάρει την εξουσία: «Το πρόγραμμά μας είναι απλό, διότι απλούστατα δεν έχου­με πρόγραμμα Απλώς, θέλουμε να κυβερνήσουμε την Ιταλία Μας ζη­τούν πρόγραμμα. Αλλά υπάρχουν ήδη πολλά προγράμματα. Για να σωθεί η Ιταλία, δε χρειάζονται προγράμματα αλλά άνδρες και βού­ληση». 'Εχετε ακούσει ποτέ έλληνα πολιτικό να μιλάει με τέτοια σπα­ραχτική ειλικρίνεια και μάλιστα πριν το κόμμα του ανεβεί στην εξου­σία; Όλοι το παίζουν δημοκράτες. Αλλά σχεδόν όλοι σκέφτονται σαν τον Μουσολίνι. Όμως, μετά το φιάσκο του ιστορικού φασισμού, οι

239

κρυπτοφασίστες θα φέρονται σαν τις κρυφές πουτάνες: θα παριστάνουν τις καλές και σεμνές κυρίες, που ωστόσο θα μπορούσαν κάλλιστα να πάνε με τον καθένα, αρκεί να μην το μάθουν πολλοί και από πόρνες αδήλωτες γίνουν δηλωμένες. Οπότε δύσκολα μπαίνεις στο Κοινοβούλιο.

Ο Μουσολίνι ήταν χωρικός και γιος σιδερά. (Όχι αγωγιάτης!). Σπούδασε δάσκαλος, δούλεψε λίγο σα δημοδιδάσκαλος και λίγο σαν καθηγητής των γαλλικών, και κάποτε τα παράτησε όλα και πήγε να δουλέψει κάνα δυο χρόνια σαν οικοδόμος στην γερμανόφωνη Ελβετία, όπου και θα μάθει τέλεια τα γερμανικά. Εξαιρετικά φιλομαθής, θα γίνει περιζήτητος στους αναρχικούς αλλά και στους μαρξιστικούς κύκλους της Ελβετίας, θαυμάστριά του, μάλιστα, ήταν και η θρυλι­κή Βέρα Ζασούλιτς, που τον βοήθησε να ανακαλύψει το μαρξισμό. Αλλά και τον αναρχισμό του Μπακούνιν.

Επιστρέφοντας στην Ιταλία αναπτύσσει μια εκπληχτική δράση σαν στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Και το 1912, σε ηλικία 29 ετών, γίνεται διευθυντής της εφημερίδας Αβάντι {Εμπρόφ, επίσημου όργανου του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Παραμένοντας μετριοπαθής μαρξιστής προς το παρόν, φεύγα και από την εφημερίδα και απ’ το κόμμα με την κήρυξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί οι σύντροφοί του αποφα­σίζουν να μην υποστηρίξουν την έξοδο της Ιταλίας στον πόλεμο δίπλα στους δυτικούς Συμμάχους. Με μια καινούργια εφημερίδα που λέγε­ται Ιλ Πόπολο v t’ Ιτάλια (Ο λαός της Ιταλίαφ, κάνει ό,τι μπορεί πα­ρέα με τον διάσημο ποιητή και πεζογράφο Γκαμπριέλε ντ’ Αννούτσιο, για να βγάλει την Ιταλία στον πόλεμο. Και τα καταφέρνει. Όταν λή­ξη ο πόλεμος, αυτή η άκρως εντυπωσιακή επιτυχία του θα εκτιμηθεί πολύ και εντός και εκτός Ιταλίας.

Στη διάρκεια του πολέμου θα εγκαταλείψα το μαρξισμό. Διότι, λέα ο Μουσολίνι, ο Μαρξ δίνει υπέρ το δέον μεγάλη προσοχή στους αδύ­νατους και τους δυστυχείς. Και με τέτοιους δίπλα σου είναι αδύνα­τον, λέει, να κάνεις δουλειά. Τώρα πιστεύει πως: «Μόνο ο πόλεμος εντείνει τις ανθρώπινες δυνάμεις στο μεγαλύτερο βαθμό και δοξάζει τους λαούς που έχουν το θάρρος να τον αντιμετωπίσουν. Ο φασισμός δεν είναι κίνημα αρήνης αλλά πολέμου». Λόγια καθαρά και σταρά- τα. Αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν καθόλου τυχαίος. Ούτε ο δικός μας Μεταξάς ήταν τυχαίος. Σημειώστε πως, πριν γίνει δικτάτορας, ο Με- ταξάς δεν ήταν καθόλου φιλοπόλεμος όπως ο ιταλός συνάδελφός του. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ήταν από τους λίγους έλληνες πο­λιτικούς της εποχής του, που ανατάχτηκαν στην κατά της Τουρκίας εκστρατεία και πως προείδε τη μικρασιατική καταστροφή του 1922.

Για να συνοψίσω: ο φασισμός έχα κοινωνική βάση και είναι λαΐ-

240

κό πολιτικό κίνημα 'Οπως λέει ο Μαρξ, ο λαός δεν είναι παρά μια δυ­νατότητα και για το καλύτερο και για το χειρότερο. Ο φασισμός εκ­μεταλλεύεται τη χειρότερη δυνατότητά του.

2. Η τυχαία άνοδος του ιταλικού φασισμού

Ο Μπενίτο Μουσολίνι (Benito Mussolini), που αν ήταν 'Ελληνας θα μπορούσε να λέγεται Καλούτσικος Αφρισμένος κληρονόμησε το όνο­μά του από τον μεξικανό επαναστάτη Μπενίτο Χουάρεζ. Ο αγρότης και σιδεράς πατέρας του έβλεπε τον Χουάρεζ σαν πρότυπο δυναμικού πολιτικού. Το Ντούτσε, που σημαίνει Αρχηγός, είναι τίτλος που θα τον πάρει μόνος του. Κι έτσι όλοι οι μετά τον Ντούτσε φασίστες αρχηγοί κρατών, θα αυτοχαρακτηρίζονται Αρχηγοί σκέτα. 'Οχι πρόεδροι, όχι πρωθυπουργοί, ούτε αρχηγοί του Κράτους, αλλά Αρχηγοί σκέτα. Και του κράτους, και του κόμματος, και του λαού -των πάντων. Κι όταν ένας Αρχηγός, που είναι ηγέτης ηγετών μικρότερων απ’ αυτόν, κατα­φέρει να μετατρέψει έναν ολόκληρο λαό σε προσκοπικό σώμα, σίγου­ρα είναι ένας πολύ καλός φασίστας ηγέτης. Ο γνήσιος φασίστας ηγέ­της αυτός που ξέρει να κάνει τη δουλειά του και σαν φασίστας και σαν ηγέτης δεν είναι μόνο δικτάτορας. Δικτάτορας μπορεί να γίνει και ο πρώτος τυχαίος στρατιωτικός μόνο και μόνο γιατί έχει στη διάθε­σή του όπλα Ο φασίστας ηγέτης όμως, πρέπει να ξέρει να κάνει το λαό να τον αγαπήσει. Κι όπου αυτό είναι δυνατό, προτιμάει να ανέρ­χεται στην εξουσία με εκλογές όπως ο Χίτλερ. Που εκλέχτηκε απ’ το λαό με νόμιμο και κανονικό τρόπο. Ωστόσο, ο Αρχηγός θα μπορούσε να αναλάβει την εξουσία και με απόφαση της Βουλής. Αλλά και με μια απ’ ευθείας ανάθεση της εξουσίας όχι και τόσο νόμιμη. Είναι η περίπτωση του Μουσολίνι. Αλλά και του Μεταξά, σε μας εδώ.

Λοιπόν, για ποια φασιστική δικτατορία μιλούμε, όταν τη στηρίζει ο λαός, ή όταν την εξουσία στον φασίστα δικτάτορα τη χαρίζουν οι βουλευτές, οι εκπρόσωποι του λαού; Προπαντός μη μπερδεύετε τη στρατιωτική δικτατορία, που λέγεται Χούντα στα ισπανικά, με τη φασιστική δικτατορία, αν και τίποτα δεν αποκλείει εκτός από φασι­στική να είναι και στρατιωτική. Πάντως, ο φασισμός δεν έχει κατ’ ανάγίσιν σχέση με το στρατό, αν και χωρίς τη βοήθειά του δε στέκα με τίποτα

'Οπως και νάναι, η φασιστική δικτατορία πρέπει να έχει λαϊκή

241

βάση για να είναι φασιστική. Μ’ αυτήν την έννοια, το καθεστώς των συνταγματαρχών σε μας εδώ δεν ήταν φασιστικό, γιατί δεν είχε λαϊ­κή βάση. Το καθεστώς του Μεταξά όμως ήταν φασιστικό, διότι είχε λαϊκή βάση - και μη διαμαρτυρηθείτε, σας παρακαλώ, προκειμένου να απαλλάξετε και πάλι τον ελληνικό λαό από τις ευθύνες του, γιατί τε­λικά θα τον καταντήσετε εντελώς ανεύθυνο, έτσι που τον απαλλάσ­σετε μονίμως από τις ευθύνες του. Και μην ξεχνάτε πως ο λαϊκισμός αποτελεί προϋπόθεση για την εμφάνιση του φασισμού, θα θυμήσου- με άλλη μια φορά πως ο Μαρξ έλεγε ότι ο λαός δεν είναι παρά μια δυνατότητα και για το καλύτερο και για το χειρότερο και μια δεξα­μενή που εμπεριέχει τους πάντες: τους αγίους, τους δολοφόνους, τους ιδιοφυείς, τους ηλιθίους, τους πλούσιους, τους φτωχούς, κλπ. Βέβαια, λαό ονομάζουμε ειδικότερα τα κατώτερα λαϊκά στρώματα, όμως τούτη η πολύ στενή έννοια γίνεται εύκολα καραμέλα στο στόμα όλων των δημαγωγών, δεξιών και αριστερών, που αρέσκονται να ψαρεύουν στα θολά νερά της άμορφης και ταξικά αδιαφοροποίητης μάζας.

θεωρία μας είναι τα πράγματα, έλεγε ο Μουσολίνι. Είναι το πιο γνωστό σλόγκαν του ιταλικού φασισμού. Και ο Χίτλερ συμπλήρω­νε, απευθυνόμενος στα στελέχη του: Μη λέτε ποτέ κάτι που δεν μπορεί να το καταλάβει και ο τελευταίος ηλίθιος. Η απέχθεια του φασισμού (και του λαϊκισμού) για κάθε τι που έχει σχέση με σκέ­ψη και όχι με πράγματα, είναι παροιμιώδης. Ποτέ πριν απ’ το φα­σισμό το πνεύμα δε διώχτηκε πιο λυσσαλέα. Κι ωστόσο, ο Μουσο­λίνι ήταν ένας καλός διανοούμενος. ('Οχι πάντως και ο Χίτλερ. Αυ­τός ήταν καλλιτέχνης!).

Ο φασισμός, λοιπόν, είναι πραγματισμός. Και γι’ αυτό ο φασίστας ρήτορας θα μπορούσε να γοητεύσει εύκολα τις απαίδευτες και πεινα- σμένες μάζες. Αλλά και τους ηλιθίους. Επειδή καταλαβαίνουν κι αυ­τοί τι λέει ο φασίστας δημαγωγός, νομίζουν πως έγιναν ξαφνικά έξυ­πνοι. Ο ευφυέστατος πρώην σοσιαλιστής και πρώην μαρξιστής Μου­σολίνι δεν είπε ποτέ πως είναι αντισοσιαλιστής, αντικομουνιστής, αντιμαρξιστής, αντιδημοκράτης, αντισημίτης. Είπε μόνο πως ο φασι­σμός τα ξεπερνάει όλα αυτά (νάτην η υπέρβαση!) και πως μοναδική του έγνοια είναι ο λαός έξω από κόμματα και ιδέες. (Κάθε φασιστι­κό κόμμα είναι πολυσυλλεκτικό εξ ορισμού). Και επειδή ο φασισμός είναι πάνω απ’ όλα και πάνω απ’ όλους, τελικά θα τα βάλει κάτω όλα και όλους θα τους τσαλαπατήσει. 'Ανθρωπος γοητευτικός και χαρι­σματικός, και επιπροσθέτως γυναικάς ασυμμάζευτος, ο Μουσολίνι έλεγε κάθε τόσο πως θα προτιμούσε να είναι ηθοποιός. Έλεγε την αλήθεια Το θέατρο ήταν το μεγάλο του πάθος. Αλλά τελικά του βγή­

242

κε αλλιώς, καν έγινε πολιτικός θεατρίνος. Κάθε δημόσια εμφάνιση του Μουσολίνι ήταν μια παράσταση.

'Οπως και νάναι, η αρχική του πρόθεση δεν ήταν να γίνει σώνει και καλά δικτάτορας. Άλλωστε, του άρεσε πολύ να αναφέρεται στον Περικλή, τον πιο μεγάλο δημοκράτη δικτάτορα που εμφανίστηκε ποτέ στην ιστορία. (Ο Περικλής έκαμνε ό,τι ήθελε, αλλά αφού πρώτα έπει­θε τους Αθηναίους πως η θέλησή του και η θέλησή τους ταυτίζονταν). Κι έτσι, στην αρχή της πολιτικής του καριέρας ο Μουσολίνι το παί­ζει Περικλής. Καίσαρ θα γίνει αργότερα

'Οταν του ανατεθεί η διακυβέρνηση της χώρας απ’ τον βασιλιά, για να βγάλει το φίδι απ’ την τρύπα, έτσι που είχαν γίνει όλα μπά­χαλο στην Ιταλία τον καιρό εκείνο, είχε μαζί του και παλιούς συντρό­φους από το σοσιαλιστικό κόμμα, όπως τον πολύ έντιμο Ντίνο Γκρά- νπ, που πίστεψε πως ο Μουσολίνι το πάει για σοσιαλισμό με κάποιον άλλο τρόπο, περισσότερο προσαρμοσμένο στη χαοτική και φωνακλά- δικη Ιταλία. 'Οταν ο Γκράντι θα εκδιωχτεί από το φασιστικό κόμμα, όλοι θα καταλάβουν πως ο σοσιαλισμός του Μουσολίνι δεν είναι παρά λαϊκίστικος καπιταλισμός.

Σημειώστε, κι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία για μας που είμα­στε με τους Ιταλούς «ούνα φάτσα, ούνα ράτσα» πως, όταν ο Μουσο­λίνι ανέβηκε στην εξουσία το 1922, δεν διέθετε κόμμα, αλλά κίνημα Το κίνημά του λεγόταν Ιταλικό Φάτσιο Πάλης και είχε την έδρα του στο Μιλάνο, απ’ όπου θα ξεκινήσει ο ιταλικός φασισμός. (Ο γερμα­νικός ναζισμός θα ξεκινήσα απ’ το Μόναχο. 'Οσο για την Ελλάδα, όλα ξεκινούν απ’ την Αθήνα και καταλήγουν στην Αθήνα). Στην αρχή το Ιταλικό Φάτσιο Πάλης ήταν μια μικρή παρέα ιδεολόγων, που δεν έλεγε να μεγαλώσει. Μάλιστα, ο ιδεολόγος Μουσολίνι, που οργάνω­σε αυτή την ομάδα στο Μιλάνο το 1919, σκέφτεται σοβαρά να την πα­ρατήσει και να πάει να γίνει ηθοποιός. 'Ομως, ξαφνικά το 1920 η εν λόγω ομάδα γίνεται γνωστή σ’ όλη την Ιταλία.

Τι είχε συμβεί; Κάτι πολύ απλό. Η ομάδα απόχτησε ένοπλους κομ­ματικούς «φρουρούς της τάξης». Και ήταν τέτοια η αταξία τότε στην Ιταλία, που η μόνη πηγή νομιμότητας κατέληξαν να είναι οι άνθρω­ποι του Φάτσιο (της δέσμης). Κανείς τότε στην Ιταλία δε λογάριαζε την αστυνομία ή το στρατό. Πόσο μάλλον τους πολιτικούς. Που τα είχαν μπερδέψει πολύ αυτόν τον καιρό. Κανένας τους δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει στους Ιταλούς αν η Ιταλία, που μόλις είχε βγει απ’ τον πό­λεμο, όπου πολέμησε δίπλα στους Γάλλους εναντίον των Αυστριακών, που δυνάστευαν τις βόρειες περιοχές της χώρας, κέρδισε ή έχασε στον πόλεμο. Αν και μετά τον πόλεμο ήταν απ’ τη μεριά των νικητών, η Ιτα­

243

λία μάλλον βγήκε χαμένη. Οι άλλοι νικητές δεν τη λογάριαζαν και πολύ. Άλλωστε, μπήκε καθυστερημένα στον πόλεμο, όπως και η Ελλά­δα Που κι αυτή δεν ήξερε μετά τον πόλεμο αν έχασε ή αν κέρδισε απ’ την όψιμη συμμετοχή της σ’ αυτόν. Στην αρχή η Ελλάδα φάνηκε να κερδίζει, αλλά λίγο μετά θα έρθει η μικρασιατική εκστρατεία, που εί­ναι μια από τις συνέπειες της νίκης των συμμάχων, και η καταστροφή, που είναι συνέπεια της εκστρατείας άρα και της νίκης. Έτσι περίπου έγινε και στην Ιταλία, μ’ εκείνα τα αμφισβητούμενα εδάφη γύρω απ’ την Τεργέστη. Που ακόμα και στις μέρες μας δύσκολα καταλαβαίνεις αν είναι ιταλικά η κροατικά. (Απ’ αυτήν την περιοχή, απ’ το Κάπο Ντ’ Ίστρια συγκεκριμένα καταγόταν και η οικογένεια του Κερκυραίου Καποδίστρια, του δικού μας - ή μήπως των Ιταλών, Τι να σας πω, τί­ποτα δεν είναι σίγουρο σε τέτοιες εθνολογικά ερμαφρόδιτες περιοχές).

Για να καταλάβετε το ιταλικό μπάχαλο της εποχής εκείνης σκε- φτείτε μόνο πως ο Γκαμπριέλε ντ’ Αννούντσιο, ένας πολύ καλός ποιη­τής και πεζογράφος συγκροτεί σώμα εθελοντών και τον Σεπτέμβριο του 1919 ορμάει και καταλαμβάνει το Φιούμε, τη σημερινή κροατική Ριέκα, πόλη που ίδρυσαν οι Βενετσιάνοι, και που το 1723 ήταν γαλ­λικό λιμάνι, το 1870 ουγγρικό λιμάνι, και, το 1919, χάρη στον ντ’ Αν- νούντσιο γίνεται ιταλικό λιμάνι. Αλλά μόνο για έναν χρόνο. Γιατί απ’ το 1920 μέχρι το 1922, το Φιούμε θα είναι ανεξάρτητη πόλη-κράτος Για να γίνει επισήμως ιταλική πόλη το 1924, να ξαναγίνει, πάλι επισήμως γιουγκοσλαβική πόλη το 1947 και να καταλήξει στις μέρες μας μια όμορφη κροατική πόλη.

Δεν τα μπέρδεψε μόνο ο ντ’ Αννούντσιο αλλά και ο Έζρα Πάσυντ, ο μεγαλύτερος ποιητής του αιώνα μας. Αν και Αμερικανοεβραίος έρχε­ται από τη μακρινή Αμερική στην Ιταλία μόνο και μόνο για να βοηθή­σει τον Μουσολίνι! Κι όταν τρελαίνεται με τον Μουσολίνι ο μεγαλύτε­ρος ποιητής του αιώνα μας δεν καταλαβαίνω γιατί δεν θα έπρεπε να τρελαθεί ο λαός. Τό είπα, ο φασισμός είναι γοητευτικός γιατί λατρεύει τη δράση. Και γιατί μπορεί να πάρα χίλια πρόσωπα φορώντας χίλιες μάσκες Ακόμα και σαν σοσιαλισμός μπορεί να εμφανιστεί.

Ο Τζιοβάνι Τζιολίτι (1842-1928), ένα είδος Ιταλού Καραμανλή της εποχής εκείνης διετέλεσε πέντε φορές πρωθυπουργός. Αυτός εφεύρε εκείνο που σε μας εδώ θα ονομαστεί «βία και νοθεία». Την πέμπτη και τελευταία φορά ανέβηκε στην εξουσία με τη βοήθεια του Μουσολίνι. Στις εκλογές του Μαΐου του 1921, ο κομματικός συνασπισμός του Τζιο- λίτι, στον οποίο μετέχουν και φασίστες, κερδίζει 275 ώρες εκ των οποίων οι 35 φασιστικές. Μόνο τότε ο Μουσολίνι καταλαβαίνει πως κάτι μετράει σαν πολιτικός ηγέτης. Και έξι μήνες μετά τις νικηφόρες

244

και γι’ αυτόν εκλογές, μαζεύει την παρέα του στο Μιλάνο και μετα­τρέπει σε κόμμα το Ιταλικό Φάτσιο Πάλης. Το φασιστικό κόμμα θα προκύψει την 9η Νοεμβρίου 1921. Και την επόμενη κιόλας χρονιά θα κυβερνήσει την Ιταλία. Να πώς κύλησε το φασιστικό νερό στον κα­πιταλιστικό καταρράχτη:

Το καλοκαίρι του 1922 μια γενική απεργία, που στην αρχή προκα- λεί θύελλα ενθουσιασμού ανάμεσα στους εργάτες που καταλαμβάνουν εργοστάσια και θέλουν να τα διοικήσουν μόνοι τους, καταρρέει σύ­ντομα, και το προγενέστερο χάος επιτείνεται. Μέσα σ’ αυτό το φοβε­ρό και τυπικά ιταλικό νταβαντούρι, ο Μουσολίνι οργανώνει την πε­ρίφημη «πορεία προς τη Ρώμη» (απ’ το Μιλάνο). Πρόκειται για μια πορεία εντελώς της πλάκας. Μάλλον τουρισμό κάνουν οι φασίστες παρά πορεία. Καλιά λέει η εφημερίδα Κ όρφε ντελα Σέρα. Μην του δίνετε (του Μουσολίνι) σημασία, ρεμάλι είναι.

Όμως ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε Γ', που είναι ακόμα μεγα­λύτερο ρεμάλι, καλεί τον Μουσολίνι και του αναθέτει στα καλά κα­θούμενα τον σχηματισμό κυβερνήσεως. Τον θεωρεί πολύ δυναμικό και πολύ σοβαρό άνθρωπο. Κι έτσι, την 31η Οκτωβρίου 1922 ο Μπενίτο Μουσολίνι σχηματίζει κυβέρνηση συνασπισμού, όπου μετέχουν όλα τα κόμματα, πλήν του σοσιαλιστικού και του κομουνιστικού. Προς το παρόν είναι ένας άψογος δημοκράτης και οι αστοί πανηγυρίζουν που επιτέλους βρέθηκε ένας πρώην σοσιαλιστής και μαρξιστής και τώρα πολιτικός γνησίως υπερκομματικός, τουτέστιν εθνικός, για να σώσει την πατρίδα.

Το 1934, ο Ντούτσε θα πει: «Ο φασισμός, που το 1922 ήταν ένα ιτα­λικό κίνημα, το 1929 θα μετατραπεί σε διεθνές φαινόμενο». Αν ο φα­σισμός δε γινόταν διεθνές φαινόμενο, ώστε ο Μουσολίνι να πάρει θάρ­ρος, μάλλον δεν θα μπορούσε να μείνει για πολύ στην εξουσία και θα κατέληγε στο θέατρο. Ο Μουσολίνι ήταν μια προσωρινή λύση ανά­γκης, έλεγε ο βασιλιάς. Τελικά θα μείνει μέχρι την 25η Ιουλίου 1943, που τον απέπεμψε το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο, προκειμένου να σώσει την Ιταλία από την άνευ όρων παράδοση, εν όψει της κατάρ­ρευσης των Ιταλών στο μέτωπο. Απλό δίδαγμα: όταν η αστική δημο­κρατία αρχίζει να κουτσαίνει πολύ, παίρνει το φασιστικό μπαστούνι και πορεύεται όπως όπως.

245

1 lb εγχειρίδιο του καλού φασίστα

Ο φασισμός σαν κοινωνικό κίνημα αλλά και σαν πολιτικό δόγμα, που δίνει πολιτική υπόσταση στο κοινωνικό κίνημα, εμφανίστηκε μεν στην Ιταλία ανάμεσα στο 1919-20, για να γίνει εξουσία, για πρώτη φορά στην Ευρώπη και στον κόσμο το 1922 σ’ αυτή τη χώρα, όμως, τα γενικά χαρακτηριστικά του δεν είναι τυπικά ιταλικά Ο φασισμός δεν αφορά μόνο τους Ιταλούς και δεν εντοπίζεται μόνο σε μια συγκεκρι­μένη δύσκολη περίοδο της ιστορίας της Ιταλίας. Άλλωστε, κατά τον Ντανιέλ Γκερέν, τον εγκυρότερο μελετητή του φασιστικού φαινομένου, πρέπει να χρησιμοποιούμε τον όρο στον πληθυντικό: δεν υπάρχει φα­σισμός, υπάρχουν φασισμοί. Ακόμα κι όταν μια συγκεκριμένη εθνική παραλλχτγή του φασισμού δεν εκφράζεται από ένα συγκεκριμένο φα­σιστικό κόμμα, το φασιστικό πολιτικό δόγμα, η φασιστική άποψη για την οργάνωση της κοινωνίας, η φασιστική πολιτική φιλοσοφία, θα μπορούσαν κάλλιστα να υπάρχουν. Δεν είναι το φασιστικό κόμμα που φκιάχνει το φασισμό, αλλά ο φασισμός που φκιάχνει το φασιστικό κόμμα. Ο κοινωνικός φασισμός προηγείται και επικαθορίζει τον πολι­τικό φασισμό. Τίποτα πιο απλό, συνεπώς, για έναν επιδέξιο φασίστα ηγέτη, με ταλέντο δημαγωγού, να εκμεταλλευτεί την υπάρχουσα στην κοινωνία δυνατότητα για την εμφάνιση ενός φασιστικού κόμματος.

Παρόλο που ο φασισμός δεν είναι ενιαίο δόγμα και εμφανίζεται πά­ντα σε πολλές και ποικίλες εθνικές παραλλαγές, εντούτοις έχει μερικά γενικά χαρακτηριστικά, που είναι τα παρακάτω: 1) Η δικτατορία, 2) Ο ανπκοινοβουλευτισμός, 3) Ο κρατισμός 4) Ο ανπφιλελευθερισμός, 5) Ο αντισοσιαλισμός 6) Ο ανπκομουνισμός και 7) Ο ρατσισμός. Για να μπο­ρούμε να κάνουμε λόγο για «καθαρό» φασισμό, τα εφτά χαρακτηριστι­κά που προαναφέραμε πρέπει να συνυπάρχουν σε ένα συγκεκριμένο φα­σιστικό καθεστός. 'Ομως δεν συνυπάρχουν πάντα. Ο Μουσολίνι, για παράδειγμα, δεν ήταν ούτε ανπκομουνιστής ούτε ρατσιστής στην αρχή. θα γίνει αργότερα, αλλά μόνο για να κάνει το χατίρι στον Χίτλερ. Δεν υπάρχει καθαρός φασισμός αν και υπάρχουν καθαροί φασίστες σκόρ­πιοι δώθε κείθε και όχι κατ’ ανάγκην μαντρωμένοι στα φασιστικά κόμ­ματα, που μπορεί και να μην υπάρχουν, αν και υπάρχει κοινωνικός φασισμός. 'Οπως κομουνιστής δεν είναι μόνο αυτός που είναι μέλος ενός ΚΚ, έτσι και φασίστας δεν είναι μόνο το μέλος ενός φασιστικού κόμματος. Και όπως ο κομουνιστής δεν είναι ανάγκη να γνωρίζει (αν και θα έπρεπε) τη μαρξιστική θεωρία, για να είναι καλός κομουνιστής

246

έτσι και ο φασίστας δεν είναι ανάγκη να γνωρίζει τίποτα απολύτως, για να είναι ένας καλός φασίστας.

