Αγαπητοί γονείς,

Το βιβλίο αυτό σκοπό έχει να βοηθήσει τους μικρούς μαθητές στο μάθημα της Γλώσσας.

Για το λόγο αυτό, ακολουθεί μάθημα μάθημα το σχολικό βιβλίο, δίνοντας έμφαση στη

γραμματική, την ορθογραφία και το λεξιλόγιο σύμφωνα με τους κανόνες της σχολικής

γραμματικής.

Tα μαθήματα σε κάθε ενότητα περιλαμβάνουν:

ñ Eπεξεργασία του κειμένου ή του ποιήματος του Βιβλίου του Μαθητή, όπου

περιέχονται:

✓ το νόημα του κειμένου ή του ποιήματος.

✓ η ερμηνεία δύσκολων λέξεων και φράσεων του κειμένου ή του ποιήματος.

✓ ένας λεξιλογικός πίνακας με τη σημασία, τα συνώνυμα και τα αντίθετα των πιο ση-

μαντικών λέξεων του κειμένου ή του ποιήματος για τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου

του μαθητή.

ñ Αναλυτική παρουσίαση των γραμματικών φαινομένων.

ñ Πλήρεις απαντήσεις στις ασκήσεις του Βιβλίου του Μαθητή και του Τετρα-

δίου Εργασιών.

ñ Kριτήριο Aξιολόγησης για την περαιτέρω εξάσκηση των μαθητών σε γραμματι-

κά, λεξιλογικά και ορθογραφικά θέματα κάθε μαθήματος – οι απαντήσεις στις

ασκήσεις αυτές δίνονται στο τέλος του βιβλίου.

Aγαπητοί γονείς, η «κατάκτηση» της νεοελληνικής γλώσσας γίνεται στο δημοτικό,

αφού στο γυμνάσιο η διδασκαλία της περιορίζεται δραστικά. Πιστεύουμε λοιπόν

πως το συγκεκριμένο βιβλίο θα αποτελέσει ένα χρήσιμο βοήθημα τόσο για τους μα-

θητές, ώστε να γνωρίσουν και να κατανοήσουν την ύλη της γλώσσας, όσο και για

εσάς, ώστε να μπορέσετε να καθοδηγήσετε καλύτερα το παιδί σας.

Nίκη Σάκκου

Περιεχόμενα

Ενότητα 1: Στο δρόμο για το σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Ενότητα 2: Mε το «σεις» και με το «σας» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Ενότητα 3: Στον κόσμο των κόμικς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Ενότητα 4: Eτοιμασίες για το ταξίδι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Ενότητα 5: Πάμε για ψώνια; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Ενότητα 6: Eίμαστε έτοιμοι; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Ενότητα 7: Πώς λέμε OXI; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Ενότητα 8: Tο ταξίδι στη Xωχαρούπα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Ενότητα 9: «Που λες, είδα…» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Ενότητα 10: ΠPOΣOXH! Tι λέει εκεί; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

Ενότητα 11: Tι βιβλίο είναι αυτό;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Ενότητα 12: Ποπό! Kόσμος που περνά!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

Ενότητα 13: Mες στο μουσείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Ενότητα 14: Mε προσκαλούν και προσκαλώ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

Ενότητα 15: Aλληλογραφώ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

Ενότητα 16: Nιώθω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

Ενότητα 17: Eφημερίδες! Eφημερίδες! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

Ενότητα 18: Ένα βιβλίο που σε ταξιδεύει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

Ενότητα 19: Tα μάθατε τα νέα; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323

Ενότητα 20: Ποιος είναι; Tι κάνει; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

Ενότητα 21: Xρήσιμες οδηγίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356

Ενότητα 22: Πώς γίνεται; Πώς παίζεται; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

Ενότητα 23: Για να γελάσουμε… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

Ενότητα 24: Nα σου πω τι έμαθα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417

Aπαντήσεις στις ασκήσεις του Bιβλίου του Mαθητή

Παρατήρησε προσεκτικά τη μεγάλη εικόνα(σελ. 10 του Βιβλίου του Μαθητή)

✽ Πού νομίζεις ότι πηγαίνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; (σελ. 11)

Aπάντηση

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, μικροί και μεγάλοι, πηγαίνουν σε διάφορα μέρη. Από

τους μεγάλους άλλοι πηγαίνουν στις δουλειές τους, άλλοι πηγαίνουν να ψωνί-

σουν στα μαγαζιά κι άλλοι πηγαίνουν βόλτα, ενώ τα παιδιά πηγαίνουν στο σχο-

λείο τους.

✽ Αν ήσουν μέσα στην εικόνα, ποιος θα ήθελες να είσαι; Γιατί; (σελ. 11)

Aπάντηση

Αν ήμουν μέσα στην εικόνα, θα ήθελα να είμαι ένα από τα παιδιά που στέκονται

στο αριστερό πεζοδρόμιο δίπλα στη στάση και περιμένουν να διασχίσουν το

δρόμο. Έτσι θα ήμουν παρέα με τους φίλους μου και θα είχα την ευκαιρία να συ-

ζητάμε διάφορα θέματα και να λέμε αστεία, καθώς θα πηγαίναμε στο σχολείο.

