πEpIEXOMENA2 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη11742 / AΘhNA / T. 210 9282900

σελ. 25

σελ. 20

σελ. 28

σελ. 33

4 Eπιστολεσ

6 ΑNτιΦεστιΒΑλ

10 Νικοσ πορτοκΑλογλου«Τα τραγούδια μου είναι προφητικά»

12 MONIKA «Τραγουδάω γι’ αυτά που με κάνουν να ελπίζω»

14 ΘεΑτρο Μπολσοΐ

Πώς το «μεγάλο» θέατρο πατάει και πάλι στα πόδια του

20 πετροσ Φιλιππιδησ Όλα ξεκινούν απ’ την ουτοπία

22 ΜΑρκελλοσ Χρυσικοπουλοσ Η μπαρόκ έχει swing

25 Νικοσ ΧΑτζOπουλοσ – σοΦιΑ σεΐρλη

Θέλετε να χορέψομε, Μέλπω Αξιώτη;

28 Αρησ ρετσοσ Παίξ’ το εσύ!

33 ThE FOrsyThE COMpANy Δοκίμασε ξανά. Απότυχε ξανά. Απότυχε καλύτερα!

38 γουιλιΑΜ ΦορσΑΐΘ Η εφήμερη αναπαράσταση μιας ιδέας

40 ουΑζΝτι ΜουΑουΑΝτ «Η τέχνη είναι σαν το νερό. Ο καθένας πίνει»

44 ΑργυρΩ ΧιΩτη – ΑριΑΝ λΑΜπεΝτ – ΝΑΐΜΑ κΑρΜπΑΧΑλ Γίναμε Θέαμα

46 δηΜητρησ Μητροπουλοσ

«Στο ξόδεμα του χρόνου και του εαυτού μου δεν βάζω όριο»

48 Χρηστοσ στεργιογλου «Κι αν εκείνος με τον οποίο διαφωνείς τελικά έχει δίκιο;»

50 ΝικολΑΐ κολιΑΝτΑ Ο Άμλετ του είναι σκύλος

52 ζερεΜι ρορερ Στο κέντρο του κύκλου της αρμονίας

55 κΩστΑσ κουτσολελοσ, γκιγκη Αργυροπουλου, ΒΑσιλησ ΝουλΑσΕκτός σχεδίου πόλεως

58 γιΑΝΝησ ρηγΑσ – γρηγορησ κΑρΑΝτιΝΑκησ – κΘΒε50 χρόνια κομμάτια

60 sTAr WArs Tα άστρα

61 JUICy LIU Στον υπέροχο κόσμο του Ελληνικού Φεστιβάλ

62 ΦροΝτιστησ σκηΝησ Επιφυλλίδα

H εικόνα του εξωφύλλου:Σκηνή από την παράσταση της

Forsythe Company, Yes, We Can’t.Φωτογραφία: Dominik Mentzos

Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980, ο ελληνικός κινηματογράφος κλυδωνιζόταν, στα όρια της ανυπαρξίας. Αλλά τα καλλι-τεχνικά σωματεία που τον εκπροσωπούσαν, αντί να λάβουν τα μηνύματα των καιρών, συμπεριφέρθηκαν σαν στενόμυαλη συ-ντεχνία. Ήταν, θυμάμαι, η εποχή που είχε καταγραφεί στη νομοθεσία η υποχρέωση των κινηματογραφικών συνεργείων να απα-σχολούν, το λιγότερο, ενδεκαμελές συνεργείο. Αν δούλευαν σε μια παραγωγή όχι έντεκα αλλά δέκα, οι συνδικαλιστές έτρεχανκαι διέκοπταν τα γυρίσματα διά της βίας. Επικαλούνταν το νόμο – και όντως, τον είχαν με το μέρος τους, τον είχαν συνδιαμορ-φώσει. Δεν είχαν με το μέρος τους την εποχή, που άλλαζε. Η λαϊκή τηλεόραση, κλειστή ακόμα, κρατικό μονοπώλιο δηλαδή, είχεκαταβροχθίσει το σινεμά ως λαϊκό θέαμα – κι η κρατικά επιδοτούμενη κινηματογραφία την εποχή εκείνη συρρικνωνόταν. Αλλάαπέναντι στις νέες συνθήκες, απέναντι στο μέλλον, τα συνδικάτα της εποχής υπερασπίζονταν ένα παρελθόν – ακόμα και σε βά-ρος της δημιουργικότητας των καλλιτεχνών, που υποτίθεται ότι κυρίως έπρεπε να προασπίζουν.

Ήταν ηρωικά χρόνια. Θυμάμαι έναν σκηνοθέτη διαφορετικό, ξεχωριστό (σήμερα θα τον λέγαμε εναλλακτικό), τον Σταύρο Τορνέ,γύριζε ταινίες που συγκέραζαν ένα είδος μαγείας με την υλικότητα της πραγματικότητας. Ο Τορνές είχε αντιταχθεί επιθετικά σεό,τι ο ίδιος αποκαλούσε «συνδικαλιστική εκδοχή της καλλιτεχνικής ελευθερίας». Εκείνη την εποχή, μη αντέχοντας τη γραφειο-κρατία του συστήματος που επέβαλε στους κινηματογραφιστές να εκλιπαρούν το κρατικό Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου γιατη χρηματοδότηση των σχεδίων τους, ξεχυνόταν μόνος και γύριζε χαμηλού κόστους ταινίες με φίλους (επαγγελματίες αλλά καιμη επαγγελματίες του σινεμά, που δούλευαν τσάμπα μόνο και μόνο για να αισθανθούν τη χαρά της δημιουργικής συλλογικότηταςτην οποία ο Τορνές ενέπνεε). Συγκρούστηκε με τον συνδικαλισμό. Αλλά κέρδισε το δημιουργικό παιχνίδι.

Ύστερα, οι καιροί άλλαξαν. Το οπτικοακουστικό επάγγελμα άνοιξε πολύ, ήρθαν οι νέες τεχνολογίες, τα κομπιούτερ, μηδενί-στηκαν οι αποστάσεις – αλλά κάπου, σ’ ένα μικρό κομμάτι του επαγγέλματος, που επέμενε να μιλά στο όνομα της τέχνης, έγινεπροσπάθεια να επιβιώσουν τα στενά προνόμια της συνδικαλιστικής αντίληψης για την έκφραση. Αναχρονισμός; Αρκετός. Αλλάποιος στέκεται στους αναχρονισμούς όταν τα πράγματα τρέχουν με μεγάλες ταχύτητες και θέλει να μη μείνει πίσω;

Από το 1980 έως σήμερα έχουν τόσα πολλά αλλάξει… Θα είχαν αλλάξει ακόμα κι αν η ελληνική οικονομία, η ελληνική κοινω-νία δεν αντιμετώπιζε το φάσμα της κατάρρευσης. Μπορεί στο μεταξύ η ζωή μας να έχει δυσκολέψει, αλλά δεν είναι όλες οι αλ-λαγές αρνητικές. Τα τελευταία χρόνια, για παράδειγμα, κερδίζει έδαφος όλο και περισσότερο η ιδέα του εθελοντισμού, μιας ιδι-αίτερης ανιδιοτελούς προσφοράς – έστω, σχεδόν ιδιοτελούς, ας διευκρινίσω, μια που ιδιοτέλεια είναι και η απόκτηση εμπειρίας,η συναναστροφή με ενδιαφέροντες ανθρώπους, η ικανοποίηση ότι ο ελεύθερος χρόνος κάποιων δεν πήγε χαμένος. Εθελοντέςμπήκαν και στο θέαμα, τους συναντήσαμε παλιότερα, συνεχίζουμε να τους συναντούμε και σε κάποιες παραστάσεις στο Φεστι-βάλ Αθηνών.

Ατυχώς, δεν ήθελαν να τους βρουν μπροστά τους καλλιτέχνες που καταλαβαίνουν την καλλιτεχνική ελευθερία μόνο μέσα απότο πρίσμα που πολεμούσε ο Τορνές, από τη «συνδικαλιστική εκδοχή της ελευθερίας». Όταν λοιπόν βλέπεις από αυτό το πρίσματην καλλιτεχνική δράση, δεν χαίρεσαι που η τέχνη ανοίγει, διότι δεν έχεις μάθει να βλέπεις την ανοιχτωσιά της τέχνης, ίσα ίσα,εκεί που οι καλλιτέχνες πασχίζουν να αγγίξουν το κοινό τους, να ανεβάσουν το κοινό στη σκηνή, να συνομιλήσουν μαζί του, νατου δώσουν δημιουργικό κίνητρο, εσύ, μέσα από τη συνδικαλιστική οπτική σου, βλέπεις θέσεις εργασίας, υπερωρίες, επιδόματα…

Η προσπάθεια, στο όνομα του συνδικαλισμού, να διακοπεί η παράσταση Νάρκισσος της Έλενας Πέγκα (με τον Άγγελο Παπα-δημητρίου), ήταν μια από τις πολλές προσπάθειες να επιβληθεί αυτό που ο Τορνές αποκαλούσε «συνδικαλιστική εκδοχή της ελευ-θερίας». Αλλά η ελευθερία ασκείται χωρίς προϋποθέσεις, δεν υπάρχει πραγματικός καλλιτέχνης που να μην πιστεύει κάτι τέτοιοκαι να μην το υπερασπίζεται.

Ηλίας Κανέλλης

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 3

h Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2011Nο 25 (3/2011) [30/6/2011]

ISSN: 1791-1729

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E.Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος

διοικητικό συμβούλιοΠρόεδρος: Γιώργος ΛούκοςAντιπρόεδρος: Λουκάς ΤσούκαληςMέλη: Δάκης Ιωάννου, Σάντρα ΜαρινοπούλουΤάκης Αράπογλου, Νίκη ΤζούδαΔημήτρης Πασσάς

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας KανέλληςEπιμέλεια ύλης: Μαίρη ΚιτροέφΣύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Nικόλας Zώης, Kατερίνα Kόμητα, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης, Έλενα XρηστοπούλουΣυνεργάζονται:Τηλέμαχος Αναγνώστου, Άννα Δαμιανίδη,Σταύρος Καπλανίδης, Ξένια Πηρούνια, Χαρά Σακελλάρη, Μαρία Σιδηροπούλου, Κατερίνα ΣχινάKόμικς: Ηλίας ΚυριαζήςΦωτογράφοι:Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης MαθιουδάκηςΣχεδιασμός: Z-axisΔημιουργικό: Aνδρέας PεμούντηςEκτύπωση: IPIΣ A.E.

[

]MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΙ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

XOPHΓOΣ ΦIΛOΞENIAΣ

ME THN YΠOΣTHPIΞH

EDITOrIAL

η συνδικαλιστική εκδοχή της ελευθερίας

© E

ύηΦ

υλακ

τού

το προγρΑΜΜΑ30.6 έως 13.7.2010εκΘεσεισThe Last Grand Tour - Σύγχρονοι Περιηγητές στην Ελλάδα, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, 15 Απριλίου - 10 Οκτωβρίου, Ξεναγήσεις για το κοινό κάθε Πέμπτη στις 19.00 και κάθε Κυριακή στις 12.30

ΑRRRGH! Τέρατα και Σημεία στη Μόδα Μουσείο Μπενάκη, 14 Μαΐου - 31 Ιουλίου, Τετ. Πέμ. Κυρ.: 10:00 - 18:00, Παρ., Σάβ.: 10:00 - 22:00, Δευτ.-Τρ.: κλειστά

Άερναουτ Μικ – Pulverous / Mock Up, Πειραιώς 260, Α, 1 Ιουνίου - 20 Ιουλίου

ΘεΑτροΚριστόφ Βαρλικόφσκι – (A)pollonia Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κεντρική Σκηνή, 28 Ιουνίου - 1 Ιουλίου, 20:00

ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κρήτης - Γιάννης Κακλέας – Υπηρέτης δύο αφεντάδων του Κάρλο Γκολντόνι Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 29-30 Ιουνίου, 21:00

Θεατρική Διαδρομή - Πέτρος Φιλιππίδης – Ειρήνη του ΑριστοφάνηΑρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 1-2 Ιουλίου, 21:00

Νίκος Χατζόπουλος - Σοφία Σεϊρλή –Μέλπω Αξιώτη - Η μεταμόρφωση της χρυσαλλίδας Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 3-5 Ιουλίου, 21:00

ΠΟΛΕΟΔΟΜΕΣΟμάδα Mag – Πολεοδομία #1: Αυτοβιογραφία (Τόμας Μπέρνχαρτ) Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 3-5 Ιουλίου, 21:00Ομάδα Mkultra – Πολεοδομία #2: Μια εκδρομή9 & 34 Γυμνάσιο & ΓΕΛ Αθηνών, 7-9 Ιουλίου, 21:00Ομάδα Nova Melancholia – Πολεοδομία #3: Πρώτος Στοχασμός: Περί όσων μπορούν να τεθούν εν αμφιβόλω. Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, 10-12 Ιουλίου, 21:00

Άρης Ρέτσος – Θρόνος Ατρειδών, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 5 Ιουλίου, 21:00

Θέατρο Κολιάντα - Νικολάι Κολιάντα – Άμλετ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 7-9 Ιουλίου, 21:00

Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος – Μικρά Διονύσια , Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 8-9 Ιουλίου, 21:00

Το παρτάλι – Bασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Θόδωρου Γρηγοριάδη Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 8-10 Ιουλίου, 21:00

Ουαζντί Μουαουάντ - Γυναίκες έργο βασισμένο στις τραγωδίες του Σοφοκλή Αντιγόνη, Ηλέκτρα, ΤραχίνιαιΩδείο Ηρώδου Αττικού, 9-10 Ιουλίου, 21:00

Vasistas – Spectacle Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 11-13 Ιουλίου, 21:00

ΜουσικηΣυναυλία με τον Νίκο Πορτοκάλογλου – Ρεμίξ, Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 1-2 Ιουλίου, 21:30

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ – Ιδομενέας, Βασιλιάς της ΚρήτηςΜέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», 4 Ιουλίου, 21:00

Η στέψη της Ποππαίας, Κλάουντιο Μοντεβέρντι, Όπερα με πρόλογο και 3 πράξεις Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κεντρική Σκηνή, 6 Ιουλίου, 21:00

Η Μόνικα στη Μικρή Επίδαυρο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 8-9 Ιουλίου, 21:30

Συμφωνική Ορχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι – Έργα Ραχμάνινοφ, Ντβόρζακ Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 13 Ιουλίου, 21:00

Όπερα Θεάτρου Μπολσόι – Ευγένιος Ονιέγκιν, Πιοτρ Ίλιτς ΤσαϊκόφσκιΜέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη», 12 & 14 Ιουλίου, 21:00

XοροσYes We Can‘t (Ναι, δεν μπορούμε) ένα έργο του Γουίλιαμ Φόρσαϊθ και των χορευτών της The Forsythe Company Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 3-5 Ιουλίου, 21:00

NTOKIMANTEρΓυμνά χέρια – ένα ντοκιμαντέρ για τον μεγάλο Έλληνα μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 11 Ιουλίου, 21:00

Συγχαρητήρια για την ωραία και ενημερωτικήεφημερίδα σας. Χαίρομαι που κόντρα στους χα-λεπούς καιρούς συνεχίζει την έκδοσή της. Δυ-στυχώς, θέμα του mail μου είναι ένα παράπονο,όχι μόνο δικό μου αλλά και άλλων 40 ανθρώπωνπου χθες (σ.σ. εννοεί στις 23/6) προσπαθήσαμενα φτάσουμε στη Πειραιώς 260 για την παρά-σταση του Καστελούτσι, αλλά φτάσαμε 2 λεπτάμετά τους τελευταίους καθυστερημένους και δενμας επετράπη η είσοδος. Σε ερώτησή μας ανμπορούμε να πάρουμε το αντίτιμο των εισιτη-ρίων ή αν έχουμε τη δυνατότητα να δούμε κά-ποια άλλη μέρα την παράσταση, οι απαντήσειςήταν αρνητικές. Κατανοώ ότι η παράσταση είναιsold out, όμως και εμείς δεν είμαστε μαζοχιστές.Διασχίσαμε την Αθήνα μέσα από δύο πορείες γιανα φτάσουμε, χρειαστήκαμε μιάμιση ώρα καιήταν αυτό που λέμε ανωτέρα βία ο λόγος της κα-θυστέρησης. Επιπλέον, δεν υπήρχε κανένας υπεύ-θυνος στον οποίο θα μπορούσαμε να απευθυν-θούμε, όπως και κανένα τηλέφωνο επικοινωνίας.Και επειδή όλοι ευαγγελίζονται τις νέες πλατ-φόρμες επικοινωνίας, ούτε ένα τόσο δα tweet. Ει-λικρινά, δεν ξέρω αν πρέπει να ξανακλείσω εισι-τήρια αρκετές ημέρες πριν για το φεστιβάλ. Όλοκαι κάτι θα προκύψει. Πορεία, απεργία, διακοπήρεύματος… Ζούμε σε μια απρόβλεπτη πόλη και,δυστυχώς, κανείς δεν το λαμβάνει υπόψη.

Σας ευχαριστώ, Α. Θ.

ΥΓ. Στην παράσταση της Μνουσκίν έμπαιναν θε-ατές και με 20 λεπτά καθυστέρηση και, σημειω-τέον, η παράσταση είχε αρχίσει 19.20 και όχι19.00... Το ίδιο συνέβη και στη Βρομιά του Σνάι-ντερ... Αν ήταν πρόβλημα να τηρηθεί με ευλά-βεια ο χρόνος έναρξης, τότε μάλλον θα υπήρχανο σκηνοθέτης, οι ηθοποιοί και η θεϊκή παρουσία.Αλήθεια, στην Ιταλία δεν υπάρχουν τέτοια θέ-ματα με την κίνηση;

Απάντηση: Επειδή με την επιστολή σας θέτετεουσιαστικά ερωτήματα, αναζητήσαμε τουςυπεύθυνους των εισιτηρίων του Φεστιβάλ γιαμια όσο το δυνατόν πιο έγκυρη απάντηση. Κα-ταρχάς, επιβεβαίωσαν τα όσα αναφέρετε στουστερόγραφό σας. Όντως μπήκαν με καθυστέ-ρηση θεατές στην παράσταση της Αριάν Μνου-σκίν, την κατεύθυνση όμως να δεχθεί το Φεστι-βάλ καθυστερημένους στην προσέλευση είχεδώσει η ίδια η καλλιτέχνις – επιπλέον, το επέ-τρεπε ο χώρος.

Αντίθετα, στη δική σας περίπτωση, στην πα-ράσταση του Καστελούτσι, τα πράγματα ήτανδιαφορετικά. Καταρχάς, η παράσταση καθυ-στέρησε 20 λεπτά γιατί γνωρίζαμε το πρό-βλημα της πόλης. Ήδη, όμως, όταν άρχισε, στοθέατρο βρίσκονταν 500 θεατές. Και η εντολήπου είχαμε ήταν να μπουν ώσπου να αρχίσει ηπαράσταση. Μετά, θα ήταν ενόχληση γιαόσους είχαν φτάσει εγκαίρως να ανοίξει ηπόρτα για τους καθυστερημένους. Έμεινανέξω περί τους δέκα θεατές οι οποίοι καθυστέ-ρησαν – προφανώς, ανάμεσα σε αυτούς ήσα-σταν και εσείς.

Οι υπόλοιποι τριάντα που ήρθαν με καθυστέ-ρηση προορίζονταν για την παράσταση της Μα-γκί Μαρέν – που άρχισε με μόλις πέντε λεπτά κα-θυστέρηση, επειδή η χορογραφία ξεκινούσε μεμια κατασκευή από πηλό που έπρεπε να παρα-μείνει νωπός. Στην ατυχία τους, ήταν πιο τυχε-ροί. Ανανέωσαν τα εισιτήριά τους για την επο-μένη, επειδή υπήρχαν εισιτήρια. Δυστυχώς, ταεισιτήρια για τον Καστελούτσι δεν γινόταν νααντικατασταθούν διότι είχαν εξαντληθεί.

Λυπούμαστε πολύ για την περιπέτειά σας,αλλά, ειλικρινά, όταν ξεκινάμε για μια παρά-σταση στην Αθήνα του φετινού καλοκαιριούχρήσιμο είναι να λαμβάνουμε υπόψη τις συν-θήκες της πόλης: εδώ είναι ζούγκλα και πάμε σα-φάρι. Σας ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια.

Θα το χαρακτήριζα τραγικό να αρχίζει το editorial ενός καλλιτεχνικού περιοδικού με μία τόσο πο-νηρή και στρατευμένη σκέψη: «...να εκφράζουν στην πραγματικότητα το ξεβόλεμά τους». Με μιαέκφραση ακυρώνεται μια προσπάθεια. Σίγουρα μία εκδήλωση αγανάκτησης και αυθορμητισμούδεν μπορεί να βγάλει σπουδαιότερα αποτελέσματα (τουλάχιστον σε μία βαβελική πραγματικότητα,χωρίς συλλογικότητα...). Παράλληλα, όμως, με μία και μόνο έκφραση πετυχαίνονται αυτές οι τόσοεπικίνδυνες γενικεύσεις... Ωστόσο, παραμένει καλύτερο να είμαστε αγανακτισμένοι παρά υπο-ψιασμένοι (άλλωστε είναι βήμα εξέλιξης...), για τον απλούστατο λόγο ότι κάποιοι –κατά το πλείστοννέοι– ήμασταν χρόνια υποψιασμένοι... Υποψιασμένοι πως όσο σπουδαίο και ανοιχτό και αν έχει γί-νει το Φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια, εντοπίζουμε τις καλλιτεχνικές αστοχίες της καλλιτεχνικής κα-θεστηκυίας τάξης. Υποψιασμένοι, κύριοι, είναι αυτοί που δεν αντέχουν να βλέπουν π.χ. τον Κων-σταντίνο Ρήγο, μετά την Παπαρίζου, να σκηνοθετεί τις ξεχασμένες και πιθανότατα τις ανύπαρκτεςανησυχίες του... (και φτάνει πια αυτή η χυδαιότητα και η δικαιολογία περί της εξασφάλισης του ζην...)

Υποψιασμένοι ήμασταν όταν ακόμα υποψιαζόμασταν πώς προσλαμβάνονται άτομα στο φεστι-βάλ... Αλλά ξέχασα, τυπικά είσαστε καλυμμένοι λόγω προκήρυξης. Αλλά πόσα βιογραφικά πάνε στακουτιά... Πάλι καλά που αυτή η χώρα προχωρά με τις εξαιρέσεις της. Και αν το Φεστιβάλ είναι μιαεξαίρεση, σίγουρα δεν είναι όλοι όσοι εμπλέκονται με αυτό...

τα σέβη μου, Γιάννης Λ.

υποψίες και αγανάκτηση

σχόλια και επιστολές, στη διεύθυνση: free_press01@greekfestival.gr

Aγαπητή EΦ...

επιστολεσ

πορείες και καστελούτσι

Ηλί

ας Κ

υρια

ζής

Ο Ρέτσος πρωτοέπαιξεστην τηλεόραση, στηνΑστροφεγγιά, το 1980και την επόμενη χρονιάβρέθηκε να πρωταγωνι-στεί στους Απέναντι του

Γιώργου Πανουσόπουλου: ένας αγορα-φοβικός τύπος που παίρνει μάτι μ’ ένατηλεσκόπιο την παντρεμένη κυρία, απέ-ναντι. Έλεγε γι’ αυτόν ο σκηνοθέτης του:«Ο Ρέτσος είναι ειδική περίπτωση αν-θρώπου. Είναι σαν καλόγερος στο Θι-βέτ, τελείως αφοσιωμένος σ’ αυτό πουκάνει. […] Ανέβαινε στο λόφο του

Στρέφη με τα τέσσερα σαν ζώο και προ-σπαθούσε να πλησιάσει τις γάτες καιτους σκύλους, όσο πιο κοντά μπορούσεχωρίς να τον αντιληφθούν. […] Τουπήρε τρεις μήνες. […] Οι κριτικοί έγρα-ψαν ότι η κίνησή του θύμιζε ζώο. Μα[…] ήταν ακραίος» (συνέντευξη στον Δ.Κερκινό στο Γιώργος Πανουσόπουλος,Αιγόκερως-Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης,Αθήνα 2005).

Έπαιξε και στη Μανία του Πανουσό-πουλου και, το 1986, το ρόλο ενός νε-αρού από την Καστοριά που πηγαίνειστο Παρίσι να μάθει την τέχνη του γου-

ναρά, την ακρότητα μιας σχέσης πουορίζει ένας λανθάνων ερωτισμός καιστοιχειώνει το ψέμα. Στην ταινία αυτή,ο Ρέτσος εξαντλεί τη σωματικότητα. ΟΧρήστος Τσάγκας (ο παρτενέρ του,στην ταινία) θυμάται ότι σε μια σκηνήτον πλακώνει στο ξύλο και τον γκρε-μοτσακίζει από τις σκάλες. Σε όλες τιςπρόβες και σε όλες τις λήψεις, το ξυ-λοφόρτωμα ήταν πραγματικό, ο Ρέ-τσος είχε γεμίσει μελανιές και δια-στρέμματα.

Κι ύστερα, μη αντέχοντας την εκζή-τηση μιας τέχνης που, συχνά, επειδή δεν

μπορούσε να υπερασπιστεί τη σωματι-κότητα αναζητούσε μια ψευδή και επί-πλαστη πνευματικότητα, χάθηκε στηδίνη μιας ζωής που είχε περισσότερηκαθημερινή οδύνη και ελάχιστο θέαμα.Χάθηκε αλλά επιβίωσε. Γεμάτος εμπει-ρίες, τις εμπειρίες μιας ζωής που διεκδί-κησε ένα βαθύτερο περιεχόμενο κι απότην καθημερινότητα κι από την τέχνη,επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών. Θεα-τράνθρωπος. Τον καλωσορίζουμε ξανά.

Συνέντευξη με τον Άρη Ρέτσο στιςσελ. 28-32

EπEIδh h TEXNh EMπNEETAI AπO Th ZΩh

Άρης ρέτσος:και οι έσχατοι έσονταιπρώτοι

Αρησ ρετσοσΣκηνή από τη Φωτογραφία

(1986) του Νίκου Παπατάκη

Ο Άρης Ρέτσος είναι ένα φαινόμενο. Ένα πρόσωπο που μπήκε στον κινηματογράφο τηνπιο απομυθοποιητική περίοδο, όταν είχε πάψει να είναι λαϊκό θέαμα και η μεταπολιτευ-τική υπεροπολιτικοποίηση τον είχε μετατρέψει σε μέσο έκθεσης των ιδεολογικών βε-βαιοτήτων των συντελεστών του. Είχε φάτσα που έγραφε αλλά, κυρίως, διέθετε κάτι πουείχε ξεχαστεί: σωματικότητα. Εκεί όπου οι άλλοι πίστευαν ότι ο κινηματογράφος ήταν ντι-ρεκτίβα και μέσο προβολής, εκείνος βρισκόταν εκεί έτοιμος να εκτεθεί, να τσαλακωθεί,να εκμηδενιστεί. Και το πέτυχε. Εκμηδενίστηκε – για να επανέλθει, πολλά χρόνια μετά, στοπροσκήνιο μέσω του θεάτρου. Οι έσχατοι έσονται πρώτοι.

Από τον Τηλέμαχο Αναγνώστου

O

6 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] σΧολιΑ

Άντζελα Μπρούσκου - Φιλαρέτη Κομνηνού Κλυταιμνήστρα - Χώρος Ε Η Φιλαρέτη Κομνηνού ενσαρκώνει την Κλυταιμνήστραυπό τις σκηνοθετικές οδηγίες της Άντζελας Μπρούσκου (13-15 Ιουλίου, Πειραιώς 260 Ε) Εθνικό Θέατρο - Σταμάτης Φασουλής Σκη-νοβάτες Η ιστορία του ελληνικού και ρωμαϊκού θεάτρου επί σκηνής με ένα θίασο γεμάτο ηχηρά ονόματα (15-16 Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου)Κρατική Ορχήστρα Αθηνών Αφιέρωμα στον Γκούσταβ Μάλερ Ο Βασίλης Χριστόπουλος διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνώντιμώντας τον μεγάλο συνθέτη με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από το θάνατό του (15 Ιουλίου, Ωδείο Ηρώδου Αττικού) Συναυλία μετη Δήμητρα Γαλάνη και τον Vassiliko Οι δύο καλλιτέχνες μας καλούν στην πρώτη τους συνάντηση στη σκηνή για να μας ταξιδέ-ψουν σε νέους μουσικούς δρόμους (15-16 Ιουλίου, Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου) Θανάσης Σαράντος Όνειρο στο κύμα του Αλέ-ξανδρου Παπαδιαμάντη 100 χρόνια μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ο Θανάσης Σαράντος σκηνοθετεί ένα από τα σημαντικό-τερα έργα του (18-20 Ιουλίου, Πειραιώς 260 Ε) Sadler’s Wells – Σιλβί Γκιλέμ 6000 μίλια μακριά Χορογραφίες Εκ, Φόρσαϊθ, ΚίλιανΛίγο μετά την παγκόσμια πρεμιέρα στο Λονδίνο, η κορυφαία χορεύτρια έρχεται στην Αθήνα να παρουσιάσει τα νέα έργα τριών διάσημων χορο-γράφων (19-20 Ιουλίου, Ωδείο Ηρώδου Αττικού) Αντώνης Αντύπας Μήδεια του Ευριπίδη Αμαλία Μουτούση και Χρήστος Λούλης μεταξύτων πρωταγωνιστών της κατά Αντύπα Μήδειας (22-23 Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου)

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, η Έϊμι Γουάινχαουζ θα ήταν μια από τις πιο λαμπρέςπαρουσίες του καλοκαιριού στην Αθήνα. Δεν πρόλαβε. Η παρουσία της ματαιώθηκε.Στη συναυλία που προηγήθηκε, στο Βελιγράδι, εμφανίστηκε στη σκηνή μεθυ-σμένη. Αποδοκιμάστηκε άγρια –και έτσι, άδοξα, τελείωσε η βαλκανική κάθοδός της.Το κείμενο που ακολουθεί πρωτοδημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία– εδώ ανα-δημοσιεύεται με την άδεια της συγγραφέως του Είναι μια διεισδυτική ματιά στοδράμα των σταρ, όταν δεν δύνανται να υπηρετήσουν το μύθο τους. Και στο αδυ-σώπητο κοινό, που κανιβαλίζει το αντικείμενο της λατρείας του, όταν διαπιστώσειότι έχει εκπέσει από το θεϊκό του βάθρο. Μακάρι η έκπτωση της Έιμι Γουάινχαουζνα είναι προσωρινή.

οιους τραγουδιστές έχω λατρέψει στη ζωή μου; Πολλούς. Αςμείνω σε δύο, για να κάνω την εικόνα πιο χειροπιαστή: τονΣαρλ Αζναβούρ και τον Δημήτρη Μητροπάνο. Θα μπορούσαποτέ να τους γιουχαΐσω, να ουρλιάξω «ντροπή» και να χουλι-γκανίσω, αν τους έβλεπα να τρικλίζουν πάνω στη σκηνή, να χά-νουν τα λόγια τους, να μην μπορούν να βγάλουν νότα; Το μόνοπου θα 'θελα θα ήταν να βάλω τα κλάματα, να τους προστα-

τέψω, να φωνάξω: «Δεν με νοιάζει που δεν μπορείτε πια να με διασκεδάσετε,προσέξτε την υγεία σας».

Είδα και ξαναείδα αποσβολωμένη το φιλμάκι στο youtube από τη συναυλία τηςΈιμι Γουάινχαουζ στο Βελιγράδι, αυτό το φιάσκο που οδήγησε και στη ματαίωσητης αυριανής εμφάνισής της στην Αθήνα. Αποσβολωμένη όχι από τη σπαρακτικήεικόνα μιας νεαρής και τόοοοοοσο ταλαντούχας κοπέλας, που πιάνει αμήχανη καιτρομοκρατημένη τα μαλλιά της, χαϊδεύει τα μπράτσα της, παραπατάει, ζητάει κα-ταφύγιο στην αγκαλιά ενός μαύρου μουσικού, βγάζει τα παπούτσια της και προ-σπαθεί να τραγουδήσει. Να μιμηθεί τις γνωστές αισθησιακές της κινήσεις. Νααναπαραστήσει το μύθο της, αυτόν που απαιτεί από κάτω ένα φρικτό, αν θρωπο-φαγικό κοινό, που την έχει πληρώσει και θέλει να πάρει πίσω όσα του χρωστάει.Οι δικές του αντιδράσεις είναι που με εξαγριώνουν, με αρρωσταίνουν.

Ξεχωρίζω μια αντιπαθέστατη γυναικεία φωνή. Στην αρχή την αποθεώνειφωνάζοντας «Amy, Amy». Δεν αργεί καθόλου να μετατρέψει το σύνθημα της σε«Shamy, Shamy». Η λατρεία γίνεται μίσος και, ναι, ενθουσιασμός. Διψάει για αίμα.Τη φαντάζομαι να ξυλοφορτώνει το παιδί της όταν κάνει αταξίες, να χαφιεδίζειτους γείτονές της, να πετάει γιαούρτια σε όσους τη διαψεύδουν. Να γυρίζει σπίτιτης όχι κλαίγοντας τα 40 ευρώ που πλήρωσε, αλλά υπερήφανη που ήταν κι αυτήεκεί, παρούσα στη σκύλευση του πτώματος μιας μεγάλης σταρ.

Χαίρομαι που τα πήγε έτσι άσχημα η Έιμι στο Βελιγράδι. Οχι μόνο για να πάειγρήγορα σπίτι της, μήπως βρει επιτέλους κάποια στιγμή την υγειά της. Αλλάεπειδή την ντροπή του γιουχαΐσματος την πήραν Σέρβοι και όχι Ελληνες. Δεν εί-μαι, δυστυχώς, καθόλου σίγουρη πως εμείς θα της φερόμασταν καλύτερα. s

η Έιμι και το σαρκοβόρο κοινόΞεχωρίζω μια αντιπαθέστατη γυναικεία φωνή. Στην αρχή την αποθεώνει φωνάζοντας «Amy, Amy». Δεν αργεί καθόλου να μετατρέψει το σύνθημα της σε «Shamy, Shamy». Η λατρεία γίνεται μίσος και, ναι, ενθουσιασμός. Διψάει για αίμα.

Από τη Βένα Γεωργακοπούλου

Π

σκΑΝδΑλοποιοσ;Η Βρετανή τραγουδίστρια Έιμι Γουάινχαουζ ενώ προσέρχεται στο δικαστήριο, μια ημέρα του 2009. Συνυφασμένη με σκάνδαλαστο χώρο της σόου-μπιζ, φαίνεται ότι δεν έχει γερές πλάτες για να τα σηκώσει.

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 7σXOλIA

σXOλIA

εννήθηκε στη Θεσσαλονίκη καισπούδασε τραγούδι στο ΩδείοΑθηνών για να παρακολουθήσειστη συνέχεια σεμινάριαυποκριτικής στο Actors Studioτης Νέας Υόρκης. Το 1980υποδύθηκε την Μπερνάρντα

στο έργο Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα απότο θεατρικό εργαστήρι Καβάλας, μιαπαράσταση-πρόκληση. Λίγο αργότερα, το1987, συνεργάστηκε με το ΔΗΠΕΘΕΚαλαμάτας στην μουσικοθεατρικήπαράσταση Καπέλα, σε μουσική του ΤάσουΚαρακατσάνη και κείμενα του ΓιώργουΧρονά, όπου πρωταγωνιστούσε και οΧρήστος Στέργιογλου. Μία από τιςσημαντικότερες εμφανίσεις του ήταν ηΠερίπτωση Σρέμπερ της Κάριλ Τσέρτσιλ σεσκηνοθεσία Στέλιου Κρασανάκη, όπουυποδυόταν τον καθηγητή Σρέμπερ. Μαζί μετον Κλέαρχο Καραγιαννίδη στο πιάνο, έπαιζεχόρευε και τραγουδούσε στομουσικοθεατρικό θέαμα Γεια σου, το 2008. Συνεργάστηκε με τις περισσότερες

θεατρικές σκηνές: Πειραματική σκηνή της«Τέχνης» Θεσσαλονίκης, ΔΗΠΕΘΕΚαλαμάτας (Γενικός γραμματέας, Υπηρέτηςδύο αφεντάδων, Ημέρωμα της στρίγγλας),ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, ΔΗΠΕΘΕ Βόλου (Αγάπηςαγώνας άγονος, Παντρολογήματα), ΘέατροΆττις (Πέρσες), Αμόρε (Οθέλλος, Ταρτούφος,Μιμίαμβοι, Ιβάνοφ, Βαλς Εξιτασιόν), ΕθνικόΘέατρο (Άνοδος και πτώση, Πέερ Γκιντ, Έξιπρόσωπα ζητούν συγγραφέα, Έντα Γκάμπλερ).Στον κινηματογράφο έπαιξε στις ταινίεςΠαρά λίγο παρά πόντο παρά τρίχα τηςΣτέλλας Θοδωράκη (2002) και Στο βάθοςκήπος του Κλεάνθη Δανόπουλου (2009).Έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από τηντηλεοπτική σειρά Ο χήρος, η χήρα και ταχειρότερα. Συμμετείχε επίσης σε μουσικέςπαραστάσεις και συναυλίες με τους ΜαρίαΦαραντούρη, Έλλη Πασπαλά, ΣαβίναΓιαννάτου, Λίνα Νικολακοπούλου, ΓιάννηΣπάθα και Νίκο Αντύπα. Η τελευταίαεμφάνισή του ήταν στη μουσικοθεατρικήπαράσταση No Shakespeare Please τωνΜπέσσυ Μάλφα και Μαριάννα Κοντούλη. s

Γ

κ ώ σ τ α ς ζ α χ α ρ ά κ η ς

Ένα παγκάκι για το ΦεστιβάλΦέτος, το ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) συνεργάζεται με το ΦεστιβάλΑθηνών και Επιδαύρου, και από τις 2 Ιουνίου στο χώρο της Πειραιώς 260 φιλοξενείται ηεικαστική παρέμβαση με θέμα «Το παγκάκι». Δεκατέσσερα παγκάκια φιλοδοξούν να δώσουννέο νόημα στο «παρεξηγημένο» παγκάκι που πολλές φορές συνδέεται με τη χρήση ουσιών. Ταγκρίζα παγκάκια της πόλης μεταμορφώνονται σε πολύχρωμα αντικείμενα τέχνης και αποτελούντόπο συνάντησης των χρηστών με τους κατοίκους της πόλης. Με αυτό τον τρόπο,σηματοδοτείται η ανάγκη για απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη των εξαρτημένων ατόμων.

στρατιώτης του ΘεάτρουΗθοποιός, περφόρμερ και φύσει καλλιτέχνης, ο Κώστας Ζαχαράκης πέθανε στις 23 Ιουνίου μόλις στα 51χρόνια του από καρκίνο. Η ζωή του ήταν συνυφασμένη με τη σκηνική δράση.Από την Έλια Αποστολοπούλου

ΑυλΑιΑΟ Κώστας Ζαχαράκης. Αφιέρωσε τηζωή του στην τέχνη που λάτρεψε.

σXOλIA [30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 9

Μ έ λ π ω Α ξ ι ώ τ ηδυο τρία πράγματα που ξέρουμε γι’ αυτή…«Το γράψιμο είναι όπως ο έρωτας», λέει στην Κάδμω η συγγραφέαςαπό τη Μύκονο. «Δεν έγραφες κάθε μέρος ταχτικά και πληθωρικά.Όπως στον έρωτα, περίμενες να σου έρθει πρώτα η επιθυμία». ΗΜέλπω Αξιώτη τροφοδοτεί τον θεατρικό μονόλογο Η μεταμόρφωσητης χρυσαλλίδας, που ανεβαίνει στο Φεστιβάλ Αθηνών.Από την Κατερίνα Σχινά

Μέλπω Αξιώτη ήτανε πρώτααπ’ όλα Μυκονιάτισσα. Είκοσιπέντε χρόνια έζησε στην ιδιαί-τερη πατρίδα του πατέρα τηςκαι ο τόπος, οι άνθρωποί του, ηντοπιολαλιά τους, τροφοδότη-

σαν το βιωματικό υλικό των έργων της καιδιαμόρφωσαν το ιδιότυπο και καθαρά προ-σωπικό της εκφραστικό εργαλείο – μιαγλώσσα εύχυμη και μελωδική, απλή καιπλούσια. Την Αθήνα θα τη γνωρίσει μετά το1930. «Μπλέξιμο αποφασιστικής σημασίας»ονομάζει η ίδια την «ταλάντωσή» της ανά-μεσα στο νησί και στην πρωτεύουσα, μπλέ-ξιμο που από τη μια θα την εφοδιάσει μεγλώσσα («τις θαλασσινές γερόντισσες τιςξέρω», έγραψε, «εκείνες να μιλώ με μάθανε»)και από την άλλη θα τη φέρει σε επαφή μετην έντονη πάλη ιδεών της εποχής, που θαεπηρεάσει τη ζωή και το έργο της. Από οι-κογένεια εύπορων διανοουμένων (προ-πάππους Φιλικός, παππούς έμπορος, συγ-γραφέας και μεταφραστής από τα ρωσικά,πατέρας διακεκριμένος μουσικός), η γεννη-μένη το 1905 Αξιώτη θα φοιτήσει στη ΣχολήΟυρσουλινών της Τήνου, θα παντρευτείέναν πρώην καθηγητή της με τον οποίο σύ-ντομα θα χωρίσει φιλικά, θα εγκατασταθείτο 1930 στην Αθήνα, θα σπουδάσει σχεδιά-στρια στη Σιβιτανίδειο χωρίς να ασκήσειποτέ το επάγγελμα, θα ανοίξει ένα βραχύβιοστούντιο ραπτικής και θα εργαστεί για λίγοστην Αγροτική Τράπεζα, από την οποία καιθα απολυθεί «λόγω πολιτικών φρονημάτων»μια και από το 1936 η Αξιώτη έχει εγγραφείστο ΚΚΕ, «περισσότερο από ιδιοσυγκρασίαπαρά από ιδεολογική προετοιμασία», εγκαι-νιάζοντας τη διά βίου πολιτική της στρά-τευση στην Αριστερά. Μέλος του ΕΑΜ στηδιάρκεια της Κατοχής, θα αυτοεξοριστεί στηΓαλλία το 1947, απ’ όπου θα απελαθεί, μεδιάβημα της ελληνικής κυβέρνησης, το1950, για να αρχίσει τις περιπλανήσεις τηςστις χώρες του ανατολικού μπλοκ: Ανατο-λικό Βερολίνο (1950-52), Βαρσοβία (1952-55), για λίγο Μόσχα και πάλι Ανατολικό Βε-ρολίνο, όπου μεταξύ 1964 και 1968 θαεργαστεί ως επισκέπτρια καθηγήτρια στοΠανεπιστήμιο Χούμπολτ, διδάσκοντας νέαελληνικά και ιστορία της νεοελληνικής λο-γοτεχνίας. Το Δεκέμβριο του 1964, μετά απόεπίπονες προσπάθειες τεσσάρων χρόνων,θα επισκεφθεί την Ελλάδα και το καλοκαίριτου επόμενου χρόνου θα επαναπατριστεί,

για να ζήσει φτωχικά ασχολούμενη με τημετάφραση από τα γαλλικά και τα ρωσικά,και να πεθάνει τον Μάιο του 1973, καταβε-βλημένη από χρόνια σωματική καχεξία, επι-τέλους «στον τόπο της».

