«Η επικοινωνία με τους γονείς και η συμμετοχή τους στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη: Οικοδομώντας μια σχέση αμοιβαιότητας, ειλικρίνειας και εμπιστοσύνης», των Νικηφόρου Μανδηλαρά – Νηπιαγωγός ΠΕ και Ελευθερίας Δημητρίου - Βρεφονηπιοκόμος ΤΕ.

Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2013 – 2014 έχουμε πραγματοποιήσει μία συνάντηση με τους γονείς και κηδεμόνες των παιδιών που φοιτούν στο τμήμα μεγάλων νηπίων (ηλικία 4 -5 χρόνων) του 6ου Παιδικού Σταθμού Δήμου Βύρωνα.Στο επόμενο χρονικό διάστημα (τέλη Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου 2014) θα ακολουθήσει και μια δεύτερη συνάντηση μαζί τους.Σε αυτή την πρώτη συνάντηση, στις αρχές του σχολικού έτους, παρουσιάσαμε στους γονείς, με κάθε λεπτομέρεια, το πρόγραμμα αγωγής και εκπαίδευσης που θα υλοποιήσουμε με τα παιδιά, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους εκπαιδευτικούς – παιδαγωγικούς στόχους που θέτουμε και εξηγώντας διεξοδικά τις επιλογές μας αυτές, σε σχέση με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκονται τα παιδιά αυτής της ηλικίας.Για το λόγο αυτό δόθηκαν στους γονείς σημειώσεις που αφορούν τις προσδοκίες ανά ηλικιακή ομάδα παιδιών προσχολικής ηλικίας στους τομείς όπως ανάπτυξη γλώσσας και επικοινωνίας, αδρής κινητικότητας, λεπτής κινητικότητας, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη κοκ.Κατά την ίδια συνάντηση δόθηκε στους γονείς ανακοίνωση η οποία αναφερόταν στους κανόνες λειτουργίας της τάξης μας, όπως αυτοί διαμορφώθηκαν από τα ίδια τα παιδιά.Η ανακοίνωση τυπώθηκε σε χαρτί Α5, πλαστικοποιήθηκε και στην μία πλευρά ανέφερε τους κανόνες, ενώ στη δεύτερη (πίσω) σελίδα υπήρχαν οδηγίες και συμβουλές για τους γονείς, σχετικά με το πόσο σημαντικό είναι να διαβάζουμε στα παιδιά και πως επιτυγχάνεται, με έναν πολύ απλό τρόπο η σύνδεση του προφορικού με το γραπτό λόγο. Στόχος μας ήταν να ευαισθητοποιήσουμε τους γονείς και να επιτύχουμε μια πρώτη, ουσιαστική, συνεργασία μαζί τους, καθώς ένας από τους στόχους του δικού μας προγράμματος ήταν ακριβώς ο ίδιος.

Η ανακοίνωση του Οκτωβρίου 2013, ήταν η ακόλουθη:

““ΤΙ ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΝΑ ΚΆΝΟΥΜΕ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΊΟΤΙ ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΝΑ ΚΆΝΟΥΜΕ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΊΟ

Να ερχόμαστε κάθε μέρα χαρούμενοι !Να ερχόμαστε κάθε μέρα χαρούμενοι !Να τρώμε νόστιμα φαγητά !Να τρώμε νόστιμα φαγητά !Να προσέχουμε, να βοηθάμε και να φροντίζουμε τους φίλους μας !Να προσέχουμε, να βοηθάμε και να φροντίζουμε τους φίλους μας !Να παίζουμε, μαζί με τους φίλους μας, με τα παιχνίδια της τάξης μας !Να παίζουμε, μαζί με τους φίλους μας, με τα παιχνίδια της τάξης μας !Να μαζεύουμε, να τακτοποιούμε τα πράγματά μας και την τάξη μας !Να μαζεύουμε, να τακτοποιούμε τα πράγματά μας και την τάξη μας !Να μιλάμε και να ζητάμε αυτό που θέλουμε ευγενικά !Να μιλάμε και να ζητάμε αυτό που θέλουμε ευγενικά !Να βγαίνουμε στην αυλή και να παίζουμε προσεχτικά !Να βγαίνουμε στην αυλή και να παίζουμε προσεχτικά !Να χρωματίζουμε, να ζωγραφίζουμε και με πινέλα !Να χρωματίζουμε, να ζωγραφίζουμε και με πινέλα !Να ακούμε τη δασκάλα και το δάσκαλο !Να ακούμε τη δασκάλα και το δάσκαλο !