'Οπως και νάναι, ο καλός φασίστας, είτε είναι είτε δεν είναι μέ­λος ενός φασιστικού κόμματος, πρέπει οπωσδήποτε να προτιμάει τη δικτατορία από τη δημοκρατία, αν βρεθεί μπροστά σ’ αυτό το δίλημ­μα Καμιά φορά ο λεγόμενος απλός άνθρωπος μπερδεύει τη δικτατο­ρία του προλεταριάτου (πρέπει να μιλάμε πολύ προσεχτικά γι’ αυτήν) με τη δικτατορία σκέτα πράγμα που ευκολύνει το πήδημα απ’ τη μια στην άλλη. Δεν είναι παράδοξο πρώην κομουνιστές να μεταλλάσσουν σε φασίστες. 'Ομως αυτό σε καμιά περίπτωση δε σημαίνει πως ο κο­μουνισμός, ακόμα και ο παραμορφωμένος ολοκληρωτικός κομουνι­σμός, έχει κάποια θεωρητική σχέση με το φασισμό. Η σχέση που επι­σημαίνουν μερικοί έχει ψυχολογική και πραχτική αφετηρία Υπάρχουν πράγματι άνθρωποι που δηλώνουν κομουνιστές, γιατί έτσι τους βο­λεύει, και που κατ’ ουσίαν είναι φασίστες. 'Οπως υπάρχουν και άν­θρωποι που δηλώνουν φανατικοί δημοκράτες, γιατί δεν καταλαβαί­νουν τι είναι η δημοκρατία, και που είναι κάτι φασιστάκια, μα τι φα- σιστάκια Τα ψυχικά φαινόμενα παίζουν βασικό ρόλο στη στράτευση. Συχνά μπερδεύεσαι τόσο, που αντί να πας στο στρατόπεδο όπου τα­ξικά ανήκεις, βρίσκεσαι σ’ αυτό του ταξικού σου εχθρού. Αν αντι- ληφτείς το λάθος σου, αλλάζεις στρατόπεδο. Αλλιώς παραμένεις εκεί που βρέθηκες, και οι άλλοι αναρωτιούνται: Μα, πως βρέθηκε αυτός στο ΚΚ, για παράδειγμα.

Δεν είναι όλες οι δικτατορίες φασιστικές. Ούτε είναι φασίστες όλοι οι πολέμιοι του κοινοβουλευτισμού. Ο κρατισμός (η πίστη στην αξία και την κοινωνική σημασία ενός ισχυρού, καθοδηγητικού και ελεγκτι­κού κράτους) δεν είναι κατ’ ανάγκην φασισμός. Ο αντιφιλελευθερι- σμός (η άποψη πως οι νόμοι της ελεύθερης αγοράς δεν είναι κατ’ ανά­γκην οι καλύτεροι για την ανάπτυξη της κοινωνίας) δεν συνιστά φα­σισμό από μόνος του. Ο αντισοσιαλισμός και ο αντικομουνισμός συ­χνά αποτελούν γνωρίσματα και του φιλελευθερισμού.

Τέλειος φασίστας δεν υπάρχει. Τίποτα δεν είναι τέλειο σ’ αυτόν τον κόσμο, ούτε καν η βαρβαρότητα και η βλακεία. Ευτυχώς. Και λι- γότερο τέλειος να είναι ο καλός φασίστας, δε χάλασε., ο κόσμος! Αντί­θετα, όσο πιο κακός είναι ο φασίστας, τόσο πιο καλός εί^αι ο κόσμος. Που γίνεται ακόμα πιο καλός όταν δεν υπάρχουν καθόλου φασίστες.

Πάρα πολύ συχνά ο φασισμός συγχέεται με τον ολοκληρωτισμό: το μονοκομματικό, αυταρχικό κράτος. Αυτή η σύγχυση οδήγησε μερι­κούς στην εντελώς λαθεμένη ταύτιση του κομουνισμού με τον φασι­σμό, κι ας έχουμε να κάνουμε εδώ με δύο ολοφάνερα αντίθετες από­

247

ψεις για την οργάνωση της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής. Βέ­βαια, τα άκρα συναντώντας αλλά μόνο όταν η ευθεία καμφθεί και γί­νει κύκλος. Μ’ αυτή την έννοια, η ευθεία του κομουνισμού μπορεί να καμφθεί και ν’ αρχίσει να στρέφεται προς τη μεριά του φασισμού, αλλά και ο φασισμός μπορεί να καμφθεί και ν’ αρχίση να κινείται προς τη μεριά του σοσιαλισμού. Αυτή, άλλωστε, ήταν και η άποψη του Γκρέ- γκορ Στράσσερ, του βασικού αντίπαλου του Χίτλερ στο ναζιστικό κόμ­μα, πριν αυτό πάρη την τελική του μορφή υπό τον Χίτλερ. Ωστόσο, η ιστορία έδειξε πως ούτε ο σοσιαλισμός είναι δυνατό να μετεξελιχτεί σε φασισμό, ούτε ο φασισμός σε σοσιαλισμό, όπως πίστευε ο Στράσσερ, ένας τίμιος αλλά εντελώς αφελής άνθρωπος, που έχασε από τον Χίτλερ στις εσωκομματικές μανούβρες για τον έλεγχο του ναζιστικού κόμμα­τος. Ο ολοκληρωτισμός που δημιούργησε αυτές τις συγχύσεις είναι μια εντελώς διαφορετική υπόθεση, που θα τη δούμε χωριστά Από, τώρα, πάντως μπορούμε να πούμε πως ο κομουνισμός και ο φασισμός είναι δυο εντελώς διαφορετικές μορφές ολοκληρωτισμού.

Για να εμφανιστεί κάπου ένα φασιστικό καθεστώς, πρέπη να έχη προετοιμαστεί καλά το κοινωνικό υπέδαφος με τη συστηματική καλ­λιέργεια του μίσους κατά των διανοουμένων και της σκέψης γενικό­τερα. Ο δυνάμη φασίστας λατρεύει τη δράση και θεωρεί τη σκέψη τροχοπέδη για την άμεση δράση «εδώ και τώρα». Σημηώστε πως το παραπάνω σύνθημα είναι κοινό σ’ όλες τις παραλλαγές φασισμού, ακόμα και στις πολύ ήπιες ακόμα και σ’ αυτές που δεν αρνούνιαι τον κοινοβουλευτισμό. Δυστυχώς, όμως συχνά δεν αρνούνται ούτε τον λαϊκισμό, που είναι το αφανές κοινωνικό υπόβαθρο του φασισμού. Η άκριτη, η σχεδόν μεταφυσική πίστη στην αξία του λαού, έξω και πέρα από ταξικούς διαχωρισμούς και κοινωνικές διαστρωματώσεις, δη­μιουργεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την απάτη της «υπέρβασης». Είναι ένας ακόμα απ’ τους όρους που έφκιαξε και λάνσαρε ο Μου­σολίνι, για να δηλώσει μ’ αυτόν την επιθυμία του να υπερβεί το φα­σιστικό κόμμα τις ταξικές διαφορές και να κάνη όλους τους Ιταλούς να ομονοήσουν για μόνο το λόγο πως είναι Ιταλοί. Ένα σωρό απατεώ­νες μετά απ’ αυτόν, θα οικειοποιηθούν έναν βασικό φασιστικό όρο. Και θα σου βγάλουν τα μάτια αν τους χαρακτηρίσεις φασίστες Άκου, υπέρβαση! Δρλαδή, χέρι χέρι, εσύ, εγώ, ο Λάτσης, ο Σαμαράς ο Φού- φουτος -και εμπρός για μια Ελλάδα νέα; Κερατάδες δημαγωγοί!

Παρά το μίσος του φασισμού -και κυρίως του ναζισμού- για τους διανοούμενους σ’ αυτούς θα καταφύγουν και οι φασίστες για να τεκ­μηριώσουν θεωρητικά τη βαρβαρότητα. Η θεωρία, όσο και να τη μι­σείς πάντα θα προηγείται της πράξης της όποιας πράξης, καλής και

248

κακής φασιστικής ή δημοκρατικής, προκειμένου να ορισθούν τα μά- ξιμουμ όρια, εντός των οποίων μπορεί να εμφανιστεί ή και να μην εμφανιστεί μια πράξη.

Μ’ αυτή την έννοια, και ο φιλελευθερισμός και ο κομουνισμός και ο φασισμός και κάθε άλλη κοινωνική θεωρία, περιγράφουν δυνατότη­τες και όχι πραγματικότητες. Η θεωρία βγαίνει από την πράξη και καταλήγει ή δεν καταλήγει σε μια πράξη, αλλά πράξη η ίδια δεν εί­ναι. Είναι σκέψη συνδεδεμένη με μια πρόθεση. Σκέψη απολύτως ανα­γκαία, για να σχεδιάσεις μια δράση και να φανταστείς τις συνέπειές της πριν την εφαρμόσεις. Η θεωρία είναι τόσο αναπόφευκτη, όσο και η δράση. Ακόμα και οι φασίστες που μισούν τη θεωρία και λατρεύουν την πράξη, σε θεωρητικούς κατέφυγαν, για να μεθοδεύσουν σωστότε­ρα τη δράση τους. Κανείς δεν μπορεί να απορρίψει τη θεωρία χωρίς να πάθει ζημιά μεγάλη. 'Αλλωστε, αν ο φασισμός δεν είχε τους δικούς του θεωρητικούς θα ήταν πολύ περισσότερο κτηνώδης. 'Αλλο κατα­στρέφω με πρόγραμμα και άλλο αμολάω τα στίφη των κτηνών για να σαρώσουν το σύμπαν. Ούτως ή άλλως, ο φασίστας είναι ένα κτήνος. Σκέψου τι θα μπορούσε να κάνει χωρίς φασιστική θεωρία και φασί­στες θεωρητικούς. Ό,τι ακριβώς και τα θηρία.

Γιατί υπάρχουν θεωρητικοί του φασισμού; Διότι δεν είναι όλοι οι διανοούμενοι άνθρωποι κατ’ ανάγκην προοδευτικοί. 'Ανθρωπος του πνεύματος δε σημαίνει κατ’ ανάγκην τίμιος ηθικός, συναισθηματικός προοδευτικός άνθρωπος. Κυρίως δεν είναι προοδευτικοί οι λεγόμενοι λειτουργικοί διανοούμενοι, όπως χαρακτηρίζει ο Γκράμσι εκείνους που εξαρτούν μόνο από το προσωπικό τους συμφέρον την ικανότητά τους να παράγουν πραχτικά χρήσιμη σκέψη, αμειβόμενοι για ιδέες και απόψεις που δεν τις πολυπιστεύουν. Πράγμα που τους δίνει την ευ­χέρεια να αλλάζουν εύκολα αφεντικό: πηγαίνουν σ’ αυτόν που πλη­ρώνει καλύτερα τη δυνατότητά τους να παράγουν σκέψη ευπροσάρ­μοστη και λειτουργική. Σε αντίθεση με τους λειτουργικούς οι οργα­νικοί διανοούμενοι, πάντα κατά τον Γκράμσι, είναι οργανικά και συ­νεπώς φυσιολογικά ενταγμένοι σε έναν συγκεκριμένο πολιτικό ή κοι­νωνικό χώρο, ακόμα κι όταν αυτός δεν τους ευνοεί επαγγελματικά, πράγμα που, βέβαια, δεν είναι ο κανόνας. Πάντως, τόσο ο από πεποί­θηση αστός διανοούμενος, όσο και ο από πεποίθηση αριστερός δια­νοούμενος είναι οργανικοί διανοούμενοι, αφού υπηρετούν τις όποιες ιδέες υπηρετούν από πεποίθηση και μόνο. Οι οργανικοί διανοούμενοι, και της Δεξιάς και της Αριστεράς πιστεύουν αυτά που πιστεύουν και κάνουν αυτά που κάνουν, γιατί τα πιστεύουν στ’ αλήθεια, και όχι γιατί έτσι τους βολεύει εκάστοτε, όπως συμβαίνει με τους λειτουργι­

249

κούς διανοούμενους, που λειτουργούν σαν ευπροσάρμοστες μηχανές που παράγουν σκέψη. (Τα πανεπιστήμια και κυρίως οι πρυτανείες εί­ναι κάργα από τέτοια καθίκια).

Ο ακτιβίστας διανοούμενος που προπαγανδίζει την «καθαρή δρά­ση», δεν μπορεί παρά να ρέπει προς το φασισμό, αν δεν είναι ήδη φασίστας. Η χωρίς πολλή σκέψη καθαρή δράση καταλήγει πάντα στην άλογη δράση, που είναι το τυπικό γνώρισμα της δραστηριότητας των ζώων, όχι των ανθρώπων. Που διαφέρουν απ’ τα ζώα, γιατί, πριν πρά- ξουν, σκέφτονται (διανοούνται). Ο Μαρξ λέει πως η διαφορά ενός αρ­χιτέκτονα από μια μέλισσα, που είναι ένας μεγάλος «φυσικός» αρχι­τέκτονας, βρίσκεται στο ότι ο αρχιτέκτονας πρώτα συλλαμβάνει με το μυαλό του το αρχιτεκτονικό σχώιο και ύστερα το εκτελεί. Κι αυτό ση­μαίνει πως μπορά να το εκτελέσει με άπειρες σχεδιαστικές παραλλα­γές, και όχι στερεότυπα και εξ ενστίκτου, όπως η μέλισσα την κυψέ­λη, ο κάστορας το φράγμα, το χελιδόνι τη φωλιά του.

Ο φασισμός δεν πιστεύει στη δυνατότητα και τη χρησιμότητα της «διαρκούς ειρήνης». Αντιλαμβάνεται την ειρήνη σα διάλειμμα ανάμε­σα σε δύο πολέμους, πράγμα που μπορεί να είναι σωστό. Όμως, ο φασισμός πρεσβεύει πως όσο πιο μικρό είναι αυτό το διάλειμμα, τόσο το καλύτερο για τους λαούς. Ο Μουσολίνι ανήγαγε τον πόλεμο σε ιδα­νικό πολύ χρήσιμο στη διατήρηση της ζωτικότητας ενός λαού. Φυσι­κά, αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη δραστηριότητα, συνεπώς και την ανθρώπινη ιστορία, με όρους δανεισμένους από τη φύση. Αντιλαμβά­νεται την κοινωνία σα φύση και όχι σαν πολιτισμό, σα ζούγκλα και όχι σαν πόλη, μέσα στην οποία θα εμφανιστούν τα δυο βασικά παρά- γωγα της πόλης, η πολιτική και ο πολιτισμός. Που και τα δυο είναι αδύνατο να υπάρξουν έξω από τον δικό τους «φυσικό» περίγυρο, που είναι η πόλη και όχι η φύση.

Ο πόλεμος είναι φυσική κατάσταση, όπως λέει ο Μουσολίνι, αλλά μόνο όταν αντιλαμβάνεσαι την κοινωνία σα φύση. Διαφορετικά, πρέ­πει να ψάξεις να βρεις τα κοινωνικά και ειδικότερα τα οικονομικά αίτια του πολέμου. Πολεμούμε για να αυξήσουμε ή να διαφυλάξουμε τα υλικά ή τα πολιτιστικά μας αγαθά και όχι από μια., αθλητική διά­θεση. Αν λυθεί το πρόβλημα της έλλειψης αγαθών, θα λυθεί και το πανάρχαιο πρόβλημα του πολέμου, λέει ο Μαρξ. Μέχρι τότε, οι άνθρω­ποι θα συνεχίσουν να πολεμούν μεταξύ τους, όχι για να διατηρούν το σφρίγος τους, όπως λέει ο Μουσολίνι (ο πόλεμος δεν είναι γυμναστι­κή, Μπενίτο) αλλά για να τρων καλά, ή καλύτερα Άλλωστε, αν ο πολιτισμός δεν είναι παρά μια κοινωνικοποίηση του φυσικού, όπως λέει ο μεγάλος φιλόσοφος του πολιτισμού Χουιζίνγκα, τότε οφείλου­

250

με να κοινωνικοποιήσουμε και τον πόλεμο, νοούμενο σα μια ζωώδη φυσική κατάσταση.

Κοινωνικοποιούμε τη (ρύση, σημαίνει την κάνουμε κοινωνικά χρή­σιμη, από φυσικά χρήσιμη που είναι τώρα, όπως για παράδειγμα όταν μετατρέπουμε τα δέντρα του δάσους σε χρήσιμη για τη στέγασή μας ξυλεία. Ο πολιτισμός δεν είναι παρά μια αδιάκοπη προσπάθεια μετα­τροπής του φυσικού σε κοινωνικό. Όμως τούτη η οικειοποίηση πήρε τόσο μεγάλες και τόσο καταστροφικές για τη μάνα μας τη φύση δια­στάσεις, που το εξαιρετικά αναπτυγμένο στις μέρες μας οικολογικό κίνημα, όταν δεν είναι μια απλή φυσιολατρία εκδρομικού τύπου, προ­σπαθεί απεγνωσμένα να περισώσει τη δυνατότητα για τη συνέχιση της κοινωνικοποίησης της φύσης που, αν καταστραφεί, θα καταστραφεί και ο πολιτισμός. Πώς θα κοινωνικοποιήσεις τη φύση, πώς θα στηρί­ξεις σ’ αυτή την προκοπή της κοινωνίας, που είναι το αντίθετο της φύσης, όταν έχεις ήδη καταστρέψει τη φύση; Μπορείς να ελέγξεις το νερό της βροχής και από φυσικό να το κάνεις κοινωνικό αγαθό. Όμως δεν μπορείς να κάνεις κοινωνικό αγαθό το νερό της βροχής όταν βρέ­χει σπάνια, ή όταν σταματήσει εντελώς να βρέχει, διότι κατέστρεψες την οικολογική ισορροπία, που είναι μια φυσική ισορροπία. Και, βέ­βαια, δεν είναι δυνατό να εύχεσαι να μη βρέξει, επειδή είσαι Αθηναίος που ταλαιπωρείται άγρια κάθε φορά που βρέχει. Είναι φανερό πως, επί του προκειμένου, δεν φταίει ο κακός καιρός, φταίει ο κακός μας ο και­ρός, η αδυναμία μας να λειτουργήσουμε σαν κοινωνία ικανή και να αντιμετωπίσει αλλά και να οικειοποιηθεί τη φύση, χωρίς να την κα­ταστρέφει και χωρίς να καταστρέφεται απ’ αυτήν.

Ο «φυσικός» φασισμός είναι απ’ τη «ρύση του μια αφύσικη κατά­σταση. Μπορεί να ρημάξει, όχι τη (ρύση αλλά το Σύμπαν ολόκληρο, προ­κειμένου να κάνει με «φυσικό» τρόπο τη «φυσική» δουλειά του. Και επειδή δεν υπάρχει τίποτα πιο φυσικό στη φύση απ’ το θάνατο, ο φα­σισμός αντιμετωπίζει και το θάνατο σαν ένα πολύ απλό φυσικό γεγο­νός, παρόλο που δεν επιτρέπει στη (ρύση να λειτουργήσει φυσικά, ώστε να πεθάνεις από φυσικό θάνατο. Ο φασίστας, και κυρίως ο ναζιστής σκοτώνει εύκολα, υποκαθκπώντας στο βασικό του ρόλο το θεό, ή τη φύση, αν προτιμάτε. Ο φασίστας -και κυρίως ο ναζιστής- είναι ένας ερζάτς μικρός θεός, που κρατάει τη μοίρα σου στα χέρια του.

Ένα ισχυρό και αυταρχικό κράτος είναι αυτό ακριβώς που χρειά­ζεται ο φασισμός για να μετατρέψει τις μάζες σε αγέλη άγριων ζώων. Το κάθε τι, λέει ο Μουσολίνι, πρέπει να γίνεται αντιληπτό σε σχέση με το κράτος. Προσοχή, όχι με την κοινωνία των ανθρώπων, αλλϋά με το κράτος των εξουσιαστών, που αυτοί αποφασίζουν για το πώς πρέ­

251

πει να φέρεται η κοινωνία των ανθρώπων. Πάρα πολύ συχνά, ωστό­σο, πολλοί άνθρωποι φέρονται φασιστικά και σε συνθήκες καλά ορ­γανωμένης δημοκρατίας, λειτουργώντας φασιστικά έξω από τα φασι­στικά κόμματα. Φασίστας δεν είναι κατ’ ανάγκην το μέλος ενός φα­σιστικού κόμματος. Πριν απ’ το κάθε τι, ο φασισμός είναι νοοτροπία. Είναι φασισμός το να δέρνεις τη γυναίκα σου, είναι φασισμός το να βασανίζεις τα ζώα. Ο οργανωμένος φασισμός, απλώς οργανώνει τον διάχυτο, τον καθημερινό φασισμό.

Ο φασισμός μπορεί να αγαπήσει και την τέχνη και το πνεύμα. Η τέχνη μετέχει και του λόγου και του παραλόγου. Συνεπώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ τον καθένα για πολλούς και διαφόρους λόγους, με πολλούς και διαφόρους τρόπους. Με την τέχνη μπορούν να έχουν μια κάποια επαφή και οι αγράμματοι, και οι ηλίθιοι - οι πάντες. Όσο για τον λεγόμενο «πνευματικό άνθρωπο», τίποτα δεν αποκλείει να είναι και πνευματικός άνθρωπος και φασίστας, και τούτο άσχετα από το γεγονός πως ο αγράμματος φασίστας δεν έχει σε καμιά εκτίμηση τον εγγράμματο φασίστα.

Το συντεχνιακό πνεύμα, όταν κατακυριεύσει και τους πνευματι­κούς ανθρώπους, τους μετακινεί αυτόματα προς τη μεριά του φασι­σμού. Είδαμε πόσο αγαπούσε ο Μουσολίνι τις συντεχνίες. Άλλωστε, ονόμαζε το κράτος του συντεχνιακό. Οι συντεχνιακού τύπου φιλολο­γικές παρέες και τα καλλιτεχνικά κλαμπ, είχαν την αμέριστη υποστή­ριξη του Μουσολίνι. Ήξερε καλά ο δημιουργός του πρώτου φασιστι­κού κράτους πως όταν περιχαρακώσεις τα ενδιαφέροντά σου στον κλειστό χώρο του κλαμπ και της παρέας, είσαι εντελώς ακίνδυνος για το σύστημα Κάνε, λοιπόν, ό,τι θέλεις, αρκεί να μη χώνεις τη μύτη σου σε έναν άλλο κλειστό χώρο, μιας άλλης συντεχνίας. Όταν στεγανο­ποιήσεις τα «διαμερίσματα», τα προφυλάσσεις από επικίνδυνες δια­βρώσεις, λέει ο Μουσολίνι.

Ο φασισμός είναι ο θρίαμβος του ιδιωτικού, όπως αυτό εκδηλώνε­ται μέσα από τη συλλογική δράση. Ο φασισμός είναι ο πάλιός τεκτο­νισμός σε νέο, διευρυμένο και καλύτερα οργανωμένο ρόλο. Ο φασι­σμός είναι επίσης ο παλιός αθώος προσκοπισμός, που έχασε την αθωό- τητά του. Ο φασισμός είναι ακόμα ένας «σοσιαλισμός» χωρίς σοσια­λιστές. Το πνεύμα της αγέλης, και μάλιστα της τρομαγμένης αγέλης που ψάχνει για καλό τσομπάνο, δε συνιστά σοσιαλισμό, συνιστά φα­σισμό. Ο φασίστας είναι ένας ανώριμος άνθρωπος, που για να προφυ- λάξει το ελάχιστο που του έμεινε από την προσωπικότητά του, το εκ­χωρεί στον Αρχηγό.

Η αγάπη του φασίστα για τις στολές εν γένει, ακόμα κι όταν δεν

252

είναι στρατιωτικές, απορρέει από το εγγενές στο φασισμό πνεύμα της αγέλης. Τα πρόβατα έχουν το ίδιο μαλλί. Τα κουρεύει και τα αρμέγει ο ίδιος τσομπάνος. Καμιά διαστροφή δεν είναι τόσο μεγάλη όσο αυτή του ολικά διεστραμμένου φασίστα, ενός δίποδου ζώου που του αρέ­σει να είναι ζώο, για τον απλό λόγο πως δυσκολεύεται να είναι άν­θρωπος. Βέβαια, δεν είναι καθόλου εύκολο να είσαι άνθρωπος. Ο άν­θρωπος και γεννιέται και γίνεται. Δεν αρκεί να έχεις γεννηθεί άνθρω­πος. Πρέπει και να γίνεις. Ο φασισμός αρκείται στο ότι έχεις γεννη­θεί άνθρωπος με ένστικτα, και εκμεταλλεύεται με επιτυχία όλα τα έν­στικτα. Ο φασισμός προσέχει πολύ το ζώον άνθρωπος.

Όλες οι παραπάνω «ποιότητες» του καλού (!) φασίστα είναι υπερ­τονισμένες στο ναζισμό. Στο φασισμό όλα τα παραπάνω παραμένουν σε φυσιολογικά για φασισμό επίπεδα! Γι’ αυτό και ο ιταλικός φασι­σμός φείνεται πολύ πιο ήπιος, και γίνεται εν τέλει πολύ πιο συμπα­θής (!) από τον γερμανικό ναζισμό, που είναι σκέτη κτηνωδία Πάντως αν σας έβαζαν μπροστά στο δίλημμα να διαλέξετε ανάμεσα στο φα­σισμό και το ναζισμό, θα έπρεπε να προτιμήσετε τον... αντιφασισμό. Αν μη τι άλλο σοβαρότερο, ο αντιφασισμός είναι σαφώς πιο., υγιεινός από ψυχολογικής απόψεως.

4. Ο ολοκληρωτισμός

Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 εμφανίζεται στο πολιτικό λεξιλό­γιο ένας καινούργιος πολιτικός όρος. Ο Μουσολίνι χαρακτήρισε ολο­κληρωτικό (totalitario) το κράτος του, για να τονίση πως όλα και όλοι πρέπει να γυρίζουν αδιάκοπα γύρω από ένα ισχυρό συγκεντρωτικό κράτος, πως όλα και όλοι πρέπει να αποτελούν τα κολλημένα στο κράτος δομικά υλικά του. Το ολοκληρωτικό κράτος του Μουσολίνι ολοκληρώνει και μεγιστοποιεί την ιδέα του κράτους τοποθετώντας το πάνω από κάθε άλλη ιδέα, φιλοσοφική, θρησκευτική, ψυχολογική, ηθική. Στον ολοκληρωτισμό, όλα και όλοι υπηρετούν το κράτος, είτε μετέχοντας άμεσα στον κρατικό μηχανισμό είτε βοηθώντας τον, ας πούμε σαν καταδότες, να λητουργεί αποτελεσματικά χωρίς εξωτερι­κούς και εσωτερικούς κινδύνους. Ο εχθρός βρίσκεται παντού, και κυρίως στη συνείδηση των ανθρώπων με προσωπικότητα Ένα κράτος σαν ένας άνθρωπος έλεγε ο Μουσολίνι.

Η ομοψυχία νοούμενη σαν πολιτικός όρος είναι εφεύρεση του Μου-

253

σολίνι. Που θα την χρησιμοποιήσει με μεγαλύτερη επιτυχία ο Χίτλερ, ο μαθητής που θα ξεπεράσει κατά πολύ το δάσκαλο, θα χρησιμοποιή­σουν επίσης την εφεύρεση του Ντούτσε και πάρα πολλοί δημοκράτες μετά τους πρώτους διδάξαντες την πολιτική αξία της «κοινής ψυχής», της ψυχής του έθνους, που παίρνει υπόσταση μέσα στο εθνικό κράτος. (Έχουμε να κάνουμε εδώ με μια εντελώς χυδαία εκλαΐκευση των απόψεων του Χέγκελ για το κράτος και το Παγκόσμιο Πνεύμα).

Όμως, για να έχεις όμοια με τους άλλους ψυχή, πρώτον πρέπει να είσαι μαζάνθρωπος, δεύτερον πρέπει να είσαι βλαξ, και τρίτον πρέπει να νιώθεις πως η δική σου ψυχή μετέχει σε ένα είδος ευρύτερης, συλ­λογικής ψυχής. Οπότε ο Μεγάλες Αδερφός, ο Αρχηγός, η Ψυχή του Κράτους, του Έθνους και του Λαού συλλήβδην, θα μπορούσε κάλλι- στα να σε εκπροσωπήσει και σε επίπεδο ψυχικό. Το ολοκληρωτικό κράτος, για να μην είναι μια κοινή δικτατορία της αράδας, πρέπει να στηρίζεται στην ομοψυχία Πρέπει δηλαδή οι πολίτες να αποδέχονται με τη θέλησή τους το ρόλο του πρόβατου. Που μειονεκτεί σαφώς σε σχέση με το κυρίως ειπείν πρόβατο, πρώτον γιατί αυτό βελάζει όταν έχα ανάγκη να βελάξει και όχι όταν του το πει ο τσομπάνος, και δεύ­τερον διότι το καημένο το προβατάκι οδηγείται στη σφαγή παρά την προβατίσια θέλησή του, ενώ ο προβατάνθρωπος πάει και πέφτει με το κεφάλι στον γκρεμό που θα του υποδείξει ο Αρχηγός-τσομπάνος, φω- νάζοντας κι από πάνω «ζήτω» τη στιγμή που πεθαίνει, ίσα ίσα για να δείξει για μια τελευταία φορά τη μωρία του.

