Η ελληνική ανωτάτη παιδεία είναι σε μια πολύ κακή κατάσταση. Ενώ σε μια ανεπτυγμένη οικονομία τα πανεπιστήμια λειτουργούν ως μοχλός ανάπτυξης και διαχέουν την πρωτοποριακή γνώση στην κοινωνία, στην Ελλάδα έχουμε το εξής φαινόμενο: Τα πανεπιστήμια συχνά δεν είναι κάτι περισσότερο από φωλιές συντήρησης, αγελάδες που αρμέγονται από τους πανεπιστημιακούς, αυτούς τους σταβλισμένους άρχοντες με τις ακλόνητες θέσεις. Η κακή κατάσταση των πανεπιστήμιων έχει περάσει και μια αντιπαραγωγική νοοτροπία στους φοιτητές. Η λογική της ήσσονος

~ 1 ~

προσπάθειας, η θεώρηση των σπουδών σαν κάτι που πρέπει να περάσουν οι φοιτητές με μεσοβέζικες λύσεις είναι κάτι που έχει τις ρίζες του στις παράλογες εξετάσεις εισόδου στα πανεπιστήμια και στις μη φιλικές προς τη μάθηση συνθήκες που συναντούν εκεί οι φοιτητές.

Το άθλιο επίπεδο της ελληνικής εκπαίδευσης τεκμηριώνεται τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά. Περίπου 70.000 Έλληνες φοιτητές περνάνε τα σύνορα της χώρας κάθε ακαδημαϊκή περίοδο, για να διαλέξουν ένα ξένο Α.Ε.Ι. Αν επιθυμούσαν να σπουδάσουν σε ένα ελληνικό Α.Ε.Ι., θα έβρισκαν τις πόρτες κλειστές. Η δωρεάν παιδεία προσφέρεται στη χώρα μας μόνο σε μια προνομιούχα τάξη φοιτητών, αυτούς που παίρνουν τους καλύτερους βαθμούς στο αρκετά περίπλοκο πια μείγμα εξετάσεων για είσοδο στα ΑΕΙ. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι το σύστημα αποκλείει τους ανίκανους για σπουδές, πράγμα που θα ήταν ίσως λογικό.

Οι εξετάσεις αποκλείουν εκείνους που δεν έχουν όρεξη ή δυνατότητα να σπαταλήσουν χιλιάδες ώρες στην προετοιμασία για τις εξετάσεις, μια προετοιμασία που είναι κατά κύριο λόγο σπάταλη, καθώς δεν προσφέρει χρήσιμες γνώσεις, αλλά παράλογη παπαγαλία κειμένων και θεωριών. Έχει καταντήσει λοιπόν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα να είναι μια λοταρία, όπου κερδίζει συνήθως όποιος σπαταλήσει τις περισσότερες δυνάμεις. Ο τυχερός λαχνός του δίνει όμως τη δυνατότητα να σπουδάζει με τα λεφτά όλων των άλλων που έχουν χάσει στη λοταρία! Μάλιστα σύμφωνα με εκτιμήσεις, η συμμετοχή σ’ αυτήν τη λοταρία κοστίζει στους Έλληνες 230 εκατ. ευρώ!

Αυτά όσον αφορά το ποσοτικό κομμάτι, δηλαδή το έλλειμμα προσφοράς θέσεων σπουδών. Αλλά και οι θέσεις που τελικά προσφέρονται είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ποιοτικά ελλειμματικές. Σύμφωνα με τις περισσότερες κατατάξεις, τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι πολλά επίπεδα κάτω από την οικονομική κατάταξη της χώρας. Αν αναλογιστούμε ότι η μελλοντική οικονομική θέση της χώρας εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από τις επιδόσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, η Ελλάδα όχι μόνο δε στηρίζεται παραγωγικά από το εκπαιδευτικό της σύστημα, αλλά κινδυνεύει να χάσει και το σημερινό επίπεδό της! Το άρθρο του Συντάγματος που αναφέρεται στην Παιδεία είναι το άρθρο 16. Διαβάζουμε στην παράγραφο 2:

H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.

Σύμφωνα με όσα έχουμε αναφέρει πιο πάνω, τα ελληνικά Α.Ε.Ι. αποτυγχάνουν πλήρως στη συνταγματική επιταγή η δημόσια παιδεία να προάγει την επαγγελματική αγωγή των Ελλήνων. Τα ελληνικά Α.Ε.Ι. δεν παράγουν καλούς επαγγελματίες, παράγουν ανέργους, άτομα ανίκανα να εργαστούν σ’ αυτό που σπούδασαν και με ανύπαρκτη εργασιακή ηθική.

