Ενότητα «Λόγια που πληγώνουν και λόγια που στηρίζουν»

Μάθημα: Γλώσσα και Πολιτισμός με διαθεματική σύνδεση με τα γνωστικά αντικείμενα της Αγωγής Ζωής και των Θρησκευτικών.

Τάξη: Α’2

Σχολείο: Δημοτικό Σχολείο Φρενάρου

Διάρκεια: 12 Χ 40΄

Διδάσκουσα: Χατζηματθαίου Αναστασία

ΔΟΜΉ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΈΣ ΤΗΣ ΕΝΌΤΗΤΑΣ

1. Γενικός Σκοπός: Α. Γνωστικός: Μέσα από την ενότητα επιδιώκεται η καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου, στα πλαίσια μιας κοινής θεματικής που συνδυάζει οικείο και νέο λεξιλόγιο. Η παροχή ευκαιριών έκφρασης ποικίλων και διαφορετικών επικοινωνιακών πλαισίων, τόσο σε προφορικό, όσο και σε γραπτό επίπεδο, προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή και να εξοικειωθούν με τις συμβάσεις του προφορικού και του γραπτού λόγου διαισθητικά. Β. Κοινωνικοσυναισθηματικός: Να αντιληφθούν τις συνέπειες που έχουν τα λόγια τους και πώς οι ίδιοι μπορούν να επηρεάσουν τη δική τους ζωή, αλλά και τη ζωή των γύρω τους μέσα από αυτά που θα πουν. Λαμβάνοντας υπόψη την εφαρμογή του προγράμματος «Δάφνη» στις Δ΄, Ε΄και Στ΄τάξεις του σχολείου μας, θεώρησα ότι ήταν σημαντικό να αρχίσει από αυτή την ηλικία, που η προσωπικότητα των παιδιών είναι ακόμη υπό διαμόρφωση, η καλλιέργεια αντιεκφοβιστικής κουλτούρας, που προϋποθέτει αποδοχή της διαφορετικότητας και ανάπτυξη κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων.

Επιμέρους Στόχοι

Γλωσσικοί - Γνωστικοί:

Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους με λέξεις και φράσεις που μπορούν να χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους, για να πετύχουν κάποιο σκοπό, όπως το να κάνουν τους άλλους να νιώσουν όμορφα, να αποκτήσουν καινούριους φίλους. εκφράζουν συναισθήματα, αλλά και να εκφράσουν αυτό που νιώθουν.

Να γράφουν ολοκληρωμένες προτάσεις αρχίζοντας με κεφαλαίο και τελειώνοντας με τελεία.

Να αφήνουν χώρο ανάμεσα στις λέξεις, ώστε να είναι ευδιάκριτες μέσα στην πρόταση.

1

Να γράφουν από την αρχή μέχρι το τέλος των γραμμών του τετραδίου τους.

Να γράφουν συνεχόμενο κείμενο, χωρίς να αλλάζουν γραμμή ή να αφήνουν άδειο χώρο.

Να κατακτήσουν διαισθητικά τις επικοινωνιακές συμβάσεις του διαλόγου (επικράτηση α΄και β΄προσώπου ενικού και πληθυντικού) και της τριτοπρόσωπης αφήγησης (επικράτηση γ΄προσώπου ενικού και πληθυντικού).

Να μπορούν να διακρίνουν τις λέξεις από τις συλλαβές και τις προτάσεις. Να αναπτύξουν πλήρη φωνολογική ενημερότητα των δίψηφων γραμμάτων

οι και ει, αλλά και να εξασκηθούν στη χρήση των ήδη κατακτημένων γραμμάτων – φωνημάτων.

Να μάθουν να χρησιμοποιούν το οι στον πληθυντικό αρσενικών και θηλυκών ουσιαστικών και επιθέτων.

Να διηγούνται ένα περιστατικό ολοκληρωμένα (συμπεριλαμβανομένων των δομικών στοιχείων της αφήγησης) και να δημιουργούν συνοχή στο κείμενό τους, χρησιμοποιώντας τις λέξεις ύστερα, στη συνέχεια, αργότερα, μετά.

Κοινωνικοσυναισθηματικοί: Να αναπτύξουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης, μέσα από την υπόδυση

ρόλων. Να ευαισθητοποιηθούν ως προς τα παιδιά που γίνονται θύματα

εκφοβισμού και να ενημερωθούν για τρόπους αντίδρασης. Να δίνουν έμφαση στα θετικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων γύρω τους

και να βλέπουν με κατανόηση τη διαφορετικότητα των άλλων. Να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες (να προσεγγίζουν άλλα

παιδιά και να αναπτύσσουν φιλίες), ώστε να βελτιώσουν την κοινωνική τους ζωή.

