ΓΛΩΣΣΑ Β

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 1

Επιμέλεια : Γάτσου Ελένη


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑΒ΄ Γυμνασίου

Σημειώσεις - Ασκήσεις


ΕΝΟΤΗΤΑ : Απ΄ τον τόπο μου σ΄ όλη την Ελλάδα

Α΄ Θεωρία Γραμματικής - Συντακτικού

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. Το υποκείμενο των προσωπικών ρημάτων είναι πάντα σε πτώση

ονομαστική και το βρίσκουμε ρωτώντας ποιός ; ποιά ; ποιό ; ή ποιοί ; ποιές ; ποιά ; π.χ. Ο λαός τον υποδέχτηκε θριαμβευτικά

(Ποιός τον υποδέχτηκε; Υποκ.: Ο λαός).2. Το υποκείµενο των απρόσωπων ρηµάτων και απρόσωπων εκφράσεων

είναι µια ολόκληρη δευτερεύουσα πρόταση. Οι δευτερεύουσες προτάσεις που µπορούν να πάρουν θέση υποκειµένου λέγονται ονοµατικές και εισάγονται µε τα ότι, πως, να, µήπως, πώς, όπως, ποιος, πότε, πού κτλ.

ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ

1. Όταν το ρήμα είναι πρώτου ή δευτέρου προσώπου ενικού ή πληθυντικού αριθμού, τότε συνήθως το υποκείµενο του ρήματος (εγώ, εσύ - εμείς, εσείς) παραλείπεται, γιατί γίνεται φανερό από την κατάληξη του ρήματος.

Π.χ. Διαβάζω το µάθηµα. (υποκ.: εγώ) Γράφεις ωραία. (υποκ.: εσύ)

Όταν όµως θέλουµε να το αvτιδιαστείλoυµε από το άλλο υποκείµενο ή να το τονίσουµε, τότε µπαίνει

Π.χ. Εσείς θα πάρετε την τελική απόφαση. (τονίζεται το εσείς) 2. Μερικές φορές µπορεί να παραλείπεται και το υποκείµενο ρήµατος τρίτου

προσώπου: α. Όταν εννοείται εύκολα από τη σειρά του λόγου.

Π.χ. Ο καθηγητής µπήκε στην αίθουσα και άνοιξε (εννοείται: ο καθηγητής) το βιβλίο του.

β. Όταν εννοείται εύκολα από την έννοια του ρήµατος. Π.χ. Ο Γιάννης πήγε στο νοσοκοµείο για να τον εξετάσουν.

(εννοείται: οι γιατροί )γ. Όταν είναι γενικό και αόριστο.

Π.χ. Στη Γερµανία δε σ' αφήνουν (εννοείται: οι Γερµανοί τροχονόµοι) να παρκάρεις όπου θέλεις.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 3δ. Όταν το ρήµα φανερώνει κάποιο φυσικό φαινόµενο.

Π.χ. βρέχει, χιονίζει, µπουµπουνίζει (εννοείται: το χιόνι χιονίζει, η βροχή βρέχει κτλ.).

ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ – ΡΗΜΑΤΟΣ

1. Σε µια πρόταση που έχει ένα υποκείµενο, το ρήµα συµφωνεί µε το υποκείµενο στο πρόσωπο και στον αριθµό.

Π.χ. Η Ελένη διαβάζει. Οι µαθητές διαβάζουν.

2. Όταν το υποκείµενο είναι όνοµα περιληπτικό (δηλώνει ένα σύνολο από πρόσωπα ή πράγµατα), µπορεί το ρήµα να εκφέρεται στον πληθυντικό αριθµό, µονολότι το υποκείµενο βρίσκεται στον ενικό αριθµό.

Π.χ. Ο µαθητόκοσµος φωνάζουν και διαµαρτύρονται. Kόσµoς πoλύς τoν επευφηµoύσαν

3. Σε µια πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείµενα, το ρήµα κανονικά µπαίνει στον πληθυντικό αριθµό και στο επικρατέστερο πρόσωπο. Επικρατέστερο είναι το α΄ πρόσωπο σε σύγκριση µε το β΄ και το γ΄, και το β΄ σε σύγκριση µε το γ΄ (α' > β' > γ').

Π.χ. Εγώ και εσύ κλαίγαµε. (α'> β') Εσύ και ο αδελφός σου γράψατε καλά. (β'> γ')

4. Αν όµως συµβεί να προηγείται το ρήµα και τα υποκείµενα να ακολουθούν ,τότε µπορεί το ρήµα να εκφέρεται σε ενικό αριθµό, δηλαδή να συµφωνεί µε το πρώτο, το πλησιέστερό του υποκείµενο, που είναι σε ενικό αριθµό.

Π.χ. Τραυµατίστηκε ο οδηγός του αυτοκινήτου και ένας επιβάτης. Εκεί τον έφερε η θλίψη και η δυστυχία.

Β΄ Στοιχεία Δομής του Λόγου

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥΟδηγός για την ανάπτυξη μιας παραγράφου είναι η θεματική πρόταση, γιατί αυτή περιλαμβάνει την κύρια ιδέα που θα αναπτύξουμε. Ανάλογα με τη θεματική πρόταση μια παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί με :

Α) Παραδείγματα Χρησιμοποιούμε για την ανάπτυξη της παραγράφου αρκετά χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα παραδείγματα από την πραγματικότητα ή από την ιστορία.

«Όλες οι δραστηριότητες του ανθρώπου, που στρέφονται σε κάθε τοµέα (οικονοµικό, κοινωνικό, πολιτικό, επιστηµονικό, ηθικό, καλλιτεχνικό, θρησκευτικό) είναι εκφράσεις της ζωής και του πολιτισµού, γι' αυτό στοιχειοθετούν αυτό που αποκαλούµε πολιτισµική παράδοση. Λόγου χάρη:


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 4το άροτρο, η κοινοτική οργάνωση, το νοµοθετικό πλαίσιο, η δράση του πολίτη, οι λατρευτικές εκδηλώσεις, η τέχνη, όλα αυτά εκφράζουν την ανθρώπινη προσπάθεια, αποκαλύπτουν τη ζωή µιας κοινωνίας, διατηρούνται αυτούσια ή µεταβάλλονται και αναµορφώνονται µε την πάροδο του χρόνου ή επιζούν µόνο ως σύµβολα στη µνήµη των λαών, ως έκφραση της δηµιουργικότητάς τους, ως πολιτισµική περιουσία.»

Β) Σύγκριση – Αντίθεση

Όταν συγκρίνουµε δύο πρόσωπα, πράγµατα ή ιδέες, παραθέτουµε τις οµοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν όµως αvτιθέτoυµε το ένα στο άλλο, τονίζουµε τις διαφορές τους.

«Δεν αντιλαµβάνεστε ούτε υπολογίσατε ποτέ µέχρι τώρα τίνος είδους άνθρωποι είναι οι Αθηναίοι, εναντίον των οποίων θα πολεµήσετε, και πόσο διαφέρουν από σας σε όλα. Αυτοί, από τη µια µεριά, είναι νεωτεριστές και ικανοί να προγραµµατίζουν και να εκτελέσουν στην πράξη όσα αποφασίσουν. Εσείς, από την άλλη, είστε ικανοί και να διατηρείτε αυτά που υπάρχουν και να µην επινοείτε τίποτε και να µην ικανοποιείτε ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες. Αυτοί πάλι είναι τολµηροί σε σύγκριση µε τη δύναµή τους και είναι ριψοκίνδυνοι παρά τις αντίθετες υπαγορεύσεις της λογικής και είναι αισιόδοξοι στις δυσκολίες. Ενώ δική σας συνήθεια είναι να κάνετε λιγότερα από όσα µπορείτε και να µην έχετε εµπιστοσύνη ούτε στις βέβαιες λύσεις της λογικής και να νοµίζετε ότι δε θα απαλλαγείτε ποτέ από τα δεινά. [. .. ]»

Θουκυδίδης, Ιστορία, Α.70Γ) Αιτιολόγηση

Πολλές φορές στη θεµατική πρόταση εκφράζουµε µια κρίση, η ισχύς της οποίας χρειάζεται να αποδειχθεί µε αιτιολόγηση.

«Εγώ λοιπόν εκ πρώτοις νοµίζω πως είναι δίκαιο να επαναφέρουµε στην εξουσία το δηµοκρατικό κόµµα της Ρόδου. Ωστόσο, κι αν ακόµη δεν ήταν δικαιο, κάθε φορά που έρχονται στο νου µου οι ενέργειες εκείνων, αισθάνοµαι καθήκον µου να σας προτρέπω στην επιχείρηση αυτή. Και γιατί αυτό; Διότι, άνδρες Αθηναίοι, αν όλοι γενικώς σπεύδουν να πράττουν τα δίκαια, είναι ντροπή µόνο εµείς να αντιδρούµε. Αν όµως όλοι οι άλλοι µηχανεύονται τρόπους να καταστρατηγoύν το δίκαιο και µόνο εµείς προβάλλουµε ως πρόσχηµα της απραξίας µας τη δικαιοσύνη, αυτό δεν το θεωρώ δικαιοσύνη αλλ' ανανδρία, αφού διαπιστώνω ότι όλοι γενικώς εξασφαλίζουν το δίκαιό τους ανάλογα µε τη δύναµη που διαθέτουν.»

Δηµοσθένης, Υπέρ της Ροδίων Ελευθερίας, 28 Δ) Ορισμό

Μπορούµε στη θεµατική µας πρόταση να διατυπώσουµε έναν ορισµό, αλλά πρέπει στη συνέχεια να εξηγήσουµε αυτό τον ορισµό, χρησιµοποιώντας λεπτοµέρειες, παραδείγµατα, σύγκριση και αντίθεση, διαίρεση κτλ.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 5«Διαφήµιση είναι η γνωστοποίηση στο κοινό µε διάφορα µέσα (διαλαλητές, έντυπα, ραδιόφωνο, τηλεόραση κτλ.) των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν ένα προϊόν µε σκοπό την προβολή και την αύξηση των πωλήσεών του. Ωστόσο, ο ορισµός της διαφήµισης ως γνωστοποίησης δεν ανταποκρίνεται ούτε στο ελάχιστο στη σηµερινή µορφή της διαφήµισης. Και αυτό γιατί µπορεί η διαφήµιση να ξεκίνησε και να αναπτύχθηκε σαν φαινόµενο συνδεδεµένο στενά µε την οικονοµική ζωή των επιχειρήσεων, ωστόσο σήµερα επιτελεί κι άλλες πρόσθετες λειτουργίες, έµµεσα αλλά αποτελεσµατικά.»

Ε) Διαίρεση

Στη θεµατική πρόταση διαιρούµε µια περιληπτική έννοια στα µέρη της. Αναπτύσσοντας την παράγραφο εξετάζουµε τα κύρια χαρακτηριστικά του κάθε µέρους.

«Την εξουσία πλέον κατείχαν τέσσερα πρόσωπα. Ο Διοκλητιανός ανέλαβε τη διοίκηση των ανατολικών επαρχιών µε έδρα τη Νικοµήδεια της Μικράς Ασίας, ο Μάξιµος τη διοίκηση της Ιταλίας και της Αφρικής µε έδρα το Μεδιόλανο (σηµερινό Μιλάνο), ο Γαλέριος των βαλκανικών επαρχιών µε έδρα το Σίρµιο της Σερβίας και ο Κωνσταντίνος ο Χλωρός των δυτικών επαρχιών µε έδρα τους Τρεβήρους (Trier) της βορειοανατολικής Γαλατίας. Η Ρώµη έπαψε πια να είναι το κέντρο της αυτοκρατορίας.»

Στ) Αίτια και Αποτελέσματα

Αν στη θεµατική πρόταση διατυπώσουµε µια αιτία, παραθέτουµε στη συνέχεια τα αποτελέσµατά της. Μπορούµε να ακολουθήσουµε και αντίστροφη πορεία: να δώσουµε στη θεµατική πρόταση τα αποτελέσµατα που τα προκαλούν και κατόπιν να παραθέσουµε τις αιτίες.

«Ο φανατισµός αποτελεί γενικά ένα αρνητικό κοινωνικό φαινόµενο, το οποίο όµως επιδρά αρνητικά και στη διαµόρφωση της προσωπικότητας του ατόµου. Ο φανατισµένος άνθρωπος υποστηρίζει ιδέες χωρίς προηγουµένως να τις έχει αξιολογήσει µε τη λογική του. Διαµορφώνει κατ' αυτόν τον τρόπο µια προσωπικότητα µονόπλευρη και µονοδιάστατη. Οι απόψεις που υποστηρίζει δεν τεκµηριώνονται µε ορθά επιχειρήµατα και δεν αισθάνεται την ανάγκη να αποδείξει όλα όσα πρεσβεύει µε γνώµονα τη λογική. Επιπλέον, είναι εριστικός προς τους συνανθρώπους του, καθώς προσπαθεί πεισµατικά να τους πείσει για τις απόψεις του και πολλές φορές χρησιµοποιεί ακόµα και αθέµιτα µέσα. Έτσι, το φανατισµένο άτοµο δύσκολα µπορεί να συµβιώσει αρµονικά µε τους συνανθρώπους του.»

Από µαθητική έκθεση

Ζ) Αναλογία


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 6Αν διαπιστώσουµε µια οµοιότητα σε δύο εντελώς ανόµοια από µια

άποψη πράγµατα ή ιδέες, εξηγούµε στη συνέχεια πώς εννοούµε αυτή την οµοιότητα.

«Παροµοίωσαν τον άνθρωπο, δηλαδή κάθε µέλος της δηµοκρατούµενης κοινότητας, µε τα πετραδάκια του ψηφιδωτού. Το καθένα κρατά µέσα στην ατέλειά του το δικό του χρώµα και σχήµα. Το ένα συµπληρώνει το άλλο και όλα µαζί το σύνολο. Μέσα στο σύνολο και για το σύνολο έχει το καθένα τους την ξεχωριστή του θέση και παίρνει την αξία του. Το ένα δεν µπορεί να αντικαταστήσει το άλλο. Ωστόσο, αυτή η ανοµοιότητα προσδίδει στο καθένα την αξία του. Αν όλα τα πετραδάκια ήταν όµοια κι απαράλλακτα το ένα µε το άλλο, τότε το καθένα θα µπορούσε να αντικατασταθεί από τον οποιονδήποτε τυχόντα αντιπρόσωπό του. Το ίδιο παρατηρείται και στους ανθρώπους µέσα σε µια σωστή κοινότητα. Ο ένας δε µοιάζει µε τον άλλον. Αν οι άνθρωποι ήταν τέλεια κι απαράλλακτα όµοιοι, τότε ο καθένας θα µπορούσε να αντικατασταθεί από τον άλλον, από τον οποιονδήποτε δηλαδή τυχόντα αντιπρόσωπό του.»

