Η πόλις

+

Κ. Π. Καβάφης

Η ΠΟΛΙΣ

ΠΑΤΣΑΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

+Η Πόλις

Είπες· «Θα πάγω σ' άλλη γή, θα πάγω σ' άλλη θάλασσα,

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.

Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·

κ' είν' η καρδιά μου -- σαν νεκρός -- θαμένη.

Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμό αυτόν θα μένει.

Οπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω

ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,

που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα».

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά βρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ' ασπρίζεις.

Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού -- μη ελπίζεις --

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ

στην κώχη τούτη την μικρή, σ' όλην την γή την χάλασες.

(1910)


+Θέμα

Η απαισιοδοξία και το αίσθημα του εγκλεισμού – αδιεξόδου που

αισθάνεται ο ποιητής και γενικά κάθε άνθρωπος μετά από επάλληλες

αποτυχημένες προσπάθειες διαφυγής από τις αδυναμίες και τα πάθη

του.


+Δομή

Στίχοι: 1-80

Πρόσωπο (σε εισαγωγικά): α’ ενικό

Ιδέες:

Ονειρο της διαφυγής

Επανειλημμένη προσπάθεια

Αποτυχία, διάψευση

Απογοήτευση, θλίψη, απελπισία

Προσωπική ευθύνη

Στίχοι: 9-16

Πρόσωπο: β’ ενικό

Ιδέες:

(Προφητική φωνή) η φωνή της συνείδησης

Αδιέξοδο εγκλωβισμός

Ματαιότητα

Καταλογισμός ευθύνης

Ενότητα Α Ενότητα Β


+Στίχοι 1-2


+Στίχοι1-2


+Στίχος 3:«Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·»

Ο στίχος αφήνει την αίσθηση ότι ήδη έχουν γίνει αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες διαφυγής.

Η συνεχής αποτυχία φέρνειτα συναισθήματα της απογοήτευσης και της απελπισίας.

Έτσι, δηλώνεται η ματαιότητα της προσπά-θειας μέσα από ένα προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα που καθορίζει η μοίρα.


+Στίχοι 4-5

«κ' είν' η καρδιά μου -- σαν νεκρός – θαμένη»: Συνδέοντας το στίχο αυτό με τον προηγούμενο είναι φυσιολογικό το πρόσωπο να κατακλίζεταιαπό τη θλίψη και να αισθάνεται όπως ένας νεκρός, θαμμένος – ίσως χαμένος - μέσα στις σκέψεις του που τον βασανίζουν.

«Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμό αυτόν θα μένει.»: Το συναίσθημα της θλίψης είναι τόσο βαρύ, που δεν είναι πια ανεκτό και γεμίζει βασανιστικά το μυαλό. Υπάρχει λοιπόν ένας μεγάλος πόθος και ανάγκηγια λύτρωση.


+Στίχοι 6-7«Οπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δωερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ»


+Στίχος 8«που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα»

Η επιπρόσθετη αυτή πληροφορία τονίζει το «εγώ»(α’ ενικό). Η πόλη-η ζωή του είναι κατεστραμμένη, όχι μόνο εξαιτίας του μοιραίου, αλλά μεαμέριστη την προσωπική ευθύνη. Η παραδοχή αυτή αυξάνει την τραγικότητα του προσώπου.

Επιπλέον, ο χρόνος των ρημάτων(αόριστος) καταδεικνύει το συντελεσμένοτων πράξεων και το τετελεσίδικο της κατάστασης, που ήταν αποτέλεσμα μιας χρονιαίας πορείας προς την αλλοτρίωση που επέφερε το αδιέξοδο.


+Στίχος 9«Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά βρεις άλλες θάλασσες.»

Εισάγεται η απάντηση στη ρήση του παρελθόντος της α’ στροφής και επανέχεταιτο πρόσωποτου «είπες». Αυτό υποστηρίζεται και δομικά. Πρόκειται για ένα δεύτερο συνομιλητή.

Ο λόγος του είναι αυστηρός και κατηγορηματικός και δημιουργεί μια ριζική αντίθεση με τον πρώτο στίχο του ποιήματος.