Ο Μουσολίνι μπορεί να είναι ο εφευρέτης του όρου ολοκληρωτι­σμός, όμως δεν δημιούργησε αυτός το πολιτικό του περιεχόμενο, που υπάρχει από το 321 π.Χ., τότε που ένας ινδός μονάρχης, ονόμάτι Μαου- ρία, κατάφερε να πείσει τους Ινδούς πως πρέπει με τη θέλησή τους να κάνουν ό,τι τους λέει, για να μην αισθάνονται άσχημα που εκτελούν εντολές. Κατά κάποιον τρόπο, ο ολοκληρωτισμός παραμένει μέχρι τις μέρες μας κάτι σα συλλογική γιόγκα Με την αυτοσυγκέντρωση μπαί­νεις μέσα στη συλλογική, ή την προγονική ψυχή, και βγαίνεις μόνο όταν συνέλθεις απ’ τον γλυκό λήθαργο ή όταν τα όπλα του εχθρού απελευθερώσουν την ψυχή σου, οπότε πας να συναντήσεις στο υπερ­πέραν τις ψυχές των προγόνων.

Με το πες πες του Μουσολίνι και το ψάξε ψάξε των πολιτειολόγων και των κοινωνιολόγων αργότερα ο όρος ολοκληρωτισμός αρχίζει να αποχτά ένα σαφέστερο περιεχόμενο. Σήμερα, που η τεχνική του μαζικού πολιτικού γιόγκα έχα τελειοποιηθεί τόσο, που άλλο κόμμα σκέφτεσαι να ψηφίσεις κι άλλο τελικά ψηφίζεις, όλοι οι δημαγωγοί οφείλουν να αναγνωρίσουν τα χρέη τους στον Μουσολίνι, τον άνθρωπο που έκανε

254

τη δημαγωγία κάτι σαν καλή τέχνη με κακές συνέπειες. Ο Μουσολί­νι δεν στερούνταν ευφυΐας κι ας λεν ό,τι θέλουν οι εχθροί του, μετα­ξύ των οποίων κι εγώ, που ωστόσο προσπαθώ να μη λέω ό,τι θέλω.

Το κύριο σύνθημα του ιταλικού φασισμού «όλα μέσα στο κράτος, τίποτα έξω από το κράτος, τίποτα ενάντια στο κράτος», θα μπορούσε να είναι μια σαφέστατη περίληψη της έννοιας του ολοκληρωτισμού. Που δεν είναι παρά ένας ακραίος και απόλυτος κρατισμός, όχι με έννοια οικονομική, αλλά με έννοια ηθική, κοινωνική, ψυχολογική. Το ολοκληρωτικό κράτος είναι τέτοιο, γιατί σου ζητάει να είσαι ολοκλη­ρωτικά δικός του και κανενός άλλου, ούτε καν του εαυτού σου. Ο ολοκληρωτισμός έναν μόνο εγωισμό αποδέχεται, αυτόν του Αρχηγού. Με τον οποίο ταυτίζεται και το κράτος και η κοινωνία και η προγο­νική ιστορία και το μέλλον του έθνους και το προσωπικό σου μέλλον και η ζωή σου και ο θάνατός σου.

Την ταύτισή σου με το κράτος που εκπροσωπεί ο Αρχηγός, πρέπει να την πετύχεις με τον λιγότερο δυνατό καταναγκασμό. Ο ολοκληρω­τισμός δεν είναι κατ’ ανάγκην συνώνυμο της δικτατορίας, παρότι τη συνοδεύει σταθερά Είναι έννοια ευρύτερη από μια συγκεκριμένη μορ­φή δικτατορίας. Ο ολοκληρωτισμός καλύπτει πολλών ειδών δικτατο­ρίες. Επειδή όμως η ολοκλήρωση είναι κυρίως μαθηματική έννοια (πρόκειται για τη μαθηματική θεωρία των ολοκληρωμάτων), δύσκολα επιτυγχάνεται στην πράξη. Κι έτσι, ο ολοκληρωτικός ηγέτης αρχίζει να κάνει εκπτώσεις και να αδειάζει σιγά σιγά την αρχική έννοια από το πλήρες, το μεταφυσικό της περιεχόμενο.

5. Αδόλφος Χίτλερ, ο Φύρερ

Όταν ο Χίτλερ καταλαμβάνει την εξουσία το 1933, ο Μουσολίνι, που είναι κατά έξι χρόνια μεγαλύτερός του και που ανεβαίνει στην εξουσία στην Ιταλία σε ηλικία μόλις 39 ετών, διατρέχει ήδη τον ενδέ­κατο χρόνο ως άρχων φασίστας, που ωστόσο δεν είναι εξ αρχής απο­λυταρχικός. Ο Χίτλερ όμως θα μπει στην εξουσία εξ αρχής σαν δικτά­τορας και δεν κάνει καμιά προσπάθεια να το κρύψει, όπως ο Μουσο­λίνι. 'Αλλωστε, ο Μουσολίνι έχει μια θητεία στο σοσιαλισμό, το μαρ­ξισμό και τον αναρχισμό, ενώ ο Χίτλερ δεν υπήρξε ποτέ σοσιαλιστής, μαρξιστής, αναρχικός. Παρά ταύτα, και ο Χίτλερ θα εκμεταλλευτεί

255

δημαγωγικά τις σοσιαλιστικές ιδέες, που αυτόν τον καιρό είναι πολύ της μόδας παντού στην Ευρώπη. (Η μόδα του στρεβλού και ελαφρώς φασίζοντος σοσιαλισμού θα έρθει στην Ελλάδα με μεγάλη καθυστέ­ρηση, όπως όλα, το 1974).

Όπως και νάναι, ο Μουσολίνι όχι μόνο δεν θα δει με καλό μάτι την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, αλλά και θα του ριχτεί άγρια το 1933. Τον θεωρεί, και το βροντοφωνάζει με το γνωστό φανφοφόνικο ύφος του, καταστροφέα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, «ρατσιστή εκα­τό τοις εκατό, που στρέφεται κατά των πάντων, που χτες στρεφόταν κατά του χριστιανικού πολιτισμού, σήμερα κατά του λατινικού και αύριο ίσως εναντίον του παγκόσμιου πολιτισμού». Δύσκολα πιστεύει κανείς πως τα παραπάνω είναι λόγια του Μουσολίνι, που ακούγονται το 1933, τη χρονιά της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία.

Όμως, το 1935 αλλάζει ύφος. Όχι εξαιτίας του Χίτλερ, τον οποίο συνεχίζει να μισεί, αλλά εξαιτίας της κατακραυγής που προκαλεί εντός και εκτός της Κοινωνίας των Εθνών, του ΟΗΕ της εποχής, η κα­τάληψη της Αιθιοπίας από τη φασιστική Ιταλία το 1935. Φαίνεται κα­θαρά πλέον πως ο Ντούτσε πάει για Αυτοκράτορας Και επειδή για Αυ­τοκράτορας πάει και ο Φύρερ, σκέφτεται να τον προσεγγίσει, ώστε οι δυο Αυτοκράτορες να μη συγκρουστούν αυτοκρατορικά και να μοιρα­στούν ήσυχα και καλά τον κόσμο: ο Χίτλερ θα πάρει την Ανατολή και ο Μουσολίνι τη Δύση, ως φύσει και θέσει δυτικός τόσο από καταγω­γή όσο και από κουλτούρα Ο Χίτλερ μπορεί να το παίξει Καρλομά- γνος και ο Μουσολίνι Καίσαρ. Κι έτσι, ο Μουσολίνι συναντά για πρώ­τη φορά τον Χίτλερ στο Βερολίνο, όπου γίνεται δεκτός με τιμές Αυτο­κράτορα, το 1936. Ο Χίτλερ ανταποδίδει φιλόφρονα την επίσκεψη και γίνεται δεκτός στη Ρώμη με τιμές Αυτοκράτορα το 1938.

Οι δυο υποψήφιοι Αυτοκράτορες θα συναντήσουν αργότερα στο δρόμο τους και έναν τρίτο, γνήσιο αυτόν και με τη βούλα: τον ιάπω- να Αυτοκράτορα. Κι έτσι ο άξων Ρώμη-Βερολίνο, πολιτικός όρος που ο Μουσολίνι τον λανσάρει το 1936, θα επεκταθεί, θα ακολουθήσει την καμπυλότητα της γης και θα φτάσει στην άλλη μεριά της υδρογείου. Τελικά, Δυνάμεις του Άξονα, όπως θα χαρακτηρίζονται οι φασίστες σύμμαχοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, θα είναι οι δυνάμεις εκείνες που στρέφονται περί τον άξονα Ρώμη-Βερολίνο-Τόκιο, που παραλίγο να υποκαταστήσει τον άξονα περιστροφής της γης περί τον εαυτό της. Αυτό ακριβώς υπονοεί ο όρος Άξονας που λανσάρει ο Μουσολίνι: μια δυνατότητα πολιτικής περιστροφής της γης γύρω από νέο πολιτικό άξονα διαφορετικό από τον παραδοσιακό αποικιοκρατικό Παρίσι- Λονδίνο. Που κι αυτός θα επεκταθεί προς το άλλο ημισφαίριο και θα

256

γίνει άξονας Παρίσι-Λονδίνο- Ουάσινγκτον.Επειδή όμως η γη χρειάζεται έναν μόνο άξονα, ο δεύτερος και ο

τρίτος θα είναι κάτι το παρά φύσιν. Συνεπώς, πρέπει να καταστραφεί είτε ο δεύτερος είτε ο τρίτος, θα καταστραφεί ο δεύτερος, ο φασιστι­κός. Ενώ ο δημοκρατικός, σιγά σιγά, με την επενέργεια της φυγοκέ­ντρου καπιταλιστικής δυνάμεως, από άξονας θα γίνει ακτινωτός τρο­χός, που το κέντρο του σήμερα βρίσκεται στην Ουάσινγκτον. Στις μέ­ρες μας διαμορφώνεται κι ένας άλλος άξονας, με κέντρο τις Βρυξέλ­λες. Αλλά κανείς δεν ξέρει προς το παρόν τι θα απογίνει τελικά με το Τόκιο, που παίζει ούτως ή άλλως αξονικό ρόλο στην παγκόσμια οι­κονομία. Κανείς δεν ξέρει προς το παρόν τι θα απογίνει με το Πεκίνο, όταν η Κίνα αναπτυχτεί και γίνει Υπεριαπωνία. (Πόσες Ιαπωνίες χω­ρούν στην Κίνα; 'Οσοι και οι εφιάλτες στο κεφάλι του δυτικού καπι- ταλίστα).

Τα πράγματα ίσως να μην έτειναν προς τον Νεοαυτοκρατορισμό, αν οι δυο τελευταίες αυτοκρατορίες του κόσμου, η Αυστριακή των Αψ- βούργων και η Οθωμανική των Σουλτάνων δεν κατέρρεαν σχεδόν ταυ­τόχρονα, μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το φαινόμενο του εθνικισμού που, βέβαια, δεν είναι καινούργιο, αλλά επιτείνεται τότε ακριβώς, ίσως να ήταν μια αποκεντρωτική και αντιαυτοκρατορι- κή λύση, αν πολλά από τα μικρά κράτη, ανάμεσα στα οποία και η Ελλάδα, δεν επιθυμούσαν διακαώς να μεγαλώσουν το ταχύτερο δυνα­τό και μάλιστα χωρίς να πιουν όλο το γάλα τους, όπως όλα τα καλά παιδιά που θέλουν να μεγαλώσουν και να γίνουν σαν τον μπαμπά τον Αυτοκράτορα της Αυτοκρατορικής Αγίας Οικογένειας. Και ναι μεν τα μωρά είναι μωρά απ’ τη φύση τους, όμως ον μωροί θα μπορούσαν, εκτός απ’ τη φυσική μωρία να αποχτήσουν και επίκτητη, οπότε αρχί­ζει να λειτουργεί τρομοκρατικά το γνωστό ασμάτιο «Σόφια, Σόφια εί­ναι τ’ όνειρό μας» και άλλα ανάλογα, άλλων ανάλογης ποιότητας εγκεφάλων άλλων σοβινισμών, ας πούμε του τουρκικού, που είναι ακόμα πιο βλαμμένος απ’ τον ελληνικό.

Πάντως, το αυτοκρατορικό όνειρο προϋπάρχει στην Ιταλία του Μουσολίνι. Πρώτα πρώτα γιατί η ένδοξη και κραταιά Ρωμαϊκή Αυ­τοκρατορία είχε πρωτεύουσα την Αιώνια Πόλη. Και ύστερα, διότι η Λιβύη απέναντι, που είναι τουρκική από το 1517, θα γίνει ιταλική το 1911, ένδεκα χρόνια πριν από την κατάληψη της εξουσίας από τον Μουσολίνι. Ένα χρόνο πριν την έναρξη του Πρώτου Βαλκανικού Πο­λέμου, οι Ιταλοί επιτίθενται στην περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτο­κρατορίας, που καταρρέει, και αρπάζουν ό,τι μπορούν απ’ τα συντρίμ­μια της. Μαζί με τη Λιβύη θα αρπάξουν και τα ελληνικά τουρκικά

257

τότε, Δωδεκάνησα το 1912 και θα τα βαφτίσουν Isole italiane dell’ Egeo, τουτέστιν ιταλικά νησιά του Αιγαίου! Σημειώστε με την ευκαιρία πως στον πόλεμο της Λιβύης είναι που θα αναδειχτεί κατ’ αρχήν ο τουρ- κοσαλονικιός Κεμάλ Ατατούρκ.

Βέβαια, το Αιγαίο είναι ελληνικό, αλλά αυτό δε σημαίνει πως δεν ανήκει στα ψάρια του και στα πετρέλαιά του, κατά κύριο λόγο. Η ιρύση ανήκα στον εαυτό της. Οι άνθρωποι απλώς οικαοποιούνται τη φύση. Κατ’ αρχήν με αρπαγή. Ας πούμε, ένα τεμάχιο παρθένας γης θα γίνει το χωράφι μου αν πρώτος το βάλω στο χέρι και το περιφράξω. Ο φράχτης είναι η κύρια και ιστορικά η πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη ατομικής ιδιοκτησίας σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Πώς προέκυψε ο πρώτος φράχτης στην ανθρώπινη ιστορία; Μαζί με τον εχθρό και εξαι­τίας του. 'Οταν εμφανίστηκε στη γατονιά και δεύτερος διεκδικητής της ίδιας γης, ο πρίώτος την έφραξε και είπε: Στοπ! Μέχρι εδώ! Κι έτσι εμφανίστηκαν τα πρώτα σύνορα, που στην αρχή είχαν τη μορφή ενός ταπεινού φράχτη. Τα εθνικά σύνορα είναι έννοια πολύ μεταγενέστε­ρη. Είναι ο μεγάλος φράχτης που προφυλάσσα από τον εχθρό τα εντός των μικρών φρακτών ευρισκόμενα.

Όμως, εγώ που δεν έχω να προφυλάξω τίποτα, γιατί δεν έχω τί­ποτα, γιατί πρέπει να νοιάζομαι για το μεγάλο φράχτη; Διότι ενδέχε­ται να αποχτήσω κι εγώ χωράφι, οικόπεδο, σπίτι επί του οικοπέδου. Μπορεί να μην αποχτήσω ποτέ αυτά τα αγαθά, είτε γιατί αντιπαθώ τους φράχτες είτε διότι στο μεταξύ θα «έχω πέσει στο πεδίο της τι­μής», όπως λέγεται αλλιώς η συνολική τιμή των κινητών και των ακι­νήτων που βρίσκονται εντός των συνόρων μιας χώρας, αλλά αυτό δεν έχα σημασία Σημασία έχα να είμαι έτοιμος να σκοτώσω και να σκο­τωθώ για συμφέροντα που δεν είναι και δικά μου. Καμιά αντίρρηση να διακινδυνεύσω τη ζωή μου σε έναν πόλεμο μεταξύ αλλοεθνών ιδιο­κτητών, αν οι δικοί μου υποσχεθούν πως θα μου δώσουν, ας πούμε, ένα σπίτι μετά τη νικηφόρα έκβαση του πολέμου. Αλλιώς, γιατί να πάω στον πόλεμο εγώ ο πολύ πραχτικός άνθρωπος, που είμαι τόσο πραχτικός όσο κι εκείνοι που αποφασίζουν τον πόλεμο σαν εκπρόσω­ποι των ιδιοκτητών,

Στον πόλεμο δεν παν οι ήρωας, αλλά οι ιδιοκτήτες. Όμως, οι ήρωες που οπωσδήποτε θα προκύψουν σε έναν πόλεμο μπορεί να μην είναι όλοι ιδιοκτήτες. Εντάξει, αλλά αυτό δεν έχα καμιά σημασία, αφού σκόπευαν κι αυτοί να γίνουν ιδιοκτήτες. Δεν θα μπορέσουν να γίνουν τώρα πλέον, αλλά αυτό δεν έχα καμιά σημασία αφού ενδέχεται να μπορέσουν να γίνουν οι απόγονοί τους. Μπορεί κι αυτοί να μην μπο­ρέσουν για χίλιους δυο λόγους, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σημασία,

258

αφού οι ευκαιρίες είναι ίσες για όλους. Βέβαια, μπορεί οι περιστάσεις να μην είναι καλές για μένα, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σημασία, αφού για την ευκαιρία δεν είμαι υπεύθυνος εγώ, αλλά η τύχη. Που άλλοι τη λεν θεό, άλλοι Μοίρα. Και μην πείτε «τον κακό σου τον καιρό», γιατί θα προσβάλετε το θεό, που είναι υπεύθυνος και για τον καλό και για τον κακό καιρό. Πέστε καλύτερα «δόξα σοι ο θεός», που το αφεντικό σας έδωσε χίλιες δραχμές αύξηση, και ξοδέψτε την είτε στα μπουζούκια αν είστε μπουζουκοκέφαλοι, είτε σε κανένα μνημό­συνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των πεθαμένων προγόνων σας, αν και δε φρόνησαν να σας αφήσουν τίποτα, οι κερατάδες, εκτός απ’ τη φτώχεια τους.

Το παν, λοιπόν, είναι οι συνθήκες. 'Οταν οι συνθήκες είναι κατάλ­ληλες ένας και μόνο νταής φτάνει και περισσεύει για να τα κάνει όλα άνω κάτω, παρασύροντας τους δυστυχείς στην ονειρεμένη Γη της Επαγγελίας, που θα μπορούσε να ονομαστεί και «ζωτικός χώρος», χώρος αναγκαίος για τη ζωή - δηλαδή για το φαΐ. Και μεγαλύτερος νκτής απ’ τον Χίτλερ δεν εμφανίστηκε ποτέ στην ιστορία Γι’ αυτό και τά ’κανε ρόιδο, που λέμε, και για τον εαυτό του και για τους συμπα­τριώτες του. Και καλά να τα κάνεις μούσκεμα όσον αφορά τον εαυ­τό σου και στο τέλος να αυτοκτονήσεις σαν χρεοκοπημένος μπακάλης. 'Ομως ο λαός που πεινάει και τον παρασύρεις στην καταστροφή με το επιχείρημα πως σε λίγο θα φάει με χρυσά κουτάλια, τι σου φταίει, ρε κάθαρμα; Με ποιο δικαίωμα κουνάς μπροστά στη μούρη του πει- νασμένου το κόκκαλο και τον κάνεις να τρέχει πίσω σου σα σκύλος 'Οπως και νάναι, ο Χίτλερ δε φύτρωσε απ’ τη γερμανική γη. Αναδύ­θηκε ως σωτήρας μέσα απ’ τη μιζέρια που προκάλεσε στους Γερμα­νούς η ήττα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Αδόλφος Χίτλερ (Adolf Hitler), γιος ενός τελωνειακού υπαλλή­λου, ονόματι Αλόις Χίτλερ, που ήταν νόθος και που πήρε το όνομα του φυσικού του πατέρα μόνος του, όταν το έμαθε, γεννήθηκε το 1889 στο Μπραουνάου της Αυστρίας χώρα που από ιστορική και κυρίως πολι­τιστική άποψη είναι κι αυτή Γερμανία, αλλά με έναν χαρακτήρα πε­ρισσότερο λατινικό, εξαιτίας της θέσης της στα δυτικά της Κεντρικής Ευρώπης. 'Οστραΐχ (Αυστρία) σημαίνει Ανατολικό Κράτος. Έτσι ονό­μασαν οι Ρωμαίοι την πιο προωθημένη προς την Ανατολή επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι αρχαίοι Γερμανοί που κατοικούσαν στην περιοχή της σημερινής Αυστρίας ήταν το μόνο γερμανικό φύλο που υπέταξαν οι Ρωμαίοι.

Το 1871, που προέκυψε το σημερινό ενιαίο γερμανικό κράτος με πρωτοβουλία της Πρωσίας (πρωτεύουσά της και αργότερα πρωτεύου­

259

σα ολόκληρης της Γερμανίας, είναι το Βερολίνο) και στην πραγματι­κότητα με πρωτοβουλία του Πρώσου «σιδηρού καγκελάριου» (πρωθυ­πουργού) Βίσμαρκ, οι Αστριακοί δεν συμπεριλήφθηκαν στο Πρώτο Ράιχ (πρώτο πανγερμανικό κράτος), διότι ήταν φανατικά καθολικοί, και σαν τέτοιοι, φανατικοί εχθροί των Πρώσων, που ήταν προτεστά- ντες. Ο Χίτλερ θα πει, και θα έχει δίκιο: Δε μας χέζετε, κύριοι, που θα μας κρατάτε χωρισμένους, εμάς τους Γερμανούς, σε καθολικούς και προτεστάντες! Κι έτσι, στη θέση του θεού που χωρίζει αντί να ενώνει, θα βάλει το αίμα, το γερμανικό αίμα, που γίνεται ζωντανός θεός, που κατοικεί στην καρδιά όλων των Γερμανών.

Ο Χίτλερ πέρασε άσχημα παιδικά χρόνια στο Λιντς, πρωτεύουσα της Άνω Αυστρίας. Τελείωσε το σχολείο λίγο μεγάλος, σε ηλικία 16 χρονών, γιατί έμενε στάσιμος όχι λόγω βλακείας, αλλά εξαιτίας της βαθιάς του θλίψης για τη δική του κακή μοίρα, που αργότερα θα την ταυτίσει με την κακή μοίρα της Γερμανίας, πράγμα που συμβαίνει πάρα πολύ συχνά στους ιδεοληπτικούς, αλλά και σ’ αυτούς που κε- ντροθετούν τα προβλήματα, που βάζουν δηλαδή το προσωπικό τους πρόβλημα στο κέντρο ενός γενικού, όπως ας πούμε οι ευνούχοι που κηρύσσουν την εγκράτεια, διότι οι ίδιοι είναι κατ’ ανάγκην εγκρατείς και γι’ αυτό πολύ θά ήθελαν να βλέπουν σαν ομοιοπαθείς τους πά- ντες γύρω τους.

Σε ηλικία 19 ετών αυτός ο μελαγχολικός νέος, που καταριέται τη μοίρα του, γιατί γεννήθηκε Αυστριακός και όχι Γερμανός, πηγαίνει στη Βιέννη για να σπουδάσει ζωγράφος. Είναι πολυ ευαίσθητο παιδί ο Αδόλφος και γι’ αυτό άλλωστε υποφέρει που δεν είναι και κατά την υπηκοότητα Γερμανός. Δίνει τρεις φορές εισαγωγικές εξετάσεις, για να μπει στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βιέννης, αλλά αποτυγχάνει και τις τρεις. Τι κρίμα! Αν πετύχαινε, μάλλον δεν θα γινόταν αυτός που έγι- νε. (Να γιατί πρέπει να καταργηθούν οι εισαγωγικές εξετάσεις παντού στον κόσμο, κυρίως στις καλλιτεχνικές Σχολές. Οι ευφάνταστοι καλ­λιτέχνες μπορεί να στρέψουν τη φαντασία τους όπου λάχει. Τίποτα πιο θλιβερό από ένα αποτυχημένο καλλιτέχνη, κυρίως όταν έχει πολύ με­γάλη ιδέα για τον εαυτό του. Και κανείς δεν μπορεί να μας εμποδίσει να έχουμε όσο μεγάλη ιδέα θέλουμε για τον εαυτό μας).

Παρά την αποτυχία του, ο Χίτλερ συνέχισε να ζωγραφίζει. Λέγε­ται πως η ζωγραφική του δεν στερείται ενδιαφέροντος, αν και είναι πέρα για πέρα ακαδημαϊκή και συντηρητική. Για να ζήσει, ζωγράφι­ζε διαφημιστικά σχέδια και καρτ-ποστάλ, περιζήτητα σήμερα από τους συλλέκτες. Σ’ αυτά εύκολα επισημαίνει κανείς τις παράφορες εξάρσεις ενός εξημμένου νεανικού εγκεφάλου, που συνεχίζει να βασανίζεται

260

από την κακή του μοίρα. Οι απειλητικοί Εβραίοι εμφανίζονται ήδη σ’ αυτά τα σχέδια σαν τέρατα αιμοβόρα, έτοιμα να καταβροχθίσουν και τον ίδιο και την πατρίδα του. Με την οποία αναπτύσσει από τότε μια παράφορη σχέση αγάπης. Η πατρίδα παρέχει προστασία. Και η ισχυ­ρή πατρίδα παρέχει ισχυρή προστασία. Συνεπώς, η ισχυρή πατρίδα είναι αναγκαία, κυρίως για τους ανίσχυρους και τους φτωχούς.

Το 1913 πηγαίνει στο Μόναχο, την πρωτεύουσα της Βαυαρίας, που είναι καθολική και όχι προτεστάνηκη όπως ο γερμανικός Βορράς, ο οποίος από παράδοση είναι πολύ πιο προοδευτικός από τον συντηρη­τικό γερμανικό Νότο. Μοναδική του πρόθεση, να γίνει δεκτός στο γερ­μανικό στρατό. Αλλά κρίνεται ακατάλληλος για ενεργό στρατιωτική υπηρεσία, λόγω ασθενικής κράσεως, αυτός ο φανατικός της ρώμης και των μπράτσων. 'Ομως, όταν κηρύσσεται ο πόλεμος, κατατάσσεται εθε­λοντής. Και στο μέτωπο κάνει άθλους σαν στρατιωτικός ταχυδρόμος. Παρασημοφορείται δυο φορές, αν και τραυματίζεται μία, έτσι που τρέχει σαν παλαβός μέσα από τις εχθρικές γραμμές, για να μεταφέρει μηνύματα από στρατηγό σε στρατηγό. 'Οταν τελειώνει ο πόλεμος, ο δεκανέας Χίτλερ δε θέλει με τίποτα να φύγει απ’ το στρατό. Του αρέ­σει πολύ το αγελαίο πνεύμα της πειθαρχημένης στρατιωτικής ζωής.

'Οντας ακόμα στρατιώτης το 1920, εκπροσωπεί τους συντρόφους του στρατιώτες στο μικρό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα του Μονάχου, όπου συντομότατα γίνεται υπεύθυνος προπαγάνδας. Μιλάει με πρωτό­γνωρο για Γερμανό πάθος και καταπλήσσει όσους τον βλέπουν να κλαίει και να χτυπιέται στ’αλήθεια για το χάλι της Γερμανίας. Είναι ήδη ο ιεραπόστολος μιας νέας θρησκείας, που λίγο μετά θα ονομαστεί Εθνικοσοσιαλισμός, ένα κράμα σοσιαλισμού και εθνικισμού. Την ίδια χρονιά (1920) το Γερμανικό Εργατικό Κόμμα θα μετονομαστεί σε Εθνι- κοσοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Γερμανίας, και επί το απλούστε­ρο, Ναζιστικό (εθνικιστικό) σκέτα.

Το 1920 εκδηλώνεται στο Μόναχο πραξικόπημα, που εγκαθιστά ακροδεξιά τοπική κυβέρνηση στο κρατίδιο της Βαυαρίας, η οποία ανατίθεται ζωηρά στην κεντρική κυβέρνηση του Βερολίνου. Η Βαυα­ρία, το πλουσιότερο κρατίδιο της Γερμανίας, αυτόν τον καιρό ζει σ’ ένα κλίμα συνεχούς αναταραχής, εξαιτίας των αυξημένων ταξικών συγκρούσεων. Το υπ’ αριθμόν ένα στέλεχος του ναζιστικού κόμματος αυτόν τον καιρό είναι ο Ερνστ Ρεμ, ο δημιουργός των Ταγμάτων Εφό­δου (S.A), των ένοπλων ομάδων του κόμματος, που τρομοκρατούν τους πάντες. Ο Ρεμ και οι άνδρες του κάνουν ό,τι θέλουν στη Βαυαρία και επιβάλλουν τη θέλησή τους στην τοπική κυβέρνηση. Τον Ιούλιο του 1921 ο Χίτλερ, κυρίως χάρη στην εκπληχτική ρητορική του δεινότητα

261

και το φανατισμό του ιεραπόστολου, παραμερίζει τον πανίσχυρο Ρεμ και γίνεται πρόεδρος του κόμματος. Αργότερα, όταν θα γίνει πολύ ισχυ­ρός, θα δούμε κάτω από ποιες συνθήκες, θα εκτελέσει τον Ρεμ. Τα συ­ντροφικά μαχαιρωματα εδώ δεν είναι σχήμα λόγου, είναι κυριολεξία

Στο μεταξύ, οι βιομήχανοι επισημαίνουν τις ικανότητες του Χίτλερ, και τον κάνουν όργανό τους μέσω του Χέρμαν Γκαίρινγκ, που θα γί­νει το δεξί του χέρι. Λεν πως αυτός, σαν άτυπος εκπρόσωπος της οι­κογένειας Κρουπ, κανονίζει τα πάντα από το παρασκήνιο. 'Ομως, ο Χίτλερ έχει μια σπάνια ικανότητα: χρησιμοποιεί όλους όσους επιχει­ρούν να τον χρησιμοποιήσουν. Είναι όντως ένας παρά πολύ σπουδαίος πολιτικός κι εμείς εδώ δεν έχουμε καμιά πρόθεση να τον υποτιμήσου­με, όπως γίνεται συνήθως όταν μιλάμε για τους εχθρούς μας.

