Μαθησιακές Δυσκολίες

Φαίη ΑντωνίουΛέκτορας υπό διορισμό

Παιδαγωγική των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες

Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ορισμός

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεταισε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονταιμε σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτωνακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ήμαθηματικών ικανοτήτων.

Οι διαταραχές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σεδυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και είναιδυνατόν να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά συνυπάρχουν με προβλήματα σεσυμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικήςαλληλεπίδρασης.

Δεν θεωρείται ότι έχει Μαθησιακές Δυσκολίες ένας μαθητής πουπαρουσιάζει αισθητηριακά προβλήματα, νοητική υστέρηση, συναισθηματικές διαταραχές ή έχει πολιτισμικές διαφορές ήδέχεται ανεπαρκή διδασκαλία.

Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες

Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία σημαίνει μιαδιαταραχή σε μια ή περισσότερες λειτουργίεςπου εμπλέκονται στην κατανόηση ή στηχρήση της γλώσσας, προφορικής ή γραπτής, που εκδηλώνεται με μειωμένη ικανότητα τουατόμου να ακούσει, να σκεφτεί, να μιλήσει, ναδιαβάσει, να γράψει, να ορθογραφήσει ή νακάνει μαθηματικούς υπολογισμούς.

Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες

Ομιλία και λόγοςΑνάγνωση:Δυσλεξία, αναγνωστικές δυσκολίεςΓραφή:Δυσορθογραφία, δυσγραφία (γραφοσυμβολικάπροβλήματα)Μαθηματικά:ΔυσαριθμησίαΜικτή μαθησιακή διαταραχήΆτυπη μαθησιακή διαταραχή

Ορισμός

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος πουαναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οιοποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στηνπρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικώνικανοτήτων.

Οι διαταραχές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικούνευρικού συστήματος και είναι δυνατόν να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά συνυπάρχουν με προβλήματα σε συμπεριφορέςαυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Δεν θεωρείται ότι έχει Μαθησιακές Δυσκολίες ένας μαθητής που παρουσιάζει αισθητηριακάπροβλήματα, νοητική υστέρηση, συναισθηματικές διαταραχές ή έχει πολιτισμικές διαφορέςή δέχεται ανεπαρκή διδασκαλία.

Ανομοιογενής ομάδα διαταραχών

Τόσο ο τρόπος όσο και η αιτιολογία διαφέρουν.Δύσκολο να εντοπιστούν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Παρόλα αυτά έχουν καταγραφεί:

Δυσκολίες αντίληψηςΔιαταραχές προσοχήςΔιαταραχές μνήμηςΕξελικτικές διαταραχές λόγου και ομιλίαςΑδυναμία στις ακαδημαϊκές δραστηριότητεςΚοινωνικο-συναισθηματικά προβλήματαΜεταγνωστικές δυσκολίες (έλεγχος και ρύθμιση τηςμαθησιακής συμπεριφοράς, γνώση της γνώσης).

Ορισμός

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μιαανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικέςδυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων.

Οι διαταραχές είναι εγγενείς στο άτομο καιαποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικούνευρικού συστήματος και είναι δυνατόν ναυπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά συνυπάρχουν με προβλήματα σεσυμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικήςαλληλεπίδρασης.

Δεν θεωρείται ότι έχει Μαθησιακές Δυσκολίες ένας μαθητής που παρουσιάζειαισθητηριακά προβλήματα, νοητική υστέρηση, συναισθηματικές διαταραχέςή έχει πολιτισμικές διαφορές ή δέχεται ανεπαρκή διδασκαλία.

Μαθησιακές Δυσκολίες

ΕιδικέςΕκπαιδευτικέςΑνάγκες

Ορισμός

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μιαανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικέςδυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων.