✽ Σε ποιον θα μιλούσες και τι θα του έλεγες; (σελ. 11)

Aπάντηση

Θα μιλούσα στο παιδί που βρίσκεται στο αναπηρικό καροτσάκι και θα έπιανα

κουβέντα μαζί του για το σχολείο και τα μαθήματα, ώστε να του κάνω παρέα και

να φτάσουμε μαζί στο σχολείο.

✽ Διάλεξε ένα συμμαθητή σου ή μια συμμαθήτριά σου και φανταστεί-τε ότι ζείτε μέσα στην εικόνα. Τι θα έλεγε ο ένας στον άλλο; (σελ. 11)

11

ENOTHTA 1

Στο δρόμο για το σχολείο

Aπάντηση

Αν ήμουν με τη συμμαθήτριά μου τη Μελίνα στο πεζοδρόμιο και θέλαμε να περά-σουμε απέναντι, θα λέγαμε τα εξής:– Έλα να περάσουμε γρήγορα στο απέναντι πεζοδρόμιο, τώρα που δεν έρχεται

κανένα αυτοκίνητο.– Όχι, Μελίνα, δεν είναι σωστό να διασχίζουμε έτσι το δρόμο. Πρέπει να περ-

νάμε πάντοτε από τις λευκές γραμμές, που είναι η διάβαση για τους πεζούς, καιμόνον όταν το φανάρι είναι πράσινο. Εξάλλου, αν τρέχουμε στο δρόμο, μπο-ρεί να σκοντάψουμε και να πέσουμε.

– Έχεις δίκιο, αλλά το φανάρι αργεί ν’ ανάψει και θ’ αργήσουμε στο σχολείο.– Δεν πειράζει. Θα φτάσουμε όμως με ασφάλεια.

✽ Γίνεται στην εικόνα κάτι που δεν είναι σωστό; Τι; (σελ. 11)

Aπάντηση

Στην εικόνα της σελ. 10 γίνονται αρκετά πράγματα που δεν είναι σωστά, όπως:ñ μια κυρία πετάει ένα άχρηστο χαρτί κάτω στο πεζοδρόμιο και όχι στο καλάθι

των αχρήστων.ñ ο οδηγός του κόκκινου αυτοκινήτου έχει σταματήσει πλάγια και όχι κατά μήκος

του δρόμου, εμποδίζοντας έτσι την κυκλοφορία, προκειμένου να επιβιβαστείμια κυρία.

ñ ένας κύριος οδηγεί ένα μηχανάκι έχοντας μαζί του δύο παιδιά, το ένα μπροστάτου και το άλλο πίσω του, γεγονός που απαγορεύεται, και μάλιστα χωρίς ναφοράει κράνος κανείς τους.

ñ μια κυρία μιλάει αρκετή ώρα στον τηλεφωνικό θάλαμο αδιαφορώντας για τονκύριο και την κυρία που περιμένουν κι αυτοί με τη σειρά τους να τηλεφωνήσουν.

ñ ο οδηγός του ταξί έχει σταματήσει πάνω στη διάβαση πεζών κι έτσι τουςεμποδίζει να περάσουν στο απέναντι πεζοδρόμιο.

ñ ένα μικρό παιδί πουλάει λουλούδια, αναγκάζεται δηλαδή να δουλεύει σε τόσομικρή ηλικία, αντί να πηγαίνει στο σχολείο.

ñ ο οδηγός μιας μοτοσικλέτας θέλει να στρίψει τη στιγμή που οι πεζοί περνούντη διάβαση και το φανάρι είναι πράσινο, γεγονός που προκαλεί τον εκνευρι-σμό μιας κυρίας, η οποία του κουνάει την ομπρέλα.

✽ Μέτρησε πόσα πράγματα μπορείς να διαβάσεις σε αυτή την εικόνα.Έχεις δει κάποια άλλα που μοιάζουν με αυτά; (σελ. 11)

Aπάντηση

Σ’ αυτή την εικόνα (σελ. 10) μπορώ να διαβάσω τα εξής:

12

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ñ την αφίσα πάνω στο φανάρι που γράφει ΤΣΙΡΚΟ.ñ την πινακίδα που γράφει ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ.ñ την ταμπέλα πάνω από την τέντα του καταστήματος που γράφει ΑΝΔΡΙΚΑ

ΡΟΥΧΑ.ñ την ταμπέλα πάνω στον τοίχο που γράφει ΕΚΔΟΣΕΙΣ.ñ την ταμπέλα πάνω στον τοίχο, κάτω από τα παράθυρα, που γράφει ΞΕΝΕΣ

ΓΛΩΣΣΕΣ.ñ την ταμπέλα πάνω στον τοίχο που γράφει ΟΔΟΣ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ.ñ την επιγραφή πάνω στον τοίχο που γράφει ΧΑΣΤΕ 30 ΚΙΛΑ.ñ τη διαφήμιση πάνω στη στάση που γράφει ΚΟΜΨΟ ΚΑΙ ΑΝΕΤΟ.ñ την επιγραφή πάνω στη στάση που γράφει ΣΤΑΣΗ.ñ την ταμπέλα που γράφει ΤΑΞΙ στο πάνω μέρος του κίτρινου αυτοκινήτου.ñ την ταμπέλα που έχουν τοποθετήσει οι εργάτες και γράφει ΠΡΟΣΟΧΗ ΕΡΓΑ.ñ την πινακίδα στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου που γράφει ΥΒ4.