Ι.Ν. Ξηροτύρης (από άρθρο δηµοσιευµένο σε εφηµερίδα)

Η) Συνδυασμό Μεθόδων

Πολλές φορές, για να αναπτύξουµε καλά µία παράγραφο, συνδυάζουµε δύο ή και περισσότερους από τους τρόπους που αναφέρθηκαν. Η παράγραφος που ακολουθεί αναπτύσσεται µε αιτιολόγηση και αντίθεση.

«Είναι γεγονός πως οι νεοέλληνες διαβάζουν όλο και λιγότερο πια. Κι αυτή η μείωση της αναγνωστικής διάθεσης οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ευρεία διάδοση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Κουρασμένος ψυχικά και σωµατικά από τους γρήγορους ρυθµούς ζωής που του έχει επιβάλει η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία, προτιµά να περνά τον ελεύθερο του χρόνο παρακολουθώντας τηλεόραση ή ακούγοντας ραδιόφωνο παρά διαβάζοντας. Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο τον ψυχαγωγούν, τον ενηµερώνουν και τον διασκεδάζουν, χωρίς ωστόσο να απαιτείται να χρησιµοποιεί τις πνευµατικές του δυνάµεις. Ο άνθρωπος είναι εκτεθειµένος στα µηνύµατα που η τηλεόραση -κυρίως- εκπέµπει, στα οποία όµως δεν ασκεί κριτική. Αντίθετα, κατά τη µελέτη ενός βιβλίου βρίσκεται σε εγρήγορση. Σε µια τέτοια όµως διαδικασία ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είναι διατεθειµένος να µπει, εφόσον για την καθηµερινή -ψυχική- κόπωση αναζητά µια εύκολη εκτόνωση. Δικαιολογηµένα λοιπόν οι Έλληνες δεν έχουν πια καλή σχέση µε το βιβλίο.»



1. Στις παρακάτω φράσεις βρείτε το υποκείµενο των ρηµάτων και τη

µορφή του.

α. Το καλοκαίρι ο ήλιος βασιλεύει αργά.

β. Όλοι θέλουν το καλό σου.

γ. Όσοι έπαθαν ζηµιές θα αποζηµιωθούν.

δ. Από σένα εξαρτάται αν θα πετύχεις.

ε. Ένας έφυγε και δύο ήρθαν.

στ. Το να κάνεις το καλό είναι υποχρέωσή σου.

ζ. Με ενόχλησε το ότι µε κατηγόρησαν άδικα.

η. Το «µολών λαβέ» του Λεωνίδα έµεινε στην ιστορία.

θ. Δεν επιτρέπεται να λες τέτοια λόγια.

ι. Δεν είναι ακόµη γνωστό ποιοι θα µιλήσουν στο συνέδριο.

2. Στις παρακάτω φράσεις βρείτε το υποκείµενο των ρηµάτων µε

έντονη γραφή και αντικαταστήστε το µε ένα ουσιαστικό κάνοντας

και τις αναγκαίες αλλαγές, χωρίς όµως να αλλάξετε το νόηµα των

προτάσεων.

α. Απαγορεύεται να περνούν τα φορτηγά αυτοκίνητα.

β. Από σένα εξαρτάται αν θα µονιµοποιηθείς.

γ. Μας στεναχώρησε το ότι επιµένατε να φύγετε.

δ. Δεν επιτρέπεται να µένετε µέσα στην αίθουσα την ώρα του

διαλείµµατος.

ε. Είναι γνωστό ότι ενδιαφέρεσαι γι' αυτή τη θέση.

3. Στις παρακάτω προτάσεις βάλτε το ρήµα στο κατάλληλο πρόσωπο και αριθµό.

α. Εγώ και οι συµµαθητές µου θα ..........(οργανώνω) µια εκδήλωση

για το Γ. Σεφέρη.

β. Εγώ και εσύ συνεχώς .........................(διαφωνώ).

γ. Γιατί ..................(είµαι) έξω εσύ και ο Γιάννης;

δ. ....................(έρχοµαι, πρoστ. αορ.) γρήγορα εσύ κι ο αδελφός

σου.

ε. Σε τέτοια κατάσταση μας…………………….(φέρνω, αορ.) η πείνα

και η ανάγκη.

στ. …………………..(τρέχω, αορ.) τότε γρήγορα στο φρούριο εγώ και

πέντε στρατιώτες.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 84. Στο κείµενο που ακολουθεί υπογραµµίστε τα υποκείµενα και γράψτε όσα

παραλείπονται.

- Το έσκασες από το σχολείο, μου είπε ένα παιδί.

- Ναι, έκαμα εγώ, έτσι, για να πω κάτι.

- Καλά έκαμες! Είπε αυτός σοβαρά…Εδώ πάνω όλα είναι πολύ ωραία.

Να, τώρα έρχεται και ο Αμερικάνος. Κάνε χάζι…

Γύρισα κατά κει που έδειχνε και είδα το θείο Περικλή. Πέρασε από

μπρος μου δίχως να με προσέξει και κάθισε στο καφενεδάκι ,που

ήταν έρημο εκείνη την ώρα.

5. Χρησιµοποιώντας τα αχώριστα λαϊκά µόρια (α-, ξε-, ανα-) γράψτε τις

λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σηµασίες.

α. αµεριµνησία: .................................................................. .

β. αξεπέραστος: ................................................................ .

γ. αύξηση της τιμής ενός προϊόντος :……………………………………..

δ. υποφέρω από δυνατό κρύο: ......................………………….

ε. αυτός που δεν υποφέρεται, αφόρητος: ............................ .

στ. ανεβάζω κάτι, σέρνω προς τα επάνω :……………………………….

ζ. αφαιρώ τον αφρό από το γλυκό την ώρα που βράζει :……………….

η. σηκώνω κάτι λίγο: ..........................................................

θ. παθαίνει αλλοίωση το χρώµα από τον ήλιο: ..................

ι. αυτός που δεν µπορεί να επαναληφθεί: ...........................

6. Ποια είναι η σηµασία των αχώριστων µορίων στις παρακάτω λέξεις;

α. περιγιάλι

β. αρχιµουσικός

γ. διασπώ

δ. διχοτόµος

7. Συµπληρώστε τα κενά των παρακάτω φράσεων µε λέξεις που

παράγονται από τα λαϊκά αχώριστα µόρια α-, ανα-, ξε-.

α. Τα νέα µέτρα ...........θύελλα διαµαρτυριών (ξε-).

β. Λίγες µέρες πριν από τις εκλογές το ποσοστό των . .ψηφοφόρων

είναι µεγάλο (α-, αν-).

γ……….................γιατί τον αγαπά, αφού τη βασανίζει (ανα-).

δ. Έµεινε ......................στις θέσεις του (α-, αν-).


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 98. Με τις παρακάτω λέξεις να παράγετε νέες χρησιµοποιώντας και αχώ-

ριστα µόρια. α. θεωρώ: .............................................................................. .

β. επιτρεπτός: .......................................................................

γ. δουλειά: ............................................................................ .

δ. µπαρκάρω: .........................................................................

9. Σχηµατίστε δύο λέξεις χρησιµοποιώντας καθένα από τα παρακάτω αχώριστα µόρια.

α. εισ-: ...............................................................................

β. αρχι-: ..................................................................................

γ. δυσ-: .............................................................................

δ. αµφι-: .............................................................................

ΕΝΟΤΗΤΑ : Ζούμε με την Οικογένεια

Α΄ Θεωρία Γραμματικής – Συντακτικού

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ – ΧΡΟΝΟΙ


ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Α. Μια εταιρία από την οποία αγοράσατε κάποια καταναλωτικά

προϊόντα ξαφνικά και απροσδόκητα σας ανακοινώνει ότι κερδίσατε σε

κλήρωση ένα εβδομαδιαίο ταξίδι σε ένα νησί της πατρίδας μας. Σας

ζητούν, όσο γίνεται συντομότερα, να προσδιορίσετε το νησί και να

πραγματοποιήσετε το ταξίδι. Ποιο νησί θα επιλέγατε και για ποιους

λόγους ;

Β. Ο διευθυντής του σχολείου ανακοινώνει στην τάξη σας ότι μπορείτε

να πραγματοποιήσετε μια εκδρομή, αρκεί να του υποβάλλετε μία

συγκεκριμένη και πειστική πρόταση που να περιλαμβάνει τον τόπο και

τα πλεονεκτήματα που θα προκύψουν για σας και τους συμμαθητές σας

από αυτή την εκδρομή. Καλείστε να συντάξετε μια τέτοια πρόταση.

Γ. Περιγράψτε την επίσκεψή σας σε έναν ιστορικό τόπο, όπου το παρόν

συμπλέκεται με το παρελθόν. Αν μπορείτε, να συμπεριλάβετε στην

περιγραφή σας τα συναισθήματά σας.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 10Εγκλίσεις Οι εγκλίσεις είναι τρεις: η οριστική, η υποτακτική και η προστακτική. Β) Τι δηλώνουν οι εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις

1. Η οριστική δηλώνει α. το πραγµατικό: Ο Πέτρος δεν προσέχει. β. το δυνατό: Αν είχα τώρα αυτά τα χρήµατα, θα αγόραζα

ένα σπίτι (= θα µπορούσα να αγοράσω).

γ. το πιθανό: Βήχεις θα είσαι κρυολογηµένος (= ίσως είσαι). δ. ευχή: Στερνή µου γνώση, να σ' είχα πρώτα (= µακάρι

να σε είχα). ε. παράκληση: Δεν πηγαίνεις και εσύ µαζί τους; (= πήγαινε).

2. Η υποτακτική δηλώνει α. το ενδεχόµενο: Ίσως να έρθει. β. το επιθυµητό: Ας γίνω καλά και θα

δειςγ. προτροπή: Ας περιµένουµε λίγο. δ. παραχώρηση: Ας φορέσει ό, τι

θέλει.ε. ευχή: Ο Θεός ας τον

συγχωρήσει. στ. το δυνατό: Εκεί ν' ακούσεις φωνές και

φασαρία!ζ. απορία: Τι να κάνω; η. το πιθανό: Βρέξει χιονίσει, εγώ θα πάω. θ. προσταγή ή απαγόρευση: Να µη µε ξαναενοχλήσεις.

3. Η προστακτική δηλώνει α. προσταγή: Κοίταξε τη δουλειά σου! β. απαγόρευση: Μη γράφετε στα

θρανία. γ. προτροπή: Γράψε µας µόλις φθάσεις.

δ. παράκληση: Παιδιά µου, µη µ' αφήνετε µόνο!

ε. ευχή: Πρόσεχε εκεί που θα πας! στ. έντονη ενέργεια: Άνοιξε κλείσε, χάλασε η πόρτα.

ΧρόνοιΧρονική Βαθμίδα :

Ανάλογα µε τη χρονική βαθµίδα (παρόν, παρελθόν, µέλλον) που δηλώνουν, οι χρόνοι του ρήµατος διακρίνονται σε:

α. παροντικούς (ενεστώτας, παρακείµενος) β. παρελθοντικούς (παρατατικός, αόριστος,

υπερσυντέλικος)


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 11γ. µελλοντικούς (µέλλοντας εξακολουθητικός,στιγµιαίος ή

συνοπτικός µέλλοντας, συντελεσµένος µέλλοντας)

Σηµείωση! Ο παρακείµενος αναφέρεται σε γεγονός που έγινε στο παρελθόν, αλλά τα αποτελέσµατά του φτάνουν στο παρόν (βλέπε Ενότητα 5 Νεοελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυµνασίου).

Ποιόν ενεργείας :

Ανάλογα µε τον τρόπο (ποιόν ενέργειας) που γίνεται αυτό

που σηµαίνει το ρήµα, οι χρόνοι διακρίνονται σε:

α) μη συνοπτικούς (ενεστώτας, μέλλοντας εξακολουθητικός,

παρατατικός), όταν φανερώνουν εξακολούθηση

ή επανάληψη.

β) συνοπτικούς (στιγμιαίος ή συνοπτικός μέλλοντας, αόριστος),όταν

παρουσι- άζουν κάτι συνοπτικά.

γ) συντελεσμένους (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος

μέλλοντας), όταν αυτό που δηλώνουν είναι τελειωμένο.

ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

ΠΟΙΟΝ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

(Πώς γίνεται αυτό που

δηλώνει το ρήμα)

ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ

(Πότε γίνεται αυτό που δηλώνει το ρήμα)

Παρόν Παρελθόν Μέλλον

Μη συνοπτικό Ενεστώτας

(παίζω)

Παρατατικός

(έπαιζα)

Εξακολ. Μέλλοντας

(θα παίζω)

Συνοπτικό Αόριστος

(έπαιξα)

Συνοπτικός Μέλλ.

(θα παίξω)

Συντελεσμένο Παρακείμενος

(έχω παίξει)

Υπερσυντέλικος

(είχα παίξει)

Συντελεσμένος

Μέλλ.

(θα έχω παίξει)

Προσοχή! Όσα αναφέρονται για τη χρονική βαθµίδα ισχύουν µόνο για την οριστική. Η υποτακτική και η προστακτική στις κύριες προτάσεις δηλώνουν πάντα κάτι που θα γίνει στο µέλλον. Στις δευτερεύουσες προτάσεις η υποτακτική δηλώνει κάτι που θα γίνει µετά από αυτό που δηλώνει το ρήµα της κύριας πρότασης, οπότε η χρονική βαθµίδα καθορίζεται από το ρήµα της κύριας πρότασης' Π.χ. Μου ζήτησε να πάω


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 12µαζί του. (Η υποτακτική να πάω δηλώνει κάτι που θα γινόταν στο παρελθόν, αφού το ρήµα της κύριας πρότασης αναφέρεται στο πα-ρελθόν, µετά από την πράξη που φανερώνει το ρήµα της κύριας πρότασης.)

Το θέμα του ρήματος και η αύξηση

Το θέµα του ρήµατος Θέµα κάθε κλιτής λέξης (εποµένως και του ρήµατος) είναι το τµήµα που βρίσκεται στην αρχή της και δεν αλλάζει µορφή. Το τελευ-ταίο τµήµα της λέξης που αλλάζει µορφή λέγεται κατάληξη. Π.χ. δέν-ω, θέµα: δεν- κατάληξη: -ω.

Το θέµα του ρήµατος είναι το ενεστωτικό και το αοριστικό (ενεργητικού και παθητικού αορίστου). Με το θέµα του ρήµατος δηλώνεται το ποιόν της ενέργειας. Συγκεκριµένα, µε το ενεστωτικό σχηµατίζεται το µη συνοπτικό, ενώ µε το αοριστικό θέµα σχηµατίζεται το συνοπτικό και το συντελεσµένο. Π.χ.

Ενεστωτικό θέµα (ποιόν µη συνοπτικό): δεν- Ενεστώτας: δέν-ω, δέν-οµαι Παρατατικός: έ-δεν-α, δεν-όµουνΕξακολουθητικός µέλλοντας: θα δέν-ω, θα δέν-οµαι

Αοριστικό θέµα (ποιόν συνοπτικό, συντελεσµένο): δεσ- , δεθ-

Αόριστος: έ-δεσ-α, δέθ-ηκα Συνοπτικός µέλλοντας: θα δέσ-ω, θα δεθ-ώ Παρακείµενος: έχω δέσ-ει, έχω δεθ-εί Υπερσυντέλικος: είχα δέσ-ει, είχα δεθ-εί Συντελεσµένος µέλλοντας: θα έχω δέσ-ει, θα έχω δεθ-εί .