Οι διαταραχές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία τουκεντρικού νευρικού συστήματος και είναι δυνατόν να υπάρχουν σε όλη τηδιάρκεια της ζωής.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνάσυνυπάρχουν με προβλήματα σεσυμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικήςαντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Δεν θεωρείται ότι έχει Μαθησιακές Δυσκολίες ένας μαθητής που παρουσιάζειαισθητηριακά προβλήματα, νοητική υστέρηση, συναισθηματικές διαταραχέςή έχει πολιτισμικές διαφορές ή δέχεται ανεπαρκή διδασκαλία.

Κοινωνική αντίληψη

Οπτικές και ακουστικές πληροφορίες

Γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία

Αναγνώριση των ρόλων

Κατανόηση της θέσης των άλλων

Ορισμός

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδαδιαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήσηικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικώνικανοτήτων.

Οι διαταραχές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικούνευρικού συστήματος και είναι δυνατόν να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά συνυπάρχουν με προβλήματα σε συμπεριφορέςαυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Δεν θεωρείται ότι έχει Μαθησιακές Δυσκολίες έναςμαθητής που παρουσιάζει αισθητηριακάπροβλήματα, νοητική υστέρηση, συναισθηματικέςδιαταραχές ή έχει πολιτισμικές διαφορές ή δέχεταιανεπαρκή διδασκαλία.

Πρώτοδιάζωμα:Υποστήριξηόλων των

μαθητών τηςτάξης/τουσχολείου

Δεύτερο διάζωμα:Εξειδικευμένηυποστήριξη τωνμαθητών πουαντιμετωπίζουν

δυσκολίες

Τρίτο διάζωμα:Εξειδικευμένο καιεξατομικευμένοπρόγραμμα

υποστήριξης μαθητώνμε δυσκολίες

~80% τωνμαθητών

~15%

~5%

Ανταποκριση στη διδασκαλιαresponse to intervention/instruction (RTI)

Επιδημιολογικά στοιχεία για τις ΕΕΑ

Ελλείμματαοπτικής αντίληψης - επεξεργασίαςΟπτική διάκριση

Οπτική μνήμη

Οπτική ακολουθία

Χωρική αντίληψη

Ελλείμματαακουστικής αντίληψης- επεξεργασίαςΑκουστική μνήμη

Ακουστική ακολουθία

Αλλά και διαισθητηριακού συντονισμούΟπτικοκινητικός συντονισμός

Οπτικοακουστικός συντονισμός

Γλωσσικά Ελλείμματα

Φωνολογικής επίγνωσηςΜορφολογικής επίγνωσηςΣυντακτικής επίγνωσηςΔιπλό έλλειμμα(φωνολογικής επίγνωσης & αυτόματηςκατονομασίας)

ΟρισμόςΦωνολογικής επίγνωσηςΦωνολογική επίγνωση είναι ηαναγνώριση των διακριτών μερών τωνλέξεων στον προφορικό λόγο και ηικανότητα χειρισμού αυτών τωνφωνολογικών μερών (Blachman, 1994).

Άσκηση σε επίπεδοφωνήματος

Ποια είναι η πρώτη φωνούλα (φώνημα);

Ενεργοποίηση προηγούμενης γνώσης

Σκεφτείτε για λίγο…Το συμμαθητή/τρια που είχε απορριφθεί απότην υπόλοιπη τάξη σας στο:

δημοτικό (ομάδα Α)γυμνάσιο (ομάδα Β)

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του?(σημειώστε τα)

Γνωστικά χαρακτηριστικά

Πρόσληψη λόγουΠαραγωγή λόγουΣυλλογισμόςΜαθηματικάΑνάγνωσηΓραφή

Δυσκολίες στην πρόσληψη προφορικούλόγου

Στη διάκριση φθόγγων της ομιλίας (π.χ. φ – θ, δ – β, τ - π).Στην κατανόηση απλών λέξεων ή οδηγιών όταν υπάρχειθόρυβος. Στην κατανόηση του νοήματος πολυσύλλαβων λέξεων.Στη διάκριση ουσιαστικών της ίδιας εννοιολογικής κατηγορίας(π.χ. φως / ήλιος).Στην κατανόηση ότι δύο προτάσεις με διαφορετική σύνταξημπορεί να σημαίνουν το ίδιο (π.χ. «Ο σκύλος κυνηγούσε τηγάτα» σημαίνει το ίδιο με το «Η γάτα κυνηγήθηκε από τοσκύλο»).Στην κατανόηση ερωτήσεων με υποθετικούς, χρονικούς ήαιτιολογικούς συνδέσμους (π.χ. αφού, όταν, πριν, γιατί).Στην κατανόηση παροιμιών. Στην κατανόηση του χιούμορ. Στην κατανόηση προφορικών οδηγιών. Στην εκτέλεση σύνθετων εντολών

