ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι ΑΘΕΜΑ: «ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ - ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ

ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΤΟΥΣ»

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΥποβληθείσα στον Καθηγητή ι την σπουδάστρία Κολλιγά Κομοτηνής.

Καρασαβόγλου Αναστάσιο απ^ 3λιάνα, από τον Αίγειρο

Εναρξη : Ιούνιος 1998 Παράδοση : Οκτώβριος 1998

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Κατάλογος συντμήσεων....Πρόλογος .......Ε L σαγωγή .......

Κεφάλαιο 1°1. Μετανάστες και δημογραφικό πρόβλημα........ .....1.1. Βελτίωση του δείκτη εξάρτησης της μη παραγωγικής

από την παραγωγική τάξη...................... ....1.2. Λόγοι για τους οποίους αποδήμησαν οι Έλληνες____1.3. Σενάριο προβολής του Ελληνικού πληθυσμού μέχρι

το 2020........ ........................ .........

Κεφάλαιο 2°2. Μεταναστευτικές ροές και αντίκτυπος στην

οικονομία.......... ........... ....... ....2.1. Σχέση συμπληρωματικότητας ή υποκατάστασης μεταξύ

ντόπιων και ξένων εργαζομένων....................2.2. Οι επιπτώσεις από την είσοδο μεταναστών στην

αγορά εργασίας............... ............. ... 62.3. Κόστη και οφέλη της Ελλάδας από την παρουσία των

αλλοδαπών....................... ................ 102·.4. Έλλειψη συνθηκών για τη διασφάλιση και

διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους................. 122.5. Παλιννόστηση και φτώχια........ ..... ...... ...... 152.5.1. Έρευνα για την καταπολέμηση της φτώχειας...... 152.5.2. Έννοια της φτώχειας............................ 162.5.3. Αντικειμενικοί δείκτες φτώχειας εισόδημα ..... 17

Κεφάλαιο 3°3. Δυσκολίες ένταξης στην κοινωνία της χώρας

... 193 1 Κοινω-ιιΌποίηση και ξε'-φ-βία ___ 193 2 ^·οφοβ^Γ°'ρατ-ι°μ--^ ___ 213 3 ' Ε-ΙΓ^ωσ ή περι^Ιρι-π-ίη-η ___ 243V 253.5. Ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ξένων........ ....... 28

4.6.

Κεφάλαιο 4°4. Νομικό καθεστώς των προσφύγων ......4.1. Αναδρομή στο νομικό καθεστώς .........4.2. Τα πολιτικά δικαιώματα των μεταναστών .4.3. Νόμος 1975/91 ..4.4. Σύμβαση Δουβλίνου4.5. Συνθήκη Schengen

Ανάγκη να ληφθούν πρόσθετα μέτρα σε συνδυασμό με τη Schengen ...................................-.

4.7. Πράσινη κάρτα ...............................4.8. Τα κίνητρα που οδήγησαν στη νομιμοποίηση ....4.9. Η άποψη των αλλοδαπών σχετικά με την πράσινη

Κάρτα .......................................4.10. Αξιολόγηση του νομικού καθεστώτος..........

Επίλογος .........................................

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ

Α.Ε.Π.Α.Τ.Ε.Δ.Β.Κ.Δ.Γ.Ε.Δ.Ο.Υ.Ε.Ε.Ε.Ι.Υ.Α.Α.Π.Ο.]

ΕΛ.ΚΕ.ΠΑ.Ε.Ο.Π.Ε.Ο.Χ.ΕΠ.Π.Ε.Σ.Σ.Δ.

Ε.Σ.Υ.Ε.Ι.Κ.Α.Ι.Κ.Ε.ΙΝ.Ε.

Μ.Μ.Ε.Ο.Α.Ε.Δ.

Ο.Η.Ε.Οικ.Ταχ.Ο.Κ.Ε.Ο.Ο.Σ.Α.

Π.Δ. Υ.Δ.Τ.

Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν Αγροτική Τράπεζα Ελλάδας Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας Διεθνές Γραφείο Εργασίας Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία Ευρωπαϊκή ΈνωσηΕθνικό Ίδρυμα Υποδοχής Αποκατάστασης Αποδήμων Παλιννοστούντων Ομογενών ΕλλήνωνΕλληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας Επαναπατρισθέντες Ομογενείς Πρόσφυγες Ευρωπαϊκές Οικονομικές Χώρες Επαναπατρισθέντες Πρόσφυγες Ένωση Σοβιετικών ΣοσιαλιστικώνΔημοκρατ ιώνΕθνική Στατιστική Υπηρεσία ΕλλάδαςΊδρυμα Κοινωνικών ΑσφαλίσεωνΙνστιτούτο Κοινωνικών ΕρευνώνΙνστιτούτο ΕργασίαςΜετανάστηςΝόμοςΜέσα Μαζικής ΕνημέρωσηςΟργανισμός Απασχόλησης ΕργατικούΔυναμικούΟργανισμός Ηνωμένων ΕθνώνΟικονομικός ΤαχυδρόμοςΟικονομική Κοινωνική ΕπιτροπήΟργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας καιΑνάπτυξηςΠροεδρικό ΔιάταγμαΥπουργείο Δημόσιας Τάξης

ο λόγος για τον οποίο επέλεξα για την πτυχιακή μου εργασία ένα θέμα σχετικό με τις μεταναστευτικές ροές στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι στο παρελθόν σε μάθημα του ΤΕΙ, ασχολήθηκα με μια άλλη πτυχή του ιδίου θέματος και το βρήκα πολύ ενδιαφέρον.

Είναι γεγονός πως δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, μιας και δεν έχουν γίνει ευρείας κλίμακας στατιστικές μελέτες με αφορμή αυτό το θέμα και δεν έχουν ασχοληθεί ιδιαίτερα τα Εθνικά Ερευνητικά Κέντρα.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Κ. Καρασαβόγλου Αναστάσιο, υπεύθυνο καθηγητή της πτυχιακής μου εργασίας. Καθώς επίσης την κ. Φωτιάδου Μαρία, Κοινωνική Λειτουργό του ΕΙΥΑΠΟΕ Ν. Ροδόπης, το Τμήμα Πρόνοιας Κομοτηνής, το ΕΛΚΕΠΑ, τον ΟΑΕΔ, την ΕΣΥΕ, την Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας και όλους όσους με βοήθησαν σ'αυτή μου την προσπάθεια.

Η Συγγραφέας

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Η Ελλάδα τα χρόνια μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο υπήρξε χώρα αποστολής μεταναστών, σε χώρες αναπτυγμένες οικονομικά, όπως (Αμερική, Αυστραλία, Βόρεια Ευρώπη). Το μεταναστευτικό αυτό κύμα έγινε εντονότερο στα τέλη της δεκαετίας του πενήντα και την δεκαετία του εξήντα.

Από τη δεκαετία του εβδομήντα έως σήμερα, έχουν αντιστραφεί τελείως τα πράγματα και η Ελίλάδα μαζί με άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, όπως Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, έχουν μετατραπεί σε χώρες υποδοχής μεταναστών.

Λόγοι που ενισχύουν αυτή τη μεταστροφή και δημιουργία της χώρας μας, από χώρα αποστολίής σε χώρα υποδοχής είναι αρκετοί. Έχουν να κάνουν κυρίως με τις κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές αλλαγές στο χώρο της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, το γεγονός ότι η γεωγραφική τους θέση ευνοεί την εύκολη προσέλευση ατόμων από τις γύρω χώρες -τόσο αυτών που θέλουν να μείνουν και να εργαστούν, όσο και αυτών που βλέπουν την Ελλάδα σαν ενδιάμεσο σταθμό ώστε να φύγουν σε κάποια άλιλη χώρα όπως Αμερική, Ιταλία.-. Αλλος· παράγοντας που ενθάρρυνε την προσέλευση μεταναστών στη χώρα είναι η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και το νομικό καθεστώς που αφορά τους λαθρομετανάστες και είναι χαλαρό. Βεβαίως η πολιτική προσέγγισης της Ελλάδας, προς τους βόρειους γείτονές της και ανοίγματος των συνόρων (Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία).

Οι συνέπειες από τη μετακίνηση εργατικού δυναμικού είναι σημαντικές και περίπλοκες για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας υποδοχής. Αντίκτυπος από τη μετανάστευση υπάρχει στην ανεργία, τον πληθωρισμό, την

κατανάλωση, τα ημερομίσθια, το ΑΕΠ, την παραγωγικότητα, τις Δημόσιες Δαπάνες, ακόμη στο πως βλέπουν οι ντόπιοι τους ξένους, (ξενοφοβία), την εγκληματικότητα.

Καλό θα ήταν η χώρα υποδοχής να προσπαθεί να

εκμεταλλευτεί τα θετικά στοιχεία που προκύπτουν από τη μετανάστευση, καθώς και να προσπαθεί όσο το δυνατόν να μειώσει τα αρνητικά.

Αυτό θα επιτευχθεί με την ενημέρωση των ντόπιων αλλά και των ξένων. Για την ομαλή συμβίωση και οι δυο ομάδες θα πρέπει να γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους. Οι ντόπιοι να μάθουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (κουλτούρα, πολιτισμός έθιμα) των αλλοδαπών, να τους δέχονται έστω και αν είναι διαφορετικοί απ' αυτούς.

Οι ξένοι οφείλουν να τηρούν τους κανόνες της κοινωνίας στην οποία πρόκειται να ενταχθούν.

Η βοήθεια που θα τους προσφέρει το κράτος εκτός των άλλων θα πρέπει να'ναι και οικονομική και να προϋποθέτει την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Το κυριότερο όμως είναι η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών.

Η σωστότερη αντιμετώπιση κατά την άποψή μου θα ήταν η χάραξη ενιαίας πολιτικής από τα κράτη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, απέναντι στα κύματα μεταναστών και όχι η περιστασιακή ή αποσπασματική επίλυση των προβλημάτων από το κάθε κράτος-μέλος. Επίσης η παροχή οικονομικής βοήθειας στις χώρες προέλευσης των μεταναστών.

Η αναστήλωση και ενδυνάμωση των οικονομιών τους (πρώην Σοσιαλιστικές χώρες) είναι ο μόνος τρόπος να πάψουν να μεταναστεύουν οι κάτοικοι των χωρών αυτών. Τελειώνοντας πρέπει να πω πως δεν υπάρχει βιβλιογραφία πάνω στο θέμα, για τη χώρα μας η είσοδος μεταναστών είναι κάτι καινούριο. Επίσης τα στοιχεία που υπάρχουν είναι μόνο για τους νόμιμους αλλοδαπούς.

I 1. Μετανάστες και Δημογραφικό Πρόβλημα j

1.1. Βελτίωση του δείκτη εξάρτησης της μη παραγωγικής από την παραγωγική τάξη.

Η Ελλάδα είναι γνωστό ότι θεωρείται χώρα με πολλούς γέρους και υπογεννητικότητα. Τα προβλήματα που απορρέουν απ'αυτή την πραγματικότητα είναι πολλά. Ενδεικτικά μπορούμε να μιλήσουμε για το αυξημένο ποσοστό συνταξιοδοτούμενων σε σχέση με τα παραγωγικά άτομα που απομένουν να εργαστούν. Για κάποιους αποτελεί απειλή το γεγονός της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού των γειτονικών μας χωρών και η μείωση του πληθυσμού της χώρας μας.

Από την άλλη μεριά θεωρείται θετική η παρουσία των μεταναστών στη χώρα, αφού βοηθά στην ανακοπή της διαδικασίας πληθυσμιακής απογύμνωσης της υπαίθρου. Μιας και οι έρευνες δείχνουν πως πρόκειται για άτομα νέα, βρίσκονται στην ομάδα ηλικιών που είναι πιθανό να έχουν ή να αποκτήσουν παιδιά, προέρχονται από χώρες με υψηλή γεννητικότητα αλλά παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας από τις αντίστοιχες ομάδες ηλικιών στις χώρες τους.

Συνήθως οι ξένοι παρουσιάζουν παράνομη γονιμότητα υψηλότερη και παιδική θνησιμότητα των παιδιών λίγο ανώτερη απ'αυτή των ντόπιων (έρευνες που έγιναν στην Ιταλία).

Στην Ελλάδα λόγω έλλειψης στατιστικών στοιχείων είναι δύσκολη η εξαγωγή συμπερασμάτων. Πάντως έρευνες δείχνουν πως την περίοδο 1981-87 ο παραγωγικός πληθυσμός παύει να βαρύνεται τόσο όσο παλιότερα από την

συντήρηση παιδιών και γερόντων^. Η βελτίωση του δείκτη εξάρτησης οφείλεται στην παραμονή στη χώρα μας των παλιννοστούντων μεταναστών.

1.2. Λόγοι για τους οποίους αποδήμησαν οι Ελληνες.

Ένας από τους κύριους λόγους απογύμνωσης της υπαίθρου ειδικά στα βόρεια διαμερίσματα της χώρας, ήταν η μετανάστευση στις χώρες της Δ. Ευρώπης. Τα άτομα που αποδήμησαν τη δεκαετία 1960-1970 ήταν περισσότερο άντρες ηλικίας 15-65 χρονών. Βαθμιαία όμως η συμμετοχή των αντρών μειώθηκε, για να φτάσουν αργότερα στην σχεδόν εξίσωση των ποσοστών αποδημίας (55% αντρών και 45% γυναικών). Οι άντρες αποδημούν συχνότερα στις ηλικίες των 20-29 χρόνων, ενώ οι γυναίκες στην ηλικία 15-24 (Παράρτημα, Πίνακας 1 σελ. 57).

Κυριότεροι παράγοντες για την έξαρση της μετανάστευσης προς τη Δ. Γερμανία από τη μεριά των Ελλήνων ήταν α) η μεγάλη και συνεχής ανεργία, β) η έλλειψη σωστού αναπτυξιακού προγραμματισμού, γ) δυσμενής πολιτική κατάσταση, απόηχος του εμφυλίου πολέμου, δ) δυσμενής σχέση αμοιβής εργασίας μεταξύ Ελλάδας και χωρών υποδοχής, ε) σχετικά καλές συνθήκες απασχόλησης, ζ) η δημιουργία, στους τόπους υποδοχής μεταναστών, ελληνικών κοινοτήτων, που προσέφεραν πληροφόρηση και συμπαράσταση στους μετανάστες.

Η χώρα υποδεχόταν άτομα από άλλες χώρες α)γιατί χρειάζονταν εργατικά χέρια λόγω του έντονου ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, β) λόγω του ότι δεν ήταν γρήγορη

' «Εκλογή» - Απρίλιος-Ιούνιος 1990. Ιούλιος-Εεπτέμβριος 1990 Μεγά/.η Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδεια.

η υποκατάσταση των εργατικών χεριών, απο οικονομική άποψη, με την εξελιγμένη τεχνολογία.

Βλέπουμε λοιπόν πως η Δ. Γερμανία ωφελήθηκε από τη μετανάστευση αλλά παράλληλα ικανοποιημένοι έμειναν και ωφελήθηκαν (σε γενικές γραμμές) και οι μετανάστες. Γιατί να μην παραδειγματιστούν και άλλες χώρες (υποδοχής) στο παράδειγμα αυτό;

1.3. Σενάριο προβολής του ελληνικού πληθυσμού μέχρι το

2020.

Τα σενάρια τα οποία παρουσιάζουν την προβολή του ελληνικού πληθυσμού δεν είναι διόλου ενθαρρυντικά. Υπάρχουν τρία σενάρια από τα οποία το πρώτο θεωρείται το πιο ρεαλιστικό και δείχνει τη μείωση^ του πληθυσμού κατά 450.000 περίπου άτομα (Παράρτημα, Πίνακας 2 σελ. 58) .

Από 9.909.837 άτομα το 2000 ο πληθυσμός θα μειωθεί το 2020 σε 9.457.040 άτομα. Η μείωση του πληθυσμού σε ποσοστό θα είναι το ίδιο τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω πως η γονιμότητα των ξένων για άλλους θεωρείται σωτήρια και πως ευνοεί την αντικατάσταση των γενιών για κάποιους άλλους αποτελεί κίνδυνο για την εθνική ενότητα.

' «Εκ-λογή», Απρίλιος - Ιούνιος 1990, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1990, Εγκυκλοπαίδεια «Υδρία»,τόμος 38.

Μεταναστεντικές ροές και ικτύπος στην οικονομά

2.1. Σχέση σιτμπληρωματ ικότητας ή υποκατάστασης μεταξύ ντόπιων και ξένων εργαζομένων.