β. Στα σύνθετα ρήµατα 1. Μερικά σύνθετα ρήµατα µε α΄ συνθετικό τα επιρρήµατα πολύ,

πάρα, καλά, κακά κτλ. παίρνουν αύξηση στην αρχή του δεύτερου συνθετικού. Η αύξηση αυτή λέγεται εσωτερική και χάνεται, όπως και η αύξηση στα απλά ρήµατα, όταν δεν τονίζεται. Π.χ. ΕΝΣ.: πολυβλέπω - ΠΡΤ.: πολυέβλεπα - ΕΝΣ.: παραθέλω - ΠΡΤ: παραήθελα.

2. Μερικά ρήµατα µε λόγια αχώριστα µόρια παίρνουν εσωτερική αύξηση. Π.χ. ΕΝΣ.: εγκρίνω - ΠΡΤ.: ενέκρινα - ΕΝΣ.: εκφράζω - ΠΡΤ.: εξέφρα-ζα - ΕΝΣ.: ενδιαφέρω - ΠΡΤ.: ενδιέφερα - ΕΝΣ.: εµπνέω - ΠΡΤ.: ενέ-πνεα- ΕΝΣ.: συµβαίνει- ΠΡΤ.: συνέβαινε

Σημείωση ! Το ρήμα υπάρχω στους παρελθοντικούς χρόνους τρέπει το α σε η : ΕΝΣ.: υπάρχω, ΠΡΤ.: υπήρχα, ΑΟΡ.: υπήρξα.



Προσοχή ! Η αύξηση στην προστακτική χάνεται. Έτσι, θα πούμε : επίμενε, αντίγραψε, μετάφρασε κ.λ.π. (όχι : επέμενε, επανέλαβε).

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ

Η σημασία των συνθέτων Τα σύνθετα, ανάλογα µε τη σηµασία τους και τη σχέση του πρώτου µε

το δεύτερο συνθετικό, µπορεί να χωριστούν σε παρατακτικά, προσδιοριστικά, κτητικά και αντικειµενικά..

Παρατακτικά σύνθετα ανάβω και σβήνω - αναβοσβήνω νότια και ανατολικά - νοτιοανατολικά κίτρινος και µαύρος - κιτρινόµαυρος αγγούρι και ντοµάτα - αγγουροντοµάτα Τα παρατακτικά σύνθετα σηµαίνουν ό,τι σηµαίνει το καθένα από τα δύο συνθετικά τους ενωµένα µε το σύνδεσµο και. Τ α δύο συνθετικά παρατάσσονται (παρατακτικά) το ένα δίπλα στο άλλο.

Προσδιοριστικά σύνθετα άγριο λουλούδι - αγριολούλουδο τραγουδώ σιγά - σιγοτραγουδώ πίτα από τυρί - τυρόπιτα Στα προσδιοριστικά σύνθετα το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο.

Κτητικά σύνθετα

εκείνος που έχει γαλανά μάτια – γαλανομάτης

εκείνος που έχει καλή καρδιά – καλόκαρδος

εκείνος που έχει σγουρά μαλλιά – σγουρομάλλης

Κτητικά σύνθετα είναι εκείνα που μπορούμε να τα αναλύσουμε με την πρόταση «εκείνος που έχει…».

Αντικειμενικά σύνθετα

(εκείνος που) δένει βιβλία – βιβλιοδέτης

(εκείνος που) κρατά τα κλειδιά – κλειδοκράτορας

(εκείνος που) ανάβει καντήλια – καντηλανάφτης

Τα αντικειμενικά σύνθετα ,όταν τα αναλύσουμε, βλέπουμε ότι το ένα συνθετικό που έχει ρηματική έννοια γίνεται ρήμα και το άλλο γίνεται


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 14αντικείμενο αυτού του ρήματος.

1) Ποια είναι η έγκλιση των ρηµάτων µε έντονη γραφή και τι φανερώνει;

α. Μακάρι να µας έδινε λίγη προσοχή! β. Ανοίξτε επιτέλους! γ. Να εργάζεστε µε κέφι. δ. Άκουσέ µε, σε παρακαλώ! ε. Ας ταξιδέψει κι αυτός µαζί µας, αφού το επιθυµεί. στ. Μη βιάζεσαι, παιδί µου! ζ. Θα ήταν δέκα η ώρα όταν τηλεφώνησε. η. Πήγαµε µε το αεροπλάνο. Με το αυτοκίνητο δε θα προφταίναµε. θ. Τι ώρα να 'ρθω; ι. Ο Θεός ας του δίνει υγεία.

2) Τροποποιήστε τις επόµενες φράσεις κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να δηλώνουν αυτό που αναφέρεται µέσα στην παρένθεση.

α. Πίνουµε στην υγειά σας. (προτροπή) β. Έγινε σύµφωνα µε τις υποδείξεις µου. (προσταγή) γ. Λες ό,τι σου 'ρθει. (αποτροπή) δ. Έκανε πολλά λάθη. (παραχώρηση) ε. Με βοήθησες στις δύσκολες στιγµές µου. (παράκληση) στ. Βγήκε από το νοσοκοµείο. (ευχή) ζ. Έφυγες και δε γύρισες. (προσταγή) η. Θα φύγουµε µετά το φαγητό. (απορία) θ. Πήγαµε µαζί στο σχολείο. (προτροπή) ι. Ξεκουράζεσαι; (προτροπή)

3) Υπογραµµίστε τα ρήµατα στις προτάσεις που ακολουθούν και βρείτε τη χρονική βαθµίδα και το ποιόν της ενέργειας.

α. Στις αρχαίες πόλεις γύρω από την ακρόπολη βρίσκονταν η αγορά και οι ναοί. β. Οι Αθηναίοι χρησιµοποίησαν τα χρήµατα του συµµαχικού ταµείου. γ. Οι Μινωίτες λάτρευαν τους θεούς τους στα ιερά. δ. Τα άλση οµορφαίνουν τις πόλεις και προσφέρουν οξυγόνο.ε. Θα σου τηλεφωνώ κάθε µέρα. στ. Τόσα έχει πάθει και µυαλό δεν έβαλε.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 15ζ. Στις έξι θα είµαι ντυµένη και θα σε περιµένω. η. Αύριο θα πάω στην αγορά για ψώνια. θ. Ο ναύτης είχε ακουµπήσει στην πλώρη και κοίταζε µακριά.

4) Διατυπώστε τις φράσεις µε τα ρήµατα στον παρατατικόα. Αυτά τα θέµατα, µας λέει συχνά, δεν τον εµπνέουν στην ποίησή του. β. Εµένα µε ενδιαφέρει η πλοκή σε ένα πεζογράφηµα.

γ. Δεν επιτρέπει σε κανέναν την τακτοποίηση της βιβλιοθήκης της γιατί τη φροντίζει η ίδια. δ. Συγγράφει µια επιστηµονική µελέτη.

5) Γράψτε στην οριστική του αορίστου το αντίστοιχο πρόσωπο των ρηµάτων που σας δίνονται.

α. ξέρω στ. ευχαριστεί β. βλέπουµε ζ. εµπνέω γ. ορίζετε η. ερχόµαστε δ. πίνουν θ. εκφράζουν ε. ενδιαφέρεις ι. υπάρχει

6) Στα παρακάτω ρήµατα γράψτε το θέµα του ενεστώτα και του αορίστου.

α. έδερνε στ. πάθαιναν β. επιβαρύνεις ζ. έχεις σπείρει γ. δυστυχήσαµε η. θα θρέψουµε δ. έµεινε θ. θα έχετε τρέξει ε. πηγαίνατε ι. είχαν φταίξει

7) Στο παρακάτω κείµενο βρείτε και υπογραµµίστε τους µονολεκτικούς και τους περιφραστικούς χρόνους και δώστε για κάθε χρόνο τη χρονι-κή βαθµίδα και το ποιόν της ενέργειας. «Οι Έλληνες έγραψαν αρχικά τη γλώσσα τους με μια μορφή του προελληνικού αλφαβήτου που λέγεται Γραμμική Β΄. Με το αλφάβητο αυτό έχουν γραφεί οι ελληνικές επιγραφές της Κνωσού, της Πύλου κ.λ.π. Οι επιγραφές αυτές, που έχουν βρεθεί κατά καιρούς, διαβάστηκαν μόνο το 1953, ύστερα από την ανακάλυψη της σημασίας των γραμμάτων από τον Άγγλο Μ. Βέντρις. Επειδή, όμως, το αλφάβητο αυτό παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες, γιατί απαιτούσε 90 γράμματα, οι Έλληνες κατά το 10ο ή 9ο αι. π.Χ. θα το εγκαταλείψουν και θα πάρουν το φοινικικό αλφάβητο, με το οποίο και θα γράφουν πια, προσαρμόζοντάς το στις ανάγκες της ελληνικής φθογγολογίας.»

8) Σε ποια κατηγορία ανήκουν τα σύνθετα που ακολουθούν;α. ισοδύναµος ε. ρυζόγαλoβ. ζαχαροπλάστης στ. κακότροπος


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 16γ. ανεµoδείχrης ζ. κοκκινόχωµαδ. αγριόγατα η. τυρόπιτα

9) Βρείτε : α. Τα συνθετικά των παρακάτω σύνθετων λέξεων, β. Σε ποια κατηγορία ανήκει κάθε σύνθετη λέξη. βιβλιοκριτικός, βιβλιοφάγος, καλογραµµένος, πολυδιαβασµένος, πρω-τοσέλιδο, εξωσχολικός, πανόδετος, χαρτοκόπτης, φιλότεχνος, καλό-καρδος, φαγοπότι, χαρτοφάκελα, στενόµακρος.



Α. Περιγράψτε μια συνάντηση συγγενών με την ευκαιρία ενός

ευχάριστου γεγονότος.

Β. Κοιτάζοντας μια παλιά φωτογραφία συγγενών, περιγράψτε τι

είδατε, τι σκεφτήκατε, τι αισθανθήκατε.

Γ. Γράψτε ένα γράμμα σε φιλικό σας πρόσωπο για το πώς περάσατε

πέντε μέρες κοντά στον παππού και στη γιαγιά.


ΕΝΟΤΗΤΑ : Φίλοι για πάντα


ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣΑνάλογα με τον τρόπο που κλίνονται στον ενεστώτα και στον παρατατικό, τα ρήματα χωρίζονται σε δύο συζυγίες :

Ενεργητική φωνή Α΄ συζυγία

Παθητική φωνή

Ενεργητική φωνή Β΄ συζυγία

Παθητική φωνή

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1) Τα ρήματα της πρώτης συζυγίας στο α΄ πρόσωπο της οριστικής

ενεστώτα τονίζονται: α. στην ενεργητική φωνή: στην παραλήγουσα. Π.χ. δένω. β. στην παθητική φωνή: στην προπαραλήγουσα. Π.χ. δένομαι.

2) Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας στο α΄ πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα τονίζονται:

α. στην ενεργητική φωνή: στη λήγουσα. Π.χ. αγαπώ. β. στην παθητική φωνή: στην παραλήγουσα. Π.χ. αγαπιέμαι,

θυμούμαι ή θυμάμαι.

Οι τάξεις της β΄ συζυγίας Τα ρήματα της β΄ συζυγίας χωρίζονται σε δύο τάξεις : Α΄ Τάξη : π.χ. αγαπώ –άς –ά …. / αγαπιέμαι – ιέσαι – ιέται…Β΄ Τάξη : π.χ. καλώ – καλείς – καλεί … / θυμούμαι (-άμαι), -άσαι, -άται…

Αρχαϊκή κλίση παθητικής φωνήςΜερικά ρήματα σε –ούμαι στον ενεστώτα και παρατατικό ακολουθούν την αρχαϊκή κλίση και κλίνονται ως εξής :

Οριστική ενεστώτα Οριστική παρατατικούστερούμαι στερούμουνστερείσαι στερούσουνστερείται στερούντανστερούμαστε στερούμαστε (-αν)στερείστε στερούσαστε (-αν)στερούνται στερούνταν


-

ω -ομαι

-

ω -ιέμαι / -ούμαι / -άμαι

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 18ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Με τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται και τα αποθετικά ρήματα: επικαλούμαι, μιμούμαι, αφηγούμαι, διηγούμαι, εξηγούμαι, προηγούμαι, συνεννοούμαι κτλ., και μερικά παθητικά από ρήματα που σχηματίζονται κατά το καλώ: αφαιρούμαι, εξαιρούμαι, αποτελούμαι, καλούμαι κτλ.

2. Την αρχαϊκή κλίση ακολουθούν και μερικά ρήματα σε -ώμαι, όπως: εγγυώμαι, εξαρτώμαι, διερωτώμαι, διασπώμαι κτλ. Αυτά σχηματίζουν την οριστική ενεστώτα ως εξής:

εγγυώμαι εγγυάσαι εγγυάται εγγυόμαστε εγγυάστε (-σθε) εγγυώνται

1. Στις φράσεις που ακολουθούν γράψτε και τα άλλα πρόσωπα του ενικού και του πληθυντικού αριθμού των ρημάτων (χωρίς να αλλάξετε τη φωνή, το χρόνο και την έγκλιση).

α. Πολλές φορές αναρωτιόμουν γιατί φοβόμουν τόσο τη θάλασσα.

β. Σκεφτόμασταν τι ωραίες ιστορίες διηγούμασταν εκείνα τα ατελείωτα βράδια του καλοκαιριού.

γ. Κάθε φορά που περνούσα από εκκλησία σταυροκοπιόμουν και προσευχόμουν.

δ. Όταν ήμουν μικρός, κυλιόμουν στα χώματα και μιμούμουν τους άλλους στα παιχνίδια.

2. Αντικαταστήστε τις φράσεις με τους έντονους χαρακτήρες με ρήματα και γράψτε μέσα στην παρένθεση τον κατάλληλο τύπο.

α. Ήταν θρησκευόμενοι άνθρωποι και έκαναν διαρκώς το σταυρό τους. (………………….. ) β. Κάναμε στον εαυτό μας συνεχώς την ερώτηση (. )

τι θα απογίνουμε.


Σημείωση : Στα ρήματα αυτά η χρήση του παρατατικού δεν είναι

συνηθισμένη. Στη θέση του μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις

περιφράσεις: έθετα, εγγύηση, είχα εξάρτηση, γινόταν διάσπαση κ.λ.π.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 19 γ. Αγαπούσε πολύ ο ένας τον άλλο. (. ) δ. Έδινε συγxαρητήρια ο ένας στον άλλο. ( …….) ε. Κατηγορούσε ο ένας τον άλλο. ( )

3. Γράψτε τα παρακάτω ρήματα στον παρατατικό (χωρίς να αλλάξετε το πρόσωπο, τον αριθμό και τη φωνή).