Καθημερινά στο δρόμο βλέπω πινακίδες που γράφουν: ΟΔΟΣ ΘΕΜΙ-

ΣΤΟΚΛΕΟΥΣ, ΚΟΜΜΩΤΗΡΙΟ GLAM, ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΜΟΤΟ, ΠΕΙΡΑΙΑΣ, ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟ

ΙΑΤΡΕΙΟ, ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ ΕΩΣ 50% κ.ά.

✽ Βλέπεις κάποια πρόσωπα που ξέρεις; Ποια είναι αυτά; (σελ. 11)

Aπάντηση

Βλέπω τη Χαρά, τη Γαλήνη, το Λουκά και τον Αρμπέν.

Η Χαρά, ο Αρμπέν, ο Λουκάς και η Γαλήνη μένουν στην ίδια γειτονιά καικάνουν πολλή παρέα. Όλο το καλοκαίρι έπαιζαν μαζί. Από αύριο όμως; Αύ-ριο αρχίζει ξανά το σχολείο. Ευτυχώς που και οι τέσσερις θα είναι στην ίδιατάξη... (σελ. 12)

Λίγα λόγια για το κείμενο

Τέσσερα παιδιά, η Χαρά, ο Αρμπέν, ο Λουκάς και η Γαλήνη, που είναι φίλοι και

συμμαθητές, ετοιμάζονται για τη νέα σχολική χρονιά. Μια μέρα πριν, συζητούν

όλα μαζί και αναρωτιούνται αν θα έχουν δάσκαλο ή δασκάλα. Τότε ο Λουκάς

θυμάται την περσινή τους δασκάλα και η Γαλήνη αναφέρει το παιχνίδι των κομ-

μένων λέξεων που τους είχε μάθει. Τα παιδιά αποφασίζουν να το παίξουν.

Ένα παιδί λέει μια λέξη και κάποιο από τα άλλα παιδιά πρέπει να την ξα-

ναπεί κόβοντάς τη σε μικρότερα κομμάτια. Αυτός που θα την κόψει πρώτος

θα πει μετά μια άλλη λέξη. Το παιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο.

1

13

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

Aπάντηση

α-λε-πού κα-ρά-βι σο-κο-λά-τα πό-διπι-νέ-λο μή-λο πα-ρά-θυ-ρο πε-λε-κά-νος

Ας διαβάσουμε ρυθμικά το ποίημα χωρίζοντας τις λέξεις σε συλλαβές.(σελ. 13)

Aπάντηση

Τα φύλλα

Φθι-νό-πω-ρο φτά-νει,τα φύλ-λα* ό-λο πέ-φτουν.Θα πά-νε τα-ξί-διπο-λύ μα-κρι-νό.

Το έ-να στη στέ-γη,το άλ-λο στον κή-πο,το τρί-το σε κά-ποιομι-κρού-λι σχο-λειό.

Διάβασε παρακάτω και μάντεψε πώς παίζεται το παιχνίδι! (σελ. 14)

Λίγα λόγια για το παιχνίδι

Κάθε πρωί η Χαρά, ο Αρμπέν, ο Λουκάς και η Γαλήνη πηγαίνουν μαζί στο

σχολείο. Για να είναι ενδιαφέρουσα η διαδρομή για το σχολείο, παίζουν κά-

θε μέρα και ένα καινούριο παιχνίδι. Μια μέρα ο Λουκάς προτείνει να παί-

ξουν το παιχνίδι «Από το τέλος στην αρχή». Το παιχνίδι αρχίζει με τον

Αρμπέν που διαβάζει δυνατά τη λέξη Στάση. Μετά η Γαλήνη λέει δυνατά τη

3

2

14

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

* Εάν προσπαθήσουμε να κόψουμε τις λέξεις σε μικρότερα κομμάτια, τότε τις λέξεις φύλλα και άλλο

θα πρέπει να τις διαβάσουμε φύ-λλα και ά-λλο. Αυτό όμως δεν είναι σωστό. Σύμφωνα με τους

κανόνες συλλαβισμού (ο τρόπος που χωρίζουμε τη λέξη σε μικρότερα κομμάτια), όταν σε μια λέ-

ξη υπάρχουν δύο όμοια σύμφωνα, αυτά χωρίζονται πάντα. Έτσι, οι λέξεις φύλλα και άλλο ακού-

γονται ως φύ-λλα και ά-λλο, αλλά συλλαβίζονται φύλ-λα και άλ-λο.

Θέλετε να συνεχίσετε το παιχνίδι;

Για να σας βοηθήσω, σας δίνω μερικές λέξεις: (σελ. 12)

αλεπού καράβι σοκολάτα πόδι

πινέλο μήλο παράθυρο πελεκάνος

λέξη Σήματα, που αρχίζει από την ίδια συλλαβή με την οποία τελείωνε η

προηγούμενη λέξη. Το παιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο, μόνο που ο

Λουκάς πετάγεται και παίρνει τη θέση του Αρμπέν, ενώ η Χαρά κάνει λάθος

καθώς δεν ακούει καλά την τελευταία συλλαβή.