Δυσκολίες στην παραγωγή προφορικούλόγου

Στην επανάληψη σειράς λέξεων ή σειράς φράσεων. Στην εύρεση λέξεων που χρειάζονται για την έκφρασηΣτην ανάκληση λέξεων που πραγματικά εννοείται (π.χ. τετράδιο αντί για βιβλίο). Στην εξήγηση νοήματος λέξεων (π.χ. ρέστα). περιορισμένο λεξιλόγιοΑτελείς προτάσεις (π.χ. παραλείπεται το ρηματικό ήονοματικό σύνολο, υποκείμενο κλπ.). Στην αναδιήγησηΣτην παροχή προφορικών οδηγιών. Στην ανάκληση αυτοτελών ακολουθιών (π.χ. μέρες, μήνες).Στην παράθεση στη σωστή σειρά πληροφοριών καιδεδομένων.

Δυσκολίες στο συλλογισμό

Στην οργάνωση και ομαδοποίηση εννοιώνΣτη μεταπήδηση από τη μία ιδέα στην άλλη. Στην οργάνωση ιδεών σε ένα ενιαίο σχέδιο δράσηςΑπόσπαση από λεπτομέρειες κατά τη διάρκεια τηςεκτέλεσης ενός έργουΔιεξαγωγή πρόωρων συμπερασμάτωνΔεν γνωρίζει ακριβώς τι μπορεί να κάνει καλά και τιόχι. Δε διορθώνει τα λάθη του ακόμη και όταν τακαταλαβαίνειΔεν συμμετέχει σε μαθησιακές δραστηριότητες γιανα μην αποτύχει.

Δυσκολίες στα μαθηματικάΣτην ανάγνωση πολυψήφιων αριθμώνΚαθρεπτική απεικόνιση αριθμητικών ψηφίων (π.χ. ε αντί για 3, ή 6 αντίγια 9), αντιστροφή στη σειρά των ψηφίων πολυψήφιων αριθμών κατά τηναντιγραφή τους από τον πίνακα / βιβλίο ή κατά τον χειρισμό τους,Στη σωστή διάκριση των νομισμάτων, δεικτών του ρολογιούΣτην ερμηνεία και το χειρισμό μαθηματικών συμβόλων (π.χ. x αντί για+) Στη διάκριση του «πριν» και «μετά», «δεξιά» και «αριστερά», μεγεθώντων σχημάτων, της έννοιας των κλασμάτων, του δεκαδικού από τοακέραιο μέρος στους δεκαδικούς αριθμούς, κλασματικούς αριθμούςδυσκολεύεται στη σύγκριση πολυψήφιων αριθμώνσύγχυση όρων που μοιάζουν φωνολογικά (π.χ. τριακοστός καιτριακοσιοστός) και στην κατανόηση των μαθηματικών όρων (συν, υπόλοιπο, κρατούμενο κ.τ.λ.)

Ανάγνωση: δυσκολίες στηναποκωδικοποίησηΑργή σιωπηρή ή φωναχτή ανάγνωσηΑντιμετάθεση, αντικατάσταση, παράλειψη, πρόσθεση γραμμάτων, συλλαβώνΔυσκολία στη αποκωδικοποίησησυμπλεγμάτων, δίψηφων, συνδυασμώνΑντικατάσταση παρόμοιων φωνητικά λέξεων(«δένω» αντί «μένω»)Λάθη σε άγνωστες λέξεις ή ψευδολέξεις

Εντοπισμού κεντρικής ιδέαςΕξαγωγής συμπεράσματοςΣτις προβλέψεις και υποθέσεις σχετικές με τοπεριεχόμενο του κειμένουΣτη διάκριση των σημαντικών από τις ασήμαντεςπληροφορίεςΣτην οργάνωση πληροφοριών που παρέχονται σεένα κείμενο (π.χ. σημείωση των βασικών σημείωντου κειμένου)Στη χρησιμοποίηση στρατηγικών για την κατανόηση(π.χ. υπογράμμιση και επεξήγηση σημείων τουκειμένου).

