τοπική ιστορία

Νίνα Σαουλίδου

Τι πρόσφερε ο τόπος μας στην επανάσταση του ’21;


Ο ρόλος της Μακεδονίας

Κλέφτες και αρματολοίΜακεδόνες πραματευτάδες

Οικονομική και Πνευματική άνθησηΜαγιά της λευτεριάς


Στο χώρο της Μακεδονίας έδρασαν επί αιώνες ονομαστοί κλέφτες και αρματολοίκαι οργανώθηκαν επαναστατικά κινήματα.

Γύρω στα 1550 υπήρχαν στη δυτική Μακεδονία 7 από τα 15 αρματολίκια που είχαν οργανωθεί σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Ο περιοχές του Ολύμπου, του Βερμίου και των Χασίων ήταν για την Μακεδονία ό,τι η Μάνη για την Πελοπόννησο και ό,τι τα Σφακιά για την Κρήτη.

Στο Μουρίκι έδρασαν κλέφτες και αρματολοί.

Οι μακεδόνες πραματευτάδες δημιουργούν στην ξενιτιά τεράστιες περιουσίες, αποκτούν υψηλές κοινωνικές θέσεις , καταλαμβάνουν δημόσια αξιώματα.

Στηρίζουν οικονομικά τα σκλαβωμένα αδέλφια τους και μεταφέρουν στις γενέτειρές τους το φως του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Δαπανούν τεράστια ποσά για την ίδρυση σχολείων, την έκδοση βιβλίων,και τη μόρφωση δασκάλων .

Από την τάξη των πραματευτάδων αυτών γεννήθηκαν επιφανείς λόγιοι, μεγάλοι ευεργέτες του Έθνους, ήρωες και μάρτυρες.


Τον 18ο αιώνα Κοζάνη και Σιάτιστα ακολουθούσαν κοινή πορεία και είχαν εξελιχθεί σε σπουδαία εμπορικά κέντρα. Με την Κοζάνη να είναι ονομαστή για τα μάλλινά της και τη Σιάτιστα για το κρασί της. Ο πλούτος και των δύο πόλεων καθρεφτίζεται στα κτίρια και στα αρχοντικά τους. Τα αρχοντικά της Σιάτιστας είναι τα ωραιότερα και τα πολυτελέστερα των Βαλκανίων.


Αρχοντικά στη Σιάτιστα



Εσωτερικό αρχοντικού

Βλάστη

Αρχοντικό Γαλάνου


Η Βλάστη κατά την Τουρκοκρατία υπαγόταν διοικητικά στη σουλτανομήτορα, γεγονός που τους εξασφάλισε αρκετά προνόμια.

Το Μπλάτσι ήταν πατρίδα του οπλαρχηγού καπετάν Φαρμάκη.

Οι εύποροι Μπλατσιώτες, που είχαν ήδη δημιουργήσει εύρωστες παροικίες στη Βιέννη, στο Βουκουρέστι, στο Βελιγράδι και στην Κωνσταντινούπολη, χρηματοδοτούν την κατασκευή δημοσίων κτιρίων και σχολείων ,όπως η Ελληνική και Αλληλοδιδακτική Σχολή και το Παρθεναγωγείον.


Κλεισούρα



Οι Κλεισουριώτες έμποροι δημιούργησαν παροικίες στη Βιέννη, στη Βουδαπέστη, στο Βελιγράδι, στην Οδησσό, στην Κωνσταντινούπολη, όπου διατηρούσαν τα γραφεία των εμπορικών οίκων τους.

Με τα χρήματα των αποδήμων κτίστηκαν τα τριώροφα αρχοντικά που βλέπουμε και σήμερα, αρκετές τράπεζες και εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Η ευημερία έφερε και την πνευματική άνθηση με το κτίσιμο του πρώτου σχολείου το 1775, ενώ αργότερα λειτούργησαν η Αστική Σχολή, το Ελληνικό Σχολείο και το Αλληλοδιδακτικό με τη γενική επωνυμία «Ελληνομουσείο Κλεισούρας».

Μάλιστα υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη με πάνω από 2.000 τόμους, η οποία όμως κάηκε το 1866.


Πνευματική άνθηση

Από τους Έλληνες αυτούς ξεκίνησε κατά τον 18° αιώνα η πνευματική αναγέννηση του υπόδουλου έθνους .