~ 2 ~

Οι λόγοι της αποτυχίαςΔυστυχώς οι λόγοι της αποτυχίας μπορούν να βρεθούν μέσα στο ίδιο

κείμενο. Στην παράγραφο 5 διαβάζουμε:

H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση.

Αυτή η διάταξη του δημόσιου μονοπωλίου προκαλεί τις μεγαλύτερες ζημιές στην ελληνική παιδεία από όλα τα άλλα προβλήματά της μαζί. Στην Ελλάδα η δημόσια διαχείριση μιας επιχείρησης είναι περίπου 60% πιο αναποτελεσματική από την ιδιωτική διαχείριση. Στα ελληνικά Α.Ε.Ι. η κατάσταση, όπως δείξαμε, είναι παρόμοια. Αλλά για κάποιον λόγο στην Ελλάδα η διαχείριση ενός Α.Ε.Ι. από ιδιώτες απαγορεύεται από το Σύνταγμα.

Ένας λόγος που συχνά αναφέρεται γι’ αυτήν τη διαστρέβλωση είναι ότι η παιδεία είναι δημόσιο αγαθό. Αυτό δεν ισχύει. Ο επιστημονικός ορισμός του δημόσιου αγαθού απαιτεί να είναι ένα αγαθό:α) του οποίου η χρήση ειναι μη-ανταγωνιστική καιβ) του οποίου η χρήση δεν μπορεί να περιοριστεί.

Ένα κλασικό παράδειγμα είναι η εθνική άμυνα. Αν οι γείτονές μου απολαμβάνουν τα οφέλη της ασφάλειας που προσφέρει ο στρατός, αυτό δεν εμποδίζει και μένα να τα απολαμβάνω. Η κατανάλωση του δημόσιου αγαθού της εθνικής άμυνας δεν μπορεί να περιοριστεί, γιατί η εθνική άμυνα προσφέρεται από το κράτος και όλοι υποχρεώνονται να πληρώνουν.

Αντίθετα σε ένα Α.Ε.Ι. η κατανάλωση σπουδών μπορεί να περιοριστεί, και μάλιστα περιορίζεται κάθε έτος στην Ελλάδα με τις πανελλήνιες

~ 3 ~

εξετάσεις! Αλλά το ελληνικό κράτος επιμένει να υποχρεώνει όλους τους Έλληνες να πληρώνουν, ακόμα και αυτούς στους οποίους απαγορεύει την κατανάλωση της παιδείας! Ακόμα και αν αδιαφορήσουμε για τον επιστημονικό ορισμό του δημόσιου αγαθού και παρατηρήσουμε ότι η παιδεία κρίνεται από την ελληνική κοινωνία, μέσω του Συντάγματος, ως δημόσιο αγαθό, τότε πρέπει να καθιερωθεί η αρχή της ελεύθερης πρόσβασης στην παιδεία! Όσο δεν υπάρχει αυτή, δεν μπορούμε να μιλάμε για δημόσιο αγαθό.

Για να δείξουμε τη σαθρότητα των επιχειρημάτων των οπαδών της δημόσιας παιδείας, ας δεχτούμε ότι όντως είναι δημόσιο αγαθό η παιδεία. Πρέπει να προσφέρεται αποκλειστικά από το κράτος;

Εδώ μπορούμε να κάνουμε τον παραλληλισμό με ένα άλλο κλασικό δημόσιο αγαθό, το ραδιόφωνο. Το ραδιόφωνο είναι δημόσιο αγαθό και όλοι μας πληρώνουμε το κρατικό ραδιόφωνο μέσω των τελών της ΕΡΤ. Απαγορεύεται όμως η λειτουργία ιδιωτικών σταθμών; Τα τελευταία 16 χρόνια όχι. Σε τι διαφέρει η παιδεία; Μερικοί μιλούν για τον κίνδυνο εμπορευματοποίησης της παιδείας. Η άποψη αυτή κρύβει έναν εκτυφλωτικό πατερναλισμό, από τη στιγμή που κάποιοι νομίζουν ότι ξέρουν καλύτερα από μας, τι πρέπει εμείς να σπουδάσουμε. Αλλά αυτή η άποψη είναι και ασυνεπής. Αν πραγματικά φοβόμαστε τους ιδιώτες, τότε γιατί τους επιτρέπουμε να εκπαιδεύουν μικρά απροστάτευτα παιδιά, στην κατώτερη και μέση εκπαίδευση, αλλά τους το απαγορεύουμε στην ανώτερη, ενώ οι φοιτητές είναι ήδη σχετικά ολοκληρωμένες προσωπικότητες;

Το καθεστώς σε άλλες χώρες και οι προοπτικές των ιδιωτικών ΑΕΙ στην Ελλάδα

Τα ιδιωτικά Α.Ε.Ι. επιτρέπονται σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., εκτός από την Ελλάδα. Παράλληλα, στη Δυτική Ευρώπη, λόγω των μεγάλων δημόσιων επενδύσεων, είναι σχετικά περιορισμένα τα γνωστά ιδιωτικά Α.Ε.Ι. Κυρίαρχα είναι μόνο στις σπουδές που αφορούν τη διοίκηση επιχειρήσεων, με πρώτα τα London Business School, INSEAD, IESE, IDE, ESADE κ.α.

Στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια άρχισαν να αναπτύσσονται πρόσφατα, αλλά με καλά αποτελέσματα. Τα δύο καλύτερα πανεπιστήμια της Τουρκίας είναι ιδιωτικά. Πολλά πανεπιστήμια στην Τσεχία και στην Ουγγαρία είναι ιδιωτικά και προσελκύουν φοιτητές από όλη την Ευρώπη. Στη Βόρεια Αμερική, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια κυριαρχούν. Τα καλυτέρα πανεπιστήμια των Η.Π.Α. και του κόσμου, όπως Harvard, Yale, Stanford, Princeton, NYU, Columbia κ.α. είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τεράστια ποσά, για να προωθούν την έρευνα και τη γνώση. Αυτά τα ποσά έρχονται από διάφορες πηγές, ερευνητικά προγράμματα κ.τ.λ., αλλά το κυριότερο από την ευεργεσία των χιλιάδων αποφοίτων τους.

~ 4 ~

Στην Ελλάδα ήδη παρά τα πάμπολλα νομικά κωλύματα, υπάρχουν σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις στο χώρο της παιδείας. Δυστυχώς λόγω του μειωμένου κύρους που τους δίνεται από το ελληνικό κράτος, αυτές οι επενδύσεις σπανίως συνοδεύονται από σημαντικά κεφάλαια δωρεών. Η εμπειρία της χώρας όμως με τους εθνικούς ευεργέτες (μην ξεχνάμε γιατί το Πολυτεχνείο λέγεται Μετσόβιο) καταδεικνύει ότι θα υπάρχουν κεφάλαια να στηρίξουν ιδιωτικά, ισότιμα Α.Ε.Ι.

Εξάλλου ήδη πολλοί Έλληνες επιχειρηματίες και ιδιωτικά ιδρύματα (το ίδρυμα Καραμανλή, το ίδρυμα Κόκκαλη, πολλές ελληνικές τράπεζες κ.α.), χρηματοδοτούν σημαντικές καθηγητικές θέσεις σε γνωστά πανεπιστήμια της Δύσης. Είναι μια πληγή για την Ελλάδα, ότι αυτά τα κεφαλαία δεν κατευθύνονται σε ελληνικά Α.Ε.Ι. Αντίθετα μια πολιτική που ενδιαφέρεται για τους Έλληνες φοιτητές, θα έσπρωχνε τους ιδιώτες σε έναν σκληρό ανταγωνισμό ποιος θα προσφέρει τα περισσότερα για τη στήριξη ιδιωτικών μη-κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα.

Είναι σαφές ότι το στρατόπεδο υπέρ της απαγόρευσης των ιδιωτικών Α.Ε.Ι. δεν έχει επιχειρήματα. Το σημερινό καθεστώς έχει τις ρίζες του στην παρανόηση και ιδεοληψία των πρώτων του υποστηρικτών και συνεχίζει να υπάρχει μόνο χάρη στην εξοντωτική αδράνεια που κυριαρχεί στην ελληνική συνταγματική ζωή. Ωστόσο, όπως είπε ο Μαρκ Τουέϊν, «η αφοσίωση σε μια απολιθωμένη άποψη ποτέ δεν έσπασε μια αλυσίδα ή δεν ελευθέρωσε μια ανθρώπινη ψυχή» (Loyalty to a petrified opinion never yet broke a chain or freed a human soul).

Δεν υπάρχει, ούτε θεωρητικός φιλοσοφικός, ούτε πραγματιστικός λόγος ~ 5 ~

που να δικαιολογεί γιατί δεν πρέπει να έχουμε ιδιωτικά Α.Ε.Ι. Αντίθετα, η διεθνής πρακτική συνιστά την ελεύθερη δημιουργία τους. Από την άλλη, η ελληνική εμπειρία με τους ιδιώτες ευεργέτες να έχουν προσφέρει παρά πολλά στη σύντομη ιστορία της χώρας, καταδεικνύει ότι η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει αρκετά και αξιόλογα ιδιωτικά Α.Ε.Ι., με τη λήξη του ασφυκτικού δημόσιου μονοπωλίου.

ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2010-2011

ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

ΜΑΘΗΤΕΣ : ΒΟΥΛΑ ΓΚΟΥΡΙ- ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΤΑΜΙΔΗΣ

ΤΜΗΜΑ: Β΄1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΙΑΚΑ

~ 6 ~