6. Η φαιά πανούκλα

Μετά τον Ιούλιο του 1921, που ο Χίτλερ γίνεται γραμματέας του μι­κρού ναζιστικού κόμματος, το οποίο προς το παρόν περιορίζει τη δρά­ση μόνο στη Βαυαρία, απορροφώντας και άλλα κομματίδια με ηγέτες που κι αυτοί είναι έτοιμοι να το παίξουν σωτήρες της Γερμανίας, το εν λόγω βαυαρικό κομματίδιο αναπτύσσεται τόσο γρήγορα, που σύ­ντομα γίνεται γνωστό σ’ ολόκληρη τη Γερμανία, κυρίως χάρη στην επιδεξιότητα του Χίτλερ να τραβάει πάνω του τα φώτα της δημοσιό­τητας με τους εξτρεμιστικούς λόγους του και τις εντυπωσιακές δημό­σιες εμφανίσεις του. Το πραξικόπημα του Νοεμβρίου του 1923, που εκ­δηλώνεται στο Μόναχο, γνωστό και ως «πραξικόπημα της μπιραρίας», γιατί αποφασίστηκε μέσα σε μια μπιραρία αποσκοπεί μάλλον στον εντυπωσιασμό και τη διαφήμιση, παρά στην κατάληψη της εξουσίας στο κρατίδιο της Βαυαρίας από τον Χίτλερ. 'Αλλωστε, ο Χίτλερ το οργανώνει με τη βοήθεια και μη κομματικών «πατριωτών», για να δείξει την ανάγκη που υπάρχα να γίνει κατ’ αρχήν η Βαυαρία εθνι­κιστικό κρατίδιο. Κι αφού γίνει εθνικιστική η Βαυαρία που είναι το μεγαλύτερο και πλουσιότερο κρατίδιο της Ομόσπονδης Δημοκρατίας της Γερμανίας, δεν μπορεί παρά να ακολουθήσει το παράδειγμά της και η υπόλοιπη Γερμανία

'Οπως και νά ’ναι, με τα σχέδια του Χίτλερ, κανείς γέρμανός δη­μοκράτης ηγέτης δεν συνάγει τα σωστά συμπεράσματα απ’ αυτό το

262

αποτυχημένο πραξικόπημα της πλάκας. Ο Χίτλερ πάντως καταλαβαί­νει πως το Δεύτερο Ράιχ (η Δημοκρατία της Βαΐμάρης), παρά τα χά­λια του, είναι τόσο ισχυρό, όσο χρειάζεται για να μην παίρνει στα σοβαρά τους πραξικοπηματίες, έστω κι αν ανάμεσά τους βρίσκονται ένδοξοι στρατηγοί σαν τον Έριχ Λούντεντορφ, που είναι πολιτικός φίλος του Χίτλερ. Όλοι οι δημοκράτες αντιμετωπίζουν προς το παρόν τον Χίτλερ σαν έναν γελοίο καραγκιόζη, έναν ιδεοληπτικό που δεν ξέρει τι λέει και τι κάνει, θα πληρώσουν ακριβά το λάθος τους. Ο να­ζισμός είναι επίφοβος, ακριβώς γιατί είναι γελοίος. Στη δίκη που θα ακολουθήσει, ο πραξικοπηματίας Χίτλερ καταδικάζεται σε φυλάκιση πέντε ετών. Αλλά κάθεται μέσα μόνο εννιά μήνες. Όσο για τις συν­θήκες της διαβίωσής του στη φυλακή, είναι τόσο σκανδαλωδώς άνε­τες που όλοι καταλαβαίνουν πως οι προστάτες του δεν πρέπει να ανα- ζητηθούν ανάμεσα στους δεσμοφύλακες.

Στη διάρκεια της φυλάκισής του γράφει τον πρώτο τόμο του περι­λάλητου βιβλίου του Mein Kampf(0 Αγώνας μου), που θα γίνει η Βί­βλος όχι μόνο του γερμανικού, αλλά και του διεθνούς φασισμού, (θυ­μίζουμε πως ο ναζισμός είναι κι αυτός φασισμός είναι το ανώτερο στάδιο του φασισμού). Όσα φριχτά θα υποστεί η Γερμανία και ο κό­σμος, περιγράφονται ήδη σ’ αυτό το βιβλίο υπό μορφήν μακάβριας προφητείας. Ωστόσο, οι περισσότερες απ’ τις απόψεις που εκθέτει ο Χίτλερ στο Μάιν Καμπφ δεν είναι καθόλου πρωτότυπες, θα τις βρει έτοιμες σ’ όλοκληρη την πριν απ’ αυτόν ρατσιστική φιλολογία, κυρίως των βιεννέζων ρατσιστών που ψάχνουν να καταλάβουν γιατί η Αυ­στρία, όντας κι αυτή Γερμανία κατ’ ουσίαν, έμεινε έξω απ’ το γερμα­νικό κράτος. 'Εμεινε κυρίως διότι είναι χώρα καθολική, ενώ η Πρω­σία, που πρωτοστάτησε στην ένωση των γερμανικών κρατιδίων σε ομοσπονδία, είναι χώρα προτεστάντικη. Άρα, λέει ορθότατα επ’ αυ­τού ο Χίτλερ, η πίστη στο θεό δεν ενώνει, χωρίζει, ενώ η πίστη στη Φυλή, πάντα ενώνει. Συνεπώς η Φυλή πρέπει να τοποθετηθεί πάνω απ’ το θεό και να πάρει τη θέση του.

Τη σχεδόν μεταφυσική αιώρηση της Αυστρίας πάνω και από το γερμανικό και το λατινικό πνεύμα, αυτή την τυπικά αυστριακή πολι­τιστική και πολιτική αναποφασιστικότητα, θα την περιγράψει με εντε­λώς μεγαλοφυή τρόπο ένας απ’ τους μεγαλύτερους πεζογράφους του αιώνα μας ο Αυστριακός Ρόμπερτ Μούζιλ στο μυθιστόρημά του Ο άν­θρωπος χωρίς ιδιότητες, που πρέπει να κάνετε μια προσπάθεια να το διαβάσετε, όπως και το μυθιστόρημα Δόκτοφ Φάουστους του Βαυαρού Τόμας Μαν, όπως και το μυθιστόρημα Υπνοβάτες του ομοίως Βαυα­ρού Χέρμαν Μπροχ. Αυτά τα τρία μυθιστορήματα θα σας μάθουν

263

πάρα πολλά για τους διφυείς Γερμανούς, τους ανθρώπους που προσέ- φεραν τα περισσότερα στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, χωρίς ωστόσο να διστάσουν να τον καταστρέψουν διά του Χίτλερ. Ο Γερμανός είναι ένας Ιανός, θα πει ο μεγάλος στοχαστής και πεζογράφος Τόμας Μαν, ο άτυπος ηγέτης των εκτός Γερμανίας αντιναζιστών Γερμανών. Το ένα πρόσωπο του Ιανού κοιτάει τις κορυφές του πνεύματος και της τέχνης και το άλλο τα βάθη του γερμανικού συλλογικού ασυνειδήτου. 'Οσο για τους Γερμανούς λούμπεν που θα ακολουθήσουν τον Χίτλερ, καμιά θεωρητική μελέτη δεν θα σας μάθει περισσότερα από το μυθιστόρημα του Νταίμπλιν Βερολίνο, Αλεξάντερ πλατς, που είναι πιο λαϊκό και διαβάζεται πιο εύκολα.

Κατά τον Χίτλερ του Μάιν Καμπφ, ο χειρότερος εχθρός του ναζι­σμού είναι ο μαρξισμός, για μόνο το λόγο πως είναι διεθνιστικός, όπως και ο χριστιανισμός, που κι αυτόν ο Χίτλερ τον βάζει σε καρα­ντίνα. Ο μαρξισμός πρεσβεύει πως οι κοινωνίες αλλάζουν προς το καλύτερο μέσα απ’ τη σύγκρουση και την πάλη των τάξεων και όχι μέσα από την «εθνική ομοψυχία», που όταν δεν υπάρχει (πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει σαν μια διαρκής κατάσταση) την επιβάλλεις με το ζόρι, ή με δημαγωγικά τεχνάσματα Άλλωστε, ο Χίτλερ δε ζη­τάει την κατάργηση της πάλης των τάξεων, ζητάει να οδηγήσει τους μικροαστούς (μικρομεσαίους τους λέμε εδώ) στην «ανώτερη τάξη». Ο Χίτλερ μισεί το μεγάλο κεφάλαιο, όχι γιατί είναι μεγάλο, αλλά διότι εμποδίζει το μικρό να μεγαλώσει. Φυσικά, το μεγάλο κεφάλαιο θα τον χρησιμοποιήσει για να κάνει τη δουλειά του. Αλλά και ο Χίτλερ θα το χρησιμοποιήσει για να κάνει τη δική του. Οι σχέσεις του Χίτλερ με το μεγάλο κεφάλαιο ήταν πάντα τεταμένες. Αλλά τελικά θα υποταχθεί σ’ αυτό από ανάγκη.

Το γεγονός πως ο φασισμός δύσκολα γίνεται ενιαίο κοινωνικό κί­νημα αν δεν στηριχτεί στη μεταφυσική έννοια της Φυλής, φαίνεται καθαρά από ένα περίπου όμοιο μ’ αυτό του Χίτλερ φασιστικό κίνη­μα υπό τον Γκρέγκορ Στράσσερ, που εμφανίζεται τον ίδιο καιρό στη Βόρεια Γερμανία Δύο κινήματα για τη σωτηρία της Φυλής δε χωρούν στα πλαίσια της ίδιας ενιαίας και αδιαίρετης Φυλής. Ο Χίτλερ θα εξα­φανίσει τον Στράσσερ. Δυο σωτήρες ούτε τους εαυτούς τους δεν θα μπορούσαν να σώσουν, αν εμφανίζονταν ταυτόχρονα σα σωτήρες. Οι σωτήρες έρχονται ο ένας μετά τον άλλο, όχι όλοι μαζί. Ένας ο θεός, μία η Φυλή, ένα το κόμμα ένας ο Αρχηγός. Ο φασισμός είναι ένας αυστηρός και απόλυτος μονισμός, που απεχθάνεται την ιδιαιτερότητα, την ιδιομορφία και την πολυμορφία. Κι όταν ο κομουνισμός θ’ αρχί­σει να αποχτά κι αυτός έναν μοναστικό χαρακτήρα, όχι μόνο θα προ-

264

δώσει τον Μαρξ, αλλά και θ’ αρχίσει να κλίνει ανισόρροπα προς τη μεριά της αιματολογούσας φυλολογικής φιλολογίας. Ούτως εχόντων των μοναστικών πραγμάτων, με τη μία και αδιαίρετη Φυλή, ο Χίτλερ θα εξαφανίσει το εθνικιστικό κίνημα του βορειογερμανού Στράσσερ το 1926. Οικειοποιούμενος και τον δικό του κομματικό μηχανισμό, θα μετατρέψει σε πανγερμανικό το βαυαρικό μέχρι τότε κίνημά του.

Τον ίδιο καιρό ο Χίτλερ θα ενσωματώσει στο δικό του και ένα άλλο εθνικιστικό κίνημα υπό τον Άλφερντ Χούγκενμπεργκ, που αυτό έχει πολύ στενές σχέσεις με τους βιομηχάνους και δεν είναι μικροα­στικό όπως τα άλλα δυο. Κι έτσι ο Μεγάλος Αδερφός Αδόλφος θα τρυ­πώσει και στην αστική τάξη. Άλλωστε, έχει ήδη μαζί του έναν μπον- βιβέρ, ζιγκολό και ήρωα αεροπόρο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, αυτόν που αργότερα θα οργανώσει τη Λουφτβάφε, την πολεμική γερμανική αεροπορία. Ο Χίτλερ, ένας ταλαντούχος και χαρισματικός πολιτικός, το 1926, τρία μόλις χρόνια μετά το «πραξικό­πημα της μπιραρίας» του Μονάχου, έχει ήδη διεισδύσει παντού, εγκα- ταλείποντας προς το παρόν τις ακρότητες των Ταγμάτων Εφόδου (S.A) του λοχαγού 'Ερνστ Ρεμ, που πρέπει να εξαφανιστεί ως επικίνδυνος εξτρεμιστής, που τρομοκρατεί τους αστούς. Αλλά αυτό δεν θα συμβεί παρά μόνο την 30ή Ιουνίου 1934, τη «νύχτα των μεγάλων μαχαιριών», όταν ο Χίτλερ αυτοπροσώπως θα συλλάβει τον Ρεμ και θα διατάξει την χωρίς δίκη εκτέλεσή του. Μέχρι τότε, τα Τάγματα Εφόδου, ο κομ­ματικός στρατός, που το 1922 έχει 6.000 ανδρες και 3.000.000 το 1933, μια θα εκκαθαρίζεται και μια θα αναδιοργανώνεται, μέχρι που τελι­κά, το 1939, να ενσωματωθεί στις ένοπλες δυνάμεις (Βέρμαχτ), αφού στο μεταξύ προκύψουν μέσα απ’ τα Τάγματα Εφόδου (S.A) τα Τάγμα­τα θανάτου (S.S), που είναι στρατιωτικό σώμα επιλέκτων ναζιστών στρατιωτών, μέχρι θανάτου αφοσιωμένων στον Φύρερ.

Η Βέρμαχτ, ο κανονικός, ο τακτικός στρατός, δεν είναι ναζιστικός εξ ορισμού. Είναι πολλοί οι δημοκράτες ή οι πολιτικά αδιάφοροι αξιω­ματικοί και στρατιώτες που υπηρετούν στη Βέρμαχτ, για τον απλό λόγο πως επιστρατεύτηκαν. Είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε τη Βέρ­μαχτ στο σύνολό της σαν έναν στρατό κτηνών. Κτήνη ήταν μόνο οι Ες- Ες, τα «παιδιά του Χίτλερ». Αυτοί έκαμναν όλες τις βρώμικες δου­λειές, όντας ένας ξεχωριστός στρατός μέσα στον τακτικό στρατό. (Ένας λοχαγός των Ες-Ες θα μπορούσε να δώσει διαταγές σε έναν συνταγματάρχη της Βέρμαχτ).

Ο Χίτλερ κάνει ό,τι μπορεί για να δείξει στους αστούς πως ελέγ­χει τους χυδαίους λούμπεν των Ταγμάτων Εφόδου, που έχουν γίνει σωστή μάστιγα, έτσι που κλέβουν, αρπάζουν, βιάζουν, ρημάζουν και

265

λογαριασμό δε δίνουν, παρά μόνο στον κτηνάνθρωπο Ρεμ. Όμως δεν τα διαλύει, προσποιείται πως τα διαλύει. Λειτουργεί σαν ζογκλέρ με τα πολύ χρήσιμα γι’ αυτόν Τάγματα Εφόδου, που θα παίξουν τον πρώ­το και κύριο λόγο στην προώθησή του στην εξουσία Είναι σα να λέει στους αστούς: Καθίστε φρόνημα, γιατί θα αμολύσω τους Φαιοχίτονες (έτσι λέγονται οι άνδρες των Ταγμάτων Εφόδου) και θα σας κάνουν μπλε-μαρέν. Η αλητεία στην υπηρεσία της πολιτικής όπως τόσες και τόσες φορές στην ιστορία - αλλά ποτέ όπως στη Γερμανία των Φαιο- χιτόνων.

Η συγκυρία ευνοεί τον ήδη πολύ ισχυρό, το 1929, Χίτλερ. Η παγκό­σμια οηκονομική κρίση που ξεσπά αυτή τη χρονιά, θα ρημάξει κι άλλο την ήδη ρημαγμένη Γερμανία, αλλά ο σωτήρας είναι ήδη έιοιμος. Το ρεύμα των εξαθλιωμένων και αποβλακωμένων πυκνώνει συνέχεια τις τάξεις του ναζιστικού κόμματος που στις εκλογές του 1930 έρχεται δεύ­τερο, με 6.000.000 ψήφους. Στις προεδρικές εκλογές του 1932, ο Χίτλερ θέτει υποψηφιότητα με αντίπαλο τον γηραιό και πανένδοξο στρατάρχη Χίνιενμπουργκ, και στον δεύτερο γύρο παίρνει το 38,8 % των ψήφων. Είναι μια άκρως εντυπωσιακή επιτυχία Τώρα πια κανένα αστικό κόμ­μα δεν μπορεί να ξεφύγει απ’ τη ναζιστική μέγγενη. Η δημοκρατία έχει ήδη παραλύσει, πριν παραδοθεί.

Ο Χίτλερ ζάλισε την ελιά της εξουσίας, πριν την τσιμπήσει με το ναζιστικό πιρούνι. Όταν έχεις μαζί σου το 38,8% του λαού με αντί­παλο έναν μύθο, είναι σα να παίρνει το ποσοστό αυτό ο Πλεύρης με αντίπαλο τον Καραμανλή. Αυτά βλέπουν οι πλευρικά σφυροκοπούντες τη δημοκρατία σ’ όλο τον κόσμο και παίρνουν θάρρος. Μόνο που ξε­χνούν πως, εκτός απ’ την αλητεία, πρέπει νάχεις μαζί σου τη συγκυ­ρία και την πλήρη εξαθλίωση. Τα τρέχοντα ποσοστά φυσικής βλακείας δεν αρκούν για να ανεβάσουν ένα φασιστικό κόμμα στην εξουσία. Χρειάζεται και η επίκτητη αποβλάκωση που δημιουργεί η πείνα. Προ­σοχή, λοιπόν, στους πεινασμένους. Δώστε τους να φαν, για να μη σας φαν. Και θα κάνουν πολύ καλά αν σας φαν, αρκεί να μη φαν και μας που δε φταίμε σε τίποτα για το χάλι τους. Άσε που πολλοί από μας τους κομουνιστές είμαστε εντελώς αθώοι, αφού κάναμε ό,τι μπορού­σαμε για να έχουν να τρων όλοι, άσχετα απ’ το γεγονός πως και εμάς μας έφαγαν εκείνοι εξ ημών που επέμεναν σώνει και καλά να τρων καλύτερα απ’ όλους για να παίρνουν δυνάμεις για να μπορέσουν να μας σώσουν, λέει, όλους. Καλά να πάθουμε. Ας προσέχαμε. Κι ας προ­σέξουμε. Ο φασισμός μπορεί να μεταμφιεστεί ακόμα και σε κομουνι­σμό. Είναι απίστευτη η προσαρμοστική του ικανότητα

Στις εκλογές του 1932 ο Χίτλερ χάνει έδαφος άλλα κερδίζει τη συ­

266

μπάθεια του Προέδρου της Δημοκρατίας Χίνιενμπουργκ, χάρη στην επέμβαση κυρίως του πανάθλιου Φραντς φον Πάπεν, του Κουρτ φον Σλάιχερ και του γιου του Χίνιενμπουργκ, Όσκαρ. Κι έτσι, τον Ιανουά­ριο του 1933, ο Χίνιενμπουργκ, που είναι πολύ γέρος και ξεκούτης του προσφέρει την καγκελαρία, δηλαδή την προεδρία της κυβέρνησης, με το επιχείρημα πως είναι ο μόνος που μπορεί να σχηματίσει βιώσιμη κυβέρνηση.

Με το που σχηματίζει κυβέρνηση, εξασφαλίζει τη διενέργεια νέων εκλογών, αφού στο μεταξύ κάψα το Ράιχσταγ (τη Βουλή) την 27η Φε- βρουαρίου 1933 διά του δανού «κομουνιστή», όπως λέα δολιότατα, Μαρίνους φον ντερ Λούμπε, που θα χαρίσει το όνομά του στους λού- μπεν. Κι όταν πεθαίνει ο Χίντενμπουργκ, στις 2 Αυγούστου 1933, ο Χίτλερ, με την άδεια της Βουλής παίρνει και το δικό του αξίωμα, αυτό του Προέδρου της Δημοκρατίας διατηρώντας το πρώτο, του Πρω­θυπουργού (του Καγκελάριου). Στη συνέχεια κάνει δημοψήφισμα για την έγκριση των αλλαγών και το κερδίζα με 88,2% την 19η Αυγούστου 1933. Αυτή τη μέρα ένας παμπόνηρος και εξαιρετικά επιδέξιος πολιτι­κός που λέγεται Χίτλερ, γίνεται δικτάτορας - και η φαιά πανούκλα αρχίζει να ξαπλώνεται στην Ευρώπη από τους ποντικούς των Ες-Ες.

Είναι να σου κόβεται η ανάσα: τον Χίτλερ τον έφερε στην εξου­σία το 88,2% του γερμανικού λαού! Του πιο μεγάλου, του πιο ένδοξου λαού της Ευρώπης του λαού που πρόσφερε τα περισσότερα για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό! Η δυστυχία και η φτώχεια αποκτηνώνα τους πάντες, μα τους πάνας. Πριν καταδικάσα, λοιπόν, κανείς το γερμα­νικό λαό, ας σκεφτεί λιγάκι τις ευθύνες των νικητών του Α' Παγκο­σμίου Πολέμου, και κυρίως των Γάλλων, που καταδίκασαν από τότε σε θάνατο έναν ολόκληρο λαό, για μόνο το λόγο πως το μεγάλο γερ­μανικό κεφάλαιο δεν είχε την ευκαιρία να αναπτυχτεί κι άλλο απο­μυζώντας κι αυτό τον πλούτο των αποικιών. Η Γερμανία δεν ήταν ποτέ σοβαρή αποικιοκρατική δύναμη. 'Αλλα αρπακτικά, και κυρίως οι Άγ­γλοι και οι Γάλλοι, πρόλαβαν και έβαλαν στο χέρι τις αποικίες και άφησαν τη Γερμανία να βολοδέρνει, κλέβοντας κι από πάνω ασύστο- λα τις κολοσσιαίες επιτεύξεις των Γερμανών στην επιστήμη και την τεχνολογία - χώρια τα γερμανικά γράμματα και οι γερμανικές τέχνες χωρίς τα οποία δε νοείται ευρωπαϊκός πολιτισμός. Δεν φταιν οι Γερ­μανοί συλλήβδην για ό,τι φριχτό έκαναν στη διάρκεια του Β' Παγκό­σμιου Πολέμου. Φταία ο καπιταλισμός. Και ο γερμανικός και ο αγ­γλικός και ο γαλλικός. Και ο...ελληνικός!

267

7. Ναζισμός, μια νέα θρησκεία

Σε λόγο που εκφωνεί ο Χίτλερ, στο 9ο συνέδριο του Εθνικοσοσια- λιστικού Κόμματος στη Νυρεμβέργη, το 1937, δύο χρόνια πριν απ’ την έναρξη του πολέμου, λέει: «Με μας, η Γερμανία γνώρισε τη μεγαλύ­τερη επανάσταση στον τομέα της εθνικής και φυλετικής υγιεινής, που για πρώτη φορά εφαρμόστηκε σε οργανωμένη βάση στη χώρα μας. Οι συνέπειες της γερμανικής φυλετικής πολιτικής θα είναι πολύ πιο κα­θοριστικές για το μέλλον του λαού μας από την επίδραση όλων των νόμων που θα συντάξουν οι νομοθέτες μας. Διότι τον νέο άνθρωπο δεν τον πλάθουν οι νόμοι, αλλά η φυλετική πολιτική».

Στην παραπάνω παράγραφο προσέξτε δυο λέξεις: «φυλετική υγιει­νή». Παραπέμπουν σε ένα είδος αιματηρής φυλετικής δίαιτας, που πρέπει να γίνει «σε οργανωμένη βάση», γιατί αφορά την υγεία ενός ολόκληρου λαού. Που πρέπει να αγνοήσει σαν άχρηστη τη νομιμότη­τα. Νόμος είναι κάθε τι που βοηθάει την καθαρότητα της Φυλής, που δεν πρέπει να έχει ξένες προς την αρχική αιματολογική της σύσταση προσμίξεις, που θα χαλούσαν τη συνταγή της γέρμανίδας γιαγιάς για τον «τέλειο Γερμανό», την κορωνίδα και το αγλάισμα της Αρίας Φυ­λής, τον άνθρωπο τον προορισμένο απ’ τη γερμανίδα Μοίρα να διδά­ξει και να επιβάλει τη φυλετική υγιεινή σ’ όλον τον κόσμο.

Η ίδια διαιτητική συνταγή, παραλλαγμένη και προσαρμοσμένη στην ιδιαιτερότητα του αίματος κάθε λαού, εφαρμόζεται και σήμερα σ’ όλες τις εθνικές κουζίνες, της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης. Είναι πολύ απλό, δε χρειάζεται να διαβάσεις το Μόαν Καμπφ για να νιώσεις υπε­ρήφανος για τη Φυλή σου. Το μόνο που χρειάζεται για να νιώσεις υπε­ρήφανος για τη Φυλή σου είναι να είσαι ένας κομπλχξικός κακομοίρης, που αντισταθμίζει το προσωπικό του χάλι με ιδεολογήματα παρμένα απ’ την ένδοξη ιστορία των προγόνων, λες και η δόξα είναι κάτι που κλη­ρονομείται με το DNA. Δεν είναι τυχαίο που οι βαθιά θρησκευόμενοι είναι και βαθύτατα εθνοκεντρικοί. Η πίστη στη Φυλή είναι θρησκεία, κι αυτό το απέδειξε ο Χίτλερ με τον πιο βάρβαρο τρόπο.

Ο Χίτλερ ήταν καθολικός, αλλά μισούσε τον καθολικισμό περισ­σότερο κι απ’ τους έλληνες ορθόδοξους, θεωρούσε τον Πάπα βασικό υπεύθυνο για την υποταγή των πληβείων στους εκκλησιαστικούς και τους κοσμικούς άρχοντες με βάση το νόμο, θείο ή ανθρώπινο δεν έχει σημασία, και όχι με βάση το αίμα της Φυλής. Στο Μόαν Καμπφ επι­σημαίνει ορθότατα το ρόλο του χριστιανισμού σαν ενοποιητικής υπε-

268

ρεθνακής δύναμης, και τον ψέγει διότι στη θέση της Φυλής βάζει το θεό. Σύμφωνα με τον Χίτλερ, καμιά δύναμη δεν μπορεί να μπει πάνω απ’ τη Φυλή, ούτε ο θεός. Ο Χίτλερ ήταν θρήσκος, χριστιανός δεν ήταν. Πίστευε στην υπέρτατη θεότητα που λέγεται Φυλή με τρόπο κα­θαρά θρησκευτικό. Κατά κάποιον τρόπο, ο Χίτλερ και οι ομόφρονές του παντού στον κόσμο, και τότε και σήμερα, κάνουν ό,τι και οι εχθροί τους οι Εβραίοι. Που αντιλαμβάνονται το δικό τους θεό, τον Γιαχβέ (Ιεχωβά) σα θεό εθνικό που προστατεύει μόνο τους Εβραίους και αδιαφορεί για όλους τους άλλους. Ο θεός των Εβραίων είναι ένας θεός εθνικιστής, που κάποτε θα υποχρεωθεί να αντιμετωπίσει τον ομοίως εβραϊκής καταγωγής θεό των χριστιανών, που είναι ένας θεός διεθνιστής, αν και θα εθνικοποιηθεί κι αυτός σιγά σιγά για να προ- κύψουν πολλοί εθνικοί θεοί, μεταξύ των οποίων και ο γνωστός θεός των Ελλήνων.