Τρεις είναι οι φάσεις της συγγραφικής δια-δρομής της Μέλπως Αξιώτη. Στην πρώτη,στην οποία συγκαταλέγονται τα πεζογρα-φήματα Δύσκολες νύχτες (1938), Θέλετε ναχορέψομε, Μαρία; (1940) και η ποιητική σύν-θεση Σύμπτωση (1939), η συγγραφέας επι-χειρεί, ενεργοποιώντας τους μηχανισμούςτης μνήμης, να καταδυθεί στο παρελθόν της,να το αναπλάσει και να το μυθοποιήσει, ερω-τοτροπώντας με τον σουρεαλισμό και εισά-γοντας τη νεωτεριστική τεχνική του εσωτε-ρικού μονολόγου, ιδιαίτερα προσφιλή σεμεγάλη μερίδα της γενιάς του ’30. Στη δεύ-τερη –αγωνιστική ή «αντιστασιακή» την είχεαποκαλέσει η ίδια–, στρέφεται προς το ρεα-λισμό με σαφή στρατευμένο προσανατολι-σμό, ολοκληρώνοντας τον εύληπτο Εικοστόαιώνα (1946) και τα διηγήματά της Σύντρο-φοι, καλημέρα! (1953), ενώ στην τρίτη, που οιερευνητές την τοποθετούν στα τέλη της δε-καετίας του ’50, απομακρύνεται από τη σα-γήνη του επικαιρικού, για να ανακαλέσει καιπάλι έναν κόσμο διά παντός χαμένο (Το σπίτιμου, 1965) και να αυτοβιογραφηθεί με σπα-ρακτική λιτότητα στην Κάδμω (1972), το κύ-κνειο άσμα της.

Μοναχική περίπτωση στα ελληνικάγράμματα, η Αξιώτη θα δώσει υπέρμετροβάρος στο λόγο –όχι τόσο στο νοηματικό,όσο στο συγκινησιακό και μουσικό του πε-ριεχόμενο– και στη δυνατότητά του νασυλλαμβάνει τις αυθαίρετες μετατοπίσειςτης μνήμης, τους συνειρμούς, τους ψυχι-κούς τροπισμούς. Ερωτικά προσεγγίζονταςτη γραφή («το γράψιμο είναι όπως ο έρω-τας», λέει στην Κάδμω. «Δεν έγραφες κάθεμέρος ταχτικά και πληθωρικά. Όπως στονέρωτα, περίμενες να σου έρθει πρώτα ηεπιθυμία»), η Αξιώτη αποτύπωσε μοναδικάτη ρευστότητα των εσωτερικών καταστά-σεων και την αγωνία να διατηρήσει ανό-θευτο, στην εξορία και στη μόνωση, τοαστείρευτο γλωσσικό υλικό της πατρίδαςτης, πάνω στο οποίο σμίλεψε, δεκαετίεςολόκληρες, το ολότελα ξεχωριστό συγ-γραφικό της πρόσωπο. s

•Πληροφορίες για την παράσταση, σε σκη-νοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στη σελ. 25

ΜυκοΝιΑτισσΑΗ Μέλπω Αξιώτη (κάτω, η πιο γνωστή φωτογραφίατης), έζησε τα παιδικά χρόνια της στη Μύκονο, περίπου 100 χρόνια πριν.

H

Γιατί Ρεμίξ και όχι διασκευές;Χάριν αστεϊσμού δόθηκε αυτός ο τίτ-λος στην παράσταση. Προσπάθησα ναδώσω έναν κόντρα τίτλο σ’ αυτή τησειρά παραστάσεων, όπου, αντίθετα μεό,τι συνεπάγεται το ρεμίξ, δεν δοκιμάζωμια πιο ηλεκτρονική προσέγγιση τωντραγουδιών μου, αλλά, με τους μουσι-κούς που με συνοδεύουν, τα ξαναπαί-ζουμε με μια πιο μινιμαλιστική ενορχή-στρωση, απογυμνωμένα από τονηλεκτρισμό τους. Είναι το ακριβώς αντί-θετο του ρεμίξ τελικά. Έχουμε διαλέξειπαραδοσιακά όργανα και εστιάζουμεστον ακουστικό ήχο. Αυτό που ήθελαήταν η απλότητα και η αφαίρεση. Τοστοίχημα είναι η επιστροφή σ’ έναν«παλιό» ήχο, μέσω του οποίου προ-σπαθώ να κάνω τα τραγούδια μου ν’ακουστούν φρέσκα και να μου δώσουνμια καινούργια ματιά προς το μέλλον.Γιατί δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου το πα-ρελθόν ως νοσταλγία, παρά μόνο ωςδεξαμενή ανεφοδιασμού. Θα μπο-ρούσα επίσης να πω ότι το Ρεμίξ είναιτελικά μια ματιά στο καλλιτεχνικό γε-νεαλογικό μου δέντρο.

Ποια εσωτερική ανάγκη καλύπτειαυτή η παράσταση;Κοίτα, δεν σχεδιάζω ορθολογικά καμίακίνησή μου, άρα ούτε κι αυτή την πα-ράσταση. Πάντα ενεργώ ενστικτωδώς,ακούω τις παρορμήσεις μου. Και συνή-θως, μετά από καιρό καταλαβαίνω τονόημα των επιλογών μου. Άρα, δενμπορώ ν’ απαντήσω σ’ αυτή την ερώ-τηση, γιατί ούτε εγώ το ξέρω ακόμα.Μου συμβαίνει αρκετά συχνά να τρο-μάζω, για παράδειγμα, με κάποια τρα-γούδια που έχω γράψει σχεδόν ασυνεί-δητα και χωρίς να είναι βίωμά μου αυτόπου περιγράφω. Μπορεί μετά από χρό-νια να καταλάβω γιατί τα έγραψα, ναζήσω εκ των υστέρων αυτό για το οποίομιλούσα.

Είναι δηλαδή προφητικά τα τραγού-δια σας;Ξέρεις, αυτό συμβαίνει συχνά σ’ εμάςτους καλλιτέχνες κι αυτό ακριβώς είναιπου μας κάνει χρήσιμους. Αυτή η ενό-ραση που έχεις όταν γράφεις ένα τρα-γούδι μερικές φορές αποκτά νόημαμετά από χρόνια, σ’ ένα πιο συλλογικόεπίπεδο. Παραδείγματος χάριν, η«Στροφή», που έγραψα το 2006, απο-κτά ένα εντελώς διαφορετικό νόημαμέσα στην παρούσα κατάσταση. Περι-γράφει αυτό που βιώνει η κοινωνία μαςτώρα. Όταν το έγραφα, περιέγραφα μιαπροσωπική οδυνηρή κρίση. Τώρα, μ’ένα μυστήριο τρόπο, εκφράζει την κα-τάσταση μιας ολόκληρης χώρας: όπωςόταν οδηγείς σ’ ένα δρόμο στο βουνόκαι, φτάνοντας σε μια μεγάλη κι επικίν-δυνη στροφή, η παλιά θέα χάνεται και ηκαινούργια δεν έχει φανεί ακόμα, έτσι κιη χώρα περιμένει με αγωνία αυτό ακρι-βώς το καινούργιο που κρύβεται μετάτη στροφή. Παρόμοιο νόημα μπορεί ναπει κανείς ότι έχει το «Τα καράβια μουκαίω». Όταν το έγραφα, σκεφτόμουν,

για τους δικούς μου λόγους και λόγωτης προσωπικής μου απογοήτευσης,την προοπτική της μετανάστευσης,αλλά τελικά νίκησε το πείσμα που μεκράτησε εδώ. Τώρα, μια ολόκληρη γενιάαντιμετωπίζει συλλογικά το ίδιο δί-λημμα: αν θα μείνει ή αν θα εγκαταλεί-ψει τη χώρα. Και μετά από είκοσι ολό-κληρα χρόνια, το τραγούδι αυτό έγινε οάτυπος ύμνος μιας ολόκληρης γενιάς.Επίσης, το καινούργιο μου τραγούδι, το«Βουτάμε γυμνοί», μιλάει για την ανάγκην’ αφήσουμε πίσω τα παλιά μας ρούχα,την παλιά ξύλινη γλώσσα, τις παλιές μαςιδεοληψίες, όλ’ αυτά που χαρακτηρίζουντην εποχή της μεταπολίτευσης που τε-λειώνει. Αυτή είναι η μαγεία των τρα-γουδιών: το διαφορετικό νόημα πουαποκτούν στο συλλογικό υποσυνείδητοκαι στις καρδιές των ανθρώπων.

Υπάρχουν παλιά τραγούδια σας πουσήμερα σας κάνουν να αισθάνεστεαμήχανα;Υπάρχουν άλλα που μ’ ενοχλούν με τηναδεξιότητά τους, κι άλλα που με εκ-πλήσσουν γιατί δεν μπορώ να θυμηθώγιατί τα έγραψα. Άλλα πάλι, δεν το περί-μενα, αλλά είναι ακόμα ζωντανά, κι όταντο διαπιστώνω αυτό, τότε χαίρομαι γιατον πιτσιρικά που τα έγραψε κάποτε.Αντίθετα, άλλα που είχα κάποτε περί πολ-λού μπορεί τώρα να μου φανούν ανού-σια ή παραφορτωμένα. Ή αδικημένα. Εν-νοώ αδικημένα από μένα τον ίδιο πουδεν μπόρεσα να τα ενορχηστρώσω ή νατα ερμηνεύσω καλύτερα στην πρώτηεκτέλεση. Γι’ αυτό κι έχω συχνά την τάσηνα ξαναγυρνώ στο παλιό υλικό και να ξα-ναηχογραφώ τα παλιά μου τραγούδια.Ξέρεις, ο χρόνος κάνει στα τραγούδιαό,τι και στους ανθρώπους: τα ξεγυμνώνει.Αυτός είναι κι ο ρόλος της φετινής παρά-στασης, αλλά και όλων των παραστά-σεων που έχω ετοιμάσει τόσα χρόνια. Ναξανακερδίζω τη σχέση μου με το παλιόυλικό, να το περνώ κάθε φορά από νέοτεστ αντοχής. Αν δεν είναι ζωντανή ησχέση μου με τα τραγούδια που παίζω, οθεατής καταλαβαίνει ότι το κάνω διαδι-καστικά. Και τότε έχω χάσει το παιχνίδι.Ακόμα και τραγούδια όπως το «Καλοκαι-ράκι», που δεν είναι από τα αγαπημέναμου των Φατμέ, όταν το τραγουδάω, ει-δικά τα καλοκαίρια, και βλέπω από κάτωανθρώπους να χαμογελάνε και ν’ αγκα-λιάζονται, συγκινούμαι, χαίρομαι. Είναισαν να τους θυμίζει τις κατασκηνώσειςτης παιδικής τους ηλικίας και ξαφνικά τοτραγούδι ξαναζωντανεύει μέσα μου απότο συναίσθημα που μου επιστρέφει ο κό-σμος.

Τι κερδίζετε από τη συνεργασία σαςμε νεότερους καλλιτέχνες και τι νο-μίζετε ότι κερδίζουν αυτοί;Τι κερδίζεις όταν γνωρίζεις καινούργι-ους ανθρώπους με τους οποίους ανα-καλύπτεις ότι έχεις τόσα κοινά; Προφα-νώς αυτό που εγώ αποκομίζω είναι ηχαρά της συνάντησης, η ανταλλαγήιδεών και συναισθημάτων, μια άλληοπτική πάνω στη δουλειά. Μαθαίνω από

τις δικές τους απόψεις πάνω στη μου-σική, στο στίχο, στη διαδικασία της πα-ραγωγής, στον ήχο. Τώρα τι κερδίζουναυτοί δεν το ξέρω· θα σ’ το πουν οι ίδιοι.

Όταν ξεκινήσατε να παίζετε μουσική,ήταν πολύ εμφανείς οι «δυτικές» ροκεπιρροές σας. Μήπως τώρα παίρνεικεφάλι η ανατολή μέσα σας;Πριν φτιάξω τους Φατμέ, στα εφηβικάμου χρόνια, οι μουσικοί μου ήρωες ήτανο Νιλ Γιανγκ, οι Στόουνς, ο Ντύλαν, όλοιοι μεγάλοι της διεθνούς ροκ σκηνής.Σιγά σιγά, μεγαλώνοντας, άρχισε ο κύ-κλος ν’ ανοίγει, να προστίθενται ο Χα-τζιδάκις, ο Βαμβακάρης, ο Άκης Πάνου,ο Λοΐζος κ.λπ. Όταν λοιπόν ξεκίνησα ναπαίζω με το συγκρότημα, άρχισαν ναβγαίνουν στην επιφάνεια όλες οι ετερό-κλητες επιρροές μου. Οι ηλεκτρικές κι-θάρες από τη μία, κι απ’ την άλλη τα ρε-μπέτικα, τα λαϊκά και τα δημοτικά. Καιτότε, στη γενιά της μεταπολίτευσης, αυ-τές οι μουσικές ήταν εντελώς απαξιω-μένες από ένα μεγάλο κομμάτι της νεο-λαίας, λόγω της ταύτισής τους με τηΧούντα, την ΥΕΝΕΔ και τις φασιστικέςπαρελάσεις. Εγώ όμως το αντιμετώπισαπεισματικά. Είπα: «Από πού κι ώς πούθα τους χαρίσω όλον αυτό τον κρυμ-μένο θησαυρό; Κορόιδο είμαι;»

Ανατρέχετε συχνά στο παρελθόν σας.Έχει να κάνει με το ότι τότε γράφατεπιο εύκολα μουσική απ’ ό,τι τώρα;Δεν μπορώ να θυμηθώ πώς έγραφα τότε.Είναι σαν να μιλάμε για δύο διαφορετι-κούς ανθρώπους. Όσο μεγαλώνεις,όμως, αντιμετωπίζεις την εξής δυσκολία:ναι μεν έχεις κατακτήσει την προσωπικήσου «γλώσσα», αλλά πολύ συχνά έχειςπεριορισμούς από την ίδια σου την πο-ρεία. Σκέφτομαι, για παράδειγμα: «Α,αυτό το ακόρντο ή αυτή τη λέξη τα έχωχρησιμοποιήσει τόσες φορές, ας δοκι-μάσω κάτι άλλο». Αυτό είναι που κάνει τηδιαδικασία της σύνθεσης πιο περίπλοκη.Όταν είσαι νέος, έχεις την ανασφάλειατης απειρίας, αλλά έχεις επίσης κι ένα τε-ράστιο ελεύθερο πεδίο από χιλιάδες ερε-θίσματα που θέλεις να τα κάνεις τραγού-δια. Αυτό που θυμάμαι από τα πρώταχρόνια, είναι η αίσθηση ότι υπάρχουνγύρω μου τόσα πολλά καινούργια θέ-ματα για να γράψει κανείς, τόσες ιστο-ρίες για να διηγηθεί, που δεν ήξερα τι ναπρωτοδιαλέξω. Ταυτόχρονα βέβαια προ-σπαθούσα να βρω τον δικό μου προσω-πικό λόγο, τον δικό μου ήχο μέσα στομουσικό περιβάλλον της μεταπολίτευ-σης. Μια εποχή που ήταν υπερπλήρηςαπό πολιτικά τσιτάτα, μεγαλεπήβολες με-λοποιήσεις και ενορχηστρώσεις. Καιμέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, όλους εμάςπου προσπαθήσαμε να πούμε κάτι δια-φορετικό, να μιλήσουμε για τη ζωή και ταταπεινά πράγματα που μας απασχολού-σαν καθημερινά, μας αντιμετώπιζαν κα-χύποπτα ή, έστω, συγκαταβατικά…

Γι’ αυτό κι ο στίχος «μετρίως μέτριοςκαι πάντα μετρημένος»;Ακριβώς. Ήταν ένας σαρκασμός απέ-

ναντι στην παλιότερη γενιά και στοντρόπο που μας αντιμετώπιζε. Φυσικάκαι δεν ήταν δήλωση παραδοχής τηςμετριότητάς μας, όπως βόλευε μερι-κούς να πιστεύουν. Ήταν ένα πεισμα-τάρικο, πανκ ζεϊμπέκικο που διεκδι-κούσε μια νέα ταυτότητα. Όχι τηνμιζέρια του «ανήκω σ’ ένα στρατό-πεδο» και άρα φοράω ως στολή μιαέτοιμη ιδεολογία, αλλά την ελευθερίατης δικής μας προσωπικής σύνθεσης.Εξάλλου, τον γνωστό στίχο που ανέφε-ρες, τον ακολουθούσε ο άλλος πουέλεγε «γι’ αυτό και είμαι ο πιο τρελός,απ’ όλους σας κρυμμένος». Ήταν σαννα τους προειδοποιούσα για όλη αυτήτην κρυφή τρέλα που, τελικά, ίσως ναέχει μεγαλύτερη διάρκεια από τηνάλλη, τη φανερή.

Τώρα είναι εποχή για «πάντα μετρη-μένους» ή για αγανακτισμένους;Είναι εποχή για μετανιωμένους. Όπως,δικαίως, ζητάμε από τους πολιτικούς καιτο πολιτικό σύστημα αυτοκριτική, τιμω-ρία και κάθαρση, έτσι σαν μεγάλα παιδιάπρέπει να το ζητήσουμε κι από εμάςτους ίδιους. Φτάνει πια με τη συνωμο-σιολογία και τη μανία καταδίωξης. Φτά-νει πια μ’ αυτό το παραλήρημα ανευθυ-νότητας και μεγαλομανίας. Γιατί το ναπιστεύεις πως τα δεινά σου οφείλονταιστο ότι όλος ο πλανήτης συνωμοτείδιαρκώς εναντίον σου, τι άλλο είναι τε-λικά αν όχι μεγαλομανία; Νομίζω, λοι-πόν, πως η μόνη θεραπεία αυτή τηστιγμή είναι λίγη ταπεινότητα και πολλή,πολλή δουλειά. Η πιο σπουδαία επανά-σταση τώρα πια είναι να κάνει κανείςκαλά τη δουλειά του, να πληρώνει τουςφόρους του και να είναι δημιουργικός.Και βέβαια είναι καιρός ν’ αποφασίσουμεαν θέλουμε να είμαστε μια ευρωπαϊκήχώρα ή μια τριτοκοσμική. Απλά και ξε-κάθαρα. Γιατί πέρα από την οικονομικήσυζήτηση που μας γεμίζει ερωτηματικάκαι άγχος, το ερώτημα στην ουσία αυτόείναι. Κι αυτό μας ξυπνάει έναν πολύβαθύ και παλιό φόβο: πως, αν εκσυγ-χρονιστούμε, θα χάσουμε την ψυχή μας·πως, αν καταφέρουμε τελικά να ξεκολ-λήσουμε απ’ αυτή τη λάσπη που κο-ντεύει πια να μας πνίξει, θα χάσουμε τηνταυτότητά μας. Ε λοιπόν αν η ταυτότητάμας είναι αυτή η βρωμιά, ας την χάσουμεεπιτέλους. Οποιαδήποτε άλλη και να μαςπροκύψει αποκλείεται να είναι χειρό-τερη...

Θα συνυπογράφατε ένα κείμενο σαντο «Τολμήστε» (το κείμενο που συνυ-πέγραψαν 32 ακαδημαϊκοί και καλλι-τέχνες με το οποίο ζητούσαν συναί-νεση και ομοψυχία);Βεβαίως. Μάλιστα έχω ήδη στείλει μή-νυμα προς τους συνυπογράφοντες, ότιτο προσυπογράφω όποτε θέλουν να τοξαναβγάλουν στη δημοσιότητα. Αυτόπου ζητάει αυτό το κείμενο είναι συνυ-πευθυνότητα και συναίνεση. Για μένααυτά τα δύο είναι τα κύρια ζητούμενα.Και γι’ αυτά τα δύο χρειάζεται, πρώτααπ’ όλα, αυτοκριτική. s

Μουσικη10 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

«ΒουτΑΜε γυΜΝοι»O Νίκος Πορτοκάλογλου θασυνυπέγραφε ένα κείμενο τοοποίο διεκδικεί την παραδοχή τηςσυνυπευθυνότητας όλων για τηνκρίση και επιδιώκει τη συναίνεσηστην αντιμετώπισή της.

Ν ί κ ο ς π ο ρ τ ο κ ά λ ο γ λ ο υ

τα τραγούδια μου είναιπροφητικά“

“

InfoΣυναυλία με τον Νίκο Πορτοκάλογλου Ρεμίξ

Ο τραγουδοποιός Νίκος Πορτοκάλογλουφτάνει μέχρι τη Μικρή Επίδαυρο για ναμας ξανασυστήσει τα τραγούδια του στηνπιο λιτή τους μορφή.

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 1-2 Ιουλίου, 21:30Εισιτήρια: 30€ (Ζώνη Α), 20€ (Ζώνη Β),10€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β, ΑΜΕΑ)

Ο Νίκος Πορτοκάλογλου κάνει ρεμίξ στα παλιά του τραγούδια. Τα ξα-ναπαίζει διαφορετικά και επαναπροσδιορίζει την καλλιτεχνική τουταυτότητα. Η αναδρομή στο παρελθόν του δεν οφείλεται στην έλλειψηκαινούργιου υλικού, αλλά στην ανάγκη του να ξανανακαλύπτει διαρ-κώς τις ρίζες και τους προγόνους του, και στην αγωνία του να μην αδι-κεί τα παλιά του τραγούδια. Πριν τη συναυλία του στη μικρή Επί-δαυρο, μας υποδέχτηκε στο όμορφο σπίτι του και μας μίλησε για τηγενιά του, για μουσική και για εθνική συναίνεση.

Από τον Αντώνη Σακελλάρη Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

τραγουδάωγι’ αυτά που

με κάνουν να ελπίζωΜια από τις πρώτες συναυλίες της ήτανστο Φεστιβάλ ΚινηματογράφουΘεσσαλονίκης, αλλά τότε, ακόμα, τηνήξεραν ελάχιστοι. Η μουσική τηςδιαδόθηκε κυρίως χάρη στο Ίντερνετ.Ήταν η πρώτη μεγάλη σταρ τηςεναλλακτικής σκηνής. Και ήταν μόνο 22ετών. Ο θόρυβος γύρω απ’ το όνομά τηςήταν πρωτόγνωρος για τα ελληνικάδεδομένα. Ο δύσκολος δεύτερος δίσκοςτης ήρθε απλά να επιβεβαιώσει ότι αυτή ηκοπέλα αξίζει να ασχολούμαστε μαζί της.Φέτος, θα τη δούμε στη Μικρή Επίδαυρο.

Από τον Αντώνη Σακελλάρη Φωτογραφία: Τάσος Βρεττός

MONIKA

“ “

Μουσικη [30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 13

Μόνικα έκανε ένα τερά-στιο άλμα τα τελευταίαπέντε χρόνια. Ξεκίνησεπαίζοντας κιθάρα καιτραγουδώντας σε αγγλό-φωνα σχήματα που ήξε-ραν μόνο όσοι ασχολού-νταν με την εναλλακτική

σκηνή. Εμπιστεύτηκε τις δυνατότητεςτου ίντερνετ, και με τον πρώτο της δί-σκο έγινε θέμα παντού. Όλα τα ραδιό-φωνα έπαιζαν τα τραγούδια της. Όλατα έντυπα κυνηγούσαν μια συνέντευξήτης. Ήταν η πρώτη μεγάλη σταρ τηςεναλλακτικής σκηνής. Και ήταν μόνο 22ετών. Ο θόρυβος γύρω απ’ το όνομάτης ήταν πρωτόγνωρος για τα ελληνικάδεδομένα. Ο δύσκολος δεύτερος δί-σκος της ήρθε απλά να επιβεβαιώσειότι αυτή η κοπέλα αξίζει να ασχολού-μαστε μαζί της κι ότι μερικές φορέςμπορείς να πιστέψεις το hype.

Οι εμφανίσεις της είναι προσεκτικάεπιλεγμένες και συναισθηματικά γεμά-τες. Μια ιδιαίτερη παράσταση ετοιμά-ζει και για το μικρό θέατρο της Επιδαύ-ρου, με έμφαση αυτή τη φορά σ’ ένανήχο πιο ακουστικό, και ενορχηστρώσειςόπου θα κυριαρχούν τα έγχορδα. Λίγοπριν ανέβει στη σκηνή, μας μίλησε γιαεπιλογές, αναγνώριση και για όλα αυτάπου την κάνουν να χαμογελάει.

Τι θα παρουσιάσεις στη συναυλία σουστη Μικρή Επίδαυρο;Μια σειρά από μουσικές που με στιγμά-τισαν στο παρελθόν, μελωδίες που απο-τέλεσαν τους δύο δίσκους μου, στίχουςπου λύτρωσαν τις καλοκαιρινές μουσκέψεις. Όλα αυτά, συντροφιά με τηνεκλεκτή μου ομάδα μουσικών με τηνοποία συνεργάζομαι τα τελευταία χρό-νια, αυτή τη φορά στον πιο ακουστικότης ρόλο, καθώς και με την προσθήκηενός κουαρτέτου εγχόρδων. 

Πώς προέκυψε το καλλιτεχνικό σουόνομα;Όλως παραδόξως, εντελώς αβίαστα καιχωρίς καμία ιδιαίτερη σκέψη ή προερ-γασία. Απλά, έπρεπε ν’ αφήσω ένα όνομαγια τη συμμετοχή μου στο Burnt Festivalτο 2006. Ήταν ένα φεστιβάλ τραγουδο-ποιών που έλαβε χώρα στο Μικρό Μου-σικό Θέατρο. Ήταν η πρώτη μου σόλοσυναυλία και η μοναδική μου έγνοιαήταν να παρουσιάσω όσο καλύτερα γι-νόταν κάποια τραγούδια μου γιατί μπο-ρεί να μην είχα άλλη ευκαιρία στο μέλ-λον. Ο γραφίστας του Φεστιβάλ με πίεζενα του δώσω ένα «καλλιτεχνικό όνομα»ώστε να συμπληρώσει το πρόγραμμα.Κάποια στιγμή, του λέω «βάλε το όνομάμου προς το παρόν και θα σε ειδοποι-ήσω όταν σκεφτώ κάτι καλύτερο». Τοξέχασα τελείως, μέχρι που είδα το πρό-γραμμα. Την επόμενη μέρα, διαβάζονταςμια κριτική της συναυλίας, κατάλαβα ότιδεν χρειαζόταν ν’ αλλάξω τίποτα. Καλλι-τεχνικό ή όχι, το Μόνικα είναι το όνομάμου και μ’ αυτό αισθάνομαι άνετα, είτε

παίζοντας κιθάρα είτε πηγαίνοντας σι-νεμά με τους φίλους μου. 

Πώς ήταν η πρώτη φορά που έπαιξεςμπροστά σε μερικές χιλιάδες κόσμο;Σημασία δεν έχει τόσο πολύ το πόσοςκόσμος έρχεται σε μια συναυλία, όσο ολόγος προσέλευσής τους. Το 2006, στηΓιορτή της Μουσικής στην πλατείαΚλαυθμώνος, είχε πάνω από 2000άτομα, αλλά μέσα μου τους έβλεπαόλους σαν περαστικούς. Στο Gagarinήταν η πρώτη φορά που εμφανίστηκαμπροστά σ’ ένα μεγάλο κοινό, υπεύθυνακαι ουσιαστικά, έχοντας κυκλοφορήσειτον πρώτο μου δίσκο Avatar, γι’ αυτόκαι η ψυχολογία μου ήταν πολύ πιο δυ-ναμική, μια και ήξερα ακριβώς για ποιολόγο ήμασταν όλοι εμείς εκεί μαζεμένοι.Ωστόσο, σ’ έναν κλειστό χώρο δενένιωσα το δέος που μου προκάλεσε τοΘέατρο Βράχων όταν άνοιξαν τα φώτακαι αντίκρισα 4.000 ματάκια να λαμπυ-ρίζουν. Εκεί με διαπέρασε ένα ελαφρύσοκ, μα την επόμενη στιγμή σκέφτηκα«Τι μαγεία!...» Αξέχαστη βραδιά, αξέχα-στη εμπειρία! 

Σε απασχολεί η σκηνική σου παρου-σία; Προσπαθείς να τη βελτιώσεις ήτη θεωρείς δευτερεύουσα μπροστάστη μουσική;Φυσικά και με απασχολεί. Δεν θέλωόμως να κάνω τίποτα το επιτηδευμένο.Προσπαθώ κάθε φορά να εξασφαλίζωτο ότι είμαι χαλαρή επί σκηνής, κι έπειτανα βρίσκω τρόπους να επικοινωνήσωμουσικά και σωματικά με το κοινό. Σκο-πός μου είναι πάντα να μοιράζομαι με τοκοινό το ίδιο μήνυμα. 

Πώς είναι η ιδανική συναυλία; Πώςτην έχεις στο μυαλό σου;Κάθε συναυλία που έχω δώσει μέχρι σή-μερα θεωρώ ότι ήταν ιδανική. Όσο περ-νάει ο καιρός και εξελίσσομαι δημιουρ-γικά, αλλά και προσωπικά, αλλάζουν ταδεδομένα. Μέσα από κάθε πρόκλησηκαι τις δυσκολίες που προκύπτουν, επι-καλούμαι την τελειομανία μου ώστε ναμοιραστώ μια ακόμη ιδανική βραδιά μεανθρώπους που αγαπούν τη μουσική.

Θα παρατούσες τη μουσική για κάτιάλλο; Για τα μαθηματικά, π.χ.; Έχειςφανταστεί τον εαυτό σου να διδά-σκει;Αν κάποιος αρχίσει ν’ ασχολείται με τημουσική, δύσκολα την εγκαταλείπει. Καιδεν εννοώ μόνο επαγγελματικά. Ίσωςαπό ένα σημείο και μετά να σταματήσωνα δίνω συναυλίες ή να γράφω δικά μουτραγούδια, αλλά η μουσική για μένα εί-ναι η καλύτερη συντροφιά, έχω μεγα-λώσει μαζί της, έχω μάθει να εκφράζομαιμέσω αυτής και δε μπορώ να φανταστώτον εαυτό μου να ξυπνάει το πρωί χωρίςνα κάθεται έστω και για λίγο στο πιάνο.Τα μαθηματικά ήρθαν στη συνέχεια, ταλάτρεψα στην εφηβεία γιατί με βοήθη-σαν να συμμαζέψω τις σκέψεις μου, μ’έμαθαν να σκέφτομαι πρακτικά και συν-δυαστικά, μου χάρισαν στενούς φίλους

με τους οποίους μοιράστηκα υπέροχαφοιτητικά χρόνια σ’ ένα πανεπιστημιακόπεριβάλλον που καλλιεργεί αρετές καιάμυνες απαραίτητες για όλη μας τη ζωή.Δυστυχώς, δεν έχω εξασκήσει ποτέ τημεταδοτική μου πλευρά, αν και θεωρώότι η διδακτική είναι ένα από τα πιο εν-διαφέροντα δημιουργικά προσόντα.Μακάρι να ένιωθα ικανή για κάτι τέτοιο,αλλά προς το παρόν, όσα πράγματα μα-θαίνω προσπαθώ να τα χρησιμοποιώ ωςεργαλεία για την προσωπική, εσωτερικήμου εξέλιξη αλλά και για έναν ελεύθεροδιάλογο με τους γύρω μου, ώστε να τουςπαρακινώ σε ό,τι αισθάνονται καιεμπνέει τους ίδιους. 

Οι στίχοι σου είναι αποσπάσματαπροσωπικών σου ιστοριών, ή δημι-ουργήματα της φαντασίας;Πρόκειται για προσωπικά βιώματα, ανα-μνήσεις, ανατρεπτικές συζητήσεις καιδιαφωνίες. Γράφω όταν είμαι ερωτευ-μένη, πληγωμένη ή θυμωμένη. Συμπλη-ρώνω αποσπάσματα από όνειρα. Λογο-κρίνω τον εαυτό μου, τη ζωή μου, τιςεπιλογές μου. Περιεργάζομαι κινήσεις,συνομιλίες, εκφράσεις ανθρώπων κα-θώς περπατάω ή οδηγώ. Ζωγραφίζω μι-κρά δείγματα φαντασίας. Στο τέλος τρα-γουδάω ό,τι συγκρατώ απ’ όλα αυτά. 

Έχεις γράψει ποτέ τραγούδι εμπνεό-μενη από την πολιτικοκοινωνική κα-τάσταση; Ιδιαίτερα τον τελευταίοκαιρό που είναι τόσο τεταμένα ταπράγματα;Καθένας μας επηρεάζεται από τη κοι-νωνικοπολιτική δυσφορία, την ανασφά-λεια, το φόβο που αιωρείται στον αέραπου αναπνέουμε και που αντανακλάταιστην ψυχολογία μας. Ωστόσο, δενγράφω στίχους και μελωδίες που ανα-μεταδίδουν ό,τι συμβαίνει. Αυτό το ξέ-ρουμε πολύ καλά, και δύσκολα ξεχνιέται.Γράφω για την εσωτερική αναζήτηση,την ευτυχία που μπορεί ν’ ανακαλύψεικανείς εάν σηκώσει λίγο το βλέμμα τουαπό τα νούμερα, για την αυτοκριτικήπου φοβόμασταν να κάνουμε τόσοκαιρό, για την ηθική που αγνοούσαμεκαι επιτέλους βρέθηκε η αφορμή να τηνεπανακτήσουμε. Τραγουδάω για όλααυτά που με κάνουν να ελπίζω, γι’ αυτάπου αναζητώ, γι’ αυτά που με κάνουν ναχαμογελώ.

Τι χρειάζεται να αντέξει κάποιος πουασχολείται με τη μουσική στην Ελ-λάδα και τι έχει να κερδίσει;Η Ελλάδα είναι ένας τόπος με μεγάληποικιλία τοπικών μουσικών αποχρώ-σεων. Είναι μια απέραντη ακτογραμμήπου σου χαρίζει χίλιες δύο υπέροχες ει-κόνες του ορίζοντα, ανθρώπους με τόσοπείσμα και καλοσύνη που θα ήταν κρίμανα της επιρρίψουμε οποιαδήποτε ευ-θύνη για έλλειψη έμπνευσης. Το μόνοπου έχει ν’ αντιμετωπίσει κανείς είναιμια πληθώρα καλλιτεχνών αλλά και ελά-χιστες επιλογές αναγνώρισης. Κατά τηγνώμη μου, ένας νέος μουσικός οφείλειεπίσης ν’ αποφύγει τη παγίδα της ευκο-

λόπιστης τηλεοπτικής προβολής, καθώςη διαδρομή μέχρι την ουσιαστική ανα-γνώριση είναι τόσο μαγική που είναικρίμα να την χάσει.

Για ποιον τραγουδιστή θα έγραφεςένα κομμάτι και ποιου συνθέτη τακομμάτια θα ήθελες να τραγουδή-σεις;Δεν θα ήθελα να ξεχωρίσω κανέναν. Θαήταν τιμή μου να γράψω μουσική γιαοποιονδήποτε με εμπνεύσει να κάνωκάτι τέτοιο και είμαι σίγουρη πως κάθεανθρώπινη φωνή έχει το χάρισμα ν’ ανα-δεικνύει και μια διαφορετική ομορφιάμιας καλής μελωδίας. Μερικά από τατραγούδια που απολαμβάνω να τρα-γουδάω θα τα μοιραστώ μαζί σας σ’αυτό το μικρό ιστορικό θέατρο τον Ιού-λιο. Ελπίζω να μη σας απογοητεύσω.

Τι θα είχες κάνει διαφορετικά τα τε-λευταία πέντε χρόνια;Τίποτα απολύτως. Ό,τι έχω ζήσει μέχρισήμερα αποτελεί αυτό που είμαι και μ’έκανε μέλος ενός μικρόκοσμου γεμά-του πανέμορφες, δυνατές εμπειρίες καιαξιόλογους ανθρώπους, γεμάτους μου-σική. s

InfoΗ Μόνικα στη Μικρή Επίδαυρο

Η τραγουδοποιός που κέρδισε το κοινόαπό την πρώτη της εμφάνιση, παρουσιά-ζει τη δουλειά της στη Μικρή Επίδαυρομακριά από το θόρυβο και την ένταση.

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 8-9 Ιουλίου, 21:30Εισιτήρια: 30€ (Ζώνη Α), 20€ (Ζώνη Β),10€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β, ΑΜΕΑ)

H

δοΞΑσΜεΝη πΑρΑδοσηΗ πολυτελής κεντρική αίθουσα παραστάσεων του θεάτρου Μπολσόισε πρεμιέρα, ενώ στο κεντρικό θεωρείο καταφθάνει το αυτοκρατορικόζεύγος. Λιθογραφία των αρχών του 20ού αιώνα.

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 15

πώς το«μεγάλο»θέατροπατάει και πάλι σταπόδια του

Αν και πρόκειται για παγκόσμιο καλλιτεχνικόογκόλιθο, η ιστορία του, εκτός από στοιχεία ενόςεπικού παραμυθιού δόξας και μεγαλείου, είχεπερισσότερες δραματικές τροπές κι απ’ τοναγωνιώδη χορό μιας μπαλαρίνας. Φέτος, έπειτα απόμια σειρά αμφιλεγόμενων προσπαθειώναποκατάστασης, έχει άλλη μια ευκαιρία ναανανεώσει την έτσι κι αλλιώς παραδεδεγμένη αίγλητου. Στο Φεστιβάλ Αθηνών, η όπερα Μπολσόι θαπαρουσιάσει τον Ευγένιο Ονιέγκιν του Τσαϊκόφσκι,ενώ η συμφωνική ορχήστρα του θα εκτελέσει έργατου Ραχμάνινοφ και του Ντβόρζακ. Δεν έρχεται,όμως, προσπαθώντας να πείσει ότι είναι ζωντανό,αλλά για ν’ αποδείξει ότι όσοι στηρίζουν τις ελπίδεςτους στην ύπαρξή του έχουν πολύ σοβαρούςλόγους να το κάνουν.

Από τον Νικόλα Ζώη

Μ π ο λ σ ό ι

εν πρόκειται να πούμε ούτεμια λέξη για τους προκατό-χους μας. Σήμερα, η απο-κατάσταση του θεάτρου εί-ναι έτοιμη κατά ενενήντατοις εκατό. Όταν ολοκλη-ρωθεί, οι σκηνοθέτες θαμπορούν να κάνουν πράγ-

ματα που μέχρι τώρα ήταν αδύνατα, δή-λωνε το Μάρτιο ο Μιχαήλ Σιντόροφ, εκ-πρόσωπος τύπου της Summa Capitalπου συμμετέχει στο λίφτινγκ του σεβά-σμιου ρωσικού θεάτρου. «Είναι ένα σύμ-βολο, όχι μόνο της Μόσχας, αλλά όληςτης Ρωσίας. Επομένως, για τους εργάτες,που αυτή τη στιγμή ξεπερνούν τουςτρεις χιλιάδες, είναι ζήτημα τιμής νακρατήσουν το λόγο τους και να ολο-

κληρώσουν την κατασκευή στην ώρατης, χωρίς αναβολές», συμπλήρωνε προημερών ο αντιδήμαρχος της Μόσχας,Βλαντιμίρ Ρέζιν. Οι δηλώσεις και τωνδύο, γαρνιρισμένες με μια δόση καθη-συχασμού αλλά και αισιοδοξίας, ανα-φέρονταν φυσικά στην πολυβασανι-σμένη ανακαίνιση του θεάτρουΜπολσόι. Το σχεδόν απολογητικό ύφοςτους οφειλόταν στο γεγονός ότι τα έργαείχαν βγει συχνά εκτός προθεσμίας, οιυπεύθυνοι εργολάβοι είχαν αντικατα-σταθεί εξίσου πολλές φορές, ενώ το θέ-ατρο παρέμενε μονίμως ανολοκλή-ρωτο. Δεν ήταν λίγες εξάλλου οι φωνέςδιαμαρτυρίας για τα διαρκώς αναδυό-μενα προβλήματα που επέβαλλανακόμα μεγαλύτερη καθυστέρηση. Κι

ακόμα περισσότεροι ήταν εκείνοι πουέκαναν λόγο για τεράστια διασπάθισηδημοσίου και ιδιωτικού χρήματος, ικανήνα οδηγήσει το κόστος των εργασιώνδεκαέξι φορές πάνω απ’ τον αρχικόπροϋπολογισμό. Αν είχε βέβαια την ευ-καιρία να πει την άποψή του το ίδιο τοθέατρο, μάλλον θα το έκανε χωρίς ναταραχτεί, γνωρίζοντας ότι, σε σχέση μεόσα έχει περάσει στην 235 ετών ιστορίατου, τα σημερινά προβλήματα θα μπο-ρούσαν, με τις κατάλληλες δομές και τακατάλληλα πρόσωπα, να είναι ζήτημαλίγων μόλις μηνών.

Γεννήθηκε το 1776 μετά τη συνά-ντηση δύο πατρώνων της τέχνης, τουΡώσου πρίγκιπα Ουρούσοφ και του Βρε-τανού Μάικλ Μάντοξ, που του έδωσαν

το όνομα Πετρόφκα. Τα πρώτα –ελάχι-στα– μέλη του θιάσου προέρχονταν κυ-ρίως απ’ το ορφανοτροφείο της Μόσχας,στις αρχές του 19ου αιώνα, όμως, οι ηθο-ποιοί και χορευτές ξεπερνούσαν πιατους 150, ενώ οι παραστάσεις τους είχανήδη αρχίσει να ξεχωρίζουν. Το 1825, τηχρονιά που εγκαινιάστηκε το νέο τουκτίριο, το θέατρο πήρε το σημερινό τουόνομα (μπολσόι θα πει «μεγάλο», σταρωσικά), και σύντομα άρχισε να γίνεταισυνώνυμο των εντυπωσιακών χορο-γραφιών και των μεγαλοπρεπών παρα-γωγών, με αποκορύφωμα την πρεμιέρατης Λίμνης των Κύκνων του Τσαϊκόφκσιτο 1877 – αν και τότε το έργο δεν είχε κά-νει και τόσο μεγάλη εντύπωση. Στα τέλητου αιώνα, οι υψηλότεροι ρυθμοί ανά-

16 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] οπερΑ

© D

amir

Yus

upov

/Bol

shoi

The

atre

.