Οδηγίες χρήσης για γονείς:

Οι κανόνες του σχολείου διαμορφώθηκαν από τα ίδια τα παιδιά σε συζήτηση στον πρωινό κύκλο με τα νέα της ημέρας.

Τα παιδιά πολύ υπεύθυνα και με μεγάλη προσοχή επισήμαναν όλα τα «μπορούμε» και «δεν μπορούμε», τονίζοντας ιδιαίτερα τη χαρά και την απόλαυση του παιχνιδιού, της παρέας και της μάθησης, αλλά και τους κινδύνους και τις συνέπειες από συμπεριφορές και χειρονομίες που μπορεί να πληγώσουν τον εαυτό τους ή τους άλλους (συμμαθητές, δασκάλες κλπ).Μπορείτε, λοιπόν, να διαβάσετε και στη συνέχεια να συζητήσετε με το παιδί σας, για τους κανόνες και για το λόγο που υπάρχει ο καθένας από αυτούς.Όπως προσέξατε σημειώσαμε μόνο όσα «μπορούμε να κάνουμε στο σχολείο». Κι αυτό γιατί δίνουμε μέσα από τους κανόνες τη θετική διάσταση της συμπεριφοράς του παιδιού και μικρού μαθητή.Εσείς μαζί με το παιδί, όταν θα διαβάσετε και θα συζητήσετε για τους κανόνες μπορείτε να ρωτάτε κάθε φορά ποια είναι τα πράματα που καλό είναι να μην κάνουμε στο σχολείο ή τι μπορεί να συμβεί, αν δεν κάνουμε όλα όσα σημειώνουμε στο χαρτί αυτό. Μπορείτε να κολλήσετε τους κανόνες σε ένα εμφανές σημείο (λ.χ. στο ψυγείο με μαγνητάκια) και όποτε χρειάζεται να ανατρέχετε σε αυτούς.Δεν πρέπει να σας κάνει εντύπωση το γεγονός ότι τα παιδιά δεν γνωρίζουν να διαβάζουν ή δεν ξέρουν να γράφουν. Είναι πολύ σημαντικό ότι καταλαβαίνουν πως αυτό που λέμε, μπορούμε να το σημειώσουμε (γράψουμε) και στη συνέχεια να το διαβάσουμε, ακριβώς όπως το είπαμε. Θα διαπιστώσετε (αν δεν το έχετε ήδη διαπιστώσει διαβάζοντας το αγαπημένο σας παραμύθι) ότι τα παιδιά σε σύντομο χρονικό διάστημα (μετά από κάποιες επαναλήψεις ανάγνωσης) θα αναγνωρίζουν που βρίσκεται ο κάθε κανόνας και θα το «διαβάζουν».Με τον τρόπο αυτό (αργή, καθαρή, ανάγνωση και επισημαίνοντας, κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, με το δάχτυλό μας τις λέξεις που διαβάζουμε) επιτυγχάνεται η σταδιακή είσοδος του παιδιού στον αλφαβητισμό (ανάγνωση) και η αναγνώριση των γραμμάτων και των λέξεων, χωρίς κανείς να τους τα διδάξει. Και να θυμάστε ότι όσο περισσότερο αναπτύσσεται ο προφορικός λόγος του παιδιού, τόσο πιο εύκολα εισάγεται στη γραφή. Οπότε θα τους διαβάζετε και θα τους αφηγείστε ιστορίες, όσο μπορείτε περισσότερο. Απολαύστε το!