Η διάψευση της πρώτη στροφής μετατρέπεται σε άρνηση και ο εγλωβισμός είναι δεδομένος.


+Στίχοι 9-11«Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάςτους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ' ασπρίζεις.»

Το σύμβολο της πόλης φανερώνεται πια ολοκληρωτικά. Είναι ο ίδιος ο εαυτός του, ο μαστισμένος από την αλλοτρίωση. Όπου κι αν πάει θα τον ακολουθεί, γιατί απλά θα παραμέινει ο ίδιος και θα παρουσιάζει τις ίδιες αδυναμίες και τα ίδια πάθη.

Η εικόνα του εγκλωβισμού πλημμυρίζει τους στίχους με μια παραστατικότατη εικόνα αδιάκοπης περιήγησης στα ίδια μέρη της πόλεως.


+Στίχοι12-13«Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού -- μη ελπίζεις --δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.»


+Στίχος 16«Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώστην κώχη τούτη την μικρή, σ' όλην την γή την χάλασες»

Η ευθύνη βαραίνει μόνο τον ίδιο και αυτό ξεκαθαρίζεται σε αυτό το σημείο. Καμιά ευθύνη της μοίρας παρά μόνο του ιδίου που ρήμαξε και χάλασε τη ζωή του, που έκανε τις λάθος επιλογές. Τώρα τίποτα δεν μπορεί να διορθωθεί.

Μια ακόμη αντίθεση, αυτή της κώχης, της γωνιάς, με όλη τηγη δίνει την αιτία του εγκλωβισμού πάντα επιτακτικά και κατηγορηματικά: τόσο μεγάλη είναι η αλλοτρίωση του «είναι» που, όπου κι αν πάει, θα τον ακολουθούν οι αδυναμίες και τα πάθη με αποτέλεσμα να οδηγείται επανειλημμένα στα ίδια λάθη και συνεπώς στην ίδια αποτυχία αλλαγής και λύτρωσης. Γι’ αυτό η πόλη- ο εαυτός του θα τον ακολουθεί και η ζωή του θα είναι πάντα η ίδια, χαλασμένη.


+

Θέματα του ποιήματος

Η τραγικότητα έχει έντονη παρουσία στο ποίημα. Παρουσάζεται ένα πρόσωπο το οποίο είναι τραγικό, αφού βρίσκεται σε μια χείριστη ψυχολογική κατάσταση και συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να ξεφύγει, παρά τις αρχικές ελπίδες. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια, για να αντιληφθεί και να αποδεκτεί ότι είναι εγκλωβισμένο, χωρίς κανένα μέσο διαφυγής. Η τραγική ειρωνεία έγκειται στο σημείο που το πρόσωπο αυτό προβαίνει σε προσπάθειες, έχει προσδοκίες αλλά καμία δε θα καρποφορήσει. Αυτό το ξέρει το δεύτερο πρόσωπο.

Η τραγικότητα


+


Αρχικά το πρόσωπο της πρώ-της στροφής αναφέρει ότι κάθε προσπάθεια του είναι καταδικασμένη από το γραφτό. Αυτή η μεμψιμοιρία όμως σύντομα αλλάζει και στο τέλος της πρώτης στροφής τα ρήματα «πέρασα», «ρήμαξα», «χάλασα» υπογραμμίζουν την προωπική ευθύνη, αφού το α’ ενικό δεν αφήνει περι-θώρια στην τύχη, στο μοιραίο. Η προσωπική ευθύνη συνεχίζεινα υπογραμ-μίζεται και στη β’ στροφή, αυτή τη φορά με τη χρήση του β’ ενικού προσώπου στα ρήματα «ρήμαξες» και «χάλασες». Ένα πρόσωπο κατηγορείται κι αυτό είναι ο ίδιος.