Τη δύσκολη αυτή εποχή ιδρύθηκαν έξοχα πνευματικά ιδρύματα και σφυρηλατήθηκαν συνειδήσεις που γιγάντωσαν τον πόθο της ελευθερίας.

Όλοι οι μετανάστες που ονομάστηκαν Έλληνες της Διασποράς, με τα πλούτη που απέκτησαν, ενίσχυαν οικονομικά τα ελληνικά σχολεία και κατασκεύαζαν πολυτελείς κατοικίες στους τόπους καταγωγής τους.


Περίφημη υπήρξε η Ελληνική Σχολή Κοζάνης, στην οποία δίδαξε ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους Ευγένιος Βούλγαρης.

Τα πιο αξιόλογα σχολεία της περιοχής ήταν της Σιάτιστας, του Βελβεντού, του Καταφυγίου και της Βλάστης.

Η «Τσοτύλιος Σχολή» στο Τσοτύλι ήταν το πιο σημαντικό Γυμνάσιο, προπύργιο του ελληνισμού στο δυτικομακεδονικό χώρο.

Η αρχαιότερη ελληνική εφημερίδα που έχει διασωθεί είναι η «Εφημερίς». Εκδίδονταν στη Βιέννη δύο φορές την εβδομάδα από τα αδέλφια Μαρκίδες Πούλιου από τη Σιάτιστα. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε στις 31 Δεκεμβρίου 1790 και το τελευταίο το 1797.


Τα πρώτα ελληνικά φύλλα έγιναν οι μεταφορείς της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης στον απανταχού ελληνισμό.

Σ’ αυτήν την εφημερίδα τυπώθηκαν οι επαναστατικές ιδέες του Ρήγα Φεραίου με τον οποίο συνδεόταν φιλικά ο Γεώργιος Πούλιου, ο μικρότερος από τα δύο αδέλφια.



Πρωτεργάτες της επανάστασης

Λασσάνης Γεώργιος από την Κοζάνη

Φαρμάκης Ιωάννης από την Βλάστη

Κασομούλης Νικόλαος από τη Σιάτιστα

Γεννήθηκε στην Κοζάνη, όπου και έζησε τα παιδικά του χρόνια που τον σημάδεψαν με πόνο και φόβο. Στα τέσσερα του χρόνια οι Τούρκοι σκοτώνουν τον πατέρα του κοντά στο Βελιγράδι (στο ταξίδι του από Βιέννη προς Κοζάνη).

Στη συνέχεια ζει με την απειλή να πάρει ο Αλή Πασάς την όμορφη μάνα του στο χαρέμι του και να αρπάξουν τον ίδιο για γενίτσαρο γι’αυτό και η μάνα του τον ντύνει με κοριτσίστικα ως τα 10 του χρόνια περίπου .

Στα 16 του φεύγει κλεφτόπουλο στον Όλυμπο, όπου αναπνέει αέρα ελευθερίας.

Αποφασίζει όμως να φύγει από τον Όλυμπο και να πάει στη Βλαχιά, για να γλιτώσει από τον Αλή Πασά που δε σταμάτησε να τον κυνηγά.

Γεώργιος Λασσάνης

Tο Αρχοντικό Λασσάνη, όπως το θυμούνται οι Κοζανίτες



To ταξίδι του Λασσάνη, του μικρού κυρατζή

Αφού αποχαιρέτισε τα σκλαβοχώρια του Καϊλαρίου κατευθύνθηκε προς Αμύνταιο και διανυκτέρευσε στο Μοναστήρι

Το αρχοντικό του Λασσάνη, όπως είναι σήμερα ανακαινισμένο στην Κοζάνη

Στη συνέχεια επισκέφθηκε το Βελιγράδι, έμεινε σε Πανδοχείο ελληνικό και είδε το κάστρο Νεμπόισα , όπου φυλακίστηκαν και θανατώθηκαν ο Ρήγας και οι επτά σύντροφοί του

Βελιγράδι



ΒουδαπέστηΗ Πέστη, η πόλη των ονείρων του, όπου ζούσε η αρραβωνιαστικιά του, Αναστασία, κόρη Κοζανίτη πλούσιου μεγαλέμπορα.


Λειψία

Φεύγει στη Λειψία για σπουδές στην Ιατρική και Φιλολογία.