Ιδέα:Με τον ίδιο τρόπο μπορείτε να ρυθμίσετε τους κανόνες της κουζίνας (ασφάλεια και κίνδυνοι), της ατομικής υγιεινής (καθαριότητα και μικρόβια), του σπιτιού, της παιδικής χαράς κοκ. Θα διαπιστώσετε ότι τα παιδιά, όχι μόνο συνεργάζονται (στην κυριολεξία το ευχαριστιούνται), αλλά γνωρίζουν πολύ καλά το σωστό, αλλά και τους κινδύνους.

Με την πρώτη ευκαιρία θα μπορούσε να γίνει μια νέα συζήτηση στον πρωινό κύκλο για αυτούς τους κανόνες και θα ήταν μεγάλη η χαρά μας να μας φέρει το παιδί να διαβάσουμε τους δικούς σας κανόνες.

Καλή επιτυχία.”

Καθιερώσαμε, κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς, την ανάρτηση ειδικής ανακοίνωσης με τα γενέθλια των παιδιών (μικρή πλαστικοποιημένη αφίσα

μεγέθους Α3 ή μεγαλύτερη, με χαρούμενα σχέδια και χρώματα και με φωτογραφίες των παιδιών που γιορτάζουν). Έτσι κάθε μήνα αναρτάται στον πίνακα ανακοινώσεων έξω από την τάξη μας, η αφίσα με τα γενέθλια των παιδιών του συγκεκριμένου μήνα. Η ιδέα μας αυτή είχε μεγάλη επιτυχία και όλοι, παιδιά και γονείς, αναμένουν κάθε αρχή του μήνα τη νέα αφίσα.Σχεδιάζουμε, από τον επόμενο μήνα, η αφίσα να περιλαμβάνει και τις ονομαστικές εορτές και άλλα σημαντικά γεγονότα που θα συμβούν στην τάξη μας.

Πριν από τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου, αλλά και των Χριστουγέννων, δόθηκαν δύο ανακοινώσεις στους γονείς, οι οποίες αναφέρονταν αποκλειστικά στις εορτές αυτές, αλλά και στη συμμετοχή των παιδιών (ποιήματα, ρούχα – στολές κλπ).Κατά τη διάρκεια του έτους είχαμε πολλές φορές ατομικές συναντήσεις με γονείς, κυρίως για θέματα που τους απασχολούν, σε σχέση με το παιδί τους.

Το Φεβρουάριο του 2014, έχοντας φτάσει στα μισά της σχολικής χρονιάς, δώσαμε μια νέα, αναλυτική αυτή τη φορά, ανακοίνωση που είχε δύο στόχους:

• Την ανατροφοδότηση της επικοινωνίας, κάνοντας έναν πρώτο απολογισμό σχετικά με το πρόγραμμα που εφαρμόζουμε και τους στόχους που έχουμε θέσει.

• Την άμεση «εμπλοκή» των γονέων στο καθημερινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με «δουλειά» από το σπίτι, η οποία θα παρουσιαστεί στη συνέχεια στο σταθμό.

Η ανακοίνωση δόθηκε με τη μορφή έγχρωμου 4σέλιδου φυλλαδίου (μεγέθους Α5) και περιελάμβανε και φωτογραφίες με εργασίες των παιδιών :

“Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος σχολικού έτους εφαρμόσαμε και εφαρμόζουμε το πρόγραμμα αγωγής και εκπαίδευσης νηπίων ηλικίας 4 – 5 χρόνων, το οποίο και σας παρουσιάσαμε (αναλυτικά) στη συγκέντρωση - ενημέρωση γονέων και κηδεμόνων τον περασμένο Οκτώβριο 2013.

Συγκεκριμένα οι παιδαγωγικοί - εκπαιδευτικοί στόχοι που θέσαμε ήταν και είναι οι εξής:1. Να δώσουμε την ευκαιρία και τη δυνατότητα στα παιδιά να ενισχύσουν και

να επιτύχουν το συντονισμό ματιού – χεριού μέσα από ένα πλήθος δραστηριοτήτων που αναπτύσσουμε σε καθημερινή βάση.