Να γνωρίσουν τους «κανόνες» μιας σωστής φιλίας, ώστε να λειτουργήσει ως «χάρτης» που να τους καθοδηγεί σωστά στις δικές τους φιλίες.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ:

Α. 3 Χ 40΄

1. Με αφορμή συχνούς μικροκαβγάδες που προηγήθηκαν και μια συζήτηση για τη φιλία, τη σημαντικότητά της και τη συμπεριφορά των φίλων, που επίσης είχε προηγηθεί, ακούσαμε το τραγούδι «Εγώ κι εσύ μαζί». Επεξεργαστήκαμε το τραγούδι ως πολυτροπικό κείμενο, αφού συνδύαζε και εικόνα. Υπενθυμίσαμε τους όρους «στροφή», «στίχος».

2

2. Δόθηκε χρόνος και ευκαιρία στα παιδιά να διαβάσουν όσο μπορούν από το τραγούδι χαμηλόφωνα και μεγαλόφωνα και μετά ακολούθησε μεγαλόφωνη ανάγνωση από τη δασκάλα. Εντοπίστηκε το άγνωστο λεξιλόγιο, έγιναν οι απαραίτητες εξηγήσεις και φτιάξαμε προφορικά προτάσεις με το νέο λεξιλόγιο.

3. Ακολούθησε ιδεοθύελλα για τη φιλία. Στο κέντρο γράφτηκαν οι λέξεις «Οι φίλοι» και τα παιδιά συμπλήρωναν με τη σειρά ό,τι τους ερχόταν στο μυαλό που αφορούσε τους φίλους και μπορούσε να συμπληρώσει την πρόταση, π.χ. Οι φίλοι δεν λένε ψέματα, αλλά λένε την αλήθεια.»

4. Στη συνέχεια, με αφορμή την πολύ σύντομη προφορική ιστορία ενός κοριτσιού που ήταν «εγωίστρια» και λόγω της συμπεριφορά της δεν είχε φίλους, εμφανίστηκε η ανάγκη να της στείλουμε μια επιστολή, με την οποία να της εξηγήσουμε πώς συμπεριφέρονται οι φίλοι, για να μπορέσει και εκείνη να αποκτήσει φίλους. Τονίστηκε ότι είναι απαραίτητο να γράψουν προσφώνηση και κατακλείδα στην επιστολή τους.

Β. 2 Χ 40΄

5. Σε ατομικό επίπεδο εντόπισαν τα παιδιά μέσα από το τραγούδι λέξεις που έχουν/δεν έχουν τα ου, οι και ει, κύκλωσαν τα δίψηφα και έγραψαν τις λέξεις που βρήκαν σε φυλλάδιο. Παρότι εντόπιζαν μόνο τα δίψηφα, τονιζόταν ότι στο φυλλάδιο έπρεπε να γράφουν ολόκληρη τη λέξη, ώστε να διακρίνουν τις συλλαβές από τις λέξεις. Η παρουσία λέξεων όπως το «δύο» και «πιο» που έχουν τα γράμματα των διψήφων ανάποδα, βοήθησε ώστε να οπτικοποιήσουν καλύτερα οι μαθητές τα δίψηφα φωνήεντα.

6. Δόθηκε έμφαση στο οι και παρατηρήθηκε ότι όλες οι λέξεις που τελείωναν σε οι, ήταν στον πληθυντικό («έδειχναν τα πολλά»). Υπενθυμίσαμε τη χρήση του οι στον πληθυντικό. Τα παιδιά έγραψαν στα πινακάκια τους στον πληθυντικό ουσιαστικά και επίθετα που στον πληθυντικό παίρνουν οι.

7. Για χαλάρωση, αλλά και διατήρηση της επαφής με τη θεματική της ενότητάς μας που είναι η φιλική και γενικότερα η σωστή κοινωνική συμπεριφορά, διαβάσαμε το βιβλίο «Οι λέξεις δεν είναι για να πληγώνουν» και σχολιάσαμε θετικά κι αρνητικά παραδείγματα της σχολικής μας καθημερινότητας.

Γ. 2 Χ 40΄ Αγωγή ζωής

3

8. Παρουσιάζεται στα παιδιά ένας ήρωας που φαίνεται πληγωμένος και στεναχωρεμένος. Συζητάμε για το τι φαίνεται να νιώθει ο ήρωας μας και τι μπορεί να έγινε που να τον έκανε να νιώθει έτσι. Ανάμεσα σε άλλα, ακούγεται και το ότι μπορεί κάποιος ή κάποιοι να τον πλήγωσαν με τα λόγια τους. Επιβεβαιώνεται η υπόθεση των παιδιών λέγοντας ότι η σημερινή μέρα ήταν μια από τις χειρότερες μέρες της ζωής του ήρωά μας, γιατί άκουσε πολλά λόγια που τον πλήγωσαν. Τα παιδιά κάνουν υποθέσεις για τα όσα μπορεί να είπαν στον ήρωά μας οι συμμαθητές του και να τον πλήγωσαν. Κάθε φορά που λένε μια φράση που πλήγωσε τον ήρωά μας, κόβουμε ένα κομμάτι από πάνω του και στο τέλος συνειδητοποιούμε ότι τα λόγια των άλλων «τον έχουν κομματιάσει».