Οδησσός

Το σπίτι της Φιλικής Εταιρείας

Ορκίζεται στη Φιλική Εταιρεία και παράλληλα διδάσκει ως δάσκαλος. Γράφει θεατρικά έργα που παίζονται στο θέατρο Οδησσού

Η οδός Ελλήνων , ένας από τους κεντρικότερους δρόμους της Οδησσού, όπου οι Έλληνες είχαν καταστήματα και σπίτια.



Κίεβο

Πηγαίνει με το Νικόλαο Υψηλάντη στο Κίεβο, όπου μένει κατάπληκτος από τα αναρίθμητα μέλη της Φιλικής Εταιρείας


Ιάσιο

Την 1η Μαρτίου αρχίζει την πορεία του προς τη Βλαχία, αφού ενώθηκε με τα τμήματα του Γεωργάκη Ολύμπιου, του Ιωάννη Φαρμάκη και πολλών Ελλήνων εθελοντών.Στο αρχοντόσπιτο του Βλατσιώτη Κ. Βέλλιου, όπου μένει μόνιμα ο Φαρμάκης υψώνεται επίσημα η επαναστατική σημαία.

24 Φεβρουαρίου 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε επισήμως την επανάσταση στο Ιάσιο

Ο Βέλλιος ήταν σημαντικός ευεργέτης, ενίσχυσε οικονομικά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και βοήθησε τους επαναστάτες στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Μακεδονία.


Δραγατσάνι

Μνημείο των Πεσόντων Ιερολοχιτών

Ο Πρίγκιπας Α. Υψηλάντης, ιδρυτής του Ιερού Λόχου.

Παίρνει μέρος στη μάχη στο Δραγατσάνι μαζί με τους Ιερολοχίτες του.

Ιάσιο

Κίεβο

Κοζάνη

Δραγατσάνι

Η πορεία του Λασσάνη


Κοινές οι πορείες των δύο ανδρών. Μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι φυλακίζονται από τις αυστριακές αρχές ως τρομοκράτες και περνούν 8 χρόνια μαζί στη φυλακή. Ο Υψηλάντης πέθανε και ο Λασσάνης επιστρέφει στην Ελλάδα.


Ο Φαρμάκης ακολούθησε περίπου την ίδια πορεία με τον συμπατριώτη του Γεώργιο Λασσάνη μόνο που το τέλος του ήταν ιδιαίτερα μαρτυρικό.Βλάστη- Όλυμπος- Οδησσός- Βουκουρέστι- Κωνσταντινούπολη

Βλάστη : Εγκαταλείπει το αγαπημένο του χωριό μετά από μία συμπλοκή που είχε με τους Τούρκους που ήρθαν να πάρουν την όμορφη αδελφή του για το χαρέμι του Αλή Πασά. Ο Φαρμάκης με τα παλικάρια του σκοτώνουν 15 Τούρκους. Ο Αλή Πασάς εξαγριωμένος καταστρέφει το μισό χωριό για παραδειγματισμό και σφετερίζεται την περιουσία του.

Όλυμπος: Φεύγει κλέφτης στον Όλυμπο μαζί με τον ξάδελφό του Γιωργάκη Ολύμπιο γίνονται ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων. Διακρίνεται στις μάχες που γίνονται στα Επτάνησα γι αυτό οι Ρώσοι του δίνουν το βαθμό του χιλίαρχου.

Οδησσός: Μυείται στη Φιλική Εταιρεία


Γιάννης Φαρμάκης

Βουκουρέστι: Συναντιέται με τον Γεώργιο Ολύμπιο και τον Παπαφλέσσα και υπογράφουν συμβόλαιο αδελφοποίησης και κοινής αποδοχής των όσων θα συμβούν.

Κωνσταντινούπολη: Ο Σκουφάς του αναθέτει το βαθμό του Αρχηγού των Αφιερωμένων. Είναι 7ος στη λίστα που κρατά ο ιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας και που την ονομάζει «Αρχή των δώδεκα Αποστόλων»

Μακεδονία: Ο «Απόστολος» της Φιλικής Εταιρείας μυεί πολλά παλικάρια στις Σέρρες, στο Άγιο Όρος και στη Θεσσαλονίκη.