✽ Πώς παίζεται το παιχνίδι «Από το τέλος στην αρχή»; (σελ. 14)

Aπάντηση

Το παιχνίδι αυτό παίζεται από μια ομάδα παιδιών. Το παιδί που ξεκινάει πρώτο δια-βάζει συλλαβιστά μια λέξη τονίζοντας ιδιαίτερα την τελευταία συλλαβή και αναφέ-ροντας το όνομα του παιδιού που θέλει να συνεχίσει. Το παιδί που ακούει το όνομάτου πρέπει να πει με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή συλλαβιστά, μια άλλη λέξη που η πρώτητης συλλαβή να είναι η τελευταία συλλαβή της προηγούμενης λέξης (π.χ. Στά-ση, σή-μα-τα, Προ-σο-χή, χή-να). Το παιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο.

✽ Ποιος έκανε ζαβολιά στο παιχνίδι; Τι ζαβολιά έκανε; (σελ. 14)

Aπάντηση

Ο Λουκάς ήταν αυτός που έκανε ζαβολιά στο παιχνίδι, γιατί, ενώ δεν άκουσε τοόνομά του από τη Χαρά, πήρε τη σειρά του Αρμπέν.

✽ Τι λάθος έκανε η Χαρά στην τελευταία της απάντηση; (σελ. 14)

Aπάντηση

Στην τελευταία της απάντηση η Χαρά έκανε το εξής λάθος: η λέξη που είπε δενάρχιζε από την ίδια συλλαβή με την οποία τελείωνε η προηγούμενη λέξη. Έτσι,αντί να πει μια λέξη που ν’ αρχίζει από ξι, αφού η προηγούμενη λέξη ήταν ταξί, ηΧαρά είπε τη λέξη ξένος. Φυσικά η λέξη που είπε δεν ήταν σωστή, γιατί δεν ακο-λουθούσε τους κανόνες του παιχνιδιού.

Όταν τελείωσε αυτό το παιχνίδι, η δασκάλα διάβασε στα παιδιά το παρα-κάτω ποίημα. (σελ. 15)

Λίγα λόγια για το ποίημα

Στο ποίημα με τίτλο «Δε μ’ ακούς;» μιλάει το ίδιο το φθινόπωρο και πα-

ρουσιάζει τον εαυτό του στα μικρά παιδιά με διάφορες εικόνες. Έτσι, όταν

έρχεται το φθινόπωρο, τα φύλλα των δέντρων γίνονται κίτρινα και πέφτουν

στο έδαφος. Το χώμα είναι βρεγμένο και μυρίζει, καθώς έρχονται τα πρωτο-

βρόχια. Μια καινούρια σχολική χρονιά αρχίζει και τα παιδιά αγοράζουν

4

15

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

τσάντες και γομολάστιχες. Τα ανθοπωλεία γεμίζουν με πολύχρωμα χρυσάν-

θεμα και οι άνθρωποι ψήνουν κάστανα. Οι γεωργοί οργώνουν τα χωράφια

με τα τρακτέρ, μαζεύουν τα σταφύλια, τα πατάνε, βγάζουν μούστο και φτιά-

χνουν μουσταλευριά.

Eξηγώ λέξεις και φράσεις του ποιήματος

Aπάντηση

Το φθινόπωρο είναι μία από τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Οι άλλες τρεις είναι

ο χειμώνας, η άνοιξη και το καλοκαίρι. Οι μήνες του φθινοπώρου είναι τρεις: ο

Σεπτέμβριος, ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος.

Το φθινόπωρο ανοίγουν τα σχολεία, έρχονται οι πρώτες βροχές, κιτρινίζουν

και πέφτουν τα φύλλα των δέντρων. Οι αγρότες οργώνουν τα χωράφια και μα-

16

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ñ νοτισμένος, -η, -ο: βρεγμένος, υγρόςκαι μαλακός από το νερό.

ñ γομολάστιχα (η): η γόμα.ñ ιπτάμενος, -η, -ο: αυτός που βρίσκεται

στον αέρα, που πετάει.ñ πρωτοβρόχια (τα): οι πρώτες βροχές του

φθινοπώρου.ñ ανθοπωλείο (το): το κατάστημα όπου

πωλούνται λουλούδια και φυτά.ñ χρυσάνθεμο (το): φυτό που καλλιεργεί-

ται σε κήπους και πάρκα για τα μεγάλακαι εντυπωσιακά κίτρινα, λευκά ή κόκκιναάνθη του.

ñ τρακτέρ (το): το όχημα που κουβαλάει

πίσω του γεωργικό μηχάνημα για το όρ-γωμα των χωραφιών.

ñ μούστος (ο): ο πηχτός χυμός που βγαί-νει από τα σταφύλια, όταν τα πατάμε, καιμετά γίνεται κρασί.

ñ σουσάμι (το): σπόρος που χρησιμοποι-είται για να δίνει ξεχωριστό άρωμα καιγεύση στο ψωμί αλλά και σε γλυκίσματα.

ñ μουσταλευριά (η): γλύκισμα που φτιά-χνεται από μούστο, αλεύρι, ζάχαρη, α-μύγδαλα, καρύδια κ.λπ.

ñ τρύγος (ο): το μάζεμα των σταφυλιώνπου γίνεται το φθινόπωρο.

Σας άρεσε το ποίημα για το φθινόπωρο;

Αν θέλετε, φτιάξτε μια ομαδική ζωγραφιά για το ποίημα.

Μπορείτε να μαζέψετε ξερά φύλλα και να στολίσετε τη ζωγραφιά σας.