α. Χαίρομαι που τραγουδιέται ακόμη το τραγούδι μου. β. Παραπονιέται ότι παραμελείται. γ. Γιατί φοβάστε αυτούς που προηγούνται; δ. Τα cd αυτά πουλιούνται, γιατί θεωρούνται της μόδας.

4. Γράψτε τα παρακάτω ρήματα στην οριστική ενεστώτα και παρατατικού της παθητικής φωνής στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό.

α. θεωρούμε: ................................................................. . β. κρατούν: ................................................................... . γ. φρουρεί: .................................................................... . δ. μετράτε: .................................................................... ε. παρηγορώ:…………………………………………………………..

στ. αξιοποιείς: ………………………………………………………… ζ. κρεμά: ....................................................................... η. φωτίζουν: ..................................................................

5. Στις παρακάτω φράσεις υπογραμμίστε τα ρήματα και βρείτε τη συζυγία και την τάξη τους.

α. Το θέατρο ασκεί μεγάλη επίδραση στην ψυχή των θεατών και συγκινεί.

β. Με δυσκολία κρατιόταν να μην κουνηθεί από τη θέση του. γ. Προτιμούσα να βρίσκομαι με τους φίλους μου και να

μιλάμε για τα ενδιαφέροντά μας. δ. Τελικά πουλήθηκε το κτήμα μας.

6. Βρείτε σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα της β' συζυγίας που γράφονται με έντονα στοιχεία στις ακόλουθες προτάσεις.

α. Θεωρείται πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις κάποια περιουσία χωρίς υποστήριξη.

β. Ασκεί το επάγγελμα του γεωργού. γ. Ο υπουργός, όταν ήρθε η ώρα να αποχωρήσουν οι γεωργοί

που τον επισκέφτηκαν, τους ρώτησε ποιους γεωργικούς συνεταιρισμούς εκ προσωπούν και εκείνοι ένας ένας πέρασαν από μπροστά του, τον χαιρέτησαν και απάντησαν στην ερώτησή του.

δ. Μη λυπάσαι που δε μας βοηθάς στα χωράφια, αλλά προσπάθησε να προχωρήσεις όσο μπορείς καλύτερα στις σπουδές σου.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 20ε. Οι αγρότες του νομού μας δε ζητούν προνομιακή

μεταχείριση, απαιτούν όμως να μην αδικηθούν.

7. Σχημάτισε σύνθετα με τα ακόλουθα ζεύγη λέξεωνα. πατέρας – παράδοση

β. χέρι – γράφωγ. βαρύς – ποινήδ. ένας – πλευράε. ένας – άρχωστ. δύο – κόβωζ. πέντε – γραμμήη. τρία – κατάραθ. τέσσερα – παχύςι. δύο – έτος

8. Αποδώστε τις ακόλουθες φράσεις με μία σύνθετη λέξη. α. σπίτι µε τέσσερις ορόφους:

……………………………………………. β. αυτός που κρίνει τα όνειρα:

…………………………………………. γ. φάρµακο που σταµατά τον πόνο: …………………………................................................................................................

δ. η θερµότητα που υπάρχει στο κέντρο της γης:…………

9. Αποδώστε τις ακόλουθες φράσεις με μία σύνθετη λέξη που έχει ως α΄ συνθετικό το αχώριστο μόριο δυσ- ή το αριθμητικό δύο:

α. άσχηµη µυρωδιά: β. µονοπάτι που δύσκολα µπορείς να το διαβείς: γ. µια λέξη µε δύο συλλαβές: δ. σπίτι µε δύο ορόφους:

10. Βρείτε σύνθετες λέξεις με το α΄ συνθετικό αριθμητικό και σχηματίστε τρεις φράσεις. ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Γράψτε από δύο σύνθετες λέξεις με α΄ συνθετικό όνομα, αριθμητικό, ρήμα, επίρρημα, πρόθεση.

ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣΑ. Τι προσφέρει η αγάπη και η φιλία στη ζωή του ανθρώπου ; Γράψτε ένα κείμενο για τη σχολική εφημερίδα.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 21Β. Πιστεύετε ότι η επικοινωνία που αναπτύσσουν οι νέοι χάρη στα ηλεκτρονικά μέσα έχει τα χαρακτηριστικά της φιλίας ; Αναπτύξτε την άποψή σας γραπτά ως απάντηση σε μια έρευνα που κάνει κάποιος εκπαιδευτικός φορέας. Γ. «Φανταστείτε και περιγράψτε έναν κόσμο με φιλία και αγάπη». Στείλτε το κείμενό σας για δημοσίευση στη σχολική σας εφημερίδα.



ΕΝΟΤΗΤΑ : Το σχολείο στο χρόνο…


ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ –

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ –

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Οι διαθέσεις του ρήματοςΑ) Τι είναι διάθεση του ρήματος Διάθεση του ρήματος λέγεται η ιδιότητα που έχει το ρήμα να δείχνει κάθε φορά τι κάνει το υποκείμενο ή τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση βρίσκεται.

Ρήματα Φανερώνουν ότι : Παραδείγματα

α. Ενεργητικά Το υποκείμενο ενεργεί Το παιδί τρέχει

β. Μέσα Το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργειά του επιστρέφει στο ίδιο

Ο Γιάννης γυμνάζεται στο γυμναστήριο

γ. Παθητικά Το υποκείμενο παθαίνει κάτι

Μαύρισε από τον ήλιο

δ. Ουδέτερα Το υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση

Αν και διψούσα, δεν ήπια νερό

Β) Καταλήξεις των ρημάτων και διαθέσειςΤα ρήματα Έχουν κατάληξη Παραδείγματα

α. Ενεργητικής διάθεσης

-ω ή -ώ (συνήθως) -μαι (σπανιότερα)

Γράφω.Τραγουδώ. Εργάζομαι.

β. Μέσης διάθεσης-ω ή -ώ (σπανιότερα) -μαι (συνήθως)

Κόβω τα μαλλιά μου (= ο κομμωτής μου κόβει τα μαλλιά). Ασκούμαι κάθε μέρα.

γ. Παθητικής διάθεσης -ω ή -ώ (σπανίως)

-μαι (συνήθως)

Λιώνω από τη ζέστη .Τα δέντρα ξεριζώθηκαν από τον άνεμο.

δ. Ουδέτερης διάθεσης

-ώ ή -ω, -μαι

Διψάω πoλύ. Ζω


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 23Προσοχή! Δεν επιτρέπεται να συγχέουμε τη διάθεση με τη φωνή. Η φωνή

αναφέρεται στη μορφή (στον τύπο) του ρήματος και την καταλαβαίνουμε από την κατάληξη (-ω, -ώ, -μαι) στο α' ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα, ενώ η διάθεση αναφέρεται στη σημασία του ρήματος. Έτσι, ένα ρήμα ενεργητικής φωνής μπορεί να έχει παθητική διάθεση (π.χ. παθαίνω) και το αντίστροφο (π.χ. εργάζομαι) .

Μερικές φορές μάλιστα ένα ρήμα της ίδιας φωνής μπορεί να είναι άλλοτε ενεργητικής και άλλοτε παθητικής διάθεσης, ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Π.χ. Θα σε μαυρίσω στο ξύλο. (ενεργητικής διάθεσης) Μαύρισα από τον ήλιο. (παθητικής διάθεσης)

Γ) Το ποιητικό αίτιοΟρισμός

Ποιητικό αίτιο λέγεται το προθετικό σύνολο που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο προέρχεται αυτό που συμβαίνει στο υποκείμενο ενός παθητικού ρήματος (ή παθητικής έκφρασης).

Π.χ. Χτυπήθηκε άοχημα από τη µοίρα. Βασανίστηκε από τους κατακτητές. Μαύρισε από τον ήλιο.

Σημείωση: Η πρόθεση από + αιτιατική σε παθητική σύνταξη δε φανερώνει πάντοτε ποιητικό αίτιο. Π.χ. Πέθανε από τον καηµό του (= εξαιτίας ... ).

Η εκφορά του ποιητικού αιτίου

Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται ως εξής: α. από + αιτιατική: Τιμωρήθηκα από τον καθηγητή µου. β. σε + αιτιατική (με τα ρηματικά επίθετα σε -τος): Είναι σεβαστός σε όλους. γ. με + αιτιατική (κυρίως στις παθητικές μετοχές σε -μένος): Γη ποτισμένη µε αίµα. δ. Είναι ενωμένο ως πρώτο συνθετικό με τη μετοχή παθητικού παρακειμένου:

τουρκοπατημένος (= πατημένος από τους Τούρκους) ηλιοκαμένος (= καμένος από τον ήλιο)

Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα: Π.χ. Μαύρισες πολύ. (εννοείται: από τον ήλιο)

Η διαφορά ενεργητικής και παθητικής σύνταξης

Ανάμεσα στις δύο συντάξεις, την ενεργητική και την παθητική, δεν Επιμέλεια : Γάτσου Ελένη

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 24υπάρχει ουσιώδης διαφορά ως προς το νόημα. Απλώς με την ενεργητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο πρόσωπο (ή το πράγμα) που ενεργεί, ενώ με την παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου.

Π.χ. Ο καθηγητής μου με τιμώρησε. (έμφαση στο πρόσωπο που ενεργεί, στο υποκείμενο) Τιµωρήθηκα από τον καθηγητή μου. (έμφαση στο ρήμα) Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

(Υ) (Α) • Ενεργητική σύνταξη: Ο σεισμός κατέστρεψε την πόλη.

(Υ) (ποιητικό αίτιο) • Παθητική σύνταξη: Η πόλη καταστράφηκε από το σεισμό.

Όταν μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική, τότε:α. Το ενεργητικό ρήμα γίνεται παθητικό: κατέστρεψε - καταστράφηκε. β. Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο (από + αιτιατ.) του παθητικού ρήματος: ο σεισμός - από το σεισμό. γ. Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του

παθητικού ρήματος: την πόλη - η πόλη. δ. Αν το ρήμα είναι δίπτωτο, τότε το έμμεσο αντικείμενο συνήθως

διατηρείται ή γίνεται εμπρόθετο: Οι αρχαίοι πρόσφεραν τιμές στους ολυμπιονίκες.

Παθητική σύνταξη: Από τους αρχαίους προσφέρονταν τιμές στους ολυμπιονίκες

Οι συμμαθητές μου του έδωσαν εξηγήσεις. Παθητική σύνταξη: Του δόθηκαν (ή δόθηκαν σ΄ αυτόν)

εξηγήσεις από τους συμμαθητές μου.

Ο δάσκαλος διδάσκει το μαθητήΥποκείμενο Ρήμα ενεργητικό Αντικείμενο

Ο μαθητής διδάσκεται από το δάσκαλοΥποκείμενο Ρήμα παθητικό Ποιητικό αίτιο

Προσοχή! Τα περισσότερα αποθετικά ρήματα σε -μαι (δέχομαι, υποδέχομαι,

εκμεταλλεύομαι, διαπραγματεύομαι, συλλογίζομαι κ.ά.) έχουν μόνο ενεργητική διάθεση και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και με παθητική διάθεση. Όταν έχουμε παθητική σύνταξη, τότε χρησιμοποιούμε μία περίφραση: Π.χ. εκμεταλλεύομαι - (παθ.) γίνομαι αντικείμενο

εκμετάλλευσηςδέχομαι - (παθ.) γίνομαι δεκτός ανέχομαι - (παθ.) γίνομαι ανεκτός


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 25διαπραγματεύομαι -(παθ.) γίνομαι αντικείμενο διαπραγμάτευσης

Εάν ένα ρήμα ενεργητικής διάθεσης έχει άμεσο και έμμεσο αντικείμενο, τότε, όταν μετατρέπουμε τη σύνταξή του σε παθητική, υποκείμενο κάνουμε το άμεσο αντικείμενο' το έμμεσο αντικείμενο παραμένει. Π.χ. Ο καθηγητής διδάσκει το μαθητή γεωμετρία.

Ο μαθητής διδάσκεται από τον καθηγητή γεωμετρία.

Μεταβατικά και Αμετάβατα Ρήματα

Τα ρήµατα που σηµαίνουν ότι το υποκείµενο ενεργεί έχουν ενεργητική διάθεση και λέγονται ενεργητικά. Π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι. Ο ήλιος λάμπει. Τα ενεργητικά ρήµατα είναι δύο ειδών: µεταβατικά και αµετάβατα.

Τα ενεργητικά ρήµατα που η ενέργειά τους µεταβαίνει, πηγα(νει σε κάτι άλλο (συνήθως σε ένα πρόσωπο ή πράγµα) λέγονται µεταβατικά.

Το πρόσωπο ή το πράγµα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του υποκειµένου του µεταβατικού ρήµατος λέγεται αντικείµενο. Π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι.

Τα ενεργητικά ρήµατα που η ενέργειά τους δεν πηγαίνει σε κάτι άλλο λέγονται αμετάβατα.

Π.χ. Ο ήλιος λάμπει.

Πολλά µεταβατικά ρήµατα χρησιµοποιούνται και ως αµετάβατα και το αντί-στροφο, ανάλογα µε τα συµφραζόµενα. Π.χ. Τον λύγισαν οι δυσκολίες. (µεταβατικό)

Η ιτιά λυγίζει. (αµετάβατο)

Αντικείμενο / Μονόπτωτα – Δίπτωτα Ρήματα Α) Τα είδη του αντικειμένου

Τα μεταβατικά ρήματα που έχουν ως απαραίτητο συμπλήρωμά τους ένα μόνο αντικείμενο λέγονται μονόπτωτα. Π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι.

Τα μεταβατικά ρήματα που χρειάζονται ως συμπλήρωμά τους δύο αντικείμενα λέγονται δίπτωτα. Π.χ. Του ζήτησα χρήματα.

Προσοχή! Συχνά ένα ρήμα συνοδεύεται από δύο ή περισσότερα αντικείμενα

που βρίσκονται στην ίδια πτώση (συνδέονται με το και ή είναι ασύνδετα) και συμπληρώνουν την έννοια του ρήματος κατά τον ίδιο τρόπο. Τότε το ρήμα αυτό είναι μονόπτωτο.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 26Π.χ. Αγόρασα μήλα, πορτοκάλια και λεμόνια .

Και τα αντικείμενα ενός δίπτωτου ρήματος μπορεί να είναι στην ίδια πτώση (αιτιατική), αλλά συμπληρώνουν με διαφορετικό τρόπο το καθένα την έννοια του ρήματος. Π.χ. Με ρώτησε κάτι.