Βλαχία: Στο Ιάσιο συναντά και πάλι τον Γιωργάκη Ολύμπιο κι εκεί τάσσονται κάτω από τις διαταγές του Υψηλάντη. Ο Φαρμάκης αναλαμβάνει την ευθύνη της ασφάλειάς του.


Μονή Σέκου: Μαζί με τον Γεώργιο Ολύμπιο κλείνονται στη Μονή Σέκου αποφασισμένοι να την υπερασπιστούν μέχρι θανάτου. Ο Γιωργάκης σκοτώνεται, ο Φαρμάκης μετά από πίεση των αυστριακών αρχών που ανέλαβαν τις διαπραγματεύσεις παραδίνεται και οδηγείται στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο σουλτάνος διατάζει τον αποκεφαλισμό του ύστερα από φρικτά βασανιστήρια.

Η προτομή του θρυλικού Φαρμάκη στη Βλάστη


ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ

Ο Νικόλαος Κασομούλης γεννήθηκε στη Σιάτιστα της Κοζάνης το 1795. Ήταν γιος του εμπόρου και προεστού της περιοχής Κώστα Κασομούλη, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Νάουσας από τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1822. Σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στις Σέρρες για να επεκτείνει την οικογενειακή επιχείρηση. Εκεί μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, μαζί με τα μεγαλύτερα αδέλφια του Γεώργιο, Δημήτριο και Ιωάννη.Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821, ο Νικόλαος Κασομούλης συμμετείχε στις επιχειρήσεις στον Όλυμπο και τη Χαλκιδική. Μετά την αποτυχία της Επανάστασης στη Μακεδονία, κατέβηκε και πολέμησε στη Ρούμελη και την Πελοπόννησο. Το 1826 βρέθηκε κλεισμένος στο Μεσολόγγι κατά τη μεγάλη πολιορκία. Έλαβε μέρος στην έξοδο και σώθηκε, όχι όμως και ο αδελφός του Δημήτριος. Στη συνέχεια, πολέμησε κοντά στον Καραϊσκάκη στην Αττική. Ο Κασομούλης, εκτός από τους αγώνες του κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του '21, ήταν σπουδαίος Ιστορικός. Στα έργα του περιγράφει πιστά την πολιορκία του Μεσολογγίου, καθώς και τους αγώνες και τον θάνατο του Καραϊσκάκη.



Συμπερασματικά

Αφού σύμφωνα με τους ιστορικούς οι κλέφτες, οι αρματολοί και οι ξενιτεμένοι Έλληνες ήταν οι βασικοί παράγοντες που προετοίμασαν την Εθνεγερσία του 21, τότε αναμφισβήτητα η Μακεδονία διεκδικεί τα πρωτεία στην προπαρασκευή του Γένους για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.

Κι εμείς νιώθουμε ιδιαίτερα περήφανοι για την προσφορά των τριών συμπατριωτών μας : Φαρμάκη, Λασσάνη και Κασομούλη αλλά και των δυτικομακεδόνων πραματευτάδων που στήριξαν τον τόπο μας και βοήθησαν με σημαντική οικονομική ενίσχυση την επανάσταση του 21 και συνέβαλαν στην πνευματική αναγέννηση της περιοχής.

Τι πρόσφερε λοιπόν ο τόπος μας στην επανάσταση του 1821;

« Η Σιάτιστα έχει το φλουρί, το Μπλάτσι το ντουφέκι»


Βιβλιογραφία- Πηγές

Νομός Κοζάνης : Νομαρχία Κοζάνης, Ιστορική Αναδρομή Προβλήματα Προοπτικές, Μάρτιος 1978

Ιστορικά Κοζάνης: Καρατζάς Γεώργιος, Θεσσαλονίκη 1973

Μορφές Μακεδόνων Αγωνιστών του ’ 21 : Κωστόπουλος Αριστοτέλης, Αθήνα 1973

Λάζαρος Νάνος: Γεώργιος Λασσάνης, Κοζάνη 2000

Μπαμπάτσης Στέλιος: Γιάννης Φαρμάκης

http://www.sansimera.gr/biographies

http://www.ethnos.gr/entheta

Βλάστη - Κλεισούρα: Αετοφωλιές στο Μουρίκι

http://www.ethnos.gr/entheta

τοπική ιστορία

Documents

Transcript of τοπική ιστορία