Έπειτα συζητήστε στην τάξη για τις συνήθειες και τις γιορτές του φθι-

νοπώρου. (σελ. 15)

ζεύουν τα σταφύλια από τα αμπέλια για να φτιάξουν μούστο και κρασί, καθώς

επίσης τις ελιές, τα μήλα και τα κάστανα. Στα τέλη του φθινοπώρου σπέρνουν τα

χωράφια με σπόρους. Την εποχή αυτή συνηθίζουμε να φτιάχνουμε μουσταλευ-

ριά και να ψήνουμε κάστανα.Πολλές είναι και οι γιορτές του φθινοπώρου. Στις 8 Σεπτεμβρίου γιορτάζουμε

τη Γέννηση της Θεοτόκου και στις 14 του ίδιου μήνα την Ύψωση του Τιμίου Σταυ-ρού. Στα τέλη του Οκτωβρίου έχουμε δύο μεγάλες γιορτές: στις 26 Οκτωβρίου τηθρησκευτική γιορτή του Αγίου Δημητρίου (στη Θεσσαλονίκη γιορτάζουν επίσηςτην απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους) και στις 28 Οκτωβρίου τηνεθνική επέτειο του ΟΧΙ. Την 1η Νοεμβρίου γιορτάζουν οι Άγιοι Ανάργυροι, στις 8Νοεμβρίου οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ, ενώ στις 17 Νοεμβρίου τιμούμετην επέτειο του Πολυτεχνείου και τον αγώνα που έκαναν τότε οι φοιτητές για τηνελευθερία και τη δημοκρατία. Επίσης, στις 21 του ίδιου μήνα γιορτάζουμε τα Ει-σόδια της Θεοτόκου και στις 30 Νοεμβρίου τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα.

Έπειτα η δασκάλα είπε στα παιδιά: «Ελάτε να μαντέψουμε τι είναι αυτάπου θα σας δείξω». Μπορείς να βοηθήσεις τα παιδιά να απαντήσουν; Προ-σοχή! Κάθε φορά που απαντάς, πρέπει να λες και πώς το κατάλαβες. (σελ. 16)

Aπάντηση

Είναι η επιγραφή ενός φούρνου που πουλάει ψω-μί και γλυκά. Αυτό φαίνεται κι από τα στάχυα στοκάτω μέρος της επιγραφής. Από τα στάχυα παίρ-νουμε το σιτάρι, που γίνεται αλεύρι και με αυτόφτιάχνουμε ψωμί, γλυκά, κουλούρια κ.ά.

Πρόκειται για την ταμπέλα ενός ταχυδρομείου.Το ταχυδρομείο είναι μια δημόσια υπηρεσίαπου συγκεντρώνει γράμματα, κάρτες και δέμα-τα και τα μεταφέρει σε άλλα μέρη του κόσμου.Άλλωστε είναι γραμμένο στα ελληνικά (Ελληνι-

κά Ταχυδρομεία) και στα αγγλικά (Hellenic Post) κι έχει την εικόνα του θεού Ερμή,που ήταν ο αγγελιαφόρος των θεών του Ολύμπου.

Είναι η ταμπέλα ενός φαρμακείου όπου πωλούνται φάρμακακαι άλλα ιατρικά είδη (βαμβάκι, γάζες, κρέμες κ.ά.), γεγονόςπου φαίνεται από τη λέξη ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ καθώς και από τοσταυρό με το φίδι στο κέντρο (σύμβολο της ιατρικής).

5

17

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

Είναι η επιγραφή ενός ψιλικατζίδικου, ενός καταστή-ματος που πουλάει ψιλικά, δηλαδή μικροαντικείμενα(περιοδικά, εφημερίδες, τσιγάρα, τσίχλες, καραμέ-λες, μπισκότα, αναψυκτικά κ.ά.), όπως φαίνεται καιστο κάτω μέρος της επιγραφής.

Είναι η επιγραφή από ένα μανάβικο. Αυτό φαίνε-ται γιατί γράφει ΤΟ ΜΑΝΑΒΙΚΟ και γιατί είναι ζω-γραφισμένα κάποια φρούτα και λαχανικά.

Είναι μια πινακίδα με βέλος που δείχνει στους οδη-γούς των αυτοκινήτων την κατεύθυνση που πρέπειν’ ακολουθήσουν αν θέλουν να πάνε σε κάποιο απότα μέρη που είναι γραμμένα πάνω σ’ αυτήν, π.χ.στην Κόρινθο, στον Πειραιά ή στην Οδό Αχαρνών.

Στη διπλανή εικόνα υπάρχουν τρεις ταμπέλες. Στις δύο απόαυτές είναι γραμμένη η λέξη ΦΩΤΟΤΥΠΙΕΣ, που σημαίνειότι στο κατάστημα αυτό μπορούμε να βγάλουμε φωτοτυ-πίες (κειμένων, φωτογραφιών κ.ά.), αλλά και να αγορά-σουμε χαρτικά είδη (τετράδια, μολύβια, μπλοκ, χαρτιά)καθώς γράφει και τη λέξη ΧΑΡΤΙΚΑ. Η τρίτη ταμπέλα μάςπληροφορεί για την οδό και τον αριθμό όπου βρίσκεταιτο κατάστημα (ΟΔΟΣ ΙΠΠΟΛΥΤΟΥ/ ΑΠΟ 8 2)

Πρόκειται για μια πινακίδα τοποθετημένη σε κάποιοσημείο του δρόμου, που δείχνει ότι σε εκείνο το μέ-ρος βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο. Άλλωστε ηφράση είναι γραμμένη στα ελληνικά (ΑρχαιολογικόΜουσείο) και στα αγγλικά (Archaeological Museum).