Η προσωπική ευθύνη


+


Το ποιητικό υποκείμενο στηνα΄ σροφή αρχικά ελπίζει σε μια καλύτερη ζωή σε κάποιο άλλο μέρος, μια καινούρια αρχή. Σύντομα όμως βλέπει ότι αποτυγχάνει. Η αποτυχία αυτή το φέρνει σε απόγνωση και στην σνειδητοποίηση του εγκλωβισμού του, η οποία γίνεται πιο αισθητή στη δεύτερη στροφή. Εκεί ξεκαθαρίζεται ότι δεν πρέπει να υπάρχει καμιά ελπίδα, αφού δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής. Έτσι, συνθλίβεται κάθε πιθανή ελπίδα για διέξοδο. Η αποτυχία είναι δεδομένη. Δηλαδή το ποίημα πραγματεεύεται το θέμα της αποτυχίας εκ των υστέρων, φανερώνει τα συναισθήματα που ειφέρει, καθώς και το αναπόφευκτό της.

Η διάψευση της ελπίδας

Η αποτυχία


+

Θέματα του ποιήμτος

Το θέμα του αδιεξόδου και το αίσθημα του εγκλωβισμού είναι διάχυτο στο ποίημα. Μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες καθίσταται πιαφανερό ότι δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από την πόλη. Κλιμακωτά το αίσθημα του εγκλωβισμού αυξάνεται με τη δήλωση ότι δε θα βρει καινούριους τόπους όυτε άλλες θάλασσες καιμε τη δυνατή εικόνα της συνεχούς περιήγησης στην ίδια πόλη, που θα τον ακολουθεί. Ο εγκλωβισμός κορυφώ-νεται στο σημείο της προτροπής να μην ελπίζει για τίποτα, αφού δεν υπάρχειμέσο διαφυγής, ούτε πλοίο ούτε οδός.

Το αδιεξοδο


+


+Δραματικότητα - Θεατρικότητα

Διαλεκτική μορφή (εντύπωση διαλόγου): τα δύ πρόσωπα στα ρήματα δίδουν την εντύπωση ενός διαλόγου, ενώ είναι στην ουσία ένας δραματικός μονόλογος

Σκηνικό: Μια πόλη η οποία είναι ρημαγμένη και χαλασμένη (εικόνα της πόλης-λαβυρίνθου)

Σκηνοθετική παρουσίαση

Κινητικότητα ήρωα


+

Σύμβολα

Η πόλη είναι η κιβωτός των αποτυχιών του ποιητή. Μάλιστα, η πόλη έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, πράγμα που μας δίνει πληροφορίες για το χαρακτήρα του ποιητή ή του ήρωα που μιλάει γι’ αυτήν. Τα ερείπια και τα χαλάσματα που αντικρίζειείναι στην ουσία μια εικόνα του εαυτού του. Όταν ο ποιητής λέει ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτήν και ότι θα τον ακολουθεί η πόλη, στην ουσία δηλώνει σε συμβολικό επίπεδο ότι θα τον ακολουθεί παντού ο εαυτός του με όλα τα πάθη και τις αδυναμίες του. Η πόλη μένει απρόσωπη, μολονότι παραπέμπει τον αναγνώστη στην Αλεξάνδρεια, όπου είχε όλες τις εμπειρίες του ο ποιητής και έτσι ο χώρος μετατρέπεται σε σύμβολο των βιωμάτων του, καθώς και του εσωτερικού του κόσμου Η πόλις


+Εκφραστικά μέσα – Σχήμτα Λόγου

Οπτικές και οπτικοκινητικές εικόνες

Αντιθέσεις

Μεταφορές

Παρομοίωση

Συμβολισμός

Ειρωνεία

Προσωποποίηση

Επαναλήψεις (με παραλλαγή)

ΚλιμακωτόΠΑΤΣΑΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

+Η γλώσσα του ποιήματος

Η χρήση της γλώσσας είναι ιδιότυπη, όπως συμβαίνει σε όλα τα ποιήματα του Καβάφη. Πρόκειται για ένα μίγμα δημοτικής με αρχαΐζοντες τύπους.

Ο λόγος, αν καιείναι απλός, είναι ιδιαίτερα εκφρα-στικός, με έντονες εικόνες και συμβολισμούς, καθώς και προσεγμένος μέχρι την παραμικρή λεπτομέ-ρεια.


+Παράλληλα ποιήματα

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ

μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.

Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.

A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.

Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ

μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ

για νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει

ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—

Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ

να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.

Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.

Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

Τα τείχη

Τα παράθυρα


Η πόλις

Documents

Transcript of Η πόλις