Ανάγνωση: δυσκολίες στηναναγνωστική κατανόηση

Δυσκολίες στη γραφή: ΓραφοσυμβολικάπροβλήματαΣχηματισμός γραμμάτων (Σχήμα, μέγεθος, κλίση, ευθυγράμμιση, σειροθέτηση)Σχηματισμός λέξεων (Σχήμα, μέγεθος, κλίση, ευθυγράμμιση, σειροθέτηση)Δυσκολία ακολουθίας των γραμμών του τετραδίουΟργάνωση κειμένου (σειρά πληροφοριών, περιθώρια, τοποθέτηση πληροφοριών)Αντιστροφές, προσθέσεις, παραλείψεις, αντικαταστάσειςγραμμάτων/λέξεωνΔυσκολία συντονισμού κινήσεων-αδεξιότηταΚακή στάση σώματος κατά τη γραφήΑδυναμίες στο κράτημα του αντικειμένου γραφής(κράτημα, δύναμη, θέση χεριού και χαρτιού)

Περιορισμένος αριθμός λέξεων/προτάσεωνΕλλείψεις εσωτερικευμένων ειδικών οργανωτικώνσχημάτων (περιεχόμενο και δομή κειμένου)Αδυναμία στη σύνταξηΠαράλειψη λέξεωνΛάθη στη σειρά των λέξεωνΛάθος χρήση των ρημάτων και των ουσιαστικώνΈλλειψη σημείων στίξηςΔιαφορά μεταξύ προφορικής και γραπτής έκφρασηςΠροβλήματα στην αλληλουχία και συνοχή τωνπληροφοριώνΑδυναμία προσδιορισμού του ακροατηρίουΔυσκολία στις φάσεις παραγωγής γραπτού λόγου

Δυσκολίες στη γραφή: γραπτή έκφραση

Παράλειψη γραμμάτων ή συλλαβώνΑντικατάσταση γραμμάτων ή συλλαβώνΠρόσθεση γραμμάτων ή συλλαβώνΤονισμός (παρατονισμός) ή παντελής έλλειψητόνωνΑπουσία απόστασης μεταξύ των λέξεωνΛάθη σε βασικούς κανόνες ορθογραφίαςΛάθη ιστορικής ορθογραφίαςΈλλειψη γενίκευσης των κανόνων ορθογραφίας σεόλες τις λέξεις, ομοιοκατάληκτες ή παράγωγεςΛάθη λεξιλογίουΑδυναμία αυτό-διόρθωσης

Δυσκολίες στη γραφή: Ορθογραφία

ΣυναισθηματικάχαρακτηριστικάΆγχοςΑυτό-αποτελεσματικότηταΚίνητραΑυτο-αντίληψηΑυτο-εκτίμησηΚατάθλιψη

Άγχος

Δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν εύκολα σε καταστάσειςάγχους. Υψηλότερα επίπεδα άγχους κατά περίσταση απότους τυπικούς συνομηλίκους τους (Margalit & Shulman, 1986˙ Margalit & Zak, 1984). Η ελλειμματική γνωστική επεξεργασία οδηγεί σε δυσκολίεςαναγνώρισης ότι αντιμετωπίζουν πρόβλημα.Αντίδραση:

είτε δεν μιλούν σε κανένανείτε αρνούνται την ύπαρξη του προβλήματος πουαντιμετωπίζουν.