ΣΥΝΟΧΗ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥΗ συνοχή (η λογική σύνδεση των νοημάτων) επιτυγχάνεται:

1. Με μεταβατικές λέξεις και εκφράσεις ανάμεσα στις προτάσεις, τις περιόδους λόγου και τις παραγράφους. Αυτές είναι λέξεις ή φράσεις που επεξηγούν (π.χ. δηλαδή), που αντιθέτουν (π.χ. όμως, ωστόσο), που συμπεραίνουν (π.χ. λοιπόν, ώστε), που δηλώνουν χρονικές, τοπικές ή αιτιολογικές σχέσεις (π.χ. πριν, εδώ, επειδή), που δηλώνουν έμφαση (π.χ. πράγματι, ξεχωριστά) Κ.ά.

2. Με επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων: Π.χ. Ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος και ένας αληθινός φίλος που τιμούσε τους φίλους και τη φιλία. Η φιλία ήταν πάνω απ' όλα.

3. Με αντωνυμίες: Π.χ. Ο Ανδρόνικος τράβηξε κατά την Ανατολή, ο Βασί-λειος κατά τη δύση. Και οι δυο τους απομακρύνθηκαν από τη χώρα που τους γέννησε κυνηγώντας ο καθένας τη δική του τύχη. Ο ένας προσδο-κούσε να βρει στην Ανατολή τους θησαυρούς των παραμυθιώγ πιο προ-σγειωμένος, ο άλλος εμπιστευόταν την προκοπή του στις προσωπικές του προσπάθειες.

4. Με τη νοηματική συγγένεια ανάμεσα σε όσα προηγούνται και σε όσα έπονται: Π.χ. Πολλοί οι καλοί. Λίγοι οι εκλεκτοί.

1. Στο παρακάτω κείμενο υπογραμμίστε τα ρήματα και χαρακτηρίστε τα ως προς τη φωνή και τη διάθεσή τους.

«Με το που είδαν ότι οι φίλοι τους είχαν νικηθεί, μήνυσαν του Φαέθοντα να επιτεθεί ξανά και, μόλις παρατάχθηκαν σε θέση μάχης, έπεσαν πάνω στους Φεγγαρίσιους που ήταν σκορπισμένοι εδώ κι εκεί κυνηγώντας εχθρούς ή μαζεύοντας λάφυρα. Τους πήραν από κοντά, έσφαξαν τα περισσότερα όρνια κι ως και τον ίδιο το βασιλιά τον κυνήγησαν μέχρι την πόλη.» 2. Στις παρακάτω φράσεις υπογραμμίστε τα ρήματα και

αναγνωρίστε τη διάθεσή τους. α. Χαίρομαι κάθε φορά που σε

βλέπω. β. Η περιοχή σκεπάστηκε από χιόνι


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 27γ. Υπόσχομαι πως θα σου δώσω ό,τι

θέλεις. δ. Διψάσαμε το μεσημέρι, μα το νερό γλυφό.

ε. Το σπίτι αυτό πουλιέται ή ενοικιάζεται;

στ. Εγώ τραβήχτηκα στην άκρη για να βολευτείς κι εσύ.

ζ. Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει η. Όλη τη μέρα μάλωναν μεταξύ τους σαν ξένοι

3. Ορισμένες από τις εκφράσεις που σας δίνονται δεν είναι ορθές. Επισημάνετε το λάθος και ξαναγράψτε τες σωστά.

α. Προχθές ειρωνεύτηκα από τον καθηγητή μου. β. Πολλοί εργαζόμενοι εκμεταλλεύονται από τους εργοδότες

τους. γ. Η χώρα μας διαπραγματεύτηκε τους όρους της ένταξής

της στην ΟΝΕ. δ. Θα διαπραγματευτεί από τον ΟΤΕ η μετοχή του στο

χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.

4. Βρείτε τα αντικείμενα στις φράσεις που ακολουθούν και πείτε ποια ρήματα είναι μονόπτωτα και ποια δίπτωτα.

α. Ο κ. Π. κατασκευάζει έπιπλα. β. Αυτό το παιδί µε πότισε πολλά

φαρµάκια. γ. Δεν τον συµφέρει να σε αµφισβητήσει

δ. Μου µήνυσε ότι θα έρθει ε. Του έδειξε το δρόµο.

5. Χρησιμοποιήστε στις ακόλουθες φράσεις, αντί για τα εμπρόθετα αντικείμενα, τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας.

α. Μίλησε στους φίλους του µε πολλή συγκίνηση. β. Έδειξε στις συναδέλφους της την αγάπη της. γ. Χάρισε (προστακτική) στη φίλη σου ένα βιβλίο. δ. Τηλεφώνησε στο γιατρό γρήγορα! ε. Ζήτησε από τα παιδιά του συγγνώµη για τη συµπεριφορά του.

6. Τι μέρος του λόγου είναι το αντικείμενο στις φράσεις που

ακολουθούν; I. Θέλω να του πω την αλήθεια. II. Εκείνον δεν τον ενδιαφέρει η υπόθεση. III. Έβαψε µόνος του το δωµάτιό του. IV. Περίµενε µε ανυποµονησία τον αγαπηµένο της. V. Φοβάται µήπως αποτύχει


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 287. Χρησιμοποιήστε τα παρακάτω ρήματα σε φράσεις ως

αμετάβατα και ως μεταβατικά: χαμηλώνω, τρέμω, κλείνω, γελώ, γυρίζω.

8. Στα παρακάτω παραδείγματα να διακρίνετε τη γενική προσωπική από το αντικείμενο.

α. Μου είναι δύσκολο να τον συγχωρήσω.

β. Μου είπε να µείνω ήσυχη. γ. Του ανέβηκε το αίµα στο

κεφάλι δ. Να µου φιλήσεις τα παιδιά. ε. Μου άπλωσε το χέρι

9. Βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων στα παρακάτω παραδείγματα

και επισημάνετε τις πτώσεις τους. α. Σου κάνει νόηµα, παρ' όλο που ξέρει ότι δε θα υποχωρήσεις. β. «Μου στερεί τα δικαιώµατά µου» φώναζε θυµωµένος, χωρίς

να µπορεί κανείς να τον ηρεµήσει γ. «Δε µου πάει αυτό το φόρεµα» είπε ρίχνοντας µια βιαστική

µατιά στον καθρέφτη. δ. Δε με νοιάζει καθόλου αν θα μείνεις ή θα

φύγεις. ε. Μας κέρασε κρασί από το παλιό βαρέλι.

10.Μετατρέψτε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική και αντίστροφα. α. Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε την

Αμερική. β. Τα σπίτια γκρεμίστηκαν από το σεισμό. γ. Ο λαός εξέλεξε τον κ. Ν. βουλευτή. δ. Από το λαό μας προσφέρθηκε μεγάλη βοήθεια στους

γειτονικούς λαούς. ε. Ένας αντίπαλος χτύπησε βάναυσα στο κεφάλι τον

ποδοσφαιριστή μας. στ. Το σωματείο μας με εξουσιοδότησε να σας ενημερώσω.

11.Μετατρέψτε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική όπου και όπως είναι δυνατό.

α. Ο υπουργός αποδέχτηκε τους όρους της σύμβασης.

β. Η επιχείρηση εκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους.

γ. Πολλοί άνθρωποι διηγήθηκαν τα γεγονότα. δ. Ο δήμος δαπάνησε πολλά χρήματα για την αναπαλαίωση του

κτιρίου. ε. Οι τεχνίτες είχαν κατεργαστεί τους πολύτιμους λίθους. στ. Ο καθηγητής μας δεν ανέχεται τους ζωηρούς


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 29μαθητές.

ζ. Ο πρωθυπουργός δέχτηκε τον υπουργό Παιδείας. 12.Βρείτε με ποιες μεταβατικές λέξεις ή φράσεις συνδέονται οι

περίοδοι λόγου στην παρακάτω παράγραφο. «Ανάμεσα στα δύο παιδιά αναπτύχθηκε φιλία αληθινή. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Πρώτα πρώτα οι οικογένειές τους χρόνια τώρα συνδέονταν φιλικά: οι πατέρες υπηρετούσαν στον ίδιο λόχο. ενώ οι μητέρες τους ήταν συμμαθήτριες από το δημοτικό σχολείο. Κατοικούσαν, ύστερα, στην ίδια γειτονιά έπαιζαν στους ίδιους πεζόδρομους και κατέβαιναν συντροφιά στην αγορά. Φοιτούσαν ακόμη στο ίδιο σχολείο: πήγαιναν στην ίδια τάξη, μελετούσαν μαζί, είχαν κοινές αγωνίες. Κοντά σ' αυτά πρέπει να θυμηθούμε και το ωδείο, όπου αποκτούσαν μουσική παιδεία: ο Σοφοκλής μάθαινε βιολί, ο Περικλής φλάουτο. Τη χαίρονταν και οι δυο τους τη μουσική. Κι αν καμιά φορά κάποια περιστατικά τούς απομάκρυναν, αυτό δεν κρατούσε πολύ' γρήγορα πάλι αποκαθιστούσαν τις σχέσεις τους. Η φιλία τους δεν ήταν συμφεροντολογική. Αντίθετα, μάλιστα, ήταν ειλικρινής. Γι' αυτό και ολοένα βάθαινε, με αποτέλεσμα να τους κάνει ευτυχισμένους.»

13. Βρείτε με ποιες λέξεις ή φράσεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις περιόδους λόγου στο κείμενο που ακολουθεί.

«Το κράτος» έλεγε ο ομιλητής «όχι η αφηρημένη ιδέα αλλά ως συγκεκριμένο βίωμα, λείπει από τους σημερινούς Έλληνες. Το αισθάνονται σαν ξένο, όχι δικό τους, δεν το πονούν. Τη χώρα τους την αγαπούν με πάθος. Για μια χούφτα από το χώμα της είναι άξιοι να πεθάνουν με την πιο μεγάλη ευκολία. Άλλο πατρίδα όμως και άλλο πολιτεία. Με την πατρίδα είμαστε στενότατα δεμένοι' την έχουμε κρατήσει. Την πολιτεία όμως ... »

ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣΑ. Πολλά σχολεία στην εποχή μας επικοινωνούν και συνεργάζονται με άλλα σχολεία. Εσάς θα σας ενδιέφερε να επικοινωνήσετε με μαθητές άλλων σχολείων ; Με ποιους τρόπους νομίζετε ότι θα μπορούσε να γίνει αυτό ;Β. Πολλά σχολεία στην εποχή μας αναπτύσσουν ποικίλες δραστηριότητες σε διαφορετικούς τομείς και επιδιώκουν να φέρουν «πρωτιές». Είναι αυτός ο στόχος όταν αναλαμβάνουμε μια δραστηριότητα ; Υπάρχει κέρδος έστω και αν ένα σχολείο δεν πετύχει κάποια διάκριση ;Γ. Ποια εικόνα έχετε για το σχολείο στο οποίο φοιτάτε,θετική ή αρνητική, και γιατί;



ΕΝΟΤΗΤΑ : Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα


ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

Βαθμοί - Παραθετικά

Οι βαθμοί είναι τρεις : α) Θετικός (ωραίος, βαθύς)

β) Συγκριτικός (ωραιότερος, βαθύτερος)

περιφραστικά π.χ. πιο καλός μονολεκτικά π.χ. καλύτερος

γ) Υπερθετικός (ο πιο ωραίος, βαθύτατος, σαφέστατος)

σχετικό υπερθετικό απόλυτο αριθμητικό

άρθρο + συγκριτικός

(π.χ. ο πιο ήρεμος ή περιφραστικά

μονολεκτικά

ο ηρεμότερος) πάρα πολύ + θετικός π.χ. βαθύτατος,

(π.χ. πάρα πολύ καλός)

σαφέστατος

με σύνθετα με επανάληψη του θετικού

παν – πανάκριβος π.χ. μικρό μικρό κομμάτι

όλος – ολόμαυρος

θεός – θεονήστικος

κ.λ.π.

Παραθετικά Μετοχών

Μερικές μετοχές επιδέχονται σύγκριση. Σχηματίζουν όμως τα παραθετικά

τους πάντοτε περιφραστικά:

Θετικός: ευτυχισμένος


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 32Συγκριτικός: πιο ευτυχισμένος

Υπερθετικός: ο πιο ευτυχισμένος (σχετικό), πολύ ευτυχισμένος (απόλυτο)

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα σχηματίζουν μονολεκτικά παραθετικά από διαφορετική ρίζα

ή με διαφορετικό τρόπο από τα άλλα επίθετα. Αυτά τα επίθετα λέγονται

ανώμαλα.

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

απλός απλούστερο

ς

απλούστατος

γέρος γεροντότερ

ος

-

πολύς περισσότερ

ος

(πλείστος)

κακός χειρότερος (χείριστος,

κάκιστος) μεγάλο

ς

μεγαλύτερο

ς

μέγιστος

λίγος λιγότερος ελάχιστος

μικρός μικρότερος ελάχιστος

καλός καλύτερος άριστος

(κάλλιστος)

Ελλειπτικά παραθετικά

α. Μερικά παραθετικά δεν έχουν θετικό βαθμό. Αυτά προήλθαν από

επιρρήματα ή από αρχαίες προθέσεις:

ανώτερος - ανώτατος (< άνω)

κατώτερος – κατώτατος (<κάτω)

απώτερος - απώτατος (< άπω)

υπέρτερος – υπέρτατος (<υπέρ)

β. Μερικά συγκριτικά δεν έχουν ούτε θετικό ούτε υπερθετικό :

προτιμότερος, προγενέστερος, μεταγενέστερος

Μονολεκτικό τύπο παραθετικών δεν σχηματίζουν :

α. τα επίθετα σε –ής, - ιά, -ικο / -άς [-ής], -ού, -άδικο [-ούδικο, -ήδικο],

π.χ. γκρινιάρης, φωνακλάς κ.α.

β. τα άκλιτα

γ. οι μετοχές

Επίθετα χωρίς παραθετικά

Δε σχηματίζουν παραθετικά πολλά επίθετα που δηλώνουν κατάσταση ή

ιδιότητα που δεν αλλάζει. Τέτοια είναι επίθετα που σημαίνουν:

α. ύλη: ασημένιος, μάλλινος κτλ.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 33β. καταγωγή ή συγγένεια: φράγκικος, προγονικός, παιδικός κτλ.

γ. τόπο ή χρόνο: γήινος, θαλασσινός, τωρινός κτλ.

δ. κατάσταση που δεν αλλάζει: μισός, αθάνατος κτλ.

ε. κάποια σύνθετα με πρώτο συνθετικό το στερητικό -α: άτυχος

Βαθμοί των επιρρημάτων

Από τον πληθυντικό του ουδετέρου των επιθέτων σε -ος και σε -ύς

σχηματίζονται αντίστοιχα επιρρήµατα σε -α και -ιά*. Επίσης, από επίθετα σε

-ης (-ης, -ες) σχηµατίζονται επιρρήµατα σε -ως (-ώς). Τα µονολεκτικά

παραθετικά των επιρρηµάτων σχηµατίζονται από την αιτιατική πληθυντικού του

ουδετέρου των αντίστοιχων βαθµών.