Συμπεράσματα σχετικά με την ύπαρξη σχέσης συμπληρωματικότητας ή υποκατάστασης ημεδαπών εργαζομένων από ξένους, δεν μπορεί να βγουν αβίαστα. Απαιτείται πριν να γίνει κάποια ανάλυση σχετικά με το είδος της απασχόλησης, το χωροταξικό περιβάλλον (απασχόλησης), τη χρονική διάσταση της εργασίας, τις συνθήκες εργασίας και τους όρους αμοιβής^.

Στην Ελλάδα η ελάχιστη βιβλιογραφία δεν προσφέρει κατάλληλο έδαφος για έρευνα, μιας και η μετανάστευση προς αυτή είναι νέο φαινόμενο. Το μεγαλύτερο μέρος του μεταναστευτικού δυναμικού βρίσκεται παράνομα στη χώρα, ενώ κάποια στοιχεία που υπάρχουν αφορούν νόμιμους μετανάστες. Πάντως όλο και περισσότερος κόσμος τελευταία πιστεύει πως οι ξένοι «κλέβουν» τις θέσεις εργασίας από τους ντόπιους.

Αν θέλαμε να μιλήσουμε για την περιοχή της Καβάλας θα λέγαμε ότι οι μετανάστες ασχολούνται σε εποχιακή βάση ως ανειδίκευτοι εργάτες σε θέσεις εργασίας όπως στη γεωργία, την κτηνοτροφία, των κατασκευών και της εξόρυξης μαρμάρων (Παράρτημα, Πίνακες 3, 4 σελ. 59) . Από αυτά μπορούμε να καταλάβουμε πως μόνο μια συγκεκριμένη κατηγορία ημεδαπών ζημιώνεται (άτομα τα

' «Μετανάστευση, αγορά εργασίας και ελληνική οικονομία «Αναστάσιος Γ. Καρασαβόγλου, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας.«Μεταναστευτικές ροές και τοπικές αγορές εργασίας» Καθ. Δρ. Καρασαβόλγου Αναστάσιος, ΤΕΙ Καβάλας. Νοέμβριος 1996.

οποία δεν έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση). Το εισόδημα αυτών ακριβώς των ανθρώπων είναι που μειώθηκε από την είσοδο των μεταναστών στην ελληνική αγορά εργασίας.

Αν υποθέσουμε πως οι ξένοι που εισέρχονται στη χώρα έχουν υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, τότε υπάρχει πιθανότητα αύξησης των μισθών. Αύξηση των μισθών θα επέρχονταν, αν σι αλλοδαποί (ανειδίκευτοι) λειτουργούσαν σε συμπληρωματική σχέση με τους ντόπιους (υψηλά ειδικευμένους). Σ'αυτή την Περίπτωση θα υπήρχε αυξημένη ζήτηση για καταρτισμένο δυναμικό.

Τα στοιχεία δείχνουν πως στη μισθωτή απασχόληση του ιδιωτικού τομέα οι αλλοδαποί υποκαθιστούν το εγχώριο εργατικό δυναμικό (ενώ συμπληρωματική σχέση υπάρχει μεταξύ υπαλλήλων χωρίς εξειδίκευσπ και ξένων). Αυτό είναι εύκολο να κατανοηθεί αν πάρουμε σαν παράδειγμα μεγάλες επιχειρήσεις εντάσεως κεφαλαίου. Όπως τη Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων, ΔΕΠ, Ξιφίας.

Τα άτομα που απασχολούνται χαρακτηρίζονται από παραγωγική εξειδίκευση και μόρφωση.

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί πως συμπληρωματικός χαρακτήρας υφίσταται μόνο στα πρώτα χρόνια της εισόδου των μεταναστών στη χώοα υποδοχής. Αργότερα οι ξένοι υποκαθιστούν ντόπιους σε αντίστοιχης ειδίκευσης θέσεις εργασίας.

Σχετικά με το επίπεδο μισθών των αλλοδαπών είναι σαφώς χαμηλότερο από αυτό των ντόπιων (45%). Έρευνες πάντως τονίζουν πως μακροπρόθεσμα θα υπάρξει προσαρμογή των εισοδημάτων των ξένων στο εισόδημα των ντόπιων.

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στους νομούς Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Ημαθίας, Κιλκίς με ευθύνη των

καθηγητών Θ. Αίάκου, Α. Σαρρή, Λ. Κατσέλη^ (Παράρτημα, Πίνακας 5, σελ, 60) σχετικά με τις επιπτώσεις της παράνομης εργασίας διαπιστώθηκε πως οι παράνομοι μετανάστες αντιστοιχούν στο 13% του ελληνικού εργατικού δυναμικού. Οι παράνομοι μετανάστες συμμετέχουν στην αγορά εργασίας σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τους νόμιμους. Δεν ασχολούνται πάντα με σχέση πλήρους απασχόλησης παρά εργάζονται παροδικά και με σχέση μερικής απασχόλησης.

Ασχολούνται με ανειδίκευτη εργασία συνήθως και αλλάζουν συχνά δουλειά, όχι όμως εκτός της περιοχής κατοικίας τους. Είναι άντρες, νέοι κυρίως, και έχουν φοιτήσει σε τεχνικές σχολές ή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

2.2. Οι επιπτώσεις από την είσοδο μεταναστών στην αγορά εργασίας.

Η νεοκλασική οικονομική προσέγγιση, η μαρξιστική προσέγγιση, καθώς και η θεωρία της κατάτμησης της αγοράς εργασίας, χρησιμοποιούνται απ'τους

οικονομολόγους προκείμενου να αναλύσουν τις επιπτώσεις της απασχόλησης των μεταναστών, στην αγορά εργασίας στον τόπο εγκατάστασής τους.

α) Η νεοκλασική οικονομική προσέγγιση.

Η νεοκλασική προσέγγιση βασίζεται στην θεωρία της προσφοράς και της ζήτησης εργατικής δύναμης. Η άποψη πως η έλλειψη εργατικής δύναμης σε μια περιοχή μπορεί

να καλυφθεί από εργατικά χέρια που προέρχονται από κάποια άλλη περιοχή όπου η προσφορά είναι μεγάλη. Βεβαίως η συμπίεση μισθών, η χειροτέρευση των συνθηκών εργασίας και η απώλεια της απασχόλησης των ντόπιων, είναι αυτές οι καταστάσεις τις οποίες συνεπάγεται η μεγάλη προσφορά φτηνής εργατικής δύναμης.

Οι ξένοι εργαζόμενοι αποτελούν θέλγητρο για τους εργοδότες, γιατί οι δεύτεροι μπορούν και εξυπηρετούν τις ανάγκες των επιχειρήσεών τους καταβάλλοντας χαμηλούς μισθούς και χωρίς να κάνουν επενδύσεις σε εξοπλισμό. Επιπρόσθετα οι παράνομοι μετανάστες είναι πιο αρεστοί στους εργοδότες για το λόγο ότι δεν συνδικαλίζονται (απ'το φόβο της απόλυσης αλλά και επειδή οι συνδικαλιστές δεν τους δέχονται στα σωματεία τους), δεν δημιουργούν προβλήματα στην επιχείρηση, εργάζονται σκληρά και είναι παραγωγικοί.

Παλαιότερα η μετανάστευση ήταν μια διαδικασία που ωφελούσε τόσο τη χώρα αποστολής όσο και τη χώρα υποδοχής μεταναστών, ιδιαίτερα τη δεύτερη, γιατί παρουσίαζε αυξημένη ζήτηση εργασίας και μειωμένη

προσφορά. Αντίθετα, σήμερα που η προσφορά εργασίας

είναι αυξημένη, μόνο προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν οι μεταναστευτ ικές ροές σε μια κοινωνία^,

επιδεινώνοντας το πρόβλημα της ανεργίας των αστικών περιοχών^, και όλα όσα επακολουθούν από μια τέτοια κατάσταση.

Η απόφαση των ατόμων και των οικογενειών τους για διαφορές στις ευκαιρίες για απασχόλησης και εισόδημα, που υπάρχουν στις περιοχές προέλευσης και υποδοχής .

E.r.Ravenstein, 1985. Mp.Todaro, 1981, σελ. 231-R.Desdoi tres 1967. Ηρα ΕΚΜΕ Πουλοπούλου." Μ. Todaro, 1981, σελ 231, Ήρα-ΕΚΜΕ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΚΛΟΓΗ.’ Harris and Μ.Todaro. 1970, σελ. 126-143.Ήρα-ΗΚΜΕ Πουλοπούλου. Εκλογή.

β) Η μαρξιστική προσέγγιση.

Αυτή η προσέγγιση που μιλά για τη λειτουργία του γενικού νόμου της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης που οδηγεί στη δημιουργία του σχετικού υπερπληθυσμού (βιομηχανικού εφεδρικού στρατού)^ στηριζόμενη στις απόψεις του Μαρξ. καθώς και στην άποψη του Λένιν για την ανισομερή οικονομική και πολιτική ανάπτυξη. Το πρόβλημα των ξένων θεωρήθηκε προσωρινό, από τη μια υπήρξε εκμετάλλευση του ξένου εργατικού δυναμικού ενώ το κοινωνικό κόστος για τη δημιουργία συνθηκών ζωής για τους ξένους που να ανταποκρ ίνονται στα ιδεώδη του ανθρωπισμού, ήταν μηδαμινό. Βεβαίως η χώρα υποδοχής χρησιμοποιεί εργάτες για τους οποίους δεν έχει πληρώσει και σε περίπτωση που πάψει να τους χρειάζεται πλέον, μπορεί να εξάγει την ανεργία τους στις χώρες καταγωγής τους.

Οι μετανάστες εξασφαλίζουν την ανάπτυξη του καπιταλιστικού συστήματος αποτρέποντας την κατάργησή τους, αφού ο εργάτης έγινε σωτήρας του συστήματος.

Μιλώντας ειδικά για την Ελλάδα, υπάρχει έλλειψη εργατικών δυνάμεων και αυτό εμποδίζει την εξέλιξη της οικονομίας. Ο επαναπατρισμός Ελλήνων μεταναστών προϋποθέτει μια αύξηση του κόστους παραγωγής της ελληνικής βιομηχανίας, με αποτέλεσμα αυτή να καταδικαστεί σε θάνατο μιας και δεν μπορεί να γίνει αν ταγώνιστική.

R. Ma.. Carital A. Ciritique of Political ΕοοηοΓπΐ5.Ήρα - HKME ΠουλοπούΑ,ου, Εκλογή 1990.

Y)H θεωρία της κατάτμησης της αγοράς εργασίας^.Σύμφωνα μ'αυτήν την θεωρία, υπάρχουν τομείς της

αγοράς εργασίας καί είναι: Ο «επίσημος τομέας» ή «Κεντρικός» ή «πυρήνας» και προορίζεται για τους ντόπιους, οι επιχειρήσεις που ανάγονται σ'αυτόν είναι μεγάλες καθώς και ο κρατικός τομέας. Οι εργαζόμενοι απολαμβάνουν υψηλούς μισθούς, κοινωνική ασφάλιση, οικογενειακά επιδόματα, συνδικαλισμός, εφαρμόζονται οι συνθήκες εργασίας, υπάρχουν κανόνες υγιεινής, επίσης υπάρχει σταθερότητα στην απασχόλησης και προοπτική προαγωγής.

Ο «περιφερειακός» ή «ανεπίσημος» τομέας αφορά τις μικροεπιχειρήσε ις, τις μικρές βιοτεχνίες, τα μικρομάγαζα και απασχολεί κυρίως γυναίκες, μειονότητες, αλλοδαπούς ακόμη και αυτοαπασχολούμενους. Οι μισθοί είναι πάντα χαμηλοί και η κοινωνική ασφάλιση δεν υπάρχει.

Αυτού του είδους η εργασία και λόγω των χαμηλών αποδοχών και κύρους, είναι μη δεκτή από τους ντόπιους και γι'αυτό χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πολλών μεταναστών. Η νέα τεχνολογία δεν είναι ικανή να αντικαταστήσει τις ανειδίκευτες, βρώμικες και χειρονακτικές δουλειές. Έτσι λοιπόν συμπεραίνεται πως οι μετανάστες δεν ανταγωνίζονται τους ντόπιους στην αγορά εργασίας.

Στη θεωρία τονίζεται και η "κοινωνική λειτουργία» του μισθού, που δίνει κοινωνική θέση και γόητρο στο άτομο που εργάζεται, για να διατηρήσει την κοινωνική του θέση και γόητρο στο άτομο που εργάζεται, για να διατηρήσει την κοινωνική του θέση ή και να ανέλθει σε

ΡΒ Doesingerand MJ Price, Εκλογή 1971 -MJ Price 1979. σελ31-35, 56-58. 80-8 «ΕΚΛΟΓΗ» - ΑΠΡΙΛ10Σ-ΙΟΥΝΙΟΣ 1990,10ΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1990

10

κλίματα. Όλα αυτά όμως δεν απασχολούν τους μετανάστες, OL onoLOL ενδιαφέρονται μόνο για την «οικονομική λειτουργία» του μισθού.

2.3. Κόστος και οφέλη της Ελλάδας από την παρουσία των αλλοδαπών.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να δώσω κάποια στοιχεία σχετικά με τη θετική αλλά και την αρνητική συμβολή των μεταναστών, σε θέματα που αφορούν την οικονομία της χώρας.

Η ύπαρξη των ξένων μετριάζει τις ελλείψεις εργατικών χεριών και παράλληλα βοηθά τους ντόπιους να μετακινούνται από τον δευτερογενή στον τριτογενή τομέα, αναλαμβάνοντας πιο υπεύθυνες δουλειές και αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό το εισόδημά τους.

Τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται αποπροσαρμοστικότητα στις μεταβολές της γεωγραφικής κατανομής της ζήτησης εργασίας, καθώς και αποπροσαρμοστικότητα στα ωράρια εργασίας. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι δέχονται να δουλέψουν νυχτερινές ώρες και Σαββατοκύριακα.

Επιπλέον καθιστούν τις μικρές επιχειρήσεις της χώρας ανταγωνιστικές σε σχέση με τις ξένες εξαιτίας του χαμηλού κόστους των προϊόντων. Αυτό οφείλεται στο χαμηλό κόστος παραγωγής λόγω των χαμηλών μισθών κυρίως, αλλά και στη μείωση των δυσχερειών παραγωγής.

Αν δεν συνέβαινε αυτό οι επιχειρήσεις αυτές θα έκλειναν. Με συνέπεια: α) να εγκατασταθούν σε κάποια άλλη χώρα π.χ. Βουλγαρία, όπου τα επίπεδα μισθών θα ήταν χαμηλά και οι υπόλοιπες συνθήκες θα ήταν ευνοϊκές.

β) τα προϊόντα αυτά τα εισάγονταν μ'όλες τις συνέπειες στο ΑΕΠ και το Ισοζύγιο τρεχουσών συναλ^λαγών, στη τσέπη του καταναλωτή και την ανεργία.

Η συμβολή των ανθρώπων αυτών στον αγροτικό τομέα φτάνει στο 3% που αντιστοιχεί στο 0,4% του ΑΕΠ ενώ στον τομέα των κατασκευών αγγίζει το 0.9%.

Τίλλο θετικό στοιχείο είναι ότι μέρος των χρημάτων τους ξοδεύουν (για τροφή, ένδυση) τονώνοντας έτσι την αγορά της περιοχής στην οποία ζουν και εργάζονται^°.

Χάρη σ'αυτούς ενεργοποιούνται τμήματα της αγοράς που διαφορετικά θα έμεναν ανεκμετάλλευτα. Σαν παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε παλιά σπίτια ή και αποθήκες που χρησιμοποιούνται στα σπίτια και που δεν θα νοικιάζονταν αν δεν υπήρχαν αλλοδαποί.

Ορισμένα άτομα έχουν ειδικότητες και γνώσεις σπάνιες για την ε?ιληνική αγορά εργασίας. Η συμβολή τους είναι μεγάλη στην παραγωγική διαδικασία και είναι περιζήτητοι. Αυτό είναι και ο λόγος που οι εργοδότες κάνουν αίτηση για χορήγηση άδειας εργασίας σ'αυτά τα άτομα.