Δ

ιστοριΑ 235 ΧροΝΩΝΤο εσωτερικό του ιστορικού θεάτρου όπως είναι σήμερα (αριστερά), η εξωτερική όψη τουμε έντονα τα νεοκλασικιστικά στοιχεία του αρχιτεκτονικού ρυθμού του (δεξιά). Στη Μόσχαγίνονται προσπάθειες να ξανακερδηθεί η παλαιά αίγλη ενός από τα πιο φημισμένα θέατρατου κόσμου. Αυτό το διάστημα, συνεχίζονται οι προσπάθειες ανακαίνισης καιαποκατάστασης του κτιρίου. Δεν είναι χωρίς εμπόδια. Αν και εργάζονται 3.000 εργάτες,υπάρχουν φόβοι ότι ούτε τα έργα θα έχουν τελειώσει στην προγραμματισμένη ώρα τουςούτε θα αποφευχθούν οι υπερβάσειες στον προϋπολογισμό. Αν και οι εκπρόσωποι τουκράτους θα ήθελαν το Μπολσόι να συμβολίσει μια νέα περίοδο ισχύος για τη σύγχρονηΡωσία, οι καθυστερήσεις και οι καταγγελίες υπενθυμίζουν ότι, και στο επίπεδο τωνσυμβολισμών, η χώρα συνεχίζει την πορεία της μέσα από κλυδωνισμούς. Πάντως, ηαρτιότητα των καλλιτεχνικών εγχειρημάτων του Μπολσόι θα μπορούσε να είναι μάρτυραςμιας νέας εποχής - που υποχρεωτικά οφείλει να συμπεριλάβει τον πειραματισμό, τιςκαλλιτεχνικές ανατροπές, τις πρωτοπορίες...

InfoΣυμφωνική Ορχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι Έργα Ραχμάνινοφ, Ντβόρζακ

Το Τρίτο κοντσέρτο για πιάνο του Σερ-γκέι Ραχμάνινοφ και την Όγδοη συμφω-νία του Αντονίν Ντβόρζακ ερμηνεύει οδιάσημος Ρώσος πιανίστας Ντένις Μα-τσούεφ υπό τη μουσική διεύθυνση τουμόνιμου αρχιμουσικού της ορχήστραςΒασίλι Σινάισκι.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού 13 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 40€, 35€, 25€, 20€, 15€, 10€

Όπερα Θεάτρου Μπολσόι Ευγένιος Ονιέγκιν, Πιοτρ Ίλιτς ΤσαϊκόφσκιΈχοντας στο ενεργητικό του την πρεμιέρατης όπερας Ευγένιος Ονιέγκιν το 1881, τοΘέατρο Μπολσόι παρουσιάζει και στηνΕλλάδα ένα από τα σημαντικότερα λυ-ρικά έργα του 19ου αιώνα.

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα«Αλεξάνδρα Τριάντη» 12 & 14 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 40€, 30€, 20€, 15€, 10€

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 17

πτυξης του θεάτρου Μαρίινσκι (γνωστόαργότερα με το όνομα Κίροφ, αιώνιοςαντίπαλος του Μπολσόι) στην Αγία Πε-τρούπολη παραλίγο να το οδηγήσουνσε λουκέτο, η μοίρα όμως είχε άλλα σχέ-δια: όπως το να επιστρατευθεί ο Αλεξά-ντερ Γκόρσκι, που διηύθυνε με ενθου-σιασμό το θίασο στο πρώτο τέταρτο τουεπόμενου αιώνα και που, όπως λέγεται,απέτρεψε τον Λένιν απ’ την επιθυμία τουνα κατεδαφίσει το θέατρο το 1919. Μετάτην οκτωβριανή επανάσταση, πάντως,το Μπολσόι, που αρχικά προοριζότανγια την ελίτ, επέζησε ανοίγοντας τις πόρ-τες του στις μάζες. Ενώ οι όπερες στοΠαρίσι και το Λονδίνο παρέμεναν απα-

γορευτικά ακριβές για το λαό, στη Ρω-σία, ένα εισιτήριο για το μπαλέτο μπο-ρούσε ν’ αγοραστεί ακόμα και με τοημερομίσθιο ενός εργάτη. Οι καταστρο-φές απ’ το βομβαρδισμό των Ναζί το1941 θα επιδιορθώνονταν πρόθυμα απότους σοβιετικούς (που είχαν αρχίσει ναβλέπουν το Μπολσόι όχι μόνο σαν τοκαταλληλότερο μέρος για να χειροκρο-τείται ο Στάλιν, αλλά και σαν την πολιτι-στική ναυαρχίδα τους), και το ύφος τωνπαραγωγών θα εμβάθυνε όλο και πε-ρισσότερο στο ηρωικό στιλ που είχε ναπροτείνει ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός.

Η άφιξη του Λεονίντ Λαβρόφσκι στηθέση του καλλιτεχνικού διευθυντή το1944 ανέβασε τα στάνταρ, και ότανστην επόμενη δεκαετία το θέατρο έκανε

το πρώτο του άνοιγμα στη Δύση, το εμ-φατικά τεχνικό, μυώδες στυλ του προ-κάλεσε αίσθηση σε όλους τους θιάσουςπου έτυχε να το δουν από κοντά. Όσο οΨυχρός Πόλεμος κορυφωνόταν, το θέ-ατρο γινόταν όχι μόνο το σημαντικό-τερο εξαγώγιμο πολιτιστικό προϊόν τηςΣοβιετικής Ένωσης, αλλά και το μέσοαπόψυξης των σχέσεων με το δυτικόκοινό, που χάζευε μαγεμένο το διάφανομεγαλείο των παραστάσεων. Ήταν η πε-ρίοδος που ονόματα όπως εκείνα τηςΓκαλίνα Ουλάνοβα, της Μάγια Πλισέ-τσκαγια και του Βλαντιμίρ Βασίλιεφ θαέκαναν το γύρο του κόσμου, άσχετα ανοι ίδιοι έπρεπε να περάσουν από αρκε-

τές περιπέτειες μέχρι το καθεστώς νατους επιτρέψει την έξοδο απ’ τη χώρα.

Στη συνέχεια, και σαν παράγωγο τηςσοβιετικής πολιτικής, ο Γιούρι Γκριγκό-ροβιτς διηύθυνε το θίασο με σιδερένιαπυγμή για τριάντα περίπου χρόνια. Γνω-στός για την σταλινικής έμπνευσης ανά-γκη του να ελέγχει και να απολαμβάνειυπακοή, κατόρθωσε να διώξει απ’ τοθέατρο αρκετούς ταλαντούχους αλλάγεμάτους αμφιβολίες χορευτές. Αν καιως καλλιτεχνικός διευθυντής ανέβασεελάχιστες πρωτότυπες δημιουργίες, οισαρωτικές και πομπώδεις επανερμη-νείες του σε έργα του κλασικού ρεπερ-τορίου (Καρυοθραύστης, Σπάρτακος,Ιβάν ο Τρομερός), διατήρησαν τη φήμητου Μπολσόι, έστω κι αν την ευθυγράμ-

μισαν με την πατριωτική και ηθική ορ-θοδοξία της Σοβιετικής Ένωσης.

Όταν, ωστόσο, έπεσε το σιδηρούν πα-ραπέτασμα το 1989, οι μέρες του Γκρι-γκόροβιτς άρχισαν εν αγνοία του να λι-γοστεύουν. Η ρωσική κοινωνία άλλαζεραγδαία μορφή και βιαζόταν να προ-σαρμοστεί στην ελεύθερη αγορά. Όπωςσυνέβαινε και σε πολλούς θεσμούς τηςχώρας που έπρεπε να «αποσοβιετοποι-ηθούν», τα μέλη του Μπολσόι άρχισαννα δελεάζονται από την υπόσχεση κα-λύτερων μισθών και μεγαλύτερης καλ-λιτεχνικής ελευθερίας. Χρόνο με τοχρόνο, τα μεγάλα ταλέντα άρχισαν ναψάχνουν αλλού την τύχη τους, ενώ ο

ίδιος ο Γκριγκόροβιτς, έχοντας πλέονελάχιστους χορευτές να τον υποστηρί-ζουν, κι αφού είχε ακούσει αρκετές φο-ρές ότι οδήγησε το Μπολσόι σε στάσιμανερά, απομακρύνθηκε το 1995.

Στο μεταξύ, κι ανάμεσα σ’ ένα χάοςφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων πουδεν συνιστούσαν και τη σταθερότερησυγκυρία, την πρώτη σανίδα σωτηρίαςστο χειμαζόμενο θέατρο –του οποίουοι οικονομικές δυσκολίες είχαν ήδη αρ-χίσει να φθείρουν και τις εγκαταστάσειςτου– πρόσφερε ο Μπορίς Γέλτσιν. Ανα-κοίνωσε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανοι-κοδόμησης και, μόλις το κυβερνητικόχρήμα άρχισε να ρέει, αρκετοί νεό-πλουτοι Ρώσοι ολιγάρχες της μετακομ-μουνιστικής Ρωσίας έβαλαν το χέρι στην

τσέπη, με τον ίδιο περίπου τρόπο που οιΡώσοι ευγενείς του 19ου αιώνα έκανανμεγάλες δωρεές, σε μια απ’ τις χρυσέςπεριόδους του ρωσικού μπαλέτου.

Οι προτάσεις που πέφτουν στο τρα-πέζι τα τελευταία χρόνια είναι μεν φιλό-δοξες και αποσκοπούν στην ανανέωσητης αίγλης του θεάτρου, τα εμπόδιαόμως για την υλοποίησή τους δεν έχουνεξαφανιστεί. Ο Βλαντιμίρ Βασίλιεφ, πουανέλαβε τη διεύθυνση του θεάτρου το1995, έμαθε το 2000 από το ραδιόφωνοότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν –δυσαρεστημέ-νος, όπως ακούστηκε, με την οροφήπου έσταζε– τον αντικατέστησε με τονΑνατόλι Ιξάνοφ. Οι –αρκετοί– καλλιτε-

χνικοί διευθυντές που δοκίμασαν απότότε την τύχη τους δεν κατάφεραν ναβρουν την ιδανική καλλιτεχνική και πο-λιτική συνταγή, ενώ ακόμα και ο φέρελ-πις Αλεξέι Ρατμάνσκι, που ανέλαβε το2004, παραιτήθηκε πιεσμένος από αν-θρώπους πιστούς στα διδάγματα τουΓκριγκόροβιτς. Το 2005 που ξεκίνησανδειλά δειλά τα έργα αποκατάστασης, με-ρίδα των μίντια χαρακτήρισε τα σχέδια«βάρβαρα», και αν αυτή η στάση έκρυβεκάποια σκοπιμότητα, δεν συνέβη το ίδιοκαι το 2009, όταν ο γενικός εισαγγελέαςανακοίνωσε ότι μεγάλο μέρος των χρη-μάτων της ανακαίνισης είχαν μυστη-ριωδώς εξαφανιστεί. Σαν να μην έφτα-ναν όλα αυτά, τον περασμένο Μάρτιο, οδιευθυντής του μπαλέτου, Γκενάντι Γιά-

οπερΑ

οπερΑ18 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

νιν, παραιτήθηκε άρον άρον και χωρίςνα υπαινιχθεί κανένα παιχνίδι εις βάροςτου, όταν γυμνές φωτογραφίες τουστάλθηκαν σε εκατοντάδες e-mails τωνφίλων του θεάτρου.

Θα αξίζουν, επομένως, τον κόπο ταεκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ πουέχουν δαπανηθεί μέχρι στιγμής; Η δι-οικητική ομάδα μοιάζει μεν να σταθε-ροποιείται –με τον Ανατόλι Ιξάνοφ ναδιατηρεί ακόμα το γενικό πρόσταγμα,τον Σεργκέι Φίλιν φρέσκο στη διεύ-θυνση του μπαλέτου, και τον Βασίλι Σι-νάισκι να κρατάει στο πόντιουμ τηθέση του αρχιμουσικού–, πολλοί όμωςείναι εκείνοι που θεωρούν αδύνατο γιατο Μπολσόι να γλιτώσει απ’ την απλη-στία και τη διαφθορά της σύγχρονηςΡωσίας. Οι παραστάσεις, πάντως, συ-νεχίζονται σ’ ένα βοηθητικό θέατροόσο διαρκεί η ανακαίνιση, και η ορι-στική απάντηση για το αποτέλεσμά τηςθα μπορεί να δοθεί τον Οκτώβριο, ότανανοίξουν οι πόρτες κάτω απ’ την ιστο-ρική στέγη. Σύμφωνα με τα σχετικά ρε-πορτάζ, το κτίσμα θα αποκτήσει καιπάλι το ντιζάιν του 19ου αιώνα με τοοποίο έγινε διάσημο, όπως και τη βιο-λόσχημη αίθουσα κοινού. Τα περίτε-χνα σχέδια της παραμελημένης ορο-φής θα φαίνονται πια ξεκάθαρα, ενώάλλα εσωτερικά σημεία θα διακο-σμούνται από τσαρικά εμβλήματα καικεντημένη μεταξωτή ταπετσαρία.

Ακόμα και σύγχρονες τεχνολογίεςέχουν επιστρατευτεί στη σκηνή για ναπροστατεύουν τα πόδια των χορευτώναπό οξείς πόνους, ενώ η ακουστική τουχώρου, όπως λέγεται, δεν θα έχει όμοιάτης. Με λίγα λόγια, το Μπολσόι προ-σπαθεί να γίνει και πάλι το θέατρο πουζηλεύουν όλα τα υπόλοιπα – τα οποίαεπίσης περνάνε μια μικρή κρίση, προ-σπαθώντας να ισορροπήσουν ανάμεσαστη διατήρηση του παρελθόντος τουςκαι στην εξερεύνηση του μέλλοντόςτους. Μόνο που το θρυλικό ρωσικό θέ-ατρο ξέρει ότι, για την περίπτωσή του,και σαν ένα λογοπαίγνιο με τ’ όνομάτου, στην πατρίδα του λένε «μεγάλοστο όνομα, μεγάλο και στην ψυχή».

Ο μαέστρος πασών των ΡωσιώνΑυτό που θα έχει να κάνει στη σκηνήτου Φεστιβάλ Αθηνών ο αρχιμουσικόςΒασίλι Σινάισκι ξέρει να το κάνει καλά. Ηδιεύθυνση της ορχήστρας του ΕυγένιουΟνιέγκιν, της λυρικής υστερορομαντι-κής όπερας που ο Τσαϊκόφσκι βάσισεστο έμμετρο μυθιστόρημα του Πούσκιν,θα είναι μάλλον απολαυστική για ένανμαέστρο περιζήτητο σε όπερες απ’ όλοτον κόσμο. Η προσέγγιση του βραβευ-μένου σκηνοθέτη Ντμίτρι Τσερνιάκοφείχε προκαλέσει αντιδράσεις στη Ρωσία–κάνοντας τη σοπράνο Γκαλίνα Βισνέβ-

σκαγια να ορκιστεί ότι δεν θα ξαναπα-τήσει το πόδι της στο θέατρο έπειτα«από τέτοια παραμόρφωση τωνηρώων»–, ωστόσο η σαραντάχρονηεμπειρία του Σινάισκι είναι αρκετή γιανα εξασφαλίσει ένα άριστο αποτέλεσμα,ακόμα και στους πιο δύσπιστους θεατές.Στο πόντιουμ της Συμφωνικής Ορχή-στρας του θεάτρου Μπολσόι τα πράγ-ματα δεν θα είναι δυσκολότερα, παρόλοπου το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει τοαπαιτητικό Τρίτο κοντσέρτο για πιάνοτου Σεργκέι Ραχμάνινοφ απ’ τη μια, καιτην εύθυμη, εμπνευσμένη απ’ τη λαϊκήμουσική της Βοημίας 8η Συμφωνία του

Αντονίν Ντβόρζακ απ’ την άλλη. Εδώ,το παλαιότερο σύνολο της Ρωσίας, ηΟρχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι, θασυμπράττει με τον διεθνώς καταξιω-μένο πιανίστα Ντένις Ματσούεφ.

Αυτό που θα έχει να κάνει ο νέος μου-σικός διευθυντής και επικεφαλής μαέ-στρος του θεάτρου Μπολσόι μόλις επι-στρέψει στην πατρίδα του θα είναι λίγοπιο δύσκολο. Από τον περασμένο Σε-πτέμβριο που ανέλαβε το μουσικό τι-μόνι του θρυλικού θεάτρου, έπειτα απόμερικά μικροσκάνδαλα των προκατό-χων του, τις ελπίδες για τις εξισορροπη-τικές ικανότητές του συναγωνίζεται η

© V

alen

tin B

aran

ovsk

y

© D

amir

Yus

upov

οπερΑ

μόνιμη καχυποψία για το αποτέλεσματης ανανεωτικής προσπάθειας που έχειξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό στο ρω-σικό θέατρο. Ο ίδιος πάντως, στη σχε-δόν σαραντάχρονη καριέρα του, έχειδείξει τα διαπιστευτήριά του. Πήρε ταπρώτα μαθήματα σύνθεσης δίπλα στονΊλια Μούζιν, και το 1973 έγινε γνωστόςδιεθνώς, κερδίζοντας το χρυσό μετάλ-λιο στον περίβλεπτο διαγωνισμό «Κά-ραγιαν» στο Βερολίνο. Από τότε, διηύ-θυνε αρκετές κρατικές ορχήστρες όπωςτης Λετονίας, της Ολλανδίας, της Ρω-σίας, αλλά και πολλές ακόμα, όπως τηφιλαρμονική του BBC. Με τις επιλογέςτου, προσπάθησε να φέρει στο ευρύκοινό λιγότερο γνωστούς συνθέτες τηςπατρίδας του, αλλά και να εμβαθύνειστο έργο διασήμων μουσικών, όπως τουΣοστάκοβιτς.

Παρ’ όλα αυτά, μοιάζει να γνωρίζει τησωστή αναλογία αυτοπεποίθησης και με-τριοπάθειας όταν πρέπει να μιλήσει γιατο έργο που αναλαμβάνει στη μουσικήδιεύθυνση του ταραγμένου Μπολσόι.«Έχω σκοπό να εργαστώ απ’ αυτή τηθέση για πολύ καιρό», έλεγε μετά τηνεπίσημη ανακοίνωση του ονόματός του.«Και τα σκάνδαλα που σκέπασαν τηναναζήτηση νέου μουσικού διευθυντή εί-ναι για καλό. Βοηθούν ώστε ν’ ανέβουν οιπροσδοκίες, κι εγώ σκοπεύω ν’ ανταπο-κριθώ σ’ αυτές, χωρίς να προσπαθήσωνα κάνω τρομακτικές αλλαγές». s­­

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 19

Μπολσοΐ στηΝ ΑΘηΝΑΗ όπερα του Τσαϊκόφσκι ΕυγένιοςΟνιέγκιν (απ’ όπου τα στιγμιότυπα στιςδύο μεγάλες φωτογραφίες)παρουσιάζεται στο Μέγαρο Μουσικήςστις 12 και στις 14 Ιουλίου. Ο πιανίστας Ντένις Ματσούεφ (απέναντι) είναι οσολίστ της Συμφωνικής Ορχήστρας τουΘεάτρου Μπολσόι, που θα παρουσιάσειέργα του Ντβόρζακ και του Ραχμάνινοφστις 13 Ιουλίου, στο Ηρώδειο. Δίπλα, ομαέστρος Βασίλι Σινάισκι, ο οποίος θαδιευθύνει την ορχήστρα στον ΕυγένιοΟνιέγκιν.

© M

arco

Bor

ggre

ve

20 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

π έ τ ρ ο ς Φ ι λ ι π π ί δ η ς

Όλα ξεκινούν απ’ την ουτοπία

κΑΝ’ το οπΩσ ο ΧΑτζηΧρηστοσΜπακαλόγατος, Ηλίας του 16ου, τώρα και Τρυγαίοςστην Επίδαυρο – στην Ειρήνη του Αριστοφάνη. Τι συνδέει τους ρόλου που κατάγονται από τον παλιόελληνικό κινηματογράφο με την αριστοφανική περσόνα;«Κι ο Τρυγαίος είναι ένας απλός, αμόρφωτος άνθρωπος με πολύ ποιητικό λόγο», εξηγεί.

Ο Πέτρος Φιλιππίδης ανοίγει το Φεστιβάλ της Επιδαύρου μεδιπλό ρόλο: σκηνοθετεί την Ειρήνη του Αριστοφάνη όπουυποδύεται τον Τρυγαίο. Κι έχει κηρύξει πόλεμο.Από την Έλια Αποστολοπούλου Φωτογραφίες: Χρήστος Κοτσιρέας

ΘEATpO [30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 21

αλλιτέχνης με παρά-δοση στην κωμωδία–θεατρική, κινηματο-γραφική και τηλεο-πτική–, ο Πέτρος Φι-λιππίδης δοκιμάζειαυτή τη φορά τις δυ-νάμεις του στη σκη-νοθεσία ενός αριστο-

φανικού έργου στο αρχαίο θέατρο τηςΕπιδαύρου. Άψογος επαγγελματίας καιφύσει ευγενής άνθρωπος, μας υποδέ-χτηκε στο θέατρο του Αττικού Άλσουςόπου γίνονται οι πρόβες, και με καλή διά-θεση μας μίλησε για το εγχείρημά του,τον Αριστοφάνη και τη δουλειά του.

Ειρήνη του Αριστοφάνη στην Επί-δαυρο. Τι να περιμένουμε απ’ αυτή τηνπαράσταση;Αλήθεια, γέλιο, συγκίνηση και ειλικρίνειαόσον αφορά την πρόθεσή μας κι αυτόπου πιστεύουμε ότι είναι ο Αριστοφάνηςσε σχέση με την παράδοσή μας. Τιμούμετο έργο του Αριστοφάνη και οι όποιεςεπεμβάσεις έχουν γίνει με πολύ σεβα-σμό, κόπο και καλή διάθεση. Βασιζόμα-στε στη μετάφραση του Κώστα Γεωρ-γουσόπουλου, αλλά η δραματουργικήεπεξεργασία φέρνει το έργο πιο κοντάμας, ώστε να αφορά και τα σημερινάπράγματα, χωρίς να γίνονται αναφορέςχυδαίες ή πρόστυχες. Δεν λέμε ονόματαγια να μην ακυρώσουμε το κείμενο καιτην εποχή του, αλλά αναφερόμαστε σεθέσεις και πόστα που είναι ανάλογα. Τοέργο πατάει γερά στην ελληνική παρά-δοση και στη δική μου, κυρίως, θεατρικήπαράδοση, δηλαδή στο Θέατρο Τέχνηςτου Κάρολου Κουν και στους άλλους δα-σκάλους μου: τον Λαζάρου, τον Αρμένηκαι τον Μίμη Κουγιουμτζή. Υπάρχει μιαλεπτή γραμμή που με συνδέει μ’ αυτό τοπαρελθόν χωρίς να το μιμούμαι.

Τι έχει να μας πει αυτό το έργο σήμερα;Την ίδια ερώτηση έκανα στον εαυτό μου,όταν σκέφτηκα να προτείνω στο Φεστι-βάλ αυτό το έργο. Έχω ήδη παίξει τρίαέργα του Αριστοφάνη –Βατράχους, Όρνι-θες και Θεσμοφοριάζουσες– και δεν ήθελαν’ ασχοληθώ με έργα που έχουν ανέβειπρόσφατα. Έψαξα, λοιπόν, να βρω ποιοςείναι ο πιο ενδιαφέρων ρόλος που έχεινα πει και κάτι σήμερα, αν κι ο Αριστο-φάνης είναι πάντα επίκαιρος. Στόχος μουείναι όλος ο Αριστοφάνης: θα ήθελα ναμπορέσω να αντιμετωπίσω όλα τα έργατου. Στην περίπτωση της Ειρήνης, πέρααπ’ το ίδιο το έργο, αυτό που μ’ έκανε νατο επιλέξω ήταν κι ο ρόλος του Τρυγαίου.Όταν αρχίσαμε ν’ ασχολούμαστε με τηνεπεξεργασία του έργου μαζί με τονΓιώργο Γαλίτη και τον Γιώργο Λέφα, ανα-ρωτιόμασταν τι είναι ο πόλεμος σήμερα.Την απάντηση μου έδωσαν οι νέοι διαστόματος του γιου μου. Ο πόλεμος είναικοινωνικός, οικονομικός και εσωτερικός.Αυτό θέλουμε να πούμε σήμερα με την Ει-ρήνη, γιατί δεν υπάρχει ένας πόλεμοςσώμα με σώμα, αλλά ένας πολύ πιο ύπου-λος κι επικίνδυνος πόλεμος τον οποίο δέ-

χεται η κοινωνία. Ο ρόλος του Τρυγαίουαποδείχτηκε ένας καταπληκτικός ρόλος,καθώς τον ανακάλυπτα ακόμα πιο βαθιά.Μου αρέσει η ουτοπία του, γιατί είναι κάτιπου πίστευα πάντα: τα πράγματα δενξεκινάνε από την πραγματικότητα,αλλά απ’ την ουτοπία, απ’ το όνειρο. Θε-ωρούμε ότι η ουτοπία είναι κάτι που δενγίνεται, εγώ, όμως, πιστεύω ότι είναι ηαφετηρία απ’ όπου όλα ξεκινούν.

Γιατί επιλέξατε ένα έργο που, σε σχέσημε την εικόνα που έχει το κοινό γιαεσάς, θα μπορούσαμε να πούμε ότιήταν αναμενόμενη επιλογή;Είναι μια επιλογή ασφαλής για μένα. Όσοπερίεργο κι αν ακουστεί, παρότι έχω τρο-μερή εμπιστοσύνη στον εαυτό μου όσοναφορά τη δουλειά μου, είμαι ταυτόχρονααρκετά σεμνός και ντροπαλός. Μ’ ενδια-φέρει, όμως, το αρχαίο δράμα γενικό-τερα κι αρχίζω και σκέφτομαι την τρα-γωδία και τους τραγικούς ρόλους και τησκηνοθεσία τους. Ακόμα βέβαια είναισκέψεις, γιατί θέλω πρώτα να είμαι εγώπολύ σίγουρος για το τι μπορώ να κάνω.Όταν κάνω κάτι το σχεδιάζω πολύ καιρόπριν, γι’ αυτό και μου βγαίνουν σχετικάπιο εύκολα τα πράγματα. Απ’ την άλλη,βλέπω να γίνονται πράγματα πολύ πιοεξώφθαλμα απ’ αυτά που σκέφτομαι εγώκι από ανθρώπους πιο άπειρους και μέ-τριους στη δουλειά τους. Μου είχε πεικάποτε ένας φίλος που εκτιμώ πολύ σ’αυτή τη δουλειά, ο Γιώργος Κιμούλης:«Μην περιμένεις να σου δώσει κανείς τηνάδεια – ό,τι έχεις να κάνεις, κάν’ το».

Σας αγχώνει η σκηνοθεσία στην Επί-δαυρο;Πολύ. Γιατί θέλω να πω ακόμα και στονεαυτό μου ότι υπήρχε λόγος για να σκη-νοθετήσω στην Επίδαυρο. Βαθιά μέσαμου το ξέρω ότι υπήρχε λόγος, αλλά πρέ-πει να μιλήσει η παράσταση, ν’ αποδειχτείστην πράξη.

Σκηνοθετείτε και πρωταγωνιστείτε.Πώς λειτουργεί η εναλλαγή των δύορόλων;Ο σκηνοθέτης με κάνει καλύτερο ηθο-ποιό, κι ο ηθοποιός καλύτερο σκηνο-θέτη. Γενικά μου είναι εύκολο, αλλά στηνπροκειμένη περίπτωση μου ήταν δύ-σκολο λόγω του όγκου της δουλειάς.Έχει 14 χορευτικά και τραγούδια, με-γάλα επεισόδια, πολλά σχήματα, μεγάλασκηνικά και 25 ανθρώπους πάνω στησκηνή που πρέπει να τους καθοδηγήσω.Όταν κάνουμε πρόβες, το μάτι μου είναισυνέχεια πίσω, τι κάνουν τα παιδιά, πώςνα τους βοηθήσω. Επίσης δυσκολεύ-τηκα πολύ να μάθω το κείμενο, ένα δύ-σκολο κείμενο. Ο Τρυγαίος είναι έναςαπλός, αμόρφωτος άνθρωπος με πολύποιητικό λόγο. Είναι κάτι πολύ ενδιαφέ-ρον και θέλω να φωτιστεί μέσα στην πα-ράσταση.

Νιώθετε περισσότερο ηθοποιός ή σκη-νοθέτης;Τώρα πια δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω.Νομίζω, όμως, ότι αν αναγκαζόμουν ν’

αφήσω κάτι, δεν θ’άφηνα τον ηθοποιό.

Πώς βλέπετε τονεκσυγχρονισμότων παραστά-σεων αρχαίουδράματος;Είμαι αντίθετος.Δεν συμφωνώ με το νακάνεις κάτι με αφορμήένα έργο. Εμένα μ’ ενδιαφέ-ρουν τα έργα καθαυτά. Με προκαλείεγώ να πάω στα έργα και στους ρόλους,εγώ να βρω τι έχω να πω με το έργο πουδιαλέγω, όχι να το «χαλάσω» για να μπο-ρέσω να κάνω το κομμάτι μου.

O Μπακαλόγατος στο θέατρο, ο Ηλίαςτου 16ου στον κινηματογράφο. Τι ση-μαίνει η αναβίωση παλιών ταινιών καιπρωταγωνιστών;Δεν είναι παλιές ταινίες, είναι έργα, όπωςη Ειρήνη ή ο Άμλετ. Είναι σπουδαία θεα-τρικά έργα, τα οποία εξαιτίας της μεγάληςεπιτυχίας τους στο θέατρο έγιναν και κι-νηματογραφικά. Είναι έργα που μιλάνεστην ψυχή μας, γιατί έχουν να κάνουν μετην παράδοσή μας, τις μνήμες μας, τοντρόπο που μεγαλώσαμε. Αν είμαστε απε-νοχοποιημένοι και δεν είμαστε κομπλε-ξικοί, θα δούμε ότι αυτά είναι σπουδαίαέργα γραμμένα από σπουδαίους συγ-γραφείς. Δεν αποτελούν, εξάλλου, ασφά-λεια, γιατί κι άλλη φορά έχουν ανέβει καιδεν είχαν επιτυχία. Πρέπει ν’ ανέβουν μεαγάπη και πάθος, γιατί αν τα δεις σαν τα-μείο μόνο, τότε θ’ αποτύχεις. Η κάθεχώρα πρέπει ν’ ασχολείται με το εγχώριοθεατρικό έργο. Δυστυχώς η παραγωγήελληνικών έργων σήμερα είναι πολύ λι-γότερη απ’ τη ζήτηση. Θα ήθελα πολύ ναπαίξω σύγχρονο ελληνικό έργο, αλλά εί-ναι πολύ λίγοι οι συγγραφείς που υπάρ-χουν.

Συμφωνείτε με την άποψη ότι ο πα-λιός κινηματογράφος ήταν ό,τι καλύ-τερο έχει επιδείξει η Ελλάδα σ’ αυτότο πεδίο;Η ερώτηση έχει και την απάντηση μέσα.Είναι σπουδαία έργα.

Έχετε δώσει τη φωνή σας σε ταινίεςγια παιδιά κι έχετε κάνει δίσκους μεπαιδικές ιστορίες που εισάγουν τα παι-διά στην κλασική μουσική. Πώς αντι-μετωπίζετε αυτό το κομμάτι της δου-λειάς σας;Είναι πολύ σημαντικό να σου δίνεται ηδυνατότητα να κάνεις κάτι για τα παιδιά.Απ’ την άλλη, όμως, είναι και μια πολύενδιαφέρουσα δουλειά. Με τον ΓιάννηΜπέζο περιμένουμε πώς και πώς να έρ-

θει η επόμενηταινία για να κά-

νουμε τη μεταγλώτ-τιση του Ice Age. Βρί-

σκω σε κάθε μορφή τηςδουλειάς μου το από-λυτο ενδιαφέρον, τακάνω όλα με το ίδιο πά-θος. Η δουλειά μου εί-ναι η καλύτερη δου-λειά του κόσμου.

Αν δεν ήσασταν ηθο-ποιός, τι δουλειά θα κά-

νατε;Θα μπορούσα να κάνω τα πά-

ντα. Στην εποχή που ζούμε την έχω σκε-φτεί την ερώτηση που μου θέτετε. Δου-λειά στην τηλεόραση δεν υπάρχει, στοθέατρο δεν ξέρουμε τι θα γίνει. Θα μπο-ρούσα να κάνω τα πάντα και θα τα έκανατο ίδιο καλά. Δεν θέλω να σκέφτομαι,όμως, κάτι άλλο, γιατί αυτό ήθελα να εί-μαι πάντα κι αυτό είμαι.

Ποια είναι τα όνειρά σας;Να μπορώ να είμαι ενεργός και ουσια-στικός ως ηθοποιός και ως πολίτης μέχριτην τελευταία μου ανάσα. s

InfoΘεατρική Διαδρομή - Πέτρος Φιλιππίδης Ειρήνη του Αριστοφάνη

Ο Πέτρος Φιλιππίδης στο σκηνοθετικό ντε-μπούτο του στην Επίδαυρο καταπιάνεταιμε τον αγαπημένο του Αριστοφάνη. Υπο-δύεται τον Τρυγαίο, ένα Αθηναίο που απαυ-δισμένος από τον πόλεμο ανεβαίνει με τοσκαθάρι του στον Όλυμπο για να ζητήσειλύση από τους Θεούς. Παίζουν ακόμα: Πά-νος Σταθακόπουλος, Γιώργος Γαλίτης, Χρή-στος Σιμαρδάνης, Κων/νος Γιαννακόπου-λος, Άγγελος Μπούρας, Σπύρος Παππάς,Ορέστης Τζιόβας, Τάκης Παπαματθαίου,Λευτέρης Ελευθερίου, Γιάννης Δεγαΐτης,Σταύρος Σβήγκος, Δημήτρης Δεγαΐτης, Τά-σος Ιορδανίδης, Ίρις Παπαϊωάννου-Ντεκώ,Υακίνθη Μετζικώφ, Χριστίνα-Ιουστίνα Αρ-χοντή, Άρης Πλασκοβίτης

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 1-2 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 50€, 40€, 30€, 20€, 15€, 10€

K

InfoΗ στέψη της Ποππαίας, Κλάουντιο ΜοντεβέρντιΌπερα με πρόλογο και 3 πράξεις

Ο τσεμπαλίστας Μάρκελλος Χρυσικόπου-λος διευθύνει και η Αποστολία Παπαδα-μάκη σκηνοθετεί την Στέψη της Ποππαίαςσε όπερα με άλλο αέρα. Η παράστασηαπευθύνεται σε ενήλικες.

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κεντρική Σκηνή 6-7 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 40€, 30€, 20€, 15€, 10€

η μπαρόκ έχειswing

Ο τσεμπαλίστας Μάρκελλος Χρυσικόπουλοςαναβιώνει τη Στέψη της Ποππαίας τουΜοντεβέρντι και αναμένεται να γίνει της…«Ποπάρας». Δικά του λόγια, όχι δικά μου.Aπό την Έλενα Χρηστοπούλου Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιου δάκης

Μ ά ρ κ ε λ λ ο ς Χ ρ υ σ ι κ ό π ο υ λ ο ς

24 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

μείς οι καλλιτέχνες πρέπεινα δίνουμε την ψευδαί-σθηση της αιωνιότητας,λέει αστειευόμενος μετουπέ ντίβας ο Μάρκελ-λος Χρυσικόπουλος, κα-θώς ποζάρει για τη φωτο-

γραφία του. Αφορμή η παρουσίαση τηςόπερας του Κλάουντιο Μοντεβέρντι Ηστέψη της Ποππαίας, σε μουσική διεύ-θυνση του ίδιου και σε σκηνοθεσία τηςΑποστολίας Παπαδαμάκη. Κουλτουριά-ρης (μιλάει για τον Μοντεκλέρ και τονΣενέκα σαν να είναι φίλοι του), με τηνευπρόσδεκτη αλαζονική αυτοπεποί-θηση του καλλιτέχνη που ξέρει τι κάνεικαι με μπόλικο αυτοσαρκασμό, ο τσε-μπαλίστας-μουσικός διευθυντής τουμπαρόκ σχήματος Latinitas Nostra ταυ-τίζεται με τις αδυναμίες του Νέρωνα·αγαπά εξίσου τις μουσικές παραστάσειςμε τις δεξιώσεις και τα συγχαρητήριαμετά, και απαντά σε προκλήσεις μόνοόταν πιστεύει ότι θα τον παρασύρουν.

Στη Στέψη της Ποππαίας, πρωταγωνι-στής είναι το υπαρκτό και αμφιλεγό-μενο πρόσωπο του Νέρωνα.Ο Νέρωνας ως φιγούρα είναι ενδιαφέ-ρουσα, αρχικά γιατί σκότωσε τη μάνα του– κάτι με το οποίο όλοι μπορούμε να ταυ-τιστούμε ως ένα βαθμό. Παντρεύτηκε τηνετεροθαλή αδελφή του – εγώ και μ’ αυτόταυτίζομαι (λέει πονηρά). Επίσης ήτανμοιχός, κάτι που μιλάει κατευθείαν στηνκαρδιά μας. Και άφησε την επίσημη γυ-ναίκα του για τη 14χρονη Ποππαία. Νο-μίζω ότι εδώ σηκώνουμε όλοι τα χέριαψηλά (γελάει). Στη συνέχεια, ο ίδιος αυ-τοκτόνησε, ενώ υποτίθεται ότι ήδη είχεκάψει τη Ρώμη κι είχε ξεκινήσει να φτιά-χνει τον ισθμό της Κορίνθου.

Εσάς τι σας αρέσει στο έργο του Μο-ντεβέρντι;Ένα πολύ μεγάλο μέρος της μπαρόκμουσικής δεν μας μιλάει με άμεσοτρόπο. Αν σκεφτεί κανείς τα χιλιάδεςέργα που πραγματεύονται τα αρκαδικάιδεώδη, τον ποιμενικό έρωτα, τις νύμ-φες και τους σατύρους, είναι πράγματαπου εμάς μας αφήνουν τόσο παγεράαδιάφορους. Το καταπληκτικό πράγμαμε την Ποππαία είναι ότι, είτε προσπα-θήσει κανείς να την αναβιώσει σκηνο-θετικά είτε να τη φέρει στη σύγχρονηεποχή, δεν χρειάζεται ν’ αλλάξει τίποταστους δραματουργικούς της άξονες καιστη γλώσσα του έργου. Εννοείται ότιυπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι που άπτε-ται της ιστορικής μελέτης, του σεβασμούστο πνεύμα της εποχής. Φυσικά, πάνταβάζουμε κάτι από τον εαυτό μας, μεγάλομέρος του οποίου ανήκει στον 21ο αι-ώνα. Παρ’ όλα αυτά, η Στέψη της Ποπ-παίας βγαίνει αλώβητη. Είτε σκεφτούμετη διαφθορά στο Δημόσιο είτε τη δια-φθορά του Μπερλουσκόνι, είναι ένα σε-νάριο πάνω στο οποίο ο καθένας μπορείνα προβάλει κάποιο από τα άπλυτά του.

Η Στέψη της Ποππαίας είναι μια απότις πρώτες όπερες με πρωταγωνιστές

ιστορικά αντί για μυθολογικά πρό-σωπα. Είχε αντίκτυπο αυτό και στοντρόπο που έγραψε τη μουσική ο Μο-ντεβέρντι; Το ενδιαφέρον σ’ αυτήν την αντινομίαανάμεσα στο ιστορικό και το μυθολο-γικό θέμα είναι ότι λίγο-πολύ σε όλες τιςόπερες του 17ου αιώνα εμφανίζονταιδιάφορες αλληγορικές φιγούρες που εκ-προσωπούν το μεταφυσικό, είτε είναι ηΑγάπη, ο Έρωτας, η Δικαιοσύνη, είτε οΧρόνος, ο Θάνατος, η Λήθη. Το πιο ανα-τρεπτικό ίσως στοιχείο στην Ποππαίαείναι ότι μια από τις αλληγορικές αυτέςφιγούρες, ο Έρωτας, συναινεί και προ-ωθεί όλη τη δολοπλοκία, μαζί με τηνΑφροδίτη. Αυτό είναι κάτι μοναδικόγια κείνη την εποχή. Η μεταφυσική διά-σταση, που με κάποιο τρόπο κινεί συ-νήθως τα νήματα προς μια κατεύ-θυνση ηθικής δικαίωσης, εδώ πέραπροωθεί ακριβώς τα αντίθετα. Σε μιαεποχή μάλιστα, που λίγα μόλις χρόνιαπριν καίγαμε κόσμο στην πυρά για μι-κρά αστειάκια.

Διάβασα ότι θα μας παρουσιάσετε«μια προκλητική αναπαράσταση ενόςπροκλητικού λιμπρέτου». Δεν προσπαθούμε με την ΑποστολίαΠαπαδαμάκη να προκαλέσουμε, αλλάπαρ’ όλα αυτά, αν ο κόσμος νιώσει ότιπροκαλείται, μόνο καλό μπορεί να εί-ναι. Ένα από τα πράγματα που απεχθά-νομαι περισσότερο στο επάγγελμα τουμουσικού είναι η μουσική που καταλήγεινα είναι ανώδυνη. Δεν θεωρώ ότι κά-νουμε κάτι που θα γυρίσει τον κόσμοανάποδα, ή κάτι που δεν έχει γίνει ποτέάλλοτε. Θέλουμε ν’ αποφύγουμε διάφο-ρους κοινούς τόπους της ελληνικής –και όχι μόνο– όπερας, που είναι η ακι-νησία των τραγουδιστών, το βόλεμάτους, η –μονάχα συμβολική– αναπαρά-σταση οποιουδήποτε συναισθήματος ήδράσης που ξεπερνά το καθωσπρέπει.Στις πρόβες, πειράζουμε τη ΘεοδώραΜπάκα που κάνει την Ποππαία, η οποίαμαζί με τον Φλορίν Ουάτου που κάνει τοΝέρωνα, έχει πολύ ερωτικές σκηνές –γυμνές ή ημίγυμνες, είμαστε ακόμα σεδιαπραγμάτευση– και της λέμε ότι θαγίνει η «Στέψη της Ποπάρας»!

Εσείς τι θεωρείτε προκλητικό σή-μερα;Ο Αλέξανδρος Μυράτ, που με έχει βοη-θήσει πολύ και τον εκτιμώ επίσης πολύ,μου είχε πει κάποτε στα γνωστά γαλ-λικά του, «Il ne faut jamais répondre àune provocation» – «Δεν πρέπει ποτέ ν’απαντάς σε μια πρόκληση». Προσπαθώνα προκαλούμαι όταν θεωρώ εγώ σκό-πιμο το να με συνεπάρει η πρόκληση κιόχι όταν το θέλει ο προκαλών. Νομίζωότι είμαι αρκετά αντιδραστικός για νααφήνομαι τόσο εύκολα. Τώρα που τοσκέφτομαι, νομίζω ότι τελικά με προκα-λεί οτιδήποτε δεν μπορώ να χειριστώ, κιένα πράγμα που δεν μπορώ να χειρι-στώ είναι η βλακεία. Δεν θα σου δώσωπαράδειγμα, όμως, γιατί θα ήταν πολύαγενές.