Είναι μια μπλε πινακίδα που βρίσκεται ψηλά στους τοίχους τωνκτιρίων και γράφει την ονομασία των δρόμων (ΟΔΟΣ ΣΤΑΔΙΟΥ).

Είναι η επιγραφή ενός ανθοπωλείου,δηλαδή ενός καταστήματος όπου πωλούνται λουλού-δια και φυτά, γι’ αυτό γράφει ΑΝΘΗ-ΦΥΤΑ.

➝

18

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Και όμως! Διάβασε το παρακάτω κείμενο και θα καταλάβεις. (σελ. 18)

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο κείμενο με τίτλο «Το κυλιόμενο πεζοδρόμιο» μικροί και μεγάλοι κι-

νούνται μες στην πόλη χρησιμοποιώντας όχι τα μέσα μεταφοράς αλλά ένα

κυλιόμενο πεζοδρόμιο. Έτσι τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο εύκολα και

άνετα χωρίς να φοβούνται τα αυτοκίνητα και μπορούν να χαζεύουν και να

διαβάζουν τις ταμπέλες με την ησυχία τους. Οι μεγάλοι κάνουν τη βόλτα ή

τα ψώνια τους ανεβοκατεβαίνοντας στο πεζοδρόμιο, ενώ οι άδειοι δρόμοι

χρησιμεύουν για να παίζουν τα παιδιά μπάλα.

Eξηγώ λέξεις και φράσεις του κειμένου

✽ Τι συμβαίνει στον πλανήτη Μπεχ; Μπορείς να το πεις με δικά σουλόγια; (σελ. 19)

Aπάντηση

Στον πλανήτη Μπεχ συμβαίνει κάτι ασυνήθιστο και φανταστικό: υπάρχει ένα πε-

ζοδρόμιο διαφορετικό από αυτά που ξέρουμε, ένα πεζοδρόμιο που δεν είναι

σταθερό αλλά γυρίζει γύρω απ’ όλη την πόλη. Το πεζοδρόμιο κινείται με μικρή

ταχύτητα, έτσι ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να χαζεύουν τις βιτρίνες, να κά-

νουν τα ψώνια τους και ν’ ανεβαίνουν ή να κατεβαίνουν όποτε θέλουν. Υπάρ-

χουν μάλιστα και παγκάκια για τους ηλικιωμένους και τις κυρίες με τις τσάντες.

Έτσι οι δρόμοι είναι άδειοι, αφού δεν κυκλοφορούν τα τραμ, τα τρόλεϊ και τ’ αυ-

τοκίνητα, και τα παιδιά μπορούν να παίζουν μπάλα ανενόχλητα.

6

19

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

ñ κυλιόμενος, -η, -ο: αυτός που μετακι-νείται και περιστρέφεται πάνω σε μιαεπιφάνεια.

ñ ισορροπία (η): η κατάσταση κατά τηνοποία ένα σώμα βρίσκεται στην κανονι-κή του θέση, χωρίς να πέφτει προς τη μίαή την άλλη πλευρά.

ñ καταργώ: ακυρώνω, παύω να υπάρχω.ñ τραμ (το): μεταφορικό μέσο που κινεί-

ται πάνω σε σιδηροτροχιές (ράγες).ñ τρόλεϊ (το): λεωφορείο που κινείται με

ηλεκτρικό ρεύμα από δύο κεραίες τωνοποίων οι άκρες ακουμπούν πάνω στασύρματα της ΔΕΗ.

ñ τροχονόμος (ο): αστυνομικός πουρυθμίζει την κίνηση των πεζών και τηνκυκλοφορία των οχημάτων στους δρό-μους.

ñ κλήση (η): χαρτί της Τροχαίας όπουγράφει πάνω τα χρήματα που πρέπει ναπληρώσει κάποιος, επειδή δεν τήρησετους κανόνες.

✽ Θα σου άρεσε να ζεις σε μια πόλη με κυλιόμενα πεζοδρόμια ή σεένα χωριό με κυλιόμενους δρόμους; (σελ. 19)

Aπάντηση

Πιστεύω ότι θα μου άρεσε να ζω σε μια πόλη με κυλιόμενα πεζοδρόμια ή σε έναχωριό με κυλιόμενους δρόμους, γιατί θα ήταν κάτι διαφορετικό και πρωτότυπο.Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να μετακινηθούν χωρίς να πληρώσουν εισιτήριοκαι τα παιδιά θα μπορούσαν να πάνε στο σχολείο χωρίς να φοβούνται τα αυτοκί-νητα. Έτσι και οι γονείς θα ήταν ήσυχοι και θα άφηναν τα παιδιά να κυκλοφο-ρούν μόνα τους.

✽ Τι θα μπορούσες να κάνεις με ευκολία σε μια τέτοια πόλη ή σε ένατέτοιο χωριό; (σελ. 19)

Aπάντηση

Σε μια πόλη με κυλιόμενα πεζοδρόμια θα μπορούσα να πηγαίνω μόνος μου στοσχολείο, χωρίς τη συνοδεία κάποιου μεγάλου, και να παίζω με τους φίλους μουελεύθερα στο δρόμο.

