ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ-ΕΚΘΕΣΗΣ

Τίτλος: «Η «μαγεία» της

Πειθούς!»

1

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣΠΜΣ «Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου»

Εργασία στο μάθημα: Σχεδιασμός εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων βασισμένων στις Νέες Τεχνολογίες (Ν.Τ.)

Καθηγητής: κ. Χρ. Κυνηγός, κ. Κ. Μακρή

Τίτλος εργασίας: Σχεδιασμός σεναρίου για τη διδασκαλία της

Έκφρασης-Έκθεσης – Γ΄ Τάξη Ενιαίου Λυκείου - με την αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών

Θέμα εργασίας: Η ΠΕΙΘΩ (Τρόποι & Μορφές)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ:Όνομα: AΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΚατεύθυνση: Ψηφιακές Τεχνολογίες στην ΕκπαίδευσηΑριθμός μητρώου: 211018Εξάμηνο φοίτησης: B΄

Αθήνα 2011

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΕΙΣΑΓΩΓΗ....................................................................................................................4

ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ.......................................................................6

Καινοτομίες................................................................................................................6

Προστιθέμενη αξία.....................................................................................................8

Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα...........................................................................9

ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ............................................................................................13

Σε ποιους απευθύνεται.............................................................................................13

Χρόνος υλοποίησης..................................................................................................13

Χώρος υλοποίησης...................................................................................................13

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών.................................................................14

Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία...........................................................14

Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης.......................................................................15

Στόχοι της δραστηριότητας......................................................................................16

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ......................................................................18

Η ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων..................................................................18

Τα εργαλεία..............................................................................................................27

Οι πηγές....................................................................................................................28

Αναφορά στο ρόλο και την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης...........................29

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ....................................................................30

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.........................................................................................................31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.............................................................................................................33

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η διεθνής τάση για τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος είναι να

ενσωματωθεί η χρήση των Η/Υ στο μάθημα αυτό, με ταυτόχρονη αλλαγή των

μεθόδων διδασκαλίας του, ώστε να επιτευχθεί ο γλωσσικός γραμματισμός ταυτόχρονα

με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι Ν.Τ.

Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο ιστορικό χρήσης του Η/Υ στην

εκπαίδευση, βλέπουμε ότι αρχικά (δεκαετία του '70), χρησιμοποιείται ως μέσο

παροχής της ύλης και έχει το ρόλο του «δασκάλου». Τέτοια είναι τα προγράμματα

πρακτικής και εξάσκησης (drill & practice), εξατομικευμένης διδασκαλίας (tutorial

programs) και επεξεργασίας κειμένου (word processing). Στη δεκαετία του '80 και

'90, ο Η/Υ χρησιμοποιείται ως εργαλείο επικοινωνίας. Μέσω του διαδικτύου

αναζητείται πληροφοριακό υλικό, αλληλογραφούν, ανταλλάσουν απόψεις και

κοινοποιούν τη δουλεία τους. Στη συνέχεια ύστερα από μια διακοπή της χρήσης του

και την επίστροφή σε παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας, γίνεται το δεύτερο

άνοιγμα προς τη χρήση του Η/Υ στην εκπαίδευση (δεκαετία του '90-2000) ως

εργαλείο πλέον για την παραγωγή πρωτότυπων και σύνθετων εργασιών, με

ενθαρρυντικά αποτελέσματα και θετική ανταπόκριση τόσο από εκπαιδευτικούς όσο

και από μαθητές.

Μιλώντας συγκεκριμένα για την Ελλάδα, μόλις την τελευταία δεκαετία έγιναν

οι πρώτες προσπάθειες ενσωμάτωσης των Η/Υ στη γλωσσική διδασκαλία, από

ορισμένους μόνο φιλολόγους που αντιλαμβάνονται τη χρησιμότητα του όλου

εγχειρήματος, αλλά και συλλογικά, μέσω του Υπουργείου Παιδείας. Ειδικότερα, τα

Α.Π. του 1998 για το Γυμνάσιο και το Λύκειο, ζητούν από το φιλόλογο που διδάσκει

Νεοελληνική Γλώσσα να εφαρμόσει την επικοινωνική μέθοδο και να εντάξει τις Ν.Τ.

στο γλωσσικό μάθημα, εμπλουτισμένες με νέες δεξιότητες, όπως πληκτρολόγηση και

επεξεργασία κειμένου μέσω Η/Υ.

Γνωρίζοντας την τωρινή σχολική πραγματικότητα, όπου υπάρχουν διάφορα

προβλήματα, όπως ότι οι φιλόλογοι δεν είναι εξεικοιωμένοι με τον Η/Υ, οι

υλικοτεχνικές υποδομές του εκπαιδευτικού μας συστήματος, το φιλολογικό

εκπαιδευτικό λογισμικό που υπάρχει και οι δυσκολίες που συναντάμε στην εφαρμογή

του Α.Π. μας αποτρέπουν από τέτοιες ενασχολήσεις, πρόταση μας είναι ότι ο

4

φιλόλογος δεν πρέπει να διστάζει να ενσωματώσει τον Η/Υ στη διδασκαλία του, γιατί

ο Η/Υ μπορεί να αποτελέσει ένα αδιαμφισβήτητο εργαλείο στα χέρια του. Άλλωστε,

η τάση αυτή προωθείται γενικότερα από τις σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρήσεις και

την επικράτηση των Νέων Τεχνολογιών (Ν.Τ.) που πιέζουν το εκπαιδευτικό σύστημα

να αποκτήσει μία νέα διάσταση. Όλα συνηγορούν στο ότι η μαθησιακή

δραστηριότητα στο ελληνικό σχολείο θα πρέπει να ανταποκριθεί άμεσα στις

απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, για να μπορέσει να επιτελέσει σωστά το έργο

του, με την κατάλληλη προετοιμασία των μαθητών – αυριανών πολιτών -, για τη

μετέπειτα ζωή, δίνοντας του την ικανότητα αυτοδιαχείρισης στη μάθηση, την

αυτενέργεια, την εμπλοκή σε αυθεντικές καταστάσεις και προβλήματα, την ικανότητα

επικοινωνίας και συνεργασίας, τη χρήση πολλαπλών αναπαραστάσεων, τη δημιουργία

και τον πειραματισμό.

Κατά συνέπεια και τα διδακτικά σενάρια1 θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι

ώστε να μην είναι αποκομμένα από την σύγχρονη πραγματικότητα, αλλά να

αποτελούν το έναυσμα και το στερέωμα της παραπάνω προσπάθειας. Η εργασία αυτή

αποτελεί, λοιπόν, μια προσπάθεια διαχείρισης των παραπάνω δυνατοτήτων στη

διδακτική και μαθησιακή οργάνωση του γλωσσικού μαθήματος.

1 Με τον όρο «σενάριο» αναφερόμαστε σε ένα σύνολο εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων μέσω των οποίων προσεγγίζουμε διδακτικά ένα θέμα, αξιοποιώντας τα εργαλεία των Ν.Τ..

5

ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Καινοτομίες

Το μάθημα της Έκφρασης-Έκθέσης, με τον τρόπο που συνήθως διδάσκεται

καταλήγει να είναι αρκετά ανιαρό για τους μαθητές μας. Στην πραγματικότητα, όμως,

είναι από τα λίγα μαθήματα, όπου δίνεται η ελευθερία (και όχι αυθαιρεσία) στον

εκπαιδευτικό να χρησιμοποιήσει υλικό εκτός του σχολικού εγχειριδίου.

Επιπρόσθετα, το ίδιο το μάθημα προσφέρεται για την αξιοποίηση πιο σύγχρονων

μεθόδων διδασκαλίας, όπως η αξιοποίηση των Ν.Τ., καθώς οι δυνατότητες τους

προωθούν πολλούς από τους σκοπούς διδασκαλίας του. Μόνο έτσι, και οι

εκπαιδευτικοί θα διδάσκουν με μεγαλύτερη ευχαρίστηση το μάθημα, αλλά και οι

μαθητές θα νιώθουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, θα το αγαπήσουν και κατά συνέπεια θα

επωφεληθούν από το συγκεκριμένο μάθημα, μιας και είναι από τα μαθήματα με

άμεση χρησιμότητα. Εξάλλου, στην Κοινωνία της Γνώσης «επιβάλλεται» εμείς οι

εκπαιδευτικοί να «ξεβολευτούμε» και να ανανεώσουμε το ρεπερτόριο μας προς

όφελος όχι τόσο της δουλειάς μας, όσο των μαθητών, που διψούν για γνώση, και δεν

έχουμε το δικαίωμα να τους τη στερούμε!

Το σενάριο βασίζεται στην ιδέα να αποτελέσει μια προσπάθεια αποποίησης

των παραδοσιακών τεχνικών και καταπολέμησης του τρόμου που καταλαμβάνει τον

εκπαιδευτικό, όταν διδαχθεί το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης, ιδίως στο Λύκειο -

και πόσο μάλλον στην τελευταία τάξη του Ενιαίου Λυκείου, όπου η μαθησιακή

διαδικασία έχει καταλήξει αγώνας δρόμου για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις -

κατακερματίζοντας τα οφέλη από τη διδασκαλία του μαθήματος. Έτσι, θα

τολμήσουμε να προτείνουμε τη διδασκαλία των δύο πρώτων ενοτήτων του σχολικού

εγχειριδίου, «Η Πειθώ: α) Τρόποι πειθούς (σελ. 12-48) και β) Μέσα πειθούς (σελ.

50-102)», με μια προσέγγιση εντελώς διαφορετική, αξιοποιώντας τη διδασκαλία με

ομάδες μαθητών και με παράλληλη χρήση των Ν.Τ.

Να αναφερθεί στο σημείο αυτό, ότι η ιδέα μας έχει δύο θετικά στοιχεία που θα

χαροποιήσουν ιδιαίτερα τον εκπαιδευτικό. Κατ’ αρχάς είναι μια οικονομική από

άποψη χρόνου λύση. Το Π.Ι. προτείνει για τη διδασκαλία της Πειθούς έντεκα (11)

6

διδακτικές ώρες συνολικά + δύο (2) που εναπόκεινται στην κρίση του εκπαιδευτικού.

Στην πρόταση μας χρειάζεται μόνο δέκα (11) διδακτικές ώρες στα πλαίσια του

σχολείου + μία (1) πραιρετικά! Το δεύτερο θετικό είναι ότι παρά την πρόταση του

Υπουργείου Παιδείας, στην πράξη οι εκπαιδευτικοί περιορίζονται στη διδασκαλία

μέρους μόνο της ενότητας, με βάση το τι εξετάζεται στο τέλος Πανελλαδικά και τί

όχι! Έτσι, για να κερδίσουν χρόνο, δεν διδάσκουν καθόλου την Πειθώ στο δικανικό

λόγο. Αντιθέτως, εμείς περιλαμβάνουμε όλη την «ύλη», προσεγγίζοντας την με έναν

τρόπο που όλοι βγαίνουν κερδισμένοι!

Ειδικότερα στην δραστηριότητα μας, οι μαθητές έχουν έναν διαφορετικό ρόλο.

Αφήνουν στην άκρη το σχολικό βιβλίο και δουλεύουν συνεργατικά για την απόκτηση

την νέας γνώσης. Εργαλείο στα χέρια τους είναι η βοήθεια του «σημαντικού άλλου»,

του συμμαθητή τους, και των Ν.Τ.

Διαφορετικός είναι, τέλος, ο ρόλος του εκπαιδευτικού, ο οποίος ξεφεύγει από

τη μετωπική διδασκαλία των παραδοσιακών μεθόδων και το άγχος του χρόνου για την

ολοκλήρωση της ύλης. Εδώ αναλαμβάνει το ρόλο του καθοδηγητή και συνεργάτη

των μαθητών, καθώς και του ρυθμιστή των ομάδων.

Προτροπή μας να γίνει η προετοιμασία των μαθητών μια ευχάριστη

διαδικασία που εν τέλει θα αποδώσει πολλά περισσότερα απ’ ότι η στείρα

προετοιμασία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις.

Εικόνα 1: Η Πειθώ, θεά που προσωποποιούσε την πειθώ, τη μεγάλη και πολύπλευρη δύναμη του ανθρώπινου λόγου

7

8

Προστιθέμενη αξία

Από την αξιοποίηση της παραπάνω δραστηριότητας και την επιλεγμένη

μέθοδο διδασκαλίας είναι προφανή τα οφέλη που προκύπτουν.

Αρχίζοντας με τον μαθητή, επιλέγεται ο δρόμος της αυτενέργεια και της

άμεσης μάθησης. Μπαίνει στη διαδικασία να ασχοληθεί ο ίδιος με το θέμα και να

μάθει διερευνητικά, σε πραγματικές κατά το δυνατόν επικοινωνιακές συνθήκες. Αυτό

συμβάλλει στην πληρέστερη κατανόηση της χρησιμότητας του γλωσσικού

μαθήματος, αφού τους δίνεται η δυνατότητα να έρθουν σε άμεση επαφή με το

μορφωτικό αγαθό, χωρίς την παροχή μασημένης τροφής από τον εκπαιδευτικό ή την

παρέμβασή του.

Η εμπλοκή των μαθητών σε ομάδες, από την άλλη, τους μαθαίνει να

συνεργάζονται, αναπτύσσουν το συναίσθημα της συνευθύνης και διαμορφώνουν

κοινωνική συνείδηση. Δημιουργούνται θετικά συναισθήματα μεταξύ των μελών, ενώ

δραστηριοποιούνται ευκολότερα, παίρνουν πρωτοβουλίες και γενικά διακατέχονται

από συλλογική φιλοδοξία για την παρουσίαση ανώτερου ποιοτικά έργου. Επιπλέον

μέσα από την ομάδα ασκούνται στην πειθαρχία και τη δημοκρατία, μαθαίνουν να

επιχειρηματολογούν και να κρίνουν αντικειμενικά απόψεις και θέσεις και να

καλλιεργούν τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες τους. Αλλά και η διδακτική αρχή

της ατομικότητας και της αυτομόρφωσης εξυπηρετείται, αφού επιτρέπει στους

μαθητές – μέλη της ομάδας να εργάζονται σύμφωνα με τις ικανότητες, τις κλισεις και

τα ενδιαφέροντά τους.

Η χρήση των νέων τεχνολογιών συμβάλλει, τέλος, σε πολλά από τα παραπάνω,

όπως στη διερευνητική δραστηριότητα, αξιοποιώντας τόσο τη γνωστική, όσο και

την κοινωνική και συνεργατική πλευρά, την αυτενέργεια του μαθητή, την

συγκέντρωση της προσοχής, την αποτελεσματική απόκτηση και εμπέδωση της

ύλης, τον συνεχή έλεγχο της μάθησης και της επίδοσης, την ικανοποίηση

εσωτερικών κινήτρων μάθησης, την εξατομίκευση της διδασκαλίας. Τέλος βοηθά

στην ενδυνάμωση του στοιχείου της διασκέδασης και του ενδιαφέροντος.

9

Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα

Το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης θεωρείται από εκπαιδευτικούς και

μαθητές ένα ιδιαίτερα δύσκολο μάθημα για πολλούς λόγους, που είναι λίγο πολύ

γνωστοί σε όλους μας. Ιδιαίτερα η διδασκαλία του στο Λύκειο, όπου η πίεση λόγω

του εξεταστικού συστήματος είναι μεγάλη, οι εκπαιδευτικοί νιώθουν ότι δεν έχουν τη

χρονική «πολυτέλεια» να πειραματιστούν με καινοτόμες δραστηριότητες, μεταξύ των

οποίων και την ενσωμάτωση των Η/Υ στο γλωσσικό μάθημα. Ως εκ τούτου

παραμένουν, τις περισσότερες φορές εγκλωβισμένοι στις οδηγίες των Αναλυτικών

Προγραμμάτων (Α.Π.) και των οδηγιών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Π.Ι.),

εκτελώντας, διεκπεραιωτικά θα λέγαμε περισσότερο, την καθορισμένη ύλη.

Καταλαβαίνουμε ότι όταν αναφερόμαστε ειδικότερα στο μάθημα της

Έκφρασης-Έκθεσης για την Γ΄ Λυκείου, με τις πανελλαδικές εξετάσεις να

καιροφυλακτούν, η πίεση είναι ακόμα μεγαλύτερη, τόσο για τον εκπαιδευτικό που

θέλει ενσυνείδητα να προετοιμάσει όσο το δυνατό πληρέστερα τους μαθητές του, όσο

και για τους ίδιους τους μαθητές, εφόσον το μάθημα είναι βαρύτητας για όλες τις

κατευθύνσεις, για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Πέρα από το παραπάνω πλαίσιο όμως, προβλήματα προκύπτουν και από τον

τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος. Οι εκπαιδευτικοί, για λόγους που λίγο πολύ

αναφέρθηκαν παραπάνω, εμένουν στη χρήση παραδοσιακών μεθόδων και μορφών

διδασκαλίας, δασκαλοκεντρικών κατά κύριο λόγο, που σε καμία περίπτωση δεν

εξυπηρετούν έναν από τους βασικότερους σκοπούς του συγκεκριμένου μαθήματος,

που είναι να καταστούν οι μαθητές ικανοί να παράγουν λόγο (προφορικό και γραπτό)

που να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα και πραγματικά επικοινωνιακά πλαίσια.

Αντιθέτως, οι μαθητές παραμένουν παθητικοί δέκτες πληροφοριών και εκτελεστές

καθηκόντων που παρέχονται από τον εκπαιδευτικό. Τις περισσότερες μάλιστα φορές

δεν δίνεται ο απαραίτητος χρόνος για την ανατροφοδότηση των εργασιών τους, ώστε

να υπάρξει η σταδιακή βελτίωση τους.

Μιλώντας ειδικότερα για την «ύλη» με την οποία επιλέξαμε να ασχοληθούμε

στο σενάριο μας (Η Πειθώ: Τρόποι & Μορφές), σε μια παραδοσιακή διδασκαλία, ο

εκπαιδευτικός θα ζητούσε από τους μαθητές να διαβάζουν τη θεωρία του βιβλίου

(όσοι υπάρχει εν πάση περιπτώσει) και στη συνέχεια θα διάβαζαν τα κείμενα του

βιβλίου (αρκετά θα λέγαμε σε αριθμό), απαντώντας στις ερωτήσεις που ακολουθούν

10

για να δουλέψουν στα όσα «έμαθαν», παπαγάλισαν για την ακρίβεια, από την αρχική

ανάγνωση της θεωρίας. Ο ουσιαστικός χρόνος για εξάσκηση των μαθητών σε

προφορικό και γραπτό λόγο θα ήταν ελάχιστος, με εξαίρεση, για τη δεύτερη

περίπτωση, τις εργασίες παραγωγής γραπτού λόγου που δίνονται για το σπίτι. Και

εκεί, όμως, δεν δίνεται στη συνέχεια ο απαραίτητος χρόνος για ανατροφοδότηση των

παραγόμενων κειμένων τους, μιας και θεωρούν ότι δεν υπάρχει αυτή η «πολυτέλεια»,

πέρα από τις κόκκινες, τις περισσότερες φορές, σημειώσεις του εκπαιδευτικού πάνω

στο φύλλο του μαθητή ή κάτι ακαταλαβίστικα και χωρίς νόημα για τους μαθητές

σύμβολα, όπως συν (+) όταν λείπει κάτι (λέξη, φράση), ερωτηματικό (?) όταν δεν

γίνεται κατανοητό αυτό που γράφει (αλλά τι θα μπορούσε να είχε γράψει διαφορετικά

για να γινόταν κατανοητό;) κλπ. Τι σημασία έχουν, όμως, όλα τα παραπάνω όταν

λείπει η συζήτηση πάνω στα όσα έχουν σημειωθεί για να υπάρχει βελτίωση στην

επόμενη εργασία;

Στις μέρες μας η επιστημονική γνώση γύρω απο την διδακτική και μαθησιακή

διαδικασία, αλλά και η επικράτηση των νέων τεχνολογιών έχουν οδηγήσει στην

αμφισβήτηση του παραπάνω δασκαλοκεντρικού μοντέλου και στην ανάγκη

αξιοποίησης ενεργητικών – ερευνητικών μεθόδων προσπέλασης και πρόσληψης της

γνώσης, όπου τοποθετούν στο επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας το Μαθητή.

Από την άλλη, σύμφωνα με τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις, η μαθησιακή

δραστηριότητα δεν είναι μόνο το να προσλαμβάνεις πληροφορίες, αλλά και να

μπορείς να ανταποκριθείς όταν κάποιος σου τις ζητά. Έτσι, η μέθοδος με την οποία

προτείνεται να διεξαχθεί το συγκεκριμένο σενάριο, έχει αξιοποιήσει, σε επίπεδο

σχεδιασμού εφαρμογών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, τα πορίσματα της

επιστημονικής έρευνας για το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης, όπως α) την έμφαση

στη χρήση της γλώσσα, β) το αυθεντικό υλικό, γ) την αρμονική ανάπτυξη

ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης και γραφής, δ) τα συνεργαζόμενα μέλη, ε) την

επαγωγή, στ) την έγκαιρη διόρθωση του λάθους και ζ) την χρήση σύγχρονων

τεχνολογιών.

Τέλος, όσον αφορά στην αξιοποίηση των Ν.Τ., οι μαθητές καλλιεργούν

δεξιότητες που ενισχύουν τη μαθησιακή διαδικασία και που παράλληλα διαφαίνεται

ότι είναι χρήσιμες στην Κοινωνία της Πληροφορίας (ή Κοινωνία της Γνώσης), όπως

είναι η διερεύνηση, η αναζήτηση, η αμφισβήτηση, η ανακάλυψη, η συνεργασία, η

επικοινωνία και η διαπραγμάτευση, μέσω βασικών δραστηριοτήτων, με βάση τις

11

οποίες μπορεί να ενδυναμωθεί η μαθησιακή ικανότητα των μαθητών: 1. γραπτή

έκφραση με επεξεργαστές κειμένου, 2. καταχώρηση, ταξινόμηση, οργάνωση,

επεξεργασία, ανάλυση, αναζήτηση και έκθεση πληροφοριών, με συστήματα βάσης

δεδομένων και 3. επικοινωνία, με υπολογιστικά δίκτυα και τηλεπικοινωνίες. Στο

πλαίσιο αυτό, η χρήση της τεχνολογίας γίνεται για να διευκολύνει και να υποστηρίξει

την μετεξέλιξη της εκπαιδευτικής πρακτικής, όπου τόσο ο εκπαιδευτικός, όσο και ο

μαθητής αναλαμβάνουν νέους ρόλους που ανταποκρίνονται καλύτερας στις σύγχρονες

απαιτήσεις.

Ειδικότερα, στα παραπάνω διαφαίνονται στοιχεία από διάφορες θεωρίες

μάθησης, κάποιες από τις οποίες αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω: οι απόψεις του

ιδρυτή του παιδαγωγικού προγράμματος: “learning by doing”, J. Dewey, σύμφωνα

με τον οποίο έχουμε οικειοποίηση της γνώσης μέσω της εμπειρίας και της αναζήτησης

προσωπικού νοήματος σ’ αυτήν και κυρίως οι απόψεις του κονστρουκτιβισμού,

σύμφωνα με τον οποίο η γνώση του κόσμου οικοδομείται από το άτομο.

Αναλυτικότερα, βλέπουμε την άποψη του Piaget (ατομικός κονστρουκτιβισμός) για

τη μάθηση («η μάθηση είναι αποτελεσματική όταν ο μαθητής πειραματίζεται

κατασκευάζοντας ένα προϊόν που έχει νόημα για τον ίδιο»), την επικοινωνιακή και

πολιτισμική διάσταση του Vygotsky (κοινωνικός κονστρουκτιβισμός) και τη

θεωρία της δραστηριότητας των Leont’ev, Luria, Nardi, Cole και Engestrom που

μιλούν για την αξία της συνεργασίας, τη γλώσσα ως εργαλείο που συμβάλει στη

διαμόρφωση της ταυτότητας του ατόμου, μέσα από τη διδακτική προσέγγιση από τη

σύνθεση ομαδικής εργασίας και την αλληλοδιδακτική (collaborative learning), την

ανακαλυπτική μάθηση του Bruner (πολιτισμικός κονστρουκτιβισμός), όπου οι

μαθητές ανακαλύπτουν αρχές και αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω πειραματισμού και

πρακτικές. Την κονστρακτιονιστική θεωρία του Papert, με την αξιοποίηση του

μικρόκοσμου, όπου τα παιδιά μαθαίνουν με φυσικό τρόπο, πέρα από την καθιερωμένη

εκπαίδευση και την θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας του Gagne, όπου

κάθε γνωστική διεργασία συνίσταται από επεξεργασία αναπαραστάσεων και

γνώσεων. Ακόμα, βρίσκουμε πολλά στοιχεία από τη θεωρία του συνδετισμού

(connectivism), που τονίζεται τη σημασία ανάπτυξης μεταγνωστικών δεξιοτήτων, το

ότι στόχος όλων των μαθησιακών δραστηριοτήτων πρέπει να είναι η ακριβής και

έγκυρη γνώση κλπ. Τέλος, διάσπαρτες είναι οι απόψεις του Gardner με τη θεωρία

των Πολλαπλών Τύπων Νοημοσύνης, όπου για την σε βάθος πρόσληψη της γνώσης

12

χρειάζεται να προσεγγίζεται το γνωστικό αντικείμενο μέσα από πολλαπλές

αναπαραστάσεις.

13

ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Σε ποιους απευθύνεται

Το σενάριο αυτό απευθύνεται σε μαθητές της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου.

Πρόκειται για ένα τμήμα ανομοιογενούς επιπέδου γνωστικά και δεξιοτεχικά,

εξοικειωμένων στη χρήση του «Ταξινομούμε» και του wiki.

Χρόνος υλοποίησης

Για την ολοκλήρωση του 1ου σταδίου (Τρόποι Πειθούς) θα χρειαστούν

συνολικά εφτά (7) διδακτικές ώρες + 1 διδακτική ώρα προαιρετικά για την εξοικείωση

των μαθητών μας με το wiki, αν δεν έχουν δουλέψει ξανά αναλόγως, δηλαδή περίπου

6 εβδομάδες.

Για την ολοκλήρωση του 2ου σταδίου (Μορφές Πειθούς) θα χρειαστούν

συνολικά τρεις (3) εβδομάδες, όπου θα δουλεύουμε κυρίως μέσω διαδικτύου. Θα

χρειαστούν, όμως, και τέσσερις (4) διδακτικές ώρες στο σχολείο: 1 τρίωρο την 2η

εβδομάδα για την εργασία των παιδιών με το «Ταξινομούμε» και 1 διδακτική ώρα στο

τέλος με την Δ΄ Φάση, για να γίνει η Αξιολόγηση (ένα επιπλέον 10λεπτο είναι

προαιρετικό, την συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίο.

Σύνολο διδακτικών ωρών (στο σχολείο) = 11 ώρες (+ 1 προαιρετικά)

Χώρος υλοποίησης

Όσον αφορά στο πρώτο στάδιο (Τρόποι πειθούς), το μάθημα θα διεξαχθεί στην

αίθουσα της τάξης για την Α΄ Φάση (πρώτη διδακτική ώρα) και την Δ΄ Φάση (το

14

τελευταίο δίωρο), ενώ για τις Φάσεις Β΄ και Γ΄ οι μαθητές θα δουλέψουν στο

εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου.

Στο δεύτερο στάδιο (Μορφές πειθούς), το μάθημα θα διεξαχθεί κυρίως μέσω

διαδικτύου (wiki, Skype ή e-mail). Εξαίρεση αποτελούν οι 3 διδακτικές ώρες της 2η

Εβδομάδας, που θα γίνουν στο εργαστήριο πληροφορικής και τη Δ΄ Φάση του

σταδίου που θα γίνει στην αίθουσα της τάξης, για την απαραίτητη αξιολόγηση της

όλης διαδικασίας μέσω wiki (μια διδακτική ώρα).

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών

Οι μαθητές μας είναι της Γ΄ τάξης του Λυκείου και κατά συνέπεια βρίσκονται

γνωστικά σε προχωρημένο επίπεδο. Συγκεκριμένα, γνωρίζουν να δημιουργούν

κείμενα ποικίλα ως προς τη μορφή, π.χ. ομιλία, επιστολή, αγγελία κλπ, όπως και να

χειρίζονται ικανοποιητικά τον προφορικό λόγο. Έτσι, θα μπορέσουμε εύκολα να τους

αναφέσουμε τις δραστηριότητες που ακολουθούν με την κατάλληλη ασφαλώς

ανατροφοδότηση.

Όσον αφορά τη χρήση των Ν.Τ., στο σενάριο μας υποθέσαμε ότι οι μαθητές

μας είναι γνώστες του «Ταξινομούμε» και του wiki. Παρ’ όλα αυτά, μαθητές με απλή

γνώση χειρισμού Η/Υ, μπορούν να ανταποκριθούν εύκολα στις δραστηριότητες, με

αφιέρωση κατάλληλου χρόνου εξοικείωσης με τα εργαλεία.

Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο για την υλοποίηση του σεναρίου να υπάρξει

συνεργασία με τον συνάδελφο της Πληροφορικής, για να βοηθήσει τόσο εμάς όσο και τα

παιδιά σε τυχόν τεχνικά ζητήματα που θα προκύψουν (ή για την ενημέρωση των

μαθητών σε σχέση με τα εργαλεία, αν δεν τα γνωρίζουν). Ακόμα, για να μπορέσουμε να

χρησιμοποιούμε την αίθουσα πληροφορικής, τις απαιτούμενες ώρες.

Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία

Για την διεξαγωγή του συγκεκριμένου σεναρίου θα χρειαστούν:

15

Φύλλα εργασίας με τα κείμενα (κάποια θα υπάρχουν όμως και σε ηλεκτρονική μορφή)

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές για χρήση: Internet (διαδίκτυο), Skype (σύστημα δωρεάν

τηλεφωνικής επικοινωνίας: σύγχρονη επικοινωνία), e-mail (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο:

για ασύγχρονη επικοινωνία), wiki (web 2.0 - κοινωνικό λογισμικό) και Windows

Media Player (για κατασκευή ταινίας από τους μαθητές). Τέλος, θα χρειαστεί να

υπάρχει εγκετεστημένο το Αβάκιο για να «τρέξουμε» τον μικρόκοσμο

«Ταξινομούμε».

Προβολέας

Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης

Υποθέτωντας ότι η τάξη μας αποτελείται από 20 μαθητές η κατανομή έχει ως

εξής:

Στο 1 ο στάδιο , στην Α΄ Φάση, οι μαθητές μας χωρίζονται σε 5 ομάδες των 4

ατόμων για την εργασία με φύλλα εργασίας (διαχωρισμών κειμένων που 1. εξηγούν

και 2. πείθουν). Στις Β΄ & Γ΄ Φάση χωρίζονται εκ νέου, με άλλη σύσταση, πάλι σε 5

ομάδες των 4 ατόμων, για εργασία με 5 κείμενα και 2 διαφημίσεις στο

«Ταξινομούμε». Στην Δ΄ Φάση χωρίζονται σε 2 ομάδες των 10 ατόμων, για το

Debate με θέμα «Οι Ν.Τ. στην εκπαίδευση».

Για το 2ο στάδιο, στις Β΄ & Γ΄ Φάση, όπου οι μαθητές δουλεύουν ομαδικά

χωρίζονται σε 4 ομάδες των 5 ατόμων (Διαφημιστές, Δικηγόροι, Πολιτικοί,

Επιστήμονες), για εργασία μέσω wiki και στο «Ταξινομούμε».

Να σημειωθεί ότι με βάση τη μέθοδο που δουλεύουμε, τη διδασκαλία με

ομάδες μαθητών, δεν υπάρχουν αυστηρά όρια ως προς τον αριθμό των μελών. Ως

προς τη σύσταση επιλέχτηκε στην περίπτωση μας να γίνει με τυχαία κατανομή.

Τέλος, ως προς την κατανομή ρόλων, πάλι δεν κρίνεται απαραίτητη. Εμείς όμως,

θεωρούμε ότι για την εύρρυθμη λειτουργία των ομάδων είναι απαραίτητο να

υπάρχουν ρόλοι, όπως του συντονιστή, του γραμματέα, του υπέυθυνου εγασίας, του

χειριστής Η/Υ κλπ. Εδώ, βέβαια, που οι μαθητές είναι μεγάλοι σε ηλικία, θα

προτείναμε να τους ζητείτε να ρυθμίζουν μόνοι τους την κατανομή των ρόλων αυτών,

φροντίζοντας να εναλλάσσονται τακτικά. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να παρέμβει μόνο

αν προκύψει κάποιο πρόβλημα.

16

Στόχοι της δραστηριότητας

Βασικός στόχος είναι η ισόρροπη ανάπτυξη του γραπτού και προφορικού

λόγου των μαθητών, με την άσκηση τους σε επικοινωνικιακές καταστάσεις μέσα από

συνεργατικές δραστηριότητες.

Eιδικότερα:

1. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

Επιδιώκεται οι μαθητές να:

- Διακρίνουν τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα

του δέκτη, στην αυθεντία, στο ήθος του πομπτού – του αντιπάλου.

- Διακρίνουν τα μέσα πειθούς (επιχειρήμα, τεκμήρια, αφήγηση γεγονότων,

περιγραφή καταστάσεων, χρήση συγκινησιακά φορτισμένων λέξεων,

χιούμορ/ ειρωνεία, παροιμίες, γνωμικά, ρητά, αποφθέγματα κλπ.).

- Διακρίνουν τις μορφές της πειθούς (διαφήμιση, δικανικό, πολιτικό και

επιστημονικό λόγο)

- Εντοπίζουν την άποψη του συγγραφέα, τους τρόπους και τα μέσα πειθούς

που χρησιμοποιεί, το σκοπό του κλπ.

- Ασκηθούν στη χρήση των παραπάνω τεχικών σε γραπτό κείμενο, με

διάφορες μορφές, ώστε να πείθουν τον αναγνώστη.

- Αξιοποιήσουν σωστά τις παραπάνω τεχνικές σε προφορικό λόγο, ώστε να

πείθουν το ακροατήριο.

Γενικότερα, ως προς τη στάση τους απέναντι στο γλωσσικό μάθημα

επιδιώκεται:

- Να αναπτυχθεί το ενδιαφέρον τους για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας

- Να αντιληφθούν τη χρησιμότητά του στην καθημερινότητά τους.

2. Ως προς τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών

- Να μπορούν οι μαθητές να αξιοποιoύν τις Νέες Τεχνολογίες και να τις

ενσωματώσουν στο μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης και γενικότερα στη

μαθησιακή διαδικασία.

17

- Να μπορούν να χειρίζονται δημιουργικά κοινωνικά λογισμικά, εκθέτοντας τα

κείμενα τους, κάνοντας κριτικά σχόλια και δεχόμενοι την κοινωνική

ανατροφοδότηση.

- Να καταστούν ικανοί να χρησιμοποιούν με ευχέρεια λογισμικά, να καταχωρούν,

να ταξινομούν να οργανώνουν, να επεξεργάζονται, να αναλύουν, να αναζητούν

και να εκθέτουν το πληροφοριακό υλικό.

3. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία

- Να ενισχυθεί η προσωπική και ενεργητική εμπλοκή του κάθε μαθητή στη

διδακτική και μαθησιακή διαδικασία.

- Να αναπτύξουν οι μαθητές ικανότητες διερεύνησης, ταξινόμησης, έκθεσης

και κριτικής αξιοποίησης του υλικού τους (τόσο μέσα από την διαδικασία

επιλογής όσο και μέσα από την οργάνωση και δημιουργική αξιοποίησή

τους).

- Να αναπτύξουν οι μαθητές τεχνικές επικοινωνίας μέσα απο τη συνεργασία

με τους συμμαθητές και τον εκπαιδευτικό.

- Να αναπτύξουν κριτικές δεξιότητες, ώστε να αξιολογούν σωστά το υλικό που

τους δίνεται και να κάνουν εύστοχες παρατηρήσεις.

- Να βελτιώσουν την παραγωγή γραπτού λόγου με τη σύνθεση γραπτών

κειμένων προκειμένου να παρουσιάσουν τα στοιχεία τους.

- Να ασκηθούν στην παραγωγή προφορικού λόγου από την παρουσίαση των

εργασιών τους.

- Να μπορούν να αξιολογούν και να κυρίως να αυτοαξιολογούνται ώστε να

διορθώνονται.

- Να εξαλειφθούν διδακτικά και μαθησιακά προβλήματα που προκύπτουν στην

διδασκαλία του μαθήματος, όπως η μετωπική διδασκαλία και η στοχοθεσία

με βάση το Α.Π.

- Να καταστούν οι μαθητές ικανοί να κατανοούν τις γνώσεις ουσιαστικά και

να μην παραμένουν στο επίπεδο της απλής συσσώρευσης τους.

- Να διευκολυνθούν οι μαθητές, με διαφορετικότητα εθνική καιμαθησιακή και με χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην ενσωμάτωσή τουςστην τάξη μέσω της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου διδασκαλίας

18

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Η διδασκαλία με ομάδες μαθητών2, που χρησιμοποιείται στο συγκεκριμένο

σενάριο, είναι μια σύγχρονη σχετικά μέθοδος που αντιμετωπίζει την τάξη ως μια

μικρογραφία της κοινωνίας και κατ’ επέκταση η ανάγκη για αλληλεγγύη, συνεργασία

και ανάπτυξη των διαπροσωπικών σχέσεων θεωρείται απαραίτητη.

Σε μια γενική θεώρηση της μεθόδου διακρίνουμε τέσσερα (4) στάδια που θα

φανούν από την ανάλυση των δραστηριοτήτων παρακάτω.

Η ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων

1ο στάδιο: διδασκαλία των Τρόπων (&Μέσων) Πειθούς (Σύνολο: 6

διδακτικές ώρες = 2 εβδομάδες)

Α΄ Φάση (1 διδακτική ώρα):

Πρόταση μας, για να ξεκινήσει ομαλά το μάθημα, είναι να γίνει σύντομη

αναφορά στην «Επικοινωνία». Συγκεκριμένα, να αναγραφεί ψηλά στο πίνακα από

τον εκπαιδευτικό η λέξη και να ζητηθεί από τους μαθητές να πουν τι τους έρχεται στο

μυαλό ακούγοντας την, με σκοπό να δημιουργηθεί σταδιακά και με κατάλληλη

καθοδήγηση από τον εκπαιδευτικό ένα σχεδιάγραμμα που να μοιάζει με το παρακάτω:

2 Τριλιανός, Θ., (2007), Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας (τ. Β΄), Αθήνα, σ. 55 κ.εξ.

19

Στη συνέχεια, οι μαθητές χωρίζονται σε πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων (4)

ατόμων και τους δίνεται φύλλο εργασίας που περιέχει κείμενα που εξηγούν και

κείμενα που πείθουν για να τα διαχωρίσουν (δες ενδεικτικό παράδειγμα στο

παράρτημα).

Αφού γίνει κατανοητή η διαφορά ανάμεσα στους δύο σκοπούς γλωσσικής

επικοινωνίας (να εξηγεί – να πείθει), επικεντρωνόμαστε πλέον στην «Πειθώ», που

αποτελεί τη νέα «ύλη» και ζητείται από τους μαθητές να αναφέρουν που γνωρίζουν

ότι αναφέρεται συχνότερα και που οι ίδιοι τη συναντούν. Έτσι, αυθορμήτως θα

αναφερθεί η «Διαφήμιση», θέμα αρκετά οικείο στους μαθητές από την καθημερινή

τους παρακολούθηση της τηλεόρασης, αλλά και από τη σχολική τάξη, καθώς έχει

γίνει λόγος στην Γ΄ τάξη του Γυμνασίου, σε σχετική ενότητα.

Έπειτα, οι μαθητές χωρίζονται σε καινούργιας σύστασης ομάδες, ίδιου

αριθμού ατόμων (5 ομάδες των 4ων ατόμων) και παίρνουν τυχαία μια σειρά κειμένων

(5 από τα συνολικά 20) και διαφημίσεων (2 από τις συνολικά 10) και τους

ενημερώνουμε ότι θα τα δουλέψουν με το «Ταξινομούμε».

Σημείωση: Σε περίπτωση που η τάξη δεν γνωρίζει να χρησιμοποιεί το

συγκεκριμένο εργαλείο θα πρέπει να προβλεφτεί επιπλέον χρόνος εξοικείωσης των

μαθητών με αυτό, κάτι που παραβλέπουμε θεωρώντας ότι στη συγκεκριμένη τάξη

είναι αρκετά οικείο, αφού το έχει ξαναδουλέψει.

20

Β΄ Φάση (2 διδακτικές ώρες):

Αφού διαβάσουν προσεκτικά τα κείμενα και παρακολουθήσουν τις

διαφημίσεις, θα πρέπει, λοιπόν, να δουλέψουν με το εργαλείο «Ταξινομούμε» ως

εξής:

Η κάθε ομάδα θα πρέπει να εισαγάγει τα κείμενο και τις διαφημίσεις της σε

ειδική στήλη (πεδίο). Στη συνέχεια θα πρέπει να συμπληρώνει με αληθές ή ψευδές για

το καθένα τις στήλες που έχουν καταχωρηθεί εκ των προτέρων από τον εκπαιδευτικό3,

ανάλογα με το αν υπάρχει η συγκεκριμένη επίκληση με το αντίστοιχο μέσο στο

κείμενο ή τη διαφήμιση. Έτσι, για την Επίκληση στη λογική υπάρχουν δύο στήλες -

πεδία: α. Επίκληση στη λογική με επιχειρήματα και β. Επίκληση στη λογική με

τεκμήρια. Για την Επίκληση στο συναίσθημα πέντε: α. Επίκληση στο συναίσθημα με

αφήγηση γεγονότων, β. Επίκληση στο συναίσθημα με περιγραφή καταστάσεων, γ.

Επίκληση στο συναίσθημα με χρήση συγκινησιακά φορτισμένων λέξεων, δ. Επίκληση

στο συναίσθημα με χιούμορ, ειρωνεία και ε. Επίκληση στο συναίσθημα με

κινδυνολογία. Για την Επίκληση στην αυθεντία δύο: Επίκληση στην αυθεντία με α.

παροιμίες, γνωμικά, ρητά (λαϊκή σοφία) και β. αποφθέγματα, λόγια μεγάλων

διανοητών. Για την Επίκληση στο ήθος του ομιλητή δύο: α. Επίκληση στο ήθος του

ομιλητή με προβολή των ηθικοπνευματικών αρετών του ομιλητή ή συγγραφέα και β.

Επίκληση στο ήθος του ομιλητή με παρουσίαση των θετικών στοιχείων της

προσωπικότητάς του. Τέλος, για την Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου δύο: α.

Επίκληση στο ήθος του αντιπάλου με προβολή των ελαττωμάτων, των αδυναμιών,

των αρνητικών της προσωπικότητας του αντιπάλου και β. Επίκληση στο ήθος του

αντιπάλου με προβολή των προκλητικών ή προσβλητικών για τα «χρηστά ήθη»

στοιχείων της ιδιωτικής του ζωής, με σκοπό την αμαύρωση της τιμής και της

υπόληψής του και την αποτροπή των δεκτών από την υποστήριξή του. Επίσης, θα

3 Ο λόγος που δεν συμπληρώνεται από τους μαθητές είναι, γιατί δεν διαβάζεται η

αντίστοιχη θεωρία του βιβλίου (σελ.11) που τους εισάγει στη νέα ύλη και τα είδη επίκλησης

(α. στη λογική, β. στο συναίσθημα του δέκτη και γ) στην αυθεντία). Θεωρείται, όμως, αν και

πρωταρχικό στάδιο, ότι η προσέγγιση των εννοιών θα γίνει εύκολα από την συμπλήρωση

τους στο εργαλείο και μάλιστα πληρέστερα (γιατί οι κατηγορίες είναι αναλυτικότερες,

συμπεριλαμβάνοντας επίκληση και μέσο) και πολύ πιο αποδοτικά, καθώς θα εξοικειωθούν με

αυτές στην πράξη.

21

πρέπει να εισάγουν νέα παράθυρα (ψηφίδες), την κορνίζα, για να προβάλλεται το

κείμενο με χρωματισμένα τα αντίστοιχα σημεία (διαφορετικό χρώμα για κάθε

επίκληση με διαφορετικά μέσα) και τον πλοηγό, για να προβάλλεται η διαφήμιση.

Γ΄ Φάση (2 διδακτικές ώρες):

Aφού ολοκληρώσουν τη διαδικασία και οι πέντε (5) ομάδες, η πρώτη ομάδα

παίρνει το λόγο, προβάλλοντας σε όλη την τάξη το εργαλείο, όπως το έχει

διαμορφώσει (μέσω προβολέα). Για κάθε κείμενο που διαβάζει και για κάθε

διαφήμιση που δείχνει, αναφέρει και τα στοιχεία που έχει καταγράψει. Οι υπόλοιπες

ομάδες θα πρέπει να παρακολουθούν με προσοχή και να κρατούν συμπληρωματικά

στοιχεία/σχόλια που θα ακουστούν, αφού ολοκληρώσει η ομάδα όσα έχει να

αναφέρει. Συνεχίζουν με τον ίδιο τρόπο όλες οι ομάδες. Ο εκπαιδευτικός στο σημείο

αυτό συντονίζει τις συζητήσεις και επεμβαίνει μόνο εφ’ όσον κριθεί απαραίτητο.

Δ΄ Φάση (2 διδακτικές ώρες + 1 ώρα προαιρετική στο εργαστήριο πληροφορικής

για την εξοικείωση των μαθητών με το wiki για το επόμενο στάδιο):

Για την αξιολόγηση των μαθητών και την περαιτέρω τριβή των μαθητών στα

είδη επίκλησης, χωρίζονται οι μαθητές σε δύο (2) ομάδες των δέκα (10) ατόμων και

τους ζητείται να προετοιμαστούν για έναν Αγώνας λόγων (Debate) με θέμα, για

παράδειγμα: «Οι Ν.Τ. στην εκπαίδευση». Οι μισοί θα πρέπει να προβάλλουν τα

«Υπέρ» από την αξιοποίηση τους στην εκπαίδευση, ώστε να πείσουν για την ένταξή

τους, ενώ οι άλλοι μισοί τα «Κατά», για να πείσουν για τα μειονεκτήματα που

πιθανώς να υπάρχουν. Θα έχουν μία διδακτική ώρα για τη μεταξύ της κάθε ομάδας

συζήτηση και καταγραφή των στοιχείων, που θα προβάλλουν, και τη δεύτερη ώρα θα

γίνει στην τάξη ο αγώνας! Κάθε ομάδα θα πρέπει να πρέπει να έχει επιλέξει 3

εκπροσώπους που θα την αντιπροσωπεύσουν, ενώ οι υπόλοιποι θα καταγράφουν τα

σχόλια τους, που θα ακουστούν αφού ολοκληρώσουν οι εκπρόσωποι και των δύο

ομάδων. Η όλη διαδικασία θα διαρκέσει μισή ώρα (30΄) και τα υπόλοιπα δεκαπέντε

(15΄) λεπτά θα ακολουθήσει η αναφορά και αξιολόγηση των τρόπων πειθούς που

προέβαλλε η κάθε ομάδα. Έπειτα, η τάξη ανεπηρέαστα θα ψηφίσει την ομάδα που

22

ήταν πειστικότερη, άσχετα από τη θέση που υποστήριξε. Εξάλλου δεν μας ενδιαφέρει

το αποτέλεσμα που θα προκύψει (αν είναι υπέρ ή κατά της αξιοποίησης των Ν.Τ.),

αλλά το ποιος αξιοποίησε καλύτερα την πειθώ!

2ο στάδιο: Διδασκαλία των Μορφών Πειθούς

(Σύνολο: 3 Εβδομάδες μέσω διαδικτύου & 1 τρίωρο στην τάξη)

Για τις τρεις πρώτες φάσεις του σταδίου αυτού, όπως θα φανεί και από την

περιγραφή, οι μαθητές δουλεύουν και επικοινωνούν μέσω διαδικτύου. Στην τάξη θα

συζητηθούν μόνο τα κείμενα που προέκυψαν από τη δεύτερη εβδομάδα (δες στην

ανάλυση παρακάτω) και στη Δ΄ Φάση του σταδίου, όπου θα συγκεντρωθούμε πάλι

στην τάξη για την αξιολόγηση & αυτοαξιολόγηση. Τέλος, θα υπάρχουν και κάποιες

συναντήσεις των μαθητών στο γραφείο του καθηγητή, εφόσον το επιθυμούν τα

παιδία, σε περίπτωση που προκύψουν απορίες – δυσκολίες.

Συγκεκριμένα η διαδικασία έχει ως εξής:

A ΄ Φάση (Εβδομάδα 1 η ):

Αν οι μαθητές μας δεν είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση του wiki, θα πρέπει να

αφιερωθεί χρόνος στην προηγούμενη διδακτική ώρα γι’ αυτό. Στην περίπτωση αυτή,

οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, ανάλογα με τον αριθμό Η/Υ της αίθουσας

πληροφορικής του σχολείου, μπαίνουν στο σύνδεσμο του wiki της τάξης μας. Ως

παράδειγμα για το σενάριο μας το wiki της τάξης έχει δημιουργηθεί στο

www . PBworks . com με link:

http://didaskaliapeithous.pbworks.com/w/page/41889154/FrontPage (δες εικόνες στο

παράρτημα). Εκεί βλέπουν τον τίτλο της ενότητας: «Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΘΟΥΣ», το

καλώς όρισμα μας και ενημερώνονται για το τι θα ακολουθήσει. Ρωτάμε τους μαθητές

για το αν έχει γίνει κατανοητό το πως θα δουλέψουμε τις επόμενες εβδομάδες και οι

δραστηριότητες αρχίζουν! Οι υπόλοιπες οδηγίες θα δίνονται μέσα από το wiki, μέσω

ηλεκτρονικής επικοινωνίας (σύγχρονα: Skype και ασύγχρονα: e-mail), ενώ θα

23

υπάρχουν και ώρες που θα μπορούν να βρίσκουν τον εκπαιδευτικό στο γραφείο του,

για τυχόν δυσκολίες στην εργασία τους.

Αν οι μαθητές μας είναι εξοικειωμένη με τη χρήση του, δίνεται απλώς το link

και τα υπόλοιπα θα συζητηθούν ηλεκτρονικά και ξεκινάμε από τη Β΄ Φάση που

περιγράφεται παρακάτω.

Β΄ Φάση (Εβδομάδα 1 η ):

Συγκεκριμένα, στην αρχική σελίδα του wiki, για την πρώτη εβδομάδα υπάρχει

το μήνυμα που πληροφορεί τους μαθητές ότι είναι μια ομάδα Διαφημιστών,

Δικηγόρων, Πολιτικών και Επιστημόνων, που βλέποντας το βίντεο που ακολουθεί

στην τηλεόραση - την εκπληκτική ομιλία ενός δωδεκάχρονου μόλις κοριτσιού σε

διεθνή διάσκεψη για το περιβάλλον («Το κορίτσι που άφησε άφωνο τον κόσμο για πέντε

λεπτά», διάρκεια: 7΄14΄΄, πηγή:

http :// www . youtube . com / watch ?

v =_ MW 46 cu 0 UM 8& feature = player _ embedded # at =36 ) – ευαισθητοποιούνται

ιδιαίτερα! Στη συνέχεια, παραπέμπτονται στο φάκελο «Δραστηριότητες», που

βρίσκεται στη δεξιά στήλη, στη σελίδα «Γενικές Οδηγίες» για να δουν τι θα

ακολουθήσει. Εκεί τους ζητείται, με έναυσμα το παραπάνω βίντεο αυτό, να γράψουν

από ένα κείμενο η κάθε ομάδα (αξιοποιώντας τα διάφορα είδη επικλήσεων που έμαθαν

στο προηγούμενο στάδιο), με απώτερο σκοπό να το εκφωνήσουν ή να το κάνουν

βίντεο που θα προβληθεί σε τηλεοπτική εκπομπή , την ερχόμενη εβδομάδα. Οι

μαθητές μας, χωριζονται σε τέσσερις (4) τυχαίες ομάδες των πέντε (5) ατόμων.

Αναλυτικές οδηγίες για κάθε ομάδα υπάρχουν στην αντίστοιχη σελίδα με τον τίτλο

της (σελίδα -> Oμάδα Α΄: Διαφημιστές ,  σελίδα -> Ομάδα Β΄: Δικηγόροι , σελίδα -

> Ομάδα Γ': Πολιτικοί ,  σελίδα -> Ομάδα Δ΄: Επιστήμονες ). Η Ομάδα Α΄ θα πρέπει

να ετοιμάσει ένα κείμενο, επικαλούμενη διάφορα είδη επίκλησης, με σκοπό να

ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τις καταστροφικές συνέπειες των ανθρώπινων

ενεργειών στο περιβάλλον, όπως και άλλα θέματα που αναφέρονται στο λόγο του

κοριτσιού, π.χ. αδιαφορία μεγάλων, φτώχεια, πόλεμοι και ότι άλλο μπορεί να σκεφτεί!

Η Ομάδα Β΄ θα πρέπει από τη μεριά της να ετοιμάσει ένα κείμενο, επικαλούμενη

διάφορα είδη επίκλησης, με σκοπό να υπερασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και να

καταγγέλλει ενέργειες ανθρώπων που καταστρέφουν το περιβάλλον, καθώς και για

24

άλλα θέματα, που προβάλλονται στο βίντεο, π.χ. κοινωνικές ανισότητες και ότι άλλο

θελήσει να προσθέσει. Η Ομάδα Γ΄ θα πρέπει να ετοιμάσει ένα κείμενο, επικαλούμενη

διάφορα είδη επίκλησης, με σκοπό να πείσει τους ψηφοφόρους της για την έντονη

κοινωνική της ευαισθησία, αναφερόμενη στα διάφορα προβλήματα που μαστίζουν την

κοινωνία και γενικότερα τον κόσμο μας και τι μέτρα σκοπεύει να λάβει αν εκλεγεί. Η

Ομάδα Δ΄, τέλος, θα πρέπει να ετοιμάσει ένα κείμενο, επικαλούμενη διάφορα είδη

επίκλησης, με σκοπό να ενημερώσει τον κόσμο για τις ολέθριες επιπτώσεις διαφόρων

ιθυνόντων στο περιβάλλον, κάνοντας αναφορά σε έρευνες, στατιστικά στοιχεία κλπ.,

ώστε να γίνει αντιληπτή η σοβαρότητα της κατάστασης. Βοηθητικό υλικό στη φάση

αυτή δεν δίνεται στους μαθητές. Θα πρέπει να ανατρέξουν μόνοι τους σε διάφορα

επιστημονικά περιοδικά, όπως το National Geographic, ή στο διαδίκτυο (ελέγχοντας

την εγκυρότητα των πηγών).

Με την ολοκλήρωση της εργασίας, οι ομάδες διαλύονται προσωρινά!

Γ΄ Φάση (2 η & 3 η Εβδομάδα μέσω wiki + 1 τρίωρο στην αίθουσα πληροφορικής):

Την δεύτερη εβδομάδα υπάρχει η οδηγία που τους παραπέμπει στη

σελίδα «Γενικές οδηγίες» του φακέλου «Δραστηριότητες». Εκεί βλέπουν ότι η

εργασία τους για αυτή την εβδομάδα είναι χωρισμένη σε δύο φάσεις: Από Δευτέρα

έως και Τετάρτη θα πρέπει να πηγαίνει κάθε μαθητής χωριστά να κάνει τα σχόλια του

στις σελίδες και των τεσσάρων ομάδων, για τη βελτίωση των κειμένων,

επισημαίνοντας λάθη ή προτείνοντας εναλλακτικές ιδέες! Οι υπόλοιποι θα συνεχίζουν

από κάτω λέγοντας επίσης τη γνώμη τους. Από Πέμπτη έως Σάββατο γίνεται

ανασύσταση των προηγούμενων ομάδων και αναλαμβάνουν να διορθώσουν το

κείμενο τους με βάση τις τελικές προτάσεις που συμφωνήθηκαν με τη βοήθεια των

συμμαθητών τους. Στο τέλος, υπάρχει η σημείωση ότι «το τελικό αποτέλεσμα θα

συζητηθεί στο ερχόμενο μάθημα στην τάξη». Στην πραγματικότητα, θα διατεθεί ένα

δίωρο και θα ανατεθεί στους μαθητές η εξής δραστηριότητα: κάθε μία από τις

τέσσερις Ομάδες θα πάρει κείμενο άλλης ομάδας και με τη βοήθεια του

«Ταξινομούμε» θα ταξινομήσουν τις επικλήσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί και τα

μέσα. Οι στήλες θα μπορούσαν να είναι ως εξής:

25

Έχουν όλοι διαβάσει προσεκτικά όλα τα κείμενα, καθώς προηγήθηκε η φάση

της διόρθωσής τους από το wiki, και έτσι η διαδικασία δεν θα πάρει παραπάνω από

τον προβλεπόμενο χρόνο. Την 3η ώρα, αφού δούμε τα αποτελέσματα της ταξινόμησης

και των τεσσάρων (4) κειμένων (4 αντίστοιχα με το παραπάνω συμπληρωμένα), θα

ακολουθήσει συζήτηση για το είδος του κειμένου και τα είδη επίκλησης που

συναντώνται συχνότερα. Για παράδειγμα, στο κείμενο των Επιστημόνων αναμένεται

να υπάρχουν πολλές επικλησεις στη λογική. Θα μας επαληθεύσει η ταξινόμηση ή όχι?

Την τρίτη Εβδομάδα, η οδηγία τους παραπέμπτει στην προσωπική σελίδα της

κάθε ομάδας, όπου υπάρχει οδηγία για τη δημιουργία ενός δικού τους βίντεο, με βάση

το διορθωμένο πλέον κείμενο και τη βοήθεια του Windows Media Player.

Συγκεκριμένα. η Ομάδα Α΄ θα πρέπει να φτιάξει ένα διαφημιστικό σποτ. Η Ομάδα Β΄

να αναθέσει σε έναν εκπρόσωπο της ομάδας της την εκφώνηση του λόγου (υποτίθεται

ότι προβάλλεται στην τηλεοπτική εκπομπή) και να το βιντεοσκοπήσει, προσθέτοντας

αν θέλει κείμενο, μουσική κ.λ.π. Η Ομάδα Γ΄ να αναθέσει επίσης σε έναν εκπρόσωπο

της την εκφώνηση το λόγο (υποτίθεται ότι εκφωνείται σε συγκέντρωση πολιτών και

προβάλλεται από την τηλεοπτική εκπομπή) και να το βιντεοσκοπήσει. Τέλος, η

Ομάδα Δ΄ επίσης, να αναθέσει σε έναν εκπρόσωπο την εκφώνηση του

λόγου (υποτίθεται ότι προβάλλεται στην τηλεοπτική εκπομπή) και να το

βιντεοσκοπήσει.

Δ΄ Φάση (1 διδακτική ώρα + 1 δεκάλεπτο - 10΄- προαιρετικά για τη συμπλήρωση

του ερωτηματολογίου)

26

Για την ολοκλήρωση του δευτέρου και τελικού σταδίου, αφιερώνεται ακόμα

μια διδακτική ώρα στην αίθουσα της τάξης, για την από κοινού αξιολόγηση του έργου

των μαθητών και των τριών εβδομάδων που εργάστηκαν στο wiki και

επικοινωνόυσαν διαδικτυακά κυρίως (Skype & e-mail). Στόχος είναι να διαπιστωθεί

κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι (γνωστικοί & μαθησιακοί), πώς κύλησε η

όλη διαδικασία, ποια ήταν τα αποτελέσματα. Εκτιμάται, επίσης, η εμπειρία ατομικά

και ομαδικά, εντοπίζονται τα λάθη και τα προβλήματα που υπήρξαν. Προαιρετικά ,

αφιερώνεται ένα επιπλέον 10 λεπτο για τη συμπλήρωση ανώνυμου ερωτηματολογίου,

με ερωτήσεις αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης. Οι απαντήσεις προτείνεται να είναι

σε διαβαθμισμένη κλίμακα από το 1 (καθόλου) έως το 5 (πάρα πολύ) και να

εκφράζεται θετικά και όχι αρνητικά, καθώς στοχεύει στην πρόοδο και βελτίωση της

εργασίας και όχι στην κατάκριση του ατόμου. Τελικά αυτό που μας ενδιαφέρει,

κυρίως, είναι το κατά πόσο οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν

διαμόρφωσαν καινούργιες αξίες και συμπεριφορές που άλλαξαν παλιότερες στάσεις

των μαθητών και του εκπαιδευτικού. Οι αλλαγές αυτές εξάλλου αποτελούν και την

ουσία της πραγματικής μάθησης.

Σημείωση: Στο wiki υπάρχει ένας φάκελος με τίτλο «Δημιουργική απασχόληση».

Εκεί υπάρχει το link: http://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=2960 με

γνωμικά για την πειθώ! Είναι μια πρόταση, που δεν περιέχεται στο σενάριο, για

ένταξη δημιουργικών δραστηριοτήτων, ώστε να παρακινούνται οι μαθητές να

μαθαίνουν παίζοντας! Έτσι, η μάθηση γίνεται διασκέδαση!!!

27

Τα εργαλεία

Στο σενάριο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν:

Οι μικρόκοσμοι, και συγκεκριμένα το «Ταξινομούμε», που δίνει τη δυνατότητα

ένταξης εννοιών του γνωστικού αντικειμένου, υπό τη μορφή πολλαπλών

αναπαραστάσεων, «περιμένοντας» να «ανακαλυφθούν» από το μαθητή. Στο

συγκεκριμένο σενάριο, ιδίως στη δεύτερη περίπτωση χρήσης του «Ταξινομούμε»

όπου οι πληροφορίες εντάσσονται από τους ίδιους τους μαθητές, συμβάλλει στην

ανάπτυξη δεξιοτήτων ταξινόμησης, οργάνωσης, διαχείρισης της γνώσης. Επιπλέον,

προάγουν την ανακαλυπτική μάθηση και συμβάλλουν στην ενεργό συμμετοχή των

παιδιών και στην άμεση εμπλοκή τους στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία

βοηθώντας να προσεγγίσουν καλύτερα τη γνώση. Τέλος, βάζουν το παιχνίδι στη

μαθησιακή διαδικασία ενδυναμώνοντας το στοιχείο της διασκέδασης.

Το διαδίκτυο (Internet) που δίνει τη δυνατότητα αναζήτησης και εντόπισης ποικίλου

βοηθητικού υλικού, αξιοποίησης περιβαλλόντων σύγχρονης (Skype) και ασύγχρονης

επικοινωνίας (e-mail) και εργασίας των μαθητών μέσω wiki (κοινωνικό λογισμικό).

Βοηθά έτσι, στη διερευνητική μάθηση και στην ανάπτυξη επικοινωνιακών και

συνεργατικών δεξιοτήτων. Μιλώντας λίγο πιο συγκεκριμένα για το wiki, να

αναφέρουμε ότι είναι ένα λογισμικό web 2.0, που δίνει στο χρήστη έναν πιο ενεργό

ρόλο, καθώς μπορεί να συμμετέχει σε συζητήσεις, να δημοσιεύει το υλικό του και το

μοιράζεται με άλλους.

Γενικότερα, η εκπαιδευτική αξία των ψηφιακών εργαλείων έγγειται στο

συγκερασμό εξατομικευμένης και συλλογικής εμπειρίας, στην καλλιέργεια της

δυνατότητας μάθησης και την νοοτροπίας της διά βίου μάθησης.

28

Οι πηγές

Στους μαθητές μας δεν προτείνεται κάποιο υλικό ως βοήθημα. Θα

μπορούσαμε παρ’ όλα αυτά να τους παραπέμψουμε σε μερικοί χρήσιμοι δικτυακοί

τόποι για το γλωσσικό μάθημα όπως:

http :// www . minedu . gov . gr /

http://edra.gr/

http://www.abnet.agrino.org

Κ.λ.π.

29

Αναφορά στο ρόλο και την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης

Μέσα από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα παρατηρούμε και επιδιώκουμε να

αναπτυχθεί μια δημοκρατικότερη σχέση ανάμεσα στο μαθητή και τον εκπαιδευτικό,

όπως και μεταξύ των μαθητών.

Βάζουμε το μαθητή στο επίκεντρο της διδακτικής και μαθησιακής

διαδικασίας, δίνοντας του ρόλο ενεργό. Έτσι, έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζει τις

δραστηριότητες στα δικά του ενδιαφέροντα, να επικοινωνεί με τους συμμαθητές του

(σύγχρονα και ασύγχρονα, προφορικά και γραπτά) για θέματα που διαπραγματεύονται

ως σύνολο, να εκφράζει ιδέες με γραπτό λόγο, να επεξεργάζεται, να αναζητά και να

αναλύει πληροφορίες.

Ο εκπαιδευτικός από τη μερία του, έχει έναν πιο ενεργό και δημιουργικό ρόλο

στην όλη διαδικασία. Δεν είναι ένας άβουλος εκτελεστής του Α.Π., αλλά συν-

δημιουργός και ρυθμιστής των ζητημάτων της τάξης του. Δεν είναι επίσης, ένας

μεταδότης της γνώσης, αλλά υποστηριχτής, σύμβουλος και συν-ερευνητής στη

διαδικασία εξερεύνησης της γνώσης από τους μαθητές μέσα από ομαδοσυνεργατικές

διαδικασίες.

Τέλος, τα τεχνολογικά εργαλεία έχουν τη δική τους θέση στο συγκεκριμένο

σενάριο, καθώς εντάσσονται δημιουργικά στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία.

Βοηθούν στην ανακαλυπτική μάθηση, στον πειραμαρισμό κατά το γράψιμο, προάγουν

τη συνεργατικότητα και τις επικοινωνιακές τεχνικές4. Με τη χρήση τους οι μαθητές

προσαρμόζονται ευκολότερα στα πλαίσια της ομάδας, επεξεργάζονται και συνθέτουν

τις σκέψεις που προέκυψαν συλλογικά και τέλος δουλέουν αρμονικά για να παράγουν

το επιθυμητό αποτέλεσμα, προϊόν πάλι συλλογικής προσπάθειας.

4 Οφείλουμε να διευκρινίσουμε στο σημείο αυτό, ότι οι μικρόκοσμοι δεν είναι λογισμικά που

ως εργαλεία προωθούν τη συνεργατικότητα, σε αντίθεση που τα web 2.0 λογισμικά που είναι

κατ’ εξοχήν κοινωνικά. Παρ’ όλα η ένταξη ενός μικρόκοσμου σε ένα σενάριο που προωθεί

τη συνεργατικότητα, το βοηθά να συμβάλλει στις ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.

30

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να επεκταθεί, ανάλογα με το χρόνο που θα

ήθελε να διαθέσει ο εκπαιδευτικός και το γνωστικό επίπεδο των μαθητών.

Ένας τρόπος θα ήταν να αφιερωθούν στο 2 ο στάδιο , που δουλεύουμε μέσα από το

wiki, δύο ακόμα εβδομάδες για να πάρουν δημιουργήσουν τα παιδιά σαν τάξη μια

ταινία με σκοπό να πάρουν μέρος σε έναν Διαγωνισμό Ταινίας. Στο παράδειγμα μας

στο wiki, βάζουμε στα παιδιά να δουν ένα βίντεο μαθητών, που πήρε το πρώτο

βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό ταινίας της ΕΡΤ το 2010, με θέμα «το

Περιβάλλον» (τίτλος: “Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά.mp4”, διάρκεια: 5΄45΄΄,

πηγή: http :// www . youtube . com / watch ? v = Za 3 VmufijXY & feature = player _ embedded ).

Τους προτρέπουμε, λοιπόν, να ετοιμάσουν και οι ίδιοι μια ταινία για τον φετινό

διαγωνισμό (υποθετικά μιας και δεν υπάρχει αντίστοιχη ανακοίνωση), λέγοντας τους

ότι το θέμα είναι της επιλογής τους. Μόνος περιορισμός, που τίθεται από τον

εκπαιδευτικό, ότι θα πρέπει να εντάξουν τους διάφορους τρόπους πειθούς που έμαθαν.

Μια ενδιαφέρουσα ιδέα θα ήταν, επίσης, να δημιουργηθεί ένας σχολικός διαγωνισμός,

Πανελλαδικά ή έστω από σχολεία κάποιων περιοχών, έχοντας ολοκληρώσει την

αντίστοιχη ενότητα (Η ΠΕΙΘΩ) και να φτιάχτουν τις δικές τους ταινίες με κοινό θέμα!

31

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική:

Θεωρία και πράξη της Διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας στο γυμνάσιο και

το Λύκειο, Τμήμα Φιλοσοφίας – Παιδαγωγικής – Ψυχολογίας, Τομέας

Παιδαγωγικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 9-10 &

17-18 Οκτωβρίου 2003.

Κασσωτάκης Μ., Φλουρής Γ., Μάθηση και Διδασκαλία, (τ. Α΄), Αθήνα 2003.

Κυνηγός, Χρ., (2007), Το μάθημα της Διερεύνησης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα,

Αθήνα Κυνηγός, Χρ., Δημαράκη, Ε., Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα,

εκδόσεις Καστανιώτη.

Πρόγραμμα Σπουδών και Εκπαιδευτικό Έργο στη Δευτεροβάθμια Εκπάιδευση

(2004), (επιμέλεια: Παπακωνσταντίνου Θ., Λαμπράκη – Παγανού Α.), Τμήμα

Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σταχτέας, Π., Πληροφορική στην Εκπαίδευση. Οι υπολογιστές στο σχολείο του

Μέλλοντος, Αθήνα 2002, Τυπωθήτω.

Τριλιανός, Θ., (2003), Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας (τ. Β΄), Αθήνα

Φρυδάκη, Ε., Η Διδασκαλία στην τομή της Νεωτερικής και Μετανεωτερικής

Σκέψης, εκδόσεις Κριτική.

Ξενόγλωσση:

Koschmann, T. (1997). Paradigm shifts and instructional technology: An

introduction. In T. Koschmann (Ed.) CSCL: Theory and practice of an emerging

paradigm, 1-23. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates

Sfard, A. (1998) On Two Metaphors for Learning and the Dangers of Choosing

Just One. Educational Researcher Vol. 27, No 2, (pp 4-13)

Siemens, G. (2004). Connectivism: a New Theory for the Digital Age.

Αναρτήθηκε σε : http://www.elearnspace.org/Articles/connectivism.htm,

4/12/2004. (τελευταία πρόσβαση: 30/5/2010)

Άρθρα

32

Ελληνικό:

Κυνηγός, Χρ., Η Ευκαιρία που δεν Πρέπει να Χαθεί: Η Υπολογιστική Τεχνολογία

ως Εργαλείο Έκφρασης και Διερεύνησης στη Γενική Παιδεία.

Ξενόγλωσσο:

Strijbos, J.W., Martens, R.L., Jochems, W.M.G., Designing for interaction: Six

steps to designing computer-supported group-based learning

Σημειώσεις για το μάθημα

Mακρή, Α. (2009). Εργαλεία Κοινωνικού Λογισμικού στην Εκπαίδευση

(Πρόχειρες σημειώσεις).

Σμυρναίου Ζ., Σημειώσεις για το μάθημα «Μαθησιακή Διαδικασία και Νέες

Τεχνολογίες», αναρτημένες στο http://eclass.uoa.gr

33

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ενδεικτικό φύλλο εργασίας Α΄ Ομάδας(Θα υπάρχουν αντίστοιχα φύλλα εργασίας και τις άλλες 4 ομάδες)

Να αντιστοιχήσετε τα κείμενα της στήλης Α με τους στόχους σύνταξης που περιέχει η

στήλη Β.

Α Βα) Η εξουσία χρειάζεται φαντασία. Και η Βουλή των Εφήβων χρειάζεται εσένα. Αν φοιτάς στην Α΄ ή Β΄ Λυκείου ή στην τελευταία τάξη Τεχνικών Επαγγελματικών Σχολών, πάρε μέρος στη Δ΄ Σύνοδο της Βουλής των Εφήβων. Για ν’ αλλάξει κάτι πρέπει να κάνεις κάτι! β) Το θέατρο πορεύτηκε 2.500 χρόνια χωρίς σκηνοθέτες. Αυτό δεν σημαίνει πως στα χρόνια αυτά μέσα στους διονυσιακούς θιάσους, στις συντεχνίες των μίμων, στους βασιλικούς θιάσους ή στα αστικά θεατρικά σχήματα δεν υπήρχε τάξη, πειθαρχία και πως όλοι δεν υπήκουαν στην αρχή ενός ανδρός. Αντίθετα, σε κάθε συντεχνία υπήρχε μια ιεραρχία άτεγκτη, μια πυραμίδα εξαρτήσεων από τον αρχιμάστορα ως τον κάλφα, από τον δόκιμο ως το κοπέλι. Ένας πάντα κάνει κουμάντο, ο αρχαιότερος, ο εμπειρότερος, ο ισχυρότερος, ο κεφαλαιούχος κλπ.γ) Στο χώρο τον ελληνικό το φως έχει μια ξεχωριστή θέση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Οι ποιητές το θεοποίησαν∙ οι θρησκείες επίσης. Ο Απόλλωνας είναι θεός του φωτός. Ο Δίας θεός του κεραυνού και της φωτιάς∙ άρα του φωτός. Οι ήρωες της τραγωδίας και της μυθολογίας χάνονται στο φως. Ο Οιδίποδας, η Μήδεια, ο Φαέθων, η Σεμέλη, ο Ίκαρος. Ο Χριστός είναι φως. Ο ήλιος είναι φως και η ελληνική γη είναι γεμάτη φως. Και ο στίχος του Ελύτη

έτη φωτός μεσ’ τον ασβέστηπυκνώνει τον ποιητικό ορισμό του ελληνικού χωροχρόνου.δ) Κλείστε την τηλεόραση! Για να έχετε τη δυνατότητα να διαβάσετε περισσότερα βιβλία, δραστηριότητα, δραστηριότητα που καλλιεργεί τη φαντασία, σε αντίθεση με την τηλεόραση που την περιορίζει. Χίλιες λέξεις είναι καλύτερες από χίλιες εικόνες.