Έχουν μεγαλώσει και μορφωθεί στο εξωτερικό, η χώρα μας δεν έχει ξοδέψει καθόλου χρήματα γι'αυτούς. Επιπλέον είναι άτομα παραγωγικά (20-40 ετών) χωρίς προβλήματα υγείας. Για τους παραπάνω λόγους χαρακτηρίζονται από χαμηλό κοινωνικό κόστος. Χρησιμοποιούν ελάχιστα ή και καθόλου κοινωνική υποδομή που βρίσκεται σε ανεπάρκεια, ιδιαίτερα εκείνο που επιδοτείται σε υψηλό βαθμό ή και εξ'ολοκλήρου απ'το κράτος, όπως νοσοκομεία.

“Immigrationand low-wage Emplos-ment in Greece”, AG Karasavoglou CP Katsakilidis Aristotelie University of Thessaloniki.

12

Από την άλλη μεριά όμως πρέπει να σημειώσουμε το υψηλό κόστος για τη χώρα μας (της εγκατάστασης των αλλοδαπών) λόγω της παρα^ίικονομιας^^ που φτάνει το 30% της οικονομικής δραστηριότητας. Η μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών καθώς και η εξολογιστική διακίνηση αγαθών είναι μέρος της φοροδιαφυγής.

Ακόμη το υψηλό κόστος των δαπανών της Δημόσιας Διοίκησης που σχετίζεται με την επαναπροώθηση των λαθρομεταναστών,(Παράρτημα, Πίνακας 6, σελ. 60) τον έλεγχο συνόρων, τις συλλήψεις. Μιλώντας για μόνιμα εγκαταστημένους, δημόσιες δαπάνες που αφορούν επιπλέον υποδομές που απαιτούνται (σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία).

Η υποβάθμιση κοινωνικών κατακτήσεων όπως προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Καλλιέργεια κατάλλ,ηλου εδάφους για αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων (στα ΜΜΕ παρουσιάζονται καθημερινά παραδείγματα) .

2.4. Ελλειψη συνθηκών για την διασφάλιση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.

Είναι γνωστό πως οι ξένοι εργαζόμενοι στην Ελλάδα, είναι μια ξεχωριστή μερίδα εργαζομένων για την οποία ισχύουν διαφορετικοί νόμοι, αντιμετωπίζεται με τελείως διαφορετικό τρόπο απ'τους υπόλοιπους. Κατ'αρχήν

αποκλείονται από κάποιες θέσεις εργασίας (λόγω μη γνώσεις της γλώσσας, έλλειψης ειδίκευσης, πολλοί μη

" Το κατά πόσο οι μετανάστες ευθύνονται για την παραοικονομία στη χωρά μας, ή αν η παραοικονομία που υπάρχει στην Ελλάδα προσελ.κύει τους αλλοδαπούς ακόμα και αν αυτή μαζί με την εξαθλίωση έχουν σαν αποτέλεσμα οι ξένοι να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης είναι ένα ζήτημα που θέλει συζήτηση.

έχοντας άδεια εργασίας) . Τίλλοι λόγοι μπορεί να είναι ο ρατσισμός, η ξενοφοβία.

Για τα άτομα που καταλαμβάνουν θέσεις εργασίας βρώμικες και επικίνδυνες υπάρχουν ανησυχητικά ποσοστά αύξησης των εργατικών ατυχημάτων, λόγω της φύσης της δουλειάς αλλά και της δυσκολίας στην επικοινωνία.

Με αφορμή αυτή την πραγματικότητα υπάρχει ο προβληματισμός σχετικά με την περίθαλψη των αλλοδαπών εργαζομένων. Το άλλο θέμα βεβαίως είναι αυτό της μη καταβολής εισφοράς του εργοδότη στο ΙΚΑ και αυτό της εισφοράς του ενσήμου κατά το h ) το άλλο από τον εργαζόμενο, κυρίως ισχύει για τους οικιακούς βοηθούς).

Πάνω στο ίδιο ζήτημα, υπάρχει σύγχυση και αντίφαση μεταξύ των αποφάσεων του Υπουργείου Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Το ΥΔΤ απαγορεύει σε υπηρεσίες Δημόσιου τομέα και νομικά πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου την εξέταση αιτημάτων αλλοδαπών χωρίς άδεια εργασίας. Οι ρυθμίσεις αυτές κάθε άλλο παρά θετικές είναι για την ενθάρρυνση υπαγωγής των αλλοδαπών στο ασφαλιστικό σύστημα (δεν απολαμβάνουν κανενός είδους κοινωνικής παροχής) συν το γεγονός ότι έτσι μειώνεται η εισφοροδιαφυγή των επιχειρήσεων.

Η εγκύκλιος ΕΠ 1146/107/18-875 του Υπουργείου εργασίας, απαγορεύει την απασχόληση ανειδίκευτου αλλοδαπού εργατικού δυναμικού, εκτός αν πρόκειται για κάλυψη εποχικών αναγκών και για θέσεις εργασίας τις οποίες οι ντόπιοι δεν αποδέχονται. Η ρύθμιση που υπάρχει και ορίζει πως η αλλαγή εργοδότη συνεπάγεται την ακύρωση της άδειας εργασίας, είναι πολύ άδικη για τον εργαζόμενο και ταυτόχρονα δίνει τη δυνατότητα στον εργοδότη να μπορεί να επωφεληθεί.

/

\

14

Πιστεύω πως η άρνηση των συνδικαλιστών να δεχτσύν τους αλλοδαπούς στις οργανώσεις τους, κάνει κακό σ' όλους τους εργαζόμενους και λειτουργεί προς όφελος του συντελεστή παραγωγής.

Αν το κράτος ενδιαφέρονταν γι'αυτούς θα υπήρχαν ρυθμίσεις σχετικά με τα εργασιακά τους δικαιώματα, τις συμβάσεις εργασίας, το κανονικά ωράριο, ημερομίσθιο. Θα υπήρχε ενημέρωσή τους για τις υπηρεσίες στις οποίες πρέπει να απευθύνονται για να βοηθηθούν σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο χώρο της δουλειάς, αλλά και τα δικαιώματά τους.

Ένα άλλο σκεπτικό σχετικά με την πρόσληψη μεταναστών σε θέσεις εργασίας στον Δημόσιο τομέα και το γεγονός ότι αυτό δεν συμβαίνει λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων (οι πολιτικοί θέλουν αυτές τις θέσεις για τους ψηφοφόρους τους).

Εκτός απ'το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κρατικοί οργανισμοί που να ασχολούνται με τα προβλήματα των μεταναστών και το ΕΙΥΑΠΟΕ που ασχολείται (μόνο με την αποκατάσταση των Ποντίων) κατά καιρούς έχει αμφισβητηθεί η σοβαρότητα και η ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζει θέματα μεταναστών. Κατηγορήθηκε ότι οι προβλέψεις του περιορίζονταν στην εξασφάλιση τροφής και στέγης προσωρινά. Μη λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για οικονομική τους αποκατάσταση (μέσο της εξασφάλισης εργασίας), δόθηκαν κατοικίες στην απομακρυσμένη περιοχή των Σαπών^^. Προοπτική για εξεύρεση εργασίας δεν υπήρχε, έτσι ορισμένοι έφυγαν στα αστικά κέντρα για να δουλέψουν.

■ Αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί, το γεγονός της εξασφάλισης κατοικίας είναι πολύ σημαντικό, δεδομένου ότι τα άτομα αυτά δεν έχουν κάποιο κεβάλαιο ώστε να διαθέσουν για αγορά κατοικίας και για την ενοικίαση σπιτιών ξοδεύουν μεγάλο μέρος από το οικογενειακό εισόδημα.

Ίσως φταίει και το γεγονός πως το Ίδρυμα έχει τα Κεντρικά του γραφεία στην Αθήνα, πολύ μακριά από την καρδιά του προβλήματος.

Το πρόβλημα θα λύνονταν με την ύπαρξη Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και τη δημιουργία επενδύσεων με σκοπό τη δημιουργία θέσεων εργασίας γι'αυτούς τους ανθρώπους.

Επίσης τη δημιουργία θέσεων σε τεχνικές σχολές, τα ΊΕΚ ώστε να φοιτσύν και να παίρνσυν εφόδια για την επαγγελματική τους αποκατάσταση.

2.5. Παλιννόστηση και φτώχεια.2.5.1. Ερευνα για την καταπολέμηση της φτώχειας.

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας, το 1986 σε δείγμα επαναπατρισθέντων πολιτικών προσφύγων στις περιοχές Περιστερίου (Αθήνα) και Σταυρούπολη (Θεσσαλονίκη), είχε σαν στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας. Αποτελούσε μέρος του προγράμματος έρευνας-δράσης για την καταπολέμηση της φτώχειας στις περιοχές αυτές.

Αν θέλαμε να αναφερθούμε στη μεθοδολογία της έρευνας, το δείγμα της έρευνας αποτελούνταν από 258 οικογένειας ΕΠΠ (126 στο Περιστέρι και 132 στη Σταυρούπολη) και από 286 οικογένειες ντόπιων (146 στο Περιστέρι και 140 στη Σταυρούπολη).

Η δειγματοληψία για τον προσφυγικό πληθυσμό έγινε από την απογραφή, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία των συλλόγων των επαναπατρισθέντων πολιτικών προσφύγων και τη βοήθεια των παιδιών ΕΠΠ, ενώ η

δειγματοληψία για τον ντόπιο πληθυσμό έγινε από ΕΣΥΕ.

Η διαδικασία της συνέντευξης υλοποιήθηκε από κοινωνιολόγους, κοινών ικους λειτουργούς, ψυχσ^γους.

Η έρευνα είχε παρεμβατικό χαρακτήρα (π.χ. παροχή έντυπης και προφορικής πληροφόρησης για παροχές, υπηρεσίες κ.λ.π.) καθώς και' τη σύνδεση του πληθυσμού με τις τοπικές υπηρεσίες και την καλλιέργεια προσωπικών σχέσεων μεταξύ του ΕΟΠ και του πληθυσμού.

2.5.2. Evvou της φτώχειας.

Η έννοια που δόθηκε από την Κοινότητα στα πλαίσια του Δεύτερου Προγράμματος για την καταπολέμηση της φτώχειας: φτωχά είναι τα άτομα, οι οικογένειες και οι ομάδες ατόμων, των οποίων οι πόροι (υλικοί, πολιτιστικοί) είναι τόσο μικροί ώστε να αποκλείονται από το ελάχιστο αποδεκτό βιοτικό επίπεδο, στο κράτος μέλος που ζουν.

Σύμφωνα με τα παραπάνω η φτώχεια: α) είναι σχετικό φαινόμενο αφού «το ελάχιστα αποδεκτό βιοτικό επίπεδο στο κράτος - μέλος που ζουν» τα άτομα, διαφέρει από κράτος σε κράτος.

β) είναι πολυδιάστατο φαινόμενο που περιλαμβάνει όχι μόνο οικονομικές αλλά και κοινωνικές διαστάσεις.

Η σχετικότητα και διεύρυνση του όρου αυτού', δημιουργεί προβλήματα στο να προσδιοριστεί πιο «το ελάχιστο αποδεκτό βιοτικό επίπεδο» στη χώρα μας, αν υπάρχει κοινωνική αποδοχή γι'αυτό το επίπεδο. Ακόμη πιο είναι το εισόδημα που θα εξασφάλιζε ένα αποδεκτό βιοτικό επίπεδο.

Προβληματισμός υπάρχει σχετικά με τις κοινωνικές διαστάσεις οι οποίες πρέπει να συμπεριληφθούν στον ορισμό της φτώχειας. Μέχρι σε πισ βαθμό η απσμόνωση, η ανασφάλεια, η περιθωριοποίηση θεωρσύνται δείκτες φτώχειας. Αν δεχτούμε πως τα παραπάνω φαινόμενα δεν έχουν σχέση με την έλλειψη εισοδήματος, ίσως δεν θα πρέπει να μιλάμε για φτώχεια». Η απάντηση στη φτώχεια είναι το χρήμα, τόσο ώστε να εξασφαλίζει ένα

συγκεκριμένο επίπεδο ζωής.

Στόχος της έρευνας είναι αποκλειστικά ο εντοπισμός και η κατανόηση των πολλαπλών οικονομικών και

κοινωνικών μειονεκτημάτων της ομάδας πληθυσμού.

Οι δείκτες χωρίζονται σε:

α) Αντικειμενικούς (π.χ. βάση κριτηρίων που

καθορίζονται από τους υπεύθυνους της έρευνας). β) Υποκειμενικοί δείκτες (βάση κριτηρίων που

προσδιορίζονται απ'τους ερωτώμενους.

2.5.3. Αντικειμενικοί δείχτες φτώχειας, εισόδημα.

Για το λόγο της έλλειψης «δεικτών εισοδήματος» στη χώρα μας, για την κάλυψη ενός κοινού αποδεκτού βιοτικού επιπέδου, οι υπεύθυνοι χρησιμοποίησαν ως βάση το κατώτατο ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη προσαυξημένο ανάλογα με τα μέλη του νοικοκυριού.

Η έρευνα έδειξε 685 των πολιτικών προσφύγων να έχουν εισόδημα μικρότερο του ορίου, το αντίστοιχο ποσοστό των ντόπιων ήταν 52%.

Αυτή η διαφοροποίηση, μεταξύ των δύο ομάδων οφείλεται α) στα υψηλά ποσοστά ανεργίας και υποαπασχόλησης των προσφύγων, β) για το γεγονός της απασχόλησής τους σε

χαμηλά αμειβόμενες εργασίες. Το 20% εργατικού

δυναμικού (του δείγματος) είναι άνεργο σε αντιπαράθεση με το 15% των ντόπιων.

Επίσης στο πέρας 3 χρόνων, άνεργοι και υποαπασχολούμενοι για όλο αυτό το διάστημα ή και λίγους μήνες, έμεινε το 56% των ξένων και το 37% των ντόπιων. Το 45% του προσφυγικού πληθυσμού άλλαξαν περισσότερες φορές εργασιακό περιβάλλον τα 3 τελευταία χρόνια και το αντίστοιχο 20% των ντόπιων. Σημειώνεται πως μεγάλο ποσοστό των ΕΠΠ άλλαξαν εργασιακό περιβάλλον από δύο φορές και πάνω, ενώ υπάρχει περιορισμένη συχνότητα αλλαγής περιβάλλοντος στους ντόπιους.

Σχετικά με τη θέση στο επάγγελμα, κανείς από τους ΕΠΠ δεν είναι εργοδότης, μικρό ποσοστό είναι ελεύθεροι επαγγελματ ίες, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό είναι μισθωτοί ιδιωτικού τομέα. Μεγάλο ποσοστό αυτών εργάζονται σαν ανειδίκευτοι εργάτες.

I 3. Δυσκολίες ένταξης στην κοινωνία της χώρας υποδοχής. |

3.1. Κοινωνικοποίηση και ξενοφοβία.

Η ξενοφοβία είναι ένα φαινόμενο συνδεδεμένο άμεσα με τη διαδικασία κοινωνικοποίησης τσυ ατόμου, μέσα από την οποία το άτομο ενσωματώνεται σε μια κσινωνική ομάδα ως μέλος της μαθαίνοντας και υιοθετώντας τις αξίες και τους κανόνες που διέπουν την κοινωνική ζωή της ομάδας. Αναπτύσσοντας τις ιδιότητες και ικανότητες που επιτρέπουν στο άτομο να ανταποκριθε ί σε διάφορσυς κοινωνικούς ρόλους και να καταλάβει κάποιες κοινωνικές θέσεις μέσα στην κοινωνική ομάδα ή την κοινωνία στο σύνολό της^^.

Με την διαδικασία της κοινώνικσποίησης του ατόμου, το άτομο και η κοινωνία αυτοκαταξιώνεται διαμορφώνοντας τη συνείδηση ενός καταξιωμένου «εμείς» που διαφοροποιείται από άλλα «εμείς» που είναι οι άλλοι οι οποίοι συγκροτούν τις άλλες κοινωνικές ομάδες ή κοινωνίες.

Με βάση αυτή τη διαφοροποίησης, των με διαφορετικό τρόπο αξιολογούμενων «εμείς» μπορεί να ριζώσει η περιφρόνηση και ο φόβος για τους «άλλους» τους διαφορετικούς, τους ξένους.

Από την άλλη μεριά υπάρχει η «ξενοφιλία» και η φιλοξενία που είναι πολιτισμική κατάκτηση μαζί με την ειρηνική συμβίωση και το σεβασμό της ιδιαιτερότητας των άλλων».