Αυτή η άρνηση συνδέεται με υψηλότερο άγχος ή άλλασυναισθηματικά προβλήματα (Geisthardt & Munsch, 1996)

και με σωματικές αντιδράσεις (Huntington & Bender, 1993).Οι χαμηλές ακαδημαϊκές τους δεξιότητες + αποφυγή τηςχαμηλής επίδοσης ή εμπλοκής σε έργα υψηλότεροεπίπεδο άγχους.

Ιεράρχηση Αναγκών

Αυτο-πραγμάτωση

Εκτίμηση

Κατοχή και Αγάπη

Φυσιολογικές Ανάγκες

Ασφάλεια

Αυτο – αποτελεσματικότητα

Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες συνήθως έχουνχαμηλές πεποιθήσεις αυτο – αποτελεσματικότητας.

Επειδή τις περισσότερες φορές συνοδεύεται απόπροσδοκία χαμηλής επίδοσης, συνδέεται συχνά μεπαραίτηση από το ακαδημαϊκό έργο, απροθυμίακαταβολής περισσότερης προσπάθειας καιβαθύτερης επεξεργασίας.

Θέτουν χαμηλούς στόχους, τους οποίους δενυποστηρίζουν με επιμονή και προσπάθεια. Ακόμηκαι αν τους επιτύχουν, γνωρίζουν πολύ καλά πωςδεν έχουν μεγάλη αξία και δεν αλλάζουν τιςπεποιθήσεις «μαθημένης αβοηθησίας» στις οποίεςέχουν εμπλακεί (Schunk & Miller, 2002).

Μειωμένα κίνητρα και στόχοιΜειωμένη πρόθεση για μάθηση και μάλιστα γιαενεργητική μάθησηΜειωμένο ενδιαφέρον για ό,τι σχετίζεται με σχολικά έργαΆρνηση ή αντίσταση στην καταβολή προσπάθειας γιατην ολοκλήρωση ενός έργουΙσχυρή πεποίθηση ότι δεν μπορούν να μάθουν ή νακαταφέρουν τίποτα (μαθημένη αβοηθησία)Εξάρτηση από άλλους και αναζήτηση κοινωνικήςενίσχυσηςΠροτίμηση της εξωτερικής ενίσχυσης, έναντι τηςεσωτερικής που προκύπτει από την ικανοποιητική καιεπιτυχημένη επίδοση.Το προφίλ που παρουσιάζουν οι μαθητές με ΜαθησιακέςΔυσκολίες είναι ιδιαίτερα παθητικό. Αποδίδουν τηναποτυχία τους στη χαμηλή τους ικανότητα περισσότεροκαι λιγότερο στην ανεπαρκή τους προσπάθεια (Pearl, 1982).

Motivation = Expectancy x ValueΚινητοποίηση = Προσδοκίες Χ Επιθυμία

Επιθυμία και προσδοκία = υψηλήκινητοποίηση.Προσδοκία αποτυχίας ή χαμηλήεπιθυμία, χαμηλή κινητοποίηση.

Θεωρία ΠροσδοκιώνΕπιθυμία (Valence): κατάκτησης ενός στόχου.Προσδοκίες (Expectancy): η προσπάθεια θαοδηγήσει σε καλή απόδοση.Λειτουργικότητα (Instrumentality): η καλήαπόδοση θα οδηγήσει σε άλλο θετικόαποτέλεσμα.Κινητήρια δύναμη (Motivational Force) προβλέπει την προσπάθεια.

Χαμηλή αυτο-αντίληψη και αυτο-εκτίμηση

Συνεχής αποτυχία στη σχολική ζωή. Καθημερινήκατάσταση με αρνητική επίδραση στις πεποιθήσειςαυτο-αντίληψης και αυτό-εκτίμησης.Στην περίπτωση εφήβων με Μαθησιακές Δυσκολίες, η χαμηλή αυτό-αντίληψη επηρεάζει τη διαμόρφωσητης ταυτότητας. 70% των μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες έχειαρνητική αυτό-αντίληψη (Kavale & Forness, 1996). Η χαμηλή αυτό-αντίληψη οδηγεί σε πεποιθήσειςμαθημένης αβοηθησίας και χαμηλές πεποιθήσειςκινήτρων (Palladino, Poli, Masi & Marcheschi, 2000).