Σε ένα χωριό με κυλιόμενους δρόμους θα μπορούσα να πηγαίνω στα δάση καιστην εξοχή αλλά και σε μακρινές αποστάσεις γρήγορα και με ασφάλεια.

✽ Τι δε θα μπορούσες να κάνεις και γιατί; (σελ. 19)

Aπάντηση

Δε θα μπορούσα ν’ ακολουθήσω τη διαδρομή που θέλω εγώ, αφού το κυλιόμε-νο πεζοδρόμιο κινείται πάνω σε σταθερές γραμμές και κάνει πάντα την ίδια δια-δρομή. Έτσι δε θα μπορούσα να δω καινούρια μέρη και θα έβλεπα συνεχώς ταίδια πράγματα. Επίσης, θα έπρεπε να κινούμαι με την ταχύτητα του πεζοδρομίου,ούτε πιο γρήγορα ούτε πιο αργά, και προς την κατεύθυνση του πεζοδρομίου (όχιαντίθετα, γιατί θα έχανα την ισορροπία μου και θα έπεφτα). Αυτό σημαίνει ότι δεθα μπορούσα να τρέξω σε περίπτωση που βιάζομαι ούτε να σταματήσω όση ώραθέλω μπροστά στη βιτρίνα ενός καταστήματος.

Φαντάζομαι ότι σας ήρθαν στο μυαλό διάφορες ωραίες ιδέες! Και εμέναμου ήρθαν, αλλά ο αέρας μού πήρε τις λέξεις και μου τις ανακάτεψε. Αν θέ-λεις να μάθεις τι σκέφτηκα, βάλε τις συλλαβές στη σωστή σειρά. (σελ. 19)

Aπάντηση

ñ Θα παίζαμε «γύρω όλοι».Θα παίζαμε «γύρω γύρω όλοι».

ρω-γύ

7

20

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ñ Θα μπορούσα να κάνω στο δρόμο.

Θα μπορούσα να κάνω ποδήλατο στο δρόμο.

ñ Θα πήγαινα από το στο σχολείο καθισμένη σε ένα .

Θα πήγαινα από το σπίτι στο σχολείο καθισμένη σε ένα παγκάκι.

Με τι άλλο θα μπορούσες να ταξιδέψεις; Ένωσε τις εικόνες με τις λέξεις.

(σελ. 20)

✽ Εσύ με τι από αυτά έχεις ταξιδέψει; Με τι θα ήθελες να ταξιδέψεις;(σελ. 20)

Aπάντηση

Εγώ έχω ταξιδέψει με ποδήλατο, με αυτοκίνητο, με τρένο και με πλοίο. Όταν με-

γαλώσω, θα ήθελα να ταξιδέψω με αεροπλάνο, με αερόστατο ή με ελικόπτερο,

για να δω πώς είναι ο κόσμος από ψηλά και να επισκεφτώ μακρινές χώρες.

8

γκά-πα-κιτι-σπί

δή-το-πο-λα

21

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

Πλοίο

Αεροπλάνο

Ελικόπτερο

Ποδήλατο

Αυτοκίνητο

Τρένο

Μοτοσικλέτα

Αερόστατο

Aπαντήσεις στις ασκήσεις του Tετραδίου Eργασιών

Προσπάθησε να βάλεις τις παρακάτω λέξεις στη σειρά, ώστε η τελευταίασυλλαβή της κάθε λέξης να γίνεται η πρώτη συλλαβή της επόμενης λέξης.Για να μην κάνεις λάθος, χώρισε φωναχτά την κάθε λέξη στις συλλαβές της.(σελ. 7)

Aπάντηση

πο δή λα τα

τα κού νι

➡ Αν θέλεις, μπορείς να συνεχίσεις με άλλες, δικές σου λέξεις. Μηνξεχνάς να χωρίζεις τις λέξεις σε συλλαβές! (σελ. 7)

1

22

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ποδήλατα λάμπα νομίζω κιμονό νησίτακούνι δασκάλα μπαλάκι νιφάδα ζώνη

ν ι

ν η

ν η

κ ι

κ ι

φ ά δ α

δ α λ ασ κ ά

λ ά

λ ά

ν ό

ν ο

μ π α

μ ο

ζ ω

ζ ώ

μ ί

σ ί

μ π α

Aπάντηση

Μπορείς να βοηθήσεις τη Χαρά να βρει τι είναι αυτά τα χαρτάκια πουέχει μαζέψει; Χρωμάτισε πάνω σε κάθε χαρτάκι από πού κατάλαβες τι είναι.(σελ. 8)

Aπάντηση

2

23

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

ν η

ρ ο

ρ ό

δ α

δ α

σ ί

σ ι γ ά

γ ά λ α

λ α

ζ ω

ζ ώ ο

ό

δ ι

δ ί ν ω

μ π ά

κ ρ ύ

ν ε ι

Είναι ........................

............................... .

ένα εισιτήριο

κινηματογράφουΕίναι ....................................................... .

μια απόδειξη

βιβλιοπωλείου

Νομίζω πως κατάλαβα τι κάνει ο αέρας... Κόβει τις λέξεις σε συλλαβές και

μετά ανακατεύει αυτές τις συλλαβές.