Η απομόνωση της Παλαιάς από την Καινή Διαθήκη ενθαρρύνεται απ’ τον Χίτλερ. Που πεντάρα δε δίνη για το θεολογικά αναμφισβήτητο γεγονός πως χωρίς τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης ο χριστιανι­σμός καταρρέει σα θρησκεία, αφού χωρίς προφήτες η έλευση του Χρι­στού γίνεται ένα τυχαίο γεγονός, που ουδεμία σχέση έχη με την ανα­γκαιότητα της Σωτηρίας. Χωρίς τις μεταφυσικές προϋποθέσεις του ιου­δαϊσμού, ο χριστιανισμός είναι αδύνατο να υπάρξει. 'Οπως και νά ’ναι από μεταφυσικής απόψεως, ο Χίτλερ δεν θα βοηθήση καμιά χρι­στιανική εκκλησία, ούτε την καθολική ούτε την προτεστανπκή ούτε την ορθόδοξη, θα τις βάλη σε καραντίνα όλες. 'Αλλωστε, το μίσος του Χίτλερ κατά του καθολικισμού, ειδικά είναι μια πολύ παλιά υπόθε­ση στην πατρίδα του την Αυστρία, όπου και γεννιέται κατ’ ουσίαν ο ναζισμός, στα πλαίσια μιας αλυτρωτικής ιδεολογίας, που θεωρεί υπεύ­θυνο τον Πάπα για τη μη ένταξη της Αυστρίας στο γερμανικό κράτος, πράγμα που είναι σωστό. Οι καθολικοί αψβούργοι αυτοκράτορες για να διατηρήσουν την αυτονομία τους σε σχέση με τους προτεστάντες πρώσσους αυτοκράτορες, κάνουν πολιτική αυστηρά παποκεντρική.

Ο ιδεολογικός πρόγονος του Χίτλερ, ο Αυστριακός Γκέοργκ φον Σέ- νερερ (1842-1921), είναι εκείνος που θα έχει πρώτος την ιδέα να συν- δέση το αβυσσαλέο μίσος των αυστριακών εθνικιστών κατά των αψ- βούργων αυτοκρατόρων με τον αντισιωνισμό και τον αντισλαβισμό. Πρ<ϊγματι, στη φιλελ!εύθερη και κοσμοπολίτικη Βιέννη, την πρωτεύου­σα της ευρωπαϊκής μουσικής ο καθολικισμός κάνη πολύ καλή παρέα με τον καπιταλισμό, κι αυτός με τους Εβραίους. Έχει ξεχαστεί προ πολλού πως κάποτε, τόσο ο Πάπας όσο και ο Πατριάρχης απαγόρευαν στους χριστιανούς να εμπορεύουνται το χρήμα, να είναι δηλαδή τρα­

269

πεζίτες πράγμα που είχε σαν εύλογη συνέπεια το τραπεζικό κεφάλαιο να περάσει εξ αρχής στους Εβραίους, που ευνοούνταν πολύ και από το γεγονός πως προτιμούσαν να έχουν κινητή παρά ακίνητη περιου­σία, ώστε να μπορούν να παίρνουν τα χρήματα μαζί τους σε περίπτω­ση διωγμού.

Επειδή η Αυστρία έχει δεχτεί έντονες λατινικές και σλαβικές επι­δράσεις, όπως και η γειτονική Βαυαρία, που ελάχιστα διαφέρει απ’ την Αυστρία, όσοι Αυστριακοί θεωρούν τους εαυτούς τους «γνήσιους» Γερμανούς αρχίζουν απ’ τα τέλη του 19ου αιώνα μια βίαιη επίθεση κατά του παπισμού, που τον συνδέουν με τη λατινική κουλτούρα, και κατά του σλαβισμού, που τον συνδέουν με την ανάξια για φίνους Βιεννέζους βαρβαρότητα Δεν είναι καθόλου τυχαίο, λοιπόν, που ο παγγερμανισμός σαν ιδέα θα εμφανιστεί κατ’ αρχήν έξω από την κυρίως Γερμανία, στην Αυστρία Τα εθνικιστικά προβλήματα αναφύονται ανάμεσα σε λαούς εθνικά μπερδεμένους. Και οι Αυστριακοί είναι ένα κράμα Λατίνων, Γερ­μανών και Σλάβων, με κυρίαρχο στοιχείο το γερμανικό. Και επειδή κάθε εθνική παραπέμπει σε μια οικονομική σύγκρουση, ο καυγάς για το πά­πλωμα μεταμφιέζεται σε καυγά για ιδέες και καθαρότητα αίματος. Οι καθολικοί, που σαν καθολικοί είναι κακοί Γερμανοί, παρέα με τους Εβραίους, που σαν Εβραίοι είναι καλοί έμποροι, ελέγχουν παρέα την οικονομία της Αυστρίας.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, είναι φυσικό οι πιο πεινασμένοι να είναι και οι πιο φανατικοί εθνικιστές. Ο χορτάτος αδιαφορεί για τις εθνικιστικές αηδίες, κυρίως σήμερα, που μπορεί να βγάλει εύκολα τα χρήματά του στην Ελβετία, ή που επενδύει άνετα σε πολυεθνικές, που η ίδια τους η «ρύση επιβάλλει την αδιαφορία για τα λεγόμενα εθνικά συμφέροντα Εθνικιστές είναι κυρίως οι φτωχοί. Συνεπώς, εμείς οι αρι­στεροί, πρέπει να πλησιάζουμε με κατανόηση τους εθνικιστές. Δύσκο­λο και ανόητο, αλλά αναγκαίο. Όταν κανείς πεινάει, μασάα προγο­νικές δάφνες και στυλώνεται λιγάκι με την ενεργοποίηση της φαντα­σίας. Δεν είναι κακό, μόνο ανόητο είναι. Όσο για τους προερχόμενους απ’ τους χορτάτους, εθνικιστές αυτοί έχουν να λύσουν άλλης τάξεως προβλήματα, ψυχολογικά και νσητικά. Όπως και νά ’ναι, οι πλούσιοι σπάνια είναι εθνικιστές, κι αυτό βοηθάει πολύ τόσο τη λαϊκίστικη, όσο και τη φασιστική προπαγάνδα. Γιατί να μη βοηθήσει και τη δική μας Δύσκολο να συνεννοηθείς με εθνικιστή επί λογικής βάσεως αλλά οι εξ ημών υπομονετικοί πρέπά να το επιχειρήσουν. 'Οχι πάντως εγώ.

Η παράδοξη ταύτιση στις μέρες μας κάποιων αριστερών πολιτικών κινημάτων με τον εθνικισμό δεν είναι τυχαία, κάτω από συνθήκες ιμπεριαλιστικές και μέσα στο αντιεθνικιστικό κλίμα που καλλιεργούν

270

οι πολυεθνικές. Επειδή, όμως, το εθνικό κεφάλαιο συνεχίζει να λει­τουργεί, ή μάλλον να υπολειτουργεί μέσα στις κατ’ ανάγκην διεθνι- στικές συνθήκες που δημιούργησε το πολυεθνικό, η παραδοσιακή Δε­ξιά πανιού στον κόσμο, αλλά κυρίως εδώ σε μας, νιώθει αμήχανη έτσι που η παραδοσιακή Αριστερά μπλέχτηκε στα εθνικιστικά πόδια της και της τραβάει συνεχώς το χαλί του εθνικισμού, που επιτίθεται στους πλούσιους με εθνοκεντρικές και λαϊκίστικες κορώνες, πίσω απ’ τις οποίες δύσκολα κρύβεται ο φόβος του μικρού εθνικού κεφαλαίου για το μεγάλο πολυεθνικό. Εσένα όμως, που δεν έχεις σχέση ούτε με το εθνικό, ούτε με το πολυεθνικό κεφάλαιο, τι σε νοιάζει; Είναι λιγότε- ρο εκμεταλλευτής ο εθνικός εκμεταλλευτής; Ή, μήπως, τον νιώθεις κι αυτόν εκμεταλλευόμενο, κάθε φορά που υποκύπτει στις πολυεθνικές; Αν σκέφτεσαι έτσι, σωστά διαλέγεις να βάλεις στο σβέρκο σου εθνι­κό και όχι πολυεθνικό εκμεταλλευτή. Νιώθεις πιο ανάλαφρο το παλού­κι στον πισινό σου, όταν το πασαλείψουν με εθνικισμό. Αλλά αυτό δε σημαίνει πως δεν πρέπει να πλησιάσουμε με κατανόηση τον ταλαίπω­ρο όσο έχει μέσα του το παλούκι. Όχι πάντως εγώ.

Όπως και νάναι, ο εθνικισμός παραμένει παντού μια υπόθεση κυ­ρίως για φτωχούς, όπως και στην Αυστρία του 1900-20, την περίοδο που κυοφορείται ο ναζισμός. Κανείς δεν θα ήταν δυνατό να φανταστεί τότε πού θα οδηγήσει την Ευρώπη η εθνικιστική έξαρση στην Αυστρία Σήμερα που ξέρουμε πού οδήγησε η εθνικιστική έξαρση την Αυστρία του αυστριακού Χίτλερ, αμυνόμαστε κατά του φασισμού. Όχι όμως και κατά του καπιταλισμού, που κυοφορεί το φασισμό. Κι εδώ ακρι­βώς αρχίζουν τα δύσκολα: πώς να βρεις τρόπο να χτυπήσεις το φα­σισμό στη ρίζα του, χωρίς να ξεριζώσεις τον καπιταλισμό; Αλλά και πώς να βρεις τρόπο να μην καταστρέψεις πρόωρα τον αναγκαίο για την ανάπτυξη του εθνικού κεφαλαίου εθνικισμό, προκειμένου να τον εντάξεις εν καιρώ στις πολυεθνικές; Ο εθνικιστής, χωρίς να το κατα­λαβαίνει, δουλεύει για τις πολυεθνικές. Μόνο αν ισχυροποιηθεί το εθνικό κεφάλαιο, θα μπορούσε να ενταχθεί στο πολυεθνικό. Οι πολυε­θνικές αδιαφορούν για τους εθνικούς ψιλικατζήδες. Για τους εθνικούς ψιλικατζήδες ενδιαφέρονται οι φασίστες. Αλλά και τα κομουνιστικά κόμματα από τότε που κάνουν ψιλικατζίδικη πολιτική, που την πλα­σάρουν σαν λαϊκή πολιτική. Τώρα που πέθανε «η μεγάλη χώρα του Λένιν» και δεν υπάρχει σημείο αναφοράς, γίναμε και μείς λαϊκιστές, προκειμένου να συλλέξουμε καμιά ψήφο και να μπούμε στο Κοινοβού­λιο, που έχει και αιρ κοντίσιον.

Ο Καρλ Λούγκερ (1844-1910), δήμαρχος της Βιέννης για ένα μεγά­λο διάστημα, είναι ο δεύτερος μετά τον Σένερερ δάσκαλος του Χίτλερ.

271

Είναι εκείνος που θα του διδάξει την πολιτική αξία και σημασία του λαϊκισμού, που ο Λένιν τον πολέμησε με λύσσα στη Ρωσία του 1917. Αν κυριαρχούσε τότε στη Ρωσία το πανίσχυρο κίνημα των Ναρόντνι- κων (Λαϊκών), θα είχαμε εκεί φασισμό από τότε και δεν θα περιμέναμε να τον φέρει ο Γιέλτσιν. Και θα προηγούνταν στην πράξη κατά τρία χρόνια απ’ την εμφάνιση του όρου φασισμός στην Ιταλία Δεν είμαι σίγουρος πως ένας λογικός άνθρωπος θα τον προτιμούσε απ’ τον στα­λινισμό. Μιλάμε συνεχώς για τη σταλινική θηριωδία, αλλά ξεχνούμε την ακόμα πιο μεγάλη ναζιστική θηριωδία. Βλέπεις, η ναζιστική θη­ριωδία είναι καπιταλιστική σαρξ εκ καπιταλιστικής σαρκός και νιώ­θουμε αμήχανοι όταν μιλούμε γι’ αυτήν, ενώ η άλλη είναι εξ ορισμού εχθρική προς εμάς τους καπιταλιστές, και συνεπώς μπορούμε να της ριχνόμαστε με μεγαλύτερη άνεση.

Ο Λούγκερ θα επιτεθεί και στον καπιταλισμό και στον μαρξισμό ταυτόχρονα. Αλλά όχι και στον καθολικισμό, όπως ο Σένερερ. Ο Λού­γκερ είναι ένας γνήσιος εθνικοσοσιαλιστής στην πιο απόλυτη κυριο­λεξία: θέλει τον σοσιαλισμό, αλλά τον θέλει εθνικό κι αν είναι δυνα­τό, εθνικιστικό. Πρεσβεύει, δηλαδή, πως ο σοσιαλισμός και ο εθνικι­σμός δεν είναι έννοιες αντιφατικές, όπως λέει ο Μαρξ, που είναι πολύ της μόδας εκείνον τον καιρό. Οι αστοί σας αρχές του αιώνα δεν φο­βούνται τον Μαρξ. Δεν έχει εμφανιστεί ακόμα ο Λένιν. Όταν εμφανι­στεί, τα πράγματα θ’αλλάξουν.

Όπως ο χριστιανισμός, έτσι και ο ναζισμός αγαπά τους «πτωχούς τω πνεύματι». Γιατί αυτοί κυρίως κάνουν πράξη, θέλουν δε θέλουν, τη βιβλική προσταγή «πίστευε και μη ερεύνα». 'Οχι στο θεό, προκειμέ- νου για το ναζισμό, αλλά στον Φύρερ. Ο Χίτλερ είναι ο δημιουργός μιας νέας θρησκείας, στην οποία η υπέρτατη θεότητα είναι η Φυλή. Δεν πρωτοτύπησε, ωστόσο, ούτε εδώ. Δανείστηκε το δόγμα για την περιούσια Φυλή απ’ τους Εβραίους. Αυτοί πρώτοι πίστεψαν πως υπάρ­χει στον κόσμο μια Φυλή, η δική τους, διά της οποίας ο θεός εκφρά­ζει τη βούλησή του επί ιστορικού επιπέδου. Και επειδή δυο περιούσιες Φυλές (προορισμένες απ’ το θεό να σώσουν τον κόσμο) είναι πολλές για έναν θεό, η μια απ’ τις δυο έπρεπε να εξαφανιστεί. Καμιά απ’ τις δυο δεν εξαφανίστηκε τελικά. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Χίτλερ, οι Εβραίοι ζουν και βασιλεύουν και τον κόσμο κυριεύουν. Το πάθημα δεν έγινε μάθημα, ούτε για τους σιωνιστές ούτε για τους ανα- σιωνιστές. Ο Βίλχελμ Ράιχ έχα δίκιο: Η «συναισθηματική πανούκλα» θα δυναστεύει τον κόσμο, όσο δεν αφήνουμε την ανθρώπινη καρδιά να αγαπήσει μόνο ανθρώπους και όχι Αρχηγούς, ή Φυλές.

272

8. Πώς θα γίνεις ένας καλός ναζιστής

Ο εθνικοσοσιαλισμός (ναζισμός) είναι ένα λαϊκό, αρνητικά επα­ναστατικό κίνημα, συχνά ευρυτάτης λαϊκής αποδοχής. Πράγμα που αρ­χίζει να προβληματίζει από τότε και τους μαρξιστές, και τους φιλελεύ­θερους μελετητές: πώς γίνεται μια βαρβαρότητα, και μάλιστα προαγγελ- θείσα στο Μάιν Καμπφ, που γράφηκε ανάμεσα στο 1924 και 1926, δη­λαδή 7 χρόνια πριν ο συγγραφέας του γίνει δικτάτορας, να έχει τη συ­γκατάθεση του λαού; Είναι ανόητο να λέμε πως ο λαός παρασύρθηκε από τη ναζιστική προπαγάνδα Προπαγάνδα κάνουν όλοι. Γιατί ο γερ­μανικός λαός δεν παρασύρθηκε από την κομουνιστική προπαγάνδα των Σπαρτακιστών λίγα χρόνια νωρίτερα; Γιατί δεν παρασύρθηκε απ’ τη συνεχή προπαγάνδα των αστικών κομμάτων απ’ το 1919 που υπάρχει το Δεύτερο Ράιχ; Όλοι γνώριζαν απ’ το δημοφιλέστατο Μάιν Καμπφ το 1933, τη χρονιά που ο Χίτλερ καταλαμβάνει δημοκρατικότατα την εξου­σία τι μαγειρεύει ο δικτάτορας, που ποτέ δεν έκρυψε τα σχέδιά του. Κι ωστόσο ο λαός εγκρίνει την πολιτική του στο δημοψήφισμα της 19ης Αυγούστου 1934, με ποσοστό 82,2% και με 43.600.000 ψήφους. Δεν πρό­κειται για αποτέλεσμα συναρτημένο με κάποια εκλογική «βία και νο­θεία», ο Χίτλερ δεν είναι Καραμανλής για να καταφεύγει σε τέτοια ευ­τελή τερτίπια, πρόκειται για τη σαφέστατα εκφρασμένη βούληση της συντριπτικής πλέιοψηφίας του γερμανικού λαού, πράγμα που θα κά­νει πολλούς να πουν πως οι Γερμανοί έχουν την αυταρχικότητα στο αίμα τους, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που έχουν στα ήθη τους και όχι στο αίμα τους είναι μια αγάπη για την τάξη και την ακρίβεια Αλλά αυτό δε δηλώνει κατ’ ανάγκην και μια εξ υπαρχής και εξ ορι­σμού προτίμηση των Γερμανών προς την αυταρχικότητα Εντελώς το αντίθετο, ο σωστός δημοκράτης αποκλείεται να μην είναι ένας πειθαρ- χημένος και κυρίως αυτοπειθαρχημένος άνθρωπος.

Άλλωστε, στο καθαρά οικονομικό επίπεδο, ο Χίτλερ είναι οπαδός της ελεύθερης οικονομίας της οικονομίας της αγοράς. Μάλιστα, ελά­χιστα διαφέρει η οικονομική του πολιτική απ’ αυτήν των σημερινών σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων, που υποστηρίζουν μια ελεγχόμε­νη από το κράτος ελεύθερη αγορά. Το ναζιστικό κράτος είναι καπιτα­λιστικό κράτος, και δεν αναιρεί κανέναν απ’ τους νόμους της καπι­ταλιστικής οικονομίας. Μη σας απατά το δεύτερο συνθετικό σοσιαλι­σμός στον όρο εθνικοσοσιαλισμός. Άλλωστε, και ο σοσιαλισμός του Στάλιν είναι εθνικοσοσιαλισμός κατά μίαν έννοια, αφού είναι σοσια­

273

λισμός σε μία μόνο χώρα, δηλαδή εθνικός σοσιαλισμός - δηλαδή μαρ­ξιστικό έκτρωμα. Ο σοσιαλισμός, είτε είναι διεθνιστικός είτε δεν είναι σοσιαλισμός. Ίσως όμως να είναι σοσιαλδημοκρατία, σαν αυτή που υπάρχει σήμερα σε πολλά κράτη της Ευρώπης και σαν αυτήν που θα μπορούσε να υπάρξει και στην Ελλάδα, αν ο πράσινος σοσιαλισμός δεν είχε μεγαλύτερη σχέση με τα πράσινα άλογα, παρά με τους πει- νασμένους ανθρώπους, που οι δημαγωγοί τούς αντιμετωπίζουν σαν άλογα, που τα ταΐζεις όχι με χόρτο, οι άνθρωποι δεν τρων χόρτο, αλλά με κουτόχορτο - τα άλογα δεν τρων κουτόχορτο, γιατί δεν είναι κου­τά σαν τους ανθρώπους.

Γιατί, λοιπόν, πέτυχε ο ναζισμός; Διότι ο φασισμός (ο ναζισμός είναι η ανώτερη και καταστροφικότερη μορφή φασισμού) πετυχαίνει εκεί που αποτυχαίνει ο σοσιαλισμός, λέει ο Ντανιέλ Γκερέν. Αν δεν αποτύχαιναν οι γερμανοί Σπαρτακιστές (κομουνιστές) λίγο πριν απ’ την επιτυχία του Χίτλερ, ο ναζισμός μάλλον θα αποτύχαινε. Ίσως να τρεπόταν σε σταλινισμό ο σπαρτακισμός της Ρόζας Λούξεμπουργκ, αλλά ο σταλινισμός σε καμιά περίπτωση δεν είναι φασισμός. Αν και ολίγον εθνικοσοσιαλιστικός ο σταλινισμός είναι άλλης τάξεως κοινω­νικό φαινόμενο. Ο φασισμός είναι ένας ερζάτς σοσιαλισμός που ενώ­νει τα καπιταλιστικά αιτήματα με την εύλογη απαίτηση της μάζας για καλύτερες συνθήκες ζωής. Ποτέ στην ιστορία οι μάζες δεν ακολούθη­σαν εκείνους που είχαν καλές ιδέες, εκτός κι αν αντές κατέληγαν με τρόπο πραχτικό σε μια καλύτερη ζωή «εδώ και τώρα». Σημειώστε πως το παραπάνω εξόχως αποτελεσματικό σύνθημα πρωτοχρησιμοποιήθη- κε απ’ τον Χίτλερ. (Πόσα πράγματα δίδαξε αυτός ο άνθρωπος στους «σοσιαλιστές»!). 'Αλλωστε, η μάζα ούτως ή άλλως σκέφτεται με το στομάχι. Με το κεφάλι σκέφτονται οι διανοούμενοι, αλλά κι αυτοί μόνο όταν είναι χορτάτοι. Η ικανοποίηση του αισθήματος της πείνας προηγείται ούτως ή άλλως από κάθε άλλη ικανοποίηση, ηθική, πνευ­ματική, ψυχολογική. Νηστικό αρκούδι δε χορεύει, όταν βρεθεί κατά λάθος στο Χορό των Ιδανικών. Ούτε το μισοχορτάτο αρκούδι χορεύει Ούτε το λαίμαργο.

Ο Χίτλερ πράγματι βοήθησε το γερμανικό λαό, που πράγματι άρ­χισε να τρώει κάπως καλύτερα επί των ημερών του. Μάλιστα, προσέ- φερε στους Γερμανούς και ένα πολύ φτηνό, λαϊκό αυτοκίνητο, το θρυ­λικό Φολκσβάγκεν, τη χελώνα, που παραγόταν μέχρι πρόσφατα. Φυ­σικά, στο τέλος του πολέμου και ο Χίτλερ και οι Γερμανοί, κι αυτοί που τον πίστεψαν κι αυτοί που δεν τον πίστεψαν, θα φαν όλοι μαζί το κεφάλι τους. Αλλά τη στιγμή που τρώει κα^ίς εκτός που δεν μι­λάει, όπως λέει η μαμά, δε σκέφτεται κιόλας. Κι όταν τα φας όλα, το

274

μόνο που σου μένει στο τέλος για φάγωμα είναι το κεφάλι σου. Κακό πράγμα η βουλιμία, αλλά ακόμα πιο κακό η πείνα. Κι όταν ο πεινα- σμένος αρχίσει να τρώει, τρώει αναδρομικά και για λογαριασμό των πεινασμένων προγόνων του, που έζησαν και πέθαναν πεινασμένοι, όπως λέει ο φίλος μου Γιώργος Ψημένος. Ο αταβιστικός φόβος της πεί­νας είναι εγγεγραμμένος στα κύτταρά μας.

Ο Χίτλερ κινητοποίησε τόσο επιδέξια αυτόν τον πανάρχαιο αταβι­στικό φόβο, που δε δυσκολεύτηκε καθόλου να πάρα μαζί του το 88,2% των πεινασμένων Γερμανών. 'Αλλωστε, η πείνα ήταν αυτή που έσπρω­ξε και προς τον Λένιν ένα ανάλογο ποσοστό μουζίκων το 1917 στη Ρωσία. Δε φαντάζομαι να υπάρχει κανένας που να πιστεύει πως ο Ρώσοι έτρεξαν ομαδικά να τον υποστηρίξουν, γιατί μέσα σε πέντε μέ­ρες, τόσες χρειάστηκε αυτός ο φοβερός άνθρωπος για να θέση υπό τον έλεγχό του τα Σοβιέτ, κατάλαβαν την αξία και τη σημασία του μαρ­ξισμού και του κομουνισμού.

Και για να έχα ο καθένας στη διάθεσή του έναν γνώμονα για να μετράει τη ροπή του προς τον ναζισμό, δίνουμε παρακάτω τα κύρια γνωρίσματα του καλού ναζιστή, ακόμα κι αυτού που δεν ξέρει ότι εί­ναι ναζιστής και αυτοχαρακτηρίζεται όπως γουστάρη. Τα παίρνουμε περίπου έτοιμα απ’ το Μάιν Καμπφ. Ο καλός φασίστας, λοιπόν:

1) Πρέπη να βάζη την πατρίδα του πάνω κι απ’ το θεό.2) Πρέπη να λατρεύη τους προγόνους και κυρίως να πιστεύη πως

μπορεί να τους ξεπεράσει, όντας χάλιας.3) Πρέπη να έχη όνειρα αυτοκρατορικά για την πατρίδα του, ας

πούμε να ονειρεύεται την ανασύσταση της ελληνικής Βυζαντινής Αυ­τοκρατορίας, ή όποιας άλλης.

4) Πρέπη να μισεί τους αστούς, που του φράσσουν το δρόμο για την «προαγωγή στην ανώτερη τάξη».

5) Πρέπει να μισεί τους κομουνιστές, που υπόσχοντα ισότητα, ενώ στη φύση κυριαρχεί η ανισότητα

6) Πρέπει να εξαφανίζει τους αδύνατους, γιατί τό ίδιο κάνει και η φύση.

7) Πρέπη να λατρεύη τη φυσική ρώμη.8) Πρέπη να είναι έτοιμος να πεθάνη για τον Αρχηγό, προπονού­

μενος και με έναν λιγότερο ισχυρό και θανατηφόρο Αρχηγό, σαν τον Παπανδρέου ή τον Καραμανλή, ας πούμε.

9) Πρέπη να πιστεύα πως ο Αρχηγός είναι ο μεσσίας, και να θεω­ρεί τον άλλο μεσσία κάλπικο. Μέχρι που να συνηθίση να λατρεύη μόνο τον Αρχηγό ως μεσσία, καλό θα είναι να πιστεύη και στον άλλο, για να κρατάη τη φόρμα του.

275

10) Πρέπει να νιώθει πολύ, μα πολύ άσχημα για την κακή του μοί­ρα, και να μη την εξαρτά απ’ τη βλακεία του κι απ’ τις κοινωνικές συνθήκες, αλλά από την έλλειψη καλής και ικανής ηγετικής κεφαλής, γνωστής και σα Μεγάλο Κεφάλι.

11) Πρέπει να «πηδάει» όσο γίνεται πιο αραιά, για να μη σπατα- λά τις δυνάμεις του, που τις χρειάζεται όλες για τη μάχη, είτε κατά του σατανά είτε κατά του σατανά κομουνιστή.

12) Πρέπει να προτιμάει για σύζυγο ή γκόμενα μια «γυναίκα του λαού», ας πούμε μια εμπορούπάλληλο απ’ το Μόναχο, σαν την Εύα Μπράουν, ένα σκέτο ζώον, που ο Χίτλερ την είχε μόνο για να την «πη­δάει» μια φορά το εξάμηνο, γιατί αν έχανε δυνάμεις πώς θα κατέστρε­φε την Ευρώπη; Στην ανάγκη καλή είναι για σύζυγος και μια αερο­συνοδός ή όποια άλλη, τέλος πάντων, εκ του λαού προερχόμενη, ώστε να λειτουργεί πολιτικά ο μύθος της Σταχτοπούτας. Σημειώστε πως ο Χίτλερ δεν κάπνιζε, δεν έπινε, δεν έτρωγε κρέας και αγαπούσε πολύ τα ζώα, επειδή δεν αγαπούσε καθόλου τους ανθρώπους. (Ζωόφιλοι, συνεχίστε να αγαπάτε τα ζώα, δεν είναι ζώα όλοι οι ζωόφιλοι).

13) Πρέπει να στραγγαλίζει κάθε άνομη παρόρμηση, όπως ο Χίτλερ το φοβερό εκείνο ερωτικό του πάθος για μια ανιψιά του, κόρη της αδερφής του, που την υποχρέωσε να αυτοκτονήσει, για να μην τον σκανδαλίζει και χάνει δυνάμεις.

Αυτά. Και αν παρόλ’ αυτά δεν τα καταφέρετε να γίνετε ναζιστής τόσο το καλύτερο και για σας και για όλους μας

9. Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο ιδιοφυής

Η προπαγάνδα υποτίθεται πως αποσκοπεί στη διαφώτιση. Αλλά η διαφώτιση συνήθως καταλήγει στη συσκότιση. Για την ακρίβεια, η προπαγάνδα δεν είναι ούτε διαφώτιση ούτε συσκότιση, είναι πλύση εγκεφάλου - και τον εγκέφαλο σκοπεύει, όχι την αλήθεια Ο προπα- γανδιστής αδιαφορεί τόσο για την αλήθεια όσο και για το ψέμα, και επικεντρώνει την προσοχή του αποκλειστικά στην αποτελεσματικότη- τα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη διαφήμιση, που είναι η εμπο­ρική παραλλαγή της προπαγάνδας. Ο διαφημιστής αδιαφορεί αν το προϊόν που ανέλαβε να διαφημίσει έχει ή δεν έχει τις ποιότητες που του αποδίδει η διαφήμισή του. Αν τις έχει, τόσο το καλύτερο για τη

276

δουλειά του. Αν δεν τις έχει, θα κουραστεί προσπαθώντας να εφεύρα ποιότητες διά της φαντασίας. Έτσι κι ο προπαγανδιστής, το σπέρμα μιας μικροαλήθειας, με το κατάλληλο «πότισμα» μπορεί να το κάνει να ανθίσα και να καρπίσα.

