Απονομή Δικαιοσύνης και Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην

Ελλάδα

Ελίνα Ζάγγου, Δικαστική Υπάλληλος, Ειρηνοδικείο Κατερίνης

elinazagou@gmail.com

Φώτης Ζυγούλης, Προϊστάμενος Προγραμματισμού, Δήμος

Ηρακλείου Αττικής fotiszygoulis@gmail.com

Λέξεις – κλειδιά: Δικαιοσύνη, Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση,

Ψηφιακή Υπογραφή

H Ελλάδα διανύει το έκτο έτος της ύφεσης. Ήδη έχουν εφαρμοσθεί στη χώρα δυο

μνημονιακά προγράμματα, των οποίων το περιεχόμενο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον

εξορθολογισμό και την αναδιάρθρωση της Δημόσιας Διοίκησης, μεταξύ αυτών και

της Δικαιοσύνης, προκειμένου να εξασφαλιστούν τα προαπαιτούμενα για τον

εκσυγχρονισμό της χώρας.

Αυτό που τα μνημόνια επιτάσσουν στo πλαίσιο μιας νεοφιλελεύθερης πολιτικής

είναι σαφέστατα η δημιουργία ενός μικρότερου επιτελικού κράτους, που θα

προσφέρει τις υπηρεσίες του στον πολίτη. Ο πολίτης από τη πλευρά του θα

συμμετέχει σε μια διαδικασία στην οποία προέχουν η λογοδοσία, η διαφάνεια, η

προσβασιμότητα. Η συμμετοχική δημοκρατία συντελεί στην καταπολέμηση της

διαφθοράς. Ο πολίτης θα έχει τη δυνατότητα της κριτικής και μέσω μιας ψηφιακής

διαδικτυακής πλατφόρμας, θα μπορεί να ενημερώνεται για την έκβαση των

υποθέσεών του.

Η συμμετοχική δημοκρατία στην χώρα μας αποτελεί επιταγή των καιρών.

Το άρθρο 5 του Συντάγματος αναφέρει χαρακτηριστικά: "Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής

και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους"1

1 Σύνταγμα της Ελλάδας, Άρθρο 5Α

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης Στα πλαίσια του εξορθολογισμού των διαδικασιών και της βελτίωσης της

εξυπηρέτησης του πολίτη τόσο το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης όσο και

άλλα Υπουργεία, μεταξύ αυτών και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, καταβάλουν

σημαντικές προσπάθειες εκσυγχρονισμού του έργου τους.

Το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και το Υπουργείο Οικονομικών με τη

δημιουργία ηλεκτρονικών πυλών όπως η διαδικτυακή πύλη ΕΡΜΗΣ και εφαρμογών

όπως ΔΙ@ΥΓΕΙΑ, TAXISnet αποτέλεσαν τους θεσμικούς πρωτεργάτες της

προσπάθειας αυτής.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης καταβάλει τα τελευταία χρόνια τεράστια προσπάθεια

εκσυγχρονισμού του ηλεκτρονικού του συστήματος. Κύριο έργο του είναι η

λειτουργική και οργανωτική υποστήριξη της Δικαστικής Εξουσίας μέσα από την

οποία εξασφαλίζεται η ταχύτερη και αρτιότερη απονομή δικαιοσύνης.

Η οργάνωση της Δικαιοσύνης οργανώνεται ως εξής: Πολιτική και Ποινική

Δικαιοσύνη. Στην κατώτερη βαθμίδα περιλαμβάνονται τα Ειρηνοδικεία και τα

Πταισματοδικεία, οι Εισαγγελίες, τα Υποθηκοφυλακεία αμέσως μετά ακολουθούν

τα Πρωτοδικεία κατόπιν τα Εφετεία, και τέλος τα ανώτατα Δικαστήρια όπως ο

Άρειος Πάγος, το Ελεγκτικό Συνέδριο και το ΣΤΕ.

Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Οικογένειας η Ελλάδα συνεργάζεται με τα άλλα κράτη

μέλη της Ε.Ε. στον τομέα της Δικαιοσύνης. Χαρακτηριστική είναι η δράση στο

Ευρωπαϊκό Σύστημα Ποινικού Μητρώου (ECRIS), η υλοποίηση του e-justice της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθώς και η συνεργασία της με την ευρωπαϊκή επιτροπή για

την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης. Η συνεργασία αυτή επιβάλλει

τεχνολογικές, διοικητικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και η Δικαιοσύνη

Με το Ν. 3979/2011 τίθεται ένα αρχικό πλαίσιο για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση

με δυο βασικούς στόχους: 1) τη σύμπραξη ιδιωτικού και δημοσίου φορέα (ΣΔΙΤ) και

2)την υποστήριξη από την ίδια τη Διοίκηση των σύγχρονων μέσων πληροφορικής.