Κεφάλαιο 3°

Νίκος Ιντζεσίογλου, Νομικός-Κοινωνιολόγος, Αναπληρωτής καθηγητής σ Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Στο σημείο αυτό, θα'ταν χρήσιμο να παρεμβάλλουμε στοιχεία από έρευνες στην Ελλάδα, σχετικά με το πόσο εθνικιστές και ρατσιστές είμαστε και για το αν υπάρχει ξενοφοβία.

Στοιχεία λοιπόν από δημοσκόπηση του Ευρωβαρομέτρου τον Ιούνιο του 1993 έδειξαν πως οι έΐιληνες είναι οι πιο ρατσιστές και ξενόφοβοι από τους υπόλοιπους Ευρωπαίουςή^.

Μόνο το 21% των Ελλήνων θεωρούσαν την ανοχή και τον σεβασμό των άλλων, αξίες οι οποίες πρέπει να περνούν από το γονιό στο παιδί. Επιπρόσθετα 28% των ελλήνων θεωρούσαν ενοχλητική την παρουσία ατόμων με διαφορετική εθνικότητα.

Αυτά ίσως είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει αντιρατσιστική παιδεία παρά το αίσθημα φυλετικής και πολιτισμικής ανωτερότητας.

Η έρευνα της «Κάρα Research" στο Λεκανοπέδιο της Αττικής το 1993 έδειξε ότι:

Το 60% θεωρεί τους μετανάστες αρνητικό παράγοντα για την ελληνική κοινωνία, το 53% θεωρεί αρνητικές τις επιπτώσεις από την παρουσία αλΑοδαπών στην ελληνική οικονομία.

Το 12,1% εκτιμά ότι η παρουσία των αλλοδαπών επιδρά στην αύξηση της ανεργίας, το 55% πιστεύει ότι συμβάλλει στην αύξηση της εγκληματικότητας, καθώς και στην αύξηση της ανεργίας και την πτώση των μισθών.

Θα ήθελα να τονίσω ότι οι πρόσφυγες διαφορετικής εθνικής προέλευσης αντιμετωπίζουν συχνά διαφορετική αντιμετώπιση από τον πληθυσμό υποδοχής. Στη χώρα μας

'■* «Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας «Καρασαβόγλου Αναστάσιος, Μαδυτινός Δημήτριος,Νικολαϊδης Μιχαήλ, Κατσαρίδας Δημήτριος,

21

Οί Παλιννοστούντες Πόντιοι από την Πρώην Σοβιετική Ένωση, ελληνικής καταγωγής πρόσφυγες καθώς και οι Βορειοηπειρώτες έχουν άλλη αντιμετώπιση (π.χ. προγράμματα χρηματοδοτούμενα απ'την ΕΟΚ για την ένταξή τους) παροχές που δεν απολαμβάνουν πρόσφυγες άλλων εθνοτήτων.

Ένα άλλο θέμα είναι η διαφοροποίηση που υπάρχει στην αντιμετώπιση, άσχετα από την εθνική καταγωγή. Είναι οι περιπτώσεις καλλιτεχνών, συγγραφέων, αθλητών, προσώπων που διαθέτουν χρήματα και νόμιμα διαβατήρια και ενσωματώνονται πλήρως, σε αντίθεση με τους άλλους πρόσφυγες οι οποίοι συχνά λόγω των δυσχερειών και της εγκατάλειψης από το κράτος πέφτουν στην εγκληματικότητα.

Μια άλλη κατηγορία αλλ,οδαπών, είναι οι πολίτες άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, οι οποίοι είναι μόνιμα απασχολούμενοι σε καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας που θα μπορούσε να'χει κάποιος ντόπιος, κανείς δεν διαμαρτύρεται και δεν τους θεωρεί «κλέφτες» θέσεως εργασίας.

3.2. Ξενοφοβία - Ρατσισμός

Η Ευρώπη ήταν πάντοτε χώρος υποδοχής μεταναστών, μετά το διαφωτισμό δεχόταν μεγάλα κύματα μεταναστών και προσφύγων -κυρίως πολιτικών προσφύγων- μιας και την εποχή μετά την γαλλική επανάσταση αλλά και αργότερα μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, επικρατούσε η ιδεολογία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων^^.

” Νικόλαος Ιντζεσίολγου, «Το πρόβλημα της ξενοφοβίας στην Ευρώπη» Οικον. Ταχυδρόμος, Φ 38, 23 Σεπτεμβρίου 1993.

Η οικονομική ανάπτυξη των χωρών Γερμανίας, Γαλλίας, Βελγίου, Βόρειας Ιταλίας, Σκανδιναβικές χώρες, ήταν ο κυριότερος παράγοντας ου τις επέβαλε να γίνουν χώρες υποδοχής, για άτομα άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λιγότερο ανεπτυγμένων ή και χωρών του Τρίτου κόσμου.

Τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη ήρθε να διαδεχτεί η οικονομική κρίση του 1970, τώρα πια στόχος ήταν ο περιορισμός έλευσης οικονομικών μεταναστών από τη μια σε συνδυασμό με την πολιτική για την επιστροφή των μεταναστών στη χώρα προέλευσής τσυς. Δυστυχώς όμως η επιδίωξη για περιορισμό της μετανάστευσης διαμέσου νομοθετικών κανόνων δεν απέδωσε, μιας και δεν επιτεύχθηκε μείωση της νόμιμης ή της παράνομης μετανάστευσης^^.

Από τσ 1980 και έπειτα υπήρξε μια αύξηση εκείνων που ζητούσαν πολιτικό άσυλο, μιας και μειώθηκε ο αριθμός αυτών που μετανάστευαν για οικονομικούς λόγους. Αποτέλεσμα της αλλαγής της φιλελεύθερης και ανθρωπιστικής πολιτικής που ακολουθούσαν οι δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήταν η έλευση προσφύγων με την ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα και ως επακόλουθο αυτής της κατάστασης η επιβολή ελέγχων από τις αρχές των χωρών.

Μετά το 1989 και αφού έγινε η κατάρρευση του σοσιαλιστικού καθεστώτος των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, η ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα δεν δικαιολογούνταν πλέον για τα άτομα που ήθελα να μεταναστεύσουν για καθαρά οικονομικούς λόγους σε χώρες ανεπτυγμένες. Από την άλλη μεριά η εξαθλίωση ήταν ο

«Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας «Καρασαβόγλου Αναστάσιος, Μαδυτινός Δημήτριος,Νικολαϊδης Μιχαήλ, Κατσαρίδας Δημήτριος, σελ. 15.

23

ισχυρότερος παράγοντας που οδηγούσε τις εξαθλιωμένες μάζες να μεταναστεύουν στις ανεπτυγμένες χώρες έστω και παράνομα. Η «εισβολή» αυτών των ανθρώπων βρήκε απροετοίμαστους τους πληθυσμούς των χωρών υποδοχής και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία του αισθήματος της ξενοφοβίας.

Αν θέλαμε τώρα να μιλήσουμε για την οικονομική κρίση και τον αντίκτυπο αυτής στην ανεργία καθώς και στις δυνάμεις εργασίας (κλείσιμο επιχειρήσεων, νέες μορφές απασχόλησης, υποκατάσταση εργασίας από μηχανές καθώς και ανασφάλεια για το αύριο δημιουργού ευνοϊκές συνθήκες για να ευδοκιμήσει ο ρατσισμός και η ξενοφοβία προς τους μετανάστες κυρίως των Τρίτων χωρών.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Γερμανίας όπου υπάρχει άνιση αντιμετώπιση από τους ντόπιους ακόμη και προς τους μετανάστες 3''· και 4 γενιάς. Όπως θα δούμε και σε άλλο κεφάλαιο που αναφέρεται στο θέμα σχετικά με το αν οι «ξένοι» παίρνουν τις δουλειές των ντόπιων θα δούμε ότι κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει.

Το κλίμα ξενοφοβίας που καλλιεργείται έχει σαν αποτέλεσμα τις πράξης βίας καθώς και τη μειωτική συμπεριφορά των ντόπιων προς τους πρόσφυγες.

Στο σημείο αυτό θα αναφέρω αδικήματα που διαπράττονται εις βάρος μεταναστών. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα που καταγγέλΛονται από την Οργάνωση Φιλιππινέζων Μεταναστριών στην Ελλάδα, όπου αναφέρονται περιστατικά σεξουαλικής βίας και ξυλοδαρμού. Άλλα περιστατικά βίας κατά Ελληνοποντίων και βιασμοί γυναικών έχουν αναφερθεί στον Οικισμό των Ποντίων στην Κομοτηνή^^.

Νικόλαος Ιντζεσίογλου «Το πρόβλημα της ξενοφοβίας στην Ευρώπη» Οικονομ. Ταχυδρόμος, Φ

Έρευνες δείχνουν πως οι πληθυσμοί των πόλεων υποδοχής είναι δύσπιστα απέναντι στους ξένους άσχετα απ'το αν πρόκειται για νόμιμους ή παράνομους μετανάστες. Αυτό που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ανεπιφύλακτα είναι η ευθύνη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων οι οποίες με την ανοχή τους στις νέο-φασιστ ικές οργανώσεις τις βοηθούν να υπάρχουν, άσχετα απ'το γεγονός ότι φραστικά τουλάχιστον τις καταδικάζουν. Είναι αυτονόητο πως μέριμνά τους θα'πρεπε να ήταν μια αντιρατσιστική πολιτική, ενημέρωση των ντόπιων για τις ιδιαιτερότητες και τα προβλήματα των ξένων, καθώς και προγράμματα για την ομαλότερη ένταξη και ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία.

3.3. Εγκληματικότητα και μετανάστες.

Οι απόψεις σχετικά με τη συμβολή των μεταναστών στην αύξηση της εγκληματικότητας διύστανται. Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν στην Ευρώπη η εγκληματικότητα των ξένων είναι σε υψηλότερο ποσοστό σχετικά με αυτή των ντόπιων^^. Βεβαίως τα στοιχεία αυτά των ερευνών δεν αποτελούν κατάλληλη βάση για σύγκριση και αυτό εξ αιτίας του γεγονότος ότι οι μετανάστες συγκεντρώνονται κατά φύλλο και ομάδες ηλικιών (άντρες νέοι) με υψηλότερο ποσοστό εγκληματικότητας. Το σωστό θα ήταν να γίνεται σύγκριση με στοιχεία με βάση το φύλο και την ηλικία. Παρόμοια έρευνα έγινε στην Ελβετία και αποδείχθηκε πως το ποσοστό εγκληματικότητας των ξένων 20-40 ετών, στη χώρα, είναι μικρότερο σε σχέση με τους ντόπιους.

«ΕΚΛΟΓΗ» - Απρίλιος-Ιούνιος 1990, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1990.

25

Ένα άλλο θέμα που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι οι ξένοι αναγνωρίζονται ευκολότερα εξαιτίας της φυσιογνωμίας τους, της προφοράς, του ντυσίματος.

Επίσης υπάρχει η τάση από τις αστυνομικές αρχές, όταν υπάρχει έλλειψη στοιχείων για το δράστη ενός εγκλήματος, να αφήνουν να εννοηθεί ότι πιθανότατα ήταν αλλοδαπός. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συμβάλλουν αρνητικά, από κεκτημένη ταχύτητα ή στην προσπάθειά τους να προκαλέσουν την προσοχή του ακροατή, εκφωνούν τις ειδήσεις του ποινικού και αστυνομικού ρεπορτάζ με τρόπο ώστε μαζί με τον υποτιθέμενο δράστη να διασύρονται όλοι οι ομόφυλοι και ομοεθνείς τοι/ . Πολλές φωτογραφίες, χαρακτηρισμοί του δράστη είναι στοιχεία με τα οποία τα ΜΜΕ δίνουν έμφαση στα εγκλήματα που διαπράττονται από αλλοδαπούς, ενώ μέσω της τηλεόρασης περνά η άποψη πως οι μετανάστες συντελούν στην αύξηση των ναρκωτικών.

Από την άλλη μεριά όμως, με έρευνα που έγινε το 1992 οι αλλοδαποί αποτελούσαν το 10% του οικονομικού ενεργού πληθυσμού της χώρας και η συμμετοχή τους στην εγκληματικότητα ήταν 1,1 - 1,4%.

3.4. Ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Όταν μιλάμε για τη ζωή 360.000 και 430.000 ατόμων, μεταναστών, και προσθέτουμε σ' αυτούς τους περίπου 50.000 ομογενείς από τις Δημοκρατίες της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που κατοικεί στη χώρα μας.

«Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας» Καρασαβόγλου Αναστάσιος, Μαδυτινός Δημήτριος,Νικολάιδης Μιχαήλ, Κατσαρίδας Δημήτριος

Είναι λογικό λοιπόν για την ομαλή συμβίωση ντόπιων και ξένων να ληφθούν κάποια μέτρα από την Κυβέρνηση, να υπάρξουν πολιτικές ώστε να μην υπάρχει διαφορά στις παροχές που απολαμβάνουν από το κράτος οι δύο ομάδες, ώστε να μην δημιουργείται η εντύπωση για κατάταξη πολιτών σε κατηγορίες.

Δεν μπορούμε να λέμε ότι το κράτος πρόνοιας μεριμνά γι'αυτούς τους ανθρώπους όταν γνωρίζουμε περίπτωση που το ΙΚΑ αποφάσισε την υπαγωγή στην ασφάλισή του των αλλοδαπών εργαζομένων χωρίς άδεια εργασίας, ώστε να εισπράττει ασφαλιστικές εισφορές από τους εργοδότες, από την άλλη όμως το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης με εγκύκλιό του απαγόρευε την εξέταση οποιουδήποτε αιτήματος αλλοδαπού χωρίς άδεια παραμονής. Τυπικά λοιπόν είναι ασφαλισμένοι χωρίς όμως να έχουν δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές για τις οποίες ασφαλίζονται .

Ένα άλλο θέμα είναι το γεγονός του αποκλεισμού των παιδιών των παράνομων αλλοδαπών από το σχολείο και τις πολιτιστικές δραστηριότητες. Τα παιδιά αυτά

αποκλείονται από τη διαδικασία της εκπαίδευσης ενώ αποτελούν το 6% της συνολικής μαθητικής νεολαίας. Το μοναδικό «σχολείο» ανεπίσημο, που λειτουργεί είναι αυτό της κοινότητας των Πολωνών, με τακτική προσέλευση μαθητών και διδασκαλία Πολωνικών, Ελληνικών και Αγγλικών μαθημάτων. Οι συγκεντρώσεις γίνονται σε υποβαθμισμένες περιοχές στην Πλατεία Βάθης, το Μεταξουργείο, το Αιγάλεω και αλλού (Παράρτημα, Πίνακας 1, σελ. 61) .

Οι μετανάστες που έχουν επιστρέψε ι από την Πρώην Σοβιετική Ένωση, έχουν πρόβλημα λόγω της χρονοβόρας διαδικασίας αναγνώρισης των πτυχίων τους από το

ΔΙΚΑΤΣΑ. Κάποιοι απ'αυτούς δεν μπορούν να βρουν δουλειά λόγω του ότι στη χώρα που σπούδασαν η τεχνολογία είναι διαφορετική σε σχέση με την Ελληνική.

Το πτυχίο τους λοιπόν εδώ δεν τους είναι χρήσιμο και είναι καταδικασμένοι να εργάζονται σαν ανειδίκευτοι εργάτες για να ζήσουν. Σ'αυτή την κατηγορία βρίσκονται και τα άτομα με ειδικότητες που για να εξασκήσουν το επάγγελμά τους απαιτείται άριστη γνώση της γλώσσας (π.χ. νομικά).

Αλλοδαποί οι οποίοι προέρχονται κυρίως από χώρες του Τρίτου κόσμου και έχουν σπουδάσει σε ελληνικά Πανεπιστήμια, αναφέρουν πως κάθε άλλο παρά ίσες ευκαιρίες έχουν με τους έλληνες συναδέλφους τους (λόγω χρώματος, εθνικότητας, θρησκείας)!

Πιστεύουν πως αποκλείονται από κάποιες θέσεις εργασίας αφού όπως λένε, ποτέ δεν θα δούμε κάποιο «μαύρο» να εργάζεται στα Goody's ή σε καφενείο, μήπως και χαλάσει την εικόνα του καταστήματος.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για παροχές του κράτους, ούτε για προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων τη στιγμή που οι πρόσφυγες ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και δεν τους παρέχεται το δικαίωμα να εργαστούν έστω προσωρινά ή σε εποχικές εργασίες. Η έκδοση άδειας εργασίας γι'αυτούς που τη δικαιούνται, απαιτείται η καταβολή χρημάτων.

Οι άνθρωποι αυτοί χωρίς άδεια παραμονής δεν μπορούν να συνάψουν γάμο, αποβιώνοντας οι συγγενείς τους δεν έχουν χρήματα να καλύψουν τα έξοδα κηδείας τους που καλύπτονται από το ΙΚΕ ή το ελληνικό συμβούλιο για τους πρόσφυγες.

Ποιος νοιάζεται για τις οικογένειες προσφύγων, των οποίων τα μέλη ζουν διεσπαρμένα στις ηπείρους.

Ηλικιωμένοι πεθαίνουν στην Ελλάδα, χωρίς να δουν τα παιδιά τους. Η συνένωση οικογενειών επιτυγχάνεται με δυσκολία και οι χώρες υποδοχής κλείνουν τις πόρτες μία, μία °.

Σε άσχημη θέση είναι τα άτομα ηλικίας από 50-60 ετών μιας και δεν συνταξ ιοδοτούνται αλλά και δεν προσλαμβάνονται σε δουλειές λόγω ηλικίας. Μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, των οποίων τα ένσημα έχουν χαθεί, δεν δικαιούνται σύνταξη παρά μόνο αυτή της Πρόνοιας (12.000 δρχ.). Όσοι καταφέρνουν να πάρουν σύνταξη του ΙΚΑ, αντιστοιχεί στην κατώτερη που χορηγέίται.

Τελειώνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι οι πρόσφυγες υπό την προστασία της Ύπατης Αρμοστείας εξυπηρετούνται από μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, το ΙΚΕ και το Ελληνικό Συμβούλιο για Πρόσφυγες. Στόχος είναι η προστασία των βασικών ανθρώπινων/κοινωνικών/νομικών δικαιωμάτων των προσφύγων (δικαίωμα στη ζωή, ασύλου, κατοχής εγγράφου που πιστοποιούν την ταυτότητά τους, δικαίωμα στην υγεία, εργασία, εκπαίδευση, στέγαση.

3.5. Ενσωμάτωση ή περιθωριι

Αν θέλαμε να μιλήσουμε για τα οφέλη τα οποία θα αποκόμιζε η χώρα μας από την ομαλή ενσωμάτωση των μεταναστών τότε θα είχαμε να απαριθμήσουμε πάρα πολλά. Αυτά τα οφέλη θα ήταν τόσο σε οικονομικό επίπεδο, όσο και σε κοινωνικό.

Βεβαίως μια χώρα για να μπορέσει να ενσωματώσει τους μετανάστες πρέπει να ακολουθήσει μια πολιτική

«Δικαιώματα προσφύγων» Κοινωνική εργασία, Τεύχος 340 1994.

μ'αυτό το σκοπό και να έχει ειδική μέριμνα γι'αυτούς τους ανθρώπους^^.

Πρόκειται για άτομα τα οποία εργάζονται σε δουλειές που οι ντόπιοι απορρίπτουν, ζώντας έτσι στο περιθώριο της κοινωνίας. Επιπρόσθετα δεν γνωρίζουν τη γλώσσα αλλά και λόγω πολιτισμικών διαφορών δεν μπορούν να ενσωματωθούν στην κοινωνία. Είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο αυτοί οι άνθρωποι να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και απάτης^^.

Εδώ πρέπει να πούμε πως και οι ίδιοι τους κάποιες φορές δεν θέλουν να ενσωματωθούν στην κοινωνία της χώρας στην οποία εγκαθίστανται. Τα στοιχεία πάντως που προκύπτουν από έρευνα δείχνουν πως το 56% των ΕΠΠ περνούν τις ώρες τους στη γειτονιά σε σχέση με το αντίστοιχο 31% των ντόπιων. Η ίδια έρευνα λεει πως το 32% των ΕΠΠ κάνουν παρέα με άλλ,ους ΕΠΠ, το 54% με ΕΠΠ και ντόπιους και το 12% με ντόπιους μόνο. Όσον αφορά τη συμμετοχή τους σε οργανωμένες δραστηριότητες φορέων το 28% των ΕΠΠ έχει συμμετάσχε ι τουλάχιστον μία φορά, ποσοστό στους ντόπιους που ανέρχεται στο 18%.

Συνεχίζοντας την αναφορά μας στους ΕΠΠ θα λέγαμε ότι παρά τις γλωσσικές δυσκολίες, επιδεικνύουν χαμηλότερο βαθμό περιθωριοποίησης και απομόνωσης απ' τους ντόπιους.

Μιλώντας για τους μετανάστες γενικά, θα λέγαμε πως εξαιτίας της έλλειψης νομοθεσίας και η αδυναμία για κάποιους λόγους να επιστρέψουν στη χώρα τους, τους καθιστά σύγχρονους σκλάβους.

■' «Εκλογή» Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1989, Ιούνιος - Μάρτιος 1990.«ΟΨΕΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ

ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΠΟΝΤΙΩΝ», ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΈΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΚΚΕ, ΤΕΎΧΟΣ 88 1995.

Αν θέλαμε να αναφερθούμε στην ενσωμάτωση των νέων, θα λέγαμε ότι αυτοί είναι δεμένοι περισσότερο με τη χώρα προέλευσής τους σε σχέση με τους γονείς τους. Αναγκάσθηκαν ξαφνικά να αποδημήσουν, χωρίς να'ναι προσωπική τους επιλογή αφήνοντας πίσω τους φίλους τους και τον τρόπο ζωής που είχαν εκεί.

Ερχόμενοι στην Ελλάδα αντικρίζουν διαφορετικό τρόπο ζΐύής, άλλες αξίας, διαφορετική γλώσσα επικοινωνίας. Επίσης χαρακτηρίζονται από δυσκολία και ανασφάλεια στην προσαρμογή τους τόσο στο σχολείο όσο και επαγγελματικό χώρο.

Αυτά τα παιδιά βρίσκονται ανάμεσα σε «δύο κόσμους». Από τη μια είναι οι αξίες και τα πρότυπα ου έχουν από τη χώρα καταγωγής τους και από την άλλη ο καινούριος τρόπος ζωής, η καταναλωτική κοινωνία. Ένας άλλος· λόγος για τον οποίο πιέζονται είναι γιατί πρέπει να διαλέξουν αν θα ακολουθήσουν τον τρόπο ζωής που αρέσει στους γονείς τους ή τον τρόπο ζωής της σύγχρονης κοινωνίας ώστε να γίνουν αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους^^.

Κ. Τερζίδης «Προσοχή στους παλιννοστούντες νέους Ποντίους», Οικονομικός Ταχυδρόμος, Φ32 8 Αυγούστου 1996.

j~4T Νομικό καθεστώς των προσφύγων |

4.1. Αναδρομή στο νομικό καθεστώς.

Θέλοντας να κάνουμε μια αναδρομή στο νομικό καθεστώς που ίσχυε από παλιά, όσον αφορά το θέμα των προσφύγων, θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε λόγο για τη «Σύμβαση της Γενεύης» στην οποία προσχώρησε η Ε?ιλάδα το 1951 και είχε σαν θέμα τους πρόσφυγες. Το 1968

επικύρωσε το «Πρωτόκολλο της Ν.Υόρκης» του 1967. Το 1978 απέσυρε τις επιφυλάξεις της ,εκτός εκείνων, του άρθρου 27 για τη μισθωτή απασχόληση και του άρθρου 26 για την ελευθερία μετακίνησης.

Ο V. 1975/1991 και τα συνακόλουθα προεδρικά διατάγματα ρυθμίζουν το νομικό καθεστώς των προσφύγων στην Ελλάδα. Στα πλαίσια της εναρμόνισης με πολιτικές ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα επικύρωσε με τον V. 1996/1991 τη «Συνθήκη του Δουβλίνου» η οποία μιλάει για την ευθύνη των κρατών σχετικά με την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Το 1992 προσχώρησε στη Συνθήκη Σέγκεν η οποία τέθηκε σε εφαρμογή τον Μάρτιο του 1995.

4.2. Τα πολιτικά δικαιώματα μεταναστών.

Η Ελλάδα ως χώρα χαρακτηρίζεται για τη «μη εισδοχή μεταναστών» για το λόγο αυτό μέχρι πρότινος δεν τίθονταν θέμα πολιτικών δικαιωμάτων των μεταναστών.

Σχετικά με τους παλιννοστούντες Έλληνες, βεβαίως αυτοί αποκτούν την Ελληνική υπηκοότητα από τη στιγμή

32

της άφιξής τους στη χώρα και αυτόματα το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.

Παρόλα αυτά όμως αυτή η ομάδα ανθρώπων δεν έχει να επιδείξει ενεργό ρόλο στην πολιτική. Αντίθετα ο σχηματισμός οργανώσεων και η συμμετοχή τους στην πολιτική ζωή του τόπου αντιμετωπίζονται σαν παιχνίδια απ 'αυτούς και όχι σαν σημαντικά εργαλεία ενσωμάτωσης^^.

Σφυγμομέτρηση που πραγματοποιήθηκε λίγο πριν τις εκλογές του 1989^^ σε δείγμα 255 αλλοδαπών, κυρίως για να θίξει το πρόβλημα των ξένων εργαζομένων και όχι για να δείξει τι θα ψήφιζαν, έδειξε ότι από την άποψη της υπηκοότητας αυτών που επέστρεψαν από την Σοβιετική Ένωση υπάρχουν^^:

α) Αυτοί με την ε?ιληνική υπηκοότητα, β) Με Σοβιετική υπηκοότητα, γ) Ανιθαγενε ίς

Για τις δύο τελευταίες ομάδες τίθεται θέμα πολιτικών δικαιωμάτων.

Δυστυχώς όμως και σύμφωνα με μαρτυρίες τόσο των ίδιων των ψηφοφόρων όσο και των κοινωνικών λειτουργών, υπάρχουν πελατειακές σχέσεις. Οι άνθρωποι αυτοί υποκύπτουν σε προκλήσεις που τους κάνουν υποψήφιοι πολιτικοί, προκειμένου να'χουν καλύτερη αντιμετώπιση στη διανομή των σπιτιών αλλά και σε άλλα θέματα. Αναφέρονται περιπτώσεις οικογενειών που έχουν πάρει περισσότερο από ένα σπίτια (καταχρηστικά).

«Χρειάζεται αλλαγή ηπολιτικής για τους μετανάστες στην Ευρώπη» Πέτρος Λινάρδος Ρϋλμον, Οικον. Ταχυδρόμοας Φ I, 6 Ιανουάριου 1994.

Σχολιαστής «Εκλογές για όλους», Απρίλιος 1989, σελ. 4-5." Ή ρ α - ΕΚΜΕ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ , ΕΠΙΛΟΓΗ 1990.

ο Νόμος 1975/91 είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας για εναρμόνιση του νομοθετικού πλαισίου της χώρας μας στους σκληρούς νόμους των άλλων χωρών της Ε.Ε. Στόχος του είναι η προσπάθεια για περιορισμό του αριθμού προσφύγων που περνούν τα σύνορα^^, αυτός λοιπόν και τα συνακόλουθα προεδρικά διατάγματα ρυθμίζουν το νομικό καθεστώς των προσφύγων στην Ελλάδα^^.

Ειδικότερα, το Π.Δ. 83/1993 παρέχει λεπτομέρειες για αναγνώριση της προσφυγικής ιδιότητας. Το Π.Δ. 209/1994 αφορά τις «προϋποθέσεις και τη διαδικασία για τη χορήγηση άδειας εργασίας ή άλλης βοήθειας για την επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων» σε συνάρτηση με την άρση, τον Φεβρουάριο του 1995, της Ελληνικής επιφύλαξης στο προαναφερθέν άρθρο 17 (Παράτημα, Πίνακας 8, σελ. 62).

Αλλοδαπός σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 1 του Ν. 1975/91 είναι κάθε πρόσωπο, που δεν έχει ελληνική ιθαγένεια ή πρόσωπο που δεν έχει ιθαγένεια (αν ι θαγενε ί ς) .

Οι διατάξεις του νόμου, έχουν εφαρμογή σε κάθε αλλοδαπό που προτ ίθεται να έλθει στην Ελλάδα για εργασία ή για άσκηση επαγγέλματος. Η παρ. 1 του άρθρου 23 ορίζει ότι «η άσκηση οποιοσδήποτε επαγγέλματος ή η ανάληψη οποιασδήποτε εργασίας από αλλοδαπό, στο ελληνικό έδαφος απαγορεύεται».

Το άρθρο 2 εξαιρεί της γενικής απαγόρευσης «τα πρόσωπα των οποίων η είσοδος και έξοδος καθώς και η εν

«Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας» Καρασαβόγλου Αναστάσιος, ΤΕΙ Καβάλας, Μαδυτινός Δημήτριος ΤΕΙ Καβάλας, Νικολαίδης Μιχαήλ, ΤΕΙ Καβάλας, Κατσαρίδας Δημήτριος, Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ.■* «Οι πρόσφυγες και οι υποχρεώσεις της Ελλάδας», Θεανώ Ποτήρη, Οικονομικός Ταχυδρόμος Φ40, 3 Οκτωβρίου 1996, σελ. 73. Περιοδικό

34

γένει κίνηση, διαμονή, εγκατάσταση και απασχόληση επί ελληνικού εδάφους ρυθμίζονται από κανόνες του

κοινοτικού δικαίου». Άρα οι υπήκοοι των χωρών μελών της ΕΟΚ μπορούν να εισέρχονται ελεύθερα, να κινούνται στη διαδικασία μετάκλησης και χορήγησης άδειας εργασίας^^.

Σχετικά με την άδεια εργασίας των αλλοδαπών και

προκειμένου να την παρέχει η αρμόδια Υπηρεσία του

Υπουργείου Εργασίας (και τώρα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης), για να καταλάβει αλλοδαπός κενή θέση εργασίας (ή για αλλαγή εργοδότη) πρέπει πριν να βεβαιωθεί ότι η συγκεκριμένη θέση δεν ενδιαφέρει κάποιον άνεργο της συγκεκριμένης περιοχής αλλά και

άλλων διαμερισμάτων. Αυτά απορρέουν από την παρ. 1 του άρθρου 21 του Ν.1975/1991 και σ'αυτήν στηρίζονται οι εγκύκλιοι του Υπουργείου Εργασίας υπ'αρ. 33731/1998 και 32979/1933. Επίσης ορίζεται ότι προτιμούνται πρώτα οι ημιδαποί, οι κοινοτικοί, οι ομογενείς και οι αλλοδαποί που χαρακτηρίστηκαν πρόσφυγες και διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα.

Ο νόμος χαρακτηρίζεται από ασάφεια όσον αφορά τις υποχρεώσεις του κράτους προς τους αλλοδαπούς ενώ αντίθετα είναι πολύ σαφής σχετικά με τις υποχρεώσεις των αλλοδαπών.

Ο νόμος αυτός «Αστυνομικός έλεγχος των μεθοριακών διαβάσεων, είσοδος, παραμονή, εργασία και απελάσεις αλλοδαπών και διαδικασία αναγνώρισης αλλοδαπών προσφύγων» προβλέπει ότι:

’’ Περιοδικό επιθεώρησις ΙΚΑ Ασφαλιστικού Δικαίου, Ιούνιος 1998, σελ. 468, τόμος 32° .

35

a) Ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης λειτουργεί σαν εκτελεστική εξουσία και κάθε απόφαση που αφορά αίτημα αλλοδαπού εκδίδεται απ' αυτόν.

β) Οι τοπικές αρχές συνοριακών διαβάσεων έχουν τη δικαιοδοσία να απευλαύνουν οπσιονδήποτε αλλοδαπό, αν δεν φέρει τα απαραίτητα έγγραφα, χωρίς να εξαιρούνται άτομα τα οποία αν απελαθούν στη χώρα καταγωγής τους κινδυνεύουν (πολιτικοί πρόσφυγες).

γ) Η παράνομη είσοδος και εργασία αλλοδαπού στη χώρα ποινικοποιείται ενώ απαγορεύεται να φέρει κάποιος τα παιδιά του αν αυτά είναι πάνω από 2 χρονών.

δ) Υποχρέωση του κάθε αλλοδαπού είναι να εγκαταλείπει την ελληνική επικράτεια, μέσα σε ένα μήνα, μετά το πέρας του 5°" έτους παραμονής του από την ημερομηνία αρχικής εισόδου.

ε) Οι δημόσιες υπηρεσίες καθώς και τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού και δημόσιου δικαίου υποχρεούνται να μη δέχονται αιτήσεις, για πρόσληψη σε εργασία αλλοδαπού ο οποίος δεν έχει άδεια παραμονής.

στ) Η αλλαγή θέσης εργασίας από τον αλλοδαπό απαιτεί απόφαση του Υπουργού Εργασίας ενώ για παράνομη εργασία αλλοδαπού τιμωρείται τόσο ο εργοδότης όσο και ο εργαζόμενος.

36

Ο συγκεκριμένος νόμος^° που προσπαθεί με αυστηρότητα, αυταρχισμό, πρόστιμα, απελάσεις και απαγορεύσεις να περιορίσει τη έλευση των αλλοδαπών δεν είναι σε θέση να βάλει σε τάξη τα πράγματα.

Αυτό το οποίο πρέπει να γίνει είναι η αυστηρή αντιμετώπιση των εργσδοτών (πσυ απασχολούν παράνομους εργαζόμενους)^^, καθώς και η μη δυνατή εξαγορά της ποινής τους.

Να σταματήσει η αυθαίρετη εφαρμογή του νόμου από τις τοπικές υπηρεσίες αυτσδιοίκησης, οι οποίες πολλές φορές απελαύνουν άτομα τα οποία πιθανότητα στη χώρα καταγωγής τσυς να κινδυνεύσυν.

Ακόμη η έκδοση μιας απόφασης να γίνεται σε συνεννόηση μεταξύ των αρμοδίων υπηρεσιών και όχι να έρχονται σε αντίφαση μεταξύ τσυς. Οι αντιφατικές αποφάσεις και εγκύκλιοι μόνο εισφοροδιαφυγή και εκμετάλλευσης των αλλσδαπών μπσρεί να προκαλέσει και από την άλλη την κερδοσκοπία των επιχειρήσεων πσυ τους απασχολούν.

4.4. Σύμβαση Δουβλίνου

Η Σύμβαση του Δουβλίνου επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 1991, με τον ν.1996/1991 και αφορά την ευθύνη κρατών σχετικά με την εξέταση των αιτήσεων για άσυλο^^. Η

«Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας» Καρασαβόγλου Αναστάσιος, ΤΕΙ Καβάλας, Μαδυτινός Δημήτριος, ΤΕΙ Καβάλας, Νικολαϊδης Μιχαήλ, ΤΕΙ Καβάλας, Κατσαρίδας Δημήτριος, Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ.” «Η απασχόληση των αλλλοδαπών στην Ελλάδα» Περ. Επιθεώρησις, Τεύχος 3770, Ιούνιος

«Οι πρόσφυγες κι Οκτωβρίου 1996.

οι υποχρεώσεις της Ελλάδας», Θεώνη Ποτήρη, Οικον. Ταχυδρόμος, Φ 40, 3

37

συνθήκη αυτή υπογράφηκε από όλες τις χώρες της Ε.Ε., εκτός της Δανίας. Η συνθήκη αυτή αναφέρεται:

- Κοινή πολιτική όσον αφορά τις βίζες.

Συνεργασία των εθνικών υπηρεσιών για την τήρηση της τάξης

Είναι γνωστό ότι κρατικές πολιτικές τέτοιου είδους έρχονται σε αντίθεση με τις συμβάσεις του ΟΗΕ και ευθύνονται για ρατσιστικές ιδέες και συμπεριφορές.

4 . 5 . Σ υνθή κ η S c h e n g e n .

Η Διεθνής συμφωνία Schengen η οποία υπογράφηκε στην πόλη Schengen του Λουξεμβούργου στις 14 Ιουνίου του 1985 είχε σαν στόχο την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών και τη λήψη μέτρων για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων. Δύο είναι τα σημεία που εστιάζεται πρώτο είναι η επιθυμία ενέργειας αυστηρού ελέγχου της εισόδου και δεύτερο η ελεύθερη διακίνηση όσων βρίσκονται μόνιμα στις χώρες που την υπογράφουν^^.

Η συμφωνία υπογράφηκε μεταξύ της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Βελγίου, του Λουξεμβούργου και της Ολλανδίας καθώς αργότερα προστέθηκαν κατά χρονολογική σειρά η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα^^.

Η συγκεκριμένη συνθήκη αποβλέπει στην προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα μεταξύ των συμβαλλομένων κρατών και στη δημιουργία καθεστώτος

«Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας» Καρασαβόγλου Αναστάσιος, ΤΕΙ Καβάλας, Μαδυττνός Δημήτριος, ΤΕΙ Καβάλας, Νικοαλϊδης Μιχαήλ, ΤΕΙ Καβάλας, Κατσαρίδας Δημήτριος, Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ.

«Το πρόβλημα της ξενοφοβίας στην Ευρώπη» Ν. Ιντζεσίογλου, Οικονομικός Ταχυδρόμος, Φ38.

38

αυστηρών ελέγχων στα σύνορα προς τις άλλες χώρες. Αποτελε ίταί από 142 άρθρα και οί ρυθμίσεις αφορούν:

Στην επιτήρηση των εθνικών συνόρων.

Εναρμόνιση των πολιτικών^σέ θέματα Visa.

Δικαίωμα κυκλοφορίας των ξένων.

- Κριτήρια προσδιορισμού του αρμόδιου κράτους να επιληφθεί μιας αίτησης πολιτικού ασύλου.

Συνεργασία και συνδρομή σε θέματα'ποινικού δικαίου.

- Εκδόσεις προσώπων.

Διαβίβαση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων Ναρκωτικά >

Οπλα και πολεμοφόδια ί- Δημιουργία του συστήματος πληροφόρησης Schengen

(sis).

Τα συγκεκριμένα μέτρα είναι διοικητικής φύσης και δεν θα αποδώσουν εάν δεν ληφθούν σε συνδυασμό με πρόσθετα κοινωνικοοικονομικά μέτρα.

Μιλώντας ειδικά για την Ελλάδα εισχώρησε στη συνθήκη Schengen το 1940, δημιουργώντας έτσι ένα μοντέλο ελέγχου των εξωτερικών της συνόρων. Μάλιστα στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας και της Αλβανίας παραβιάζεται η αποδεκτή συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών η οποία μιλά ρητά για το «δικαίωμα του καθένα να ζητήσει και να εξασφαλίσει άσυλσ σε άλλες χώρες από τη χώρα καταδίωξής του».

Επίσης έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 31 για τους πρόσφυγες που περνούν παράνομα τα σύνορα μιας χώρας, ενώ αυτή (Schengen) επιβάλλει ποινές στη μεταφορά ατόμων χωρίς επίσημα έγγραφα, καθώς και στις εταιρίες που τους μεταφέρουν).

τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη συνθήκη έρχεται να συμπληρώσει την πολιτική της ανέχειας στις εθνορατσιστικές εκδηλώσεις στις πόλεις της Δ. Ευρώπης, δημιουργώντας ένα κοινωνικό χώρο άρνησης και αποκλεισμού των μεταναστών μέσα στις ίδιες τις πόλεις.

4.6. Ανάγκη να ληφθούν πρόσθετα μέτρα σε την Schengen.

Όπως προαναφέρθηκε τα μέτρα της συνθήκης Schengen είναι καθαρά διοικητικής φύσης, από εκεί και έπειτα αξίζει να αναρωτηθεί κανείς κατά πόσο αυτά είναι σε θέση από μόνα τους να αποτρέψουν την εισβολή προσφύγων και μεταναστών, στις χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία.

Το θέμα είναι αν τα αστυνομικά μέτρα στα σύνορα μπορούν να αποτρέψουν τα προβλήματα που θα προκύψουν από την πιθανή εντατικοποίηση του μεταναστευτικού ρεύματος.

Σίγουρα το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί στη ρίζα του. Όταν μιλάμε για μετανάστευση από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, η λύση στο πρόβλημα θα ήταν η οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών. Άρα λοιπόν, από μέρους των ανεπτυγμένων χωρών και για να αποφύγουν την τυχόν εντατικοποίηση του κύματος προσφύγων που θα δεχτούν, οφείλουν να βοηθήσουν τις χώρες προέλευσης των μεταναστών.

Η βοήθεια που θα δοθεί στις χώρες αυτές θα πρέπει να'ναι οικονομική, χωρίς βέβαια να αναμένει κανείς ότι θα εφαρμοστούν ξαφνικά ορθολογικές μέθοδοι οργανώσεις και διοίκησης των επιχε ιρήσεών τους. Από την άλλη

μεριά η βοήθεια οφείλει να έχει και κοινωνικά κριτήρια. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ στις κρατικές επιχειρήσέ ις εργάζονταν άτομα για λόγους καθαρά κοινωνικούς (για να μην υπάρχει ανεργία) και όχι γιατί όλοι τους παρήγαγαν έργο.

Ένα δεύτερο θέμα είναι το γεγονός της ανάγκης βελτίωσης των συνθηκών και δομών υποδοχής και ενσωμάτωσης των ξένων στις πόλεις υποδοχής. Αυτό είναι πολύ λογικό, αν σκεφτεί κανείς πως όσο καλά και αν λειτουργεί ο αστυνομικός κλοιός στα σύνορα οι πεινασμένοι μετανάστες θα βρίσκουν τρόπο να εισβάλουν στις ανεπτυγμένες χώρες.

Το ζητούμενο λοιπόν από εδώ και πέρα είναι, οι χώρες υποδοχής να είναι προετοιμασμένες, έχοντας ενημερώσει τους πληθυσμούς τους και προετοιμάσει στην ιδέα για αποδοχή των ξένων. Αυτή η ιδεολογική προετοιμασία θα αποδώσει καλύτερα, εάν υπάρχει επαφή των «ξένων» με τους ντόπιους.

4.7. Πράσινη κάρτα

Η έκδοση της λεγόμενης πράσινης κάρτας είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος των μεταναστών. Αυτών που ήδη βρίσκονται στη χώρα και θέλουν να καταγραφούν στα μητρώα του ΟΑΕΔ. Ακριβώς για το λόγο ότι η κυβέρνηση ήθελε να αποφύγει την πιθανή

δημιουργία εντύπωσης ότι η Ελλάδα είναι χώρα

Παράδεισος για τους μετανάστες -τα σύνορα της είναι ανοιχτά και θα υπάρξει διαρκής νομιμοποίηση όσων^^ θα

«Το αύριο της εργασίας και οι λαθρομετανάστες», Βαλεντίνη Παπαντωνίου, Οικον. Ταχυδρόμος Φ . . II Ιουνίου 1998, σελ. 40.

41

περνούν τα σύνορα -παράλληλα με τα μέτρα νομιμοποίησης της παραμονής και εργασίας των αλλοδαπών, υπάρχει ανάγκη να ληφθούν μέτρα ασφαλείας των συνόρων.

Τα προεδρικά διατάγματα συνδέουν άμεσα τη νομιμοποίηση με την εργασία, αλλά και την παρουσία των αλλοδαπών στην Ελλάδα πριν από τη δημοσίευσή τους (Νοέμβριος 1997). Το πρώτο Π.Δ. 358/97 αποσκοπούσε αρχικά στην καταγραφή των αλλ,οδαπών και κατά δεύτερο λόγο στη δημιουργία προϋποθέσεων για τη νομιμοποίησή τους.

Ο αλλοδαπός μπορεί να επισκεφτε ί τα κατά τόπους γραφεία εξυπηρέτησης του ΟΑΕΔ, όπου και θα υποβάλλει αίτηση για προσωρινή νομιμοποίηση παραμονής και εργασίας, χορήγηση Κάρτας Προσωρινής Άδειας Παραμονής (λευκή κάρτα). Αυτή θεωρείται ενδιάμεσα με ισχύ- έως της. 31 Δεκεμβρίου 1998 .

Η διορία για τη υποβολή δικαιολογητικών είναι από ^την-1' Ιανουαρίου 1998 και σε διάστημα πέντε μηνών. Ο αλλοδαπός οφείλει να υποβάλει μια υπεύθυνη δήλωση και έξι φωτογραφίες, ενώ θα λάβει μια βεβαίωση που θα τον βοηθήσει στο να συγκεντρώσει τα απαραίτητα έγγραφα από τις υπηρεσίες. Ακολούθως, αυτά θα τον βοηθήσουν για την εξασφάλιση μόνιμης άδειας εργασίας και ασφάλισης^^.

Το δεύτερο Π.Δ. (359/97) αφορά τη χορήγηση Κάρτας Παραμονής Περιορισμένης Χρονικής Διάρκειας (Πράσινη).

Μέχρι τις 31 Οκτωβρίου οι αλλοδαποί πρέπει να προβούν σε μια σειρά από ενέργειες ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν.

«Μέτρα για τη λαθρομετανάστευση», Κώστας Παπάδης,, Οικ. Ταχυδρόμος, Φ 6 Μαρτίου 1997 σελ. 69,

«Ομιλού'ν οι ομετανάστες για τις συνθή κες εργασίας τους» Βαλεντίνη Παπαντωνίουο, Οικον. Ταχυδρόμος, Φ 18 Ιουνίου 1998, σελ. 47.

Αυτοί λοιπόν οι οποίοι παρέχουν ανεξάρτητες υπηρεσίες ή έχουν συνάψει σχέσεις έργου (περίπτωση 3’) πρέπει να διαθέτουν δελτίο παροχής υπηρεσιών, θεωρημένο από την αρμόδια ΔΥΟ. Το όριο είναι οι 40 εργάσιμες ημέρες (40X6.195 δρχ.) = 247.800 δρχ. μεικτά. Το ποσό αυτό είναι αναπροσαρμόσιμο από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Βεβαίως το εισόδημα μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε λιγότερες από 40 ημέρες.

Η μερίδα των αλλοδαπών που παρέχουν εξαρτημένη εργασία σ'έναν ή περισσότερους εργοδότες (περίπτωσηθβ) πρέπει να συγκεντρώνουν ένσημα στο ποσό των 247.800 δρχ. (μεικτά) -για τις 40 ημέρες-.

Οι απασχολούμενοι στην αγροτική οικονομία (περίπτωση 3γ) θα πρέπει να προσκομίσουν απόδειξη κατάθεσης ποσού 14.500 δρχ. (+500 δρχ. προμήθεια) στην ΑΤΕ, στον κωδικό αριθμό: 605-ΟΓΑ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ, προσκομίζοντας παράλληλα βεβαίωση ότι έχουν υποβάλει αίτηση για λευκή ή πράσινη κάρτα.

Μετά την καταβολή του ποσού (15.000 δρχ.) που είναι και η κατώτερη ασφαλιστική εισφορά, τη τράπεζα χορηγεί εντολή είσπραξης - απόδειξης, την οποία ο αλλοδαπός θα προσκομίσει στον ΟΑΕΔ.

Μετά απ'αυτήν την κίνηση και αν ο αλλοδαπός θέλει να θεωρείται ασφαλισμένος του ΟΓΑ πρέπει να απευθυνθεί στους κατά τόπους ανταποκριτές του ΟΓΑ για τη συμπλήρωση του ειδικού απογραφικού δελτίου.

Τα κίνητρα που οδήγησαν στη νομιμοποίηση.

Η πράσινη κάρτα τυπώθηκε από το Εθνικό Νομισματοπο ι ε ίο με τη μεσολάβηση της Εθνικής Τράπεζας, για λογαριασμό του ΟΑΕΔ. Στόχος ήταν η αποφυγή πλαστογράφησης από επιτήδειους, εγχώριους αλλά και εισαγόμενους.

Το υψηλό κόστος τόσο παραγωγής όσο και αγοράς της κάρτας είναι ένας τρόπος αποφυγής παρανομιών. Οι

κάρτες αυτές παρεδόθησαν το Μάιο, είναι αριθμημένες και κάθε υπηρεσία ΟΑΕΔ θα παραλάβει συγκεκριμένο αριθμό με αύξουσα αρίθμηση. Βεβαίως η κάρτα φέρει όνομα, επώνυμο, πατρώνυμο, χώρα προέλευσης και χρονική ισχύ

καθώς αριθμό μητρώου, διαβατηρίου, υπηρεσία έκδοσης,

διεύθυνση κατόχου.

Η πράσινη κάρτα και η νομιμοποίηση των αλλοδαπών ανοίγει το δρόμο ώστε αυτοί οι άνθρωποι να έχουν τα 'ίδια εργασιακά δικαιώματα με τους Έ?ιληνες εργαζόμενους και να ασφαλίζονται κανονικά στον αντίστοιχο ασφαλιστικό τομέα. Το πρόβλημα των μεταναστών που είχε κακό αντίκτυπο τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο της χώρας υποδοχής θεωρείται ότι θα λάβει τέλος (Παράρτημα, Πίνακας 9, 10, σελ. 63).

Από την άλλη όμως πλευρά τι θα γίνει με τις

επιχειρήσεις οι οποίες αντεπεξέρχονται στον ανταγωνισμό εξαιτίας των χαμηλών ημερομισθίων των αλλοδαπών, τι θα γίνει με τις αγροτικές εργασίες των οποίων οι ανάγκες καλύπτονταν κατά ένα μεγάλο μέρος απ' αυτούς τους ανθρώπους;

Αξίζει στο σημείο αυτό να σημειωθεί το γεγονός της αμφισβήτησης των προθέσεων της κυβέρνησης. Σχετικά με το λόγο που προχωράε ι στη νομιμοποίηση των αλλοδαπών.

μήπως το Δημόσιο εκτός των άΑΑων ενδιαφέρεται για την κάλυψη των ελλειμμάτων του ΙΚΑ και των άλλων ασφαλιστικών ταμείων/

Το γεγονός της νομιμοποίησης των αλλοδαπών ειδικά αυτών που βλέπουν την Ελλάδα σαν ενδιάμεσο κρίκο για να φύγουν σε κάποια άλλη χώρα, τους βοηθά στο να αποκτήσουν Visa και σε κάποια άλλη χώρα, τους βοηθά στο να αποκτήσουν Visa και να φύγουν ευκολότερα. Αυτό τη χώρα μας τη βολεύει γιατί είναι μεγάλη η μερίδα των μεταναστών που θα φύγει από τη χώρα μας γι'αυτό το λόγο.

Ίσως να'ναι δυσβάσταχτο το πολιτικό κόστος για την Κυβέρνηση, λόγω της οργής και της αγανάκτησης που έχει προκαλέσε ι στην κοινή γνώμη της χώρας, το κλίμα βίας που υπάρχει και κατά μεγάλο μέρος θεωρείται ότι οφείλεται στην ύπαρξη αυτών των ανθρώπων οι οποίοι είναι λαθρομετανάστες, διαπράττουν εγκλήματα και δεν συλλαμβάνονται.

Ένα άλλο θέμα, είναι αυτό του ειδικού καθεστώτος, που αφορά τους ομογενείς υπηκόους τρίτης χώρας. Με υπουργική απόφαση διευθετήθηκε το θέμα των Αλβανών υπηκόων, ελληνικής καταγωγής. Τη στιγμή μάλιστα που οι ΡωσοπόντΙΟΙ καλύπτονται από το ήδη ισχύον ειδικό καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο έχουν visa παλιννόστησης. Αυτοί κατατάσσονται διαφορετικά και μπορούν μετά από έξι μήνες παραμονής να πάρουν ελληνική υπηκοότητα,

Η ελληνικής καταγωγής υπήκοοι της Αλβανίας θα προμηθεύονται από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Ειδικό Δελτίο Ταυτότητας, διάρκειας τριών μηνών και με τη δυνατότητα ανανέωσης. Το Δελτίο αυτό χορηγείται μετά από κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 395, 29 Απριλίου 1998) των Υπουργείων Εσωτερικών, Εξωτερικών, Αμύνης,

45

Οικονομικών, Εργασίας και Δημόσιας Τάξης. Το χρώμα του είναι μπεζ, φέρει την φωτογραφία του κατόχου, χωρίς να προδικάζει την υπηκοότητά του, παρέχει όμως το δικαίωμα νόμιμης παραμονής και εργασίας. Εφόσον προκύπτει συγγένεια, από επίσημα στοιχεία, την ίδια ταυτότητα παίρνουν οι σύζυγοι και τα παιδιά των ομογενών, ανεξαρτήτων εθνικής καταγωγής.

Τα έγγραφα που απαιτούνται για να χορηγηθεί το Δελτίο είναι:

1. Ισχυρός ταξιδιωτικός τίτλος (διαβατήριο) της χώρας υπηκοότητας με προξενική θεώρηση.

2. Πρόσθετο έγγραφο που θα δείχνουν την ελληνική καταγωγή καθώς και τέσσερις φωτογραφίες και 4.400 δρχ. για τα χαρτόσημα.

4.9. Η άποψη κάρτα.

αλλοδαπών σχετι. με την Πράσινη

Εκπρόσωπος της Kasapi Hellas^^ θεωρεί τη νομιμοποίηση, ένα πολύ θετικό βήμα. Μιας και μέχρι τώρα χιλιάδες άνθρωποι ζούσαν με το φόβο της Αστυνομίας.

Σχετικά με τη διαδικασία, για να βγάλει κανείς Πράσινη κάρτα χρειάζεται πριν να έχει τη Λευκή. Η οποία όμως, για να εκδοθεί χρειάζονται πιστοποιητικά όπως υγείας, ποινικού μητρώου, μη εγγραφής στον κατάλογο ανεπιθύμητων αλλοδαπών.

Τα πιστοποιητικά αυτά είναι δύσκολο να αποκτηθούν και αυτό γιατί α) υπάρχουν προβλήματα στην επικοινωνία και β) καθυστερήσεις των υπηρεσιών με δεδομένο τις οριζόμενες προθεσμίες από τα διατάγματα.

’* Kasapi Hellas, Ένωση Φιλιππινέζων μεταναστών Ελλάδος.

y

Όσον αφορά το ποινικό μητρώο, υπάρχουν άτομα που έχουν πάρει σειρά για τον Απρίλιο του '99. Στα δημόσια νοσοκομεία τα πράγματα είναι καλύτερα. Δηλαδή η κατά τα άλλα θετική προσπάθεια, αντιμετωπίζει προβλήματα στο θέμα των ανέφικτων προθεσμιών και της γραφειοκρατίας.

Η άποψη του προέδρου του Συνδέσμου Φιλίας με τους Αλβανούς εργαζόμενους, για την Πράσινη κάρτα είναι ότι πρόκειται για μια καλή προσπάθεια με αποτέλεσμα, αυτοί οι άνθρωποι να γίνουν πολίτες με ονοματεπώνυμο, χωρίς να ζουν κάτω από το διαρκή φόβο της απέλασης.

Τον προβληματίζει το θέμα της δουλειάς μιας και πλέον θα «παίζουν με ίδιους όρους, με τους ντόπιους εργαζόμενους», θα πληρώνονται κανονικό μεροκάματο και θα κολλάνε ένσημο».

Αξιολόγησης του νομικού καθεστώτος.

Στην προσπάθειά μας λοιπόν να κάνουμε μια ανακεφαλαίωση σ'όσα ειπώθηκαν σχετικά με το νομικό καθεστώς για τους μετανάστες, αυτό που διαπιστώσαμε ήταν:

- Παρεγκονισμός των αποφάσεων της Ύπατης Αρμοστείας και του ΟΗΕ.

- Αήψη μέτρων από τη μεριά της Ευρώπης, τα οποία τη διασφαλίζουν και τη θωρακίζουν απέναντι στους μετανάστες.

Τείχη, κάστρα υψωμένα γύρω από τα σύνορα της καθ'όλα δημοκρατικής Ευρώπης, μιας κοινότητας που από πολύ παλιά ήταν υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

- Αφήνει στη μοίρα τους χιλιάδες ταλαιπωρημένους μετανάστες που στην πλειοψηφία τους (κατά 80%) είναι

47

γυναίκες καί παιδιά που χρειάζονται στέγη, τροφή, ιατρική περίθαλψη, εκπαίδευση, προστασία από σωματική και σεξουαλική κακοποίηση.

Ένα νομικό καθεστώς που καλλιεργεί και υποθάλπτει την ξενοφοβία, το ρατσισμό και τη γκετοποίηση προς αυτούς τους ανθρώπους.

Αυτό το νομικό καθεστώς που όπως αναφέρθηκε είναι πολύ σαφές αλλά και ασαφές παράλληλα. Σαφές ως προς τις υποχρεώσεις των μεταναστών και ασαφές προς αυτές του κράτους.

Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν θα ήταν αδύνατο να παραδεχτούμε πως το νομικό καθεστώς δεν καλλιεργεί τον αποκλεισμό των μεταναστών σ'όλους τους τομείς (οικονομικό, κοινωνικό). Το χειρότερο απ'όλα είναι η αδιαφορία των κυβερνήσεων ακόμα και για τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ε π ί λ ο γ ο ς ^

Ρίχνοντας μια ματιά στη βιβλιογραφία είναι εύκολο κανείς να καταλάβει πως ο οικονομικός και κοινωνικός αποκλεισμός των μεταναστών υπάρχει. Υπάρχει λόγω του γεγονότος ότι οι χώρες υποδοχής αυτών των εξαθλιωμένων ομάδων, δεν καταστρώνουν μάλλον πολιτικές, υποδοχής ένταξης και ενσωμάτωσης των ανθρώπων αυτών.

Στην Ελλάδα τα προγράμματα που υπάρχουν και αφορούν την ένταξη των μεταναστών είναι μόνο για τους ρωσοπόντ ιούς ελληνικής καταγωγής πρόσφυγες. Τίλλες ομάδες μεταναστών όπως για παράδειγμα οι Αλβανοί δεν απολαμβάνουν τέτοιου είδους μεταχείριση, μιας και στόχος της κυβέρνησης είναι η επαναπροώθησή τους στη χώρα καταγωγής τους.

Φυσικά για να υπάρχει ενσωμάτωση επιτυχημένη, πρέπει πριν να υπάρξουν κάποιες προϋποθέσεις, όπως η ενημέρωση των μεταναστών αλλά κυρίως του πληθυσμού της χώρας που θα τους αγκαλιάσει. Επίσης δεν νοείται ενσωμάτωση αν δεν υπάρχουν προϋποθέσεις όπως η επαγελματική αποκατάσταση αυτών των ανθρώπων, προοπτικές ώστε να μάθουν τη γλώσσα και να γίνουν χρήσιμα άτομα στην κοινωνία, η λύση του προβλήματος της στέγασής τους, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των γενικών αρχών λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Ο αμοιβαίος σεβασμός θα απομακρύνει τα κοινωνικά προβλήματα, ένα νέο "κοινωνικό συμβόλαιο" του οποίου οι όροι θα στηρίζονται σε αντικειμενικές δυνατότητες απορρόφησης, που μπορεί να είναι στεγαστικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές. Διαφορετικά με υποκειμενικές μόνο διαθέσεις και αιτήματα των πληθυσμών

υποδοχής καί των μεταναστών δεν γίνεται τίποτα. Οι καλές προθέσεις δεν μκπορούν από μόνες τους να αποδώσουν αν δεν υπάρχει έμπρακτη απόδειξη.

Βεβαίως εξαιτίας αδυναμίας των ανεπτυγμένων χωρών για επιτυχημένη ένταξη και ενσωμάτωση των προσφύγων καθώς επίσης και των επικίνδυνων διαστάσεων της ξενοφοβίας επιβάλλεται αυστηρός έλεγχος των συνόρων.

Πάντοτε βέβαια με υπεύθυνο χειρισμό του θέματος, όχι επαναπροωθώντας άτομα τα οποία κ ινδυνέυεουν στη χώρα καταγωγής τους.

Δύσκολα είναι οι επιλογές που πρέπει να γίνουν σε σοβαρά θέματα όπως αυτών των ανθρώπων. Σχετικά με το θέμα της στέγασης θα κτιστούν οι κατοικίες όλες μαζί σε κάποια άκρη της πόλης; Αυτό δεν θα είναι παράγοντας στο να δημιουργηθε ί γκέτο και περιθωριοποίηση; Αν πάλι κατοικούν στις πόλεις διασκορπισμένοι μήπως υπάρχει φόβος εξαφάνισης και κατάπνιξης της διαφοροποίησής τους; Ίσως ο τρόπος ζωής τους, η μουσική που ακούνε, η μυρωδιά των φαγητών να ενοχλεί τους γείτονες που είναι μαθημένοι σε άλλο τρόπο ζωής και αυτά να βοηθούν στην καλλιέργεια εχθρότητας.

Επίσης οι απόψεις σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας στα δημοτικά σχολεία, δυίστανται. Είναι σωστό να γίνεται στη γλώσσα της χώρας υποδοχής ή όχι, και πάλι όμως είναι ο κίνδυνος της καταπάτησης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας ο σοβαρός ή αυτός της κοινωνικής απομόνωσης των παιδιών. Κατά τη δική μου άποψη το σωστότερο είναι να αποφασίζουν οι ίδιοι οι μετανάστες για αυτά τα θέματα ώστε αργότερα να αναλάβουν και το τίμημα της μιας ή της άλλης απόφασης.

Εξαιτίας της μη γνώσης της γλώσσας, της μη ειδίκευσης, της έλλειψης εκπαίδευσης και προϋπηρεσίας

ο μόνος λόγος για τον οποίο προλαμβάνονται τις περισοότερες φορές είναι το χαμηλό ημερομίοθιο. Αυτή η πραγματικότητα καθώς και η αγωνία της απέλαοης είναι δύο οτοιχεία που γεμίζουν φόβο τους παράνομους μετανάοτες και αμφιβολία τόσο για το τι θα επακολουθήσει από την νομιμοποίησή τους.

Αυτοί τη στιγμή πάντως, στην παρανομία όπως είναι δεν μπορούν να διεκδικήσουν νόμιμη αμοιβή, ούτε ασφάλιση, ούτε και να παραπονεθούν στην αστυνομία. Δεν είναι ευπρόσδεκτοι στις συνδικαλιστικές οργανώσεις, αλλά και οι ίδιο φοβούνται πως η συμμετοχή τους σ'αυτές θα'χει σαν αποτέλεσμα την απόλυσή τους.

Άτομα αδύναμα να αντ ι δράσουν, έρμαια των καταστάσεων με ηθικό χαμηλωμένο έχουν αφήσει την

τη ν ΟΠΟΙΟ δ ε νπαρτίδα τους για μια καλύτερη ζωή, βρήκαν. Κάνουν δουλειές υποτιμητικές και αυτό τους κάνει να νιώθουν χάλια ψυχολογικά, φορές τους κατηγορούν για τα κακά ι κοινωνία, την οικονομία.

Οι κυβερνήσεις αντί να ξεδιαλύνουν την κατάσταση

Οι ντόπιοι πολλές ου μας βρήκαν στην

και να βοηθήσουν στο να μην υπάρχει αυτή η εντύπωση κλείνουν τα μ ^

Ευτυχώς τον τελευταίο καιρό έγινε συνείδηση στις κυβερνήσεις της Ευρώπης η ύπαρξη νέων κατηγοριών προσφύγων. Σημαντικό είναι να αναπτυχθεί η ιδέα της πλήρους ενσωμάτωσης και να καλλιεργείται η ιδέα της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Οι πολιτικές για τη λύση των προβλημάτων των μεταναστών πρέπει να είναι διαφορετικές. Τίλλες για παραδοσιακούς πληθυσμούς μεταναστών, άλλες για πρόσφυγες διαφόρων τύπων, άλλες- για πρόσφυγες στο εσωτερικό της Ευρώπης, για νέους νόμιμους ή παράνομους μετανάστες. 0 ρόλος της

51

Ευρωπαϊκής Κοινότητας θα πρέπει να'ναι ενδιάμεσος ώστε αυτή να γίνει χώρος για πολυπολιτισμικούς πληθυσμούς. Μ'αυτό τον τρόπο θα μπορεί η "ανοικτή πλέον κοινωνία" να επηρρεάζει και να δέχεται επηρροές από άλλες εθνότητες και πολιτισμούς.

Άποψή μου είναι πως με τον τρόπο αυτό δεν κινδυνεύει η πολιτισμική ταυτότητα των μεταναστών αλλά ούτε και των ντόπιων.

Τρανταχτό παράδειγμα είναι οι έλληνες μετανάστες στο εξωτερικό που κατάφεραν να διατηρήσουν (τη θρησκεία του, ήθη, έθιμα, γλώσσα, κοινωνικές αξίες). Το ίδιο συνέβη και με τους Πόντιους στη Ρωσία-Σοβιετική Ένωση, που κατάφεραν να διατηρήσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα αναλλοίωτη επί πεντέμιση αιώνες.

Αγιατζής Β. (1985): Εισηγήσεις στο πρώτο Συμπόσιο- Συμβούλιο Φιλιππινέζων μεταναστριών στην Ελλάδα, Αθήνα 1985.

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας.

Ιτζεσίογλου Ν. (1995): "Πρόβλημα της ξενοφοβίας στην Ευρώπη", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ38, 23/9/93, σελ. 31, 32.

ΧΖ.Καρανίκας (1998): "Το αύριο της εργασίας και οι λαθρομετανάστες", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ 11/6/98.

ΧΖ.Καρανίκας (1998): "Ομιλούν οι μετανάστες για τις συνθήκες εργασίας τους", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ 24, 18/6/98

Καρασαβόγλου Αναστάσιος (1998): "Μεταναστευτικές ροές και τοπικές αγορές εργασίας: Η περίπτωση του Νομού Καβάλας", υπό δημοσι εύση στο συλλογικό τόμο με θέμα: "αγορά εργασίας στην Ελλάδα - Ειδικά θέματα. Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Καρασαβόγλου Αναστάσιος (1998) : "Μετανάστευση, αγορά εργασίας και Ελληνική οικονομία", στο: Ανεργία - Μύθοι και πραγματικότητα, εναλλακτικές εκδόσεις. Δοκίμιο 8, Αθήνα..

Καρασαβόγλου Α. Μαδυτινός Δ., Νικολαϊδης Μ., Κατσορίδας Δ. "Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας", Καβάλα, Νοέμβριος 1996.

Αλ Κοντού (1995): "Η παραμονή των Ποντίων προσφύγων στη Θράκη", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ2, 121/1/95.

Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Σ :

53

Π. Λαμπριάς (1994): "Η ανάγκη πολιτικής ασύλου για

πρόσφυγες και μετανάστες", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ4, 17/2/94.

Κ. Παπάδης (1997) : "Μέτρα για τη λαθρομετανάστευση", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ3, 3/10/96, σελ. 73.

Κ. Παπαδοδ ιάννης (1998): "Επιθεώρησις ΙΚΑ,

Ασφαλιστικού και Εργατικού Δικαί'ου", Τεύχος 3770, Ιούνιος 1998

Ποτήρη Θεανώ (1996): "Οι πρόσφυγες και οι

υποχρεώσεις της Ελλαδας" στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ40, 3/10/96.

Πουλοπούλου Ήρα-Εκμέ (1990):

πρόσφυγες στην Ελλάδα 1970-1990"

Ιούνιος 1990, Εκλογή.

Πουλοπούλου Ήρα-Εκμέ (1990):

πρόσφυγες στην Ελλάδα 1970-1990",

Δεκέμβριος 1989, Ιανουάριος -Μάρτιος 1990, Εκλογή. Σχολιαστής: "Εκλογές για όλους" Απρίλιος 1989, σελ

4-5.

Β. Σωτηροπούλου: "Δικαιώματα προσφύγων". Κοινωνική

Εργασία, Τεύχος 340-1994

Ρυλμόν - Λινάρδου Πέτρου(1996): "Η συμβολή των

μεταναστών στην παραγωγή", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ28, 18/7/98, σελ. 83.

Ρυλμόν-Λινάρδου Πέτρου (1991): "Νόμιμη και παράνομη

μετανάστευση αλλοδαπών προς τις χώρες του ΟΟΣΑ", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ1, 3/1/91, σελ.35. Ρύλμου Πέτρου Λινάρδου (1996): "Χρειάζεται αλλαγή

πολιτικής για τους μετανάστες στην Ευρώπη" από Οικονομικό Ταχυδδρόμο, Τεύχος Φ1, 6/1/94, σελ. 75.

"Μετανάστες και Αθήνα, Απρίλιος-

"Μετανάστες και Αθήνα Οκτώβριος-

54

Σοβιετική Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια: "Μετανάστευση

πληθυσμού", τόμος 14°“, σελ. 568, 569.

Κ.Τερζιδης: "Όψεις του προβλήματος κοινωνικής και

οικονομικής ολοκλήρωσης παλιννοστούντων ελλήνων", Κ. Τερζίδης.

Κ. Τερζίδης (1996): "Προσοχή στους παλιννοστούντες

νέους Ποντίους", στο Οικονομικός Ταχυδρόμος, Τεύχος Φ32, 8/8/96, σελ. 35.

Τσουδερού Βιργινία (1994): "Ελληνοαλβανικές σχέσεις

και μειονότητα", από Οικονομικό Ταχυδρόμο, Τεύχος 817, 2814194, σελ. 31, 32.

Υδρία Εγκυκλοπαίδεια: "Μετανάστευση" τόμος 38°'·, σελ. 316, 317.

- Ζ.Γ. Χατζηδήμου (ομιλία - 1996): "Έλληνες πρόσφυγες

από την πρώην ΕΣΣΔ στη Θράκη. Προβλήματα ένταξης και προοπτικές. Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, ομιλία Διευθυντή Προγράμματος Πάλιννοστούντων του ΕΙΥΑΠΟΕ, 15/1/96.

Ξενόγλωσση.

Michael Chletsos and Karasavogloy Anastasios (1997): "On the Economics of illegal Migration",

Athens 14/15 February 1997.

A.G. Karasavogloyand Katraliilidis K. : "Immigration

and low-wage employment in Greece", Aristotle University of Thessalonilii.

Βεβαιώνω ότι ολοκλήρωσα την παρούσα εργασία μόνο με

επιτρεπτά μέσα και χωρίς χρησιμοποίηση ά λ Α ω ν πλην των

αναφερωμένων βοηθητικών μέσων. Όλα τα σημεία πον έχουν

ληφθεί κατά λέξη ή νοηματικά από δημοσιεύσεις τα έχω

κάνει ως τέτοια γνωστά.

r%

Π Ά Ρ Α P Τ Η Μ A

Ν ό μ ι μ ο ι μ ε τ α ν ά σ τ ε ς κ α τ ά τ ό π ο υ π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ο ύ γ ι ι α τ α χ ρ ό ν ι

1 9 6 5 - 1 9 7 5 .

nivaKac 1

Έ τη Γενικό Υπερωκεάνιες Τόπος προορισμού - Λοιπές μεσογ.μετακίνησης Σύνολο Ευρωπαϊκές Χώρες Χώρες

1965 117072 29035 87242 795

1966 86771 33093 53050 626

1967 42645 26323 15658 664

1968 50138 25891 23501 746

1969 91388 28425 62392 571

1970 92503 24153 68106 244

1971 61436 18690 42552 194

1972 42524 13380 29086 196

1973 27019 11706 15131 182

1974 23713 12380 10891 442

1975 19821 8806 10095 920

Πηγή: Εθνυιή Στατισπκή Υπηρεσία της Ελλάδας.

ΝΟΜΙΜΑ ΑίΐΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ 1989- 1994

1989 1 1990 1 1991 1 1992 1 1993 1 1994ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ —

Σύνολο 24.662 27.022 ! 29.439 ' 33.912 1 29.948 28.730Ανδρες 16.023 17.436 1 17.034 18.553 . 16.108 17.040Γ υναίκες ' 8.639 9.586 1___ 12.405 15.359 1 13.840 11.690ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ

Ευρώχη 1 13.940 1 14.793 18.172 ■ 24.953 24.153 1 19.009Αφρική 1 1.642 2.512 1.636 1.515 824 2.162

1 Αμερική______________________ 1.839 1.956 1.648 1.156 --^ 1.300Ασία 6.389 6.958 7.625 5.761 3.872 1 5.907Αυστραλία - Ωκεανία 731 626 598 ' 483 1 327 323Ακαθάριστη 121 177 120 19 I 29

' ΣΗΜΕΙΩΣΗ1____________________________j Κοινοπκοί (ΕΟΚ των 12) 8.665 . 10.329 13.493 1 19.960 19.627 j 13.5941 Ομογενείς 6.255 4.820 4.135 3.944 Κ. 1.836 Κ. 1.8611 (από Τουρκία, Αλβανία. Κύπρο) | _ _ _ 1 Τ. 992 1 Τ. 1.142 1

Πηγή: «Ξένοι ε(τγατες στο Νομό Καβάλας». Καρασαβόγλου Αναστάσιος, .νίαλυπνόςΔημήτριος. Νικολαίδης Μιχαήλ, Κατσορίδας Δημήτριος

1 Κ,ν,ΑΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 30-9-94

ΑΡΙΘΜ. ΤΩΝ ΝΟΜΙΜΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Α^ΑΛΟΔΑΠΩΝ ΣΤΗΝ Ε,ΑΛΑΛΑ ΣΤΙΣ 30-9-1994 ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

ΚΛΑΔΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 1 Α-ΑΛΟΔΑΠΩΝ

ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΟΚ ΤΩΝ 12

ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ .ΑΠΟ ΑΛΒΑΝΓΑ-

ΤΟΥΡΚΙΑ-ΚΥΠΡΟ: Απόλυτος I °'ο Απόλυτος j % Απόλυτος | %

- - - - - - - - - 1- - - - -1 τ-Υ Ν Ο το 1 27.606 1 100 14.268 100 2.822 1 100

1 Γ εωργία-Κτηνοτροφία-Δάση-Αλιεία 21 0,71

2. Ορυχεία (Μεταλλεία-Λατομεία κλπ) 89 1 0.3 , 43 0.3 12 0,4

ί 3. Βιομηχανία-Βιοτεχνια 3.128 1 11.3 1.658 11,6, 426 , 15,1

__________ ^ ^ ^ ^ ----------j 4. Ηλεκτρισμός-Φωταέριο-Ύδρευση 0.3 62 0.4

5, Οικοδομήσεις Δημ.Έργα Γ ;.807 6.5 547 3,8 32 6 ' 11,6

i 6. Εμπόριο--ενοδογεία-Εστιατόρια S.032 2.9 4.866 34.1 ; 801 ! 28,4

7. Μεταφοοές-Επικοινωνίες 4.404 16.0 2.688 18,8, 319 11,3

1 8. Τράπεςεε - Ασιράλειες ------ ____ Ιϊϊ^ 2," 542 3 .8 : 113 4,0

l i .Y n W o ta ; 1 8.071 1 29^1 3.673Γ 1 1

25,7 1 757 1 26.8 1Πηγή: «Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλος» Καρασαβόγλοο Αναστάσιος, Μα<

Νικολαΐδης Μιχαήλ, Κατσορίδας Δημήτριος.5υτικός Δημήτριος,

Επίπεδο παραγωγικότητας νόμων και παράνομων αλλοδαπών σε σύγκριση με αντίστοιχες ειδικότητες Ελλήνων

(ποσοστό απαιτήσεων σε όλες τις περιοχές).

Ίδιο ή Υψηλότερο Νόμιμοι Παράνομοι

Κατώτερο κατά 0- 20%Νόμιμοι Παράνομοι

Κατώτερο κατά 20- 40%Νόμιμοι Παράνομοι

Κατώτερο κατά Πάνω από 40% Νόμιμοι Παράνομοι

Θεσσαλονίκη 33,3 16,7 66,7 0 0 50,0 0 33,3

Πέλλα 25,0 33,3 25,0 8.3 41,7 33,3 8,3 25,0

Ημαθία 26,3 20,0 52,6 30,0 21,0 45,0 0 5,0

Κιλκίς 18,8 29,4 37,5 17,6 25,0 29,4 18,8 47,1

Σύνολο 24,5 21,8 43,4 18,2 24,5 34,5 7,5 25,5

Δαπανών Λαθρομετανάστευσης (σε εκατομμύρια)

Αντικείμενο Δαπάνης

Μισθώσεις Λεωφορείων

Εκτός έδρας αποζημιώσεις

Καύσιμα

Διατροφή

Εισιτήρια

Ελαστικά

Ιυντήρηση- επισκευή αυτοκινήτων

Λουιές δαπάνες (έξοδο καθαριότητας, γραφική ύλη κ.λ,π.)

Εκτός έδρας αποζημιώσεις προσωπικού

Υλικοτεχνική υποδομή

Μισθώσεις κτφίων

ΓΕΝΙΚΟ ΙΥΝΟΛΟΠηγή: Ρυλμόν Λινάρδου Πέτρου (1996): «Η συμβολή των μεταναστών στην παραγωγή», <

Ταχ. Τεύχος Φ28. 18/7/98. σελ. 83

ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ (%) ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΑΛΛΟΑΑΠΛΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΤΑ ΒΑΘΜΙΑΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ (ΣΧΟΑ. ΕΤΟΣ 1991-92)

Βαθμίδα Εκπαίδευσης Τέως ΕΧΣ.Δ. % Αλβανία % Λοιπές χώρες V· Σύνολο V*

Α'βάθμια 51,73 24,48 23,78 79,5

Β'βάθμια 39,12 22,14 38,74 20,5

ΣΥΝΟΛΟ 49,15 23,99 26,13 100,0

Πηγή: «Ξένοι εργάτες στο Νομό Καβάλας», Καρασαβόγλου Αναστάσιος, Μαδυτινός Δημήτριος, Νικολαϊδης Μιχαήλ, Κατσολίδας Δημήτριος, Καβάλα, Νοέμβριος 1996.

Χορηγηθείσες άδεις εργασίας αλλ.οδαπών, κατά φύλο κ υττηκοότητας: 1994 και 1995

Χώρες 1994 ________ 1995Σύνολο -Λρρενες θ ή /ε ις Σύνολο 1 λρρενες j θήλεις

Σύνολο 9.290 5.241 4.049 9.455 5.663 3.792Ευρώπη 6.559 3.147 3.412 6.350 3.280 3.070Γαλλία 543 356 187 556 349 207Γ ερμανία 714 333 381 688 293 395Ιταλία 449 271 178 438 291 147Ην. Βασίλειο 1.578 668 910 1.540 779 761Τουρκία 336 243 93 303 239 64Λοιπές 2.939 1.276 1.663 2.825 1.329 1.496

-Α«£1!5Π______________ 1.160 1.133 27 1.135 1.098 37Αίγυπτος 1.088 1.081 7 1.023 Ι.0Ι3 10Λοιπές 72 52 20 112 85 27Αμερική 371 166 205 408 180 228Ηνωμ. Πολιτείες 180 96 84 242 130 112Καναδάς 54 26 28 42 27 15Λουτές 137 44 93 124 23 101Ασία Ι.Ι08 743 365 1.464 1.050 414Κύπρος 648 425 223 787 540 247Λοοτές 460 318 142 677 510 167Ωκεανία 89 49 40 95 53 42Ακαθόριστες Χώρες 3 3 3 2 1ΑΝΑΝΕΩΣΕΙΣΣύνολο 9.438 5.830 3.608 8.653 5.529 3.124Ευρώπη 3.660 2.420 1.240 2.856 2.013 843Γαλλία 85 38 47 10 4 6Γ ερμανία 160 76 84 2 2Ιταλία 97 68 29 5 3 2Ην. Βασίλειο 331 163 168 60 47 13Τουρκία 461 371 90 406 339 67Λοιές 2.526 1.704 822 2.373 1.618 755Αφρική 1.123 1.001 122 1.190 1.079 111Αίγυπτος 821 769 52 888 837 51

Λουιέν 302 232 70 302 242 60Αμερική 722 387 335 728 355 373

Ηνωμ. Πολιτείες 417 241 176 405 238 167

Κα\·αδάς 66 49 17 59 38 1 21239 97 142 264 79 I 185

3.843 1.956 1.887 3.807 2.025 1 1.782

Κύπρος 415 291 124 369 259 1 110

3.428 665 1.763 3.438 1.766 i 1.672

Ωκεανία 70 48 22 65 50 i 15

Ακαθόριστες τώρες 20 18 2 7 1 7 i -Πηγή: ΕΙΥΕ, Στατιστική Επετηρίδα της Ελλάδας 1986. σελ. j72

Έ τος Αριθμός νόμιμων I19β0 28!62Γ]

Γ 1981 30.0 ΐ Γ« - ,Qg2

28.7661983 28.7361984 28.8641985 28.1561986 28.0001987 28.854

1988 26.3311989 24.662

1990 27.022

1991 29.439

1992 33.891

1993 29.984

' 1994 28.730

1995 27.453

Ιίΐγή: Πειραματικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατόφτισης και Απασχόλησης

Έ τος Αριθμός παράνοομων Πηγές1980 19.000 (1)

1981-1982 70.000 (2)

1982-1983 40.000 (3)

1985 40.000 (4)

1986 40.000 (5)

1987 60.000 (6)

1987-1988 30.000-70.000 (7)

1989 60.000-100.000 (8)

1990-1991 180.000-260.000 (9)

1992 280.000-350.000 (10)

1993 395.285 (Π)

1995 470.000 (12)

Πηγή: (1) δούλης Σ„ 1985: 47. (2) Comission. 1983: 42. (3) Ricca S.