Ο προπαγανδιστής μ’ άλλα λόγια, είναι ο άνθρωπος που το «τόσο» το κάνα «τόοοσο». Φαρδαίνα το καπέλο όσο χραάζεται, για να σου μπα μέχρι τ’ αυτιά για να μην ακούς, και μέχρι τα μάτια για να μη βλέπεις. Η επιτυχία της προπαγάνδας θα εξαρτηθεί απ’ την ικανότη­τα του προπαγανδιστή να σε κάνει να βλέπεις με τα δικά του μάτια και ν’ ακούς με τα δικά του αυτιά. Και, εν τέλει, να σκέφτεσαι με το δικό του μυαλό. Το δανεικό μυαλό έχει το μεγάλο πλεονέκτημα να σου επιτρέπα να κάνεις οικονομία στο λιγοστό δικό σου και να το φυλάγεις για ώρα ανάγκης.

Αυτός άλλωστε είναι ο λάγος που η λατινική λέξη propaganda, που σημαίνει διάδοση, πρωτοχρησιμοποιήθηκε με τη σημερινή έννοια στην πολύ προσφιλή στην καθολική εκκλησία έκφραση propaganda fide, που σημαίνει διάδοση της πίστης. Προσοχή, της πίστης, όχι της αλή- θαας. Στην πίστη δεν υπάρχα αλήθεια. Η πίστη παραπέμπει στη με­ταφυσική, η αλήθεια παραπέμπα στην επιστήμη. Η προπαγάνδα πατάα και στα δυο: έχα μια αφετηρία επιστημονική, προκειμένου να γίνεται ευκολότερα πιστευτή, αλλά στοχεύα την καρδιά κι όχι το μυαλό, προ­κειμένου να φτάσα σ’ αυτό κάνοντας γκελ στο συναίσθημα. 'Οπως και η θρησκεία, η προπαγάνδα, που διατηρεί πάντα τον αρχικό μετα­φυσικό και θρησκευτικό χαρακτήρα της, έχει μεγαλύτερη σχέση με την καρδιά παρά με το μυαλό. 'Αλλωστε, η καρδιά δουλεύα όμοια σ’ όλους, όχι όμως και το μυαλό, που παρουσιάζει πολλές και συχνά θεαματικές διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ο Γκαίμπελς, ένας πραγματικά σοφός άνθρωπος, η μόνη γνήσια ναζιστική μεγαλοφυΐα, ο πιο στενός συνεργάτης του Χίτλερ, που πα­ρέλυε από θαυμασμό όταν τον έβλεπε, ανήγαγε την προπαγάνδα σε τέχνη πάρα πολύ υψηλής κλάσεως. Είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο πως χωρίς το σατανικό ταλέντο του Γιόζεφ Γκαίμπελς στην τέχνη και την τεχνική της προπαγάνδας, ο ναζισμός δεν θα γινόταν θρησκεία, ώστε να πάρα ο πόλεμος που θα εξαπολύσει ο Χίτλερ έναν χαρακτή­ρα ισλαμικού ιερού πολέμου. Επειδή η θρησκεία της Αγάπης με δυσκο­λία ιεροποιεί τον πόλεμο, ο μεσσίας Χίτλερ θα χρειαστεί τον δικό του Απόστολο Παύλο, προκειμένου να πείσει τα πλήθη για την αλήθεια του κηρύγματός του για τη σωτηρία της Φυλής και όχι της ψυχής.

Πώς να το κάνουμε, αν οι μάζες δεν παστούν πως είναι σπουδαίο να σκοτώνεσαι στη μάχη για έναν «ιερό σκοπό», ο κάθε άλλο παρά

277

ιερός σκοπός για τον οποίο γίνεται ένας πόλεμος δύσκολα πραγματώ­νεται. Σκοτώνεις πιο άνετα τον άπιστο, εσύ ο καλός πιστός, εσύ ο οπαδός της θρησκείας της Αγάπης. Αν είναι δυνατόν! Κατά τα άλλα, αγαπάτε αλλήλους. Ω, γελοίοι κάπηλοι των πάντων, ακόμα και του δικού σας θεού, ω, αχρείοι, δεν έχετε το θεό σας, καθάρματα, κι ωστόσο διατείνεστε πως είστε οπαδοί της θρησκείας της Αγάπης. Ο Γκαίμπελς ήταν πιο έντιμος από σας. Τουλάχιστον αυτός στην προπα­γάνδα του δεν επικαλέστηκε ούτε μια φορά το θεό. Άλλωστε, στο Γ' Ράιχ ο θεός δεν είχε κρατικοποιηθεί, όπως ο «θεός των Ελλήνων». Δεν υπήρχε «θεός των Γερμανών», θεός των Γερμανών, τον καιρό εκείνο της μεγάλης βαρβαρότητας, ήταν ο Χίτλερ.

Ο Πάουλ Γιόζεφ Γκαίμπελς ήταν προλετάριος εκ καταγωγής. Ο πα­τέρας του ήταν βιομηχανικός εργάτης από τη Ρηνανία και σπούδασε το γιο του με χίλια βάσανα. Ο Γιόζεφ ήταν το τρίτο από τα πέντε παι­διά του, αυτό που έδειξε ένα πρώιμο ταλέντο και στη λογοτεχνία και στη φιλοσοφία Μάλιστα, ο εργάτης πατέρας, που λάτρευε το γιο του και που πίστευε φανατικά στο ταλέντο του, έστειλε να σπουδάσει τον εκ γενετής κουτσό Γιόζεφ στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης που είχε την πιο φημισμένη διεθνώς φιλοσοφική Σχολή, απ’ την οποία ο Γκαίμπελς θα πάρει διδακτορικό δίπλωμα στη γερμανική φιλολογία και φιλοσοφία το 1921. Ήταν μόλις 24 ετών και ήδη ένας λαμπρός μελετητής της γερμανικής φιλοσοφίας και φιλολογίας, κάθε άλλο παρά σοβινιστής, κάθε άλλο παρά ρατσιστής. Μάλιστα όταν ήταν φοιτητής, είχε αρραβωνιαστεί με μια εβραία συμφοιτήτριά του, ενώ δεν έπαυε να διακηρύσσει πως οι καλύτεροι καθηγητές του στη Χαΐ- δελβέργη ήταν Εβραίοι.

Σημειώστε πως, μέχρι τέλους, αυτός ο παράξενος διανοούμενος ποτέ δεν έγινε ανησημίτης ο ίδιος προσωπικά, παρόλο που χρησιμο­ποίησε με εκπλήσσουσα επιδεξιότητα στην προπαγάνδα του τον αντι­σημιτισμό. Ποτέ, επίσης δεν έγινε αντικομουνιστής ο ίδιος προσωπι­κά, παρόλο που χρησιμοποίησε την αντικομουνιστική ρητορεία το ίδιο πετυχημένα με την ανησημιτική ρητορεία Άλλωστε, πριν τελειώσει το πανεπιστήμιο γνώριζε καλά τον μαρξισμό και οι φίλοι του περίμεναν να καταλήξει είτε στέλεχος του ΚΚ Γερμανίας είτε θεωρητικός του μαρξισμού. Προς τούτο τον βοηθούσε και η προλεταριακή του κατα­γωγή, αλλά και το τρομαχτικό μίσος του για την αστική τάξη. Για να χαρούν οι έλληνες ναζιστές πρέπει να πούμε ακόμα πως ο Γκαίμπε­λς γνώριζε πολύ καλά τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, και θαύμαζε τους Νεοέλληνες. Με δική του ασήγηση ο Χίτλερ ανακήρυξε την κα­ταχτημένη Ελλάδα «προστατευόμενη» και όχι κατεχόμενη χώρα

278

Άλλωστε, όταν προσχώρησε στο ναζιστικό κόμμα το 1924, ο Γκρέ- γκορ Στράσσερ, ο ηγέτης της αριστερής, της αντικαπιταλιστικής πτέ­ρυγας, φαινόταν να κυριαρχεί επί του Άντολφ Χίτλερ, του ηγέτη της δεξιάς, της φιλοκαπιταλιστικής και λαΐκίστικης πτέρυγας. Το προχιτ- λερικό ναζιστικό κόμμα, που δεν το ίδρυσε ο Χίτλερ, είχε μέσα του και μια σαφέστατα σοσιαλιστική και προοδευτική πτέρυγα υπό τον Στράσσερ, πριν τον αποπέμψει και τον εξαφανίσει ο Χίτλερ. θα μπο­ρούσαμε να πούμε πως στο ναζιστικό κόμμα, που δεν ήταν βάρβαρο εξ αρχής, επεκράτησαν τελικά οι... αυριανιστές, στους οποίους δεν ανήκε ο Γκαίμπελς, που ήταν σαφώς εκσυγχρονιστής. 'Ομως, όταν το 1932 θα επικρατήσει στο κόμμα ο Χίτλερ, ο Γκαίμπελς θα πάει με τη μεριά του. Έχα αρχίσα ήδη μέσα στο κόμμα μια εκθαμβωτική καριέ- ρα μεγάλου ρήτορα και προπαγανδιστή, και έχα γίνα ήδη ο υπ’ αριθ­μόν ένα δημοσιογράφος του κόμματος, τόσο που όλα τα γερμανικά έντυπα σκοτώνονται να φιλοξενήσουν τα κείμενά του, που ποτέ δεν είναι έξαλλα και εντούτοις έχουν μια συναρπαστική παστικότητα.

Με την κατάληψη της εξουσίας το 1933, ο Χίτλερ ιδρύει, ειδικά για τον Γκαίμπελς, το Υπουργείο Λαϊκής Διαφώτισης και Προπαγάνδας, και τον αφή να εντελώς ελεύθερο να κάνα ό,τι θέλει. Ο Γκαίμπελς είχε στη δικαιοδοσία του τον έλεγχο του Τύπου, του ραδιοφώνου, του θεά­τρου, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας, των εικαστικών, τεχνών, ακόμα και των καμπαρέ. Ελέγχα κάθε μορφή έκφρασης λαϊκή και διανοουμενίστικη. Και πάντα παίρνα τη μεριά των διανοουμένων, με συνέπεια να έρχεται διαρκώς σε σύγκρουση με τους λαϊκιστές του κόμματος. Μέχρι τέλους πίστευε στον σοσιαλιστικό και κυρίως τον αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα του ναζιστικού κόμματος και θεωρού­σε τον εαυτό του αντίβαρο στον λαϊκισμό του Χίτλερ, του οποίου ωστόσο είχε κερδίσει την απόλυτη και τυφλή εμπιστοσύνη.

Και ακριβώς ο ειλικρινέστατος αντικαπιταλισμός του ήταν αυτός που συνάρπαζε τις μάζες όταν μιλούσε αυτός ο πολύ μεγάλος ρήτο­ρας και σκηνοθέτης. Πρέπει να σημαώσουμε πως ο Γκαίμπελς ήταν ο εμπνευστής και ο οργανωτής των ναζιστικών παρελάσεων και των τελετών, την οργάνωση των οποίων ανέθετε πάντα σε ταλαντούχους σκηνοθέτες. Μισούσε το κιτς αυτός ο καλλιεργημένος άνθρωπος που μετέφερε στα στάδια και τις λεωφόρους μια χολλυγουντιανή αντίλη­ψη για τις εντελώς άψογες από αισθητική άποψη πολιτικές συγκε­ντρώσεις. Δεν έγραφε τους λόγους του Χίτλερ, αλλά σημείωνε πάνω στο κείμενο που εκφωνούσε ο Φύρερ, σε ποιο σημείο έπρεπε να ανε- βάσα τη φωνή του, σε ποιο σημείο έπρεπε να τη χαμηλώσει, πότε έπρε­πε να κοιτάξει δεξιά αριστερά πάνω, κάτω. Ήταν ο πρώτος στην

279

ιστορία ίματζ-μέικερ. Ο Γκαίμπελς δεν επέτρεπε να έχουν τίποτα το τυχαίο ή το αυτοσχεδιαστικό οι δημόσιες εμφανίσεις του Χίτλερ. Και κανενός είδους χιτλερική στολή δεν κατασκευάστηκε χωρίς την έγκρι­ση του Γκαίμπελς που, εκτός από καλός σκηνοθέτης, θα αποδειχτεί και καλός ενδυματολόγος. Οι γερμανικές χιτλερικές στολές είναι ένα καθαρό ενδυματολογικό αριστούργημα, και τούτο άσχετα απ’ τη αρ­νητική συναισθηματική φόρτιση που μπορεί να έχουν για μας που δει- νοπαθήσαμε από τους ναζιστές, και ειδικότερα για μένα που είχα και τους δυο γονείς μου Ελασίτες. (Το λέω αυτό για τους πάντα επικίνδυ­νους λαϊκιστές).

Το 1937 ο Γκαίμπελς ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει και τον Χίτλερ και το ναζισμό και την πλούσια γυναίκα του και τα έξι του παιδιά. Είχε ερωτευτεί παράφορα μια ξένη, μια τσεχοσλοβάκα σταρ του κινη­ματογράφου. Ωστόσο, πίσω απ’ αυτόν τον τρελό έρωτα κρύβονταν κάτι πιο σοβαρό: ο Γκαίμπελς με τίποτα δεν ήθελε τον πόλεμο, που τον έβλεπε ωστόσο να έρχεται καλπάζοντας. 'Ομως, η παράξενη επιρροή που ασκούσε στον πανίσχυρο Χίτλερ, η παγκόσμια φήμη του, που ήρθε μέσα από ένα ασήμαντο φαινομενικά υπουργείο και κυρίως η απροσ­δόκητα μεγάλη επιτυχία της προπαγανδιστικής τακτικής του, έκαναν αυτόν τον πολύ φιλόδοξο, κουτσό άνθρωπο, να πιστεύει πως η πνευ­ματική του υπεροχή απέναντι στο κοπάδι των άλλων στελεχών του ναζιστικού κόμματος θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα για το σοσιαλισμό, όχι όμως και για τον εθνικοσοσιαλισμό, στον οποίο ποτέ δεν πίστεψε. Φαίνεται παράξενο, αλλά αυτός ο άνθρωπος περι- φρονούσε βαθύτατα τους εθνικιστές. Κι ωστόσο, την προπαγάνδα του τη στήριξε στον εθνικισμό. Προσπάθησε να τον οικειοποιηθεί, για να κάνει μια δουλειά πέρα απ’ τον εθνικισμό.

Απέτυχε, γιατί πίστεψε πολύ στον εαυτό του και στις ικανότητές του και γιατί δεν πήρε υπ’ όψη πως όταν κουρδίζεις πολύ τη μάζα, το συναισθηματικό της ελατήριο μπορεί και να σπάσει και να τα κάνα όλα ρημαδιό. Πάντως, από αξιοπρέπεια και μόνο και όχι από αγάπη για τον Φύρερ, ήταν ο μόνος απ’ το τεράστιο πλήθος των ηγετικών στελεχών του ναζισμού που έμεινε δίπλα στον Χίτλερ μέχρι το τέλος, για να αυτοκτονήσει μαζί του, αφού πρώτα σκοτώσει τη γυναίκα του και τα έξι του παιδιά Σίγουρα, αυτός ο άνθρωπος είναι πρόσωπο τρα­γωδίας που αναμένει τραγωδό. Είναι ο μόνος απ’ τους ναζιστές ηγέ­τες που δεν ήταν τέρας- οι υπερφίαλες όμως φιλοδοξίες του δεν του επέτρεψαν να απαγκιστρωθεί απ’ τον ναζισμό.

280

10. Χέρμαν Γκαίρινγκ, ο μεσίτης

Αν ο Γκαίμπελς είναι ο άνθρωπος με την τεράστια αυτοπεποίθηση, που στηρίζεται αποκλειστικά στον εαυτό του και στο ταλέντο του για μια αναρρίχηση στην «ανώτερη τάξη» και απο προλετάριος προάγε- ται τελικά σε μεγαλοαστό, ο Γκαίρινγκ θα ήταν άγνωστος και στον θυρωρό της πολυκατοικίας του, αν δεν ήταν τόσο πολύ αφοσιωμένος στον Χίτλερ, όσο δεν ήταν στις νεοελληνικές μέρες μας ούτε καν ο Κατσιφάρας στον δικό του Αρχηγό. Προσωπικότητα δορυφορική και ετερόφωτη ο Γκαίρινγκ, μια ζωή περιστρέφεται γύρω από ισχυρούς και τελικά γίνεται κι αυτός ισχυρός εξ ανακλάσεως. Η αγάπη του για τον Χίτλερ είναι σχεδόν ερωτική. Ο Φύρερ ανταποδίδει τον μεγάλο έρω­τα, αναθέτοντάς του πρώτα την οργάνωση της Γκεστάπο και ύστερα την οργάνωση της Λουφτβάφε (της πολεμικής αεροπορίας). Τέλος, του εμπιστεύεται ολόιΛηρο το ναζιστικό κράτος ορίζοντάς τον επίσημο διά­δοχό του το 1939, ενώ το 1940 του απονέμει έναν ανύπαρχτο μέχρι τότε στρατιωτικό βαθμό, αυτόν του Στρατάρχη του Μεγάλου Γερμανικού Ράιχ. Ξέρει ο Χίτλερ πόσο σαχλαμάρας είναι αυτός ο νωθρός και δυ­σκίνητος χοντρομπαλάς, με το χρόνιο πρόβλημα στον θυρεοειδή και τη χρόνια εξάρτηση απ’ τα ναρκωτικά, αυτός ο αντιηγέτης που γελοιοποιεί μόνο με την εμφάνιση και τη συμπεριφορά του το ναζιστικό ιδανικό της καλής υγείας και της δύναμης και γι’ αυτό του προσθέτει δύναμη τε­χνητά διά μεταγγίσεως Τα γαλόνια, είτε τα παίρνεις είτε στα δίνουν είτε κάθεσαι και περιμένεις να σού ’ρθουν διά της επετηρίδος πράγμα που δεν συμβαίνει στο ναζιστικό στρατό, που δεν έχει επετηρίδα

Ο Γκαίρινγκ είναι στρατιωτικός καριέρας που θα αναδειχτεί συ- μπτωματικά στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν εντελώς κατά τύχη, το 1918, αυτός ο αξιωματικός του στρατού ξηράς, θα βρε­θεί διοικητής της μοίρας αεροπλάνων που την είχε δοξάσει ένας θρυ­λικός αεροπόρος ο Ριχτχόφεν, που θεωρείται σαν ο πρώτος αεροπόρος- αξιωματικός, αυτός δηλαδή που πρώτος αντιμετωπίζει την αεροπορία σαν αυτόνομο όπλο, σε μια εποχή (1918) που τα πρώτα πολεμικά αε­ροπλάνα εμφανίζονται πολύ δειλά στο μέτωπο σαν επικουρικό όπλο του στρατού ξηράς, κάτι σαν πυροβολικό αέρος ας πούμε. Και επει­δή τα στρατιωτικά αεροπλάνα τον καιρό εκείνο είναι κάτι το ιδιαίτε­ρα εντυπωσιακό, όσοι στρατιώτες του στρατού ξηράς τυχαίνει να πο­λεμούν απ’ τον αέρα υπηρετώντας ένα νέο όπλο, το αεροπλάνο, που ανήκα προς το παρόν στον στρατό ξηράς, γίνονται αυτομάτως ήρωες

281

είτε πολεμήσουν είτε όχι, είτε πέσουν είτε δεν πέσουν στη γη, είτε ως πτώματα ουρανοκατέβατα είτε ως αλεξιπτωτιστές. Κι έτσι, στο τέλος του πολέμου, ο Γκαίρινγκ θα βρεθεί ήρωας, μόνο και μόνο γιατί έπεσε με το αεροπλάνο και σώθηκε. Τα σχεδόν χάρτινα αεροπλάνα της εποχής εκείνης έπεφταν πολύ εύκολα Εξίσου εύκολα σώζονταν και οι αεροπό­ροι. 'Αλλο να καρφωθείς στη γη με Φάντομ και άλλο με «κατσαρίδα».

Και ναι μεν ο Γκαίρινγκ είναι ήρωας, αλλά ανήκα στους ήρωες εξ ηττημένων. Και οι ηττημένοι ήρωες έχουν κάτι το θλιβερό εξ ορισμού. 'Ασε που, αμέσως μετά τον πόλεμο, όλος ο κόσμος στη Γερμανία βρί­ζει και προπηλακίζει τους ηττημένσυς στρατιώτες, μεταθέτοντας σ’ αυ­τούς την ευθύνη της ήττας που, φυσικά, δεν τους ανήκει. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα μαζικής υστερίας, όπου όλοι ψάχνουν για αποδιοπο­μπαίου^ τράγους χωρίς να είναι σε θέση να επιρρίψουν ευθύνες στους μεγάλους τράγους των μεγάλων πολεμικών βιομηχανιών, όπως τα μέλη της δυναστείας των Κρουπ για παράδειγμα, ο Γκαίρινγκ, όπως και πάρα πολλοί άλλοι άνεργοι αξιωματικοί, θα βρει καταφυγή στο ναζιστικό κόμμα και θα γίνει μέλος του στο τέλος του 1922, για να υποστηρίξει εξ αρχής τη δεξιά του τάση, υπό τον Χίτλερ, και όχι την αριστερά, υπό τον Στράσσερ, όπως ο Γκαίμπελς. Από τότε ο Γκαίριν­γκ θα κολλήσει σα στρείδι στον Χίτλερ, που θα γίνει ο πατέρας του, αν και πατέρας και γιος ήταν περίπου συνομήλικοί Σε τέτοιες σχέσεις πάθους η ηλικία δεν παίζα κανένα ρόλο.

Ο φυσικός πατέρας του Γκαίρινγκ ήταν διπλωμάτης καριέρας. Πήρε τη σύνταξή του όταν υπηρετούσε στο γερμανικό προξενείο της Αϊτής, αλλά επιστρέφοντας σα συνταξιούχος στην πατρίδα του, μια μικρή πόλη κοντά στη Νυρεμβέργη, βρήκε την πολύ νεώτερη σύζυγό του σπιτωμένη, που λέμε, από έναν πολύ πλούσιο Εβραίο, που μεγά­λωνε και σπούδαζε τα παιδιά της. Ό,τι μπόρεσε να κάνει ο νεαρός Γκαίρινγκ μέχρι να συναντήσει τον Χίτλερ, το χρωστάει σ’ αυτόν τον Εβραίο. Και το κατοπινό μίσος του για τους Εβραίους δεν είναι τίπο­τα περισσότερο απ’ το κλασικό μίσος του ευεργετούμενου προς τον ευεργέτη. 'Αλλωστε, το άλογο και παράλογο μίσος των απλών και απαίδευτων ανθρώπων για τους Εβραίους δεν είναι τίποτα άλλο απ’ τη μετάθεση σε έναν ολόκληρο λαό του κλασικού μίσους του φτωχού για τον πλούσιο, όταν ο φτωχός δεν είναι σε θέση να καταλάβει πως, για τη δυστυχία του, δεν φταιν οι Εβραίοι, αλλά οι καπιταλιστές. Και επειδή πολλοί Εβραίοι είναι αρχικαπιταλιστές του κέρατά, σκέτα κα­θάρματα, όπως και οι μη εβραίοι αρχικαπιταλιστές, το μίσος εντοπί­ζεται τελικά στη ράτσα και όχι στο κεφάλαιο. Και άντε μετά να κά­νεις δουλειά ως αριστερός προπαγανδιστής μέσα σ’ αυτό το ψυχολο-

282

γίστικο και λαϊκίστικο χάος, όταν μάλιστα οι μη εβραίοι καπιταλιστές κάνουν ό,τι μπορούν για να μεταθέσουν την ευθύνη για τη δυστυχία της μάζας από τον καπιταλιστικό μηχανισμό, που αναπαράγει συνέ­χεια τη φτώχεια, σε μια συγκεκριμένη ράτσα, αυτήν που «σκότωσε τον Χριστό», τον Εβραίο κατά τη ράτσα Χριστό.

Τελικά η ούτως πως αποβλακούμενη μάζα δεν είναι σε θέση να καταλάβει το στοιχειώδες, ότι δηλαδή υπάρχουν και φτωχοί Εβραίοι και προοδευτικοί Εβραίοι και επαναστάτες Εβραίοι και αντισιωνιστές Εβραίοι. Ωστόσο, ο σιωνισμός, που είναι κάτι διάφορον του εβραϊ­σμού, έπαιξε βασικό ρόλο στην επίταση του μίσους των απλών ανθρώ­πων για τους Εβραίους. 'Ομως ο σιωνισμός δεν είναι παρά η εβραϊκή εκδοχή του εθνικισμού, που είναι και η αρχαιότερη. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως οι Εβραίοι είναι οι δημιουργοί του εθνικισμού, της πί­στης δηλαδή πως ένα προνομιούχο έθνος, που λέγεται περιούσιο, για­τί αυτό διαφυλάγει τη θεϊκή ουσία των πραγμάτων και είναι προορι­σμένο, απ’ το θεό ή απ’ όποια άλλη δύναμη εξίσου μεταφυσική, να κυριαρχήσει στον κόσμο. Για τους εβραίους εθνικιστές, περιούσιος λαός είναι οι Εβραίοι, για τους έλληνες εθνικιστές, περιούσιος λαός είναι οι 'Ελληνες, για τους γερμανούς εθνικιστές, περιούσιος λαός εί­ναι οι Γερμανοί. 'Ομως, αν προκύψουν διά της εξημμένης εθνικιστι­κής φαντασίας περισσότεροι του ενός περιούσιοι λαοί, είναι φυσικό ο ένας να θέλει να εξοντώσει τον άλλο διότι, κατά τους εθνικιστές, ο θεός αποκλείεται να εκδηλώνει την ιστορική του βούληση μέσα απ’ τη δράση πολλών και ποικίλων εθνοτήτων. Κι έτσι, όταν ο Χίτλερ έχρι­σε περιούσιο λαό τον γερμανικό, ο πολύ προγενέστερος περιούσιος λαός των Εβραίων έπρεπε να εξαφανιστεί, προκειμένου να κάνει τη δουλειά του ο θεός, δηλαδή ο Χίτλερ και το υπ’ αυτόν κεφάλαιο. Το εβραϊκό κεφάλαιο έπρεπε να λεηλατηθεί, αφού προηγουμένως σαπω­νοποιηθούν οι κάτοχοί του. Ούτως πως, απ’ τα 8.500.000 Εβραίων που κατοικούσαν στις υπό γερμανική κατοχή χώρες της Ευρώπης, τα6.000.000 θα εξοντωθούν στους θαλάμους αερίων και οι περιουσίες τους θα περιέλθουν στους καθαρούς Άριους. Μεταξύ των οποίων και ο Γκαίρινγκ, που θα κάνει μια εκπληχτική συλλογή έργων τέχνης προερχομένων από τη λεηλασία εβραϊκών συλλογών, που βρίσκονταν παντού στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Ο Γκαίρινγκ δεν καταλάβαινε και πολλά από τέχνη, καταλάβαι­νε όμως η γυναίκα του, η Σουηδέζα βαρώνη Κάριν φον Ρόζεν που, αυτός ο ήρωας της γερμανικής πολεμικής αεροπορίας, τη γνώρισε στη Στοκχόλμη, όταν δούλευε σαν πιλότος πρώτα στη δανική και στη συ­νέχεια στη σουηδική πολιτική αεροπορία ανάμεσα στα 1920 και 1922,

283

δηλαδή πριν προσχωρήσει στο ναζιστικό κόμμα λίγο μετά το γάμο, προκειμένου να τα βολέψει και να αντεπεξέλθει στις αυξημένες ανά­γκες μιας βαρώνης. Η κομματική δουλειά για τον μεγάλο αυτό τυχο­διώκτη ήταν πολύ προσοδοφόρο επάγγελμα, όπως άλλωστε και για τό­σους άλλους, όχι μόνο στη Γερμανία του καιρού εκείνου, αλλά και την Ελλάδα του καιρού ετούτου, κατά τον οποίο υπουργοί παρέχουν άτοκα στεγαστικά δάνεια σε πρωθυπουργούς, σε ένδειξη ευγνωμοσύ­νης που, εκτός απ’ τους παροίδοσιακούς θυρωρούς, τους γνώρισαν επιτέλους και οι θυρωροί των γραφείων του κόμματος, ου μην αλλά και οι θυρωροί των νυχτερινών κέντρων, που γνωρίζουν «καλό κό­σμο», εντός του οποίου υπάρχουν καλές νύφες με καλή προίκα.