Τι αγαπάτε στο τσέμπαλο μετά απότόσα χρόνια;Δεν αισθάνομαι κάποια απίστευτη δέ-σμευση για το τσέμπαλο. Θα μπορούσανα είχα κάνει άλλα πράγματα στη ζωήμου. Υπάρχει όμως, πρώτα απ’ όλα, ηεπαφή με τους άλλους μουσικούς, καικυρίως με τους τραγουδιστές. Η ολο-κλήρωση και η συγκίνηση που νιώθεικανείς όταν έχει οδηγήσει κάποιον ναξεπεράσει τον εαυτό του και να κάνεικάτι έγκυρο μουσικά επί σκηνής είναιένα πολύ έντονο συναίσθημα, κάτι σανδικαίωση, ικανοποίηση και ματαιοδοξίαμαζί. Μετά βέβαια, μ’ αρέσει η δεξίωση,τα συγχαρητήρια –αν όλα έχουν πάεικαλά–, το μίνι μπαρ στα ξενοδοχεία. Δυ-στυχώς δεν έχουμε γκρούπις! Η μουσικήαυτή δεν προκαλεί παρά σε ελάχιστεςπεριπτώσεις την εμμονή και την έξαρσηπου μπορεί να προκαλέσει στο κοινό ηροκ, ή η πανκ. Έχω αποδεχθεί, όμως,πως αυτό είναι το είδος απόλαυσης πουθα παίρνω. Ποτέ δεν έχω νιώσει, αςπούμε, από τη μουσική αυτή την «overthe top» ικανοποίηση που ένιωθα στοσχολείο όταν κέρδιζα έναν αγώνα βό-λεϊ. Παίζοντας Βιβάλντι, δεν νιώθεις τοίδιο είδος ικανοποίησης που νιώθεις παί-ζοντας Χατζιδάκι σε μια παρέα. Δεν είναιλιγότερη, είναι άλλου είδους αίσθηση.Άλλωστε δεν έγινα τσεμπαλίστας ούτεγια να γίνω διάσημος –αν και ελπίζω κά-ποια στιγμή να συμβεί–, ούτε για να γίνωπλούσιος –αυτό το ελπίζω ακόμα περισ-σότερο!

Είχε γράψει ο Παναγιώτης Ανδρεό-πουλος σ’ ένα μπλογκ για σας κι ήτανεκθειαστικά τα σχόλια από κάτω. Ότιείστε γοητευτικό αγόρι, «τεκνάκι» κιότι θα έρθουν στο ωδείο να γραφτούνγια να τους κάνετε μάθημα. Γενικά ταδέχεστε τα κοπλιμέντα, απ’ ό,τι κατα-λαβαίνω...Τα δέχομαι, αλλά το αν είμαι ωραίο παιδίή χαριτωμένος είναι κάτι που δεν μπορώνα το εξαργυρώσω. Και δεν το εννοώμε την έννοια της υλικής αμοιβής, αλλάμε την έννοια της δικαίωσης μιας πο-ρείας. Εννοείται ότι έχω όπως όλοι μαςένα τρελό όνειρο ότι με κυνηγούν οι πα-παράτσι, αλλά όλες αυτές οι εκδηλώσειςπεριορίζονται στα μπλογκ. Δεν έχω γίνειαποδέκτης μιας τόσο μεγάλης λατρείας!

Υπάρχει κάποιο τέτοιο κοπλιμέντοπου να θυμάστε περισσότερο;Ήμουν χρόνια πριν, σ’ ένα φιλικό σπίτιμαζί με τον Γιώργο Κουρουπό. Κάποιοςείχε θέσει το ζήτημα του ποια είναι ηφαντασίωσή μου με την τέχνη, κι είχεγυρίσει ο Γιώργος κι είχε πει: ο Μάρκελ-λος θα ήθελε να αυνανίζεται επί σκηνήςκαι όλοι να αναλογίζονται τι ωραία θαέκανε έρωτα. Μου φάνηκε το πιο κατα-πληκτικό πράγμα που έχω ακούσει, όχιμόνο για μένα, αλλά για οποιονδήποτεασχολείται μ’ ένα επάγγελμα, του οποίουη έκθεση είναι βασικός άξονας.

Τι έχει η μπαρόκ μουσική;Έχει swing, κι έχει αφαιρετικότητα και

έντονο συντακτικό. Εννοείται ότι, πα-ρότι μελετάμε τα δοκίμια και την εποχήγια να καταλάβουμε τι συνέβαινε καιπώς, ο καθένας έχει μια δική του εικόνακαι, σύμφωνα με την αντίληψή του, παί-ζει με διαφορετικό τρόπο.

Εσείς, τι μπορείτε να πείτε με τη μου -σική που δεν μπορείτε ή δεν θέλετενα πείτε προφορικά;Δεν έχει σημασία πάντα τι λες ή τι κά-νεις, αλλά το πώς. Η μπαρόκ μουσικήμού δίνει το απαραίτητο βήμα –καιπλέον το απαραίτητο κοινό– όχι τόσογια να πω κάτι, αλλά για να το πω μεωραίο ή ενδιαφέροντα τρόπο. Γίνονταιτόσα κοσμοϊστορικά πράγματα κάθεμέρα – είτε μιλάμε για το χρέος της Ελ-λάδας είτε για ένα πυρηνικό ατύχημα.Εγώ απλώς προσφέρω άλλοθι για αλλη-γορίες. Δεν μπορούμε όλοι να είμαστεστην εμπροσθοφυλακή, κάποιοι πρέπεινα μείνουν με τα γυναικόπαιδα. Τώραπου το ακούω βέβαια, ακούγεται λίγοπονηρό! (γελάει) Ενώ ο κόσμος γυρίζειανάποδα, εμείς παίρνουμε μια νοτούλακαι την κάνουμε βόλτα, την ψάχνουμε,τη δοκιμάζουμε. Τι σημασία έχει μιανότα θα μου πεις; Καμία μάλλον, αλλάδεν μπορώ να δεχτώ τόσο εύκολα ότιδεν έχω καμία ζωτικής σημασίας θέση σ’αυτόν τον κόσμο. Εκεί ενίσταμαι! s

Δεν μπορούμε

όλοι να είμαστε στην

εμπροσθοφυλακή,

κάποιοι πρέπει να

μείνουν με τα

γυναικόπαιδα

“ “E

οπερΑ

ΘEATpO [30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 25

Θέλετε να χορέψομε, Μέλπω Αξιώτη;

Ν ί κ ο ς Χ α τ ζ ό π ο υ λ ο ς – σ ο φ ί α σ ε ϊ ρ λ ή

Θέλετε να χορέψομε, Μαρία; Όταν τυπώθηκε το δεύτερο βιβλίο της Μυκονιάτισσας συγγραφέα, πολλοίείχαν ήδη αρχίσει να μιλούν με θαυμασμό για την τολμηρή γραφή της, τις συγγένειες με τον ευρωπαϊκόμοντερνισμό. Στην πορεία, άλλαξε, επέλεξε ένα πιο ρεαλιστικό και πιο στρατευμένο ιδίωμα. Δεν παύει όμως να είναι ένα πρόσωπο της λογοτεχνίας που καλεί να το επανανακαλύψουμε. Ένα πρώτο βήμα γίνεται με τον μονόλογο της Σοφίας Σεϊρλή.

Από τη Μαρία Σιδηροπούλου

© B

ίκυ

Γεω

ργοπ

ούλο

υ

ΘEATpO26 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

Τι είναι για εσάς η Μέλπω Αξιώτη;Η Μέλπω Αξιώτη είναι μια απ’ τις πιο αξιόλογες Ελληνίδεςσυγγραφείς, αν και κάπως παραγνωρισμένη στην Ελ-λάδα. Στην Ευρώπη, όσοι ασχολούνται με τις νεοελληνι-κές σπουδές, τη θεωρούν μια από τις μεγαλύτερες συγ-γραφείς του 20ου αιώνα. Έζησε εξόριστη 18 χρόνια σεδιάφορες πόλεις της τότε ανατολικής Ευρώπης, τα έργατης μεταφράστηκαν και γνώρισαν και μεγάλη επιτυχία.Έδρεψε πολλές δάφνες ως συγγραφέας εκτός Ελλάδος.Εντός Ελλάδος, όσοι τη γνώρισαν έγιναν φανατικοί «φί-λοι» της. Είχε δεχτεί μεγάλη απόρριψη, αδιαφορία απ’τον πατέρα της, εγκατάλειψη απ’ τη μητέρα της, αδυνα-μία προσαρμογής της στους τόπους της εξορίας, λογο-κρισία απ’ το κομματικό της περιβάλλον. Έζησε πολλών ει-δών αποκλεισμούς. Και στο τέλος πια πάλευε και με τηφθορά, αυτή του πνεύματος, αλλά και του σώματος.

Ως προς το έργο της;Έχει μία εντελώς προσωπική γραφή, συγ-

γενεύει με ό,τι ονομάζουμε τότε μο-ντερνισμό, έως και με το σουρεαλι-

σμό. Πλάθει έναν κόσμο που δενείναι ρεαλιστικός, καθόλου ηθο-

γραφικός, παρόλο που αντλείστοιχεία από ρεαλιστικό, προφο-ρικό λόγο. Χρησιμοποιεί τις λέ-ξεις μ’ ένα πολύ ιδιαίτερο τρόπο,προερχόμενες και από μυκονιά-τικη ντοπιολαλιά, αλλά και μιαπολύ δύστροπη, άναρχη σύ-νταξη. Έχει πολύ έντονη προ-σωπικότητα η γλώσσα της, κι

αυτό είναι ένα απ’ τα γοητευτικό-τερα στοιχεία στο έργο της. Ήταν

ένας απ’ τους λόγους που και η Σο-φία Σεϊρλή επέλεξε να παρουσιάσει

τις Δύσκολες νύχτες το 1992 σε σκηνο-θεσία του Γιάννη Ρήγα. Εγώ δεν γνώριζα την Αξιώτη μέχρι ν’

ακούσω εκείνο το μονόλογο της Σοφίας ωςθεατής.

Γιατί χρησιμοποιείται αφήγηση σε δεύτερο πρό-σωπο στο έργο; Στο έργο πραγματοποιείται ένας εσωτερικός διάλογος.Η ηρωίδα Κάδμω απευθύνεται στον εαυτό της, ή σεμια άλλη εκδοχή του εαυτού της. Η Κάδμω –δεν είναι τυ-χαία η σύνδεση των ονομάτων Κάδμω-Μέλπω– παρα-πέμπει στη συγγραφέα. Είναι ένα πρόσωπο που έπλασεη ίδια, αρχικά για το έργο της Το σπίτι μου, όπου ηΚάδμω γράφει τις αναμνήσεις της και σχολιάζει την ίδιατη συγγραφή τους.

Πόσο δύσκολο ήταν να μεταφέρετε το λογοτεχνικόαυτό κείμενο στη σκηνή;Έχει να κάνει με τον τρόπο που επιλέγει ο σκηνοθέτης νατο ανεβάσει. Στα μη θεατρικά κείμενα, πρέπει να επι-νοήσεις μια σκηνική συνθήκη. Δεν μπορείς να πεις πωςκάποιος που ανεβάζει ένα λογοτεχνικό έργο αποδίδεισωστά ή λάθος το πνεύμα του συγγραφέα, γιατί ο συγ-

γραφέας δεν είχε στόχο να το παρουσιάσει στη σκηνή.Στη σκηνή υπάρχουν άλλοι νόμοι, άλλοι κανόνες. Ένα νέοκείμενο γεννιέται μέσα από τη ματιά του σκηνοθέτη.

Με την έννοια αυτή, αυτό που κάναμε εμείς ήταν νασυνδυάσουμε κάποια κείμενά της, κυρίως τις Δύσκολεςνύχτες, που είναι το πρώτο της, και την Κάδμω, που ήταντο τελευταίο της, και φτιάξαμε ένα διάλογο ανάμεσαστα δύο έργα. Παντρέψαμε τα δύο κείμενα και, εκμε-ταλλευόμενοι τη δευτεροπρόσωπη αφήγηση της Αξιώτη,φτιάξαμε το διάλογο ενός σκηνικού προσώπου με τονεαυτό του. Ουσιαστικά υπάρχουν δύο ρόλοι, δύο όψειςτου ίδιου προσώπου. Ο ένας είναι ο ζωντανός κι ο άλλοςείναι ο ηχογραφημένος – με τη φωνή της Σοφίας πάλι.Υπάρχει λοιπόν ένας συνεχής διάλογος, ανάμεσα σε μιαφωνή και μια παρουσία ζωντανή.

Πώς οργανώνεται δραματουργικά το έργο;Παντρεύοντας τα δύο κείμενα, αυθαίρετα ή όχι, δώσαμεμια σκηνική υπόσταση στο λογοτεχνικό κείμενο, μέσα απ’την αντιπαράθεση των δύο προσωπικοτήτων. Αυτή ησύγκρουση μας ενδιέφερε, γιατί, εάν δεν υπάρχει σύ-γκρουση, δεν υπάρχει και σκηνικό γεγονός. Δεν αποκτάθεατρική υπόσταση το κείμενο. Το να απαγγείλεις απλώςένα λογοτεχνικό κείμενο δεν αποτελεί σκηνική πράξη.Δεδομένου ότι η ίδια η Αξιώτη έχει ένα λόγο αυτοβιο-γραφικό –μιλάει δηλαδή για τον εαυτό της, τα βιβλίατης, την εξορία της, τις εμπειρίες της–, η ηρωίδα μας εί-ναι εν πολλοίς ένα πρόσωπο «παράλληλο» με τη συγ-γραφέα, χωρίς να επιδιώκουμε την ομοιότητα. Ενώ λοι-πόν αυτό το πρόσωπο το ζωντανό, σε μια πραγματική ήφανταστική επιστροφή από την εξορία, προσπαθεί νασυνδεθεί με το παρελθόν του, να θυμηθεί την ιστορία, τιςαναμνήσεις που της δίνουν δύναμη να ζήσει –κυρίως τιςνεανικές της, από τις Δύσκολες νύχτες–, μια δεύτερη,εσωτερική φωνή –απ’ την Κάδμω– της αντιτίθεται. Υπάρ-χει μια πάλη, μια αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο περ-σόνες. Η δεύτερη φωνή αναφέρεται στο θέμα της φθο-ράς, στο θέμα χρόνος, στο ότι έχει αποκοπεί απ’ τηγλώσσα, έχουν εξαφανιστεί οι άνθρωποι, έχουν αλλάξειοι χώροι πια. Αυτή η φωνή στέκεται εμπόδιο στην προ-σπάθεια επανασύνδεσης με το παρελθόν, γιατί αυτή εί-ναι που υπενθυμίζει συνέχεια ότι η φθορά είναι αναπό-τρεπτη, η διακοπή έχει συντελεστεί αμετάκλητα. s

Ν. Χατζόπουλος: πάλη με τη φθορά

MEλπΩ ΑΞιΩτηΧρραπ χρραπ τα σπιρούνια του, τικ τικ το τακουνάκι της

[…] Σήμερα περιμένω ένα σουβριάλι. Ασημένιο.Στο σπίτι που καθόμαστε είναι πολλά χωρίσματα. Μέσα σε κάθε χώρισμα ένα σωρό πράγματα αραδιασμένα χάμω,

στον τοίχο, στη μέση, παντού γύρω γύρω. Κάτι σκάλες θεόρατες για να φτάσεις από το δρόμο ίσαμ’ επάνω. Άνθρω-ποι μπαινοβγαίνουν όλες τις ώρες της μέρας, απάνω κάτω, απάνω κάτω, και το βράδι.

Ένας αξιωματικός με τα σπιρούνια του με καθίζει κοντά του και με ρωτά πόσες οκάδες γράμματα έμαθα απ’ ότανάρχισα και πήγα στο σκολειό. Χρραπ χρραπ τα σπιρούνια του και τα κρεμασμένα γαλόνια όλο να μπλέξουνε πάνεστα πόμολα της πόρτας. Το ‘ξερα σίγουρα από πριν, κάθε φορά που έμπαινα μέσα, ότι θα με ρωτήσει για τις οκάδεςτα γράμματα. Και τότε νόμιζα μόνο στενοχώρια πως ήτανε εκείνο που ένιωθα μπροστά του. Θυμούμαι τώρα πως είχακαι μια διάθεση να γελάσω! Χωνόμουν κάτω απ’ το τραπέζι να μη με δει κι έσφιγγα τα γέλια μου. Μια μέρα άκουσανα λένε κρυφά και με τρόμο οι γονείς μου πως ο αξιωματικός αυτοχτόνησε. Άμα παρουσιαζόμουνα κόβανε με νοή-ματα την κουβέντα. Εγώ όμως ένιωσα μια ησυχία! Χρραπ χρραπ τα σπιρούνια του, κι εκείνος ο φόβος μου για τα μπερ-δέματα στα πόμολα της πόρτας!

Μια γριούλα κυρία, ταχτικά, στις τρισήμισι καθ’ απόγεμα, τικ τικ το τακουνάκι της, κι ερχότανε και γύρω γύρω στομεγάλο τραπέζι μοιράζανε κάτι χρωματιστά κόκαλα κι επαίζανε μάους. Είχε ένα ανεσηκωμένο καπελάκι τριγύρω στοκεφάλι της σαν ένα πολύ αστείο πουλί δεμένο για να μην του ‘ρθει η όρεξη να πετάξει με ένα κορδελάκι κάτω απ’ τοσαγόνι. ‘Eλεγε όλο για το γιατρό της και τις ενέσεις που της έκανε. Σε λίγο πέθανε κι αυτή. Είπανε από καρκίνο. Πό-ποπο τότε ένας φόβος τρομαχτικός με εκυρίεψε μπροστά σ’ εκείνο το ανεξήγητο πράμα, να μην υπάρχει πια το κα-πελάκι που είχε τόση όρεξη να πετάξει απ’ την κυρία του! ένιωσα μια δυνατή ζαλάδα γύρω στα φρύδια μου, έβαλατις φωνές κι είπα πως μου πονούσε το στομάχι. Ντρεπόμουνα να πω άλλο τίποτα. […]

Απόσπασμα από το βιβλίο της Μέλπως Αξιώτη, Δύσκολες νύχτες, α’ έκδ. 1939, τελευταία έκδοση Κέδρος 1982.

© B

ίκυ

Γεω

ργοπ

ούλο

υ

ΘEATpO [30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 27

Γιατί επιλέξατε ν’ ασχοληθείτε ξανά μετη Μέλπω Αξιώτη;Την πρώτη φορά δεν το είχα επιλέξει εγώ,με επέλεξαν να το κάνω. Στις Δύσκολεςνύχτες είχα μια πολύ σημαντική συνά-ντηση μ’ αυτή τη συγγραφέα. Ήταν θε-τική και η εντύπωση που άφησε στον κό-σμο. Στα χρόνια που ακολούθησαν,συνέχεια μου έλεγαν: «Πω πω, αυτός ομονόλογος! Δεν θα τον ξανακάνεις;» Κά-ποια στιγμή έφτασε η ώρα και είπα ότι θαήθελα πάρα πολύ να το κάνω, το πρό-τεινα και τους ενδιέφερε. Βεβαίως, δενέχει καμία σχέση το σημερινό έργο μ’αυτό που έκανα τότε. Αυτή τη στιγμή συ-ναντώ και πάλι τη συγγραφέα, αλλά μ’έναν πιο ολοκληρωμένο τρόπο. Καταρ-χάς, η επιστροφή της Μέλπως Αξιώτηπραγματοποιείται μετά από 18 χρόνιαεξορία, κι εγώ επιστρέφω στην Αξιώτηύστερα από 18 χρόνια, επίσης. Είναι με-γάλη σύμπτωση, γιατί κι εμένα η ζωή μουέχει αλλάξει σε πάρα πολλά, μέσα σ’ όλααυτά τα χρόνια. Απώλειες, πολύ σημα-ντικές μεταβολές…

Στο παρόν έργο, Μέλπω Αξιώτη: Η με-ταμόρφωση της χρυσαλλίδας, σε ποιακομμάτια επικεντρωθήκατε; Πώς συν-δέθηκε το πρώτο της έργο, οι Δύσκο-λες νύχτες, με το τελευταίο της, τηνΚάδμω. Νοηματικά προσφέρονταν και τα δύοέργα. Διότι οι μεν Δύσκολες νύχτες, από

τις οποίες πήραμε τα πρώτα δύο κεφά-λαια, αφορούν τα παιδικά και εφηβικάτης χρόνια ως εσώκλειστης σ’ ένα σχο-λείο. Τα πρώτα δύο κεφάλαια είναι σεπρώτο πρόσωπο και έχουν καθαρά αυ-τοβιογραφικό χαρακτήρα, και η αφή-γηση γίνεται με αποσπασματικό τρόπο.Μιλάει για τον πατέρα της, για την τερά-στια έλλειψη της μητέρας της…

Για το θάνατο;Πάρα πολύ, αλλά με πολύ έντονο χιού-μορ και παιδικότητα. Θυμάμαι τότε στηνπαράσταση, το 1992, ο κόσμος γελούσεπαρόλο που μιλούσα για δυσάρεσταπράγματα. Ανθρώπινη κωμωδία έχει χα-ρακτηρίσει κάποιος αναλυτής τις Δύσκο-λες νύχτες.

Το δεύτερο έργο στο οποίο βασιστή-καμε είναι η Κάδμω. Πρόκειται για το τε-λευταίο της βιβλίο. Ήταν ενδιαφέρουσαη επιλογή να στηριχτούμε στο πρώτοκαι το τελευταίο βιβλίο της, τα οποίαπροσφέρονταν για μια τέτοιου είδουςσυρραφή. Και στα δύο μιλάει στον εαυτότης. Η Κάδμω μιλάει για τη φθορά, για τοχρόνο που περνάει, για την αρρώστια,για το γήρας.

Πρόκειται, λοιπόν, για μία γυναίκαπου επιστρέφει και η οποία αντιμετωπί-ζει ένα περιβάλλον που δεν το ξέρει καιπου της είναι ανοίκειο. Συνεχώς συν-διαλέγεται με τη φωνή της, συνομιλείμε τον εαυτό της.

Πάνω στη σκηνή πώς αποδίδεται κάτιτέτοιο;Η εσωτερική φωνή της ηρωίδας την επα-ναφέρει συνέχεια στην πραγματικότητα.Τη γειώνει, ενώ η ίδια προσπαθεί ν’ αντι-δράσει. Μέσα απ’ αυτή την αντίδρασηβγαίνουν οι αναμνήσεις της, δηλαδή τοαποκούμπι της. Απ’ αυτές αντλεί τη δύ-ναμή της. Μέσα απ’ τις αναμνήσεις της,τις παιδικές… που είναι οι Δύσκολες νύ-χτες.

Γιατί «μεταμόρφωση της χρυσαλλίδας»;Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του έρ-γου είναι το ύφος που εναλλάσσεται συ-νεχώς. Απ’ αυτό που είναι στο παρόν, κατάτη διάρκεια της συνομιλίας, ξαφνικά γυρ-νάει στο παρελθόν. Εξ ου και ο τίτλος Με-ταμόρφωση της χρυσαλλίδας, τίτλος ενόςδιηγήματός της. Τον επιλέξαμε γιατί, κά-ποια στιγμή, η φωνή της αναφέρει –από-σπασμα που χρησιμοποιείται και στηνπαράσταση– ότι «εσένα σου άρεσε να με-ταμορφώνεσαι, να γίνεσαι η Ισμήνη, ηΚάδμω, η Μαρία». Οι ηρωίδες της δη-λαδή. «Για να υπάρχεις μέσα στον κόσμο.Για να σ’ ακούν να μιλάς οι άνθρωποι».Προσδίδει μια θεατρικότητα, αν θέλεις,γι’ αυτό και τον επιλέξαμε.

Γιατί μελετούν τη Μέλπω Αξιώτη πε-ρισσότερο στο εξωτερικό απ’ ό,τι στηνΕλλάδα;Αυτό συμβαίνει με πολλούς. Εδώ, πριν

μερικά χρόνια, μου είχαν πει ότι στη Μα-γιόρκα, σε κάποιο κήπο της πόλης,υπήρχε άγαλμα του Καβάφη. Υπάρχειστην Αθήνα πουθενά κάτι παρόμοιο; Τέ-λος πάντων, ας μη μπλεχτώ σ’ αυτό τοκεφάλαιο που λέγεται Ελλάδα… Πικρόκαι μεγάλο, μεγάλο και πικρό.

Της άξιζε πάντως πολύ μεγαλύτερηθέση στο λογοτεχνικό χώρο, αλλά γενικάδεν είχε τύχη στη ζωή της. Αρρώστησε,ήταν πάμφτωχη, πέθανε νέα. Τα πανεπι-στήμια του εξωτερικού τη μελετούν. Έχωγνωρίσει φοιτητές λογοτεχνίας του εξω-τερικού που έχουν κάνει διατριβή πάνωστην Αξιώτη. Τώρα, μάλιστα, μας προ-σκαλούν από το Πανεπιστήμιο του Βε-ρολίνου να πάμε να παίξουμε την παρά-σταση, στις 10 Ιουλίου.

Τι έχετε ως στόχο με το ανέβασμα αυ-τής της παράστασης;Καταρχήν τη γνωριμία μ’ αυτήν τη συγ-γραφέα μέσω της παράστασης, μέσω τουπροφορικού της λόγου. Θ’ αποτελέσειμεγάλη επιτυχία το ν’ αποφασίσει να δια-βάσει αργότερα ο θεατής τις Δύσκολεςνύχτες, για παράδειγμα. Εκτός απ’ αυτή τηγνωριμία, είναι το ότι ο κόσμος, λόγω τηςκαθημερινότητας, της τηλεόρασης, τηςέλλειψης επαφής, έχει ανάγκη ν’ ακούσειμια πολύ ωραία γλώσσα, να ταξιδέψει μ’έναν διαφορετικό τρόπο. Το έχουμε ξε-χάσει, και καλό είναι κάποιοι να το ξανα-θυμηθούν… s

σοφία σεϊρλή: αλλάζοντας

InfoΝίκος Χατζόπουλος - Σοφία Σεϊρλή Μέλπω Αξιώτη - Η Μεταμόρφωση της Χρυσαλλίδας

Ο Νίκος Χατζόπουλος και η Σοφία Σεϊρλήαναπλάθουν τη βιογραφία της πρωτοπό-ρου συγγραφέα Μέλπως Αξιώτη, βασιζό-μενοι κυρίως στα έργα Δύσκολες νύχτεςκαι Κάδμω. Ερμηνεύει η Σοφία Σεϊρλή σεσκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου.

Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 3-5 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 20€, 10€

18 ΧροΝιΑ ΜετΑH Σοφία Σεϊρλή στο ρόλο της ΜέλπωςΑξιώτη. Πριν από 18 χρόνια, είχεπρωτοσυναντηθεί με το έργο της, είχεέρθει σε επαφή με τις Δύσκολες νύχτες,το πρώτο βιβλίο της συγγραφέα. Ο τωρινός μονόλογός της είναι μιασύνθεση, με αποσπάσματα από τοπρώτο και το τελευταίο βιβλίο τηςΑξιώτη – την Κάδμω. Μοιραία,υποδύεται μια γυναίκα που κάνει έναναπολογισμό της ζωής της. Στα πολλά πράγματα που έχουναλλάξει, οι πιο ριζικές αλλαγές έχουνεπέλθει σ’ αυτή την ίδια.

στο ηρΩδειο ή κΑι πουΘεΝΑΔεν νοιάζεται πού θα εμφανιστεί. «Δουλεύωμε τον ίδιο τρόπο που θα δούλευα, ακόμα κιαν η παράσταση δεν ανέβαινε πουθενά», λέειο Άρης Ρέτσος, ο οποίος σκηνοθετεί το ΘρόνοΑτρειδών, μια συρραφή ίσως τηςδημοφιλέστερης σάγκα της κλασικήςαρχαιότητας.

© Β

ασίλ

ηςΜ

αθιο

υδάκ

ης

Από το σινεμά, τους Απέναντι του Πανουσόπουλου και τηΦωτογραφία του Παπατάκη, όπου αποθεώθηκε, χάθηκε σεπειραματικές θεατρικές απόπειρες, με ομάδες, μακριά από το ένδοξο προσκήνιο. Η επιστροφή του στο Φεστιβάλ Αθηνών έχει πίσω πολλή δουλειά - με το κλασικό ρεπερτόριο καιμε τον εαυτό του.

Από την Kατερίνα Κόμητα

παίξ’ το εσύ!

InfoΆρης Ρέτσος Θρόνος Ατρειδών

Ο Άρης Ρέτσος γράφει και σκηνοθετεί μιαπαράσταση για τον τραγικό μύθο τωνΑτρειδών, από τη θυσία της Ιφιγένειας μέ-χρι την επίσκεψη του Ορέστη στον Απόλ-λωνα και στην Αθηνά. Παίζουν: Κόρα Καρ-βούνη, Αντώνης Μυριαγκός, ΚωσταντίνοςΑβαρικιώτης, Στεφανία Γουλιώτη, ΑλεξίαΚαλτσίκη, Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού5 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 30€, 15€, 10€

Ά ρ η ς ρ έ τ σ ο ς

τα 53 του σήμερα καιμετά από πολλά χρόνιαέρευνας πάνω στο αρ-χαίο δράμα, ο Άρης Ρέ-τσος καταθέτει φέτος τοκαλοκαίρι στο Ηρώδειο

τη δική του άποψη για την αρχαία τρα-γωδία. Έχοντας την ευθύνη του συνόλουσχεδόν της παράστασης, θα έχει στηδιάθεσή του ένα χώρο πολύ μεγαλύ-τερο από εκείνους που χρησιμοποιεί συ-νήθως όλα αυτά τα χρόνια για να πα-ρουσιάζει τη δουλειά του. «Το Ηρώδειοως χώρος», λέει, «φυσικά και δεν μουείναι αδιάφορος. Ωστόσο, δουλεύω μετον ίδιο τρόπο που θα δούλευα, ακόμακι αν η παράσταση δεν ανέβαινε που-θενά. Το σημαντικότερο είναι πως ηπρότασή μου θα κατατεθεί μπροστά σεπολύ κόσμο, κι αυτό έχει τη σημασίατου. Γιατί θα υπάρξουν απόψεις – αν ταπράγματα έχουν έτσι ή όχι. Αυτό γιαμένα είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον».

Η Κλυταιμνήστρα, ο Ορέστης, ο Αγα-μέμνων, ο Αίγισθος, η Κασσάνδρα, ηΗλέκτρα και η Ιφιγένεια μοιράζονταιτο ίδιο βράδυ την ίδια σκηνή. Ακού-γεται εξαιρετικά ενδιαφέρον. Τι ακρι-βώς λοιπόν είναι η παράσταση Θρό-νος Ατρειδών; Το έργο είναι μια συρραφή από τομύθο των Ατρειδών. Περισσότερο απότις τραγωδίες του Αισχύλου, ενώ έχωδανειστεί σκηνές κι απ’ τον Σοφοκλή.Στην ουσία, η παράσταση αυτή είναι ηαφορμή για να κατατεθεί μια πρότασηγια το πώς πρέπει να παίζουν οι ηθο-ποιοί, τι είναι ο μονόλογος, τι είναι τοχορικό και ποια η ατμόσφαιρα μιας πα-ράστασης.

Πρόκειται λοιπόν για την κατάθεσημιας τεχνικής…Ακριβώς. Τα έργα αυτά έχουν έναν συ-γκεκριμένο τρόπο που πρέπει ν’ ανε-βαίνουν, κι αυτός ο τρόπος έχει υποδει-χθεί από τους ίδιους τους ποιητές μεόλους τους τρόπους: μέσα από τα μέτραπου χρησιμοποίησαν, από τα λόγια πουέγραψαν και τον τρόπο που τα διατύ-πωσαν.

Δώστε μας ένα παράδειγμα…Ας πούμε ότι διαβάζεις για πρώτη φοράτο μονόλογο του Αγαμέμνονα, ένα κεί-μενο τόσο ωραίο, που αρχικά δεν αντι-λαμβάνεσαι ότι ο ήρωας δεν διαθέτειρητορική δεινότητα. Αν επιμείνεις, ξαφ-νικά ανακαλύπτεις ότι ο άνθρωπος αυ-τός αδυνατεί να ολοκληρώσει μια πρό-ταση, ενώ από τα σύμφωνα που έχουνχρησιμοποιηθεί, καταλαβαίνεις ότι οΑγαμέμνων έχει σκληρό σαγόνι, έχει πε-ράσει πολλά από τη διοίκηση του στρα-τού, έχει κουραστεί, έχει βαρεθεί, έχεισιχτιρίσει. Το παίξιμο του ήρωα έχειυποδειχθεί με τέτοια λεπτομέρεια, πουθα έλεγε κανείς ότι ο λόγος του είναισχεδόν μαγνητοφωνημένος.

Καταλαβαίνω ότι ο τρόπος που προ-σεγγίζετε τον αρχαίο λόγο έχει να κά-νει σε μεγάλο βαθμό με την ανάλυσητων συντακτικών τύπων του.Σίγουρα πρέπει να έχεις γνώση του συ-ντακτικού για να διαβάσεις τις τραγω-δίες, αλλιώς δεν έχεις δρόμο, και τομόνο που σου μένει είναι να κάνεις συ-νειρμικά πράγματα. Κι αυτή ακριβώς ησυνειρμική ευκολία αποτελεί και τον με-γαλύτερο κίνδυνο. Επειδή δηλαδή δενμπορείς να μπεις αλλιώς στο κάστρο,λες ότι το κάστρο είναι παραδίπλα.

Τι ονομάζετε συνειρμική ευκολία;Συνειρμός είναι να σκέφτεσαι τι μπορείνα είναι η Ηλέκτρα, εκτός απ’ αυτό πουπραγματικά είναι. Μπορείς λοιπόν ναλες ότι είναι μια αγωνίστρια από την Πα-λαιστίνη, πράγμα πολύ πιασάρικο πουσυγκινεί τους πάντες. Όμως ο Σοφοκλήςδεν έγραψε αυτή την Ηλέκτρα. Η δικήτου Ηλέκτρα δεν χρειάζεται αναγωγές·θα μπορούσε να είναι μια γυναίκα απότην Παλαιστίνη χωρίς εσύ να το παίξειςποτέ. Για να το πούμε κι αλλιώς: τα με-γάλα πράγματα ενέχουν όλες τις προο-πτικές και όλες τις προεκτάσεις που πρό-κειται να τους δώσει κανείς ήδη από τηγέννησή τους.

Κάποιοι θα χαρακτήριζαν ίσως μια τέ-τοια προσέγγιση στείρα και φιλολο-γική. Προσωπικά, φοβάμαι μήπωςμια τέτοια θεώρηση λειτουργεί πε-ριοριστικά για έναν ηθοποιό. Μήπωςδηλαδή με το να παρακολουθεί κα-νείς αυστηρά το μέτρο, χάνει τελικάτο συναίσθημα.Μα το μέτρο είναι άκρως συναισθημα-τικό, γιατί σου προσφέρει ασφάλεια κιέτσι μπαίνεις πιο πολύ στο ρόλο, σεβοηθά να φτάσεις στην υπέρβαση. Έχειγραφτεί όταν είναι δεδομένο πως ο ηθο-ποιός παίζει σε οριακή ψυχολογική κα-τάσταση και είναι αυτό που τον βοηθάνα κρατήσει τις ισορροπίες. Η τραγω-δία είναι ένα είδος τέχνης οριακού επι-πέδου. Κι έτσι, όπως όλα τα πράγματαπου έχουν ένα όριο, χρειάζεται ένα μέ-τρημα. Δείτε πόσο μέτρημα απαιτείταιγια να στείλεις ένα διαστημόπλοιο στησελήνη... Έτσι και στην τραγωδία, δενγίνεται να παίζουν είκοσι άτομα χωρίςνα υπάρχει κάτι που να μετράει τα πράγ-ματα. Μόνο έτσι το εννοώ εγώ το μέ-τρο, κι όχι με το ν’ ακούς ένα ρυθμό ναχτυπιέται.

Κάποιοι ηθοποιοί μιλούν για ανα-γωγή στις προσωπικές τους εμπειρίεςως υλικό για το χτίσιμο του ρόλου.Δεν λειτουργεί αυτό; Δεν ισχύει;Αυτό λέγεται ανακύκλωση βλακείας καινοσηρότητας. Λέγεται κλειστό κύκλωμα,κι εγώ ως θεατής δεν θέλω να δω κλει-στό κύκλωμα, προτιμώ να πάω σε μιαταβέρνα. Το υλικό σου πάντα θα είναι μι-κρής εμβέλειας, γι’ αυτό και η εκπαί-δευση είναι το παν. Δυστυχώς όμως, οιπερισσότεροι ηθοποιοί λειτουργούν ωςθεατές· έχουν τις πρωτοβουλίες, τιςεμπνεύσεις και τη φόρα του θεατή που

Σ

30 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

Με ΜετροΟ χορός των Ατρειδών. Στόχος του ΆρηΡέτσου είναι να μη χαθεί το μέτρημα.«Δεν γίνεται να παίζουν είκοσι άτομαχωρίς να υπάρχει κάτι που να μετράει ταπράγματα. Μόνο έτσι το εννοώ εγώ τομέτρο κι όχι με το να ακούς έναν ρυθμόνα χτυπιέται», εξηγεί.

θα έμπαινε τώρα να παίξει κάτι. Δεν θαέπρεπε ν’ ασχολούνται όλοι με την τρα-γωδία, κάποιοι ούτε απέξω δεν θαέπρεπε να περνάνε.

Πώς σας προέκυψε αυτή η επιμονήστη μελέτη του αρχαίου δράματος;Δουλεύοντας ως ηθοποιός, κάποιαστιγμή είδα ότι ο καθένας μπορεί να σουπει ό,τι θέλει για το τι είναι ρόλος, τι είναιάνθρωπος, τι είναι συναίσθημα και κατ’επέκταση τι είσαι κι εσύ, τι είναι τα γύρωσου. Από ένα σημείο και μετά, όλο αυτόμου δημιούργησε σοβαρά οργανικάπροβλήματα: δεν ανέπνεα καλά, είχαπίεση... Κάποια στιγμή, ταξιδεύοντας στηΓαλλία για τη Φωτογραφία (σ.σ. η ταινίατου Νίκου Παπατάκη) πήρα μαζί μου κά-ποια κείμενα του Σοφοκλή στο αρχαίοκείμενο και πρωτοέριξα μια ματιά. Καικαθώς ήξερα από μουσική, διαβάζοντάςτα, άρχισα να βλέπω πράγματα που με τοπου τα διάβαζα και μόνο αισθανόμουνκαλύτερα. Δεν μιλάω για το νόημα, μιλάωγια ήχους και ψηφία. Τότε ένιωσα μιατρομερή ελευθερία και ολοκλήρωση.Ξαφνικά αισθάνθηκα ήρεμος και δυνα-τός· κι ανακάλυψα έναν ολόκληρο κό-σμο. Ε, αυτό μάλλον μου άρεσε...

Δουλεύοντας το αρχαίο δράμα όλααυτά τα χρόνια, χάσατε πιθανά κάτιάλλο;Δεν έχασα τίποτα· αντιθέτως, πλούτισα.Το μόνο που μπορεί να αναφέρει κανείςως δυσκολία είναι ότι βγαίνεις έξω απ’αυτό που λέγεται οικονομικός κύκλος.Αλλά ποτέ δεν έχεις και την πίτα ολά-κερη και το σκύλο χορτάτο…

Έχετε επίγνωση της εικόνας που δί-νετε προς τα έξω;Πολυποίκιλη είναι. Λέγονται διάφοραγια μένα, από πολύ θετικά μέχρι πολύαρνητικά, στα οποία δεν δίνω καμία ση-μασία. Αν βρίσκεσαι στην Αθήνα, δενμπορείς να μιλάς για την Κρήτη, ούτεγια το Βέλγιο. Ας έρθει πρώτα κάποιοςστο Βέλγιο και θα του δείξουμε τι γίνε-ται. Αλλιώς, από μακριά να μιλάς είναιπολύ εύκολο κι, άμα σου κάνει καλό, συ-νέχισε…

Έχετε κάποιο όνειρο;Τώρα δεν έχω απολύτως κανένα όνειρο.Γενικά δεν ονειρεύομαι. Θεωρώ αυτόπου ζω ένα όνειρο· πως είναι και δεν εί-ναι αλήθεια.

Η Επίδαυρος, ας πούμε, είναι έναόνειρο;Όχι με την έννοια που το λένε. Ξέρετε,μερικά πράγματα είναι σαν να έχουν γί-νει, κι ας μην έχουν γίνει. Τώρα είναι πε-ρίεργη κουβέντα αυτή που λέω, αλλά ηΕπίδαυρος δεν μου φαίνεται κάτι άγνω-στο και μακρινό. Αν πάω, θα το θεω-ρήσω κάτι πολύ φυσικό…

Ξεκινήσατε ως ηθοποιός. Σήμεραπώς αυτοχαρακτηρίζεστε;Δεν είμαι απλός ηθοποιός, δεν κυνηγάωτην ερμηνεία. Σκέπτομαι εν συνόλω τα

πράγματα· έτσι προβληματίζομαι, έτσι τηβρίσκω, έτσι μου αρέσει. Ο κύκλος μου εί-ναι πιο ανοιχτός και μέσα περιλαμβάνεταικαι ο ηθοποιός. Πάντως, δεν θέλω να μεθεωρεί κανείς ούτε ηθοποιό, ούτε σκη-νοθέτη, ούτε θεατράνθρωπο. Βρίσκομαισ’ ένα χώρο τέχνης. Είτε με αποδέχεται κα-νείς είτε όχι, εγώ θα ασχολούμαι με την τέ-χνη. Είμαι κολλημένος με την μπάλα, είμαιμακαρονάς τι να κάνουμε...

Αν σας ζητήσει κάποιος να παίξετε σεμια ταινία, πώς αντιδράτε;Στις περισσότερες δουλειές λέω όχι καικαλά κάνω...

Είναι που θέλετε κατά κύριο λόγο νακάνετε δικά σας πράγματα;Έχει να κάνει με το τι σχέση έχουν τελικάαυτά που δουλεύω εγώ μ’ αυτά που δου-λεύει ο άνθρωπος που μου προτείνεικάτι. Ο χώρος που κινούμαι έχει γίνειπολύ φανερός. Αν λοιπόν ο άλλος βλέπειαυτά που κάνω ως ιδιαίτερα και ιδιό-μορφα, εγώ δεν έχω τίποτα να πω μ’ αυ-τόν τον άνθρωπο.