Ιδιαιτερότητες της αυτό-αποτελεσματικότητας/αυτεπάρκειαςΔιαφορετικό από την αυτοεκτίμηση (r = +/-.30) Αξιολόγηση των υποκειμενικών συναισθημάτωνικανότητας ΟΧΙ γενικής ή ειδικής αξίας του εαυτού

Έχει να κάνει με συγκεκριμένεςδραστηριότητες (Task specific)Σημαντική προβλεπτική ικανότητα τηςεπίδοσηςΑλλάζει με παρέμβαση

Αυτοαποτελεσματικότητα-Αυτεπάρκεια

Οι πεποιθήσεις ενός ατόμου για τηνπιθανότητα να φέρει σε πέρας αποτελεσματικάμια δραστηριότηταΟι πεποιθήσεις προέρχονται από:Προηγούμενες επιδόσειςΕπανατροφοδότησηΑιτιακές αποδώσεις

Επιδράσεις στην απόδοση:Χαμηλά συναισθήματα => Μαθημένη ΑβοηθησίαΥψηλά=> Επιμονή, ρίσκο, δημιουργικότητα, αντίσταση στα συναισθήματα αβοηθησίας

Αβοηθησία και κατάθλιψη

•Μαθημένη αβοηθησία•Kατάθλιψη•Πειράματα

Αυξημένες πιθανότητες κατάθλιψης

Υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης σε μαθητές μεΜαθησιακές Δυσκολίες από ότι σε τυπικούς10%–15%Οι παράγοντες που συμβάλουν στη κατάθλιψημπορεί να είναι το άγχος (Dykman, 1998) σεσχέση με τα κίνητρα του μαθητή. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι στόχοιπροσανατολισμένοι στην επιτυχία (masterygoals) και όχι οι στόχοι προσανατολισμού στηνεπίτευξη (performance goals) συνδέονται με τηνκατάθλιψη των μαθητών με ΜαθησιακέςΔυσκολίες (Sideridis, 2005a, 2006). Υψηλή αρνητική συναισθηματική κατάστασηπροκαλεί συναισθήματα ανεπάρκειας καιανικανότητας που παρεμποδίζουν την εξέλιξη τηςκοινωνικότητας.

Κατάθλιψη και ΜΔ

Σε 16 από 24 μελέτες (67%) υπήρχανστατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύπαιδιών με και χωρίς ΜΔ αναφορικά με τηνκατάθλιψη (υψηλότερες τιμές για τα παιδιά μεΜΔ). Αν λάβουμε υπόψη μας το ποσοστόκατάθλιψης που εμφανίζεται στον κανονικόπληθυσμό (5%) το ποσοστό των ερευνώνπου ξεπερνούν αυτό το όριο αυξάνεται σε88% (Sideridis, 2003)

Συμπτώματα•Λάθος αξιολόγηση της πραγματικότητας•Προδιάθεση-στρες•Στρες-αν κάποιος θεωρήσει ότι οι αιτίες του αρνητικού γεγονότος (π.χ., κακός βαθμός) σεΕσωτερικούς, σταθερούς, και γενικευμένους παράγοντες (π.χ., είμαι βλάκας, δεν τα παίρνω, σε όλα είμαι κακός) (δεν έχω έλεγχο στο πως να τα καταφέρω, όταν πάω καλά είναι τύχη, όταν δεν πάω είναι έλλειψη ικανότητας) τότεμπορεί να δημιουργηθεί ένα πεσιμιστικό στυλ.•Πεσιμιστικό στυλ-απαιτούνται στρεσογόνοι παράγοντες για τηνπρόκληση της κατάθλιψης•Πρέπει να διαρκέσουν περισσότερο από 2 βδομάδες•Περιλαμβάνουν ψυχοκινητική καθυστέρηση ή υπερενεργητικότητα-•Χάσιμο ενέργειας•Διαταραχές ύπνου•Ενοχές χωρίς αιτία•γελαστή κατάθλιψη-μανία-υπομανία-happiness as a mental disorder