Επίθετα Επιρρήματα

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

ωραίος ωραί- α ωραιό- τερα, πιο

ωραία

ωραιό –τατα, πολύ

ωραία

βαθύς βαθιά βαθύτερα, πιο βαθιά βαθύτατα, πολύ βαθιά

σαφής σαφώς σαφέστερα σαφέστατα

Σημείωση ! Από τα επίθετα σε -ος σχηµατίζονται επιρρήµατα και σε -ώς.

Κάποια από αυτά έχουν διαφορά στη σηµασία από το αντίστοιχο επίρρηµα

σε -ο:

Π.χ. απλά = µε απλότητα, απλώς = µόνο.

Άλλα παραθετικά επιρρημάτων

πολύ περισσότερο

(πιότερο)

πάρα πολύ

λίγο λιγότερο πολύ λίγο

(ελάχιστα)νωρίς νωρίτερα -

εµπρός µπροστύτερα -ύστερα υστερότερα -

-

-

αρχύτερα -

πρώτα πρωτύτερα -

γρήγορα γρηγορότερα το γρηγορότερο

κάτω πιο κάτω πολύ κάτω

ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣΕπιμέλεια : Γάτσου Ελένη

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 34α΄ και β΄ όρος σύγκρισης

Ο α΄ όρος σύγκρισης µπορεί να είναι: ουσιαστικό

αντωνυµία επίθετο ρήµα πρόταση κ.ά.

Ο β' όρος σύγκρισης εκφέρεται: α. µε την πρόθεση από + αιτιατική Π.χ. Ο Γιάννης είναι ψηλότερος από τον Κώστα. β. µε τον αδύνατο τύπο της γενικής της προσωπικής

αντωνυµίας (μου, σου, του ... ) π.χ. Ο Πέτρος είναι μεγαλύτερός μου. γ. µε την πρόθεση παρά + ομοιότροπα µε τον α' όρο Π.χ. Περισσότερο νοιάζεται για τις αθλητικές παρά για τις

πολιτικές ειδήσεις. δ. βραχυλογικά (παραµένει µόνο ο προσδιορισµός του, όταν

είναι ίδιος µε τον α' όρο' αντί δηλαδή να µπει σ' αυτόν το όνοµα που είναι ο πραγµατικός β' όρος της σύγκρισης, µπαίνει ένας προσδιορισµός του που φανερώνει τον κτήτορα

Π.χ. Οι συνθήκες ζωής στη χώρα μας είναι καλύτερες από τα υπόλοιπα Βαλκάνια (αντί: από τις συνθήκες ζωής των υπόλοιπων Βαλκανίων.)

Ο β' όρος σύγκρισης παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα. Π.χ. Οι έφηβοι είναι περισσότερο ευαίσθητοι (ενν. από τους

ανθρώπους άλλων ηλικιών.)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Περιγραφή

1. Γενικά για την περιγραφή Η περιγραφή έχει ένα γενικό στόχο, ταυτόχρoνα όμως αποβλέπει

κάθε φορά και σε έναν ειδικότερο σκοπό: Άλλοτε ξεκινάει από την ανάγκη του συγγραφέα για έκφραση και επικοινωνία (π.χ. λογοτεχνική περιγραφή) και άλλοτε βοηθάει τον επιστήμονα στη διατύπωση μιας άποψης με μεγαλύτερη σαφήνεια (π.χ. περιγραφή επιστημονικού πειράματος, δημοσίευση αρχαιολογικού ευ ρήματος κτλ.).

Συχνά η περιγραφή εξυπηρετεί κοινωνικές και προσωπικές ανάγκες της καθημερινής ζωής.

Ένα περιγραφικό κείμενο μπορεί να είναι γραμμένο σε πολύ απλό και καθημερινό ύφος ή σε πολύ επίσημο.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 352. Οργάνωση της περιγραφής

Για να είναι μια περιγραφή σαφής και ακριβής, ο συγγραφέας πρέπει: Να επιλέξει ορισμένα βασικά, κατά τη γνώμη του, γνωρίσματα

/λεπτομέρειες του περιγραφόμενου (τοπίου, αντικειμένoυ, κτιρίου, προσώπου κτλ.).

Να ιεραρχήσει και να οργανώσει, ανάλογα με το σκοπό του, τις λεπτομέρειες, άλλες μεγεθύνovτας και πρoβάλλovτάς τες, άλλες υποτονίζοvτας και άλλες απoσιωπώvτας τες τελείως.

Να αξιοποιήσει σκέψη και γλώσσα, δηλαδή να περιγράψει, από τη μια, με μεγάλη παρατηρητικότητα και κριτική ικανότητα και, από την άλλη, με εύστοχη διατύπωση, ώστε να αποδοθούν με τη μεγαλύτερη πιστότητα τα γνωρίσματα του αντικειμένoυ κτλ.

Περιγραφή = επιλογή λεπτομερειών + επιλογή της οργάνωσής τους

3. Πώς οργανώνουμε την περιγραφή Η οργάνωση της περιγραφής περιλαμβάνει το σκελετό, με γνωστές

και άγνωστες πληροφορίες για την έννοια που περιγράφουμε. Ένας σκελετός συνήθως περιλαμβάνει: α. το αντικείμενο της περιγραφής β. το σκοπό της περιγραφής γ. τη θέση του στο χώρο και στο χρόνο δ. τις ιδιότητές του (σχήμα, χρώμα, διαστάσεις, τμήματα αυτού κτλ) ε. αναλυτική περιγραφή όλων των στοιχείων του με τις

αντίστοιχες ιδιότητές τους

Για να περιγράψουμε ένα αντικείμενο, κάνουμε τρεις κινήσεις:

α. προσεγγίζουμε το αντικείμενο β. εστιάζουμε πάνω του γ. επιλέγουμε τις λεπτομέρειές του

Όταν η περιγραφή γίνεται στον πραγματικό χώρο (π.χ. τοπίο, μνη-μείο, πίνακας ζωγραφικής κτλ.), προτιμούμε να παρουσιάζουμε τις λεπτομέρειες από πάνω προς τα κάτω, από δεξιά προς τα αριστερά κτλ. Όταν η περιγραφή γίνεται σε συμβολικό χώρο, προτιμούμε να τις παρουσιάζουμε με βάση τη λογική ακολουθία, δηλαδή από τα απλά στα σύνθετα, από τα περισσότερο στα λιγότερο σημαντικά κτλ

4. Η γλώσσα της περιγραφής Κατά την περιγραφή προσέχουμε να χρησιμοποιούμε: α. κυρίως εξακολουθητικούς ρηματικούς τύπους (ενεστώτα και


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 36παρατατικό) β. ρήματα που αναφέρονται σε κάποια κατάσταση και όχι ρήματα κίνησηςγ. κατάλληλες λεπτομέρειες που μας παρέχουν επαρκείς πληροφορίες για το περιγραφόμενο αντικείμενο δ. επίθετα που αποδίδουν κυρίως τη θέση του αντικειμένου στο χώρο ε. επίθετα που περιγράφουν και τις άλλες (πέρα από τη θέση) ιδιότητές του ή άλλοτε υπερτονίζουν και άλλοτε καλύπτουν ή αποδυναμώνουν αυτές (συνήθως όμως όχι συναισθήματα και κρίσεις του περιγράφοντος)

στ. γλώσσα κυριολεκτική ή μεταφορική/συνυποδηλωτική (οι μεταφορές, παρομοιώσεις, συγκρίσεις κτλ παίζουν σπουδαίο ρόλο στην περιγραφή, γιατί την κάνουν πιο παραστατική και ζωντανεύουν τις λεπτομέρειες) ζ. προσδιορισμούς ονοματικούς, επιθετικούς, επιρρηματικούς (η υπερ-βολή, ωστόσο, κάνει το ύφος τεχνητό και πομπώδες) η. ειδικό λεξιλόγιο-ορολογία για κείμενα που αναφέρονται σε μια επι-

στήμη,μια τέχνη, ένα επάγγελμα κτλ

θ. την παθητική σύνταξη, με την οποία τονίζουμε τη δράση ή την ενέργεια

Σημείωση ! Ένα περιγραφικό κείμενο μπορούμε να το συναντήσουμε και μέσα σε μια αφήγηση. Η γλωσσική ποικιλία που χρησιμοποιείται σε κάθε περιγραφή:

α. Εξαρτάται από τον πομπό, το δέκτη και το σκοπό της περιγραφής.

β. Ποικίλλει ανάλογα, από το απλό και καθημερινό ύφος έως το πιο επιτηδευμένο και επίσημο.

5. Η συνοχή της περιγραφής ή της αφήγησης Η συνοχή της περιγραφής ή της αφήγησης επιτυγχάνεται: 1. Με συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν:

α. προσθήκη (και ακόμη, όχι μόνο ... αλλά και, από την άλλη, επίσης, επιπλέον κτλ)

β. αντίθεση (αλλά, παρά, ωστόσο, όμως, αντίθετα με, μάλλον κτλ) γ. συμπέρασμα (έτσι, επομένως, συνεπώς κτλ) δ. χρόνο (τότε, μόνο τότε, τέλος, κατόπιν, αρχικά κτλ)

2. Με χρήση λέξεων-φράσεων ή προτάσεων που υποκαθιστούν άλλες λέ-ξεις (ο πρώτος, ο δεύτερος, ο τελευταίος κτλ).

3. Με επανάληψη της ίδιας λέξης, με χρήση αντωνυμιών (αυτό, τέτοιο κτλ) ή με παράφραση (καταφύγιο - ασφάλεια).

Σημείωση ! Οι κυριότερες και γνωστότερες ιδιότητες που συνθέτουν ένα κείμενο είναι: α. Η συνοχή, που αφορά τη γλώσσα. β. Η συνεκτικότητα των συστατικών που το απαρτίζουν (προτάσεων,

περιόδων, παραγράφων κτλ) και αφορά τα νοήματα.



Αφηγηματικά Κείμενα

1. Γνωρίσματα των αφηγηματικών κειμένων Βασικό γνώρισμα ενός αφηγηματικού κειμένου είναι η χρονική κυρίως σύνδεση (υποτακτική ή παρατακτική). Αυτό φυσικά εξαρτάται από τις σημασιολογικές σχέσεις που συνδέουν τα συμβάντα μιας αφήγηση ς (συνήθως αιτία ή χρονική συνάφεια). Ανάλογα χρησιμοποιούμε αιτιολογικούς ή χρονικούς συνδέσμους και συνδετικές λέξεις: επειδή, αφού, καθώς, έτσι κτλ ή ύστερα, μετά, πριν, εν τω μεταξύ, στη διάρκεια κτλ

2. Η γλώσσα στα αφηγηματικά κείμενα

Στα αφηγηματικά κείμενα: α. Χρησιμοποιείται κυρίως ο αόριστος, αφού αυτός είναι ο χρόνος της

ιστορίας και της διήγησης συμβάντων. Με τη συνοπτική του μορφή μάς επιτρέπει να επιταχύνουμε την αφήγηση. Σπανιότερα χρησιμοποιείται και ο παρατατικός (συνήθως όταν είναι μεγάλη η διάρκεια των συμβάντων).

β. Κυριαρχούν ρήματα που δηλώνουν κίνηση, αλλαγή, επαφή, απομάκρυν-ση, αίτηση, παροχή κτλ. (αυτά αποδίδουν τις ενέργειες των ηρώων) ή αντίληψη, κρίση, βούληση, συναισθήματα κτλ. (αυτά αποδίδουν τα σχόλια του αφηγητή για τη συμπεριφορά των ηρώων).

3. Η συνοχή στα αφηγηματικό κείμενα Η συνοχή στην αφήγηση επιτυγχάνεται με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων, με την επανάληψη μιας λέξης, με την αντικατάσταση μιας λέξης με αντωνυμία, με συνώνυμη κτλ., με τη χρήση υπερώνυμων λέξεων (π.χ. τρένα, αυτοκίνητα, αεροπλάνα = συγκοινωνιακά μέσα) ή λέξεων που παρουσιάζουν νοηματική συγγένεια.

1. Συμπληρώστε τα κενά με ένα μονολεκτικό παραθετικό. Οι

λέξεις που θα χρησιμοποιήσετε στο συγκριτικό ή στον

υπερθετικό βαθμό υπάρχουν μέσα στο πλαίσιο.

α. Η Αθήνα είναι η ..............πόλη της Ελλάδας.

β. Ο Πέτρος είναι απλώς καλός μαθητής. Ο Γιάννης είναι ....

από τον Πέτρο. Ο Γιώργος όμως δεν είναι απλώς καλός, είναι .

γ. Ο Κώστας διαβάζει καθημερινά όλα τα μαθήματά του. Είναι

ο ...................... μαθητής της τάξης.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 38δ. Ο διάκονος ανήκει στην .... .βαθμίδα της ιεραρχίας, ενώ ο

επίσκοπος στην ................

ε. Τα ...............έργα που προβάλλονται στους κινηματογράφους αυτή

την εποχή είναι αμερικάνικα.

Επιμελής , άνω, μεγάλος, κάτω, καλός, πολύς

2. Συμπλήρωσε τον πίνακα :

Θετικός Συγκριτικός

Σχετικός

Υπερθετικός

(περιφραστικό)

Απόλυτος

Υπερθετικός

(μονολεκτικό)

σαφές

γλυκιά

μισός

μικρός

μεγάλη

καλό

3. Σχηματίστε προτάσεις στις οποίες θα συγκρίνετε:

α. τη λίμνη των Ιωαννίνων με τη λίμνη Κορώνεια (Λαγκαδά) ως

προς το βάθος

β. τους μαθητές της Γ΄ τάξης με τους μαθητές της Α΄ τάξης ως

προς το

ύψος

γ. τα μέσα συγκοινωνίας αεροπλάνο και τρένο ως προς την

ταχύτητα

δ. τον Η/Υ με τη γραφομηχανή ως προς τη χρησιμότητα

ε. τη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων με τη γλώσσα των άλλων

λαών εκείνης της εποχής ως προς τον πλούτο της

{Ο συγκριτικός βαθμός να σχηματιστεί μονολεκτικά και

περιφραστικά. }

4. Συμπληρώστε τα κενά στις παρακάτω φράσεις χρησιμοποιώντας

το επίθετο που βρίσκεται στην παρένθεση στο συγκριτικό βαθμό

(μονολεκτικό ή περιφραστικό) και στον κατάλληλο τύπο.

α. Η ατμόσφαιρα στις μικρές επαρχιακές πόλεις είναι ........


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 39από την ατμόσφαιρα των μεγαλουπόλεων (διαυγής).

β. Το αλουμίνιο είναι .................μέταλλο από το χαλκό (ελαφρύς).

γ. Οι διαδικασίες για την έκδοση ταυτότητας είναι σήμερα .

απ' ό,τι στο παρελθόν (απλός).

δ. Ο Γιάννης ήταν ...............απ' όλους μας στις υποχρεώσεις προς

το σχολείο (συνεπής).