Η βαρώνη σύζυγος του Γκαίρινγκ θα πεθάνει, κανείς δεν θα μά­θει πώς ακριβώς. Δεύτερη σύζυγός του θα γίνει μια δημοφιλής γέρ­μα νίδα ηθοποιός ονόματι Έμυ Ζόνεμαν, διά της οποίας θα γίνει δημο­φιλής από σπόντα και ο σύζυγος. Διά της ηθοποιού, που γνώριζε πολύ καλά τον πολύ καλό κόσμο, ο Γκαίρινγκ θα γίνει φίλος με ένα σωρό βιομήχανους, πολύ πριν ο Χίτλερ γίνει παντοδύναμος. Οι εν λόγω γνω­ριμίες του κοσμικότατου Γκαίρινγκ θα βοηθήσουν πολύ τον Χίτλερ, τόσο όσον αφορά τα οικονομικά του κόμματος, όσο και την κατάλη­ψη της εξουσίας το 1933. Πώς να μην ανταμείψει ο άνθρωπος έναν τόσο χρήσιμο μπον βιβέρ, παρόλο που συνεχώς γελοιοποιεί το κόμμα με τα μεθύσια του και κυρίως με τις κρίσεις που παθαίνει απ’ τα ισχυρά ναρκωτικά που παίρνει, από τότε που τραυματίστηκε σοβαρά στην κοιλιακή χώρα κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος του Μο­νάχου, του λεγάμενου «της μπιραρίας», τον Νοέμβριο του 1923; Δυο φορές έκανε αποτοξίνωση στην Ελβετία, και τελικά τα κατάφερε, αλλά μέχρι να τα καταφέρει, ο Χίτλερ έτρεμε πως θα τον χάσει και μαζί του τις πολύτιμες για το κόμμα γνωριμίες με τους βιομήχανους. Τον πρόσεχε ως κόρην οφθαλμού αυτόν τον άνθρωπο ο Φύρερ, γιατί γνώριζε όσο κανείς πού πρέπει να αποταθείς για να βρεις χρήμα με ουρά, ή και χωρίς ουρά, μόνο με κεφάλι κεφαλαιοκρατικό. Να γιατί οι κοσμικοί άνθρωποι είναι χρήσιμοι στους πολιτικούς. Τους υποδει­κνύουν τα αδύνατα σημεία των πλουσίων. Που, αν τα βρείς, είναι σα να βρήκες το περίφημο κουμπί της Αλέξαινας. Που, κατά τον λαϊκό μύθο, όταν ο εραστής το έβρισκε, ξεκούμπωνε μόνο αυτό και όλα τα ρούχα έπεφταν στο πάτωμα αυτομάτως. Αν ο Χίτλερ δεν έβρισκε το κουμπί της Αλέξαινας διά του Γκαίρινγκ, θα ήταν δύσκολο να ξεβρα­κώσει τους γερμανούς βιομήχανους και να τους «πηδήξει» κι αυτούς μαζί μ’ όλους τους άλλους. Μόνο το πολύ μεγάλο κεφάλαιο αγαπάει τους δικτάτορες. Το μικρότερο έχει ανάγκη από την καλή και νομότυ­

284

πη λειτουργία των νόμων της αγοράς, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό των πολύ ισχυρών κεφαλαιούχων. Πάντως, την οι­κογένεια Κρουπ δεν θα την φέρει κοντά στον Χίτλερ ο Γκαίρινγκ, η χάρη του δεν έφτανε μέχρι εκεί. Οι ίδιοι οι Κρουπ, από μόνοι τους, θα παν και θα βρουν τον Χίτλερ. Διότι, όπως είπαμε ήδη, το πολύ μεγά­λο κεφάλαιο αγαπάει τους δικτάτορες.

Το θέμα είναι πώς θα κάνεις και το μικρότερο να τους αγαπήσει. Ε, αυτή ακριβώς ήταν η δουλειά του Γκαίρινγκ, που αποδείχτηκε ένας πολύ καλός μεσίτης. Και που θα ήταν σίγουρα ένας πολύ καλός εμπο­ρικός αντιπρόσωπος ή ασφαλιστής, κάτω από άλλες συνθήκες. Αυτός ο άνθρωπος ήταν γεννημένος είτε για μπακάλης είτε για προικοθήρας. Από πολιτική καταλάβαινε τόσα, όσα περίπου κι ο Κατσιφάρας. Αρ­κετά, ωστόσο, για να υπηρετεί ευσυνείδητα τον Αρχηγό και στο δημό­σιο και στον ιδιωτικό του βίο.

Ο Γκαίρινγκ ήταν ο άνθρωπος που έτρωγε πιο συχνά από κάθε άλλον ναζιστή ηγέτη στην ιδιωτική κατοικία του Χίτλερ, αρκετά έξω απ’ το Βερολίνο, όπου ένα κορίτσι του λαού, μια υγιέστατη ιδιωτική υπάλληλος απ’ το Μόναχο, μια δεινή κολυμβήτρια και σκιέρ, η Εύα Μπράουν, μαγείρευε, ας πούμε, ντολμαδάκια χωρίς κιμά για τους φί­λους, γιατί ο Φύρερ ήταν χορτοφάγος. Αυτός ο χασάπης λαών έκαμνε μια πολύ υγιεινή ζωή. Λέγεται μάλιστα, και μάλλον πρέπει να το πι­στέψουμε, πως απέφευγε να «πηδάει» συχνά την καημένη την Εύα, για να μη χάνει δυνάμεις, και πως ο πιστός Γκαίρινγκ δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να χάσει τις δυνάμεις του επί της κλίνης για χατίρι της Εύας που έπρεπε να παραμείνει υγιής. Ο Χίτλερ δεν τη φρόντιζε κα­θόλου, είχε σοβαρότερα πράγματα να κάνει απ’ το να την «πηδάει», ίσως γιατί κανίένας δεν του ’πε πως το σοβαρότερο πράγμα σε τούτον τον κατσιασμένο κόσμο είναι το «πήδημα». Κατά τούτο πλεονεκτούν οι δημοκρατικοί ηγέτες από τους δικτάτορες: οι δικτάτορες είτε δεν «πηδούν» καθόλου είτε βιάζουν, ενώ οι δημοκρατικοί ηγέτες «πηδούν» αδιακρίτως και χωρίς ρατσιστικής φύσεως προκαταλήψεις όποια τους το ζητήσει και όποια βρεθεί κοντά τους, είτε στο αεροπλάνο είτε στη γειτονιά είτε στο κόμμα Στη δημοκρατία ο έρωτας είναι δικαίωμα του καθένα, εφόσον του αρέσει, ενώ στη δικτατορία είναι καθήκον προς τον αφέντη και υποχρέωση προς τη Φυλή, που πρέπει να διαιωνιστεί. Μάλιστα σε μας εδώ, ο καλός πατριώτης που πρέπει απαραιτήτως να είναι και καλός χριστιανός πρέπει να έχα «πηδήξει» τόσες φορές στη ζωή του, όσα παιδιά έχει. Ευτυχής η σύζυγος με σύζυγο που δυσκο­λεύεται να σπείρει παιδιά.

285

1L lb Ες-Ες και η Γκεστάπο

Τα εφιαλτικά αρχικά S.S (Ες-Ες), γραμμένα με το ρουνικό αλφά­βητο υπό μορφήν διπλής αστραπής, παραπέμπουν στη λέξη Schut- zstaffel (Σουτσστάφελ), που σημαίνει Σώματα Αμύνης. Για να ξεχω­ρίζουν απ’ τους άνδρες των Ταγμάτων Εφόδου (S.A), δηλαδή των ενό­πλων οπαδών του ναζιστικού κόμματος, που φορούσαν γκρίζα (φαιά) στολή και λέγονταν γι’ αυτό Φαιοχίτονες, οι άνδρες των Ες-Ες φορού­σαν μαύρη γυαλιστερή στολή και λέγονταν γι’ αυτό Μελανοχίτονες. Χρονικά προηγούνται οι Φαιοχίτονες. Αυτοί θα «γεννήσουν» τους Μελανοχίτονες, με καισαρική τομή που θα κάνει ο ίδιος ο Χίτλερ στο σώμα των Φαιοχιτόνων, για να αποσπάσει απ’ αυτό μια εκλεκτή ομά­δα 300 αρχικά ανδρών, που θα αποτελέσουν την προσωπική του φρου­ρά από το 1929, τέσσερα χρόνια πριν καταλάβει την εξουσία.

Ήταν τέτοια η παθιασμένη αγάπη για τον Φύρερ των 300 πρώτων Φαιοχιτόνων, που άλλαξαν το χρώμα της στολής τους και έγιναν Με­λανοχίτονες, για να (ραίνεται από μακριά πως βρίσκονται κοντά στον Φύρερ, που σε λίγο όλοι οι Φαιοχίτονες θα αρχίσουν να ζητούν να γίνουν Μελανοχίτονες, προκειμένου να αποδείξουν πως είναι έτοιμοι να πεθάνουν όχι απλώς για το κόμμα, αυτό είναι σε θέση να το κά­νουν πολλοί φανατικοί πολλών και διαφόρων κομμάτων, αλλά για τον αρχηγό του κόμματος, τον Φύρερ, την ενσάρκωση και του κόμματος και του κράτους και της Φυλής.

Με τον καιρό, όσο ο ναζισμός εδραιώνεται και κυρίως από τότε που το σώμα των Φαιοχιτόνων εντάσσεται στον κανονικό στρατό, το σώμα των Μελανοχιτόνων αποχτά ολοένα και μεγαλύτερη σπουδαιό- τητα και μέσα στο στρατό και έξω απ’ αυτόν. Τα 300 πρώτα «παιδιά του Χίτλερ», το 1933, που ο πατέρας θα πάρει την εξουσία, θα γίνουν50.000. Και το 1939, που αρχίζει ο πόλεμος, θα φτάσσυν τις 250.000, για να αυξηθούν κι άλλο στη διάρκειά του, αλλά όχι πάρα πολύ. Σε σχέ­ση με το σύνολο του γερμανικού στρατού, οι άνδρες των Ες-Ες δεν είναι πολλοί. Είναι όμως οι από κάθε άποψη εκλεκτοί. Εκτός απ’ την άποψη του ανθρωπισμού, παρόλο που ανάμεσά τους βρίσκει κανείς όχι μόνο λούμπεν, που αποτελούν την πλειοψηφία, αλλά και καλλι­τέχνες και διανοούμενους - και γενικά ανθρώπους που θεωρούν πιο χρήσιμο να πεθαίνουν για τον αρχηγό, παρά να ζουν για τον εαυτό τους. Δύσκολο πράγμα να ζεις, έτσι απλά για τον εαυτό σου και να μη θέλεις να πεθάνεις για κανέναν αρχηγό. Οι Ες-Ες δεν είναι ιδεο­

286

λόγοι, είναι ιδεοληπτικοί. Οι ιδεολόγοι, μόνο σε έσχατη ανάγκη πεθαί­νουν για τις ιδέες τους.

Αν οι ιδεολόγοι είναι έτοιμοι να πεθάνουν με την ευκολία που πέ- θαιναν οι Ες-Ες, δεν θα έχουν πολλές δυνατότητες να αγωνιστούν για την εφαρμογή των ιδεών τους. Οι Ες-Ες δεν αγωνίζονται για τις ιδέες τους, αγωνίζονται για να εξαφανίσουν όλες τις ιδέες εκτός απ’ αυτές που έχουν σχέση με τη Φυλή - εννοείται τη γερμανική Φυλή, την κα­λύτερη που θα μπορούσε να υπάρξει. (Ένας γερμανός ναζιστής ρω­τάει έναν έλληνα ναζιστή: ποια είναι η καλύτερη Φυλή; Κι ο έλληνας ναζιστής απαντάει: η ελληνική. Τότε ο γερμανός ναζιστής βγάζει το περίστροφο και σκοτώνει επιτόπου τον έλληνα ναζιστή. Το ανέκδοτο είναι εντελώς φρέσκο).

Οι άνδρες των Ες-Ες ήταν όλοι τους εθελοντές, ασχέτως αν δεν ήξε­ραν τι άλλο θα μπορούσαν να θέλουν σαν εθελοντές εκτός απ’ το να πεθάνουν για τον Φύρερ (τον Αρχηγό), σκοτώνοντας προηγουμένως όσο το δυνατό περισσότερους εχθρούς του Φύρερ. Οι Ες-Ες είχαν κάνει το φόνο σπορ. Ήταν δολοφόνοι μάλλον, παρά στρατιώτες. 'Ομως, δεν ήταν μόνο στρατιώτες, ήταν ταυτόχρονα και αστυνομικοί. Το σώμα των Ες-Ες ήταν ναζιστικό υπερκράτος εν κράτει ναζιστικώ. Έτσι για την ιστορία αλλά και για να σας φοβίσω λιγάκι, ώστε να πάρετε έγκαιρα τα μέτρα σας πριν προκύψει πάλι καμιά «φαιά πανού­κλα», όπως ονόμασε το ναζισμό ο Γκερέν, θα περιγράψω παρακάτω στοιχαωδώς τα πλοκάμια μιας φρίκης που λέγεται Ες-Ες.

Τα Ες-Ες, λοιπόν, είχαν δύο κλάδους. Ο πρώτος περιλάμβανε τα Γε­νικά Ες-Ες και ο δεύτερος τα Ένοπλα Ες-Ες. Τα Γενικά Ες-Ες είχαν αστυνομικά καθήκοντα, και στη Γερμανία και στις κατεχόμενες χώ­ρες. Υπό την εποπτεία τους βρισκόταν η Κεντρική Υπηρεσία Κρατικής Ασφαλείας, που χωριζόταν στην Αστυνομία Δημοσίας Τάξεως και στην Αστυνομία Ασφαλείας. Η τελευταία είχε δύο παρακλάδια: την Αστυνομία Διώξεως Εγκλήματος, και την Μυστική Αστυνομία του Κράτους, γνωστή παγκοσμίως ως Γκεστάπο (Ge.Sta.Po - και ολογρά­φως, Geheime Staats Polizei). Μ’ άλλα λόγια και η Γκεστάπο Ες-Ες ήταν.

Ο δεύτερος κλάδος, τα Ένοπλα Ες-Ες, χωρίζονταν σε τρείς υπο- κλάδους. Ο πρώτος περιλάμβανε μόνο την Προσωπική Φρουρά του Χίτλερ. Ήταν οι εκλεκτοί των εκλεκτών Ες-Ες. Ο δεύτερος περιλάμβα­νε τα Τάγματα θανάτου. Λεγόταν έτσι γιατί δουλειά των ανδρών των Ταγμάτων θανάτου ήταν ο θάνατος νοούμενος σαν ειδικότητα 'Αν- δρες των Ταγμάτων θανάτου φύλαγαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και άναβαν τους φούρνους στα κρεματόρια Ο τρίτος υποκλάδος του

287

δευτέρου κλάδου των Ες-Ες, των Ενόπλων Ες-Ες, περιλάμβανε τα Τάγματα Εκκαθαρίσεων. Εμείς εδώ στην Ελλάδα, γνωρίσαμε κυρίως τους Ες-Ες των Ταγμάτων Εκκαθαρίσεων. Ήταν οι γερμανοί στρα­τιώτες που έκαμναν όλες τις βρώμικες δουλειές: προέβαιναν σε εκτε­λέσεις, ατομικές και μαζικές, έκαιγαν τα σπίτια ένα ένα ή χωριά ολόκληρα μια κι έξω, και στην κανονική μάχη λειτουργούσαν σαν καμικάζι μάλλον, παρά σαν κομάντος, αν και ήταν οι καλύτεροι κομάντος που εμφανίστηκαν ποτέ σε οποιοδήποτε στράτευμα. Φυσι­κά, τα Τάγματα Εκκαθαρίσεων συνεργάζονταν στενά με τη Γκεστά­πο, τη μυστική αστυνομία, που εδώ στην Ελλάδα τη γνώρισαν καλά όσοι συνελήφθησαν και βασανίστηκαν, κυρίως στο κτίριο της οδού Μέρλιν, στο Κολωνάκι, όπου μπαινόβγαιναν οι κουκουλοφόροι «έλ- ληνες» συνεργάτες της.

Όλοι οι άνδρες των Ες- Ες όλων των κλάδων της, πολιτικών και στρατιωτικών, δέχονταν την ίδια αρχική βασική εκπαίδευση. Που κατ’ ουσίαν ήταν πολύ απλή: μάθαιναν να αγαπούν τον Φύρερ μέχρι θα­νάτου και να μισούν τους Εβραίους, τους Σλάβους, τους Τσιγγάνους, τους ομοφυλόφιλους και τους κομουνιστές, ομοίως μέχρι θανάτου. Η επιλογή των υποψηφίων Ες-Ες ήταν τόσο αυστηρή, όσο στις μέρες μας η επιλογή των υποψηφίων αστροναυτών. Τυχόν λιποψυχία ενός άνδρα του σώματος των Ες-Ες τιμωρούνταν με θάνατο χωρίς στρατοδικείο. Ενώ ένας Ες-Ες που δεν μπορούσε να διακρίνει με την πρώτη έναν άνθρωπο κατώτερης ράτσας, δεχόταν τον γενικό χλευασμό των πεπει­ραμένων συναδέλφων του.

Τους ομοφυλόφιλους, οι Ες-Ες πρώτα τους βίαζαν και μετά τους εκτελούσαν ή τους φυλάκιζαν. Η ενεργητική ομοφυλοφιλία επιτρεπό­ταν στους άνδρες των Ες-Ες. Διότι ήταν ένας ακόμα τρόπος τιμωρίας των παθητικών ομοφυλόφιλων. Λες και είναι τιμωρία το «πήδημα» για έναν ομοφυλόφιλο. Λες και ο βιαστής δεν ήταν κι αυτός ομοφυλόφι­λος. Η πονηριά, η βλακεία και ο σαδισμός κάνουν πάντα καλή παρέα Αν είχες τις αναγκαίες ψυχολογικές προϋποθέσεις, ακόμα κι αν δεν ήσουν κτηνάνθρωπος, γινόσουν αμέσως μετά τη βασική εκπαίδευση ως Ες-Ες. Πολύ θέλει ο άνθρωπος να ελευθερώσει τον κτηνάνθρωπο που κουβαλάει μέσα του; Ένα κατάλληλο θερμοκήπιο θέλει, αρκεί να υπάρχει μέσα του ο σπόρος του ρατσισμού, του φυλετισμού, του αντι­σημιτισμού, του μεγαλοϊδεατισμού - και μίσος πολύ μίσος για τη ζωή. Γι’ αυτό σας λέω: «πηδάτε» απλά και χαρούμενα κάθε μέρα αν εί­ναι δυνατόν. Το «πήδημα» είναι φάρμακο κατά του ναζισμού. Κοιτά- ξε τις φάτσες των νεοναζιστών γύρω σας. Είναι άνθρωποι βαθιά και ολικά ανέραστοι. Και μη μου πείτε: μα, τόσο απλά είναι τα πράγμα­

288

τα; Ναι, τόσο απλά είναι. Διαβάστε τη Μαζική ψυχολογία του φασι­σμού του Βίλχελμ Ράιχ και θα καταλάβετε.

Μέσα από το πολυπλόκαμο δίκτυο του πολιτικοστρατιωτικού σώ­ματος των Ες-Ες θα απομονώσουμε τη Γκεστάπο, για να μεγεθύνουμε λιγάκι το πιο εκλεκτό κομμάτι των Ες-Ες. Χωρίς τη Μυστική Αστυνο­μία του Κράτους (Ge.Sta.Po.), το Τρίτο Ράιχ (Τρίτο Κράτος) θα είχε καταρρεύσει τον πρώτο κιόλας χρόνο της δημιουργίας του (1933), παρά την εντυπωσιακή υποστήριξή του από τη μεγάλη μάζα του γερμανικού λαού. θα ήταν αδύνατο να διατηρηθεί η συνοχή μιας τεράστιας εξα­θλιωμένης και εξαχρειωμένης μάζας χωρίς την αδιάκοπη τρομοκρατία που ασκεί η Γκεστάπο, κατ’ αρχήν και κατά κύριο λόγο μέσα στη Γερμανία. Άλλωστε, η ατομική, η αυτόβουλη βαρβαρότητα ενός εκά- στου ναζιστή χωριστά, θα περνούσε στη δικαιοδοσία του κοινού ποι­νικού δικαίου, αν δεν βρισκόταν τρόπος να επισημοποιηθεί και να μπει στην υπηρεσία της γερμανικής Φυλής, που χάρη στη Γκεστάπο σύντομα θα ξεπεράσει σε ανθρωποφαγική διάθεση και τις πιο πρωτό­γονες φυλές της Αφρικής, για να επιβεβαιωθεί άλλη μια φορά στη μα- τοβαμμένη ιστορία του χόμο σάπιενς πως είναι μακρύς και δύσκολος ο δρόμος του ανθρώπου προς τον πλήρη εξανθρωπισμό του. Όταν η Γερμανία, το κράτος με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού μετά τους αρχαίους 'Ελληνες, οδηγείται σ’ αυ­τόν τον απόλυτο εκπεσμό, δικαιούμαστε να περιμϊένουμε τα χειρότερα από λαούς λιγότερο πολιτισμένους. Το μόνο που χρειάζεται προς τούτο είναι μια κατά τόπους επίταση του ρατσισμού και του εθνικισμού, σε περιόδους που η ιστορική συγκυρία ευνοεί την εκτόνωση των μαζών μέσα από ιδεολογήματα εντελώς άσχετα με τη φτώχεια και τη δυστυ­χία, που απλώς εκκολάπτουν και επιτείνουν τα βαρβαρικά ένστικτα του ανθρώπου. Και μη βιαστείτε να κατηγορήσετε το γερμανικό λαό για τη βαρβαρότητά του, αν πρώτα δεν προσπαθήσετε να καταλάβετε γιατί συμβαίνουν αυτά που συμβαίνουν ακόμα και μεταξύ οπαδών της θρησκείας της Αγάπης, στη Λάρισα ή όπου αλλού.

Η ιδέα για τη δημιουργία της Γκεστάπο δεν είναι του Χίτλερ, εί­ναι δυο εκλεκτών επιτελών του, του Γκαίρινγκ, που το 1933 διορίζε­ται απ’ τον Φύρερ πρωθυπουργός του κρατιδίου της Πρωσίας, και του Χίμλερ, που είναι ήδη ο αρχηγός των Ες-Ες. Τον ίδιο ακριβώς μήνα, τον Απρίλιο του 1933, και οι δυο ταυτόχρονα και χωρίς καμιά συνεν­νόηση μεταξύ τους, προτείνουν στον Αρχηγό τη δημιουργία, μέσα από τα Ες-Ες, μιας υπεραστυνομίας ειδικευμένης στη δίωξη του πολιτικού εγκλήματος: των πολιτικών ενεργειών αλλά και των πολιτικών ιδεών που στρέφονται κατά του ναζιστικού καθεστώτος. Κι έτσι, το 1936, πα­

289

ρουσιάζεται στην τελική της μορφή, ύστερα από μακρά επεξεργασία από τους ειδικούς στα προβλήματα της ψυχολογίας της μάζας, μια πολιτικοποιημένη αστυνομία, που ενσωματώνει όλες τις άλλες μορφές αστυνόμευσης, που τις πολιτικοποιεί κι αυτές. Ο κοινός εγκληματίας, π.χ., είναι κι αυτός πολιτικός εγκληματίας και σαν τέτοιος εμπίπτει στη δικαιοδοσία της Γκεστάπο! Όλοι όσοι βλάπτουν τη Φυλή καθ’ οιονδήποτε τρόπο, και όχι μόνο πολιτικό, είναι πολιτικοί εγκληματίες.

Το σύνθημα της Γκεστάπο, από την εμφάνιση μέχρι την εξαφάνι­σή της, ήταν: «Συντρίψτε όλους εκείνους που είναι αποχωρισμένοι από την κοινότητα του γερμανικού λαού, εξαιτίας είτε του σωματικού είτε του ηθικού εκφυλισμού τους». Ο Πολιτικός Υπερκαιάδας εν πλήρει δράσει, κατ’ αρχήν μέσα στη Γερμανία. Το Τέρας Με Τα Χίλια Στό­ματα τρώα αδιάκοπα και δε χορταίνει ποτέ. Σε λίγο, στον ναζιστικό Καιάδα θα ριχτούν όλοι οι «κατώτεροι» πάσης φύσεως, ολόκληρης της κατεχόμενης Ευρώπης.

12. Η δυναστεία των Κρουπ

Jo 1932 ο Γκρέγκορ Στράσσερ, ο κύριος κομματικός αντίπαλος του Χίτλερ στο ναζιστικό κόμμα, το εγκαταλείπει. Συνειδητοποιεί επιτέ­λους πως ο Χίτλερ δεν στηρίζεται μόνο στο λαό, όπως συνέχεια δια­κηρύσσει, αλλά και στο πολύ μεγάλο κεφάλαιο και κυρίως σ’ αυτό της οικογένειας Κρουπ, τους αυτοκράτορες του χάλυβα και της πολε­μικής βιομηχανίας. Ο 'Οιτο Στράσσερ, αδερφός του Γκρέγκορ, με τον οποίο αποτελούν ηγετικό δίδυμο εντός του προχιτλερικού ναζιστικού κόμματος, θα φύγει από το κόμμα λίγο νωρίτερα, το 1930, και όταν ο Χίτλερ καταλάβει την εξουσία, το 1933, θα αυτοεξοριστεί έγκαιρα στον Καναδά, απ’ όπου θα επιστρέψει στην πατρίδα του μόνο το 1955, για να πάρει ανεπιτυχώς μέρος στην πολιτική ζωή της χώρας και να πε- θάνει στο Μόναχο το 1974. Ο αδερφός του, Γκρέγκορ Στράσσερ, θα εκτελεστεί απ’ τον Χίτλερ το 1936. Ο Γκρέγκορ δε θέλησε ν’ ακούσει τον αδερφό του, που επέμενε να φύγουν μαζί απ’ τη Γερμανία και θα παραμείνει στη χώρα, με την ελπίδα πως θα μπορέσει να επηρεάσει τις εξελίξεις εντός του κόμματος προς μια κατεύθυνση σοσιαλιστική. Το παιχνίδι, άλλωστε, παίζεται μέχρι το 1931, που ο Άλφρηντ Κρουπ γί­

290

νεται ηγετικό στέλεχος των Ες-Ες, ώστε να καταλάβουν όλοι στη Γερ­μανία πως ο Χίτλερ έχει τεθεί υπό την πολιτική και οικονομική προστα­σία της δυναστείας Κρουπ, αυτής που προμήθευσε στο γερμανικό μιλι­ταρισμό κανόνια και χάλυβα για τρεις πολέμους: τον Γαλλοπρωσικό του 1870, τον Α' Παγκόσμιο του 1914 και τον Β' Παγκόσμιο του 1939.

Το 1870 οι Κρουπ υπηρετούν τον Αυτοκράτορα της Πρωσίας, ελλεί­ψει προς το παρόν Αυτοκράτορα όλης της Γερμανίας, που θα ενοποιη­θεί το 1871, ένα χρόνο μετά τη νίκη των Γερμανών επί των Γάλλων. Εκ­μεταλλευόμενος επιδέξια αυτή τη νίκη, ο «σιδηρούς Καγκελάριος» (πρωθυπουργός) της Πρωσίας, 'Οττο Βίσμαρκ, θα πετύχει την ένωση των κρατιδίων της Γερμανίας σε μια ομοσπονδία, αυτή που υπάρχει και σήμερα Το 1871 ο Αυτοκράτορας της Πρωσίας Γουλιέλμος Α' θα γίνει Αυτοκράτορας της Γερμανίας, και ούτω πως θα προκύψει το Πρώτο Ράιχ (κράτος), που θα γίνει Δεύτερο με την ανακήρυξη το 1918 της Δημοκρατίας, που θα ονομαστεί «Δημοκρατία της Βαίμάρης» από την πόλη όπου ψηφίστηκε το δημοκρατικό Σύνταγμα. Το Τρίτο Ράιχ, το ναζιστικό, θα προκύψει το 1933 με την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ. Οι Γερμανοί άργησαν πολύ να ενωθούν, κι αυτό είχε σα συνέπεια να μείνουν έξω απ’ τη μοιρασιά των αποικιών ανάμεσα στις άλλες ισχυρές δυνάμεις της Ευρώπης, κυρίως της Αγγλίας και της Γαλλίας. Αλλά όταν ενώθηκαν, παραενώθηκαν, οι κερατάδες, κι ας είναι χωρισμένοι ακόμα και σήμερα σε ένα σωρό αυτοδιοικούμενα κρατίδια Η γερμανική διοικητική αποκέντρωση είναι υποδειγματική, αλλά αυτό σε τίποτα δεν εμποδίζει τη Γερμανία να λειτουργεί, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της, σαν ένα μεγάλο και ισχυρό κρά­τος, που μαζί με το γαλλικό ελέγχουν σήμερα την Ενωμένη Ευρώπη, η οποία είναι μάλλον μια καταναγκαστική διαρκής συμμαχία των δυο παραδοσιακά εχθρικών κρατών της Ευρώπης, παρά μια ισότιμη οικο­νομική ένωση περισσότερων κρατών. Άλλωστε, σε μια οικονομική ένωση είναι φυσικό να κυριαρχούν οι οικονομικά ισχυρότεροι, αυτοί που έχουν τις περισσότερες μετοχές, ακριβώς όπως και σε μια εμπο­ρική εταιρεία με πλείονες του ενός συνεταίρους. Αν η ένωση ήταν και πολιτική, οι μικροί και φτωχοί σαν εμάς θα μπορούσαν να έχουν σο­βαρότερο και εγκυρότερο λόγο, δεδομένου ότι ψήφους συνεισφέρει κα­νείς ευκολότερα απ’ ό,τι κεφάλαια Αλλά εμείς οι 'Ελληνες θέλουμε μεν την οικονομική ένωση, για να τρώμε τα πακέτα όμως δε θέλουμε την πολιτική, για να μπορούμε να τρώμε τα πακέτα ανεξέλεγκτα.