Α) Να εξηγήσει

Β) Να πείσει

.Αντιστοίχηση:

34

Ενδεικτικό φύλλο εργασίας με τα κείμενα που θα μπορούσαν να δωθούν στους

μαθητές – θα υπάρχουν και σε ηλεκτρονική μορφή

(για να δουλέψουν στο «Ταξινομούμε»: από 5 κάθε ομάδα)

 1. Εάν υποθέσουμε ότι ο γονιός από την πρώτη τρυφερή ηλικία κάθεται μαζί με το

παιδί του και ανακαλύπτει ταυτόχρονα με αυτό τον καινούριο ψηφιακό κόσμο, τότε

δεν έχει τίποτα να φοβηθεί αφού μπορεί να παρέμβει άμεσα, διδάσκοντάς του

ταυτόχρονα τους κανόνες δικτυακής συμπεριφοράς και ασφάλειας, οι οποίοι δεν είναι

πολύ διαφορετικοί από τους ίδιους κανόνες στην καθημερινότητα. Η απλή λογική

υποδεικνύει ότι όπως δεν αφήνεις ένα δεκάχρονο να κάνει βόλτες μόνο του στην

Ομόνοια τα μεσάνυχτα, κατά τον ίδιο τρόπο δεν του επιτρέπεις να πλοηγείται παντού

στο δίκτυο. Διδάσκουμε στα παιδιά να μην μιλούν σε αγνώστους. Το ίδιο ισχύει και

για το Ίντερνετ. Δυστυχώς, όμως, δύο παράγοντες παραπλανούν τους γονείς: Ο

πρώτος είναι ότι η τεχνολογία θεωρείται ασφαλής ως παράγωγο της επιστήμης. Ο

δεύτερος είναι ότι ο υπολογιστής είναι εξίσου καλή μπέιμπι σίτερ με την τηλεόραση.

 

2. Η συνέπεια ήταν να εκτιναχθεί ο πληθυσμός της γης από το 1 δισ. πριν από 150

περίπου χρόνια στα 6 δισ. στο τέλος του 20ού αιώνα, ενώ ταυτόχρονα η άγρια

εκμετάλλευση των συντελεστών του φυσικού περιβάλλοντος έχει οδηγήσει σε μια

δύσκολα αντιμετωπίσιμη οικολογική κρίση. Εμφανείς όψεις αυτής της κρίσης

αποτελούν, μεταξύ άλλων, φαινόμενα όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη ως

αποτέλεσμα της ανθρώπινης δράσης, η εξάντληση των μη ανανεώσιμων πηγών

ενέργειας, η σπάνις πρώτων υλών όπως το νερό, η αποψίλωση των δασών, η

διόγκωση των απορριμμάτων και των αποβλήτων, η ερημοποίηση της υπαίθρου, η

χρήση ρυπογόνων πυρηνικών μέσων (ενίοτε και όπλων).

 

3. Ο λαϊκισμός, στην τρέχουσα πολιτική και δημοσιογραφική χρήση του όρου,

συνδέεται με κάθε μορφή δημαγωγίας και κολακείας του λαϊκού στοιχείου. Αυτό

πραγματοποιείται παράλληλα με την παράκαμψη των θεσμών: «Όχι θεσμοί, μονάχα

λαός», όπως είχε πει επιγραμματικά σπουδαία μορφή της νεότερης πολιτικής μας

ιστορίας σε προεκλογικό λόγο πριν από δέκα χρόνια. Η αντίληψη αυτή είναι

συνυφασμένη με την πολιτική παράδοση του λαϊκισμού (ποπουλισμού) έτσι όπως

εκδηλώθηκε τον 19ο και τον 20ό αιώνα, κυρίως σε περιοχές με μεγάλο αγροτικό

35

πληθυσμό Ρωσία, Ανατολική Ευρώπη, Λατινική Αμερική, μεταξύ άλλων. Ο

λαϊκισμός είναι κίνημα που εκθειάζει τον λαό και ό,τι πηγάζει από αυτόν, θεωρώντας

τον μοναδική πηγή νομιμότητας. Βασίζεται σε μια «φυλετική» αντίληψη της

πολιτικής σύμφωνα με την οποία δεν έχουν σημασία οι κανόνες ή οι αρχές αλλά ο

λαός, η βούλησή του και κατ' επέκτασιν η παράταξη ή η κυβέρνηση, που του

αποδίδονται ως κατ' εξοχήν «δικές του».

 

4. Το Βυζάντιο στάθηκε το χρυσό παλάτι απ' όπου βγήκε η νέα λάμψη του Ελλη-

νισμού. Ο σκοτεινιασμένος και ξεραμένος κόσμος, πάλι ξανάνθισε σαν περιβόλι

μοσχοβολημένο, κι ο σπόρος ήταν ο ένας κι ακατάλυτος σπόρος της ζωής, ο Ελλη-

νικός. Αυτό έκανε το μεγάλο ποιητή της Ιταλίας Λεοπάρδη να πει κατάπληκτος,

γράφοντας για το βυζαντινό φιλόσοφο Πλήθωνα: «Ακατάλυτη και τρομερή δύναμη

Ελλάδα! Χωρίς το δικό σου πνεύμα, τίποτα δε γίνεται στον κόσμο. Όλα τα γονι-

μοποιείς εσύ. Για μια στιγμή φαίνεται πως πεθαίνεις, κι άξαφνα παρουσιάζεσαι πάλι

ολοζώντανη και δροσερή εκεί που δε σε περίμενε κανείς!» [...]

 

5. Στην εποχή της γνώσης, της τεχνογνωσίας και της πληροφορίας όλα αλλάζουν, και

το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί κάθε αδυναμία προσαρμογής του πανεπιστημίου σε

αυτή τη νέα αναδυόμενη κοινωνία. Γιατί σε αυτή τη νέα κοινωνία της καλπάζουσας

γνώσης ο κάθε πολίτης θα πρέπει να επικαιροποιεί τη γνώση του. Η διά βίου

εκπαίδευση ήδη δεν είναι σχήμα λόγου αλλά εξελίσσεται σε οδυνηρή και αναγκαία

πραγματικότητα, αποτέλεσμα του εξοντωτικού για τις ανθρώπινες δυνατότητες

ρυθμού της τεχνολογικής εξέλιξης. Ο μεγάλος κοσμολόγος Χόκινγκ τονίζει ότι με

τους ρυθμούς παραγωγής γνώσης που αναπτύσσουμε θα δημοσιεύονται τρία

συγγράμματα ανά λεπτό και δεν θα υπάρχει χρόνος να διαβάσει κανείς ούτε ένα από

αυτά. Άλλη εκτίμηση αναφέρεται στην πολυπλοκότητα των υπολογιστών που ήδη

διπλασιάζεται κάθε 15-18 μήνες.

 

6. Κάποιοι ανθρωπολόγοι χαρακτηρίζουν το ποδόσφαιρο «συναισθηματική πληγή» ή

«χολέρα του ντελίριου». Όμως ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι πρόκειται για το

ωραιότερο σπορ-θέαμα, χωρίς να αγνοεί τα προβλήματά του. Προβλήματα, τα οποία

χειροτερεύουν από την παγκοσμιοποίηση, που εκμεταλλεύεται την οικονομική πλευρά

του. Για το φετινό πρωτάθλημα οι σπόνσορες πλήρωσαν περισσότερα από 400 εκατ.

ευρώ. Τα δε δικαιώματα για την τηλεόραση και τα κινητά τηλέφωνα πουλήθηκαν σε

36

περίπου 170 χώρες για ένα δισ. ευρώ. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA)

απέκτησε έτσι προϋπολογισμό μεγαλύτερο από της Γαλλίας. Οι σπόνσορες με τη

σειρά τους γεμίζουν τον πλανήτη με τα προϊόντα-φετίχ τους: παπούτσια, φανέλες,

μπάλες, κατασκευασμένα κατά κανόνα στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου από

εργάτες που υφίστανται άγρια εκμετάλλευση και τα οποία κατόπιν πουλιούνται χρυσά

στις πλούσιες χώρες. Μια φανέλα στην Ευρώπη κοστίζει περίπου 70 ευρώ, ποσό που

αντιπροσωπεύει μισθό πολλών μηνών για το παιδί-εργάτη που την κατασκευάζει στην

Ινδία.

 

7. Ο άνθρωπος γενικά οφείλει να σέβεται τον συνάνθρωπό του, στο βαθμό που ο ίδιος

θα ήθελε να τον σεβαστούν, κάνοντας πράξη αυτό που πολύ εύστοχα είπε κάποτε ο

Καζαντζάκης: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ». Αν ο καθένας από μας βλέπει

μέσα στον άλλο τον ίδιο του τον εαυτό, τότε είναι βέβαιο ότι πολλές παρανοήσεις,

παρεξηγήσεις και αδικίες δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης, ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα

θα είναι σεβαστά και κανείς δεν θα διανοείται να τα παραβιάσει.

 

8. Γνωρίζουμε πια καλά ότι αυτός ο μικρός πλανήτης δεν είναι απλά η κατοικία μας,

είναι το σπιτικό μας, είναι η «μητρίδα» μας και ακόμη περισσότερο η Γη – πατρίδα

μας. Μπορούμε να φύγουμε, να ταξιδέψουμε, να αποικίσουμε άλλους πλανήτες. Όμως

εδώ στο σπίτι μας έχουμε τα φυτά μας, τα ζώα μας, τους νεκρούς μας. Η ζωή μας η

ίδια βρίσκεται εδώ. Και πρέπει να προστατέψουμε και να σώσουμε τη Γη – πατρίδα

μας.

 

9. Πρέπει να πάψουμε να βλέπουμε τον άνθρωπο σαν ένα υπερφυσικό ον και να

εγκαταλείψουμε μια για πάντα εκείνο το σχέδιο που επεξεργάστηκε πρώτος ο

Καρτέσιος και στη συνέχεια ο Μαρξ, το οποίο συνίσταται στην κατάκτηση και την

κατοχή της φύσης. Η απόπειρα αυτή αποδείχτηκε τουλάχιστον γελοία, από τη στιγμή

που κατανοήσαμε ότι το σύμπαν μέσα στην απεραντοσύνη του ξεπερνά τις δικές μας

δυνατότητες. Ακόμα παραπέρα, συνειδητοποιήσαμε πως μεταβλήθηκε σε

παραλήρημα, ακριβώς γιατί ο προμηθεϊκός χαρακτήρας της επιστήμης και της

τεχνολογίας οδηγεί σήμερα στην καταστροφή της βιόσφαιρας και στην αυτοκτονία

της ανθρωπότητας.

 

37

10. Η είδηση δεν συγκίνησε κανέναν. Οι εφημερίδες, τα κόμματα και οι πασών

αποχρώσεων προοδευτικοί ήταν απασχολημένοι με το να αναλύουν το μήνυμα των

εκλογών και έτσι δεν βρήκαν την ευκαιρία ούτε να αναλύσουν ούτε να καταγγείλουν

ότι στην Κωνσταντινούπολη παιδάκια 10 – 12 ετών ράβουν τα τζιν Benetton με

μεροκάματο 200 δρχ. την ημέρα. Κανένας δε φώναξε για σκάνδαλο, γιατί φαίνεται ότι

η Αριστερά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν έχει τίποτε να πει για την

παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης των παιδιών. Το θέμα – αν δεν της φαίνεται

φυσιολογικό – δεν την απασχολεί. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το

χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250

εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων

δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα

καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας

μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε

υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (...) ότι παιδάκια

ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του

φορτηγού και του γιαπιού.

11. Δεύτερον, είναι πλάνη να υποθέτομε ότι οι εκπληκτικές κατακτήσεις της

επιστήμης και της τεχνικής, για τις οποίες δικαιολογημένα υπερηφανεύεται ο

πολιτισμός μας, δεν έχουν καμιάν ουσιαστικήν αξία, επειδή τάχα δεν έκαναν

"ευτυχέστερο" τον άνθρωπο - άρα δεν αποτελούν "πρόοδο". "Άχ! τι ωραία που ζούσαν

άλλοτε οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες τους, χωρίς το τηλέφωνο, το

ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο" . . Δεν πρέπει, νομίζω, να παίρνομε στα

σοβαρά αυτό τον ψευτορομαντισμό της υποκριτικής νοσταλγίας του παρελθόντος.