9. Καταγράφουμε το λεξιλόγιο των συναισθημάτων και των λέξεων που πληγώνουν.

10. Για να γιατρέψουμε τις πληγές του λέμε θετικές δηλώσεις και για κάθε δήλωση κολλάμε ξανά ένα ένα τα κομμάτια του ήρωα.

11. Παιχνίδι «Τα λόγια μου στηρίζουν». Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο και κάθε παιδί παίρνει μια καρτέλα και γράφει πάνω το όνομά του. Μπαίνει μουσική και οι καρτέλες δίνονται γύρω γύρω χέρι χέρι. Όποτε σταματάει η μουσική κάθε παιδί παίρνει την καρτέλα που έχει μπροστά του, διαβάζει το όνομα του παιδιού και γράφει μια θετική λέξη ή πρόταση στην καρτέλα για το παιδί που αναγράφεται το όνομά του στην καρτέλα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται μερικές φορές, για να συγκεντρωθούν διάφορες δηλώσεις στην καρτέλα κάθε παιδιού.

12. Συγκεντρώνουμε όλες τις θετικές δηλώσεις των παιδιών για τους συμμαθητές τους στον πίνακα και διαμορφώνουμε το λεξιλόγιο που στηρίζει. Κάθε παιδί λέει πώς ένιωσε όταν διάβασε όλα εκείνα τα θετικά για το πρόσωπό του.

Δ. 2 Χ 40΄

13. Ο ήρωας της προηγούμενης δραστηριότητας γίνεται πρωταγωνιστής σε εικονικό σενάριο που τον δείχνει να γίνεται θύμα λεκτικού εκφοβισμού. Τα παιδιά μπαίνουν στη διαδικασία να σκεφτούν τι μπορεί να λένε οι θύτες στο αγόρι και πώς αντιδρά το ίδιο.

14. Η εμφάνιση ενός θεατή προβληματίζει τα παιδιά. Παρεμβαίνει στην ιστορία ή μένει απλά θεατής; Κάθε ομάδα σκέφτεται το δικό της σενάριο και συμπληρώνει τα λόγια των ηρώων, αν και όπου υπάρχουν. Μερικά από τα σενάρια δραματοποιούνται.

15. Στη συνέχεια τα παιδιά καλούνται να μπουν στη θέση του θεατή που θέλει αμέσως να μιλήσει στη μαμά του. Έτσι αναλαμβάνουν ρόλους μητέρας – θεατή και αφηγούνται προφορικά την ιστορία. Το παιδί που αναλαμβάνει το ρόλο της μητέρας, κάνει ερωτήσεις στο παιδί-θεατή, για να το διευκολύνει να διηγηθεί την ιστορία.

16. Αφού διηγηθούν την ιστορία προφορικά στο επικοινωνιακό πλαίσιο του διαλόγου με ένα οικείο πρόσωπο, καλούνται να τη γράψουν υπό μορφή

4

σημειώματος για να ενημερώσουν τη διευθύντρια. Αναφέρεται ότι είναι απαραίτητη η προσφώνηση και ότι διατηρούμε ένα πιο επίσημο ύφος.

Ε. 3Χ 40΄

17. Διαβάζουμε μερικά σημειώματα που έγραψαν τα παιδιά προτού τα ρίξουν στο κουτί παραπόνων του σχολείου και τα προβάλουμε στον πίνακα με τη βοήθεια ειδικής κάμερας. Σχολιάζονται και αξιολογούνται ως προς το αν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που θέσαμε, δηλ. να αρχίζουν με κεφαλαίο και να τελειώνουν με τελεία, να αφήνουν δαχτυλάκι ανάμεσα στις λέξεις και να γράφουν από την αρχή ως το τέλος της γραμμής. Παρατηρούμε ακόμη ότι όλα αυτά που περιγράφονται έγιναν και τελείωσαν.

18. Παρουσιάζεται στα παιδιά ένα νέο εικονικό σενάριο, το οποίο διαδραματίζεται τώρα και τα παιδιά καλούνται να περιγράψουν στη δασκάλα τους που είναι παιδονομία όσα συμβαίνουν την ώρα που της μιλούν. Στόχος είναι η χρήση και καταγραφή ρημάτων στο γ΄ πρόσωπο ενικού, ώστε να εντοπιστεί η κατάληξη –ει στις «λεξούλες που δείχνουν ότι κάποιος κάνει κάτι».

19. Δυστυχώς, η δασκάλα έχει αναλάβει να περιθάλψει ένα παιδάκι που χτύπησε και δεν μπορεί να τους ακούσει. Έτσι τους ζητά να της αφηγηθούν το περιστατικό γραπτώς σε ένα χαρτί, ώστε να το διαβάσει μετά. Αυτή τη φορά προσπαθεί κάθε παιδί να πετύχει καλύτερα τους στόχους που τέθηκαν και σχολιάστηκαν προηγουμένως.

20. Άλλες δραστηριότητες για καλύτερη εμπέδωση των διψήφων οι και ει θα ακολουθήσουν ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών.

5