Βρες τώρα και εσύ πώς θα μπορούσαν να γίνουν οι παρακάτω λέξεις. (σελ. 9)

Aπάντηση

μπάλα ........................ κάρο ........................

........................ ........................

ταξί ........................ πόλη ........................

........................ ........................

Μπορείς να βάλεις τις λέξεις στη σειρά και να φτιάξεις προτάσεις; (σελ. 9)

Aπάντηση

...................................................................................................................

...................................................................................................................

4

3

24

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

μπά-λα

λα-μπά

τα-ξί

ξί-τα

κά-ρο

ρο-κά

πό-λη

λη-πό

Δεν υπάρχουν αυτοκίνητα στον πλανήτη Μπεχ.

Στον πλανήτη Μπεχ δεν υπάρχουν αυτοκίνητα.

Είναι ....................................................... .

μια συνταγή

από παιδίατροΕίναι ..................................................

............................................. .

ένα εισιτήριο του ηλεκτρικού

σιδηροδρόμου (τρένου)

πλανήτη

υπάρχουν

αυτοκίνητα

στον

δενMπεχ

...................................................................................................................

...................................................................................................................

H γραμματική του μαθήματος

Πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε ή γράφουμε μπορούμε νατις γράψουμε ολόκληρες (π.χ. μολύβι) ή να τις κόψουμε σε μικρότερα κομμάτια(π.χ. μο-λύ-βι). Αυτά τα μικρότερα κομμάτια στα οποία χωρίζουμε μια λέξη λέγο-νται συλλαβές.

Μια συλλαβή μπορεί να έχει:ñ ένα μόνο φωνήεν

π.χ. α-έ-ρας, ό-νει-ροñ δύο φωνήεντα που γράφονται και διαβάζονται μαζί και δε χωρίζονται

π.χ. αί-θου-σα, ου-ρα-νόςñ ένα σύμφωνο και ένα φωνήεν

π.χ. γό-μα, χα-λίñ ένα σύμφωνο και δύο φωνήεντα που διαβάζονται μαζί

π.χ. κου-τά-λι, τεί-χοςñ δύο σύμφωνα και ένα φωνήεν

π.χ. μπά-λα, βι-βλί-οñ τρία σύμφωνα και ένα φωνήεν

π.χ. κά-στρο, ά-σπρο

■ ■ Kριτήριο Aξιολόγησης* ■ ■

1. Να χωρίσεις τις παρακάτω λέξεις σε συλλαβές, όπως στο παράδειγμα.

α. ζωγράφος ➝ ..............................................

β. ακτίνες ➝ ..............................................

25

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

Έκανα το γύρο του κόσμου με αερόστατο.

Έκανα με αερόστατο το γύρο του κόσμου.

κόσμου

γύρο

αερόστατομε του

τοέκανα

* Οι απαντήσεις στο Kριτήριο Aξιολόγησης δίνονται στο τέλος του βιβλίου.

ζω-γρά-φος

γ. παγωτό ➝ ..............................................

δ. κροκόδειλος ➝ ..............................................

ε. αερόστατο ➝ ..............................................

στ. παραμύθι ➝ ..............................................

ζ. γίγαντας ➝ ..............................................

η. κατάλογος ➝ ..............................................

θ. σκύλος ➝ ..............................................

ι. σελίδα ➝ ..............................................

2. Να ξαναγράψεις τις παρακάτω προτάσεις αφού βάλεις τις συλλαβέςστη σωστή σειρά.

α. Το ρί-τσι-κο φόρεσε ένα περίεργο πέ-λο-κα.

...............................................................................................................

β. Η λα-δα-σκά γράφει στον να-κα-πί.

...............................................................................................................

γ. Οι γρό-α-τες οργώνουν τα φια-ρά-χω με τα τρακτέρ.

...............................................................................................................

δ. Το λο-ά-γο έχει τέσσερα δια-πό.

...............................................................................................................

3. Να βάλεις τις παρακάτω λέξεις στη σωστή σειρά και να φτιάξειςπροτάσεις. Μην ξεχάσεις να ξεκινήσεις με κεφαλαίο γράμμα.

α. ..............................................................................................................

β. ..............................................................................................................

26

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

διακοπές

το

καλοκαίρι

Kρήτηστην

πήγαμε

έρθεις

μας

θέατρο;

θαμαζί

στο

γ. ..............................................................................................................

δ. ..............................................................................................................

4. Να βάλεις τις παρακάτω λέξεις στη σειρά, ώστε η τελευταία συλλαβήτης κάθε λέξης να γίνεται η πρώτη συλλαβή της επόμενης λέξης.

5. Να βρεις πώς θα μπορούσαν να γίνουν οι παρακάτω λέξεις εάν οαέρας τις έκοβε σε συλλαβές και τις ανακάτευε.

α. παιδί ................................. δ. χέρι .................................

................................. .................................

β. σπίτι ................................. ε. δρόμος .................................

................................. .................................

γ. λέξη ................................. στ. τόπι .................................

................................. .................................

27

ΣTO ΔPOMO ΓIA TO ΣXOΛEIO

στον

πουλιά

πετούν

ουρανό τα

ψηλά

ένα

ο προβοσκίδα

ελέφαντας

ζώο με

μεγάλη είναι

πάπια ταξιδεύω ράδιο πιάνοώρα νομίσματα τσάπα ταράτσα

τα ρά τσα

παι-δί

δί-παι