Πρώτα - πρώτα γιατί δογματίζει "εκ του ασφαλούς" και "με το αζημίωτο": δεν

εγνώρισα ακόμη κανένα οπαδό του δόγματος να διακόψει το ηλεκτρικό ρεύμα στο

σπίτι του για να ζήσει ευτυχέστερος. Και έπειτα, γιατί είναι τουλάχιστο γελοίο να

υποστηρίζει κανείς ότι ζούσαν "καλύτερα" οι άνθρωποι τότε που οι γιατροί καίγανε με

πυρωμένο σίδερο τις μολυσμένες πληγές (χωρίς φυσικά, να μεταχειρίζονται

αναισθητικά ή αναλγικά φάρμακα) ή που πέθαιναν τα μωρά κατά εκατομμύρια από

εντερίτιδα . . . ή τότε που σοφοί και υψηλής ευαισθησίας άνθρωποι καταδέχονταν να

θεωρούν τη δουλεία αναπόφευκτη, επειδή έπρεπε να μένουν ώρες και δυνάμεις σ'

αυτούς και στους οικείους των ελεύθερες για να διαβάζουν και να ψυχαγωγούνται. . .ή

τότε που η ανάγνωση και η γραφή ήταν προνόμιο των ολίγων και των "ισχυρών" και ο

38

μεγάλος αριθμός έπρεπε να πιστεύει μοίρα του αδυσώπητη να μένει εσαεί βυθισμένος

στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος. Έχομε άραγε όλοι συνειδητοποιήσει

τις τεράστιες προόδους που έχει πραγματοποιήσει στα μέσα και στον τρόπο της ζωής

μας αυτός ο πολιτισμός που τον αποκαλούμε με περιφρόνηση "απλώς τεχνικό"; Ιδού

μια λεπτομέρεια διατυπωμένη με αριθμούς που αξίζει να τη σκεφτούμε πολύ: Στο

Λίβερπουλ (της Μεγ. Βρετανίας) ο μέσος όρος ζωής των κατοίκων το 1846 ήταν το

26ο έτος της ηλικίας· στο Μπόστον (των Ηνωμένων Πολιτειών) ο μέσος όρος ήταν

πέρσι το 66,7 της ηλικίας. Και δεν είναι μόνο η διάρκεια που μεγάλωσε· έγινε και το

ποιόν της ζωής διαφορετικό. Σήμερα ο άνθρωπος των προχωρημένων στον πολιτισμό

χωρών έχει άπειρες ευκαιρίες να "εντείνει" και να "υψώσει" (να ευγενίσει με τα αγαθά

της παιδείας) τη ζωή του. Να την εκτιμήσει και να τη χαρεί. Ότι ζει "καλύτερα",

"ανετότερα", "τελειότερα", "ανθρωπινότερα", δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Είναι

άραγε και ευτυχέστερος; Η απάντηση εξαρτάται από το τι ονομάζεται "ευτυχία". Θα

αναγνωρίσετε πάντως ότι όταν πεθαίνει κανείς πολύ νέος, αφού έχει ζήσει μια

περιορισμένη, κουτή και τυραννισμένη ζωή - δεν προλαβαίνει τουλάχιστο να

ευτυχήσει . . .

 

12. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Από το να

πετύχουμε, δηλαδή, να οικοδομήσουμε μια υγιή οικονομία, από το να

παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, από το να εξυγιάνουμε τον δημόσιο

τομέα, από το να δημιουργήσουμε ένα κράτος ευέλικτο, χωρίς ωστόσο να υστερεί

στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της φροντίδας προς τις ενδεείς οικονομικά

και κοινωνικά κατηγορίες πολιτών. Μόνον έτσι θα πάψουμε να είμαστε και να

χαρακτηριζόμαστε «ουραγοί της Ευρώπης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων». Η

επίτευξη των στόχων σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με τα ευρωπαϊκά

οικονομικά μεγέθη δεν είναι θέμα μόνο αριθμών. Είναι και θέμα ουσίας. Διότι η

βελτίωση των οικονομικών μεγεθών μακροπρόθεσμα, αλλά σε ορισμένους τομείς και

μεσοπρόθεσμα, οδηγεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υπηρεσιών, του

κράτους πρόνοιας και γενικότερα στη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους μας.

 

13. Μιλώντας για χαρακτήρα αισθάνομαι μιαν ανάσχεση στον ενθουσιασμό μου. Ο

δικός μας χαρακτήρας είναι ζυμωμένος με το αίμα μιας μνήμης που δε διαθέτουν οι

άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Φέρνουμε εμείς οι Έλληνες μια διάσταση ιστορίας μέσα μας

με γεγονότα που μας πονούν, με νίκες κι αποτυχίες που μας φτερώνουν ή μας

39

τυραγνούν. Πολιτιστικά είμαστε Ευρωπαίοι, ιστορικά νιώθουμε πριν απ’ όλα

Έλληνες. Η πτώση της Πόλης μας δένει κόμπο το λαρύγγι ενώ τον Άγγλο ή το

Γερμανό τον αφήνει σχεδόν αδιάφορο. Το ξερίζωμα του ελληνισμού από τη Μικρασία

οι Ευρωπαίοι που ναυλοχούσαν στο θαλασσινό κατώφλι της Σμύρνης και μας βλέπαν

να μας σφάζουν, δεν το ένιωθαν ως ξερίζωμα της Ευρώπης, της ευγένειας, του

πολιτισμού της.

 

14. Γιατί, εντάξει, ήξερα ότι δεν μπορούμε να συγκριθούμε με τις σκανδιναβικές

χώρες ή με την Ιαπωνία, όπου αγοράζουν εφημερίδα περίπου 500 κάτοικοι στους

1000, δηλαδή ο μισός πληθυσμός (ο άλλος μισός διαβάζει τις εφημερίδες που φέρνουν

στο σπίτι οι αγοραστές ή συνδρομητές τους). Ήξερα ότι δεν μπορούμε να

συγκριθούμε ούτε με τις χώρες της Δυτικής ή της Κεντρικής Ευρώπης, όπου το

αντίστοιχο ποσοστό είναι από 200 έως 400 κάτοικοι ανά 1000. Υποψιαζόμουν πως και

αρκετοί άλλοι λαοί, θες λόγω παράδοσης, θες λόγω κλίματος ή πολιτικής

αβεβαιότητας, διαβάζουν εφημερίδα συχνότερα απ' ό, τι εμείς. Αλλά πώς να μην

εκπλαγώ, όταν μαθαίνω ότι ακόμη και η Τουρκία, ακόμη και η Αλβανία, ακόμη και

χώρες όπως η Αίγυπτος ή η Ιορδανία έχουν υψηλότερο δείκτη ανάγνωσης εφημερίδων

απ' ό,τι η Ελλάδα; Ξέρετε ποιο είναι, σύμφωνα με το αλμανάκ των New York Times,

το ποσοστό των Ελλήνων που αγοράζουν καθημερινά εφημερίδα; Μόλις 22, 4 στους

1000! Τελευταία θέση στην Ευρώπη και (όπως υπολόγισα από μαζοχιστική

περιέργεια) περίπου 130ή θέση στον κόσμο! Κάτω από εμάς βρίσκονται μόνον οι

χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και μερικές από τις πιο καθυστερημένες ασιατικές.

 

15. Είναι αλήθεια ότι η Ελλάς θα έχει μεγαλύτερη δυσκολία από τους Ευρωπαίους

εταίρους της, για να καταστεί βιώσιμο (οικονομικά και οικολογικά) κράτος. Γιατί η

θεσμική της καχεξία οφείλεται σε υπερτροφικό πελατειακό σύστημα που έχει μεγάλη

ικανότητα επιβιώσεως και είναι η κυρία πηγή των δεινών του ελληνικού

περιβάλλοντος. Από τη φύση του το σύστημα αυτό είναι εχθρικό προς την τάξη και

τον προγραμματισμό και αντιλαμβάνεται το περιβάλλον ως ορυχείο αδαπάνων πλήν

προσοδοφόρων πελατειακών παροχών ή συναλλαγών. Η ολέθρια αποτελεσματικότητα

του συστήματος τείνει να ευτελίσει τους θεσμούς προστασίας του περιβάλλοντος και

εκτρέφει εκτεταμένη ανομία (η καταπάτηση και εσκεμμένη καταστροφή των δασών

και οικοτόπων, η αυθαίρετη δόμηση κ.λπ. είναι μερικά δείγματά της),  στην οποίαν

έχει ήδη εθισθεί μέρος του πληθυσμού.

40

 

16. Όσοι βρίσκονται σ’ αυτή την αίθουσα γνωρίζουν ότι πάντοτε, με όλες μου τις

δυνάμεις και με αίσθημα ευθύνης υπηρέτησα τη θέση που μου εμπιστεύθηκε η

Πολιτεία. Η πορεία μου στα δημόσια πράγματα της χώρας καθώς και τα

αποτελέσματα της δράσης μου επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Όλοι θα

συμφωνήσουν ότι η παρουσία μου στην πολιτική γονιμοποίησε θετικά αυτό που

ονομάζουμε «πολιτική συνέπεια και ήθος».

 

17. Από την αυγή της φιλοσοφίας, ο πόλεμος δεν έπαψε να απασχολεί τα ανήσυχα

πνεύματα. «Πόλεμος, πατήρ πάντων», έλεγε ο Ηράκλειτος, ενώ για τον Σωκράτη το

αντικείμενο του πολέμου ήταν η σχετική διάσταση ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο.

Ανασκευάζοντας τη διατύπωση, ο Μακιαβέλι θεωρούσε ότι κάθε πόλεμος είναι

δίκαιος στον βαθμό που είναι απαραίτητος. Με μια φαινομενική παραδοξολογία ο

Νίτσε προειδοποιούσε τον κόσμο ότι η ειρήνη δεν είναι παρά το μέσον για

μελλοντικούς πολέμους και πως σε τελευταία ανάλυση νομιμοποιείται αν είναι για το

καλό της ανθρωπότητας. Σήμερα, η συμβολική δύναμη του πολέμου δεν έπαψε να

είναι παρούσα μέσα από την καθημερινή βία και τα παιχνίδια των νεαρών αγοριών

που παρά τον φιλειρηνισμό των γονέων, ξεκληρίζουν καθημερινά φανταστικούς

αντιπάλους.

 

18. Άλλος χαρακτηριστικός αριθμός είναι τα ποσοστά των αποφοίτων της μέσης

εκπαίδευσης. Εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δύο μονάχα νομοί έχουν

ποσοστό μεγαλύτερο από το 10%, που σημαίνει πως μόνο ένας στους δέκα κατοίκους

έχει αποφοιτήσει από τα παλιά Γυμνάσια ή τα σημερινά Λύκεια. Και ένας τελευταίος

αριθμός: οι γυναίκες αναλφάβητες αποτελούσαν το 79,2% του συνολικού πληθυσμού

των αναλφάβητων, τοποθετώντας έτσι τη χώρα μας ανάμεσα στις 5 χώρες που η

αναλογία αυτή ξεπερνά το 75%.

 

19. Απαραίτητη και χρήσιμη η τηλεόραση, δεν μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να

αναπληρώσει τις εφημερίδες. Γιατί ο προφορικός λόγος φεύγει και χάνεται και είναι

αδύνατον να «ξαναδιαβάσεις» αυτό που άκουσες, εάν επιδιώκεις την

εμπεριστατωμένη έρευνα σε συνδυασμό με το ουσιώδες και τις ερμηνευτικές

αποχρώσεις. Ναι, η εικόνα μιλάει, αλλά δεν εξηγεί.

 

41

20. Ο Ηράκλειτος είχε διαγνώσει πως στο Σύμπαν (και στην ανθρώπινη κοινωνία) όλα

είναι και δεν είναι ενότητα (συνάψεις όλα και ουχ όλα), πως ο πόλεμος είναι κοινός

και δίκιο είναι η έρις, κι όλα γίνονται με την έριδα και από ανάγκη (...τον πόλεμον

εόντα ξυνόν και δίκην έριν και γινόμενα πάντα κατ’ έριν και χρεών). Και βέβαια, ο

πολιτισμός έσπευσε να επιβεβαιώσει τη ρήση του μεγάλου Εφέσιου.

42

Ενδεικτικές διαφημίσεις που θα μπορούσαν να δωθούν στους μαθητές

(για να δουλέψουν στο «Ταξινομούμε»: από 2 κάθε ομάδα)

1) http :// www . greektube . org / content / view /4252/2/

2) http :// www . youtube . com / watch ? v = dkJO 6 np 8 ar 0

3) http :// www . youtube . com / watch ? v = xziHbyrus 7 U

4) http :// www . youtube . com / watch ? v =7 CVSpGe _ xWs & feature = related

5) http :// www . youtube . com / watch ? v = vh 7 rSrOG 0 IQ & feature = related

6) http :// www . youtube . com / watch ? v = VDEpPl 5 erAA & feature = related

7) http :// www . youtube . com / watch ? v =_ on 09 dtrFSg

8) http :// www . youtube . com / watch ? v = riTBIoRBMOo & NR =1

9) http :// www . youtube . com / watch ? v =8 iQj 28 VAXt 0& feature = related

10) http :// www . youtube . com / watch ? v = khLB 2 ZVVnd 8

43

Ενδεικτικά παραδείγματα στο «Ταξινομούμε» - 1 ο στάδιο

 

44

Ενδεικτικά παραδείγματα στο wiki - 2 ο στάδιο

Α) Η κεντρική σελίδα της τάξης μας

Οδηγίες 1ης εβδομάδας:

45

Οδηγίες 2ης & 3ης εβδομάδας:

Οδηγίες 4ης & 5ης εβδομάδας (Επέκταση):

46

Β) Η σελίδα «Γενικές οδηγίες» ανά εβδομάδα:

47

Γ) Οι προσωπικές σελίδες της κάθε ομάδας με τις συγκεκριμένες οδηγίες τους:

48

49