5. Ποιος είναι ο θετικός βαθμός:

α. των υπερθετικών: απλούστατος, άριστος, ελάχιστος,

μέγιστος;

β. των συγκριτικών: γεροντότερος, χειρότερος,

περισσότερος;

6. Συμπληρώστε τις φράσεις με τα επίθετα σαφής ή μαγευτικός στον

υπερθετικό βαθμό και στον τύπο που αναφέρεται στην παρένθεση.

α. Αυτό το παράδειγμα ήταν …………………απ' όλα όσα

χρησιμοποίησες (σχετικό υπερθετικό).

β. Ο καθηγητής µάς απλοποίησε τα δύσκολα σηµεία του µαθήµατος µε

.............................. παραδείγµατα (απόλυτο, υπερθετικό,

µονολεκτικό).

γ. Στην αρχαιότητα ήταν ...................η διάκριση των κοινωνικών

τάξεων (απόλυτο, υπερθετικό, περιφραστικό).

δ. Όλοι κρέµονταν από τα χείλη του. Ήταν ...................λόγια

που είχα ακούσει ποτέ (σχετικό υπερθετικό).

ε. Το τοπίο που αντικρίσαµε από εκείνο το σηµείο του βουνού

ήταν ................................... (απόλυτο υπερθετικό, µονολεκτικό).

στ. Η θέα από το παράθυρο του αεροπλάνου ήταν ................

(απόλυτο υπερθετικό, περιφραστικό).

7. Συμπληρώστε τον πίνακα

Θετικό

ςΣυγκριτικός Υπερθετικός

περιφραστικό

(πιο + θετικός)

μονολεκτικό

(θετικός+ -

τέρα)

περιφραστικό

(πολύ + θετικός)

μονολεκτικό

(θετικός+ -τάτα)

ωραία πιο ωραία ωραιότερα πολύ ωραία ωραιότατα


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 40ακριβώς

βαθιά

πλατιά

σαφώς

8. Συμπληρώσετε το β' όρο της σύγκρισης.

α. Το σηµερινό σχολείο είναι πιο επιεικές ……………………………….

.

β. Είναι προτιµότερο να διαβάζεις το πρωί ……………………………..

γ. Αυτά τα έκανα εγώ πρωτύτερα ………………………………………. .

δ. Ο Χρήστος είναι ψηλότερος ...............................................

ε. Οι Γερµανοί είναι πιο ψηλοί ..............................................

στ. Το χθεσινό φαγητό ήταν πιο νόστιµο ………………………………….

ζ. Καλύτερα να κουραστείς σήµερα ……………………………………. .

η. Τα µαθήµατα της γ΄ τάξης είναι δυσκολότερα ……………………….

.

θ. Κάλλιο γαϊδουρόδενε…………………………………………………... .

ι. Μας άρεσαν περισσότερο οι διακοπές στη θάλασσα………………..

.

9. Στα παρακάτω παραδείγματα:

Α) Υπογραμμίστε τα επίθετα και τα επιρρήματα συγκριτικού

βαθμού ή

τα ρήματα που δείχνουν σύγκριση.

Β) Υπογραμμίστε τον πρώτο και το δεύτερο όρο

σύγκρισης.

Γ) Παρατηρήστε τι μέρος του λόγου είναι κάθε όρος.

α. Η Θάσος είναι µικρότερο νησί από τη Λέσβο.

β. Οι περισσότεροι µαθητές προτιµούν την ιστορία παρά τα

µαθηµατικά.

γ. Ο φορητός υπολογιστής είναι πιο ακριβός από τον σταθερό.

δ. Οι µαθητές χαίρονται περισσότερο όταν πηγαίνουν εκδροµή παρά

όταν κάνουν µάθηµα.

ε. Στις κοντινές αποστάσεις είναι καλύτερο να πηγαίνουµε µε τα πόδια


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 41παρά µε το αυτοκίνητο.

στ. Σήµερα ο καιρός είναι καλύτερος από χθες.

ζ. Περισσότερα χρήµατα ξόδεψες εσύ παρά εγώ.

η. Μου φαίνεται πως στον αθλητισµό εσύ είσαι καλύτερός µου

10. Σχηματίστε σύνθετες λέξεις με τα δύο συνθετικά που σας δίνονται. Στη

συνέχεια, επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη από το πλαίσιο, δημιουργήστε

ονοματικά σύνολα.

Συνθετικά Ονοματικά Σύνολα

Α΄ Β΄εν φυλήάκρο βάσηυπό γηφεύγω πόνοςαέρας μάχηγράμμα σήμαύδωρ γηνερό χύνω

11. Σχηματίστε σύνθετα με τα παρακάτω ζεύγη λέξεων :

Νύχτα – φύλακας, πολύς – όμορφος, ίσος – γη, άνω – γη, χρήμα – δίνω, νόμος –

άρχω, γη – κτήμα, ράσο – φορώ, πόλη – έχω, λείπω – ύδωρ, όλος – γύρω, χέρι –

γράφω, μητέρα – πόλη, μέση – νύχτα, δύο – μέρα.

12. Διαβάστε με προσοχή το παρακάτω κείμενο και απαντήστε στις ερωτήσεις που

ακολουθούν.

«Η εντολή του ταγματάρχη ήταν ξεκάθαρη: έπρεπε εμείς οι

τέσσερις με επικεφαλής τον ομαδάρχη να προχωρήσουμε ως τις

προφυλακές του εχθρού με κάθε προφύλαξη· να φράξουμε το

μονοπάτι με συρματόπλεγμα και να ναρκοθετήσουμε ολόγυρα το

πέρασμα, ώστε να αποκλείσουμε ανεμπόδιστη κάθοδο των εχθρών

προς τις δικές μας εγκαταστάσεις.

- Από την επιτυχία σας, μας διαβεβαίωσε, θα εξαρτηθεί η παραπέρα

πορεία των επιχειρήσεων.

Η αποστολή μας, λοιπόν, ήταν επικίνδυνη και η προσπάθειά μας

πολύ δύσκολη. Αποκομμένοι από τη μονάδα μας, χωρίς τηλέφωνο και

ασύρματο, λουφάζαμε την ημέρα μέσα στο πρόχωμα που είχαμε


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 42σκάψει στις παρυφές του δάσους. Τις αφέγγαρες νύχτες δουλεύαμε.

Δουλεύαμε βουβά μυστικά και γρήγορα σαν τυφλοπόντικες. Το

τελευταίο διήμερο η θέση μας είχε γίνει δεινή: τα τρόφιμα μας

τελείωσαν, η λειψυδρία μάς βασάνιζε, η αγωνία μάς είχε τσακίσει.

Ευτυχώς, τελειώσαμε! Αυτή η ικανοποίηση μας έδωσε το κουράγιο να

επιστρέψουμε.»

α. Με βάση όσα γνωρίζετε για την περιγραφή και την αφήγηση από την Α΄

Γυμνασίου (3η ενότητα), να απαντήσετε αν το κείμενο που διαβάσατε

είναι περιγραφή ή αφήγηση και στη συνέχεια να επισημάνετε τα χαρα-

κτηριστικά του, τους κυριότερους χρόνους που χρησιμοποιούνται και τη

δομή του.

β. Στην τελευταία παράγραφο να εξετάσετε τον τρόπο σύνδεσής της με την

προηγούμενη και τον τρόπο σύνδεσης των περιόδων μεταξύ τους.


Α. Συζητήστε για τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές των ελεύθερων

επαγγελματιών και των υπαλλήλων και διατυπώστε την προσωπική σας

άποψη, αν δηλαδή προτιμάτε να εργαστείτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες

ή ως υπάλληλοι.

Β. Γράψτε ένα αναλυτικό σχέδιο ομιλίας , την οποία θα κάνετε μέσα

στην τάξη σας στο μάθημα του ΣΕΠ σχετικά με τους παράγοντες που

επηρεάζουν πολλούς νέους στην επιλογή του επαγγέλματος που θα

ασκήσουν στο μέλλον.

Γ. Γράψτε ένα σύντομο άρθρο που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό του

σχολείου σας για τα κριτήρια με τα οποία πρέπει οι νέοι να επιλέγουν το

επάγγελμά τους.

Δ. Υποθέστε ότι βρίσκεστε στο στάδιο κατά το οποίο πρέπει να

επιλέξετε το επάγγελμα που θα ασκήσετε. Οι γονείς σας θα προτιμούσαν

να εργαστείτε ως δημόσιοι υπάλληλοι, γιατί αυτό θα σας εξασφάλιζε ένα

σταθερό εισόδημα. Εσείς όμως προτιμάτε να εργαστείτε ως ελεύθεροι

επαγγελματίες. Να βρείτε επιχειρήματα με τα οποία θα τους πείσετε να

ασπαστούν την άποψή σας.



ΕΝΟΤΗΤΑ : Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι από διάφορες πηγές (ΜΜΕ, Διαδίκτυο κ.τ.λ.) Α΄ Θεωρία Γραμματικής – Συντακτικού

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Τα είδη των αντωνυμιών

α. προσωπικές (εγώ, εσύ, αυτός) β. κτητικές (δικός µου, δική σου, δικό του) γ. αυτοπαθείς (του εαυτού µου, τον εαυτό µου) δ. οριστικές (ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο / µόνος, µόνη, µόνο) ε. δεικτικές (αυτός, -ή, -ό / τούτος, -η, -ο / εκείνος, -η, -ο / τέτοιος, -α,

-ο / τόσος, -η, -ο) στ. αναφορικές (που / ο οποίος, -α, -ο / όποιος, -α, -ο / όσος, -η, -ο) ζ. ερωτηµατικές (τι / ποιος, -α, -ο / πόσος, -η, -ο) η. αόριστες (ένας, µια, ένα / κανένας, καµιά, κανένα / κάποιος, -α, -ο /

µερικοί, -ές, -ά / κάτι, κατιτί / τίποτε (-α) / κάµποσος, -η, -ο / κάθε / καθένας, καθεµιά, καθένα / καθετί / ο, η, το δείνα / ο, η, το τάδε / άλλος, -η, -ο)

Δ) Δυνατοί και αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών

Οι δυνατοί τύποι των προσωπικών αντωνυµιών συνηθίζονται:

α. Όταν βρίσκονται µόνοι τους στο λόγο. Π.χ. - Ποιον θέλουν; - Εσένα.

β. Όταν θέλουµε να τονίσουµε κάτι. Π.χ. Εγώ θα φύγω, εσύ θα µείνεις.

γ. Όταν θέλουµε να ξεχωρίσουµε κάτι από άλλα. Π.χ. Αυτοί το ήξεραν ότι εµείς τους

υποπτευόµαστε. δ. Συχνά όταν συνοδεύονται µε προθέσεις.

Π.χ. Τα 'χει βάλει µε εµένα .

Πότε χρησιµοποιούνται οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυµιών:


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 44α. Όταν δε θέλουµε να τονίσουµε κάτι.

Π.χ. Σε θέλουν. (ενώ: Εσένα θέλουν, όχι άλλον.) β. Πολλές φορές ένα όνοµα (ή ένα νόηµα) που ειπώθηκε λέγεται πάλι µε τον αντίστοιχο αδύνατο τύπο της προσωπικής αντωνυµίας γ΄ προσώπου. Η αντωνυµία αυτή λέγεται επαναληπτική.

.χ. Τον Πέτρο τον είδα χθες. γ. Άλλες φορές η τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυµία προαναγγέλλει ένα όνοµα (ή ένα νόηµα) που θα ειπωθεί στη συνέχεια. Τότε η αντωνυµία λέγεται προληπτική.

Π.χ. Τον είδα χθες τον Πέτρο.

Προσοχή! Δεν πρέπει να συγχέουµε τους αδύνατους τύπους της τριτοπρόσωπης αντωνυµίας µε τα άρθρα. Τα άρθρα µπαίνουν πριν από ονόµατα (ίδιου γένους, αριθµού και πτώσης), ενώ οι αντωνυµίες µπαίνουν πριν ή ύστερα από ρήµατα.

1. Βρείτε το είδος των αντωνυµιών που υπάρχουν στις ακόλουθες φράσεις.

α. Όσα δίνεις, τόσα παίρνεις. β. Όποιος δεν έχει µυαλό έχει πόδια. γ. Πηγαίνει εκδροµή κάθε Κυριακή. δ. Τι µισθό παίρνεις; ε. Εκείνη τη χρονιά υποφέραµε. στ. Εσύ η ίδια θα πας. ζ. Δεν µιλάει ο ένας στον άλλο. η. Σέβοµαι τον εαυτό µου. θ. Ο πατέρας µου είναι άρρωστος.

2. Επισηµάνετε σε ποιες περιπτώσεις οι αδύνατοι τύποι της τριτοπρόσωπης προσωπικής αντωνυµίας λειτουργούν προληπτικά και σε ποιες επαναληπτικά. α. Το βιβλίο σου δεν το πήρα εγώ. β. Αυτόν το γραφικό χαρακτήρα τον

γνωρίζετε; γ. Χάρισέ της της Μαρίας ένα βιβλίο. δ. Δεν το ήξερα ότι πέτυχες στις εξετάσεις. ε. Προσπάθησα να διορθώσω µόνος µου τη βλάβη, και το

κατάφερα.

3. Γράψτε πάλι τις ακόλουθες φράσεις


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 45αντικαθιστώντας τις λέξεις που υπογραµµίζονται µε αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυµιών.

α. Πες σ' αυτές να µην προχωρήσουν την υπόθεση χωρίς να µε ρωτήσουν.

β. Αν δεις τις αδελφές σου, δώσε σ' αυτές χαιρετισµούς εκ µέρους µου.

γ. Αν είχα εγγονάκια, θα έλεγα σ' αυτά παραµύθιαδ. Ανάλαβε τις εργασίες, όπως έχεις υποσχεθεί σ' εµένα.ε. Τηλεφώνησα στη φίλη σου να µην έρθει.

4. Βρείτε από δέκα λέξεις (παράγωγες ή σύνθετες) που να ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα ρήματα : βάζω (βάλλω), παίζω.

5. Βρείτε από πέντε παράγωγες ή σύνθετες λέξεις (α΄ ή β΄ συνθετικό) που να ανήκουν στην ίδια γλωσσική οικογένεια με τα ουσιαστικά : άνεμος, πατέρας.

ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Α. Γράψτε για δημοσίευση σε περιοδικό του σχολείου σας ένα σύντομο κείμενο (2-3 παραγράφων) για τη μεγάλη σημασία που έχει η παρακολούθηση στην τηλεόραση συζητήσεων πάνω σε φλέγοντα θέματα της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής επικαιρότητας.Β. Υποθέστε ότι σας δίνεται η δυνατότητα να μιλήσετε σε συγκέντρωση δημοσιογράφων με θέμα «το δικαίωμα του δημοσιογράφου στην απόλυτη ελευθερία». Ποιες απόψεις θα διατυπώνατε με βάση τις εμπειρίες σας από την κατάσταση που επικρατεί στον Τύπο ;Γ. Γράψτε τρεις παραγράφους, μία για κάθε θεματική περίοδο που ακολουθεί :

1. Στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης σημαντικό ρόλο, εκτός από άλλα ..........................μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, εξακολουθεί να παίζει και ο Τύπος.