Αν κάποιος εκτιμάει αυτά που κάνετεκαι θέλει να σας χρησιμοποιήσει σεμια ταινία, τι απαντάτε;Θα συζητήσω, κι αν καταλάβω ότι πίσωαπό την πρόθεσή του να κάνει την ται-νία δεν υπάρχει φιλοδοξία και εγωισμός,τότε θα την κάνω. Και τζάμπα.

Απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, σας ενοχλείνα βλέπετε πίσω από τα πράγματαμια πρόθεση περίεργη…Όσοι με πλησιάζουνε για μια ταινία θέ-λουν να κάνουν το κομμάτι τους. Ο άλ-λος, χωρίς να ξέρει τι δρόμους έχω κά-νει, έρχεται να μου πει για ένα ρολάκι.Απ’ όλη μου τη ζωή, με βλέπει για έναρολάκι, καταλαβαίνεις; Τι να παίξω τότεεγώ στην ταινία του; Αφού και να παίξω,δεν θα καταλάβει τίποτα απ’ αυτά πουθα παίζω· θα τα κινηματογραφεί χωρίς

να ξέρει. Πώς λοιπόν θα βγουν αυτά στοπανί; Είναι και πρακτικά ζητήματα στημέση…

Τη λέξη «ρολάκι» φαντάζομαι δεν τηχρησιμοποιείτε για να δείξετε τηνέκταση του ρόλου…Όχι. Εννοώ ότι τα περισσότερα είναι ρο-λάκια στη σύλληψή τους. Είναι νευρώ-σεις, ένα πρώτο επίπεδο συναισθηματι-σμού, υπαρξισμού, μισαλλοδοξίας καιμαλακίας…

Πολλές φορές δίνω σε διάφορουςσκηνοθέτες την εξής συμβουλή: «παίξ’το εσύ!». Αφού οι περισσότερες πληρο-φορίες που έχεις για το πράγμα που θέ-λεις να κάνεις είναι δικές σου και δεν τιςέχεις δουλέψει, δεν τις έχεις επεξεργα-στεί, για ποιο λόγο να κουβαλήσω εγώτέτοιο υλικό; Ποιος ο λόγος; Σάμπωςυπάρχουν τα πολλά λεφτά;

Καταλαβαίνω ότι δεν σας ενοχλείαπλώς όλο αυτό, σας χαλάει…Και δεν χαλάει εμένα, χαλάει μια κοινω-νία ολόκληρη. Οι περισσότεροι που κά-νουν κάτι στην τέχνη το κάνουν είτε γιανα πουλήσουν μούρη είτε για να που-λήσουν ύφος. Αυτή τη στιγμή, οι περισ-σότεροι που κινούνται στο χώρο της τέ-χνης είναι τύποι και τύπισσες του τύπου«τα έχω κάνει όλα και μου έμεινε η τέ-χνη». Κι απ’ την άλλη, υπάρχει και μιαμερίδα πέντε-δέκα ανθρώπων που προ-σπαθούν να επιβιώσουν με τις χίλιες τα-λαιπωρίες. Όταν ζεις με την τέχνη δεν εί-σαι απλά αυτό που λέμε «καλλιτέχνης»,είσαι μαχόμενος άνθρωπος.

Τι θεωρείτε καταλύτη στην καριέρασας;Κάποια εποχή, όταν ήμουν νέος, περά-σανε από δω διάφοροι δάσκαλοι απότην Ανατολή, Ινδοί, Γιαπωνέζοι. Έτυχελοιπόν και βρεθήκανε μπροστά μου.Δεν παρακολούθησα μαθήματά τους,τους είδα από δεύτερο χέρι να μιλάνε σε

άλλους. Ύστερα ήταν η γνωριμία μουμε το έργο του Κουροσάβα και όλωναυτών των σπουδαίων δημιουργών. Απ’την άλλη πλευρά, σαν καταλύτης λει-τούργησε και το γεγονός ότι σε κάποιαφάση φωτίστηκα και συνειδητοποίησαπόσο σκοτεινά, αδιέξοδα και αμετακί-νητα είναι τα πράγματα στην Ελλάδα.Όταν δηλαδή κατάλαβα ότι, μέσα σ’αυτή την ολοζώντανη, ολόχρωμη καιμεσογειακή κατάσταση, κρύβεται ό,τιπιο συντηρητικό και κολλημένο και τοοποίο θα κρατήσει για τα επόμενα εκα-τόν πενήντα χρόνια, το υπογράφω.

Γιατί δεν φύγατε απ’ την Ελλάδα;Γιατί μου αρέσει ο τόπος, γιατί δεν έτυχε,γιατί δεν είχα τα οικονομικά μέσα καικυρίως γιατί είχα αρχίσει να δουλεύωτο χώρο της τέχνης εσωτερικά κι αυτόμου πήρε τα χρόνια της καλής νεότη-τάς μου. Κι έτσι, όταν αυτός ο κύκλοςφαινόταν κάπως να κλείνει, ήμουν πιαπενήντα χρονών.

Υπάρχει κάποιος που θα θέλατε να εί-χατε συνεργαστεί μαζί του και δενέτυχε;Πιστεύω ότι, αν είναι να δουλέψεις μ’ ένανάνθρωπο, πριν καν να το σκεφτείς έχει γί-νει. Πιστεύω, όμως, ότι στην Ελλάδα οχώρος που δουλεύω εγώ αλλά και άλλοιδεν είναι και ό,τι πιο ελκυστικό για τουςπερισσότερους. Κι αυτό επειδή δεν είναι«παρτάκικο», επειδή αποκαλύπτει πράγ-ματα για τους ανθρώπους, για τους εαυ-τούς τους, για τα διάφορα προβλήματαπου τυχόν έχουν. Στην Ελλάδα επιτρέπε-ται να κινούνται σε δρόμους εσωτερι-κούς μόνο οι ξένοι καλλιτέχνες, κι αυτόαπλώς σ’ ένα τουριστικό επίπεδο. Ότανέρχονται δηλαδή οι ξένοι τους προσκυ-νάνε, γιατί ξέρουν ότι θα φύγουν τηνάλλη μέρα. Εάν όμως κάποιος ντόπιοςμπει σ’ έναν τέτοιο δρόμο, τον έχουν ήδηαπομονώσει συνειδησιακά, άσχετα αντον θαυμάζουν. s

© Ε

ιρήν

ηΠ

απά

ACTIONΟ Άρης Ρέτσος ενδράσει, την ώρατης πρόβας.

32 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] ΘEATpO

T h e F o r s y t h e C o m p a n y

δοκίμασε ξανά.απότυχε ξανά.

απότυχε καλύτερα!Οι χορευτές της Forsythe Company επιστρέφουν στην Αθήνα με το Yes We Can’t,ένα έργο που κλείνει, λίγο ειρωνικά, το μάτι στον πρόεδρο των ΗΠΑ, ΜπαράκΟμπάμα, θέτει ερωτήματα για τη φύση της πολιτικής, αλλά και φλερτάρει με τηγνωστή φράση του Μπέκετ: «Try again. Fail again. Fail better.»

Από τη Νίκη Ορφανού Φωτογραφίες: Dominik Mentzos

InfoYes We Can’t (Ναι, δεν μπορούμε) ένα έργο του Γουίλιαμ Φόρσαϊθ και τωνχορευτών της Forsythe Company

Ο εμβληματικός χορογράφος ΓουίλιαμΦόρσαϊθ και η ομάδα του χορογραφούντη, σύμφωνα με τον Μπέκετ, αναποδιάτης τύχης. Η παράσταση είναι ακατάλ-ληλη για παιδιά κάτω των 12 ετών.

Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 3-5 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 25€ (Ζώνη Α), 20€ (Μειωμένο),15€ (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ)

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 33Χοροσ

εκαπέντε χορευτές σ’ένα black box με λευκόφωτισμό. Τρία μικρό-φωνα με πόδι κι έναστρώμα γυμναστικήςστη μέση. «Yes we can’t,yes we can’t» επαναλαμ-βάνουν οι χορευτές, κά-ποιες φορές με χρήση

των μικροφώνων. Προστίθενται κι άλλεςφράσεις που δηλώνουν ταυτόχρονα πα-ραδοχή και άρνηση, αλλά και γλωσσο-δέτες ή παιχνίδια με παρηχήσεις. Οι λέ-ξεις αλλάζουν περιεχόμενο, συχνάμετατρέπονται σε βωμολοχία (would/n’t, could/n’t, can/’t, cunt, fuck). Οι φι-γούρες του έργου τις επαναλαμβάνουνσυνεχώς, σε διαφορετικές εκδοχές καιμε διαφορετική χροιά, επιτρέπονταςπολλαπλές ερμηνείες – ή, ίσως, και κα-μία. Η κατάφαση είναι την ίδια στιγμήκαι άρνηση, η επιθυμία επικοινωνίας εί-ναι και αποτυχία. Οι φιγούρες, γυναίκεςκαι άντρες με φόρμες γυμναστικής ήφαρδιά πρόχειρα ρούχα, μοιάζουν πα-γιδευμένες σ’ αυτό το κουτί που, αν καιστερείται κάθε αναφοράς σ’ ένα «ρεαλι-στικό» κόσμο, μοιάζει απόλυτα οργα-νωμένο, δομημένο σε εικονικούςόγκους. Το κουτί (box) γίνεται το κε-ντρικό σημείο αναφοράς, και σημαίνει,λίγο πολύ, τα πάντα: τάφος, μυστικό,αποθήκη, αρχείο, θέατρο, ανθρώπινοσώμα ή, ακόμα, σεξ.

Όπως και οι λέξεις, έτσι και οι κινήσειςείναι απότομες, δυσαρμονικές, αποσπα-σματικές. Τα μέλη δεν συμφωνούν με τοσώμα. Βρίσκονται, αντιθέτως, σε συνεχήδιαμάχη με το σώμα. Κι αυτή η δυναμικήανάμεσα στα μέλη και στο σώμα, όπωςκαι ανάμεσα στα σώματα μεταξύ τους,δεν κάνει άλλο παρά να παράγει όλο καιπερισσότερη βία. Μέχρι που η βία γίνεταιαβάσταχτη, και το ίδιο το κουτί μοιάζεισαν να στενεύει, να γίνεται ασφυκτικό,να στραγγαλίζει κάθε ελπίδα διαφυγής.

Ταυτόχρονα, η μουσική ενισχύει το μο-τίβο της απόλυτης δυσαρμονίας: κάποιεςφορές είναι ήρεμη και μελωδική, κι άλλεςγίνεται ένα συνονθύλευμα ήχων ασυγ-χρόνιστων και χωρίς συνοχή (νότες πουέρχονται από ένα κρυμμένο στο βάθοςτης σκηνής πιάνο, ήχοι ηλεκτρονικοί,ξαφνικές κραυγές). Αυτός ο κόσμος δενφαίνεται να προσφέρει στις φιγούρες τουέργου –ή στον ίδιο το θεατή, εν προκει-μένω– κανένα καταφύγιο.

Όντως, δεν υπάρχει τίποτα το καθη-συχαστικό στο Yes We Can’t – τίτλος πουμοιάζει να ειρωνεύεται το δημοφιλέςσύνθημα της προεκλογικής εκστρατείαςτου Μπαράκ Ομπάμα το 2008, «Yes wecan». Έτσι ιδωμένο, το αινιγματικό κομ-μάτι του διάσημου χορογράφου φαίνεταινα επιτίθεται στην έννοια της συλλογι-κότητας που υπονοεί αυτό το «yes wecan» του Ομπάμα, για να την εκθέσει ωςέναν κοινό λαϊκισμό. Στο Yes We Can’t τουΦόρσαϊθ, το «εμείς» θυμίζει τοπίο κακο-φωνίας και γκροτέσκου, έναν εφιάλτη.Δεν υπάρχει συμφωνία ούτε συναίνεσηαλλά, αντιθέτως, η φρικτή υποψία ενόςολοκληρωτικού «κοινωνικού θανάτου».Σ’ αυτό το τοπίο, το μόνο σίγουρο είναι ηαπόγνωση.

Το Yes We Can’t δεν επιτρέπει μια εύ-κολη και γρήγορη αποκωδικοποίηση,ούτε και ταύτιση από μέρους των θεα-τών, καθώς λείπουν οποιεσδήποτε γέφυ-ρες επικοινωνίας. Κι έτσι ο θεατής νιώθειαποκομμένος και αποστασιοποιημένος.Δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο παρά ναμένει εκτός του παιχνιδιού, δοκιμάζονταςστο πετσί του την αποτυχία αυτή της επι-κοινωνίας (μάλιστα κάποιοι κριτικοί εί-δαν το έργο ως μια επίθεση στο ίδιο τοκοινό, καθώς θεώρησαν ότι τα ακατάλη-πτα λογοπαίγνια των χορευτών και η συ-νολική αίσθηση της αποδόμησης φανε-ρώνουν αδιαφορία για την ίδια τηνπαρουσία των θεατών). Η αίσθηση ότι οκόσμος επί σκηνής είναι μη προσβάσι-

Δ

Η προσπάθεια μιας συνολικής αποτίμησης της δουλειάς τουδιάσημου Αμερικανού χορογράφου Γουίλιαμ Φόρσαϊθ θαπονοκεφάλιαζε ακόμα και τον πιο επίμονο αναλυτή. Οιχορογραφίες του γεμίζουν μια περίοδο σαράντα σχεδόν χρόνων,με έργα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους: από νεοκλασικά κομμάτιαέως εντελώς πρωτοποριακά έργα, που περιλαμβάνουν κίνηση,λόγο, μουσική, φιλμ, βίντεο, και συχνά πολύπλοκη τεχνολογία. Ηόποια κατηγοριοποίηση λοιπόν δεν είναι εύκολη υπόθεση, κι αυτόείναι κάτι που τον κάνει να χαμογελά. Γιατί είναι πεπεισμένος ότι«το κοινό δεν πληρώνει για να βλέπει συνεχώς το ίδιο έργο!» Απ’την άλλη πλευρά, διαμαρτύρεται σ’ όσους βιάζονται να τονβαπτίσουν αποδομητή του κλασικού λεξιλογίου. «Όταν το κοινόακούει τη λέξη deconstruction [αποδομή], στο μυαλό του τηνταυτίζει με το destruction [καταστροφή]! Δεν το βρίσκω και τόσοκολακευτικό…», λέει ο ίδιος.

34 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

Η γλώσσαδεν εξαντλείται, αλλά

δεν μπορούν όλανα εκφραστούν

με λέξεις. Κι ο Αϊνστάιν έχει πειότι δεν μπορεί κανείςνα μετρήσει ό,τι είναι

μετρήσιμο

“ “

ο δικοσ του δροΜοσΑναζητώντας τον δικό του δρόμο προς το σώμα, ο Γουίλιαμ Φόρσαϊθ θέτει τα ερωτήματα χωρίς να αναζητεί οριστικές απαντήσεις.

Η σωματικότητα των χορευτών στις δικές του χορογραφίες θεωρεί ότι είναι κάτι μοναδικό αφού κάθε παράσταση είναι, κατά τη γνώμη του,μοναδική κι ανεπανάληπτη. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο μιας παράστασης του έργου Yes, We Can’t.

Χοροσ36 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

μος επιτείνεται απ’ τη συνολική σκληρό-τητα του κόσμου πάνω στη σκηνή, μεαποκορύφωμα τον υπονοούμενο βιασμό,που κάνει τον θεατή να κρατά συναισθη-ματικές αποστάσεις.

Με το Yes We Can’t, ο Φόρσαϊθ εξε-ρευνά ακριβώς αυτά τα όρια της επικοι-νωνίας, και βάζει ερωτήματα πάνω στηνπολιτική, στις σχέσεις και στη σεξουαλι-κότητα, δοκιμάζοντας τις αντιδράσειςτου κοινού – που αντιδρά όχι διανοη-τικά, αλλά σχεδόν σωματικά, ορισμένεςφορές ακόμα και με αποστροφή, όπωςκαι οι ίδιοι οι χορευτές. «Τα συναισθή-ματα είναι το πιο σημαντικό κομμάτι τηςδουλειάς μου, το άλφα και το ωμέγα»,λέει ο ίδιος. «Ακόμα και το να μη σουαρέσει το έργο είναι ένα συναίσθημα. Απ’όλα τα συναισθήματα προτιμώ την έκ-πληξη, την απορία, το να μην ξέρει κανείςακριβώς τι να περιμένει. Αυτό είναι τοκεντρικό μότο της δουλειάς μου και ηιδανική συνθήκη για μένα. Να ξέρω ότι,όταν πηγαίνω στο θέατρο, δεν έχω απα-ντήσεις. Και ότι, όταν βγαίνω από το θέ-ατρο, έχω ακόμα λιγότερες».

Η γλώσσα λοιπόν εδώ δεν σημαίνειεπικοινωνία, αλλά μάλλον το αντίθετο,ενώ τα κλειδιά για την κατανόηση τουέργου βρίσκονται περισσότερο σ’ αυτάπου δεν λέγονται με λέξεις. Ο ίδιος οΦόρσαϊθ υποστηρίζει: «Η γλώσσα δενεξαντλείται, αλλά δεν μπορούν όλα ναεκφραστούν με λέξεις». Άλλωστε, όπωςείπε κάποτε ο Αϊνστάιν, «δεν μπορεί κα-νείς να μετρήσει οτιδήποτε είναι μετρή-σιμο...»

Για τον Γουίλιαμ Φόρσαϊθ, που ξεκί-νησε την καριέρα του ως χορευτής («χό-ρευα από δύο χρονών γιατί, πολύ απλά,το μπορούσα!»), η στροφή προς τη χο-ρογραφία δεν έγινε από μόδα, ούτε απόσύμπτωση. Τον γοήτευαν πάντα ταπροβλήματα και είχε πνεύμα εξερευ-νητή. Πέρασε στη χορογραφία γιατίήθελε να ερευνήσει τα όρια της κινη-σιολογίας και των χορογραφικών δυ-νατοτήτων – κι αυτό που τον ενδιέφερεπερισσότερο απ’ όλα ήταν να επεκτείνειαυτές τις δυνατότητες. «Θα ήταν ίσωςαλαζονικό να υποστηρίξουμε ότι ο χο-ρός είναι μια γλώσσα που μπορεί να εκ-

φράσει τα πάντα», παραδέχεται ο ίδιος.«Αλλά πρέπει να ρωτήσουμε: τι μπορείτελικά να εκφράσει ο χορός;» Η απά-ντηση στο ερώτημα «πόσο μακριά μπο-ρούμε να πάμε με το χορό;» υπήρξε ηαποστολή του. Οι χορογραφίες του,πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, έχουνωστόσο ένα κοινό: την επιθυμία του χο-ρογράφου να επανεξετάσει και ναυπερβεί τις αρχές του κλασικού μπαλέ-του, αλλά και να ανιχνεύσει νέες φόρμεςθεατρικότητας. «Η αλήθεια είναι ότιπροσπάθησα να βρω το δικό μουδρόμο προς το σώμα», παραδέχεται οίδιος. «Σ’ αυτό με βοήθησε ένας θεω-ρητικός, ο Ρούντολφ Λάμπαν – μέσααπ’ τη θεωρία του, είδα με διαφορετικόμάτι τον κλασικό χορό. Δεν είναι πρό-θεσή μου να διαλύσω τα σώματα, αλλάνα πω κάτι καινούργιο γι’ αυτά. Κάποιαστιγμή, η γυναίκα μου μού είπε: δενέχεις μέθοδο, ψάχνεις για τη μέθοδοτων μεθόδων. Αυτό είναι. Γι’ αυτό όλα ταέργα μου φαίνονται διαφορετικά, γιατίγια κάθε καινούργιο έργο αναπτύσσωμια άλλη μεθοδολογία».

Η κάθε δουλειά του, όσο διαφορετικήκι αν είναι απ’ την προηγούμενη, έχει νακάνει μ’ έναν κατάλογο ερωτήσεων. Αυ-τές οι ερωτήσεις εκφράζουν τι τον απα-σχολεί κάθε φορά, και ορίζουν το πλαίσιοτης δουλειάς. Ακούγεται, ωστόσο, απλού-στερο απ’ ό,τι είναι. Γιατί ποτέ δεν τελει-ώνει πραγματικά με τον κατάλογο τωνερωτημάτων του... Ο αρχικός κατάλογοςμεγαλώνει, τα ερωτήματα πληθαίνουν,και οι απαντήσεις που δίνει ο ίδιος δεν εί-ναι απαραίτητα κάθε φορά οι ίδιες...

Ως αποτέλεσμα, αλλάζει συνεχώς ταέργα του, ακόμα και μετά την πρεμιέρα!«Ναι, αυτό κάνω, αλλάζω τα έργα συνε-χώς, ακόμα κι αν οι άλλοι δεν το παρα-τηρούν», ομολογεί. «Το Artifact, για πα-ράδειγμα, το αλλάζω εδώ και 25 χρόνια!Αν συγκρίνει κανείς την πιο πρόσφατηβερσιόν μ’ εκείνη της πρεμιέρας, θα δια-πιστώσει ότι έχουν ελάχιστα κοινά ση-μεία μεταξύ τους. Κι αυτό γιατί είμαιπολύ στενά συνδεδεμένος με τους χο-ρευτές μου και προσπαθώ να προσαρ-μόζω συνεχώς τα έργα μου στην εξέλιξητων ικανοτήτων και του ταλέντου τους.

Αλλά αλλάζω κι εγώ ο ίδιος. Όταν δου-λεύουμε ένα έργο, μερικές φορές προ-σπαθούμε να πετύχουμε κάτι για τοοποίο ακόμα δεν διαθέτουμε την κα-τάλληλη τεχνική. Κι έτσι συνεχίζουμε νατο δουλεύουμε μέχρι να την κατακτή-σουμε. Γιατί η τεχνική είναι κάτι που συ-νεχώς πρέπει να κατακτάς. Δεν είμαστεποτέ έτοιμοι. Αυτό αφορά όλες τις πλευ-ρές του έργου. Συναντάμε καινούργιαπεριεχόμενα, κι έτσι το έργο παίρνει άλ-λες κατευθύνσεις. Μια φορά κάποιος μερώτησε: “Γιατί είσαι τόσο νευρικός; Αυτότο έργο το κάνεις τόσο καιρό”. Και τουαπάντησα: αυτό το έργο δεν το έχω κά-νει ποτέ!»

ο Yes We Can’t δεν απο-τελεί βέβαια εξαίρεση:ήδη το 2010, ενάμισηχρόνο περίπου μετάτην πρώτη του παρου-σίαση, ανέβηκε στη

Βαρκελώνη σε νέα βερσιόν, και, το πι-θανότερο, η αθηναϊκή του παρουσίασηθα έχει επίσης αρκετές διαφορές απ’τις προηγούμενες. Καθοριστικό για όλααυτά είναι και το κοινό. «Δεν μ’ ενδια-φέρει η αντίδραση του κοινού», ξεκα-θαρίζει ο Φόρσαϊθ, «αλλά η παρουσίατου. Ένα έργο παρουσιάζεται ίσως σε20 πόλεις, και παντού το κοινό είναιδιαφορετικό. Κι έτσι, το έργο δεν ησυ-χάζει ποτέ. Αλλάζουν οι σκηνές, αλλά-ζουν οι φωτισμοί, αλλάζουν οι χορευ-τές. Όλα αυτά τα στοιχεία είναιμεταβλητές του έργου».

Για τον Φόρσαϊθ, η πρεμιέρα δεν εί-ναι παρά η αρχή του δεύτερου και πιοσημαντικού μέρους της όλης διαδικα-σίας. Ό,τι προηγείται της πρεμιέρας, εί-ναι μόνο μια... υπόθεση εργασίας. Ηολοκλήρωση αυτής της δεύτερης φά-σης δεν μπορεί να γίνει παρά μπρο-στά στο κοινό. «Κάποιοι κάνουν πρό-βες μέχρι να γεράσουν... ή να γεράσειτο έργο! Αλλά αυτό δεν έχει νόημα γιαμένα. Χρειάζομαι το κοινό, γιατί τησυνθήκη του κοινού που παρατηρείδεν μπορεί ποτέ να την έχει κανείς

στην πρόβα. Το κοινό είναι η πηγή γιατην αυτοκριτική μου. Χωρίς την πα-ρουσία ενός δημόσιου σώματος, δενμπορώ να λειτουργήσω. Θα μπορούσανα καλέσω χίλιους φίλους, αλλά αυτόκαι πάλι δεν θα με βοηθούσε. Χρειά-ζομαι το άγνωστο κοινό που πληρώνει.Το χρήμα είναι σημαντικό, μας βάζεισε μια διαδικασία συνδιαλλαγής καιανταλλαγής...», λέει ο ίδιος.

Είναι γεγονός ότι από το 2004, μετάτο κλείσιμο του Μπαλέτου της Φραν-κφούρτης, το οποίο διηύθυνε ο Γουί-λιαμ Φόρσαϊθ για είκοσι χρόνια, και τηνίδρυση της Ομάδας Χορού Φόρσαϊθ, οτρόπος δουλειάς του έχει αλλάξει. Ενώοι παλαιότερες χορογραφίες του είχαντην αποκλειστική του υπογραφή και ωςπρος τη δομή αλλά και ως προς το κι-νητικό λεξιλόγιο, αυτό πλέον δεν ισχύει.Οι χορευτές αποτελούν, μαζί με τον ίδιο,τον δημιουργικό πυρήνα κάθε του δου-λειάς. Ο ίδιος δεν δίνει συγκεκριμένεςκατευθύνσεις όπως στην παραδοσιακήχορογραφία, αλλά ενδιαφέρεται πολύπερισσότερο για τις επιλογές που κά-νει ο χορευτής όταν είναι μέσα σε μιασυγκεκριμένη συνθήκη και για τα όσαπροκύπτουν απ’ τη συνύπαρξη και τηναλληλεπίδραση των συγκεκριμένων χο-ρευτών μεταξύ τους, που έχουν να κά-νουν με τις διαφορές στην προσωπικό-τητα, τα γούστα τους αλλά ακόμα και τιςσωματικές τους ιδιαιτερότητες. Συνε-πώς, το τελικό αποτέλεσμα έχει τηνπροσωπική σφραγίδα των χορευτών –αν γίνει κάποια αντικατάσταση, αυτόθα επηρεάσει το σύνολο του έργου.Υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο αλλά εξα-σφαλίζεται αυτό που ο Φόρσαϊθ ορίζειως το πιο σημαντικό: το τελικό προϊόνανήκει στους χορευτές.

Όπως γίνεται αντιληπτό, τα τελευ-ταία του έργα είναι αδύνατο να τα χο-ρέψει άλλη ομάδα χορευτών πέρα απ’τη δική του. Αλλά αυτό δεν αποτελείπρόβλημα για τον Αμερικανό χορο-γράφο που έχει αποφασίσει, όπως δή-λωσε πρόσφατα σε συνέντευξή τουστον γερμανικό τύπο, να μην επιτρέ-ψει να παιχτούν έργα του μετά το θά-νατό του. Γι’ αυτή του την απόφασηυπάρχει κι ένας επιπλέον λόγος: το φο-ρολογικό καθεστώς στη Γερμανία! «Σαςλέω με κάθε σοβαρότητα, ότι η οικο-γένειά μου θα πρέπει να πληρώσειπολλά ως φόρο κληρονομιάς – για πα-ράδειγμα, αν η εφορία κοστολογήσειτο κάθε μου έργο με τριάντα χιλιάδεςευρώ και η οικογένειά μου κληθεί ναπληρώσει το φόρο κληρονομιάς, θακαταστραφεί οικονομικά!» Καθώς,λόγω της πολυπλοκότητας του γερμα-νικού κληρονομικού δικαίου, ο δημι-ουργός δεν μπορεί καν ν’ αφήσει τα δι-καιώματα των έργων του σε κάποιοίδρυμα, ο Φόρσαϊθ γνωρίζει ήδη ότι ηεξαφάνισή τους είναι αναπόφευκτη.«Δεν βρίσκω απαραίτητα καλό να εξα-φανιστούν τα έργα μου μετά το θάνατόμου, τουλάχιστον όχι όλα. Υπάρχουνδύο τρία που θα μπορούσαν να επι-βιώσουν...» s

Τ

ψΑΧΝοΝτΑσΌλα τα πρόσωπα στη σκηνή.

Και στο Yes, We Can’t, o Φόρσαϊθ ακολουθείαυτό που εύστοχα παρατήρησε η γυναίκα του:

ψάχνει τη μέθοδο των μεθόδων.

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 37

ούτε κλασικό μπαλέτο ούτε θεατρικότητα

Ο Γουίλιαμ Φόρσαϊθ είναι ένας από τους σημαντικότερους χορογράφους παγκοσμίως. Οι χο-ρογραφίες του βασίζονται στην επανεξέταση και την υπέρβαση των αρχών του κλασικού μπα-λέτου και της θεατρικότητας. Αν και γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, από το 1976 ζει στηΕυρώπη. Έκανε χορογραφίες για κορυφαία μπαλέτα στις περισσότερες πρωτεύουσες της Ευ-ρώπης, ενώ το 1984 ανέλαβε τη διεύθυνση του περίφημου Μπαλέτου της Φρανκφούρτης.Κατά την περίοδο εκείνη, ο Γουίλιαμ Φόρσαϊθ παρουσίασε σημαντικότατες δημιουργίες,ανάμεσα στις οποίες τα Αrtifact (1984), Limb’s Theorem (1990), A L I E / N A(C)TION (1992), Ei-dos: Telos (1995), Endless House (1999), Kammer/Kammer (2000), και Decreation (2003). Μετάτο κλείσιμο του Μπαλέτου το 2004, ο διάσημος χορογράφος προχώρησε στην ίδρυση τηςForsythe Company στη Δρέσδη, της ομάδας με την οποία δουλεύει έως σήμερα. Τα έργα-σταθ-μοί του των τελευταίων χρόνων είναι τα: You Made Me a Monster (2005), Human Writes (2005),I Don’t Believe in Outer Space (2008) αλλά και το Yes We Can’t της ίδιας χρονιάς που θα δούμεφέτος στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Τα έργα του ταξιδεύουν διαρκώς ανά τον πλανήτη, ενώ επί-σης υπογράφει ένα μεγάλο αριθμό installations για μουσεία. Υπολογίζεται ότι το κοινό τουανέρχεται σε 2 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο. Συνεργάζεται με μεγάλα τεχνολογικά καιερευνητικά κέντρα του κόσμου, και έχει αναπτύξει προσωπικά ερευνητικά προγράμματα, σταοποία εφαρμόζει τις αρχές σύνθεσής του σε υπολογιστή.

AΞεΧΑστεσ ΧορογρΑΦιεσ1. You Made Me a Monster (2005)2. Αrtifact (1984)3. Kammer/Kammer (2000)4. Decreation (2003)5. Slingerland Pas De Deux (2009)

1 2

3

4 5

η εφήμερη αναπαράσταση

μιαςιδέαςιδέας

Ο διάσημος χορογράφος εξηγεί τα μυστικά της τέχνης του

χορογραφία είναι έναςπερίεργος και απατη-λός όρος. Η ίδια η λέξη,όπως και η διαδικασίαπου περιγράφει, είναιδύσκολη στη σύλληψη,ευμετάβλητη και εξορ-

γιστικά απείθαρχη. Ο περιορισμός τηςχορογραφίας σ’ έναν απλό ορισμό δενεπιτρέπει την κατανόηση του πιο ζωτι-κού μηχανισμού της: ότι αντιστέκεταικαι αναμορφώνει κάθε προηγούμενησύλληψη σχετικά με τον ορισμό της.

Δεν υπάρχει χορογραφία που να μπο-ρεί να εκφράσει αντιπροσωπευτικά ένανκαθολικό και τυποποιημένο ορισμό.Κάθε εποχή, κάθε χρονική περίοδος τηςχορογραφίας είναι, στην καλύτερη πε-ρίπτωση, στα μαχαίρια με τις προηγού-μενες, καθώς κάθε φορά είναι αποτέλε-σμα μιας πάλης κατά την οποία ηπλαστικότητα πρέπει να εκφράζει τηνικανότητά μας να καταλαβαίνουμε εκνέου τον κόσμο στις νέες κάθε φοράσυνθήκες, να αποσυνδέουμε τους εαυ-τούς μας από τις βεβαιότητες του πα-ρελθόντος.

Η χορογραφία ως όρος προηγείταιορισμένων ιδεών. Ιδεών που, προφα-νώς, έχουν να κάνουν με το πώς συλ-λαμβάνουμε ή τι προτείνουμε για ναπροετοιμάσουμε μια πιθανή μελλοντικήπαράσταση. Η χορογραφία προκαλεί τηδράση ως αντίδραση: ένα περιβάλλονγραμματικών κανόνων που τελικά κα-θορίζεται από την εξαίρεση, από τηναντίφαση ανάμεσα σ’ αυτό που πρέπεινα αποδειχθεί ότι είναι απολύτως υπόέλεγχο ενώ, ταυτόχρονα, το αποτέλε-σμα είναι η επίδειξη της ίδιας της απο-τυχίας του.

Η χορογραφία και ο χορός είναι δύοδιακριτές και πολύ διαφορετικές πρα-κτικές.

Στην περίπτωση που η χορογραφίακαι ο χορός συμπίπτουν, η χορογρα-φία λειτουργεί συνήθως ως ένα κανάλιτης επιθυμίας να χορέψεις. Μπορεί κα-νείς εύκολα να υποθέσει ότι η ουσίατης χορογραφικής σκέψης ανήκει απο-κλειστικά στο σώμα. Είναι, όμως, δυ-

νατόν η χορογραφία να δημιουργήσειαυτόνομες από τις αρχές της εκφρά-σεις, ένα αντικείμενο χορογραφίας χω-ρίς το σώμα;

Η δύναμη αυτής της ερώτησης προ-κύπτει από την πραγματική εμπειρία τηςθέσης των σωματικών πρακτικών, ειδικάτου χορού στον δυτικό πολιτισμό.

Υποτιμημένο μέσα από αιώνες ιδεο-λογικής βίας, το σώμα εν κινήσει, το προ-φανές θαύμα της ύπαρξης, είναι ακόμαεπιδέξια υποβαθμισμένο στη σφαίρατων ακατέργαστων αισθήσεων: προ-γνωστικό, α-στοιχείωτο. Ευτυχώς, λόγωτης ουσίας της, η χορογραφική σκέψηαποδεικνύεται χρήσιμη όταν πρέπει νακινητοποιήσει τη γλώσσα να άρει τουςπεριορισμούς αυτού του ταπεινωμένουσταθμού μέσα από τη φαντασία, η οποίαεπικαλείται άλλα σωματικά μοντέλα σκέ-ψης που παρακάμπτουν αυτή την πα-ρανόηση.

Ο τυφλός Γάλλος αγωνιστής της αντί-στασης εναντίον της ναζιστικής Γερμα-νίας Jacques Lusseyran (Ζακ Λισεϊράν),γράφοντας για την εσωτερική ενατένισηπου του επέτρεψε να δει και να εκμε-ταλλευτεί μορφές και σκέψεις, περιέ-γραψε θαυμάσια αυτή την αίσθηση σανέναν απέραντο πνευματικό καμβά ή, κα-λύτερα, σαν μια οθόνη που υπήρχε«ταυτόχρονα πουθενά και παντού». Τοίδιο ισχύει για το αντικείμενο της χορο-γραφίας: είναι ένα μοντέλο/πρότυπο δυ-νητικής μετάβασης από μία κατάστασησε μία άλλη σε οποιονδήποτε χώρο. Έναπαράδειγμα παρόμοιας μετάβασηςυπάρχει ήδη σε μία άλλη μορφή τέχνηςπου είναι συνδεδεμένη με το χρόνο: τημουσική παρτιτούρα. Ένα χορογραφικόαντικείμενο, ή μία παρτιτούρα, είναι απότη φύση τους ανοιχτά σε μια ολόκληρηπαλέτα φαινομενολογικών υποκινή-σεων, επειδή αναγνωρίζουν το σώμα ωςσχεδιασμένο εξ ολοκλήρου να διαβά-σει επίμονα κάθε σήμα του περιβάλλο-ντός του.

Η συσχέτιση με τον Λισεϊράν υπο-γραμμίζει τις πολλαπλές δυνατότητεςτης τέχνης μας. Το εσωτερικό όραμαεκείνου του ανθρώπου του αποκάλυψε

τοπογραφίες χάρη στις οποίες μπόρεσενα προγραμματίσει τις στρατηγικές κι-νήσεις των ομάδων της αντίστασης. Τουλικό σώμα του, που δραστηριοποιή-θηκε μέσω της δύναμης των ιδεών του,άφησε ευδιάκριτα τα ίχνη αυτών τωνιδεών στον πραγματικό κόσμο. Από τοπουθενά στο κάπου, όχι παντού κι όχιπια αποκλειστικά μέσα στο σώμα του.

Αλλά τι θα συμβεί, αν για μια στιγμήκοιτάξουμε την κατάσταση της χορο-γραφικής πράξης; Ιστορικά, η χορογρα-φία είναι αδιαίρετη από το ανθρώπινοσώμα σε κίνηση. Η χορογραφική ιδέαπαραδοσιακά υλοποιείται σε μια αλυ-σίδα σωματικών πράξεων που, ότανεκτελούν τη χορογραφία, το κάνουν γιαπρώτη, τελευταία και μοναδική φορά.Η αναπαράσταση μιας ιδέας δεν διατη-ρείται και δεν μπορεί να επαναληφθεί σεόλο της το εύρος. Όσο εφήμερα διαπε-ραστική κι αν είναι μία πράξη, η προ-σωρινότητά της δεν επιτρέπει τον από-λυτο έλεγχό της ή, έστω, τη δυνατότηταμιας αντικειμενικής, σαφούς ανάγνω-σης, όπως χάρις στη γλώσσα μπορεί ναγίνεται με την επιστημονική γνώση ή μεάλλες μορφές τέχνης. Η αδυναμία ανά-κτησης της χορογραφικής αναπαρά-στασης, παρότι ενδεχομένως ανακαλείτη νοσταλγία, ταυτόχρονα υπενθυμίζειστο θεατή τα νοσηρά θεμέλια αυτού τουσυναισθήματος.

Στην εξέλιξη της χορογραφίας, ίσωςέχουμε φτάσει στο σημείο όπου πρέπεινα ξεχωρίζουμε την εδραίωση τωνιδεών της από τις παραδοσιακές μορφέςτης αναπαράστασής της; Ένα χορογρα-φικό αντικείμενο δεν υποκαθιστά τοσώμα, αλλά αποτελεί έναν εναλλακτικότρόπο κατανόησης της δυνατότητας ναυποκινεί και να οργανώνει τη δράση,που θα κερδίσει τους θεατές. Το ιδανικόθα ήταν αν οι χορογραφικές ιδέες αυτήςτης μορφής μπορούσαν να απευθυν-θούν σ’ ένα προσηλωμένο, ποικίλοκοινό, το οποίο θα μπορούσε να αντι-ληφθεί και, αν όλα πήγαιναν καλά, θαμπορούσε να υπερασπιστεί τις αναρίθ-μητες εκδηλώσεις, νέες και παλιές, τηςχορογραφικής σκέψης. s

H

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 39

γ ο υ ί λ ι α μ Φ ό ρ σ α ϊ θ

Χορογραφικά αντικείμεναChoreographic Objects

ΘEATpO48 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

ο υ α ζ ν τ ί Μ ο υ α ο υ ά ν τ

η τέχνη είναι σαν

το νερό. ο καθένας πίνει

Ο λιβανικής καταγωγής σκηνοθέτης ξέρει τι θαπει διεθνής απήχηση. Στο τελευταίο τουσκηνοθετικό πόνημα παίρνει τις ηρωίδες τουΣοφοκλή και ανεβάζει μια παράσταση με τοναπλό αλλά και φιλόδοξο τίτλο Γυναίκες. Κι όμως, πολλοί είναι εκείνοι που μεταθέτουντην προσοχή και προτιμούν ν’ ασχολούνται μετο γεγονός ότι στις τάξεις του γαλλοκαναδικούθιάσου του βρίσκεται κι έναςαποφυλακισμένος.

Από τον Νικόλα Ζώη Φωτογραφίες: Jean-Louis Fernandez

“ “

ΘEATpO

εννημένος το 1968 στοΛίβανο, ο καταξιωμένοςπλέον συγγραφέας, σκη-νοθέτης και ηθοποιός Ου-αζντί Μουαουάντ εγκατέ-λειψε οικογενειακώς το1977 τη γενέτειρά του γιαν’ αποφύγει τα δεινά ενός

εμφυλίου πολέμου που έμελλε να διαρ-κέσει πολλά χρόνια. Έζησε για λίγο στηΓαλλία και, το 1983, εγκαταστάθηκε στοΚεμπέκ, όπου σπούδασε θέατρο. Από ταπρώτα βήματα της καριέρας του κατα-πιάστηκε με πρωτότυπες παραστάσειςκαι διασκευές –όπως η θεατρική μετα-φορά του Trainspotting–, βραβεύτηκε γιααρκετές απ’ τις επιλογές του, ενώ το 2007ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση τουΓαλλικού Θεάτρου του Εθνικού ΚέντρουΤεχνών στην Οτάβα. Όταν, όμως, στρα-τολόγησε στις Γυναίκες τον μουσικόΜπερτράντ Καντά, τον πρώην ηγέτη τωνNoir Desir, που το 2004 κρίθηκε ένοχοςγια το μέχρι θανάτου ξυλοκόπημα τηςσυντρόφου του, Μαρί Τρεντινιάν (ηθο-ποιού και κόρης του Γάλλου ηθοποιούΖαν Λουί Τρεντινιάν), οι αντιδράσεις ήταντέτοιες, που στη Γαλλία και στον Καναδάη παράσταση ακυρώθηκε. Εκείνος υπο-στηρίζει τον συνεργάτη του, όχι γιατί τονθεωρεί αθώο, αλλά γιατί πιστεύει ότι ταζητήματα της δικαιοσύνης, της ηθικήςκαι της τέχνης δεν είναι πάντα αλληλέν-δετα με τον τρόπο που πολλοί πιστεύουν.Και μιλάει στην εφ για πολλά, εξίσου σο-βαρά θέματα, όπως την ίδια την παρά-στασή του, τη σχέση της ροκ μουσικής μετους τραγικούς ήρωες, αλλά και για τουςπεριορισμούς ή τις αγκυλώσεις που οικαλλιτέχνες του μέλλοντος καλό θα ήταννα ξεπερνάνε σιγά σιγά.

Είναι η πρώτη φορά που διασκευά-ζετε αρχαίο δράμα; Όχι, έχω ήδη ανεβάσει Οιδίποδα Τύ-ραννο το 1999 και Τρωάδες του Ευρι-πίδη το 2002. Αυτό που κάνω, όμως, δενείναι διασκευή. Δεν είμαι ένας σύγχρο-νος δάσκαλος που αναθεωρεί αντί-γραφα της πνευματικής δημιουργίαςπαλαιότερων συγγραφέων.