Η λειτουργία της Δικαιοσύνης βασίζεται μέχρι στιγμής σε διαδικασίες με έγγραφα,

πολλαπλασιάζοντας το χρόνο, το κόστος και την ποιότητα απονομής δικαιοσύνης. Η

χρήση των ΤΠΕ θα μειώσει το χρόνο και το κόστος διεκπεραίωσης των υποθέσεων,

αλλά και την ταλαιπωρία κατάθεσης των δικογράφων, αφού όλα πλέον θα

κατατίθενται ηλεκτρονικά και θα βελτιώσει γενικότερα το σύστημα απονομής

δικαιοσύνης. Δράσεις όπως για παράδειγμα η αυτοματοποίηση της έκδοσης και η

άμεση αξιοποίηση του Ποινικού Μητρώου θα απαλλάξουν πολίτες και επιχειρήσεις

από άσκοπα διοικητικά βάρη. 2

Το επιχειρηματικό και οικονομικό περιβάλλον της χώρας θα ευνοηθεί, εφόσον η

Δικαιοσύνη θα επιτύχει:

1) την γρήγορη και οριστική επίλυση διαφορών: μειώνεται η αβεβαιότητα και οι καθυστερήσεις π.χ. στην υλοποίηση δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων, στην επίλυση εργατικών διαφορών, την επιχειρηματική δραστηριότητα και την λειτουργία του φορολογικού συστήματος

2)την αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς: η διαφθορά υπονομεύει το κράτος δικαίου, ενώ δημιουργεί εμπόδια και παρασιτικές δομές στην οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα.

3) την διαφάνεια στην λειτουργία της: ενισχύεται το κύρος των δικαστικών αποφάσεων και ο σεβασμός στους θεσμούς της πολιτείας, και στην συγκεκριμένη

περίπτωση, ως ρυθμιστή της οικονομικής δραστηριότητας

4)την ισότητα στην πρόσβαση στις υπηρεσίες της Δικαιοσύνης: μειώνοντας τα διαχειριστικά κόστη, επιτρέπεται η ισότιμη πρόσβαση στους πολίτες, επαγγελματίες και επιχειρήσεις ανεξάρτητα οικονομικών μέσων και αποφεύγεται η χρήση του δικαστικού συστήματος ως μέσο αθέμιτου ανταγωνισμού

5) την αύξηση της παραγωγικότητας: η ψηφιοποίηση υπηρεσιών και απλοποίηση

διαδικασιών επιτρέπει την εξοικονόμηση χρόνου, πόρων και ανθρωπο-προσπάθειας στο σύνολο της οικονομίας, η οποία μέχρι τώρα αναλίσκεται στην

διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών χωρίς προστιθέμενη αξία. Με τον τρόπο αυτό, οι παραγωγικές δυνάμεις της οικονομίας μπορούν να επενδυθούν σε

τομείς και δραστηριότητες που θα παράγουν πραγματική προστιθέμενη αξία για το κοινωνικό σύνολο, όπως οι εξαγωγές, η καινοτομία και η παραγωγή.

4) την κοινωνική συνοχή και σταθερότητα, μέσω της πρόληψης της εγκληματικότητας, την επιτυχή και παραγωγική επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο

και την φροντίδα ευπαθών ομάδων (όπως οι ανήλικοι παραβάτες και οι τοξικο-εξαρτημένοι)

Τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα Τον τελευταίο χρόνο εφαρμόζονται τα νέα ηλεκτρονικά προγράμματα πιλοτικά στα

μεγάλα Δικαστήρια της Χώρας και σταδιακά επεκτείνεται η μηχανογράφηση και στα περιφερειακά Δικαστήρια της χώρας. Απομένει μόνο η εξοικείωση του συστήματος

από τους πολίτες, τους Δικηγόρους και τη Διοίκηση. Με το Π.Δ. 150/ΦΕΚ 234/01-11-2013 καθορίζονται οι αρχές και οι προϋποθέσεις

στις οποίες βασίζεται η ηλεκτρονική κατάθεση των δικαστικών εγγράφων. Αυτές

2 Στον ιστοτοπο του ΟΟΣΑ μπορει να δει κανεις πολλά κείμενα για τη μείωση των διοικητικών βαρών.