Η Γερμανία κάνει πολέμους και τους χάνει, αλλά τα μέλη της οι­κογένειας Κρουπ κερδίζουν πάντα στους χαμένους γερμανικούς πολέ­μους. Άλλο χάνω σε εθνικό επίπεδο, άλλο κερδίζω σε προσωπικό επί­

291

πεδο. Ο Χίτλερ θα ήταν αδύνατο να κερδίσει σε εθνικό επίπεδο, αν πρώτα δεν εξασφάλιζε τη συγκατάθεση και τη βοήθεια των Κρουπ. Από το 1587, που εμφανίστηκε η δυναστεία των Κρουπ, μέχρι το 1968, που εξαφανίστηκε, δηλαδή για 381 χρόνια, όταν λέμε γερμανικό κρά­τος εννοούμε Κρουπ, κι όταν λέμε Κρουπ είναι αδύνατο να μην εν­νοούμε και Γερμανία. Ξέρετε πολλές βασιλικές δυναστείες που κρά­τησαν κοντά πεντακόσια χρόνια; Οι βασιλικές δυναστείες παρέρχο­νται, η δυναστεία του κεφαλαίου παραμένει. Για να παραμείνουν και οι βασιλείς και να φκιάξουν καλές δυναστείες που να δυναστεύουν καλά το λαό, πρέπη να φροντίσουν να γίνουν κι αυτοί κεφαλαιούχοι, είτε μόνοι τους, όπως οι βασιλείς της Αγγλίας, που ήταν πάντα καλοί επενδυτές, είτε σε συνεργασία με μεγαλοβιομήχανους και μεγαλέμπο- ρους σε μια αφανή και στην κυριολεξία ανώνυμη εταιρεία, όπως οι δικοί μας πρώην.

'Οσο ο Χίτλερ δεν τα βρίσκει με τους Κρουπ, υπάρχει ακόμα ελ­πίδα για μια εφαρμογή στην πράξη της δικής του διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη. 'Ομως όταν ο 'Αλφρηντ Κρουπ, αυτός ο μεγάλος αριστο­κράτης, μπλέκεται με τους αλήτες των Ες-Ες, όλος ο κόσμος καταλα­βαίνει πως δεν το κάνει γιατί ξαφνικά ανακάλυψε την κρυφή γοητεία της αλητείας αλλά διότι τους χρειάζεται για να κάνει τη δουλειά του. Το 1931 που θα δρομολογηθεί -χωρίς να υπογραφεί και επισήμως- η άτυπη συμμαχία Χίτλερ και Κρουπ, οι ελπίδες των μελών της αριστε­ρής πτέρυγας του ναζιστικού κόμματος πως το εν λόγω κόμμα θα αποχτήσει αριστερό προσανατολισμό, εξατμίζονται, και ο Γκρέγκορ Στρώσερ θα τα βάψει μαύρα Το σημαντικό μ’ αυτή την ιστορία του Στράσσερ είναι να καταλάβουμε πως ο προχιτλερικός ναζισμός είχε πράγματι δυνατότητες να μετεξελιχτεί σε σοσιαλισμό. Όλοι οι πεινα- σμένοι και εξαθλιωμένοι Γερμανοί είχαν συγκεντρωθεί σ’ αυτό το κόμμα. Που τελικά θα το βάλουν στο χέρι οι Κρουπ, που κατάλαβαν έγκαιρα πόσο επικίνδυνο θα μπορούσε να γίνει γι’ αυτούς.

Η οικογένεια Κρουπ είναι μια πολύ παλιά φεουδαρχική οικογένεια, τα μέλη της οποίας κυριαρχούσαν παλιότερα ως άρχοντες φεουδάρ­χες στο δικό τους φέουδο, την πόλη 'Εσση, στη ανθρακοφόρο βιομη­χανική περιοχή του Ρουρ. Ο δημιουργός της δυναστείας, ο Αρντ Κρουπ, το 1587, στη διάρκεια μιας φοβερής επιδημίας πανούκλας, στέλνει ανθρώπους του μέσα στις πανουκλιασμένες περιοχές και αγο­ράζει όσο όσο τα χτήματα εκείνων που φεύγουν για να σωθούν απ’ τη χολέρα. Και επειδή οι επιδημίες περνούν, ενώ τα κτήματα μένουν, μετά το τέλος της επιδημίας ο Αρντ Κρουπ θα βρεθεί στα καλά καθού­μενα μέγας φεουδάρχης.

292

Ο Φρήντριχ Κρουπ, της τέταρτης γενεάς των Κρουπ, είναι αυτός που θα κάνει παγκοσμίως γνωστή τη φαμίλια το 1811, με τη δημιουρ­γία του πρώτου εργοστασίου παραγωγής χάλυβα στην 'Εσση. Ο γιος του Φρήντριχ, ο Αλφρεντ Κρουπ, θα πραγματώσει το μεγάλο όνειρο του πατέρα του και θα ξεπεράσει τους Άγγλους στην παραγωγή χά­λυβα. Και τούτο διότι εκτός από βιομήχανος είναι και σχεδιαστής και κατασκευαστής πυροβόλων, που τρων με τους τόνους το δικό του ατσάλι. Ο Αλφρεντ Κρουπ θα πάρει δικαίους τον χαρακτηρισμό «βα­σιλιάς των πυροβόλων», ενώ μερικοί ιστορικοί τον λεν «'Αλφρεντ ο Μέγας». Είναι ο πρώτος βιομήχανος που χαρακτηρίζεται ορθότατα Μέ- γας. Στο εξής, όποιος στρατηλάτης θέλει να γίνει Μέγας, πρέπει να αγοράζει κανόνια απ’ τον Κρουπ. Μέχρι το θάνατό του το 1877, κα­ταφέρνει να γίνει ο αποκλειστικός προμηθευτής πυροβόλων σε 47 στρατούς 47 κρατών.

Βέβαια, ο 'Αλφρεντ Κρουπ ήταν μισότρελος, αλλά τι άλλο θα μπο­ρούσε να είναι ένας σχεδιαστής κανονιών, Αν και ασχολούνταν «πα­ραγωγικά» με τη φωτιά, είχε έναν παράλογο φόβο για τη φωτιά και γι’ αυτό έχτισε το παλάτι του χωρίς ίχνος ξύλου, μόνο με πέτρα και γυαλί. Κι αφού το έχτισε καλά καλά, πήγε και εγκαταστάθηκε σε ένα δωματιάκι πάνω από το στάβλο. Διότι, λέει, ήταν αδύνατο να εμπνευ- στεί νέα σχέδια για νέα πυροβόλα χωρίς να αναπνέει τη μυρουδιά της κοπριάς των αλόγων. Πολύ λογικό. Τέτοιες εμπνεύσεις, τέτοιο περιβάλ­λον χρειάζονται για να κοπροκαρπίσουν. Ο Αλφρεντ Κρουπ θεωρείται ο δημιουργός μιας νέας στρατηγικής, βασισμένης στο πυροβόλο (το κανόνι). Τώρα, η οβίδα περνάει πάνω απ’ τα κεφάλια των δικών σου στρατιωτών και πέφτει πάνω στα κεφάλια των στρατιωτών του εχθρού, πράγμα αδύνατο με τα πριν τον Κρουπ ατελή πυροβόλα με το μικρό βεληνεκές.

Ο γιος του 'Αλφρεντ του Μεγάλου, ο Φρήντριχ Κρουπ, ο επιλεγό­μενος χαϊδευτικά Φριτς, εξαιτίας της ηπιότητας του χαρακτήρα του αλλά και της ομοφυλοφιλίας του, θα αυτοκτονήσει το 1902, όταν η ιταλική αστυνομία δώσει στη δημοσιότητα κάτι ροζ φωτογραφίες. Κληρονόμος του θα είναι η μεγάλη του κόρη Μπέρτα Κρουπ, που θα πεθάνει το 1957 και που θα «ευτυχήσει» να δει το όνομά της ως όνο­μα πυροβόλου. Η «Μεγάλη Μπέρτα» θα γίνει το κανόνι-θρύλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ήπιος μεν ο ομοφυλόφιλος πατέρας της Μπέρ­τα, κοιτάξτε όμως να δείτε τι σκαρφίστηκε για να τριπλασιάσει μέσα σε εφτά χρόνια την ήδη κολοσσιαία περιουσία των Κρουπ: έριχνε στη πιάτσα ένα πυροβόλο, λίγο μετά ένα δεύτερο καλύτερο, δηλαδή φονι­κότερο, στη συνέχεια ένα τρίτο ακόμα πιο καλό, και υποχρέωνε έτσι

293

στρατούς 50 κρατών περίπου να ανανεώνουν τα πυροβόλα με ταχύτε­ρους ρυθμούς απ’ αυτούς με τους οποίους οι κομψές και πλούσιες κυρίες ανανεώνουν την γκαρνταρόμπα τους. Και κανείς δεν θα ήταν δυνατό να του πει, τι κάνεις ρε απατεώνα, διότι ήξερε πως ο Φρίτς θα απαντήσει στερεότυπα: τι να κάνουμε, κύριε, τώρα μας προέκυψε το βελτιωμένο μοντέλο.

Επειδή η Μπέρτα, σα γυναίκα, θα ήταν δύσκολο να διοικεί μιά τέ­τοιου είδους, καθαρά ανδρική επιχείρηση, ο Αυτοκράτωρ αυτοπροσώπως της βρίσκει έναν καλό γαμπρό και γίνεται και κουμπάρος από πάνω. Ο γαμπρός ήταν ένας βλοσυρός πρώσος διπλωμάτης, ονόματι Γκούσταφ φον Μπόλεν ουντ Χάλμπαχ. Αλλά ο Αυτοκράτωρ τον συμβουλεύει να προσθέσει στο όνομά του κι αυτό της γυναίκας του Μπέρτα Κρουπ, κι έτσι προκύπτει με αποβολή του δικού του ονόματος ένας Κρουπ-μαϊμού, με το όνομα Γκούσταφ Κρουπ. Η βασική ενασχόληση του σώγαμπρου ήταν να διαβάζει τα δρομολόγια των τραίνων και να διορθώνει τα τυ­πογραφικά τους λάθη! Ήταν τό μόνο του χόμπυ, αλλά και η μόνη δου­λειά που ήξερε να κάνει καλά ο εντεταλμένος για την διαιώνιση του ονόματος των Κρουπ επιβήτωρ.

Δεν είναι σίγουρο πως αυτός προσωπικά σχεδίασε το πιο μεγάλο κόλπο στην ιστορία του καπιταλισμού, πάντως επί των ημερών του έγινε. Ιδού πώς: η ηττημένη στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανία, κανονικά θα έπρεπε να χάσει τις πολεμικοβιομηχανικές επιχειρήσεις των Κρουπ. Δεν τις έχασε, διότι το 1918 οι δικηγόροι των Κρουπ ανα­καλύπτουν πως η εταιρεία είχε πουλήσει το 1902 στην αγγλική πολε­μική βιομηχανία Βίκερς μια πατέντα, απ’ την οποία σκόπιμα δεν είχε εισπράξει τίποτα στο μεταξύ. Οι Κρουπ θα τα εισπράξουν όλα μαζί μετά την ήττα της πατρίδας τους, κι έτσι οι νικητές στον πόλεμο θα βοηθήσουν τους ηττημένους να ορθοποδήσουν, σε μια εποχή που δεν υπάρχει ακόμα αμερικανική βοήθεια για να κάνει δυνατό το γερμα­νικό θαύμα και συνεπώς τα θαύματα έπρεπε να προετοιμάζονται στο παρασκήνιο με κάθε επιμέλεια.

Όσο για τους λαούς που σκοτώνονται και στις δυο μεριές των χα­ρακωμάτων, άσ’ τους να σκοτώνονται. Τα κανόνια πρέπει να τρων κα­νονικά όλο το κρέας τους για να μεγαλώσει το κεφάλαιο. Κι έτσι η γερμανική πολεμική βιομηχανία των Κρουπ, χάρη στην αγγλική πολε­μική βιομηχανία των Βίκερς, ξαναστήνεται στα γρήγορα. Και μυστι­κά. Τρόπος του λέγειν μυστικά. Η αγγλική πολεμική βιομηχανία των Βίκερς, πληρώνοντας κανονικότατα τα χρέη της στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο πολεμική βιομηχανία των Κρουπ, επανεξοπλίζα διά των Κρουπ την ηττημένη Γερμανία, που ως Δημοκρατία (της Βαΐμάρης)

294

απαγορεύεται να έχει όπλα. Όλα γίνονται κρυφά, αλλά όλα είναι σε γνώση των Άγγλων. Αγγλία και Γερμανία μαζί ετοιμάζουν την κοινή τους άμυνα κατά του κοινού παραδοσιακού τους εχθρού, της Γαλλίας. Ο Χίτλερ δεν έχει εμφανιστεί ακόμα για να μπερδέψει την τράπουλα Κι όταν εμφανιστεί σε λίγο, οι Άγγλοι θα φαν τα σίδερα, τον χάλυ­βα των Κρουπ, αν προτιμάτε, στην απεγνωσμένη τους προσπάθεια να μη τα χαλάσουν μαζί του. Αλλά ο Χίτλερ δεν καταλαβαίνει τίποτα, τώρα που έχα τους Κρουπ δίπλα του. Στην εποχή του Χίτλερ, η Κρουπ θα είναι ο υπερκολοσσός που ήταν και πριν απ’ τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Φυσικά, η Κρουπ έχει κάθε λόγο να σπρώχνει τον Χίτλερ στον πόλεμο. Που όσο πιο μακρύς και βαρύς (με βαρέα όπλα τελού- μενος) είναι, τόσο πιο μεγάλα τα κέρδη της.

Όταν τελειώσει ο πόλεμος και όλα γίνουν ρημαδιό στη Γερμανία, η Κρουπ θα συνεχίζα να στέκα στα ατσαλένια ποδάρια της, σα να μη συνέβη τίποτα Οι πόλεμοι περνούν, το κεφάλαιο μένει. Ο Άλφρη- ντ Κρούπ, ο Ες-Ες, θα καταδικαστεί από το δικαστήριο της Νυρεμβέρ­γης σε 12 χρόνια φυλακή και ολόκληρη η κολοσσιαία περιουσία του θα κατασχεθεί. Αλλά, λίγο μετά την έναρξη του Πολέμου της Κορέας το 1950, με την επέμβαση των Αμερικανών, θα του δοθεί χάρη. Και μόλις βγει απ’ τη φυλακή, θα του αποδοθεί ολόκληρη η περιουσία του, για να μπορεί να φκιάξει κανόνια για τον φρέσκο Πόλεμο της Κορέας.

Ο Άλφρηνι Κρουπ θα πεθάνα το 1967. Τη χρονιά αυτή η περιουσία των Κρουπ είναι κάπου ένα δισεκατομμύριο δολάρια Όμως, ο γιος του, ο Αρντ, δεν έχα καμιά διάθεση να συνεχίσει τη φονική οικογενειακή παράδοση, θα ζητήσα 500.000 δολάρια ετήσιο εισόδημα εφ’ όρου ζωής και θα μετατρέψει την κολοσσιαία του επιχείρηση σε Ίδρυμα, που υπάρχα ακόμα Η δυναστεία των Κρουπ θα εξαφανιστεί μόλις το 1968. Για την ακρίβεια δεν θα εξαφανιστεί ακριβώς, θα πάρα άλλες μορφές, λιγότερο οικογενειακές.

Απλό επιμύθιο, και του κεφαλαίου που μόλις διαβάσατε, και του βιβλίου που μόλις τελειώσατε, και του Κεφαλαίου που το υφίστασθε κάθε μέρα: όταν σκοτώνεις, σε σκοτώνουν, όταν φκιάχνεις κανόνια για να σκοτώνουν, δε σε σκοτώνουν.

ΤΕΛΟΣ

295

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Είτε άμεσα, είτε έμμεσα το βιβλίο που κρατάτε στηρίζεται στα πα­ρακάτω:

1) Ουίνστον Τσώρτσιλ: Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος (4 τόμοι). Μετάφραση Αντώνης Σαμαράκης, έκδοση Ελληνική Μορφωτική Εστία, χωρίς χρονολογία έκδοσης.

2) Άνιολφ Χίτλερ: Ο Αγών μου. Μετάφραση Ανδρέας Πάγκαλος και Δημήτρης Κωστελένος, εισαγωγή Ηλίας Τσιριμώκος, έκδοση Δ,Δα- ρεμάς, χωρίς χρονολογία έκδοσης.

3) Ντανιέλ Γκερέν Η φαιά πανούκλα. Μετάφραση Μπάμπης Λυ- κούδης, έκδοση Κείμενα, 1971.

4) Γκεόργκι Ντιμιτρόφ: Ο φασισμός. Μετάφραση Φώντας Κονδύλης, έκδοση Αρίων, 1973.

5) Παλμίρο Τολιάτι: Μαθήματα για το φασισμό. Μετάφραση Μυρ­σίνη Ζορμπά, έκδοση Οδυσσέας, 1975.

6) Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: Παγκόσμια Ιστορία (16 τόμοι). Με­τάφραση Αντρέας Σαραντόπουλος, έκδοση Μέλισσα, 1956.

7) Ζαν Ελλενστέιν: Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης (2 τόμοι). Επι­μέλεια Δημήτρης Σπά&ης, έκδοση θεμέλιο, 1976.

8) Άντριου Ροθστάιν: Ιστορία μιας εποχής. Χωρίς όνομα μεταφρα­στή, έκδοση Κάλβος, χωρίς χρονολογία έκδοσης.

9) Τζ. Μπάρακλω: Εισαγωγή στη σύγχρονη ιστορία. Μετάφραση Τάκη Καΐση, έκδοση Κάλβος, 1972.

10) Χέρμπερτ Μαρκούζε: Σοβιετικός μαρξισμός. Μετάφραση Μπά­μπης Λυκούδης, έκδοση Καστανιώτης χωρίς χρονολογία έκδοσης.

11) Ντέιβιντ Χόροβιτς: Από τη Γιάλτα στο Βιετνάμ. Μετάφραση Δη­μήτρης Καΐσης, έκδοση Κάλβος, 1971.

297

12) Ζαν-Ζακ Σερβάν-Σρεμπέρ: Η αμερικάνικη πρόκληση. Μετάφρα­ση Γιάννης θωμόπουλος, έκδοση Ιστορία της Ανθρωπότητος, χωρίς χρονολογία έκδοσης.

13) Ζαν-Ζακ Σερβάν-Σρεμπέρ: Η ποτ/κόσμια πρόκληση. Μετάφραση Μάριος Βερέττας, έκδοση Ωρόρα, 1981.

14) Νίκος Πουλαντζάς: Φασισμός και δικτατορία Μετάφραση Χρι­στίνα Αγριαντώνη, έκδοση Ολκός, 1975.

15) Ρεύμόν Αρόν: Η βιομηχανική κοινωνία Μετάφραση Αγγελική Γαβριηλίδου, έκδοση Κάλβος, 1972.

16) Λιονέλ Ρισάρ: Ναζισμός και κουλτούρα Μετάφραση Λόισκα Αβαγιανού, έκδοση Αστέρι, 1979.

17) Γιώργος Ρούσης: Κομουνισμός τέλος, ή η αρχή της ιστορίας;. Έκδοση Στάχυ, χωρίς χρονολογία έκδοσης.

18) Ανδρέας Καπογιαννόπουλος: ΟI. Μεταξάς αυτοψνχαναλύεται. Έκδοση Περιοδικός Τύπος Α.Ε., 1988.

19) Ινιάτσιο Σιλόνε: Η Σχολή των Δικτατόρων. Μετάφραση Δημή- τριος Μπούας, Οι Εκδόσεις των Φίλων, 1964.

20) Ελία Κανέτπ: Μάζα και εξουσία Μετάφραση Αγγέλα Βερυκο- κάκη- Αρτέμη, έκδοση Ηριδανός, χωρίς χρονολογία έκδοσης.

21) Ζώρζ Μπαλαντιέ: Πολιτική ανθρωπολογία Μετάφραση Γ. Κ. Βλάχος, έκδοση Παπαζήσης, 1971.

22) Τ. Μπ. Μπότομορ: Ελίτ και κοινωνία Μετάφραση θ. Μπανού- ση, Εκδόσεις 70, 1970.

23) Βίλχελμ Ράιχ: Η μαζική ψυχολογία του φασισμού. Μετάφρα­ση Ηρώ Δ. Λάμπρου, έκδοση Μπουκουμάνη, 1974.

24) Έριχ Φρομ: Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας. Μετάφραση Τζένη Μαστοράκη, έκδοση Μπουκουμάνη, 1977.

25) Μαρσέλ Μπλαν: Οι κληρονόμοι του Δαρβίνου. Μετάφραση Μαρία Μπουγά, έκδοση Στάχυ, 1995.

26) Φερνάν Μπρονιέλ: Η δυναμική του καπιταλισμού. Μετάφραση Ρίκα Μπενβενίστε, έκδοση Αλεξάνδρεια, 1992.

27) Κορνήλιος Καστοριάδης: Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας. Μετάφραση Κώστας Σπαντιδάκης, έκδοση Ράππα, 1978.

28) Πασκάλ Μπρυκνέρ: Η μελαγχολική δημοκρατία Μετάφραση Μαρίνα Λώμη, έκδοση Αστάρτη, 1990.

29) Νάθαν Ρόζεμπεργκ και Λ. Ε. Μπίρτζελ: Πώς πλούτισε η Δύση, μετάφραση Σπ. Δενδρινός και Γ. Παπαθανασόπουλος, έκδοση Ροές, 1987.

30) ΟΥΝΕΣΚΟ (Αρχισυντάκτες Τζούλιους Γκούλντ και Γουίλιαμ Κόλμπ): Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών (3 τόμοι). Επιστημονική ευθύνη

298

Γεώργιος Β. Καββαδίας, έκδοση Νίκας-Τεγόπουλος, 1972.31) Μαρξισμός, κομουνισμός και δυτική κοινωνία Γερμανικής εκ­

δοτικής πρωτοβουλίας διεθνής έκδοση. Συγκριτική Εγκυκλοπαίδεια χαρακτηρίζει ο εκδότης αυτό το τεράστιο σε όγκο και σε αξία έργο, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για μια μεγάλη σειρά από διπλά δοκίμια καταταγμένα σε αλφαβητική σειρά. Κάθε δοκίμιο θα μπορού­σε να αποτελέσει αυτοτελές βιβλίο. Το πρώτο μέρος κάθε δίδυμου δο­κιμίου εξετάζει το θέμα από σκοπιά μαρξιστική και το δεύτερο εξετά­ζει το ίδιο θέμα από σκοπιά φιλελεύθερη. Μια μνημειώδης δεκάτομη, ακριβή έκδοση. Σίγουρα, το πιο δύσκολο εκδοτικό εγχείρημα που έγι- νε ποτέ στην Ελλάδα. Έκδοση Παπαζήσης (Κοραής ΕΠΕ), 1976.

299

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α. ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ-1. Η γέννηση του φασισμού.............................................. 7-2 Τα αίτια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου............................ 13-3. Οικονομικές κρίσεις και ρατσισμός............................... 18-4. Ο πάντα ζωντανός Χίτλερ............................................. 23-5. Τα Λαϊκά Μέτωπα και η περίπτωση της Κίνας................ 29-6. Το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο............................................ 36

Β. Ο ΙΣΠΑΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ-1. Πρελούντιο................................................................. 45-2. Σταλινική βοήθεια στη δημοκρατική Ισπανία................ 51-3. Η ισπανική Φάλαγγα και οι Φαλαγγίτες...................... 58-4. Χίτλερ και Φράνκο...... 66-5. Ο πορτογαλικός φασισμός 71

Γ. Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ-1. Η μάταιη Συμφωνία του Μονάχου................................. 76-2. Η Συμφωνία Μολότωφ - Ρίμπεντροπ.............................. 81-3. Η εισβολή στην Πολωνία και τη Φινλανδία................... 86-4. Δουνκέρκη.................... 91-5. Η κατάρρευση της Γαλλίας %-6. Η Μάχη της Αγγλίας...... 101-7. Μάχη του Ατλαντικού... 106-8. Ο μακρόσυρτος πόλεμος στη Βόρεια Αφρική.................. 112-9. Ο πόλεμος στην Ελλάδα 117

-10. Ο Μπαρμπαρόσσα στο Στάλινγκραντ............................ 122

301

-11. Η Διάσκεψη της Τεχεράνης 127-12. Η Διάσκεψη της Γιάλτας 133-13. Η απόβαση στη Νορμανδία 138-14. Η κατάρρευση της Ιταλίας 143-15. Το γκραν φινάλε του πολέμου 148-16. Η Συμφωνία του Πότσνταμ 153-17. Ρούσβελτ και Κέυνς...... 158-18. Τσώρτσιλ, ο αυτοκρατορικός........................................ 164

Δ.ΟΜΕΤΑΠΟΛΕΜΟΣ-1. Το Πότσνταμ εν δράσει 170-2. Η Δίκη της Νυρεμβέργης 175-3. Το Γερμανικό Ζήτημα 180-4. Το χτίσιμο και η κατεδάφιση του τείχους του Βερολίνου. 185-5. Η κολοβή και πλούσια Γερμανία................................... 190-6. Η στρατευμένη βλακεία 195-7. Ο ολοκληρωτικός πόλεμος 200

Ε. Ο ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ-1. Η ατομική ειρήνη 207-2. Τα οικονομικά αίτια του Ψυχρού Πολέμου.................... 212-3. Τα μπούμερανγκ του ατομικού πολέμου........................ 217

ΣΤ. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ-1. Μια νίκη του κλασικού επί του μοντέρνου πολέμου....... 223-2. Το μετέωρο βήμα του κορεάτη Πελαργού...................... 230

Ζ. ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΑΖΙΣΜΟΣ-1. Η γέννηση του φασισμού από το πνεύμα της αγέλης....... 235-2. Η τυχαία άνοδος του ιταλικού φασισμού...................... 241-3. Το εγχειρίδιο του καλού φασίστα................................ 246-4. Ο ολοκληρωτισμός....... . . 253-5. Αδόλφος Χίτλερ, ο Φύρερ 255-6. Η φαιά πανούκλα......... 262-7. Ναζισμός, μια νέα θρησκεία 268-8. Πώς θα γίνεις ένας καλός ναζιστής...............................273

-9. Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο ιδιοφυής 276-10. Χέρμαν Γκαίρινγκ, ο μεσίτης 281-11. Τα Ες-Ες και η Γκεστάπο 286-12. Ηδυνα<πείατωνΚρουπ 290

302

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ TOY ΒΑΣΙΛΗ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗ ΘΕΡ­ΜΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΦΩΤΟΣΤΟΙΧΕΙΟ- ΘΕΤΗΘΗΚΕ ΣΤΗ Μ. ΛΕΟΝΤΑΚΙΑΝΑΚΟΣ, ΕΛΙ- ΚΩΝΟΣ II ΧΑΛΑΝΔΡΙ, ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΖΑΧ ΑΡΟΠΟΥ ΛΟ-ΣΙΤ ΑΡΑ-ΖΑΧΑΡΟ- ΠΟΥΛΟ, ΚΥΠΡΟΥ 9 ΜΟΣΧΑΤΟ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟ- ΔΕΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ Κ. ΧΩΡΙΑΤΑΚΗ-ΣΤΑ- ΜΑΤΟΠΟΥΛΟ, ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ 46 ΑΘΗ­ΝΑ, ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1996 ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑ­ΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩ­ΤΟΥ, ΤΗΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΙΩΝ ΕΚΑΝΕ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΛΗΣΙΔΗΣ