ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣΚάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι

ΕΜΠΝΕΥΣΤΡΙΑ-ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: ΖΑΦΕΙΡΙΑΔΟΥ ΚΟΡΝΗΛΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας, Α΄ γυμνασίουΔιαθεματικά: νεοελληνική γλώσσα α΄ γυμνασίου (εξοικείωση με διαφορετικά είδη λόγου), αισθητική αγωγή (καλλιτεχνικά και μουσική), γυμναστική, πληροφορική

ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 διδακτικές ώρεςΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ: 21 Μαθητές της Α΄ Γυμνασίου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣκοπός του σεναρίου είναι να ασκήσει τους μαθητές στη

βιωματική προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων εξοικειώνοντας τους παράλληλα τόσο με τη διαδικασία άντλησης και αξιοποίησης υλικού από το διαδίκτυο για την εκπόνηση των εργασιών τους στο μάθημα όσο και με την παραγωγή γραπτού λόγου με τη βοήθεια των ΤΠΕ.

Το θεωρητικό πλαίσιο: 1. Ο κοινωνικοπολιτισμικός εποικοδομισμός Η συνεργατική διαδικασία που ως προϋπόθεση απαιτείται για τη

διδασκαλία μέσω ιστοεξερεύνησης ευνοεί την ανταλλαγή απόψεων και υλοποιεί τον κοινωνικοπολιτισμικό εποικοδομισμό, τη διαδικασία μάθησης που καταρχήν δεν υιοθετείται στη συμβατική τάξη. Η συγκεκριμένη προσέγγιση στηρίζεται στη θεωρία της εποικοδόμησης της γνώσης στην οποία κυρίαρχο ρόλο μπορούν να έχουν μεν οι ιδέες των μαθητών, ενώ η γνώση οικοδομείται σε μια διαδικασία σταδιακής διαφοροποίησης και συντονισμού των αρχικών ενεργειών του ατόμου μέσα από τη συνεχή αλληλοδιαπλοκή αισθητηριακής εμπειρίας και λογικής. Ο εποικοδομισμός υπογραμμίζει την αξία της ενεργητικής μάθησης μέσω της αυτενέργειας καθώς και της εικονικής αναπαράστασης των διδασκομένων γνωστικών αντικειμένων με τη χρήση εποπτικών μέσων. Έμφαση επίσης δίνει στη διαδικασία δόμησης της γνώσης μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης (ΙΤΥ, 2007). Στο πλαίσιο αυτό οι κοινές εμπειρίες καθώς και η ικανότητα του ανθρώπου να μπαίνει στη θέση και την οπτική των άλλων (ενσυναίσθηση) παρέχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας και συνεννόησης (Ράπτης & Ράπτη, 1998).

Σε μια τέτοια διδακτική παρέμβαση δίνεται έμφαση στις εποικοδομητικές και συνεργατικές διαδικασίες, στη δημιουργικότητα, στην ανοιχτή σκέψη. Ο δάσκαλος έχει διακριτικό ρόλο και εναρμονίζει τη διδασκαλία του ανάλογα με τις ιδέες των μαθητών.

2. Οι νέες τάσεις στη διδασκαλία της λογοτεχνίας Οι γλωσσολογικές και άλλες επιστημονικές θεωρίες που μελετούν

τη θέση και τα σύμβολα της γλώσσας στην ανθρώπινη επικοινωνία έχουν συντελέσει στο να αναπτυχθεί και στην εκπαιδευτική κοινότητα ένας γόνιμος προβληματισμός σχετικά με τις θεωρητικές και πρακτικές πλευρές της διδασκαλίας της γλώσσας αλλά και γενικότερα της ίδιας της διδασκαλίας. Ο παραπάνω προβληματισμός διευρύνεται από τη σύγχρονη αντίληψη για τις δραματικές αλλαγές -συνεπεία της χρήσης των νέων τεχνολογιών- στο τοπίο της γλώσσας και της ανθρώπινης επικοινωνίας και αναδεικνύει τα ακόλουθα αξιοποιήσιμα στη διδακτική του μαθήματος σημεία:

1.Το κείμενο δε νοείται χωρίς το περικείμενό του, δηλαδή χωρίς όλους αυτούς τους παράγοντες που το καθιστούν κατανοήσιμο: το δημιουργό (ή τους δημιουργούς), το δέκτη/-ες , τον τόπο και το χρόνο παραγωγής και πρόσληψης του, τις άλλες εκείνες γλωσσικές συμβάσεις στις οποίες βασίστηκε τόσο η δημιουργία όσο και η πρόσληψή του (Γεωργακόπουλου & Γούτσος, 1999).

2.Θεμελιώδης παράμετρος της προσέγγισης του κειμένου είναι η έννοια της πολυτροπικότητας σύμφωνα με την οποία το κείμενο σημειοδοτείται τόσο από τον τρόπο χρήσης της γλώσσας αλλά και την έκφραση του προσώπου, τον επιτονισμό του ομιλητή-πομπού, την εικόνα ή τον ήχο που το συνοδεύει, ένα πλήθος εξωγλωσσικών σημειωτικών συστημάτων. Το κείμενο λοιπόν διευρύνεται με τη χρήση - εφαρμογή της έννοιας της πολυτροπικότητας και αναδεικνύεται ουσιαστικά σε μια σύνθετη ποικιλία κοινωνικών καταστάσεων ή συμβάντων: γραπτά κείμενα, βιντεοκλίπ, ζωγραφικούς πίνακες, θεατρικές παραστάσεις, δρώμενα κ.ά. (Χοντολίδου, 1999) .

3.Επιπρόσθετα, η αξιοποίηση του υπερκειμένου διαφοροποιεί αισθητά την προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων, καθώς συνδυάζει παραδοσιακούς τρόπους διδασκαλίας με νέους που ενσωματώνουν την υπολογιστική τεχνολογία , απαιτούν πολυεπίπεδη οργάνωση και οδηγούν με τη χρήση οπτικοακουστικού υλικού σ’ ένα «διαφορετικό» τρόπο ανάγνωσης του κειμένου (Κουτσογιάννης, 2002).

Οι παραπάνω θέσεις, ενσωματωμένες πάντα με κριτική ματιά στο πρόγραμμα σπουδών, αποβλέπουν στο να αναπτυχθεί ένας δημιουργικός διάλογος του μαθητή με το προς μελέτη κείμενο, να γίνει ο μαθητής ενεργητικός δέκτης και πομπός των σημειωτικών συστημάτων που συνοδεύουν την προσέγγισή του και πάνω απ’ όλα να αλληλεπιδράσει με το λογοτεχνικό κείμενο και να αναπτύξει κριτική σκέψη απέναντι σε κάθε είδους κείμενο αλλά και απέναντι στην ίδια την τεχνολογία και

τους «δρόμους» που αυτή ανοίγει.

ΣΤΟΧΟΙ:-ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ · Επιδιώκεται πρωτίστως η εξοικείωση με το λογοτεχνικό ρεύμα της

σύγχρονης ποίησης και των χαρακτηριστικών της. · Επιπρόσθετα προσεγγίζονται :

Α. τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη,Β. η κριτική ανάγνωση των ηλεκτρονικών πηγών,Γ. η σχέση λογοτεχνίας-φύσης-κοινωνίας (Κείμενα Νεοελληνικής λογοτεχνίας Α Γυμνασίου, Βιβλίο εκπαιδευτικού, σελ. 11).

-ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΙ· Οι μαθητές εξοικειώνονται με την πλοήγηση στο διαδίκτυο και

αναπτύσσουν δεξιότητες χρήσης πολυμέσων (μουσικών αρχείων )· Παράλληλα, καλούνται να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του

Επεξεργαστή Κειμένου και της Προβολής Παρουσίασης για την παραγωγή γραπτού λόγου και την οπτικοποίηση των δεδομένων που παράγονται από το κείμενο γενικότερα.

-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ· Τα παιδιά εξοικειώνονται με τη συνεργατική διδασκαλία, καθώς

μέσω των ομάδων εργασίας αναλαμβάνουν ρόλους, επιμερίζουν την εργασία, συγκεντρώνουν το υλικό και το επεξεργάζονται από κοινού, βοηθώντας το ένα το άλλο και λειτουργώντας παραπληρωματικά.

· Επιπλέον, ασκούνται στην ανακαλυπτική/διερευνητική μάθηση και τη βιωματικότητα με την αναζήτηση σε διαδικτυακές πηγές και την αξιοποίηση των ειδικών πλεονεκτημάτων των πολυμέσων (εικόνα, ήχος) αφομοιώνοντας έτσι σε μεγαλύτερο βαθμό την παρεχόμενη γνώση.

· Παράλληλα, ασκείται η κριτική τους σκέψη και η παρατηρητικότητά τους, καθώς καλούνται από τις πηγές που θα επεξεργαστούν να αξιοποιήσουν εκείνα τα στοιχεία που θα τους είναι απαραίτητα στην εκπόνηση των εργασιών τους. Συμμετέχοντας έτσι ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία, παράγουν προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, σημειώσεις και συνεχή γραπτό λόγο σε αυθεντικές συνθήκες επικοινωνίας.

· Τέλος, καθώς το σενάριο αγγίζει το θεματικό πεδίο κι άλλων μαθημάτων, η γνώση προσεγγίζεται ολιστικά από το μαθητή/-τρια.

· Όλοι οι παραπάνω στόχοι συντείνουν ώστε η διδακτική

προσέγγιση να γίνει πιο προσφιλής και αγαπητή στα παιδιά, καθώς αυτά πλέον αναδεικνύονται σε πρωταγωνιστές της όλης μαθησιακής διαδικασίας, προσπερνώντας το παρωχημένο μοντέλο της στείρας αναπαραγωγής δεδομένων.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΥΛΙΚΟΣχολικά εγχειρίδια:Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας Α΄ ΓυμνασίουΙστορία νεοελληνικής λογοτεχνίας, Α΄, Β΄, Γ΄ ΓυμνασίουΦύλλα εργασίαςΛογισμικό: Επεξεργαστής Κειμένου, Λογισμικό Λογιστικών Φύλλων, Λογισμικό Προβολής Παρουσίασης, Φυλλομετρητής (Internet Browser)Ηλεκτρονικές διευθύνσεις:www . ekebi . gr , www.greek-language.grwww.google.grhttp :// www . Youtube . com

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Αφόρμηση-αφετηρία : Αφόρμηση για την προσέγγιση του παραπάνω κειμένου είναι η

επιθυμία της διδάσκουσας να έχουν οι μαθητές της επαφή και με το κειμενικό είδος της ποίησης όπως εξάλλου προβλέπεται και από το ΑΠΣ. Στη συνέχεια, τα παιδιά ακούν τη μουσική απόδοση του αποσπάσματος, από τον Γιάννη Μαρκόπουλο, στο Youtube, προκειμένου μέσω της ακουστικής αυτής προσέγγισης να αποκτήσουν ενσυναίσθηση των εικόνων-περιεχομένων του κειμένου. Στο σημείο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από το διδάσκοντα, ώστε να μην παρεκκλίνει η συμμετοχή των μαθητών σε αστειότητες-παιχνιδίσματα που σίγουρα δεν είναι στους εκπαιδευτικούς στόχους το μαθήματος. Κατανομή του χρόνου

Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και αναλαμβάνουν, με την καθοδήγηση το διδάσκοντα, συγκεκριμένες εργασίες (1η διδακτική ώρα στο εργαστήριο των η/υ).

Οι ομάδες των μαθητών παρουσιάζουν στην ολομέλεια τα αποτελέσματα των εργασιών τους (2η διδακτική ώρα στο εργαστήριο των η/υ).

Ο ρόλος του διδάσκονταΟ διδάσκων καθ’ όλη τη διαδικασία είναι καθοδηγητής,

διευκολυντής και αρωγός. Συμβουλεύει και παρεμβαίνει για να λύσει απορίες, να προωθήσει τη συζήτηση και να βοηθήσει στην ομαλή πορεία της όλης προσπάθειας των μαθητών

Ως προς την προετοιμασία του σεναρίου, οφείλει να έχει ελέγξει όλες τις προτεινόμενες ιστοσελίδες και τις διαδρομές των αρχείων, ώστε να βεβαιωθεί καταρχήν ότι υπάρχουν και λειτουργούν κανονικά, και επιπλέον να χρονομετρήσει τις σχετικές ενέργειες ώστε να διασφαλίσει κατά το δυνατόν την ολοκλήρωση του σεναρίου στον δεδομένο χρόνο.

Κατά την ώρα της εκτέλεσης του σεναρίου στο εργαστήριο πληροφορικής θα πρέπει να παρακολουθεί τον χρόνο εκτέλεσης, να λύνει τυχόν απορίες και τεχνικά ζητήματα και να φροντίζει ότι οι μαθητές δεν θα παρεκκλίνουν από τα ζητούμενα. Επίσης, σε περίπτωση που η ανάθεση των αρμοδιοτήτων στα μέλη κάποιας ομάδας κριθεί αναποτελεσματική, θα μπορούσε να προβεί σε ορισμένες διορθωτικές αλλαγές.

Βασική μέριμνα του πρέπει να είναι η ολοκλήρωση του σεναρίου με την παραγωγή συγκεκριμένου και απτού αποτελέσματος, ώστε οι εμπλεκόμενοι μαθητές να μπορέσουν να το αξιολογήσουν συνολικά και να νιώσουν την ικανοποίηση της συμμετοχής.

Οι ρόλοι των μαθητώνΚατά τη συνεργασία των μαθητών σε ομάδες και τη συγγραφή

ομαδικού κειμένου ή σημειώσεων, έχουμε παραγωγή λόγου μέσα σε συνθήκες ανάδρασης: η σκέψη κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπολοίπων μαθητών της ομάδας. Με τον τρόπο αυτό το συλλογικό κείμενο ή οι σημειώσεις που παράγονται αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και αποτέλεσμα συζήτησης μεταξύ των μελών της ομάδας.

Οργάνωση χρόνου:Οι δύο διδακτικές ώρες που προβλέπονται για την υλοποίηση του

σεναρίου, κατανέμονται ως εξής:1 η ώρα (στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών)Οι μαθητές, χωρίζονται από την εκπαιδευτικό σε 7 ετερογενείς, ως

προς την επίδοση των μαθητών, ομάδες των 3 ατόμων (καλοί-μέτριοι-αδιάφοροι μαθητές) και στα μέλη κάθε ομάδας κατανέμονται από τα ίδια τα παιδιά αρμοδιότητες (χειριστής υπολογιστή, καθοδηγητής βημάτων

φύλλου εργασίας, επεξεργαστής υλικού, συντονιστής). Επίσης κάθε ομάδα «βαφτίζεται» από τον εκπαιδευτικό, υποδύεται τελικά ένα ρόλο και εργάζεται πάνω στο αντίστοιχο φύλλο εργασίας. Μπορεί να χρειαστεί το ίδιο φύλλο εργασίας να δοθεί σε δύο ομάδες προς επεξεργασία, χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να αλλοιώνει το χαρακτήρα της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει συνολικά το σενάριο/πρόγραμμα, ώστε να γνωρίζουν όλοι οι μαθητές το περιεχόμενό του και τους επιδιωκόμενους στόχους και στη συνέχεια διαβάζει το απόσπασμα του λογοτεχνικού έργου από το σχολικό εγχειρίδιο. Οι μαθητές εκφράζουν τις σκέψεις και τις ιδέες τους στην τάξη και αρχίζουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, ώστε να συμπληρωθεί το Φύλλο Εργασίας που έχει εγκατασταθεί στους υπολογιστές που δουλεύουν.

2 η ώρα (στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών)Τα παιδιά βρίσκονται στο εργαστήριο των υπολογιστών και

επεξεργάζονται τα φύλλα εργασίας και παρουσιάζουν τελικά τα πορίσματα των αναζητήσεων τους και την εργασία τους. Τέλος, αξιολογούν προφορικά και γραπτά την όλη διαδικασία.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

«Φιλόλογοι1»:Τα παιδιά επισκέπτονται την ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου

Βιβλίου αναζητούν πληροφορίες για τον Οδυσσέα Ελύτη και το έργο του και κρατούν σημειώσεις. Στη συνέχεια καταγράφουν τα αποτελέσματα τους σε αρχείο προβολής παρουσίασης .ppt που θα το παρουσιάσουν στην τάξη.

«Φιλόλογοι 2»2: (Η ένδειξη του δείκτη παραπέμπει στην ανάθεση των παρακάτω εργασιών σε δύο ομάδες)

Τα παιδιά αξιοποιώντας α. τις σελίδες 116-117 και 121-123 του σχολικού εγχειριδίου της ιστορίας νεοελληνικής λογοτεχνίας Α΄ Β΄ Γ΄ γυμνασίου και β. τη φράση «Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη είναι η ποιητική προσέγγιση του κόσμου με τις αισθήσεις, η αναφορά στην ιστορική παράδοση, η αναφορά στη θρησκεία, η σχέση με την ελληνική φύση, το μυστήριο του φωτός.»αναζητούν τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη στο συγκεκριμένο απόσπασμα και στη συνέχεια σε πίνακα του Επεξεργαστή κειμένου

(Word) καταγράφουν τις αντιστοιχίες που εντόπισαν.

«Οι παιχνιδιάρηδες ερευνητές»:Τα παιδιά επισκέπτονται την Πύλη της ελληνικής γλώσσας και

αναζητούν την ερμηνεία της λέξης «αλωνάκι» μια και ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν τους προσφέρει τα ερεθίσματα για να ερμηνεύσουν τη λέξη. Καταγράφουν σε αρχείο του Επεξεργαστή κειμένου (Word) τα ευρήματά τους. Ακόμη, αξιοποιώντας το διαδίκτυο αναζητούν στη μηχανή αναζήτησης πληροφορίες για το παιχνίδι «Περνά περνά η μέλισσα» και καταγράφουν σε αρχείο του Επεξεργαστή κειμένου (Word) τους κανόνες του παιχνιδιού.

«Οι ιστορικοί»:Τα παιδιά αξιοποιώντας τις σελίδες 116-117 και 121-123 του

σχολικού εγχειριδίου της ιστορίας νεοελληνικής λογοτεχνίας Α΄ Β΄ Γ΄ γυμνασίου αναζητούν το ιστορικό πλαίσιο της εποχής του ποιητή. Στη συνέχεια παρουσιάζουν τις πληροφορίες τους σε χρονολόγιο που αξιοποιεί τις δυνατότητες του λογισμικού λογιστικών φύλλων (Excel).

«Οι καλλιτέχνες2»: (Η ένδειξη του δείκτη παραπέμπει στην ανάθεση των παρακάτω εργασιών σε δύο ομάδες)

Στα παιδιά -και με τη χρήση του λογισμικού παρουσίασης- δίνονται πίνακες γνωστών ζωγράφων ή εικόνες με θέματα από τη φύση και ζητείται από τα παιδιά να τους ονοματίσουν με στίχο/-ους του ποιήματος. Στη συνέχεια, τους δίνονται κάποιοι από τους στίχους του ποιήματος ως οδηγοί και τους ζητείται να δημιουργήσουν το δικό τους ποίημα .

ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ1.Σε προέκταση των παραπάνω εργασιών και συνδυαστικά με το

μάθημα της Γλώσσας, θα μπορούσε να ζητηθεί από όλες τις ομάδες είτε να αυτοπαρουσιαστούν σε γραπτό λόγο είτε να συνθέσουν με άξονα στίχους του ποιήματος το δικό τους ποίημα.

2. Η παραπάνω προσπάθεια θα ήταν δυνατό να συνδυαστεί με το μάθημα της αισθητικής αγωγής και α.τα παιδιά να ζωγραφίσουν είτε κάποια εικόνα του ποιήματος του Ελύτη είτε κάποια εικόνα από το δικό τους ποίημα (καλλιτεχνικά). β.τα παιδιά να μάθουν και να αποδώσουν μουσικά το απόσπασμα (μουσική).

3. Σε συνεργασία με τον καθηγητή της γυμναστικής τα παιδιά -και οι καθηγητές τους- παίζουν το παιχνίδι «περνά περνά η μέλισσα»,

καθιστώντας την εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία πέρα από ευχάριστη και διασκεδαστική.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΓεωργακόπουλου, Α.& Γούτσος, Δ. (1999). Κείμενο και επικοινωνία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.ΙΤΥ. (2007). Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα ΠΑΚΕ, τεύχος 1, Γενικό Μέρος. Πάτρα.Κουτσογιάννης, Δ. (2002). Τεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας: Από το εκπαιδευτικό λογισμικό στον κριτικό τεχνογραμματισμό. Στο: Χρ Κυνηγός, Ε. Δημαράκη (επιμ.). Νοητικά εργαλεία και πληροφοριακά μέσα, Παιδαγωγική αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για τη μετεξέλιξη της εκπαιδευτικής πρακτικής, σ.399-419. Αθήνα : Καστανιώτη.Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (1998). Πληροφορική και εκπαίδευση. Συνολική προσέγγιση. Αθήνα. Χοντολίδου, Ε. (1999). Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας. Γλωσσικός Υπολογιστής, 1, 115-118.