Πώς θα περιγράφατε την παράστασήσας σε κάποιον που δεν έχει ιδέα είτεαπό παραδοσιακές είτε από σύγχρο-νες προσεγγίσεις στο αρχαίο θέατρο;Θα του έλεγα ότι στο αρχαίο θέατρο, τημεγαλύτερη σημασία έχουν οι ιστορίες.Οι πράξεις των ηρώων είναι ακριβείς,εγείρουν όμως ερωτήματα που συχνάτους οδηγούν σε καταστροφικές επιλο-γές. Στις Γυναίκες επιδιώκω πάνω απ’ όλανα εξασφαλίσω ότι κι ο ίδιος ο θεατής θακυριευτεί απ’ τις καταστάσεις αλλά καιτις παρεξηγήσεις που ταλανίζουν τουςχαρακτήρες. Ώστε μέσα απ’ αυτή τη δια-δικασία ταυτοποίησης να υπάρχουνπλέον μπροστά του όλα τα μεγάλα καιαγωνιώδη ερωτήματα. Στις Γυναίκες, πά-ντως, δεν θα βρείτε ούτε τάση για μο-ντερνισμό, ούτε τάση για ανακατα-σκευή, ασχέτως αν πρόκειται για αρχαίο,ή μη, θέατρο.

Πώς έγινε η επιλογή των κειμένων;Ποιος είναι ο κοινός πυρήνας που τασυνδέει;Είχα την επιθυμία να περάσω απ’ όλα ταέργα που μας έχει αφήσει ολοκληρω-μένα ο Σοφοκλής, δηλαδή κι απ’ τις επτάτραγωδίες του. Μου αρέσει να ζω μ’ ένασυγγραφέα για μεγάλο χρονικό διά-στημα, να περνώ απ’ όλα τα κείμενά του,ώστε να αποκτώ την αίσθηση ότι βρέ-χομαι, ότι ξεπλένομαι με την ποίησή του.Διαβάζοντας λοιπόν τις επτά τραγωδίες,βρήκα πολύ ενδιαφέρουσες τις ενώσειςπου προκύπτουν. Εκείνες των γυναικών,στις Τραχίνιες, στην Ηλέκτρα και στηνΑντιγόνη, εκείνες των ηρώων, στονΑίαντα και τον Οιδίποδα Τύραννο, κιεκείνες του θανάτου, στο Φιλοκτήτη καιτον Οιδίποδα επί Κολωνώ.

Πιστεύετε ότι χρειάζονται κάποιου εί-δους επικαιροποίηση τα ερωτήματαπου αντιμετωπίζουν οι ήρωες των αρ-χαίων τραγωδιών;Στις Γυναίκες δεν επικαιροποίησα τί-ποτα. Το μόνο που έκανα ήταν να με-ταφράσω τα κείμενα, γιατί δεν μπο-ρούσα να τα δουλέψω στ’ αρχαίαελληνικά. Αλλά δεν έκανα καμία προ-σαρμογή. Τα έβαλα απλώς στη σκηνήμε τον τρόπο μου, τον τρόπο δηλαδήενός ανθρώπου με τις εμπειρίες τουκαι την άποψή του για τον κόσμο. Ούτεμ’ ενδιαφέρουν οι μουσειακές αναπα-ραγωγές. Είναι τρομακτικές με τηνπεποίθησή τους πως αυτά τα έργααπλώς τοποθετούνται δύο χιλιετίεςπριν από το σήμερα.

Ποιος είναι ο ρόλος των μουσικώνστη σκηνοθετική προσέγγισή σας;Κατά κάποιο τρόπο έχουν τη θέση τουχορού, ιδίως για να δημιουργήσουν μιαδύναμη που να μπορεί να ταρακουνήσειβίαια το κοινό. Να μιλήσουν για την κά-θαρση των ηρώων οι οποίοι μπαίνουνσυχνά σε μια ρητορική με τους μουσι-κούς. Οι πρώτοι είναι με την πλευρά τηςλογικής. Τυφλοί, αλλά χρησιμοποιούντο λόγο για να δικαιολογήσουν τις πρά-ξεις τους. Το τραγούδι του χορού, απ’την άλλη, γίνεται μια χειρονομία πιο αι-σθησιακή, πιο κοντά στην έκσταση καισυνδέει το σώμα πιο άμεσα με την εν-στικτώδη τρέλα.

Είναι αλήθεια ότι στη μουσική επέν-δυση θ’ ακούσουμε και κάτι από τονήχο των τραγουδιών του Κερτ Κο-μπέιν; Γιατί έγινε αυτή η υφολογικήεπιλογή; Γιατί στον Κερτ Κομπέιν, αλλά και στονΤζιμ Μόρισον, υπάρχει μια άμεση σχέσημεταξύ του εφηβικού ρομαντισμού, απ’τη μια, και της μανίας, της έκστασης τηςροκ μουσικής απ’ την άλλη. Έχω τηναίσθηση ότι μεταξύ αυτής της μουσικήςκαι του τραγικού στοιχείου δημιουργεί-ται μια δύναμη που αντανακλά τέλεια τακαταστροφικά κύματα που διατρέχουντις ενέργειες και τις αποφάσεις τωνπρωταγωνιστών.

Γ

στΑ ΑκρΑΑντιγόνη, από τιςΓυναίκες. Εκδοχέςμιας παραποιημένηςγυναικείας μορφής μετη βοήθεια τουηλεκτρονικούυπολογιστή, από τονΛιβανέζο αιρετικό(και) του θεάτρουΟυαζντί Μουαουάντ(απέναντι).

© S

ophi

e Jo

doin

ΘEATpO42 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

Ίσως έχετε κουραστεί ν’ απαντάτε,αλλά η υπόθεση του μουσικού Μπερ-τράν Καντά είναι ακόμα νωπή κι εσείςέχετε υποστηρίξει δημόσια την επι-λογή σας, τονίζοντας τις ομοιότητεςτης ζωής του Καντά μ’ εκείνης ενόςτραγικού ήρωα. Μέχρι πού μπορεί ναφτάσει, όμως, ο σκηνοθέτης για ναυποστηρίξει την πρότασή του; Τι εί-δους σχέση βλέπετε μεταξύ τέχνηςκαι ηθικής;Αυτό που με κουράζει δεν είναι να μι-λάω για το ζήτημα. Αυτό που με κουρά-ζει είναι η υποκρισία των περισσότερωνανθρώπων. Απ’ την πλευρά μου, απορρί-πτω κάθε ιδέα αποκλεισμού η οποία προ-βάλλεται από μια ηθική οποιουδήποτεείδους. Γιατί αν η δικαιοσύνη είναι μιακαθολική αξία στην οποία δεν θα πρέπεινα αντιταχθούμε, η ηθική είναι μια αξίαπου δεν είναι κατά κανένα τρόπο καθο-λική. Η δική σας δεν είναι ίδια με τη δικήμου. Επομένως, εφόσον δεν παραβιάζωτη δικαιοσύνη, η ηθική γίνεται πλέον έναζήτημα σεβασμού. Όπως λέει στον Κρέ-οντα η Αντιγόνη, «είμαι φτιαγμένη για ν’αγαπώ κι όχι για να μισώ», κι αυτό είναικατά κάποιο τρόπο το ίδιο ζήτημα. Ότανκάποιος έχει πληρώσει το χρέος του προςτη δικαιοσύνη των ανθρώπων, τον επι-

κροτώ. Μπορώ να καταλάβω ότι δεν μοι-ράζονται όλοι τις ηθικές αξίες μου, αλλάμου είναι δύσκολο να καταλάβω κάποιονπου θέλει τις δικές του να εισβάλουν στιςδικές μου.

Ωστόσο, το «έγκλημα πάθους» είναι ηαρχαιότερη δικαιολογία για τη βίακατά των γυναικών. Πώς θα αντι-δρούσαν οι ηρωίδες του έργου μπρο-στά στον Καντά;Πιστεύω ότι απ’ την Αντιγόνη και τη Δη-ιάνειρα θα προέκυπτε ένα βλέμμα πουείναι αρκετά κοντά στο δικό μου. Η Ηλέ-κτρα, αντίθετα, θα ήταν αμείλικτη καιθα απαιτούσε το θάνατο. Όσο γι’ αυτόπου λέτε σχετικά με το «έγκλημα πά-θους», νομίζω ότι το ατυχές σ’ όλη αυτήτην υπόθεση είναι ότι κανείς δεν έκανετον κόπο να διαβάσει το πόρισμα του δι-καστηρίου ή της ποινικής έρευνας. Κα-θένας μιλάει χωρίς να λαμβάνει υπόψητις ειδικές περιστάσεις της παρούσαςυπόθεσης που διαπιστώθηκαν στηδιάρκεια της έρευνας και συζητήθηκανσε μια δίκη που έχει καταλήξει και σεσυμπέρασμα και σε μια συγκεκριμένη,αναγνωρισμένη ποινή. Όλα αυτά δεν εί-ναι ασήμαντα. Θέλουμε όμως, σε βάροςτης αλήθειας, να μεταμορφώσουμε ένα

πρόσωπο σ’ ένα σύμβολο που δεν αντα-ποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Έχετε διασκευάσει έργα όπως ο ΔονΚιχώτης και το Trainspotting. Πιστεύ-ετε στις προσαρμογές σαν μια δύ-ναμη ανανέωσης του ρεπερτορίου, ήσαν κάτι άλλο;Νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι τοίδιο το θέατρο. Για την προσαρμογή, τηδημιουργία, ή τη μετάφραση, το πιο ση-μαντικό πράγμα είναι να κάνουν το αντι-κείμενό τους ζωντανό. Ισχυρό. Ανήσυχο.Όποια κι αν είναι τα μέσα που χρησιμο-ποιούν. Προτιμώ μια παράσταση αυ-θάδη από μια παράσταση που επιδει-κνύει σοφία.

Οι βραβεύσεις σας ενδιαφέρουν;Έχετε τιμηθεί στη Γαλλία και τον Κα-ναδά για το σύνολο του έργου σας, τισημαίνουν όμως για έναν καλλιτέχνημε πολυπολιτισμικές καταβολές ταβραβεία των χωρών υποδοχής του;Δίνουν ιδιαίτερη χαρά στον πατέρα μου,που λέει ότι δεν έχει θυσιάσει τα πάνταγια το τίποτα. Αυτό είναι που αγγίζει βα-θιά κι εμένα, γιατί βλέπω ότι χρειάζεταιαπ’ την πλευρά του μια πραγματική υπε-ρηφάνεια· ένα είδος συμφιλίωσης με τις

δυσκολίες που υπέμεινε – τον εμφύλιοπόλεμο του Λιβάνου και τη φυγή με κα-τεύθυνση τη Γαλλία, κι έπειτα τη μετά-βαση στον Καναδά.

Το Incendies ανέβηκε σε πολλές χώ-ρες και η κινηματογραφική του δια-σκευή (Μέσα από τις φλόγες) ήταν φέ-τος υποψήφια για Όσκαρ καλύτερηςξενόγλωσσης ταινίας. Ποιο απ’ τα δύοσας έδωσε μεγαλύτερη ικανοποίηση;Δεν ξέρω αν είμαι σε θέση ν’ απαντήσω.Γιατί εγώ έγραψα απλώς το θεατρικό καιέκανα τη σκηνοθεσία του. Με την ταινίαδεν ασχολήθηκα. Το πρώτο γεννήθηκεαπό μένα, το δεύτερο όχι. Και θα είμαιπάντα πιο κοντά στο θέατρο από ό,τιστον κινηματογράφο. Αλλά η ταινία μούάρεσε πολύ, και αναγνώρισα το έργομου στη δουλειά του σκηνοθέτη, τουΝτενί Βιλνέβ.

Έχετε καταπιαστεί με το γράψιμο, τηνηθοποιία, τη σκηνοθεσία και την καλ-λιτεχνική διεύθυνση. Το 2004 κάνατεκαι το Littoral, την πρώτη σας ταινία.Ποια απ’ όλες τις δραστηριότητεςαγαπάτε περισσότερο, και πώς αυτέςαλληλοσυμπληρώνονται;Μ’ αρέσει να ταξιδεύω και παράλληλα

ΘEATpO

να γράφω, να σκηνοθετώ παραστάσεις ήνα ερμηνεύω ρόλους μπροστά στοκοινό, και να βλέπω πώς με μεταμορ-φώνει όλη αυτή η διαδικασία. Μ’ αρέσειπάνω απ’ όλα η ζωή. Και η αγάπη μου γιατη ζωή περνάει, ενσωματώνεται σταέργα μου. Σ’ όλα τα έργα μου. Όταν στα-ματάει αυτή η διαδικασία πρέπει να κά-τσω και να γράψω, για να την ενεργο-ποιήσω και πάλι.

Ο καλλιτέχνης του μέλλοντος αγνοείτα γεωγραφικά σύνορα ή τα όρια με-ταξύ των τεχνών; Ποιους άλλους πε-ριορισμούς θα πρέπει να καταργεί;Τα χρήματα. Και τα σύνορα που δημι-ουργούνται από τα χρήματα. Οι παρα-στάσεις που δημιουργούμε δεν μπορείνα ταξιδεύουν μόνο σε πλούσιες ή ανε-πτυγμένες χώρες· αυτό είναι ένα τρο-μερό λάθος. Μια τρομερή ανθρώπινηκαθυστέρηση. Η τέχνη είναι σαν το νερό.Ο καθένας πίνει. Ο καθένας μπορεί να κι-νηθεί, να ταξιδέψει, να μείνει μέσα στηνεπικράτεια της ομορφιάς, η οποία δενμπορεί να ορίζεται και να πλαισιώνεταιαπό μια οικονομική πραγματικότητα. Όχισήμερα, όχι μ’ αυτά που βιώνουμε. Αλλάοι θαρραλέες πολιτικές δεν είναι από ταχαρακτηριστικά της εποχής μας. s

ΑυΘΑδησΔυο σκηνές από τις Γυναίκες, έργο που

βασίζεται στην Αντιγόνη, στηνΗλέκτρα και στις Τραχίνιες του

Σοφοκλή. Ο Μουαουάντ,περιγράφοντας το καλλιτεχνικό

ιδίωμά του, εξηγεί: «Προτιμώ μιαπαράσταση αυθάδη από μια

παράσταση που επιδεικνύει σοφία».

InfoΟυαζντί Μουαουάντ, Γυναίκεςέργο βασισμένο στις τραγωδίες του Σοφοκλή Αντιγόνη, Ηλέκτρα, Τραχίνιαι

Η αρχαία τραγωδία τον έχει γοητεύσει κιεκείνος έρχεται να γοητεύσει εμάς. Ο σκη-νοθέτης, συγγραφέας και ηθοποιός Ου-αζντί Μουαουάντ παρουσιάζει τον κύκλοΓυναίκες, έργο βασισμένο σε τρεις τρα-γωδίες του Σοφοκλή.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού 9-10 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 30€, 15€, 10€

Αργυρώ Χιώτη – Αριάν λαμπέντ – Νάιμα καρμπαχάλ

Vasistas S p e c t a c l e

44 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] ΘEATpO

Τα μέσα έξω φέρνει η ομάδαVasistas με τη νέα της παράστασηSpectacle, μια ιδιόμορφηαπόπειρα εξερεύνησης τηςσύγκρουσης μεταξύ τηςκοινωνικής συμπεριφοράς και των ενστίκτων. Μέσα σ’ ένα κύκλωμα. Σ’ ένα μουσείο.

Από την Έλενα Χρηστοπούλου Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

γίναμε θέαμα

Η Αργυρώ Χιώτη απότην Ελλάδα, η Αριάν Λα-μπέντ από τη Γαλλία (καιτην Ελλάδα) –βραβείοερμηνείας στη Βενετίαγια το Attenberg, υπεν-θυμίζω– και η ΝάιμαΚαρμπαχάλ, από το Με-

ξικό, αποτελούν τη βάση της θεατρικήςομάδας Vasistas. Εναλλάσσοντας ρό-λους και γλώσσες, χωρίς να χάνονταιούτε στιγμή στη μετάφραση, παρου-σιάζουν μια παράσταση που αναφέρε-ται στο θέαμα και στη διαδικασία με τηνοποία απορροφάμε την κοινωνικήγνώση, και την τοποθετούν στο ΕθνικόΜουσείο Σύγχρονης Τέχνης, μπροστάαπό την αναδρομική έκθεση του Από-στολου Γεωργίου.

Τι σημαίνει Vasistas?Α.Χ. Στα ελληνικά σημαίνει φεγγίτης.Αλλά είναι και γαλλική λέξη. Όταν οι Γερ-μανοί ήταν στη Γαλλία επί Κατοχής, έδει-χναν τους φεγγίτες και ρωτούσαν: Wasist das? (Τι είναι αυτό;) Και οι Γάλλοι τοκράτησαν ως «vasistas» (με τον τόνο στηλήγουσα), για να περιγράφουν το μικρόαυτό παράθυρο. Με μας ταιριάζει λόγωτων διαφορετικών εθνικοτήτων μας, τοοποίο μας επιτρέπει να χρησιμοποιούμεδιαφορετικές γλώσσες. Κάτι που με τησειρά του επηρεάζει το πώς χρησιμο-ποιούμε τις λέξεις επί σκηνής, το πώςτις αλλάζουμε και τις απομακρύνουμεαπό την αρχική τους έννοια.

Θέλετε να μου περιγράψετε λίγο τισυμβαίνει στην παράσταση; Πώςπροσεγγίζετε αυτό που αποκαλείτε«μηχανισμούς εκπαίδευσης στην κα-θημερινότητα»;Α.Χ. Δημιουργούμε ως βάση ένα κύ-κλωμα, ένα χώρο που ορίζεται από μας κιέχει τις εισόδους, τα όρια, τους κανόνεςτου. Ο μηχανισμός είναι, κατά κάποιοντρόπο, ένα πείραμα για τους ανθρώπουςπου βρίσκονται μέσα στο δίκτυο. Μιασειρά μαθημάτων συμπεριφοράς, κίνη-σης και άλλων πολλών πραγμάτων γιαόσους κυκλοφορούν εκεί μέσα. Α.Λ. Είναι ένας παραλληλισμός με τοντρόπο ζωής σ’ αυτήν την κοινωνία. Ότανγεννιέσαι, έρχεσαι σ’ ένα χώρο που έχειήδη κανόνες και περιορισμούς και πρέ-πει σιγά σιγά να μάθεις πώς να κινηθείςσ’ αυτό το χώρο.Α.Χ. Μπορεί κανείς να το αντιμετωπίσειμε όποιο τρόπο θέλει. Ακόμα και να τοπάρεις σ’ ένα πρώτο επίπεδο όπως είναι,με τους ανθρώπους που κινούνται μέσασ’ αυτό το δίκτυο, μ’ αυτές τις δράσειςκαι τις λέξεις. Φυσικά ευχόμαστε ο κα-θένας να κάνει τους δικούς του συνειρ-μούς και να συμπεριλάβει όλα τα στρώ-ματα του τι σημαίνει παιδεία και θέαμα.

Γιατί όμως εστιάζετε στην εκπαί-δευση/παιδεία;Α.Λ. Είναι πιο ευρύ απ’ αυτό, κι από τηνπαιδεία ακόμα. Είναι για το πώς πρέπεινα βρούμε έναν τρόπο και να καταφέ-ρουμε να επικοινωνήσουμε και να ζή-

σουμε ο ένας μαζί με τον άλλον. Ο λόγοςπου χρησιμοποιούμε τη λέξη εκπαί-δευση αφορά το κομμάτι της γνώσηςπου αποκτάς σταδιακά, γιατί πρέπει νατα μάθεις αυτά τα πράγματα, δεν έρχο-νται ενστικτωδώς. Ν.Κ. Δεν εννοούμε την εκπαίδευση μετην έννοια του σχολείου, αλλά της δια-δικασίας της γνώσης, του πώς μαθαίνειςνα μιλάς, να περπατάς. Κι επίσης, με τοπώς χειριζόμαστε τη σύνδεση του εσω-τερικού με τον εξωτερικό κόσμο, το πώςεκφράζεις την εσωτερικότητά σου.

Με ποιο τρόπο πλαισιώνουν τηδράση τα έργα του Απόστολου Γεωρ-γίου;Α.Χ. Τα έργα του είναι πολύ μεγάλα σεμέγεθος κι εμείς τοποθετούμε τη δράσημπροστά τους. Είναι τα σκηνικά μας,κατά κάποιο τρόπο. Όταν είδαμε πρώτηφορά τους πίνακές του, βρήκαμε πολλάκοινά σημεία με τη δουλειά μας και με τοπώς προσεγγίζουμε αυτό που αποκα-λούμε θέαμα. Χρησιμοποιεί στα έργατου ανθρώπους, τους οποίους ζωγρα-φίζει, είτε βρίσκονται εν δράσει είτε σεπιο προσωπικές στιγμές, σαν να μηνέχουν πρόσωπα. Και αναλόγως αναδει-κνύει το κωμικό, το βίαιο ή το παράλογοστοιχείο. Έχεις κιόλας την αίσθηση ότι εί-μαστε οι ίδιοι άνθρωποι μ’ αυτούς στουςπίνακες. Έτσι όπως χρησιμοποιούμε τοσώμα για να συνδεθούμε· έτσι όπως κι-νούμαστε και στεκόμαστε στη σκηνή.

Στο τέλος του κειμένου στο πρό-γραμμα του Φεστιβάλ αναρωτιέστεαν «υπάρχει έξοδος κινδύνου». Προςτα πού;Α.Χ. Μπορεί ν’ ακούγεται χαζό, αλλά εν-νοούμε την έξοδο από έναν οριοθετη-μένο χώρο. Επειδή η έρευνά μας συμπε-ριλαμβάνει και ηλεκτρικά κυκλώματα, ήτο δίκτυο του μετρό για παράδειγμα, σεσχέση με τη διαδραστικότητα των αν-θρώπων, τα όρια σε τέτοιους χώρους εί-ναι πολύ σαφή, οπότε αναρωτιόμαστεαν μπορεί κανείς να βγει έξω απ’ αυτά.Ν.Κ. Κάνουμε μια αντιπαράθεση τωνκωδικών συμπεριφοράς με τα ένστικτα,τα οποία καταπιέζονται καθημερινά καιολοένα πιο πολύ, και αυτή η έξοδος θατους προσέφερε μια εκτόνωση.

Α.Χ. Σαν μια διέξοδος του εσωτερικούπρος τον εξωτερικό κόσμο πάλι.

Προέρχεστε από τελείως διαφορετι-κές χώρες. Πόσο απελευθερωτικό, ήόχι, είναι το ότι δουλεύετε μαζί;Α.Λ. Επειδή δεν μας ενδιέφερε ποτέ ναχρησιμοποιήσουμε κείμενα, όπως ηνόρμα στο θέατρο, μας είναι πολύ χρή-σιμο το ότι μιλάμε πολλές γλώσσες, γιατίμπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ο έναςτη γλώσσα του άλλου, να την πειρά-ξουμε, να παίξουμε με την επικοινωνία.Γι’ αυτό και μ’ αρέσει το όνομα της ομά-δας, που προέκυψε από μια παρεξή-γηση ουσιαστικά. Δεν ξέρω αν είναιαπελευθερωτικό, αλλά είναι σίγουρασυναρπαστικό!Α.Χ. Επίσης, κατά κάποιο τρόπο, σπάνεέτσι κάποιοι περιορισμοί ή συνήθειεςπου μπορεί να είχα παλιότερα. Αλλά-ζουν τα δεδομένα, ακόμα και λόγω ανα-γκαιότητας μερικές φορές, κι αυτό γιαμένα είναι όντως απελευθερωτικό.Ν.Κ. Για μένα σημασία έχει απλά το γε-γονός ότι δημιουργούμε κάτι μαζί, προςτην ίδια κατεύθυνση. Μπορεί να μη μπο-ρούσαμε να το κάνουμε έτσι αν ήμαστεαπό το ίδιο μέρος.

Έχετε δηλώσει πως «επιθυμία μας εί-ναι να δημιουργήσουμε μια θεατρικήγλώσσα, την οποία αυθαίρετα απο-καλούμε ευαίσθητη γλώσσα σώμα-τος». Τι εννοείτε;Α.Χ. Έχει να κάνει με τον τρόπο πουδουλεύουμε μαζί. Χρησιμοποιούμε ταχαρακτηριστικά του καθένα και της κα-θεμιάς, την προσωπικότητα, την ενέρ-γεια, το λόγο, τη σκέψη, τις συγκρού-σεις του/της, για να δημιουργήσουμεένα περιβάλλον, ένα σύμπαν που να συ-μπεριλαμβάνει όλα τα παραπάνω. Δη-μιουργούμε, όχι εικόνες, αλλά ζωή, πρά-ξεις, που δεν απευθύνονται στη λογική,αλλά αποτελούν μια πρόσκληση ναμπεις σ’ αυτό το σύμπαν και να νιώσειςτην επαφή. Και δεν εννοώ να συγκινη-θείς, αλλά να κινητοποιηθούν απ’ αυτήτη διάδραση κάποια κομμάτια, διαφο-ρετικά και προσωπικά για τον καθένα,συνειδητά ή μη. Θέλουμε να δημιουρ-γούμε στιγμές που μπορείς να τις πά-ρεις μαζί σου μετά. s

ΧΑσΑπικοΑπό αριστερά: η Νάιμα Καρμπαχάλ, η

Αργυρώ Χιώτη και η Αριάν Λαμπέντστην κρεαταγορά της Αθήνας. Η

καθημερινότητα μοιάζει πολύ μεσφαγείο, χρειάζεται καθημερινή

εκπαίδευση για να επιβιώσεις. Δεξιά:λεπτομέρεια από ακρυλικό του

εικαστικού Απόστολου Γεωργίου (2009),έργα του οποίου χρησιμοποιούνται

ως άτυπα σκηνικά.

InfoVasistas Spectacle

Η Αργυρώ Χιώτη και η ομάδα Vasistasστήνουν μια κινούμενη εγκατάσταση μεανθρώπους. Σ’ έναν κόσμο όπου όλα γί-νονται θέαμα, υπάρχει έξοδος κινδύνου;

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης11-13 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 20€, 10€

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 45ΘEATpO

H

ΝτοκιΜΑΝτερ46 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

δ η μ ή τ ρ η ς Μ η τ ρ ό π ο υ λ ο ς ( 1 8 9 6 - 1 9 6 0 )

Ο Γιώργος Σκεύας γράφει καισκηνοθετεί ένα ντοκιμαντέρ για τονΈλληνα μαέστρο που τοναποκάλεσαν απόστολο τηςνεωτερικότητας. Ο ΛευτέρηςΒογιατζής μελετά το αρχείο τωνεπιστολών του. 51 χρόνια μετά τοθάνατο αυτού του Έλληνακοσμοπολίτη με τη λαμπρήδιαδρομή, οι πειραματισμοί του, οισυνεργασίες του, το μοντέρνοπνεύμα του συνεχίζουν νααποτελούν αντικείμενο δημόσιωνσυζητήσεων. Ποιος είναι ο ΔημήτρηςΜητρόπουλος και τι έχει να μας πει;

Στο ξόδεμα του χρόνου και του εαυτού μου δεν βάζω όριο

Από την Κατερίνα Σχινά

“

“

ΝτοκιΜΑΝτερ

ον είπαν ιεροφάντη τηςμουσικής, ιεραπόστολοτης νεωτερικότητας,ταγμένο με μοναστικήπροσήλωση στην επι-κοινωνία της μουσικήςπράξης με το κοινό της.

Ήταν εκείνος, που, με τα λόγια του Ιά-σονα Δημητριάδη, θέλησε «να συλλάβεικαι να προσλάβει συνολικά τη μουσικήστη νομοτελειακή και ιστορική της διά-σταση», θεωρώντας ταυτόχρονα πως ητέχνη πρέπει να έχει ηθική βάση και «οικαλλιτέχνες οφείλουν να δίνουν το ύψι-στο παράδειγμα της ακεραιότητας καιτης ηθικής», καθώς έγραφε ο ίδιος στηφίλη του Καίτη Κατσογιάννη. Ο μαέ-στρος που ανανέωσε το ενδιαφέρον γιατον Γκούσταβ Μάλερ∙ αυτός που υπερα-σπίστηκε, πρόβαλε και επέβαλε τα πο-λυδαίδαλα έργα του 20ού αιώνα, σε πεί-σμα του κοινού, των ιμπρεσάριων καιπολλές φορές και των ίδιων των μουσι-κών – ένας από τους ελάχιστους, όπωςθα πιστοποιούσε ο ‘Αρνολντ Σαίνμπεργκ,που διηύθυναν δωδεκάφθογγη μουσικήστα χρόνια της δεκαετίας του 1940. Οπειραματιστής, που από τη θέση τουστην κεφαλή της Συμφωνικής Ορχή-στρας του Ωδείου Αθηνών θα παρου-σιάσει το 1928 την Ιστορία του στρατιώτητου Στραβίνσκι για πρώτη φορά στηνΑθήνα, επισύροντας την μήνι κοινού καιμιας μερίδας της κριτικής. Ο «ξενιτεμέ-νος Έλληνας» σύμφωνα με τη δική τουδιατύπωση, που εγκατέλειψε τη στενό-μυαλη πατρίδα του για να θριαμβεύσειστα πόντιουμ της Συμφωνικής Ορχή-στρας της Μιννεάπολης και αργότερατης Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης καινα επισφραγίσει το μύθο του πεθαίνο-ντας από καρδιακή προσβολή κατά τηδιάρκεια της πρόβας της Τρίτης Συμφω-νίας του Μάλερ στη Σκάλα του Μιλάνου,το Νοέμβριο του 1960.

Ο μύθος του Δημήτρη Μητρόπουλουστηρίχτηκε κυρίως στην ασκητική,στυφή, σχεδόν επώδυνη πορεία τουπρος την τελείωση: «στο ξόδεμα τουχρόνου και του εαυτού μου δεν βάζωόριο», έλεγε ο ίδιος. Το μυστικό του ήτανη πλήρης αφομοίωση της παρτιτούρας,η οικείωσή της με τρόπο σχεδόν σωμα-τικό. Διηύθυνε, φυσικά, τα πάντα απόμνήμης, όχι μόνο στη συναυλία αλλά καιστις δοκιμές, όπου συχνά έδινε τηναρίθμηση των μέτρων προς επανάληψηχωρίς ποτέ να ανατρέχει στο μουσικόκείμενο· φαινόταν «να καταβροχθίζει»,όπως έγραψε ένας κριτικός, «τη μου-σική ζωντανή»· εκτελούσε τα έργα με«την πλήρη και ριψοκίνδυνη μαεστρίαενός εγκεφάλου, ο οποίος περιέκλειεκάθε νότα της παρτιτούρας», παρότι τορεπερτόριό του διέθετε εύρος και ποι-κιλία χωρίς προηγούμενο.

«Η τεχνική του Μητρόπουλου ήταν το“πόδιον”», σημείωνε ο Γιώργος Σεφέρης,τονίζοντας ότι προτιμούσε «τούτη τη λα-τινική λέξη από την “μπαγκέτα του μαέ-στρου”» κατά το κοινώς λεγόμενο. Άλ-λωστε ποια μπαγκέτα; Ο Μητρόπουλοςείχε αρχίσει από το 1925 να διευθύνει

χωρίς ραβδάκι και από το 1928 χωρίςπαρτιτούρα. Όταν ξαναπήρε την μπα-γκέτα στα χέρια του, το 1954, «πότε τηνξεχνούσε, πότε την περιέφερε χαλαράσαν να μην τη χρειαζόταν». Και φυσικάδεν τη χρειαζόταν. Ο ερευνητής ΤζορτζΜάρτιν ανακαλεί, σε συνομιλία του μετον Όλιβερ Ντάνιελ, πως όποτε ο Μη-τρόπουλος διηύθυνε, εκείνος συνήθιζενα κάθεται κοντά του, «επειδή του άρεσενα παρακολουθεί τον τρόπο που κινούσετα χέρια του προς την ορχήστρα, λες καιτα δάχτυλά του δέχονταν ηλεκτρικόσοκ». Ο συνθέτης Γκίντερ Σούλερ –οοποίος, την εποχή που ο Μητρόπουλοςβρισκόταν επικεφαλής της Φιλαρμονι-κής της Νέας Υόρκης, έπαιζε κόρνο στηνορχήστρα– εκμυστηρεύεται ότι βίωνεκάποιες στιγμές της μουσικής διεύθυν-σης του Μητρόπουλου ως «θρησκευτι-κές εμπειρίες». «Όταν ο Μητρόπουλοςδιηύθυνε, τα πάντα έσβηναν γύρω του.Δεν υπήρχε τίποτ’ άλλο. Δεν υπήρχε αμ-φιθέατρο, δεν υπήρχε αέρας, δεν υπήρ-χαν άλλοι άνθρωποι, υπήρχε μόνον ημουσική (...). Κάποτε βρισκόταν σε τέτοιακατάσταση έκστασης και παροξυσμού,ώστε μας κοίταζε σαν προφήτης της Πα-λαιάς Διαθήκης που κραυγάζει στη μέσητης ερήμου. Το βλέμμα του μας διαπερ-νούσε κι έπεφτε μέσα στη μουσική –ήταν σαν μία ερευνητική και ενορατικήματιά που στόχευε κατευθείαν στηνψυχή της μουσικής αλήθειας». Η διεύ-θυνση του Μητρόπουλου ήταν, θαρρείςθεμελιωμένη πάνω σ’ ένα άρθρο πίστης,το οποίο, ώς εκείνη τη στιγμή, έμοιαζεσταθερό σαν βράχος: ο μάεστρος δενήταν δικτάτορας, αλλά συνεργάτης σ’ ένακοινό δημιουργικό εγχείρημα, ένας συ-νάδελφος, ο οποίος θα έπρεπε να καθο-δηγεί με το παράδειγμα, την πειθώ καιτην αγάπη του παρά με το φόβο. «Αυτόπρακτικά σήμαινε ότι ο ίδιος και η ορχή-στρα γίνονταν αδελφοί-ιερουργοί σ’ έναείδος καλλιτεχνικής λειτουργίας που, αλί-μονο, δεν ήταν όλοι οι μουσικοί ικανοί νακοινωνήσουν», σημειώνει ο βιογράφοςτου Μητρόπουλου Γουίλιαμ Τρότερ.

Μυστικιστής που έβλεπε στη μουσικήδιαδικασία μια ευκαιρία αυτοϋπέρβα-σης, χριστιανός που εξυψωνόταν μέσωτου αναχωρητισμού, ή ακόμη και τουμαρτυρίου («ήταν η προσωποποίησητης αρχής που παροτρύνει “στρέψε καιτην άλλη παρειά”», λέει ο Γκίντερ Σού-λερ, αναφερόμενος στη δύσκολη σχέσητου μαέστρου με τους μουσικούς τηςΦιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, μιασχέση που οδήγησε στη θλιβερή απο-πομπή του από την ορχήστρα και τηναντικατάστασή του από τον ΛέοναρντΜπέρνσταϊν) ο Δημήτρης Μητρόπου-λος ήταν μια εφηβική ψυχή, απόλυταεξαρτημένη από το βλέμμα του άλλου,απόλυτα παγιδευμένη στην ανάγκη τηςν’ αγαπηθεί. Ένας από τους λίγους αφο-σιωμένους στον Μητρόπουλο μουσι-κούς της Φιλαρμονικής, ο Λέοναρντ Ρό-ουζ, αφηγείται πώς, ενοχλημένος απότην εμφανή απειθαρχία των συναδέλ-φων του που συχνά άγγιζε τη χυδαιό-τητα, πλησίασε κάποτε τον Έλληνα αρ-

χιμουσικό και τον ρώτησε: «Μαέστρο,γιατί δεν αποφασίζεις να εκτελέσειςαυτά τα κομμάτια λίγο πιο αργά και ναζητήσεις από τους μουσικούς να τα παί-ξουν σωστά;». Ο Μητρόπουλος έσκυψεελαφρά το κεφάλι και ψιθύρισε: «Στ’αλήθεια δεν θέλω. Θα...». Η φωνή τουέσβησε, ο Ρόουζ όμως ήταν σίγουροςότι ήταν έτοιμος να πει: «Θα δυσανα-σχετούσαν μαζί μου. Δεν θα με θεω-ρούσαν πια καλό άνθρωπο». Η ανάγκηνα τον αγαπούν και να τον αποδέχονται,η βαθύτατη ανασφάλεια μέσα στην ανα-ντίρρητη υπεροχή, ήταν ό, τι τον χαρα-κτήριζε, σύμφωνα με τους φίλους καιτους συνεργάτες του.

Γιατί, η τόσο εντατική επικοινωνίατου Μητρόπουλου με το μουσικό κεί-μενο που τον έκανε να μεταμορφώνε-ται στις συναυλίες «λες και εξέθετε τοπνεύμα του, την ίδια του την ψυχή»,καθώς θυμάται η σοπράνο ΦράνσιςΓκριρ, δεν αναλογούσε με εκείνη ενόςαισθητιστή που επιζητεί απλώς το άρ-τιο αποτέλεσμα. Βαθιά τραγική, εμπε-ριείχε την αγωνία του μοναχικού αν-θρώπου, που μέσα από το μουσικόέργο αποκαθιστούσε τη σχέση που δενείχε με τη ζωή. «Στις υπερβατικές στιγ-μές αγνής καλλιτεχνικής κοινωνίας μετις ορχήστρες που διηύθυνε, έφθανεσε μια σχεδόν μυστικιστική κατάστασηερωτικής χάρης», γράφει ο Τρότερ. Ησυναυλία δεν ήταν για τον Μητρό-πουλο παρά μια στιγμή φλογερής χα-ράς, «μια άλλη έκφραση της σεξουαλι-κής ζωής που δεν είχε ζήσει», καθώςεκμυστηρευόταν στη φίλη του ΚαίτηΚατσογιάννη, πεπερασμένος «χρόνος-κανάλι προς τον κόσμο» της εσωστρε-φούς του φύσης. Όλα τα στοιχεία τηςτεχνικής του, η ίδια η ερμηνευτική τουαντίληψη υπήρχαν για να υπηρετούναν όχι «τον Θεό», όπως παρατηρούσε,κάπως ειρωνικά, το Σεπτέμβριο του1951, ο κριτικός του Observer, πάντωςσίγουρα την επαφή του, έστω και μο-νόδρομη, με τους «άλλους». «Η τέχνηπρέπει να φτάνει στον άνθρωπο»,έλεγε ο Μητρόπουλος. Μονάχα έτσιανακτά την χαμένη της ιερότητα. s

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 47

InfoΓυμνά Χέρια,ένα ντοκιμαντέρ για τον μεγάλο Έλληνα μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο

Ο Γιώργος Σκεύας γράφει και σκηνοθετείένα ντοκιμαντέρ για τον μαέστρο πουδιηύθυνε χωρίς μπαγκέτα, με γυμνά χέ-ρια. Ο Λευτέρης Βογιατζής μελετά το αρ-χείο των επιστολών του και το οπτικοα-κουστικό υλικό για να αποκαλύψει τη ζωήτου.

Πειραιώς 260, Κτίριο Η11 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 5€

γυΜΝΑ ΧεριΑΑπέναντι, ο ΔημήτρηςΜητρόπουλος μπροστά στο πιάνο.Πάνω, στο πόντιουμ, την ώρα του χειροκροτήματος. Ένδειξη της πυρετώδους σχέσης του με τη μουσική ήταν, ενδεχομένως, και το ότι διηύθυνε με γυμνά χέρια.

Τ

“

αρότι εγνωσμένης αξίαςρολίστας κι ένας απότους σημαντικότερουςηθοποιούς της γενιάςτου, ο Χρήστος Στέργιο-γλου έχει κάτι από τοναέρα θεατρίνου πα-

λαιάς κοπής. Έχοντας στο ενεργητικότου σημαντικές συνεργασίες, τόσο στοθέατρο όσο και στο σινεμά, πέρυσι πρω-ταγωνίστησε στον Κυνόδοντα του Γιώρ-γου Λάνθιμου και με την ερμηνεία τουσυνέβαλε στη θεαματική πορεία του έρ-γου που έφτασε να είναι υποψήφιο γιαΌσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.Φέτος, επανέρχεται στο Ελληνικό Φεστι-βάλ ως Παρτάλι (όπως λέγεται αλλιώςτο κουρελιασμένο ρούχο), σ’ ένα μονό-λογο που βασίστηκε στο ομώνυμο έργοτου Θεόδωρου Γρηγοριάδη, υπό τις σκη-νοθετικές οδηγίες του σκηνοθέτη, ψυ-χίατρου και δραματοθεραπευτή ΣτέλιουΚρασανάκη.

Ας ξεκινήσουμε λέγοντας κάποιαπράγματα για το έργο…Το Παρτάλι είναι ο μονόλογος ενός αν-θρώπου, ο οποίος μεγάλωσε στα χρό-νια του πολέμου και της Κατοχής. Η μη-τέρα του, από φόβο μήπως τον πάρουνστρατιώτη και σκοτωθεί, τον ανάγκαζενα ντύνεται μόνο με φουστάνια, μεαποτέλεσμα ο άνθρωπος αυτός να φο-ράει αποκλειστικά ρούχα του αντίθε-του φύλου. Η ιδιαιτερότητά του αυτήκαθόρισε όλη του τη ζωή, τους έρωτέςτου, τη δουλειά του. Σε κάποια φάσητης ζωής του, ένας έρωτας τον οδηγεί

στην Αμερική όπου θα δουλέψει επίχρόνια σε drag show, αφηγούμενος τηζωή του. Στην παράσταση τον συνα-ντάμε στο 1991, σε ηλικία περίπου 60ετών. Το Παρτάλι, όπως τον κορόιδευανπαλιά, έχει μόλις επιστρέψει στην Ελ-λάδα ως δοξασμένη Μις Παρτάλες, μεσκοπό να επαναλάβει το σόου που τονέκανε διάσημο στην Αμερική. Κάποιαστιγμή, όμως, παρασύρεται, και η πα-ράστασή του, από σόου, μετατρέπεταισε μια εκ βαθέων εξομολόγηση…

Συναντήσατε κάποιες ιδιαίτερες δυ-σκολίες δουλεύοντας το ρόλο;Κάθε ρόλος έχει την ίδια δυσκολία: οηθοποιός πρέπει να ψάξει να βρει τηνκαρδιά, την αλήθεια του ρόλου, κιύστερα να φροντίσει ώστε αυτή η αλή-θεια να εκτιναχθεί. Εγώ τουλάχιστον έτσιτους ψάχνω τους ρόλους. Είναι δύσκοληη οδός αυτή, γιατί δεν έχει κανένα εφέ,κανέναν εντυπωσιασμό. Είσαι μόνος,αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και τουςθεατές.

Πείτε μου μια σκέψη που σας δημι-ουργήθηκε δουλεύοντας το Παρ-τάλι…Αν δεν σε καθοδηγούν οι φόβοι σου, ανδεν το φοβηθείς, αυτό που έρχεται μπο-ρεί να είναι μια τεράστια ανακούφιση.