2. Να ενισχύσουν την αδρή και λεπτή κινητικότητα.3. Να γνωρίσουν το σώμα τους και τις δυνατότητες που έχει. Να αναγνωρίσουν

και να χρησιμοποιήσουν και τις δύο πλευρές του (αμφιπλευρικότητα).4. Να βιώσουν και να αναπτύξουν τη χαρά της κίνησης και του ρυθμού,

απολαμβάνοντας τη μουσική, το χορό, τα ρυθμικά και μουσικοκινητικά παιχνίδια.

5. Να έρθουν σε επαφή, να αισθανθούν, να βιώσουν και να δημιουργήσουν με πολλά και διαφορετικά υλικά (να αναγνωρίσουν την ποιότητα, την υφή, την ποσότητα κλπ των διαφόρων υλικών), καλλιεργώντας τη δημιουργικότητα και φαντασία τους, μέσα από εργαστήρια ζωγραφικής και κατασκευών που λειτουργούν σε καθημερινή βάση με ελεύθερη συμμετοχή των παιδιών.

6. Να ενισχύσουν τον προφορικό λόγο, την έκφραση, τη διήγηση, την αφήγηση με χρονική συνέχεια και ακολουθία. Να αντιληφθούν τη σχέση και τη σύνδεση του προφορικού λόγου με το γραπτό.

7. Να έρθουν σε επαφή με τις βασικές έννοιες των μαθηματικών (ποσότητα, όγκο, μοτίβα, διάκριση, ακολουθία, ταξινόμηση, αρίθμηση κλπ) και των φυσικών επιστημών.

8. Να εμπλουτίσουν και να αναπτύξουν τις γνώσεις τους μέσα από δράσεις που έχουν βάση το παιχνίδι και τη ψυχαγωγία.

9. Να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν τον κοινωνικό – συναισθηματικό τομέα, συμμετέχοντας σε δράσεις, παρουσιάσεις και συζητήσεις που αφορούν όλες τις γιορτές και επετείους στον κύκλο του χρόνου. Να συμμετέχουν στην οργάνωση & προετοιμασία των εορτασμών των ονομαστικών εορτών και γενεθλίων των παιδιών της τάξης, στα πλαίσια του καθημερινού προγράμματος.

Οι δράσεις που αναπτύξαμε και αναπτύσσουμε δεν έχουν ένα μεμονωμένο και αυτόνομο χαρακτήρα, ξεκομμένες από την υπόλοιπη καθημερινότητα μας. Αντίθετα, πρόθεσή μας είναι το πρόγραμμά μας να δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, στο χρόνο που εκείνα επιλέγουν.Δηλαδή, σε καθημερινή βάση, σχεδόν όλες οι δράσεις μας, αλλά και τα εργαστήρια λειτουργούν παράλληλα και ταυτόχρονα, με το ελεύθερο παιχνίδι των παιδιών, αλλά και με τα παιχνίδια που τα ίδια τα παιδιά φέρνουν στο σχολείο από το σπίτι τους. Τα παιδιά επιλέγουν το πότε θα συμμετάσχουν, έχοντας την ευκαιρία να διακόψουν το παιχνίδι τους, τη στιγμή που το επιθυμούν.

Θα έχετε παρατηρήσει ότι οι ατομικές εργασίες κατασκευών των παιδιών, φτιάχνονται πάνω σε χαρτόνια που τα ίδια τα παιδιά έχουν ζωγραφίσει. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα, κάθε μέρα, να ζωγραφίζουν με πλήθος διαφορετικών υλικών, εξασκώντας τη λεπτή κινητικότητα, επιτυγχάνοντας το συντονισμό χεριού – ματιού, έχοντας τη δυνατότητα να πειραματιστούν & να δημιουργήσουν, αξιοποιώντας το ταλέντο και τις ικανότητές τους.

Από το Νοέμβριο του 2013 ξεκινήσαμε να υλοποιούμε ένα πρόγραμμα δράσεων που αναφέρονται στη λογική και μαθηματική σκέψη, μέσα από μια διαδικασία που προσφέρει στα παιδιά χαρά και ευχαρίστηση. Γνωρίσαμε και γνωρίζουμε τα σχήματα, φτιάξαμε ομαδικές και ατομικές εργασίες, τα τρίγωνα έγιναν ποντικάκια, τα ορθογώνια έγιναν αυτοκινητάκια, οι κύκλοι έγιναν χιονάνθρωποι, ενώ τα τετράγωνα έγιναν σκυλάκια.