2. Ο υγιής Τύπος είναι λειτουργία απαραίτητη στα σύγχρονα δημοκρατικά .....................πολιτεύματα και προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην κοινωνία.

3. Είναι ολότελα αδύνατο να επιτελέσει ο Τύπος σωστά το ρόλο του χωρίς .........................πλήρη ελευθερία.Δ. Υποθέστε ότι συμμετέχετε σε «αγώνα λόγου» και ότι ο συνομιλητής σας υποστηρίζει την άποψη πως δεν υπάρχει τρόπος να αντισταθούμε στην κατευθυνόμενη πληροφόρηση. Με ποια επιχειρήματα θα τον αντιμετωπίζατε ;



ΕΝΟΤΗΤΑ : Βιώνοντας προβλήματα της καθημερινής ζωής

1. Στις παρακάτω φράσεις υπογραµµίστε τους επιρρηµατικούς προσδιορισµούς

και βρείτε µε τι τρόπο εκφράζονται και τι δηλώνουν.

Εκφράζονται με Δηλώνουν

α. μπορείς να πας όπου θέλεις

β. Ήρθαν πρωί και έφυγαν

νύχτα

γ. Του είπα χίλιες φορές να

είναι πιο προσεκτικός

δ. Πολλή ώρα παρακολουθούσε

έκπληκτος όσα συνέβαιναν

ε. όταν το κατάλαβα ήταν πια

αργά

στ. Χαίρομαι που σε βλέπω

πάλι εδώ

ζ. Προσπάθησαν όλοι για την

σωτηρία της

η. Για το ζήτημα αυτό θα

φροντίσει σύντομα η υπηρεσία

μας

θ. Το χιόνι έπεφτε τόσο πυκνό,

ώστε δε βλέπαμε ούτε ένα

μέτρο μπροστά μας

ι. Αν και δε διάβασε, έγραψε

καλά

2. Στο κείμενο που ακολουθεί υπογραμμίστε τους επιρρηματικούς

προσδιορισμούς, βρείτε τι δηλώνουν και γράψτε πώς εκφέρονται.



«Και µια βραδιά η νεράιδα, αφού ετοίµασε το καράβι της, λέγει στο

φεγγάρι: «Έλα να ιδούµε σήµερα ποιος θα γίνει ο αφέντης της

θάλασσας!». Το φεγγάρι τραβούσε ήσυχα το δρόµο του και η

νεράιδα πάσχιζε να το φτάσει. Τρεις µέρες και τρεις νύχτες πάλευε,

όσο που είδε τα άσπρα της πανιά να γίνονται κουρέλια. Από το θυµό

και την ντροπή της άρχισε να βρίζει και να καταριέται τη µάνα της.

Τότε σηκώνεται µεγάλη θαλασσοταραχή, κι ένα αστροπελέκι

επέτρωσε το καράβι. Αν τύχει και ζυγώσει κανείς εκεί και βάλει τ'

αυτί του σε µία τρύπα, που είναι στη µέση στο Πετροκάραβο, ακούει

φωνές και µοιρολόγια. Εκεί λεν πως ήταν η κάµαρα της νεράιδας.»

Ν. Πολίτης, Παραδόσεις, "Το Πετροκάραβο»

3. Από τα προθετικά σύνολα που είναι µε έντονη γραφή βρείτε ποια είναι

αντικείµενα και ποια επιρρηµατικοί προσδιορισµοί

α. Ανακοίνωσα στο Γιώργο τις απόψεις µου για το θέµα.

β. Απόψε θα µιλήσει στο Ευρωκοινοβούλιο ο εκπρόσωπος της

Ελλάδας.

γ. Πoλλές πόλεις ζήτησαν να απαλλαγούν από την κηδεµονία της

Αθήνας.

δ. Απόψε θα µιλήσει στους Έλληνες ευρωβουλευτές ο υπουργός

Εξωτερικών.

ε. Αποµακρύνθηκαν από τη χώρα σιδηροδροµικώς πολλοί

πρόσφυγες.

στ. Συµφώνησα µε τους αντιδίκους µου να αποσύρω τη

µήνυση.

ζ. Συµπεριφέρθηκα µε ευθύνη και σοβαρότητα.

η. Άφησα στα παιδιά µου όλη την περιουσία µου.

θ. Θα εξηγήσω στους συµµαθητές µου γιατί συµπεριφέρθηκα

έτσι

ι. Άφησα στο τραπέζι το πορτοφόλι µου µε τα χρήµατα.

4. Συµπληρώστε τα κενά στις παρακάτω φράσεις βάζοντας το είδος

του επιρρηµατικού προσδιορισµού που αναφέρεται στην παρένθεση.

α. (χρόνου, πρόταση ) ........, θα έρθω να σε δω.

β. (χρόνου, επίρρηµα) ........µίλησες ………. …………….(ποσού,


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 48επίρρηµα - τρόπου, επίρρηµα)

γ. (χρόνου, επίρρηµα) .......θα φύγω ..........(σκοπού, προθετικό

σύνολο)

5. Συµπληρώστε τα κενά στις παρακάτω φράσεις µε κατάλληλους επιρ-

ρηµατικούς προσδιορισµούς.

α. (πότε;) ...................έγραψε δύο βιβλία. β. (πότε;) ...................ο Γιάννης ψήλωσε (πόσο;) ............ . γ. (πότε;) .....................έρχεται (πώς;) ..................

6. Στις παρακάτω φράσεις υπογραµµίστε τους επιρρηµατικούς προσδιο-

ρισµούς και αντικαταστήστε τους µε άλλον ισοδύναµο.

α. Με τις φωνές δε θα µε λυγίσεις.

β. Από την αγωνία της ξέχασε να γράψει το όνοµά

της.

γ. Ήρθε µε τα πόδια.

δ. Θα φύγουµε µόλις νυχτώσει.

ε. Έγιναν πολλές ζηµιές εξαιτίας της δυνατής

βροχής.

στ. Ο καθηγητής τού απάντησε νηφάλια.

ζ. Όλα αυτά έγιναν κατά την απουσία µου.

η. Ο Γιάννης µας δέχτηκε όλους µε χαρά.

7. Βρείτε ποιο προθετικό σύνολο είναι ποιητικό αίτιο και ποιο επιρρηµα-

τικός προσδιορισµός.

α. Τα µέτρα θεωρήθηκαν από όλους ικανοποιητικά.

β. Αναγνωρίστηκε από τα δαχτυλικά του

αποτυπώµατα.

γ. Ο Γιάννης είναι αγαπητός σε όλους.

δ. Το σχέδιό µας έγινε αντιληπτό από τους αντιπάλους.

8. Συμπληρώστε τα κενά στις παρακάτω φράσεις με το κατάλληλο επίρρημα

που θα σχηματίσετε από τα επίθετα που σας δίνονται στο πλαίσιο.

ανέλπιστος άμεσος ακριβής ευγενικός ευχάριστος

ασυνήθιστος



α. Το τρένο έφτασε στο σταθµό ..............στις δέκα.

β. Η κίνηση στους δρόµους ήταν .............αυξηµένη.

Υ. Ο θείος µου εκλέχrηκε βουλευτής ...........

δ. Του ζήτησα µία χάρη, αλλά αρνήθηκε ....... . ..

ε. Όλοι ζητούν να συγκληθεί .............το υπουργικό συµβούλιο.

στ. Ο Σπύρος θα µιλήσει για µένα πολύ ................



9. Στις παρακάτω φράσεις συµπληρώστε τα κενά µε ένα από τα δύο

επιρρήµατα που δίνονται σε παρένθεση.

α. Ο διευθυντής µε κάλεσε στο γραφείο του για να µου µιλήσει . . ..

(ιδιαίτερα - ιδιαιτέρως)

β. Πήγαν να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς ………………άοπλοι

(τέλεια – τελείως)

Υ. Θα διαβάσω .............................το βιβλίο που µου δώρισες.

(ευχάριστα - ευχαρίστως)

δ. Το σωµατείο των εργαζοµένων ζήτησε να προσληφθούν ……………..

όλοι οι απολυθέντες. (άµεσα - αµέσως)

ε. Επεµβαίνει σε ξένες υποθέσεις ...............................

(αδιάκριτα - αδιακρίτως)

στ. Έφυγα .............................για την Αγγλία.

(έκτακτα - εκτάκτως)


Α. Ποιους κανόνες θα πρέπει να τηρείτε ως επιβάτες ιδιωτικού

αυτοκινήτου ή λεωφορείου, ώστε να μην κινδυνεύει η ζωή και η

σωματική ακεραιότητα η δική σας και των άλλων ;

Β. Υποθέστε ότι μένετε σε μια μεγαλούπολη και γράφετε ένα γράμμα σε

κάποιον φίλο σας που μένει στην επαρχία. Γράψτε τις αιτίες για τις

οποίες δε νιώθετε ευχαριστημένος από τον τρόπο ζωής στην πόλη.



ΕΝΟΤΗΤΑ : Συζητώντας για σύγχρονα

κοινωνικά θέματα


ΟΙ ΜΕΤΟΧΕΣ

Η μετοχή είναι επίθετο και ρήμα

Ως επίθετο γένος Ως ρήμα φωνή

αριθμός διάθεση

πτώση χρόνους

Τα είδη των μετοχών

Επιρρηματική τροπική Επιθετική επιθετικός

προσδιορισμός

χρονική

κατηγορηματικός »

αιτιολογική

κατηγορούμενο

υποθετική ως

ουσιαστικό

εναντιωματική

Φωνή Χρόνος ΚαταλήξειςΕνεργητική Ενεστώτας -όντας

-ώνταςΠαθητική Ενεστώτας -όμενος

-ούμενος-άμενος

Παρακείμενος -μένος-μμένος-ωμένος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Η µετοχή του ενεργητικού ενεστώτα γράφεται µε την κατάληξη -οντας,

όταν τονίζεται στην προπαραλήγουσα. Όταν όµως τονίζεται στην

παραλήγουσα, έχει την κατάληξη -ώντας.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 52 Οι µετοχές των ρηµάτων µε χαρακτήρα χειλικό, δηλ. π, β, φ (ή: όσα

λήγουν σε -πω, -βω, -φω, -πτω) έχουν στον παθητικό παρακείµενο την

κατάληξη -µµένος.

Π.χ- εγκαταλείπω - εγκαταλειμμένος, θάβω - θαμμένο ς, καλύmω - καλυμ-

μένος.

Έχουν την κατάληξη -ωµένος στην παθητική φωνή

α. τα ρήµατα που λήγουν σε -ώνω

β. τα ανώµαλα ρήµατα: βλέπω - ιδ-ω-μένος, λέγω - ειπ-ω-μένος,

γίνοµαι γιν-ω-μένος, κάνω - καμ-ω-μένος, πίνω - πι-ω-μένος, τρώγω -

φαγ-ωμένος.

1. Αφού σχηματίσετε τις μετοχές της παθητικής φωνής, ενεστώτα και

παρακειμένου, των ρημάτων που σας δίνονται στην παρένθεση, συμπλη-

ρώστε τις φράσεις με το σωστό τύπο των μετοχών.

α. Τα παιδιά των φαναριών συχνά τα συναντούμε στη ..........

θέση τους. (συνηθίζω)

β. Κατάφερε να απαλλαγεί από τη μάστιγα των ναρκωτικών .

συνεχώς από τους γονείς και τους φίλους του. (παρακινώ)

γ. Το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ ευημερούντων και απόρων διευρύνε-

ται συνεχώς, σε μια εποχή που ο ......................πλούτος στον

πλανήτη είναι περισσότερος από κάθε άλλη φορά. (συσσωρεύω)

δ. Οι κλιματολογικές αλλαγές θα μας αναγκάσουν να ζούμε

σε συνεχώς ...................................... χώρους. (κλιματίζομαι)

ε. Πολλοί φίλαθλοι διατύπωσαν ακραίες θέσεις για την αντιμετώπιση της

βίας στα γήπεδα, ..........................από τα πρόσφατα επεισόδια.

(επηρεάζω)

2. Στην άσκηση που ακολουθεί αντικαταστήστε τις λέξεις ή φράσεις με

έντονη γραφή με αντίστοιχες μετοχές, χωρίς να αλλοιωθεί το νόημα.

Να κάνετε τις αλλαγές όπου χρειάζεται.

α. Κατέβηκε τα σκαλιά με πολλή προσοχή.

β. Έβαλε λυτούς και δεμένους για να με βρει.

γ. Οι μαθητές δέχτηκαν τα λόγια του διευθυντή με διαμαρτυρίες

και αντιδράσεις.


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Β΄ Γυμνασίου 53δ. Βρήκα την πόρτα κλειστή και έφυγα με γρήγορο

βάδισμα.

ε. Θύμωσα μαζί του γιατί νόμιζα πως μου έκρυβε την

αλήθεια.



3. Χαρακτηρίστε τις μετοχές (επιρρηματικές ή επιθετικές) στις

παρακάτω προτάσεις και βρείτε το συντακτικό τους ρόλο.

α. Διασχίζοντας το δάσος διαπιστώσαμε το μέγεθος της

καταστροφής που προκάλεσε η πυρκαγιά.

β. Όλοι ήταν δυσαρεστημένοι από την απόδοση της ομάδας τους .

γ. Κάθισε σιωπηλός σαν βρεγμένη γάτα.

δ. Αγόρασε ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο.

ε. Όλοι οι καλεσμένοι έφτασαν εγκαίρως.

στ. Ήρθε τρέχοντας για να μας φέρει την είδηση.

ζ. Μιλάει κουνώντας τα χέρια του.

η. Στη μουσική σχολή που πηγαίνω διδάσκουν πεπειραμένοι

καθηγητές.

θ. Με κοίταζε με τα μάτια δακρυσμένα.

ι. Αποφεύγοντας να χτυπήσουμε το κακό στη ρίζα του, αφήσαμε να

πολλαπλασιαστούν τα φαινόμενα της βίας στα γήπεδα.


Α. Υποθέστε ότι είστε δημοσιογράφοι σε μια αθλητική εφημερίδα και σας

ανατίθεται να γράψετε ένα άρθρο για τα φαινόμενα «βίας» που

παρατηρούνται σε διάφορους αθλητικούς αγώνες και για τους τρόπους

εξάλειψης ή περιορισμού τους.

Β. Η τάξη σας οργανώνει στο σχολείο σας μία ομιλία με θέμα ένα από τα

σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας (π.χ.

ναρκωτικά, βία στα γήπεδα, αλκοολισμός, παιδική εργασία, κοινωνικές

ανισότητες κ.λ.π.) Ετοιμάστε μία εισήγηση για κάποιο από αυτά τα

προβλήματα, την οποία θα διαβάσετε στους συμμαθητές σας.


ΓΛΩΣΣΑ Β

Documents

Transcript of ΓΛΩΣΣΑ Β