Κοινωνικά χαρακτηριστικά

Κοινωνικά χαρακτηριστικάΚοινωνική εξέλιξη

α) η κοινωνική αποδοχή από τους συνομηλίκουςβ) η κοινωνική συμπεριφορά και οι κοινωνικές τους δεξιότητες

γ) η ικανότητα πρόσληψης και ερμηνείας των κοινωνικών ερεθισμάτωνδ) η γνώση σχετικά με το ποια είναι η κατά περίσταση κατάλληλη

συμπεριφορά.Κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους

Κοινωνικά χαρακτηριστικά

Απόρροια των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν μέσαστην τάξη και τις ανατροφοδοτούν άμεσα. Ένα παιδίή ένας έφηβος με Μαθησιακές Δυσκολίες που δενέχει τη δυνατότητα να έχει μια κοινωνική θέση μέσαστην τάξη επειδή δεν τα καταφέρνει στα μαθήματα,

προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή ήνα αντιδράσει στην αδυναμία του να ανταπεξέλθειμέσω των προβλημάτων συμπεριφοράς, τηνεπιθετικότητα ή την απόσυρση.

Όμως αυτό τους απομακρύνει περισσότερο από τηνυπόλοιπη τάξη και τις λειτουργίες της.

Προβλήματα κοινωνικής εξέλιξης

Συσχέτιση μεταξύ των κοινωνικών δεξιοτήτων, της σχολικήςαποτυχίας, της παραμονής στο σχολείο και της προσαρμογής.Στο νηπιαγωγείο: κοινωνικό παιχνίδι και τη συνεργατικότηταΣτο δημοτικό: αναπτύσσονται οι πρώτες φιλίες αλλά τα παιδιάμε Μαθησιακές Δυσκολίες συνήθως αγνοούνται, κρίνονταιαρνητικά, ενώ τα ίδια δεν μπορούν να προσαρμόσουν τηγλώσσα τους στις ανάγκες συζήτησης.Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες αντιμετωπίζουν τασημαντικότερα προβλήματα κοινωνικής ανάπτυξης μια και έχουνελλείμματα δημοφιλίας και αυτοπεποίθησης

α) η κοινωνική αποδοχή από τους συνομηλίκουςβ) η κοινωνική συμπεριφορά και οι κοινωνικές τους δεξιότητεςγ) η ικανότητα πρόσληψης και ερμηνείας των κοινωνικών

ερεθισμάτωνδ) η γνώση σχετικά με το ποια είναι η κατά περίσταση κατάλληλη

συμπεριφορά.

α) Η κοινωνική αποδοχή από τουςσυνομηλίκουςΤο ποσοστό των μαθητών με ΜαθησιακέςΔυσκολίες που απορρίπτεται από τους συμμαθητέςτου είναι τριπλάσιο από αυτό των τυπικώνσυνομηλίκων τους. Αντίθετα, το ποσοστό των δημοφιλών παιδιών μεΜαθησιακές Δυσκολίες είναι σχεδόν το ένα τέταρτοτων τυπικών μαθητών (Kavale & Forness, 1996˙Ochoa & Palmer, 1991).Υπάρχει διαφορά μεταξύ κοινωνικής απομόνωσηςκαι κοινωνικής απόρριψης. Eμφάνιση προβλημάτων κοινωνικής προσαρμογήςκαι ανάπτυξης αρνητικών συναισθημάτων

β) Κοινωνική συμπεριφορά καικοινωνικές δεξιότητεςΟι αλληλεπιδράσεις είναι λίγες ή ελάχιστες. Σπάνια ξεκινούν μια κοινωνική αλληλεπίδραση, είναιλιγότερο ευγενικοί και συνεργάσιμοι με τους άλλους(Milne & Schmidt, 1996˙ Wong, 1996). Η αποδοχή των μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίεςέχει σχέση και με το διδακτικό περιβάλλον και τοντρόπο ένταξης (Vaughn, Elbaum, Schumm & Hughes, 1998). Κάθε περίπτωση παιδιού ή εφήβου με ΜαθησιακέςΔυσκολίες θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά ωςπρος την κοινωνική του συμπεριφορά καιδεξιότητες.