είναι η καθιέρωση ενιαίου συστήματος ηλεκτρονικής κατάθεσης σε όλα τα πολιτικά

δικαστήρια και τους δικηγορικούς συλλόγους της χώρας, η χρήση προηγμένης

ηλεκτρονικής υπογραφής και η διασφάλιση της διαφάνειας και της ορθότητας της

διαδικασίας. Με το άρθρο 2 καθορίζεται η διαδικασία της ηλεκτρονικής κατάθεσης

και με τα άρθρα 4 και 6 καθορίζονται οι αρμοδιότητες των δικαστηρίων και η

τήρηση του ηλεκτρονικού αρχείου.

Υποστηρίζεται όμως κατά τον τρόπο αυτό η ταχύτητα της απονομής της

δικαιοσύνης;

Πολλές φορές ηλεκτρονικοποιουμε την υπάρχουσα διαδικασία. Τα μέτρα αυτά

βοηθούν την καθημερινότητα των δικηγόρων αλλά επιταχύνεται η απονομή της

δικαιοσύνης; Η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης ισοδυναμεί με άρνηση

απονομής της δικαιοσύνης.3

Η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στα Δικαστήρια αφορά στη δημιουργία ενιαίου

μηχανογραφικού περιβάλλοντος και στοχεύει στην δια-λειτουργικότητα των

δικαστηρίων στη χώρα μας. Το Σχέδιο Δράσης για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση

στην Ελλάδα επηρεάζει την Πολιτική Δικαιοσύνη στη βελτίωση των υπηρεσιών των

δικαστηρίων μέσω του συστήματος ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων, της

ανάπτυξης κεντρικού συστήματος μηχανογράφησης για τα Ειρηνοδικεία και της

ρύθμισης για τη δυνατότητα χρήσης τηλεδιάσκεψης στις συνεδριάσεις των

πολιτικών δικαστηρίων.

Έως εδώ καλώς.

Ερωτήματα που τέμνουν την παραμετροποίηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης

στην λειτουργία της Ελληνικής Δικαιοσύνης αφορούν την μυστικότητα (privacy) όσο

και τη διαφάνεια (transparency) των ηλεκτρονικών διαδικασιών.

Με ποιους τρόπους θα διασφαλίζεται ο έλεγχος της ορθότητας των διαδικασιών, η

αξιοπιστία (credibility) της κάθε ενέργειας και η μυστικότητα της εξατομικευμένης

ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων φυσικών προσώπων ή φορέων;

Η διαδικασία ηλεκτρονικής κατάθεσης του δικογράφου στο Δικαστήριο από

πιστοποιημένο δικηγόρο μέσω συγκεκριμένης ροής υποστηρίζει επαρκώς

συγκεκριμένα βήματα στην απονομή της δικαιοσύνης, διασφαλίζει όμως

ταυτόχρονα την απονομή της δικαιοσύνης στις ουσιώδεις θεσμικές εκφάνσεις της;

Δεν είναι προφανώς δουλειά της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης η απονομή της

δικαιοσύνης. Η απονομή της δικαιοσύνης είναι έργο των Δικαστηρίων. Στο σημείο

3 Παρέμβαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Αθανασίου σε ημερίδα διαβούλευσης του ΣΕΒ με θέμα: «Η ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, κρίσιμη προϋπόθεση για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη» Σεπτέμβριος 2014.

αυτό διαφοροποιείται η αποστολή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης : Στη Δημόσια

Διοίκηση επιτελεί άλλο ρόλο : αυτόν της υποστήριξης της αλλαγής παραδείγματος

ενώ στη Δικαιοσύνη το ρόλο της υποστήριξης των υπαρχουσών διαδικασιών.

Ερωτήματα τα οποία τίθενται είναι:

Σε ποιο σημείο επηρεάζεται η απονομή της δικαιοσύνης από την

ηλεκτρονική διακυβέρνηση

Ποια η διαχωριστική γραμμή των διαδικασιών από την κατ΄ουσίαν απονομή

της δικαιοσύνης στη χώρα μας.

Ποια είναι η επιστημονική και δικαιική νομιμοποίηση της ηλεκτρονικής

διακυβέρνησης όσον αφορά στην εφαρμογή της στο χώρο της δικαιοσύνης.

Βιβλιογραφία:

http://www.informaticslaw.blogspot.gr/

http://dikastis.blogspot.gr/

http://elawyer.blogspot.gr/