Στο επόμενο χρονικό διάστημα θα επιδιώξουμε να συνδέσουμε τη γνώση που έχουν κατακτήσει και αφομοιώσει με σπουδαίους ζωγράφους, των οποίων το έργο στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: τα σχήματα, τα χρώματα και αυτό που θα ονομάζαμε «παιδικό τρόπο» ζωγραφικής.

Θα ξεκινήσουμε με ένα σπουδαίο ζωγράφο και μουσικό, τον Paul Klee, ο οποίος θα μπει στη ζωή της τάξης μας από τη Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2014.

Χρειαζόμαστε όμως τη βοήθειά σας.Την πρώτη γνωριμία με αυτό το σπουδαίο ζωγράφο και μουσικό, θα αναλάβετε να κάνετε εσείς στο σπίτι σας, μαζί με το παιδί σας.Ένας εύκολος και ανέξοδος τρόπος, είναι μέσω του διαδικτύου.

Πρακτικές Συμβουλές Χρήσης του Διαδικτύου από μικρά παιδιά:

1. Στο διαδίκτυο «μπαίνουμε» πάντα μαζί, γονείς και παιδιά. Έτσι έχουμε και την ευκαιρία να κουβεντιάσουμε και να μάθουμε παρέα, αλλά μειώνουμε και τις πιθανότητες να αντιμετωπίσουν τα παιδιά κάποιους κινδύνους ή να βρεθούν αντιμέτωπα με σελίδες και πληροφορίες ακατάλληλες για την ηλικία τους.

2. Στο διαδίκτυο «μπαίνουμε» μια συγκεκριμένη ώρα και για συγκεκριμένο χρόνο (όχι πάνω από 20 – 30 λεπτά συνολικά) κάθε φορά, κάνοντας μια συγκεκριμένη δουλειά και όχι για να «χαζέψουμε».

3. Καλό και σωστό είναι, οι γονείς να έχουν «επισκεφτεί» τις σελίδες στις οποίες θα «πλοηγηθούν» μαζί με τα παιδιά, πριν φτάσει η ώρα να κάτσουν μπροστά στον υπολογιστή μαζί τους. Είναι, δηλαδή, απαραίτητο να κάνουν οι ενήλικες κάποια προετοιμασία, για να μη βρεθούν γονείς και παιδιά μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις, όταν θα «ανοίξουν» μια άγνωστη σελίδα.

4. Το διαδίκτυο είναι ένα σπουδαίο εργαλείο και μια απέραντη «θάλασσα» πληροφοριών και γνώσεων, αλλά πάντα και σε κάθε περίπτωση, ελέγχουμε πόσο αξιόπιστες είναι αυτές οι πληροφορίες και οι γνώσεις που αντλούμε από αυτό.

5. Προσωπικές πληροφορίες που αφορούν τα παιδιά, την οικογένειά τους και το περιβάλλον τους, δε δίνουμε ποτέ στο διαδίκτυο, όπως ακριβώς δε θα δίναμε ποτέ σε αγνώστους ανθρώπους.

Τα βιβλία που θα διαβάσουμε στην τάξη μας είναι: • Η τέχνη για παιδιά: Paul Klee, το νησί με τα μαγικά τετραγωνάκια, εκδόσεις

Οδυσσέας.• Το νυσταγμένο φεγγάρι του Paul Klee, Η τέχνη σαν παραμύθι, εκδόσεις

Λιβάνη.

Επίσης στην τάξη μας, θα δούμε μια σειρά βίντεο σχετικά με τον Paul Klee, τα παιδιά θα έχουν στη διάθεσή τους πλαστικοποιημένα αντίγραφα έργων του και μια σειρά από βιβλία - λευκώματα.