γ) Ικανότητα πρόσληψης και ερμηνείαςκοινωνικών ερεθισμάτωνπαρερμηνεύουν γλωσσικά και μη γλωσσικά μηνύματα κατά τηδιάρκεια των κοινωνικών τους αλληλεπιδράσεων (Kavale & Forness, 1996˙ Little, 1993). Η δυσκολία χρήσης της γλώσσας σε κοινωνικές περιστάσεις, έλλειψη ευαισθησίας σε κοινωνικές νύξεις, ανικανότητα ναπροσαρμοστούν σε κοινωνικές περιστάσεις (Bruininks, 1978˙ Bryan& Bryan, 1983) έχουν ως αποτέλεσμα την κοινωνική απομόνωσητων μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες.προβλήματα προσοχής, αλλά και οπτικής και ακουστικής διάκρισηςπου επηρεάζουν άμεσα την αναγνώριση και κατανόηση των μηγλωσσικών στοιχείων (Sharan & Sharan, 1996),προβλήματα κωδικοποίησης εισερχομένων πληροφοριών (Tur –Kaspa & Bryan, 1994), επεξεργασίας κατά την αποθήκευση, αποκωδικοποίησης και σύνδεσης με προηγούμενες πληροφορίες(Most & Greenback, 2000),την επιλογή λανθασμένης αντίδρασης σε περιστάσεις κοινωνικήςεπικοινωνίας (Tur – Kaspa & Bryan, 1994).

δ) Γνώση σχετικά με την κατάλληλη κατάπερίσταση συμπεριφοράΚατέχουν την ίδια γνώση με τους συνομηλίκους τους για το τιπρέπει να κάνουν σε κάθε κοινωνική περίσταση, τελικάαποτυγχάνουν να λειτουργήσουν με ορθό τρόπο (Tur – Kaspa & Bryan, 1994). Η δυσκολία να κατανοήσουν σχέσεις αιτίου – αποτελέσματοςιδιαίτερα στις κοινωνικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις, επιτείνειτα προβλήματα. Η αδυναμία αυτή επηρεάζει τη δυνατότητά τουςνα προβλέψουν την εξέλιξη μιας κοινωνικής περίστασης και ναεπιλέξουν κατάλληλες κοινωνικές συμπεριφορές που θα τουςεπιτρέψουν να αποφύγουν δυσάρεστες καταστάσεις (Sisterhen& Gerber, 1989)Τους ωθούν σε συμπεριφορές μη αποδεκτές και πολλές φορέςανεξήγητες. Όταν βρεθούν σε δύσκολη κατάσταση, δενμπορούν ούτε να αντιδράσουν κατάλληλα, αλλά ούτε και ναυπερασπιστούν τον εαυτό τους ή να ξεφύγουν λέγοντας ακόμηκαι ψέματα για να δικαιολογηθούν (Pearl & Bryan, 1994).

Κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους

Είναι πολύ συχνά μόνοι και χωρίς φιλίες (Margalit & Levin –Alyagon, 1994). Το σημαντικότερο πρόβλημα κοινωνικών σχέσεων των παιδιώνμε Μαθησιακές Δυσκολίες είναι η ποιότητα αυτών των σχέσεων. Αντιλαμβάνονται ως φίλους τους συνομηλίκους τους που απλάγνωρίζουν και απογοητεύονται και θυμώνουν όταν αυτοί δενανταποκρίνονται όπως αυτοί επιθυμούν (Silverman & Zigmond, 1983). Ο κύκλος των φίλων τους είναι συνήθως άλλα παιδιά μεΜαθησιακές Δυσκολίες (Weiner & Schneider, 2002), ενώ για ταπαιχνίδια τους επιλέγουν συνήθως μικρότερα παιδιά (Weiner & Sunohara, 1994). Οι επαφές τους με φίλους είναι λίγες, όχι στενές (Vaughn & Elbaum, 1999) και όχι σταθερές (Weiner & Schneider, 2002).