Καλός συνεργάτης για εσάς ποιος εί-ναι;Αυτός που του έχεις και σου έχει εμπι-στοσύνη. Θα σας δώσω ένα παρά-δειγμα: Στο Παρτάλι συνεργαστήκαμε

πέντε άνθρωποι. Κάθε φορά που κά-ποιος από εμάς έλεγε πως κάτι δεν τουάρεσε, αμέσως το αλλάζαμε χωρίς καννα του ζητήσουμε να δικαιολογήσει τηνάποψή του. Σε όλες τις αποφάσεις μας ηαποδοχή έπρεπε να είναι ομόφωνη…

Αυτή η εμπιστοσύνη που λέτε, πόσοσυχνά απαντά άραγε στο θέατρο;Πάρα πολύ σπάνια. Ωστόσο, κατά έναμαγικό τρόπο, τον τελευταίο καιρό, πά-ντα συμβαίνει να με καλούν να συνερ-γαστούμε άνθρωποι με τους οποίουςμιλάμε την ίδια γλώσσα. Αυτό βέβαιαδεν είναι τυχαίο, γιατί κάποιος, βλέπο-ντας τη δουλειά σου, καταλαβαίνει σ’ένα βαθμό αν μπορεί να συνεργαστείμαζί σου ή όχι. Κι ύστερα, αυτή η επιθυ-μία για συνεργασία, μ’ ένα μαγικό τρόπο,γίνεται και πράξη.

Θέλετε να πείτε ότι κατά κάποιοτρόπο οι άνθρωποι έλκονται;Βεβαίως ναι! Θέλω να πω, δεν είναι τυ-χαίο που τα τελευταία χρόνια δουλεύωμόνο με ανθρώπους που συνεννοού-μαι.

Έχετε ποτέ παρατήσει μια δουλειάλόγω έλλειψης συνεννόησης;Όχι, γιατί πιστεύω ότι ακόμα κι αν δενσυμφωνείς με το σκηνοθέτη, από τηστιγμή που βρέθηκες σε μια δουλειά,πρέπει ν’ ακολουθήσεις τον κώδικά του.Επίσης, αυτό που έχω καταλάβει εδώκαι χρόνια, είναι πως υπάρχει πάντα ηπερίπτωση ο άνθρωπος με τον οποίοδιαφωνείς να έχει τελικά δίκιο. Μ’ άλλα

λόγια, αυτό που θέλω να πω είναι πως ηδουλειά μας απαιτεί ταπείνωση. Προ-σωπικά, έχω συνηθίσει να παίρνω απότους ανθρώπους που συνεργάζομαιμόνο τα καλά τους στοιχεία. Αυτά πουμε βοηθούν να προχωράω.

Όταν βλέπετε κάποιον συνάδελφόσας για πρώτη φορά επί σκηνής, τιείναι αυτό που σας κάνει να πείτε ότιείναι καλός ηθοποιός;Όταν βλέπω την καθαρότητά του κιόταν με παρασέρνει σε κάτι που μουήταν απρόβλεπτο. Όταν καταφέρνει ναδημιουργήσει έναν ανοιχτό διάλογο με-ταξύ μας, χωρίς να μιλάμε.

Στην πορεία της καριέρας σας, θυμά-στε κάποια δουλειά που σας έκανε ν’ανεβείτε ένα σκαλοπάτι, να γίνετε κα-λύτερος ηθοποιός;Όχι. Αυτό που θυμάμαι είναι οι στιγμέςπου έχω αισθανθεί αυτό που εγώ ονο-μάζω «άνοιγμα». Κι αυτές οι στιγμές πρέ-πει να ομολογήσω πως είναι ελάχιστες.Έχω παίξει πάνω από εκατό θεατρικάέργα, κι αυτή την αίσθηση πρέπει να τηνέχω νιώσει συνολικά πέντε λεπτά. Καιπάλι πολλά λέω…

Αυτό το «άνοιγμα» που περιγράφετε,τι ακριβώς είναι;Δεν ξέρω να σου πω. Είναι κάτι που σεσυνδέει λες με ολόκληρη την ανθρω-πότητα.

Σας συμβαίνει μόνο στο θέατρο;Όχι. Είναι εντελώς απρόβλεπτο το πότε

ΘεΑτρο48 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

Χ ρ ή σ τ ο ς σ τ έ ρ γ ι ο γ λ ο υ

κι αν εκείνος με τον οποίο διαφωνείςτελικά έχει δίκιο;Θεσσαλονίκη. Ένα αινιγματικό, γοητευτικό πλάσμα, με παλιομοδίτικα φορέματα, περιφέρεται στα στενά του Βαρ-δαρίου. Παρτάλι, τον φωνάζουν. Ποιος είναι; Τι ψάχνει; Ένας μονόλογος στηριγμένος στο Παρτάλι, το γνωστό μυ-θιστόρημα του Θόδωρου Γρηγοριάδη, μας εισάγει σε ένα παιχνίδι μεταμφιέσεων και εξομολογήσεων.

Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

“

“

Π

θα συμβεί. Μπορεί στις πρόβες, μπορείστη σκηνή, στο σινεμά· το έχω νοιώσειακόμα και σε μια ανάγνωση ποιημάτων.Δεν ξέρω πότε μπορεί να συμβεί, ξέρωόμως τις προϋποθέσεις που πρέπει ναυπάρχουν για να το νιώσει κάποιος.

Και ποιες είναι αυτές οι προϋποθέ-σεις;Να πηγαίνεις στην πρόβα χωρίς ναυπάρχει κανένα θέμα παρεξήγησης μετους συνεργάτες σου· να μην απαξιώ-νεις την τωρινή σου δουλειά βλέποντάςτην απλώς ως ένα σκαλοπάτι για μιαμελλοντική, καλύτερη· να είσαι ολότελα

μέσα σ’ αυτό που κάνεις κάθε φορά.

Αν σας ρωτούσα σήμερα, για ποιολόγο γίνατε τελικά ηθοποιός, τι θαμου απαντούσατε;Δεν έχω ιδέα και δεν μ’ ενδιαφέρει να τοψάξω. Αυτό που ξέρω είναι πως ο έρω-τας και η δουλειά μου είναι τα δύο πράγ-ματα που με ευχαριστούν περισσότεροστη ζωή μου.

Όταν ακούτε τη λέξη καλλιτέχνης, τισκέπτεστε;Για μένα καλλιτέχνης δεν είναι απαραί-τητα ένας άνθρωπος που ασχολείται με

την ηθοποιία, τη λογοτεχνία ή τη ζω-γραφική. Μπορεί να είναι κάλλιστα κιένας μανάβης που δεν πουλάει σάπιαπροϊόντα. Το λέω αυτό γιατί το έχω δεικαι το θαύμασα: πήγα κάποτε σ’ ένα μα-νάβικο όπου όλα ήταν τοποθετημένατέλεια. Τα χρώματα βρισκόταν σε από-λυτη αρμονία και δεν υπήρχε ούτε έναχαλασμένο προϊόν. Για μένα λοιπόν, αυ-τός που δεν δίνει χαλασμένα προϊόνταείναι μεγάλος καλλιτέχνης! Αυτό ακρι-βώς θα ήθελα να κάνω κι εγώ: να μηδώσω ποτέ χαλασμένα προϊόντα στουςανθρώπους που έρχονται να με δουννα παίζω. s

ΘEATpO

InfoΤο παρτάλι Bασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρηματου Θόδωρου Γρηγοριάδη

Ο Χρήστος Στέργιογλου ενσαρκώνει τοΠαρτάλι, έναν αινιγματικό άνδρα πουαναγκάστηκε να ζήσει ντυμένος με γυ-ναικεία ρούχα. Ο σκηνοθέτης, ψυχίατροςκαι δραματοθεραπευτής Στέλιος Κρασα-νάκης υπογράφει τη σκηνοθεσία.

Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 8-10 Ιουλίου, 21:00

Εισιτήρια: 20€, 10€

Δεν έχω ιδέα γιατί έγινα ηθοποιός.

Αυτό που ξέρω, είναι πωςο έρωτας και η δουλειά

μου με ευχαριστούνπερισσότερο στη

ζωή μου

“ “

ΑΝΑπΑυσηΟ Χρήστος Στέργιογλου έχει κάθε λόγο ναεπαναπαύεται στις δάφνες του – αλλά για λίγο.Διότι σύντομα πρέπει να παλέψει με το ρόλο, νατον τιθασεύσει, να κάνει το θεατή κοινωνό όσωνυποφέρει αυτός τον οποίο υποδύεται.

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 49

η αφήγηση, η απόλαυση, η παρέκκλισηΤο Παρτάλι είναι ίσως το πιο γνωστό βιβλίο του Καβαλιώτη συγγραφέα Θόδωρου Γρηγοριάδη. Κυκλοφόρησε το 2001 και, αμέσως, έγινε ευμενέσταταδεκτό από την κριτική. Ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου επισήμαινε: «Όσο θα ξετυλίγεται η ιστορία ενός μικρού αγοριού που το έντυναν κοριτσίστικα στηνΚατοχή, τόσο και το Παρτάλι θα αποκτάει δημοσιότητα, θα γίνεται νούμερο σε καμπαρέ, θεατρική παράσταση, ακόμη και σε βιβλίο “περίπτωσηςμεταμφιέσεων” θα βρεθεί η “περίπτωσή” του.  Όμως η παγίδα έχει ήδη στηθεί. Αποκαλύψεις και γεγονότα θα ανατρέψουν το σκηνικό της παράστασης πουέχει στηθεί από το Βαρδάρι μέχρι το Πανεπιστήμιο. Τα παιδιά θα δοκιμαστούν με το πέρασμά τους σ’ έναν οριακό χώρο, όπου η αλήθεια και ο μύθος, ηκαθημερινότητα και το θέαμα συγχέονται. Τα φύλα μπερδεύονται, ο ερωτισμός ανατρέπεται, οι ταυτότητες αμφισβητούνται. Η ιστορία ξαναγράφεται μετα ίδια υλικά, μόνο που τώρα θέλει να συμπεριλάβει και νέες “περιπτώσεις”. Το Παρτάλι είναι ένα συνεχές παιγνίδι αποκαλύψεων και μεταμφιέσεων.Αιρετικό και τολμηρό αλλά και βαθιά συγκινητικό, μας παρασύρει στην ίδια παγίδα που έχει στηθεί εξ αρχής και στους ήρωές μας: στην παγίδα τηςαφήγησης, της απόλαυσης και της παρέκκλισης».

50 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

o Άμλετ τουείναι

σκύλοςΣτο θεατρό του, πριν από την παράσταση,σερβίρει μπορστ, τη γνωστή ρωσικήσούπα, στους θεατές του. Αν μπορούσε, θαέκανε πληθωρικά θεάματα, κράμα θεάτρουκαι κινηματογραφικών υπερπαραγωγών.Λόγω έλλειψης μπάτζετ, τη φαντασμαγορίατην εξασφαλίζει σε παλιατζίδικα αλλάακόμα και σε κάδους σκουπιδιών. Ο κατά Κολιάντα Άμλετ γρυλίζει, γαυγίζει,δείχνει τα δόντια του... Τι φέρνει στοθέατρο ο Ρώσος σκηνοθέτης που τονκατατάσσουν στη νέα πρωτοπορία;Από τη Νίκη Ορφανού

Ν ι κ ο λ ά ι κ ο λ ι ά ν τ α

O σΑιΞπηρ, η τζοκοΝτΑ, ο πεερ γκυΝτΟ Άμλετ του Κολιάντα υπερβαίνει τα σαιξπηρικά άκρα.Αναζητεί πληροφορίες για τους δολοφόνους του πατερα τουστις κινεζικές ρεπροντιξιόν της Τζοκόντα (πάνω), επιδιώκεισυμβολισμούς σχηματίζοντας το σημείο του σταυρού μεξασπρισμένα οστά από μοσχαρίσια πόδια και, εντέλει,διαφεύγει απ’ το σάπιο βασίλειο της Δανιμαρκίας με βάρκα,χρησιμοποιώντας ως κουπί ένα κουτάλι «δανεικό» από άλλοέργο, από άλλη παράσταση: από τον Πέερ Γκυντ του Ίψεν.

ΘEATpO [30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 51

Νικολάι Κολιάντα ήτανδεν ήταν δεκαπέντε χρο-νών όταν αποφάσισε νακάνει θέατρο. Σύντομα, ονεαρός Ρώσος από το Κα-ζακστάν απέδειξε ότι δεναστειευόταν. Ξεκίνησε ως

ηθοποιός και η γεύση του θεάτρου τουάρεσε. Αλλά στα είκοσι τέσσερά του, καιμετά από μια αξιόλογη πορεία, βρέθηκεξαφνικά εκτός θιάσου: δεν μπορούσε ν’αποχωριστεί το ποτό. Ο Κολιάντα δεν τοέβαλε κάτω και επέστρεψε ακόμα πιοπεισματωμένος. Στα τριάντα του έγραψετο πρώτο του έργο και έκτοτε συνέχισενα γράφει ακατάπαυστα. Ήταν στα μέσατης δεκαετίας του 1980. Οι ήρωές του,βουτηγμένοι στη μιζέρια, στα χρέη καισυχνά και στο αλκοόλ, έφεραν ίχνη απ’ τημεγάλη ρωσική παράδοση. Εκείνη τηνπρώιμη μετασοβιετική περίοδο, όταν τοσύγχρονο ρωσικό θέατρο ήταν ακόμησε εμβρυακό στάδιο, ο δρόμος για τονφιλόδοξο νέο, που σήμερα έχει στο ενερ-γητικό του πάνω από ενενήντα έργα καιαρκετά βραβεία, και θεωρείται ένας εκτων «πατέρων» της ρωσικής πρωτοπο-ρίας, φαινόταν ανοιχτός.

Πολύ νωρίς, βέβαια, κατάλαβε ότι ούτεη συγγραφή τού ήταν αρκετή. Ήθελε νακάνει αυτό που λέμε «ολικό θέατρο» – μ’άλλα λόγια, τα πάντα. Το 2001 είχε βρειτον πρώτο του χώρο, είχε συγκροτήσειθίασο κι αγωνιζόταν να στήσει τις παρα-γωγές του. Η ρωσική μαφία όμως είχεάλλη άποψη, και δεν δίστασε να το ανα-τινάξει για να το μεταμορφώσει στη συ-νέχεια σε εστιατόριο. Έτσι, η περιπέτειατου πρώτου του θεάτρου, που βρισκότανστο υπόγειο ενός πρώην γραφείου τηςΚαΓκεΜπε, κατέληξε άδοξα. Αλλά αυτόδεν τον σταμάτησε. Το επόμενο θέατρότου, το θέατρο Κολιάντα, επέζησε τωνπρώτων κακουχιών και στεγάζει μέχρισήμερα τον Κολιάντα και το θίασό του. Εί-ναι ένα μικροσκοπικό θέατρο 62 θέσεωνστο κέντρο της πόλης Γιεκατερίνεν-μπουργκ. Ο Νικολάι Κολιάντα είναι σ’αυτό απόλυτος άρχοντας: καλλιτεχνικόςκαι οικονομικός διευθυντής, λογιστής,υπεύθυνος τύπου, σκηνογράφος, ενδυ-ματολόγος, φωτιστής, και μερικές φορέςκαι συνθέτης της μουσικής των παρα-στάσεων. Εκτός των άλλων, μαγειρεύειθαυμάσια και τη γνωστή ρωσική σούπα«μπορστ» για το κοινό του θεάτρου.«Φτιάχνω δυο κατσαρόλες μπορστ καιτις σερβίρω στους θεατές πριν την πα-ράσταση», εξηγεί. «Η σούπα είναι δω-ρεάν. Μου αρέσει όταν ακούω κάποιουςνα λένε: Δεν είναι θαυμάσιο; Ο ΝικολάιΚολιάντα με τάισε σούπα σήμερα!»

Η σκηνοθεσία ήταν αρχικά μέρος τουπακέτου: ήθελε πολύ απλά να δει τα έργατου στη σκηνή και δεν υπήρχε άλλος νατο κάνει. Αυτό στην πορεία άλλαξε, κα-θώς το μικρόβιο της σκηνοθεσίας μπήκεστο αίμα του και υπερίσχυσε. Ούτε καν τα90 έργα του δεν ήταν αρκετά να τον χορ-τάσουν. Άρχισε ν’ ανεβάζει κλασικούς,σύγχρονούς του Ρώσους συγγραφείςαλλά και ξένους, και οτιδήποτε τελικάέπεφτε στα χέρια του – και όλα τα μετα-

χειριζόταν με την ίδια ελευθερία με τηνοποία έκοβε κι έραβε τα δικά του. Σ’ ένανιδανικό κόσμο, θα έκανε ένα μείγμα θεά-τρου και σινεμά. Πληθωρικά, δηλαδή, θε-άματα, πολυπληθή, γεμάτα εικόνες, βα-ριά σκηνικά και φανταχτερά κοστούμια.Κι όμως, τα περιορισμένα οικονομικάμέσα τελικά δεν τον εμπόδισαν. Βρήκελύση στα παλιατζίδικα της πόλης, και δενέλειψαν οι περιπτώσεις που ανακάλυψευλικά ακόμα και στους κάδους απορριμ-μάτων της γειτονιάς του.

Η φήμη που σιγά σιγά απέκτησε στηνΕυρώπη μέσα απ’ τη συμμετοχή του σεφεστιβάλ δεν άλλαξε τα γούστα του. ΟΆμλετ είναι ένα καλό παράδειγμα. Ο σαιξ-πηρικός ήρωας περιφέρεται αναζητώ-ντας τον δολοφόνο του πατέρα του σεμια σκηνή γεμάτη κινέζικα αντίγραφα τηςΤζοκόντας και λογής λογής καδραρι-σμένα πορτραίτα, αλλά και κονσέρβεςμε τροφή για γάτες, σκουπίδια, κουρέ-λια, μια μεγάλη μαύρη πλαστική μπα-νιέρα (που μπορεί να μετατραπεί σετάφο, νυφικό κρεβάτι ή σκουπιδοτενεκέ),φελλούς, άδεια μπουκάλια, ασπρισμένακόκαλα βοδιού που ο Άμλετ δένει σεσχήμα σταυρού, καθώς και αξεσουάραπό άλλες παραστάσεις, όπως το εντυ-πωσιακών διαστάσεων κουτάλι από τονΠέερ Γκυντ, που ο Άμλετ χρησιμοποιεί ωςκουπί όταν φεύγει με τη βάρκα για τοντόπο της εξορίας του.

Το βασίλειο της Δανιμαρκίας είναι σά-πιο και του φαίνεται. Ο ίδιος ο Άμλετ,όπως και οι υπόλοιποι ήρωες του έργου(ο Κολιάντα έχει κρατήσει για τον εαυτότου το ρόλο του πατέρα-φαντάσματοςπου εμφανίζεται με φτερά αγγέλου καιμπλουζάκι με την εικόνα του Χριστού)θυμίζουν απελπισμένους άγριους μεβαμμένα πρόσωπα στα χρώματα του πο-λέμου – ή, καλύτερα, μια αγέλη σκύλων.Γρυλίζουν, γαυγίζουν, επιδεικνύουν ταδόντια τους και τα περιλαίμιά τους, και μετην πρώτη ευκαιρία είναι έτοιμοι να ορ-μήσουν και να ξεσχίσουν ο ένας τον άλ-λον. Αυτός είναι ο Άμλετ όπως δεν τονέχουμε ξαναδεί. Τρελός; Χωρίς αμφιβο-λία. Κι έχει σίγουρα πλάκα. s

InfoΘέατρο Κολιάντα - Νικολάι Κολιάντα Άμλετ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης, οΝικολάι Κολιάντα είναι ο κορυφαίος τηςσύγχρονης ρωσικής θεατρικής σκηνής.Στην πρώτη του εμφάνιση στην Ελλάδα,παρουσιάζει τη δική του εκδοχή του Άμ-λετ, μια παράσταση που έχει ήδη απο-σπάσει διθυραμβικές κριτικές.

Πειραιώς 260, Κτίριο Η 7-9 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 25€, 20€, 15€

O

στο κέντροτου κύκλου

της αρμονίας

ζ ε ρ ε μ ί ρ ο ρ έ ρ

Tο μουσικό σύνολο Cercle de l‘Harmonie παρουσιάζει, σεσυναυλιακή μορφή, την όπερα του Μότσαρτ, Ιδομενέας,Βασιλιάς της Κρήτης. Κι ο μαέστρος του, ο φοβερός καιτρομερός Ζερεμί Ρορέρ, εξηγεί γιατί του αρέσει ο Μό-τσαρτ: επειδή πιστεύει στα θαύματα.

Aπό τη Χαρά Σακελλάρη

© A

lvar

o Ya

nez

© A

lix L

avea

u

διΑκριτικΑΟ μαέστρος Ζερερμί Ρορέρ και το μουσικό

σύνολο Cercle de l‘Harmonie (στην κορυφή).Διακριτικοί, παρά τις αλλεπάλληλες διακρίσεις.

52 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] Μουσικη

Γάλλος μαέστρος ΖερεμίΡορέρ και το μουσικόσύνολο Cercle de l‘Har-monie, όπου κι αν εμφα-νίζονται, τραβούν ταβλέμματα πάνω τους.Κριτικοί και κοινό εν-

θουσιάζονται και οι διακρίσεις διαδέχο-νται η μία την άλλη. Ο 38χρονος μαέ-στρος, που δραστηριοποιείται μεεπιτυχία και ως συνθέτης, ίδρυσε μαζί μετον βιολονίστα Ζυλιέν Σοβέν την ορχή-στρα Cercle de l‘Harmonie το 2005, ενώέχει διευθύνει και άλλες σημαντικές ορ-χήστρες, όπως της Όπερας της Βαστίλ-λης και της Λυών. Και μ’ όλο που έχειδιακριθεί με το βραβείο «ΓκαμπριέλΝτυσυρζέ», που δίνεται σε εξαιρετικούςνέους ερμηνευτές του Μότσαρτ, δενεπαναπαύεται. Έχει αποδείξει ότι μπορείνα χειρίζεται με δεξιοτεχνία και έργατου Κουρτ Βάιλ και δηλώνει θαυμαστήςτης δουλειάς του Στιβ Ράιχ. Στην Ελ-λάδα, ο Ρορέρ και το μουσικό σύνολότου επιστρέφουν στις 4 Ιουλίου για να

μας παρουσιάσουν σε συναυλιακήμορφή την όπερα του Μότσαρτ Ιδομε-νέας, Βασιλιάς της Κρήτης. Ο νεαρός μα-έστρος, η «ανακάλυψη της χρονιάς του2008», μπορεί να έχει φορτωμένο πρό-γραμμα, αλλά βρήκε χρόνο να μας μι-λήσει για την παράσταση στο Μέγαρο,τον Ιδομενέα, το Cercle de l‘Harmonieκαι τις εμπνεύσεις του ως συνθέτη.

Μιλήστε μας λίγο για την παράστασηπου θα παρουσιάσετε στο ΜέγαροΜουσικής στις 4 Ιουλίου.Ο Ιδομενέας είναι η πρώτη μεγάληόπερα του Μότσαρτ, ή τουλάχιστον ηπρώτη μεγάλη όπερα της ενήλικης ζωήςτου. Σ’ αυτό το έργο, ο 25χρονος Μό-τσαρτ πειραματίστηκε πολύ και, χρησι-μοποιώντας παλιά πρότυπα και υπο-δείγματα, έδωσε στην «όπερα σέρια»μια καινούργια ζωή. Στον Ιδομενέα θαβρει κανείς θαύματα που δεν θα ξανα-κουστούν σε κατοπινές όπερες, καθώςκι ένα απίστευτα δεξιοτεχνικό ορχη-

στρικό γράψιμο και στις τρεις πράξειςτου έργου.

Πόσο δύσκολο είναι να παρουσιαστείμια όπερα σε συναυλιακή μορφή; Πι-στεύετε ότι υπάρχει φόβος να χάσεικάτι από την εκφραστικότητά της;Η δυσκολία μπορεί να βρίσκεται στηνπλοκή, στην αφήγηση του έργου. Εκείδηλαδή όπου είναι πολύ δύσκολο νακατανοήσεις την ιστορία χωρίς τα κο-στούμια και τα απαραίτητα θεατρικάσκηνικά και αντικείμενα. Όμως, πιστεύωότι η συναυλιακή μορφή μπορεί να είναιγεμάτη ζωντάνια κι εκφραστικότητα ανέχει προηγηθεί σκληρή και ειδική δου-λειά από τους τραγουδιστές κατά τηδιάρκεια των προβών. Η σκληρή αυτήδουλειά προϋποθέτει να έχουν ασχο-ληθεί με την υποκριτική και να τραγου-δούν με την ψυχή τους. Όμως, όσοναφορά συγκεκριμένα στον Ιδομενέα, ηπαρουσίασή του σε συναυλιακή μορφήείναι πολύ ενδιαφέρουσα. Ο Μότσαρτσυμπεριφέρεται στην ορχήστρα σαν να

είναι υπαρκτό πρόσωπο, σαν να κατέχειδηλαδή σημαντικό ρόλο στην πλοκήτου έργου. Να σας πω την αλήθεια, πι-στεύω ότι η ορχήστρα στο συγκεκρι-μένο έργο προσωποποιεί τον θεό Πο-σειδώνα, ο οποίος μπορεί να νοείταιπάντα παρών, αλλά δεν εμφανίζεταιποτέ παρά μόνο μέσα απ’ τους χρη-σμούς του.

Πιστεύετε ότι ο Ιδομενέας είναι μιαδιαχρονική όπερα; Τι έχει να πει τε-λικά ο Ιδομενέας στο κοινό του 21ουαιώνα;Η ομορφιά της σύνθεσης του Μότσαρτκαι η θεατρική του φαντασία θα ελκύ-ουν πάντα τους λάτρεις της μουσικής.Αλλά εκτός απ’ αυτό, ακόμα και σήμεραθα εκπλαγεί κανείς από το πόσο ενδια-φέροντες είναι οι γυναικείοι χαρακτήρεςστις συνθέσεις και τις όπερές του. Για πα-ράδειγμα, ο τρόπος που σκιαγραφεί τηνεαρή Ιλιάδα, μια γυναίκα ταυτόχροναευαίσθητη και τολμηρή, είναι ιδιαίτεραελκυστικός. Κι αυτός ο χαρακτήρας πα-

O

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 53Μουσικη

ρουσιάζεται σε αντίθεση με την καταρα-μένη Ηλέκτρα, που βρίσκεται πάντα σεάρνηση, απελπισμένη όταν οι άλλοι χαί-ρονται, κι ευτυχισμένη πια στη δεύτερηπράξη, όταν οι άλλοι θρηνούν για τηνκατάστασή τους. Η Ηλέκτρα κυριεύε-ται/συνοδεύεται από τις μεγαλύτερες δυ-νάμεις (πράξη πρώτη και τρίτη), αλλά κιαπό τις πιο μικρές (πράξη δεύτερη). Νο-μίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο ο Μό-τσαρτ αποδίδει τους χαρακτήρες είναιπραγματικά μοντέρνος.

Το 2006 τραβήξατε την προσοχή κοι-νού και κριτικών με την παράστασητου Ιδομενέα και φαίνεται ότι χειρίζε-στε τις όπερες του Μότσαρτ με εξαι-ρετική δεξιοτεχνία. Το γεγονός ότι πα-ρουσιάζετε πάλι Μότσαρτ, και δη τονΙδομενέα, αποτελεί για σας μία συνεχήπρόκληση ή είναι απλά αποτέλεσματης οικειότητάς σας με το έργο του;Φυσικά, πάντα με ελκύει το να επανέρ-χομαι στα αριστουργήματα του Μό-τσαρτ, ειδικά ως μαέστρος του Cercle del‘Harmonie. Εξάλλου, ως ορχήστρα, δενσταματάμε ποτέ να πειραματιζόμαστεκαι ν’ αναζητούμε νέους τρόπους για ναπαρουσιάσουμε τα κλασικά έργα αυτήςτης εποχής, είτε αυτά είναι λυρικά είτεσυμφωνικά.

Μιλήστε μας λίγο για τον Κύκλο τηςΑρμονίας (Cercle de l‘Harmonie). Όταν ο Ζυλιέν Σοβέν και εγώ ιδρύσαμεαυτή την ορχήστρα το 2005, είχαμε κι οιδύο στο μυαλό μας τη δημιουργία ενόςεξειδικευμένου ορχηστρικού συνόλουπου θα επικεντρωνόταν στη μουσική τουτέλους του 18ου αιώνα και κυρίως σταέργα του Μότσαρτ, του Χάυντν, του Μπε-τόβεν και κάποιων Γάλλων σύγχρονών

τους. Πολλά άλλα γνωστά μουσικά σύ-νολα είχαν ήδη καθιερωθεί με μπαρόκρεπερτόριο, αλλά καμία γαλλική ορχή-στρα δεν είχε «αγγίξει» τις μεγάλες όπερεςτου Μότσαρτ ή τις επαναστατικές «opéras-comiques». Η γρήγορη αναγνώριση, πουήρθε μέσω του Φεστιβάλ της Beaune, καιη πρώτη μας ηχογράφηση στην EMI Vir-gin επιβεβαίωσαν το γεγονός ότι το Cer-cle de l‘Harmonie είχε βρει τελικά τη θέσητου στον σύγχρονο μουσικό κόσμο.

Με το Cercle de l‘Harmonie επιμένετε,λοιπόν, ιδιαίτερα στη μουσική του τέ-λους του 18ου αιώνα. Έχει κάποια ιδι-αίτερη σημασία για εσάς από μουσικήκυρίως άποψη, ή σας φαίνεται μια εν-διαφέρουσα εποχή και από άποψηπολιτική και κοινωνική;Όπως ανέφερα και παραπάνω, το Cerclede l‘Harmonie είναι στενά συνδεδεμένομε το τέλος του 18ου αιώνα, γιατί ο Ζυ-λιέν Σοβέν κι εγώ αποφασίσαμε ότιέχουμε κάτι να πούμε για τη μουσική αυ-τής της εποχής. Σίγουρα, η άνοδος τουΔιαφωτισμού στην Ευρώπη και η πτώσητου Παλαιού Καθεστώτος (γαλλική μο-ναρχία) στη Γαλλία επηρέασαν βαθιά τιςτέχνες της εποχής και τον τρόπο με τονοποίο δίνονταν οι παραστάσεις. Όταν,για παράδειγμα, εκτελούμε τις συμφω-νίες του Χάυντν ή τη Λοντόισκα του Κε-ρουμπίνι, μια επαναστατική όπερα πουγράφτηκε το 1791, γνωρίζουμε ότι αυτάτα έργα άνοιξαν το δρόμο για το ρομα-ντισμό και οδήγησαν στις δημιουργίεςτου Μπετόβεν και του Μπερλιόζ, τα έργατων οποίων παρουσιάζουμε και ηχογρα-φούμε αυτή την περίοδο.

Θα λέγατε ότι λειτουργείτε περισσό-τερο σαν ομάδα όπου τα πάντα συ-

ναποφασίζονται, ή υπάρχουν αναπό-φευκτα σχέσεις ιεραρχίας;Οφείλω να πω ότι παρόλο που εγώ, ωςμαέστρος, έχω όλη την ευθύνη κατά τηδιάρκειά της πρόβας και των παραστά-σεων, οι κοινές κατευθύνσεις και από-ψεις που μοιράζομαι με τον Ζυλιέν Σο-βέν και η συμμετοχή πολλών μουσικώνστην ορχήστρα επιτρέπουν ένα δημο-κρατικό τρόπο στη λήψη αποφάσεων.

Κύριε Ρορέρ, πιστεύετε πως η μου-σική πρέπει να βασίζεται πάντα σεκανόνες και να αποτελεί προϊόν με-λέτης; Υπήρξαν μουσικά είδη που αμ-φισβήτησαν κατά καιρούς αυτούςτους κανόνες. Αν κάτσουμε να προσέξουμε λίγο αρι-στουργήματα όπως τον Ιδομενέα τουΜότσαρτ και την 1η Συμφωνία του Μπε-τόβεν, που μόλις πρόσφατα ηχογραφή-σαμε, αντιλαμβανόμαστε αμέσως τοπόσο προσεκτικά αυτοί οι δύο μουσικοίμελέτησαν τους κλασικούς κανόνες, τηναντίστιξη και την πολυφωνία. Μ’ όληαυτή τη γνώση στα χέρια τους, μπόρε-σαν να κατανοήσουν την ουσία των γαλ-λικών λυρικών τραγωδιών, ο πρώτος, καιτα όψιμα έργα του Χάυντν, ο δεύτερος,και μόνο έτσι κατάφεραν να δημιουρ-γήσουν νέα μουσικά πράγματα και ναδώσουν καινοτόμες κατευθύνσεις σε άλ-λους συνθέτες.

Ασχολείστε μόνο με την κλασική μου-σική; Εκτός από κλασική μουσική τιάλλα ακούσματα έχετε; Υπάρχει κά-ποιος σύγχρονος καλλιτέχνης πουεκτιμάτε;Μου αρέσει ιδιαιτέρως ο Μπιλ Έβανςκαι ο Στίβι Γουόντερ, ενώ θαυμάζω τηδουλειά του Στιβ Ράιχ, του Τζον Άνταμς

και του Λέοναρντ Μπέρνσταϊν, από τουςοποίους εμπνέομαι και για τις δικές μουσυνθέσεις.

Έχετε ξαναεμφανιστεί στην Ελλάδα μετο Cercle de l’Harmonie στο ΦεστιβάλΑθηνών. Πώς ήταν η εμπειρία σας απότο ελληνικό κοινό και τι περιμένετεαπό τη φετινή σας εμφάνιση;Το κοινό του Ελληνικού Φεστιβάλ είναιπολύ φιλόξενο και γενναιόδωρο. Αυτότο νιώσαμε έντονα το 2009, οπότε και εί-χαμε ξαναπαρουσιάσει Μότσαρτ. Ελ-πίζω πως αυτή η καταπληκτική και σπά-νια όπερα, που θα παρουσιαστεί στηνΕλλάδα, να τους ευχαριστήσει όλουςακόμα περισσότερο. s­­

InfoΒόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ Ιδομενέας, Βασιλιάς της ΚρήτηςΌπερα ή συναυλία; Συναυλία ή όπερα;Όπερα σε συναυλιακή μορφή θα παρου-σιάσει το Le Cercle de l’Harmonie υπό τημουσική διεύθυνση του νεαρού ΖερεμίΡορέρ.

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα«Χρήστος Λαμπράκης» 4 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 30€ (VIP), 20€ (Ζώνη Α), 15€ (Ζώνη Β), 10€ (Ζώνη Γ), 5€ (Φοιτητικό - ΑΜΕΑ)

54 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] Μουσικη

O Mότσαρτ έγραψε τον ιδομενέα στα 25Η τρίπρακτη όπερα Iδομενέας του Μότσαρτ χρησιμοποιεί τηνopera seria ως πρότυπο και ταυτόχρονα ανατρέπει τις συμβάσειςτης , συναιρώντας δημιουργικά τις επιρροές του γαλλικού μπαρόκ,την πληθωρική γραφίδα των Ιταλών και την επαναστατική οπε-ρατική αναμόρφωση που επιχείρησε ο Γκλουκ. Βασισμένη στοναρχαιοελληνικό μύθο της επιστροφής του βασιλιά της ΚρήτηςΙδομενέα στην πατρίδα του μετά την πολιορκία της Τροίας, απο-τελεί ιταλική διασκευή του ομώνυμου πεντάπρακτου δράματοςτου Αντουάν Νταντέ. Στην εκδοχή του λιμπρετίστα Τζιανμπατί-στα Βαρέσκο που θα χρησιμοποιήσει ο Μότσαρτ, οι ήρωες ψυχο-γραφούνται πιο απλοϊκά και, παρά τις τραγικές συγκρούσεις και ταέντονα συναισθήματα που αποτυπώνονται επί σκηνής, η δράσηολοκληρώνεται σ’ ένα ευτυχές τέλος.

Ο Ιδομενέας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μόναχο, υπότη διεύθυνση του Μότσαρτ, το 1781, όταν ο συνθέτης ήταν 25ετών∙ έκτοτε συμπεριλαμβάνεται σταθερά στο καθιερωμένο οπε-ρατικό ρεπερτόριο. Με τη χορωδία να παίζει σημαντικό ρόλο στηδράση, το έργο εμφανίζει εξαιρετική ηχοχρωματική ποικιλία, με-γάλο πλούτο στις συνοδευόμενες μελωδικές απαγγελίες (recitativiaccompaniati) και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελωδική γραμμή.

κώστας κουτσολέλος - γκίγκη Αργυροπούλου - Βασίλης Νούλας

εκτός σχεδίου πόλεωςTι διαφορετικό γεννιέται όταν η παράσταση δεν γίνεται σ’ έναν κλειστό και οργανωμένο χώρο αλλά σεταράτσες και σε απροσδόκητες γωνιές της πόλης; Οι σκηνοθέτες των ομάδων Mag, Mkultra και NovaMelancholia μας μίλησαν για το «πείραμα» των Πολεοδομών.

Από τις Ξένια Πηρούνια και Μαρία Σιδηροπούλου

Κώστας Κουτσολέλος – ΜagΠολεοδομία #1: Αυτοβιογραφία (Τόμας Μπέρνχαρτ)

© Β

ασίλ

ηςΜ

αθιο

υδάκ

ης

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 55

Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο του Αυ-στριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρ-νχαρτ;Κώστας Κουτσολέλος: O λόγος είναιαπλός. Eίναι το αγαπημένο μου λογοτε-χνικό έργο. Μια αυτοβιογραφία που έχειγράψει ο Τόμας Μπέρνχαρτ και αναφέ-ρεται στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια,τα οποία πέρασε κυρίως μέσα σε ιδρύ-ματα, οικοτροφεία και νοσοκομεία. Στοκέντρο του έργου δεν είναι όμως τόσοτα περιστατικά που του συνέβησαν μέσασ’ αυτά τα είκοσι χρόνια της ζωής του.Υπάρχει ένας πολύ βαθύς θυμός πίσω απ’αυτό το έργο για το πώς οι άνθρωποι

ζουν τις ζωές τους. Και κάθε φράση πουλέει ο Μπέρνχαρτ πάνω σ’ αυτό είναι μιαφράση που την πιστεύω κι εγώ.

Διαβάζω ότι ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε εγκλεισθεί μόνος του σ’ έναχώρο και ότι αντιμετώπιζε το χώροτου σπιτιού σαν φρούριο...Μιλάμε για την περίοδο του ναζισμούστην Αυστρία, για ένα πολύ αυστηρό πε-ριβάλλον. Όταν ήταν μικρός, έζησε σεοικοτροφεία και πέρασε πολλά χρόνιασε νοσοκομεία λόγω πνευμονικών πα-θήσεων. Οπότε, το μεγαλύτερο μέροςτων παιδικών και εφηβικών του χρόνων

δεν το πέρασε ελεύθερος αλλά κλεισμέ-νος πίσω από τοίχους. Γράφει κάπου ότιαντιμετωπίζει «όλη την ύπαρξη, όλη τηζωή σαν μια φυλακή». «Είμαστε καταδι-κασμένοι σε μια ζωή, κι αυτό σημαίνει σεισόβια» τονίζει κάπου αλλού. Όσο κι ανακούγεται ποιητικό, εγώ το πιστεύω.

Γιατί επιλέξατε ο δικός σας χώρος να εί-ναι μια αυλή στη Σχολή Καλών Τεχνών; Αυτός ο χώρος δεν είναι ούτε ακριβώςδημόσιος ούτε ιδιωτικός. Είναι κάπουανάμεσα. Πρώτα βρήκαμε το χώρο, καιμε κάποιο τρόπο αυτό το κείμενο, πουτο είχαμε πάντα στο μυαλό μας, ταί-

ριαξε σ’ αυτό που θέλαμε να κάνουμε.Είναι ένας χώρος ανάμεσα σε τρία κτί-ρια. Δεν έχει συγκεκριμένη χρήση, κιεπειδή έχει τοίχο παντού, δεξιά-αρι-στερά, περιέχει αυτό το στοιχείο τουεγκλεισμού που «δένει» με το κείμενοτου Μπέρνχαρτ. Ο χώρος και τα σώ-ματα μέσα σ’ αυτόν είναι η βασική συν-θήκη της παράστασης. Αυτό που μαςενδιαφέρει είναι πώς μέσα σ’ αυτόν τοναίθριο χώρο οι ηθοποιοί φτιάχνουν έναθέαμα δρόμου, ένα περίεργο τσίρκο,και μέσα απ’ αυτό αναδύονται οι εικόνεςκαι οι καταστάσεις χωρίς να χρησιμο-ποιούμε ιδιαίτερα την πρόζα. s­­

ΘEATpO

Γιατί η παράσταση ονομάζεται Μιαεκδρομή; Tι περιλαμβάνει. Πώς ξεδι-πλώσατε την ιδέα σας;Γκίγκη Αργυροπούλου: Μα πρόκειταιόντως για μια εκδρομή. Μια εκδρομήστο κέντρο της Αθήνας ένα καλοκαι-ρινό βράδυ, κατά την οποία καλούμετο θεατή ν’ αντικρίσει κάτι ήδη γνώριμομε διαφορετική ματιά. Δεν ακολου-θούμε ένα γνωστό θεατρικό κείμενο,το υλικό της παράστασης έχει δημι-ουργηθεί συλλογικά στις πρόβες. Στησυνέχεια, μοντάραμε δραματουργικάτις επιμέρους εμπνεύσεις ώστε να δη-μιουργηθεί ένα ενιαίο νόημα, να μπο-ρεί το κοινό να παρακολουθήσει μια

στρωμένη αφήγηση. Δεν είναι, βε-βαίως, ένα μονοδιάστατο έργο, αλλάδιαδραστικό. Το κοινό θα περπατήσειστους χώρους του σχολείου, όπου θαυπάρχουν εγκαταστάσεις που αντι-προσωπεύουν γνωστές γωνιές και ει-κόνες της Αθήνας.

Γιατί επιλέξατε ένα σχολείο για ναπάτε αυτή την «εκδρομή»;Είναι κάτι σαν μικρογραφία της Αθήνας,μια χαρτογράφηση. Το σχολείο είναιγνώριμο σε όλους μας. Είναι ένας χώροςαπ’ όπου όλοι περνάμε και κανείς τελικάδεν μένει. Κάπου όπου όλοι αφήνουμετο σημάδι μας, όπως ο καθένας αφήνει

το δικό του σημάδι σε μια πόλη. Όλοιαλλάζουν την πόλη τους, με τις δομέςπου κατασκευάζουν, με τα μέρη που δη-μιουργούν, προσωρινά ή μόνιμα. Το σχο-λείο είναι ένας χώρος όπου εκπαιδευό-μαστε για να πάμε σε μια πόλη. Οπότεγια το κοινό είναι ωραίο να ξαναβρεθεί σ’έναν παλιό γνώριμο χώρο, όπου θα εκτί-θενται διάφορες εικόνες της πόλης. Απότην παλιά Αθήνα μέχρι τη σημερινή.