Ο Paul Klee και τα μαγικά του τετραγωνάκια δε θα είναι η μόνη δράση για την οποία χρειαζόμαστε τη βοήθειά και τη συμμετοχή σας.Για τους επόμενους μήνες, έως το τέλος της σχολικής χρονιάς, τα παιδιά μπορούν να φέρνουν από το σπίτι ένα αγαπημένο τους βιβλίο, για να το διαβάζουμε στην τάξη.Αν επιθυμείτε να συμμετάσχετε μαζί με το παιδί σας, πρέπει να γνωρίζετε τους κανόνες αυτής της ιδιότυπης βιβλιοθήκης που θα την ονομάσουμε: «Μοιράζομαι με τους Φίλους και τις Φίλες μου το Αγαπημένο μου Βιβλίο»

1. Το βιβλίο που θα επιλέξει το παιδί δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο από ένα που χρειάζεται 10 – 15 λεπτά ανάγνωσης.

2. Το βιβλίο πρέπει να το παρουσιάσει το παιδί στην τάξη, οπότε είναι χρήσιμο να έχετε ετοιμάσει ένα γράμμα (να καθίσετε να το γράψετε μαζί με το παιδί), όπου θα εξηγεί τους λόγους για τους οποίους του αρέσει. Το γράμμα θα το διαβάσουμε, πριν από την ανάγνωση του βιβλίου.

3. Η ημέρα ανάγνωσης των βιβλίων θα είναι η Πέμπτη. Σε περίπτωση που ο αριθμός των συμμετοχών των παιδιών είναι πολύ μεγάλος και δε θα μπορέσουμε να διαβάσουμε όλα τα βιβλία, τότε θα συνεχίσουμε και την επόμενη ημέρα, δηλαδή την Παρασκευή.

4. Τα βιβλία θα επιστρέφονται αυθημερόν, εκτός αν τύχει να είναι μέρα με μεγάλη συμμετοχή, οπότε θα επιστραφούν την επομένη.

5. Το κάθε βιβλίο πρέπει να αναγράφει το όνομα του παιδιού. Θα ξεκινήσουμε την επόμενη Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2014.

Σας ευχόμαστε να περάσετε καλά και να απολαύσετε την κάθε στιγμή μαζί με τα παιδιά.”

Τους επόμενους μήνες και μέχρι το τέλος της χρονιάς, εκτός από συνάντηση – ενημέρωση του Μαρτίου, θα υπάρξουν άλλες δύο ανακοινώσεις προς τους γονείς, καθώς ετοιμάζουμε κι άλλες δράσεις στις οποίες θα μπορούσαν να συνεισφέρουν ουσιαστικά και δημιουργικά.Ελπίζουμε με το τέλος της σχολικής χρονιάς να μπορέσουμε σε κάποιο άλλο άρθρο να κάνουμε μια συνολική αποτίμηση αυτής της προσπάθειάς μας για επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς, τα παιδιά και τις οικογένειές τους.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία σχετική με την Επικοινωνία με Γονείς στην Προσχολική Εκπαίδευση:

• Πρακτικές λύσεις για κάθε πρόβλημα, Σ. Σάιφερ, εκδόσεις Πατάκη.

• Σχολείο για γονείς, Ν. Ντικμέγιερ – Γ. Μακ Κέι, εκδόσεις Θυμάρι.

• Καινοτομίες στην προσχολική εκπαίδευση, S. Bredekamp – C. Copple, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

• Ανθρώπινες Σχέσεις & Επικοινωνία στην Προσχολική Εκπαίδευση, Ε. Λαλούμη – Βιδάλη, Σύγχρονες Εκδόσεις.

• Πρόγραμμα για την καλλιέργεια, την αγωγή και τη φροντίδα παιδιών προσχολικής ηλικίας, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σε μορφή pdf).

• Οδηγός Εκπαιδευτικού για το Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου, Υπουργείο Παιδείας (σε μορφή pdf).

• Οδηγός Νηπιαγωγού, Υπουργείο Παιδείας – Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (σε μορφή pdf).

• Εγχειρίδιο Δραστηριοτήτων Νηπιαγωγού, Υπουργείο Παιδείας (σε μορφή pdf).

• Οδηγός Ολοήμερου Νηπιαγωγείου, Υπουργείο Παιδείας (σε μορφή pdf).