Πώς αλλάζει άραγε η πόλη;Με πολλούς τρόπους, αλλά κυρίως απότο πώς χρησιμοποιούνται οι δημόσιοιχώροι της. Η Αθήνα είναι πολύ διαφο-ρετική το καλοκαίρι, η πόλη αλλάζει

εξαιτίας της χρήσης των ανοιχτών χώ-ρων της. Όλοι βγαίνουν στα μπαλκό-νια, στις αυλές, ακόμη και στα μπαρ οιπερισσότεροι έξω κάθονται. Προσω-πικά η φροντίδα και το ενδιαφέρον μαςεστιάστηκαν στην ατμόσφαιρα που δη-μιουργεί ο ίδιος ο χώρος και, στη συνέ-χεια, στην κοινωνική του χρήση. Στόχοςμας να αναδείξουμε τη συνομιλία τουχώρου και της χρήσης του, του ιδιωτι-κού με το δημόσιο. Με αυτό το στόχοστήσαμε αυτό το θέαμα που, με τηνπρώτη ματιά, μοιάζει με παράσταση.Σύμφωνοι, έχει τη δομή μιας παράστα-σης. Από την άλλη, όμως, είναι; Θα απα-ντήσουν οι θεατές. s­­

Γκίγκη Αργυροπούλου – ΜkultraΠολεοδομία #2: Μια εκδρομή©

Bίκ

υ Γε

ωργ

οπού

λου

56 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] ΘEATpO

© Β

ασίλ

ης Ν

ούλα

ς

InfoΠΟΛΕΟΔΟΜΕΣ

Τρεις νέες ομάδες –κι άλλες δύο προσε-χώς– στήνουν τις παραστάσεις τους σεεξωτερικούς χώρους: στην ταράτσα τουΓαλλικού Ινστιτούτου, στις αυλές σχο-λείων, στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ας πάμελοιπόν θερινό θέατρο σε χώρους που δενείχαμε φανταστεί.

Ομάδα Mag Πολεοδομία #1: Αυτοβιογραφία(Τόμας Μπέρνχαρτ) Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών 3-5 Ιουλίου, 21:00

Ομάδα Mkultra Πολεοδομία #2: Μια εκδρομή9 & 34 Γυμνάσιο & ΓΕΛ Αθηνών7-9 Ιουλίου, 21:00

Ομάδα Nova Melancholia Πολεοδομία #3: Πρώτος Στοχασμός:Περί όσων μπορούν να τεθούνεν αμφιβόλω Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 10-12 Ιουλίου, 21:00

Εισιτήρια: 20€, 10€ (Φοιτητικό)

Βασίλης Νούλας – Nova MelancholiaΠολεοδομία #3: Πρώτος στοχασμός: Περί όσων μπορούν να τεθούν εν αμφιβόλω

Γιατί επιλέξατε το κείμενο ενός ορ-θολογιστή όπως ο Γάλλος φιλόσοφοςΡενέ Ντεκάρτ, ο Καρτέσιος;Βασίλης Νούλας: Έχει μια περίεργη επι-καιρότητα, καθώς ο πρώτος αυτός στο-χασμός έχει τον τίτλο Περί όσων μπορούννα τεθούν εν αμφιβόλω. Πάντα είναι επί-καιρο το να σκεφτόμαστε, να επανα-προσδιορίζουμε τις βεβαιότητές μας, ναξαναβλέπουμε τα δεδομένα και να τα θέ-τουμε σε κρίση. Θεωρώ πολύ χρήσιμη τηνπροσφυγή στη φιλοσοφία, γιατί η φιλο-σοφία παίρνει μια απόσταση από τα πράγ-ματα, εισάγει στη ζωή την αμφιβολία.Αυτό εκφράζει μια ωριμότητα και μπορείνα οδηγήσει σε πιο ψύχραιμες αποφάσεις.

Η παράσταση επιχειρεί μια ρυθμική-μουσική προσέγγιση του Πρώτου

στοχασμού. Δηλαδή;Η παράσταση έχει μια τριμερή δομή. Στοπρώτο μέρος βλέπουμε την εκγύμνασητου ηθοποιού προκειμένου να επιχειρή-σει το φιλοσοφικό άλμα, είναι το βουβόμέρος. Στο κύριο μέρος, η ηθοποιός, ηΒίκυ Κυριακουλάκου, ερμηνεύει το κεί-μενο ενώ, ταυτόχρονα, ο Τάσος Στάμουπαράγει ζωντανή μουσική. Συνδιαλέγεταιμουσικά και αυτοσχεδιαστικά με το λόγοτης ηθοποιού, έτσι το αποτέλεσμα είναιμια ρυθμική παρτιτούρα. Το τρίτο μέροςτης παράστασης είναι ένα μουσικοχο-ρευτικό πρόγραμμα, το οποίο συμπυ-κνώνει και μεταβολίζει, ας πούμε, τονόημα του καρτεσιανού λόγου σε θέαμα.

Το έργο θα παρουσιαστεί στην ταρά-τσα του Γαλλικού Ινστιτούτου. Γιατί

διαλέξατε τον συγκεκριμένο χώρο;Διότι, καταρχάς, συνδέεται με τον Ντε-κάρτ, που είναι Γάλλος στοχαστής καιμάλιστα ο σημαντικότερος στοχαστήςπου ξεκινάει τη νεότερη φιλοσοφίατου ορθού λόγου. Είναι πολύ όμορφονα ακούς την πρόζα ενός ορθολογι-στή-θεμελιωτή του σύγχρονου δυτι-κού πολιτισμού, με φόντο την Ακρό-πολη. Μια μεγάλη στιγμή της Δύσης, οαρχαίος ελληνικός πολιτισμός, συνα-ντάται συμβολικά με τη συνέχειά τουπου στη φιλοσοφία, σε μεγάλο βαθμό,εκφράζεται από τον Καρτέσιο. Με τηνταράτσα αυτή που έχει θέα στην Ακρό-πολη συνδέεται η απόσταση την οποίαχρειάζεται να διανύσει η φιλοσοφίαγια να προσεγγισθεί το νόημα τωνπραγμάτων. s­­

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 57ΘEATpO

58 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011]

γ ι ά ν ν η ς ρ ή γ α ς – γ ρ η γ ό ρ η ς κ α ρ α ν τ ι ν ά κ η ς – κ Θ Β ε

50 χρόνια κομμάτιαΕπέτειος 50 ετών για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με μια παράσταση-φόρο τιμής στις πιο γνωστές παραστάσεις αρχαίου δράματος και στις μεγάλες προσωπικότητες του ελληνικού θεάτρου.

Από την Έλια Αποστολοπούλου

ΘEATpO

© Γι

ώργ

ος Χ

ρυσο

χοΐδ

ης

ι σκηνοθέτες ΓιάννηςΡήγας και ΓρηγόρηςΚαραντινάκης αξιοποι-ούν τον πλούτο του αρ-χειακού υλικού τουΚρατικού Θεάτρου Βο-ρείου Ελλάδος, που πε-

ριλαμβάνει οπτικοακουστικά, φωτο-γραφικά και ηχητικά ντοκουμέντα, καισυνθέτουν μια παράσταση που μας τα-ξιδεύει στις παραστάσεις αρχαίου δρά-ματος από το 1961 έως σήμερα, μέσααπό τα μάτια ενός φροντιστή, του Γιώρ-γου Αρμένη. Πριν την πρεμιέρα του έρ-γου, στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου,οι δύο σκηνοθέτες μιλάνε στην εφ για τοιδιότυπο αυτό εγχείρημα.

Μικρά Διονύσια στο Αρχαίο Θέατροτης Επιδαύρου. Τι θα δούμε σ’ αυτήτην παράσταση;Γιάννης Ρήγας: Θα είναι μια παρά-σταση αφιερωμένη στα 50 χρόνια τουΚρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.Εμείς σκύβουμε πάνω από την ιστορίατου από το 1961 και στήνουμε μια πα-ράσταση, η οποία αποτελείται από απο-σπάσματα αρχαίου δράματος –κωμω-δία και τραγωδία– σε αλληλεξάρτησημε αρχειακά κομμάτια που θα παρου-σιάζονται σε οθόνη κατά τη διάρκειατης παράστασης. Από άλλες παραστά-σεις υπάρχουν μόνο ηχητικά κι από άλ-λες και οπτικοακουστικά ντοκουμέντα.Παράλληλα, στήνουμε κάποια απο-σπάσματα απ’ το αρχαίο δράμα, ταοποία όμως, ενώ έχουν την αναφοράτους στη μνήμη, είναι εντελώς και-νούργια. Είναι δηλαδή μια νέα παρά-σταση δύο σκηνοθετών, οι οποίοι με-λέτησαν αυτή την ιστορία καιπροσπάθησαν να την ερμηνεύσουν σή-μερα με σεβασμό στην ιστορία τουΚΘΒΕ και με την ανάγκη άλλοτε να κα-ταθέσουν τη δική τους ματιά κι άλλοτενα συνομιλήσουν μ’ αυτή την ιστορία.

Γρηγόρης Καραντινάκης: Μέσα απότις μνήμες ενός τεχνικού, ο οποίος έχειουσιαστικά μεγαλώσει μέσα στο Κρα-τικό Θέατρο κι έχει περάσει όλο το πα-ρασκήνιο μιας παράστασης, γίνεται μιααναγωγή της προσέγγισης αυτών τωνκειμένων στο σήμερα. Αυτός φέρει επίσκηνής τη μία δράση μετά την άλλη καιενίοτε συμμετέχει. Μέσα στο φαντα-σιακό κομμάτι που εμπεριέχει η μνήμη–η μνήμη ανασυνθέτει τα πράγματαόπως θέλει πολλές φορές–, βάζει και τονεαυτό του να συμπρωταγωνιστεί, να πα-ρασέρνει κάποιους από τους ήρωες τωνεπεισοδίων και ν’ αλλάζει τον ρου τηςιστορίας κατά το δοκούν.

Πώς προέκυψε η ιδέα για μια τέτοιαπαράσταση;Γ.Κ. Η επέτειος του χρυσού γάμου (γέ-λια) είναι τόσο δυνατή, που ο καλλιτε-χνικός διευθυντής, Σωτήρης Χατζάκης,θέλησε από την αρχή να της δώσει μιαβαρύτητα, ώστε να μην παρουσιαστείένα έργο, αλλά μια συνολική κατάθεση

της πορείας αυτού του θεάτρου μέσααπ’ τη μνήμη και τη διαδοχή των παρα-στάσεων. Η επιλογή των κειμένων έγινεαπό τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, οοποίος είχε κατά νου το αρχειακό υλικό,την παραστασιολογία από το 1961 έωςσήμερα. Χρησιμοποιώντας σπαράγ-ματα από όλα τα έργα, δημιούργησεένα νέο έργο με τη δομή μιας αρχαίαςτραγωδίας.

Πώς έγινε η επιλογή του αρχειακούυλικού;Γ.Κ. Παρουσιάζονται αποσπάσματα απόόλο το ρεπερτόριο του Κρατικού Θεά-τρου στο αρχαίο δράμα από το 1961,όταν έγινε η πρώτη παράσταση στουςΦιλίππους μέχρι και την περσινή. Γιαεμάς αυτό το αρχειακό υλικό είναι έναςολόκληρος κόσμος και προσπαθήσαμενα το χειριστούμε με τον καλύτεροτρόπο.

Πώς δουλέψατε μ’ αυτό το υλικό;Γ.Κ. Ο Φελίνι λέει ότι ο σκηνοθέτης δενπρέπει να μιλάει σε τρεις περιπτώσεις:πριν από το έργο, κατά τη διάρκειά τουκαι μετά (γέλια). Σκηνοθετικά προσπα-θήσαμε να συνθέσουμε όλο αυτό τουλικό, ώστε να έχει μια ενιαία φόρμα –όσο γίνεται, γιατί το ίδιο το υλικό αντι-στέκεται στην ομογενοποίηση. Φροντί-σαμε ώστε η αλλαγή από το ένα έργοστο άλλο να γίνει διακριτικά και να απο-τελέσει μια ενιαία παράσταση. Να μηνείναι, δηλαδή, ένα ποτ πουρί, αλλά μιαματιά στα ίδια τα γεγονότα. Ο χορόςσυνδέει όλα τα δρώμενα και αποτελείτον συνδετικό μίτο. Ο Γιώργος Αρμένηςυποδύεται έναν απλό, λαϊκό άνθρωπο, οοποίος για 50 χρόνια, απ’ το πρωί μέχριτο βράδυ, έχει ζήσει στο σανίδι τα πάντακι έχει συνεργαστεί με όλους τους αν-θρώπους. Απ’ τη μια ο χορός που είναιένα ζωντανό συστατικό του αρχαίουδράματος –από τη φύση του ένας μί-τος– κι απ’ την άλλη αυτός ο άνθρωποςαποτελέσαν τα δύο σημαντικά κλειδιά,ώστε να αποκωδικοποιήσουμε όλααυτά τα σπαράγματα και να τα κάνουμεένα ενιαίο σύνολο. Γ.Ρ. Όλη η παράσταση είναι δομημένηπάνω στο μοντέλο του αρχαίου δράμα-τος: πάροδος, επεισόδια, χορικά. Υπάρ-χει ο φροντιστής, οι ηθοποιοί που ερ-μηνεύουν ρόλους, κι ο χορός, ο οποίοςείναι ενιαίος κι ενώνει όλο το σύστημα.Με διακριτικό τρόπο περνάει από το έναπράγμα στο άλλο και μπορεί να συνυ-πάρχει παντού.

Μιλήστε μας για τις συνεργασίες αυ-τής της παράστασης;Γ.Ρ. Υπάρχει μια σχέση μεταξύ των δύοσκηνοθετών, η οποία είναι σε όλα ταεπίπεδα υπέροχη. Και υπάρχει μιασχέση δική μας με τον θίασο, η οποίαυπερβαίνει το επαγγελματικό επίπεδοκι έχει σφυρηλατηθεί μέσα στο χρόνομε πολλαπλές δοκιμασίες. Είναι μια πα-ράσταση που θα χαρακτηριστεί από τησύμπνοια που διαπνέει το θίασο. Είναιη δουλειά μιας ομάδας και όλοι έχουν

το ίδιο μερίδιο στην πορεία αυτού τουεγχειρήματος.

Γιατί Μικρά Διονύσια;Γ.Ρ. Στην αρχαιότητα υπήρχαν τα Με-γάλα Διονύσια και τα Μικρά ή Κατ’αγρούς Διονύσια. Για να μην κατηγορη-θούμε ότι πάμε να κάνουμε τα ΜεγάλαΔιονύσια και με μια μεγάλη δόση χιού-μορ, επιλέξαμε να είναι μικρά και τηνίδια στιγμή ο τίτλος να είναι εμβληματι-κός και να αποδίδει μια τιμή σε όλο αυτότο γεγονός το οποίο λέγεται θέατρο. Τηνώρα που δουλεύουμε, χαιρόμαστε πουσπαζοκεφαλιάζουμε για να παράγουμεθέατρο.

Τι είναι τελικά σήμερα το ΚΘΒΕ;Γ.Ρ. Το ΚΘΒΕ αυτή τη στιγμή προσπαθείνα αντεπεξέλθει στη δίνη των καιρών,πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα της γε-νικευμένης κατάθλιψης λόγω της οικο-νομικής κρίσης που βιώνει η χώρα, μεεξωστρέφεια, με παραστάσεις, μεάνοιγμα στους νέους και στη βαλκανική.Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του, ο Σω-τήρης Χατζάκης, ορίζει και τη ρότα του,ώστε σαν μια βεντάλια ν’ ανοίγεται στονκόσμο δυναμικά, έχοντας κατά νου απότο λαϊκό θέαμα μέχρι το άκρως πειρα-ματικό. Μ’ αυτή τη λογική σκοπεύουμενα κινηθούμε και στο μέλλον, ώστε νααφορά όλο τον κόσμο και να μπορεί οκαθένας να επικοινωνήσει μ’ εκείνο τοείδος του θεάματος που τον αντιπρο-σωπεύει. Επίσης, το ΚΘΒΕ πρέπει να επι-στρέψει στον πολίτη ένα κομμάτι απ’αυτό που του αναλογεί, με δράσεις πουέχουν ήδη ξεκινήσει από πέρσι, σχέσειςμε άλλους πολιτιστικούς φορείς της πό-λης και της βόρειας Ελλάδας ευρύτερα.Αυτοί είναι οι πυλώνες που θα κινη-θούμε και φέτος. Βέβαια με αρκετό σκε-πτικισμό, κοιτάζοντας το μέλλον με αι-σιοδοξία, αλλά αντιμετωπίζοντας καιτην πραγματικότητα απ’ την άλλη. s

η ισΧυσ εΝ τη εΝΩσειΑπέναντι, (σχεδόν) όλος ο θίασος επίσκηνής. Την Ταμίλα Κουλίεβα, τονΓιάννη Μαλούχο, την ΦωτεινήΜπαξεβάνη και τον Γιώργο Αρμένηπλαισιώνουν (από αριστερά) ο Γιάννης Καλατζόπουλος, ο Νίκος Ψαρράς, ο Δημήτρης Κολοβός, ο Κώστας Σαντάς, ο ΛάζαροςΓεωργακόπουλος, η Λίνα Λαμπράκη, ο Βασίλης Σπυρόπουλος, η ΑλεξάνδραΣακελλαροπούλου. Πάνω, οι δύοσκηνοθέτες. Κορυφή ο Γιάννης Ρήγας,κάτω ο Γρηγόρης Καραντινάκης.

InfoΚρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Μικρά Διονύσια

Μια αναδρομή στα 50 χρόνια του ΚΘΒΕμέσα από τα μάτια ενός φροντιστή, τουΓιώργου Αρμένη. Σκηνοθεσία: Γιάννης Ρή-γας, Γρηγόρης Καραντινάκης, Κείμενα:Κώστας Γεωργουσόπουλος, Παίζουνακόμα: Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Γιάν-νης Καλατζόπουλος, Ταμίλα Κουλίεβα,Γιάννης Μαλλούχος, Φωτεινή Μπαξε-βάνη, Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Νί-κος Ψαρράς

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 8-9 Ιουλίου, 21:00Εισιτήρια: 50€, 40€, 25€, 15€

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 59ΘEATpO

Ο

60 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] ζΩΩδιΑ

STAR WARSΤα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

To tip του ασ τρολόγου Στ η χ ώ ρ α το υ π ο τ έ , π ο τ έ σ ο υ…

Κριός (21 Μαρτίου – 19 Απριλίου) Τα αισθηματικά σου εξακολουθούν να σε απα-σχολούν περισσότερο από κάθε άλλο τομέατης ζωής σου και να παιδεύουν και όλους τουςάλλους στους οποίους λες τον πόνο σου. Ηλύση που θα σε βγάλει από το συναισθημα-τικό αδιέξοδο στο οποίο έχεις βρεθεί, το«κλειδί» που θα ανοίξει την πόρτα του κατα-θλιπτικού δωματίου στο οποίο έχεις κλειστείεδώ και καιρό, είναι η λέξη «αποφασιστικό-τητα». Πολλές φορές, μια κακή απόφαση είναικαλύτερη από καμία. Έτσι λένε. Τουλάχιστον ηρόδα θα ξεκολλήσει απ’ τη λάσπη και θα προ-χωρήσεις σ’ ένα μέλλον που κανείς φυσικά δενσου εγγυάται ότι θα είναι καλύτερο από το πα-ρελθόν, αλλά τουλάχιστον θα είναι διαφορε-τικό από το παρόν στο οποίο έχεις παραμείνειγια πάρα πολύ καιρό... Θέατρο: Kolyada Teatr- Νικολάϊ Κολιάντα, Άμλετ του ΟυίλλιαμΣαίξπηρ 7-9 Ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο Η

Ταύρος (20 Απριλίου – 20 Μαΐου) Κι εκεί που νόμιζες ότι όλα τελείωσαν, να σου ηλύση που έρχεται ουρανοκατέβατη (ευτυχώςδηλαδή, γιατί αν περιμέναμε από σένα…). Ταπράγματα σε οδηγούν από μόνα τους στη βέλ-τιστη επιλογή, κι αυτό είναι κάτι που θα επι-δράσει εξαιρετικά ανακουφιστικά στην ψυχο-λογική σου κατάσταση (και θα μας ωφελήσειόλους, πίστεψέ με…). Αυτό που οφείλεις νακάνεις εσύ είναι να χαλαρώσεις (επιτέλους) καινα επικοινωνήσεις ξανά με το περιβάλλον σου.Συζήτησε, κουτσομπόλεψε, γενικώς χαλάρωσε,και βρες πιο φυσιολογικούς ρυθμούς. Μηναφήσεις τον κακό σου εαυτό να ξαναβγεί σύ-ντομα στην επιφάνεια και άφησε τους δικούςσου ανθρώπους να πάρουν επιτέλους μιαανάσα. Μουσική: Βόλφγκανγκ ΑμαντέουςΜότσαρτ, Ιδομενέας, Βασιλιάς της Κρήτης(Όπερα σε συναυλιακή μορφή) 4 Ιουλίου,Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Δίδυμοι (21 Μαΐου – 21 Ιουνίου)Κατακλύζεσαι από μια τρελή επιθυμία να κάνειςμια κοπάνα. Από τη δουλειά, από τη σχέση,από την οικογένεια… Εσύ θα μας πεις. Θα σεστεναχωρήσω, αλλά θα πρέπει να μαζέψεις τοναταχτούλη διαβολάκο που σου πιπιλάει το αυτίκαι σου βάζει φιτιλιές. Δεν είναι περίοδος αυτήγια επαναστατικές κινήσεις, ούτε για ρίσκα.Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο «διαβολάκος»δεν είναι και τόσο μεταφυσικό πλάσμα. Είναικάποιες κακές συναναστροφές που σε επηρε-άζουν αρνητικά και «σου βάζουν λόγια», κατάτο κοινώς λεγόμενο. Απόφυγε για λίγο τις «κα-κές παρέες», όλους δηλαδή εκείνους που έχουντην τάση να σε συμβουλεύουν και να εκφρά-ζουν κρίση για όλους τους τομείς της ζωής σου.Επιτέλους, μεγάλο παιδί είσαι… Μουσική:Συμφωνική Ορχήστρα του Θεάτρου Μπολ-σόι, Έργα Ραχμάνινοφ, Ντβόρζακ 13 Ιουλίου,Ηρώδειο

Καρκίνος (22 Ιουνίου – 22 Ιουλίου)Τα ηλικιωμένα πρόσωπα του περιβάλλοντόςσου απαιτούν την προσοχή σου και ενίοτε τηνυπακοή σου. Μην υποχωρείς αμέσως στουςσυναισθηματικούς εκβιασμούς τους και προ-σπάθησε με ψυχραιμία να δεις ποιες από τιςαπαιτήσεις τους είναι λογικές και ποιες όχι. Αναντιληφθείς ότι, παρ’ όλες τις προσπάθειές σου,η ένταση παραμένει, τότε ίσως, και εφόσοναυτό είναι δυνατόν, θα πρέπει να «ξεκόψεις» λι-γάκι. Τα συναισθηματικά σου, απ’ την άλλη, δενσου δίνουν την ικανοποίηση που ψάχνεις, κιαυτό είναι κάτι που σε κάνει να γίνεσαι ακόμαπιο παραπονιάρης και πιο μουτρωμένος. Πά-ντως με τα μούτρα και τα παράπονα ποτέ κα-νείς δεν πέτυχε κάτι πραγματικά καλό. Χαμο-γελάκι; Θέατρο: Ομάδα Nova Melancholia,Πολεοδομία #3: Πρώτος Στοχασμός: Περίόσων μπορούν να τεθούν εν αμφιβόλω 10-12Ιουλίου, Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών

Λέων (23 Ιουλίου – 22 Αυγούστου) Το άγχος σου είναι ένα σαράκι που σε κατα-τρώει, το έχεις καταλάβει αυτό; Είναι μιαύπουλη αρρώστια την οποία κάπου, κάπως,κάποτε τσίμπησες και ποτέ δεν αποφάσισες (ήδεν είχες την ευκαιρία) να αντιμετωπίσεις με τησοβαρότητα που θα έπρεπε. Παρατήρησε τηζωή σου και άλλαξε ό,τι είναι δυνατόν για ναεξαφανίσεις όλες τις μικρές καθημερινές πη-γές άγχους. Επιπλέον, βελτίωσε τη διατροφήσου και βρες πώς θα βελτιώσεις τον βραδινόσου ύπνο. Αυτά γι’ αρχή, γιατί στη συνέχεια θαπρέπει ν’ αναζητήσεις τις βαθύτερες αιτίες τηςανησυχίας σου και, πίστεψέ με, αυτό δεν θα εί-ναι καθόλου, μα καθόλου εύκολη υπόθεση. Ευ-τυχώς, η εποχή είναι κατάλληλη για να δεις ταπράγματα με μια ισορροπημένη προσέγγιση.Θέατρο: Θεατρική Διαδρομή - Πέτρος Φι-λιππίδης, Ειρήνη Αριστοφάνη 1 & 2 Ιουλίου,Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Παρθένος (23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου) Υπό κανονικές συνθήκες, τις περισσότερες φο-ρές είσαι σχολαστικός και προσεκτικός και επι-μένεις πολύ στις λεπτομέρειες. Ίσως γιατί εσύ,περισσότερο από κάθε άλλον, γνωρίζεις ότι αυ-τές είναι που κάνουν τη διαφορά. Ωστόσο, τοδιάστημα αυτό είσαι επιρρεπής στα λάθη, γι’αυτό πρόσεξε καλά, τόσο κατά τη διάρκεια τηςεργασίας σου, όσο και στις υπόλοιπες καθημε-ρινές δραστηριότητές σου. Η αφηρημάδα μπο-ρεί να σου κοστίσει και δεν είναι εποχή για να δη-μιουργείς επιπλέον υποχρεώσεις. Ο σύντροφόςσου είναι πιθανόν να απαιτήσει περισσότερηπροσοχή και αποδείξεις αγάπης εκ μέρους σου.Οργάνωσε ένα ρομαντικό Σαββατοκύριακογιατί, προσπαθώντας ν’ αποφύγεις τις εντάσεις,στην πραγματικότητα έχεις πολλές πιθανότητεςνα περάσεις εξαιρετικά. Θέατρο: Μικρά Διονύ-σια, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος 8-9Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου – 23 Οκτωβρίου) Παρελθόν: Μια λέξη τόσο σχετική. Εκεί που λες«πάει, ξεμπέρδεψα» με κάτι, να σου αυτό τοκάτι να το ξαναβρίσκεις ξανά μπροστά σου…Όλα αυτά σ’ τα λέω γιατί υπάρχει σοβαρή πι-θανότητα ένα παλιό σου θέμα, που μοιάζειεφτασφράγιστα κλεισμένο, ν’ ανοίξει ξανά. Σταεπαγγελματικά θα έχεις μια ενδιαφέρουσα πρό-ταση για συνεργασία την οποία, σε κάθε περί-πτωση, θα πρέπει να μελετήσεις καλά πριν πά-ρεις οποιαδήποτε απόφαση. Η κοινωνική σουζωή είναι έντονη, γιατί άλλωστε αυτή είναι καιη ανάγκη σου αυτό το διάστημα. Θέλεις ναβγαίνεις, να βλέπεις κόσμο, να μιλάς, να επι-κοινωνείς. Σε μια απ’ αυτές τις εξόδους, οι αδέ-σμευτοι του ζωδίου θα ρίξετε τα δίχτυα σαςκαι θα πιάσετε ψάρια. Καθόλου άσχημα νο-μίζω… Μουσική: Συναυλία με τον Νίκο Πορ-τοκάλογλου Ρεμίξ 1-2 Ιουλίου, Μικρό ΘέατροΑρχαίας Επιδαύρου

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου – 21 Νοεμβρίου) Η διάθεσή σου είναι ανεβασμένη, γι’ αυτό καιτώρα είναι η κατάλληλη περίοδος να κυνηγή-σεις ένα στόχο που έχεις βάλει από καιρό στομυαλό σου. Οι νέες γνωριμίες δεν θα λείψουν,και μάλιστα μπορεί ανάμεσά τους να υπάρξει κιένα πρόσωπο που θα σου κεντρίσει ιδιαιτέρωςτην προσοχή. Τα οικονομικά εξακολουθούν νασε γεμίζουν με άγχος, παρότι βρίσκεσαι σε μιαπερίοδο που χαρακτηρίζεται από εργασιακήσταθερότητα (όσο οι δυο αυτές λέξεις μπο-ρούν να στέκουν η μία δίπλα στην άλλη στουςκαιρούς που ζούμε). Τι κατάλαβες λοιπόν απ’όλα αυτά; Αυτό που χρειάζεται η ζωή σου είναιτρία πράγματα: δράση, δράση και δράση. Καιμην την περιμένεις από κανέναν άλλον. Ο δρά-στης πρέπει να είσαι εσύ!!! Μουσική: Η Μόνικαστη Μικρή Επίδαυρο 8-9 Ιουλίου, ΜικρόΘέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

Τοξότης (22 Νοεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου) Η παιδική αφέλεια με την οποία πολλές φορέςαντιμετωπίζεις τα πράγματα είναι μόνο ηφλούδα ενός ανθρώπου που συνήθως σκέ-φτεται πάρα πολύ, σχεδόν εξαντλητικά, θαέλεγα. Η ελαφρότητά σου είναι απλώς η εντύ-πωση που αποκομίζουν οι άλλοι, η αύρα πουεκπέμπεις. Η αναλυτική σου σκέψη αλλά καιτο χάρισμα της υπομονής, σύντομα θα απο-δειχθούν εξαιρετικά χρήσιμα, τόσο σε εσέναόσο και στο περιβάλλον σου, γιατί το άμεσομέλλον θ’ ακουμπήσει στα πόδια σας ένα σύν-θετο πρόβλημα. Μη φοβάσαι· δεν είναι γιατρόμο, ούτε για πανικό… Ψύχραιμη σκέψη θέ-λει κι εξυπνάδα. Οι δεσμευμένοι προσέξτε λι-γάκι περισσότερο την υπόληψή σας. Ως γνω-στόν, η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναιτίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια… Θέατρο:Vasistas - Αργυρώ Χιώτη, Spectacle 11-13Ιουλίου, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου – 19 Ιανουαρίου) Τον τελευταίο καιρό το ’χεις ρίξει στις καταχρή-σεις και το σώμα σου σύντομα θα σ’ εκδικηθεί ανδεν πάψεις να παίζεις με την υγεία σου. Να μι-λήσω για γυμναστήριο; Όχι, φυσικά και δεν θα τοκάνω. Να μιλήσω για περιορισμό του τσιγάρου;Εννοείται, πως δεν. Για το ότι πρέπει να μειώσειςτην κατανάλωση του αλκοόλ; Μπα… Δεν χρει-άζεται να τα πω εγώ όλ’ αυτά, γιατί προφανώς ταέχουν ήδη τονίσει, και μάλιστα άπειρες φορές, οιάνθρωποι του κοντινού περιβάλλοντός σου, χω-ρίς καμία επιτυχία. Κι έτσι μπαίνουμε σ’ έναακόμα φλέγον θέμα: Οι φιλικές σου συνανα-στροφές σού δημιουργούν εκνευρισμό καιένταση σε βαθμό που μπορεί να φτάσει τα πράγ-ματα στα άκρα. Γιατί, καλέ; Προς τι το μίσος καιο αλληλοσπαραγμός. Μη σπαταλάς τις δυνά-μεις σου. Έχεις πολύ καλύτερα πράγματα να κά-νεις… Χορός: Yes We Can’t (Ναι, δεν μπορούμε)ένα έργο του Γουίλιαμ Φόρσαϊθ και των χο-ρευτών της Forsythe Company 3-5 Ιουλίου,Πειραιώς 260, Κτίριο Δ

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου – 18 Φεβρουαρίου) Λοιπόν, πλάκα πλάκα, τα ’χεις καταφέρει καλά.Στα εργασιακά σου τουλάχιστον. Οι κόποι ετών, ταατέλειωτα ξενύχτια, η σε βαθμό βλακείας συνέ-πειά σου, είναι οι λόγοι για τους οποίους το όνομάσου κυκλοφορεί στην πιάτσα συνοδευόμενο μετα καλύτερα λόγια. Οι προσφορές για δουλειάκαι νέες συνεργασίες δεν θα λείψουν, και μπορείςνα θεωρείς δεδομένο ότι στο άμεσο μέλλον θαυπάρξουν νέοι πόροι εισοδήματος. Όλα αυτά βε-βαίως δεν θα καταφέρουν να μειώσουν την οι-κονομική ανασφάλεια που σε βασανίζει και ηοποία έχει περάσει πλέον στο DNA σου, οπότεκάθε θεραπεία μάλλον θα πρέπει να θεωρείται χα-μένη υπόθεση. Τι κρίμα στ’ αλήθεια. Άλλοι στηθέση σου θα ήταν πάρα πολύ ευτυχισμένοι…Θέατρο: Ουαζντί Μουαουάντ / Γυναίκες, έργοβασισμένο στις τραγωδίες του Σοφοκλή Αντι-γόνη, Ηλέκτρα, Τραχίνιαι 9-10 Ιουλίου, Ηρώδειο

Ιχθύες (19 Φεβρουαρίου – 20 Μαρτίου) Λάμπετε, χρυσό μου, λάμπετε! Κι αυτή η ακατα-μάχητη ακτινοβολία σου, σε συνδυασμό με μιαχαριτωμένη ελαφρότητα με την οποία παίρνειςτα πράγματα αυτό το διάστημα, μόνο σε καλάαποτελέσματα μπορούν να σε οδηγήσουν (δενξέρω αν με καταλαβαίνεις…). Βεβαίως το πιθα-νότερο είναι, η όποια σχέση δημιουργηθεί αυτότο διάστημα να μην καταφέρει να δει τα πρωτο-βρόχια του φθινοπώρου, αλλά νομίζω ότι η διάρ-κεια δεν είναι αυτό που σε απασχολεί επί τουπαρόντος. Οι δεσμευμένοι έχετε όλες τις προο-πτικές να αναθερμάνετε τη σχέση σας και να πε-ράσετε όμορφα με τον άνθρωπό σας (ρίχνονταςδιακριτικά τις απαραίτητες κλεφτές ματιές σε ό,τιενδιαφέρον περνάει… Ε, τι Ιχθύς θα ήσουν αλ-λιώς;) Θέατρο: Ομάδα Mkultra, Πολεοδομία#2: Μια εκδρομή 7-9 Ιουλίου, 9 & 34 Γυμνάσιο &ΓΕΛ Αθηνών

[30 Iουνίου 2011] #25 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy 61

J U I C Y L I U Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Με τα Μπολσόι στην Αθήνα, με πιάνει μια φιλοσο-φική διάθεση. Θέλεις η αυτοκρατορική μεγαλοπρέ-πεια, θέλεις η φιλοσοφική υπόμνηση του γνωστούαοιδού: «μήπως είσαι απ’ το Μπολσόι, μπαλαρίνααπό σόι», μεταμορφώνομαι. Από μια Τίνα Δασκαλα-ντωνάκη του καλλιτεχνικοκοσμικού ρεπορτάζ έχωτην αίσθηση ότι ο προορισμός της ζωής μου μετα-βάλλεται. Γίνομαι μια φιλόσοφος. Και επειδή ήμουνπεριπατητική από την προηγούμενη ζωή, όταναπλώς φιλοκαλούσα με το ωραίο μου πρόσωπο(ούτε μετ’ ευτελείας ούτε τίποτα άλλο), είπα να πάρωτους δρόμους και τις πλατείες. Στο Σύνταγμα, λοιπόν,με φιλοσοφική διάθεση.

Μπορεί στην Πειραιώς και στο Ηρώδειο και αύριοστην Επίδαυρο κι όπου αλλού η τέχνη να αναμετριέ-ται με το νόημα της ζωής, αλλά στους δρόμους καιστις πλατείες άλλοι πολίτες διακηρύττουν ότι δίνουντη μάχη για την ίδια τη ζωή τους. Να επιτρέψουνστην ταπεινότητα μιας κομψής μεν, λιτής κι απέριτ-της Juicy Liu, να επιμείνει ότι κι εκεί τα πράγματα συ-γκλίνουν στην περφόρμανς. Το Σύνταγμα μοιάζει μεένα τεράστιο φεστιβάλ, όπου απλώς στα αποκαΐδιαμιας χώρας άνθρωποι από διαφορετικές κοινότητεςεπιδιώκουν να δώσουν (και να διαδώσουν, διευρύνο-ντας το ακροατήριό τους) το δικό τους μήνυμα. Είτεέναρθρο είτε άναρθρο.

Δυο επισκέψεις στο Σύνταγμα, μια έναρθρη και μιαάναρθρη αποδεικνύουν, νομίζω, όσα σας λέω. Ας αρ-χίσουμε από την έναρθρη. Ήταν η επίσκεψη τηςΑριάν Μνουσκίν και της ομάδας του Θεάτρου τουΉλιου, που άλλωστε διαθέτει την τεχνογνωσία κι έχειπάρει το κολάι. Με τα τεράστια πανό, που πάνω τουςέχουν γραμμένα συνθήματα από διάσημα θεατρικάκείμενα (αλλά και συνθήματα τύπου «Δικαιοσύνη γιατο λαό») η ομάδα έφτασε στην Kάτω Πλατεία κι εκείεπιφύλασσε στο κοινό ένα χάπενινγκ.

Μία τεράστια μαριονέτα ντυμένη στα λευκά, μ’ ένασπαθί στο χέρι, που συμβόλιζε την Δικαιοσύνη, ήτανη πρωταγωνίστρια της αυτοσχέδιαςπαράστασης. Πληγωμένη και γεμάτη αίματα προ-σπαθούσε να ξεφύγει από τεράστια μαύρα πουλιάπου την καταδίωκαν. Παρένθεση: Στην πραγματικό-τητα, η αντίληψη της Αριάν Μνουσκίν για τη δικαιο-σύνη θα ταίριαζε σε κανονικά δυτικά κράτη. Στην Ελ-λάδα, ένα από τα ανοιχτά ζητήματα είναι ηκαθυστέρηση της δικαιοσύνης να απονεμηθεί, με

αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό την αυτοκατάργησή της. Όπωςλέει, δηλαδή, φίλος καθηγητής της Νομικής (που του αρέσειτρελά η Μνουσκίν), το θέμα της δικαιοσύνης στην Ελλάδα δεναπασχολεί κανέναν από όσους ψάχνουν νόημα στην πλατεία Συ-ντάγματος. Γιατί απ’ αυτό το νόημα έχουν αποδράσει και τοπνεύμα της μεταρρύθμισης και το πνεύμα της λογικής. Γι’ αυτόάλλωστε ο Καρτέσιος (έστω, οι προφήτες του), θα βλέπει τι συμ-βαίνει από την ταράτσα του Γαλλικού Ινστιτούτου, ψηλά στην οδόΣίνα (τι θα βλεπει; Πηγαίνετε μερικές σελίδες πίσω, ψάξτε γενικάτο τεύχος, μην θέλετε και την πνευματική τροφή μασημένη).

Στην Άνω Πλατεία ήρθε ένα άλλο θέαμα, που δεν εμπνέεται απότον δυτικό Διαφωτισμό και τους κοινωνικούς αγώνες για τη χειρα-φέτηση, αλλά από τα καρναβάλια. Γι’ αυτό, εγγυήθηκαν καμιά ει-κοσαριά Σπαρτιάτες, Λάκωνες (μαλάκωνες, καρδιά μου, όταν τουςέβλεπες, με τις ασπίδες και τα συνθήματα τα βγαλμένα από παρω-δία του 300, της ταινίας του Φρανκ Μίλερ) που ήρθαν να διατρα-νώσουν το αρχαίο πνεύμα αθάνατο. Δίνουν κι αυτοί τη μάχη γιατη ζωή, για το νόημά της. Αλλά τι νόημα μπορεί να δώσει στη ζωήμας η προγονοπληξία;

«Τι μάχη κι αυτή η ζωή… Δεν έχει ούτε έναν επιζώντα», που έλεγεκι η μακαρίτισσα η Σάρα Κέιν.

πλΑτειΑσυΝτΑγΜΑτοσΗ Αριάν Μνουσκίν στηνπλατεία Συντάγματος, τηνώρα που ξετυλίγεται τοδρώμενο του Θεάτρου τουΉλιου. Τέχνη για το λαό τηςΚάτω Πλατείας.

σΧολιΑ

62 ΦEσTIBAλ AΘhNΩN & EπIδAypOy #25 [30 ιουνίου 2011] επιΦυλλιδΑ

Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Σ Σ Κ Η Ν Η ΣAπό την Άννα Δαμιανίδη

ο χειμώνα φέτος, έναφόντο στη θεατρικήζωή ήταν φόντο τηςαληθινής ζωής: οιπολυκατοικίες τηςΑθήνας. Το

αξεδιάλυτο συνονθύλευμα απόταράτσες, κεραίες, μαυρισμένεςπλάκες, πιάτα δορυφορικής,σκουριασμένα κάγκελα, ο αθηναϊκόςορίζοντας με δυο λόγια, ήτανσκηνικό του Μέσα (πάνω, δεξιά). ΟΔημήτρης Παπαϊωάννουιερουργούσε εντός του, ήταν τοαναπόφευκτο πλαίσιο τηςκαθημερινότητας. Δεν μπορούσες ναπεις: όχι, δώστε μου κάτι άλλο!Βλέπουμε αρκετά την άσχημη πόλη,από ψηλά κι από χαμηλά, φτάνει πιαη ευχαριστημένη της προχειρότητα,δεν θέλουμε να την ξέρουμε…

Το καλοκαίρι, μεγάλο φόντο σεθεατρική παράσταση έγινε τοπρόσωπο του Ιησού, από τον ΡομέοΚαστελούτσι (πάνω, αριστερά). ΣανΡωμαίος κι αυτός, ελκύεταιαθεράπευτα προς τη ρωμαϊκήθρησκεία· ακόμα κι αν την αρνηθεί,παραμένει στη σκιά της. Ένας Ιησούςμεταβατικής περιόδου, ανάμεσα σεΔύση και Ανατολή, που ισχυρίζεται ότιείναι ο ποιμήν, που θα ήθελαν οιεγγεγραμμένοι στους καταλόγους ναείναι ο ποιμήν τους, αφού είναι τόσοαπλό και ανακουφιστικό να έχειςποιμένα, αλλά τελικά μάλλον δεν είναι.Και βρίσκονται όλοι χωρίς ποιμένα, μεό,τι αυτό συνεπάγεται.

Καμία σχέση ανάμεσα στα δυο σκηνικάπέρα από το μέγεθός τους, που έχει νακάνει με μόδες σκηνικών, ας το πούμε

έτσι. Κι αυτή η μόδα για κάτι μεγάλοπάνωθέ μας μπορεί να φωνάζει πως τοχρειαζόμαστε αυτό το κάτι το μεγάλο.Πως χάσαμε τις μεγάλες ιδέες, τιςμεγάλες ελπίδες, το θεό βεβαίως καιπρωτίστως, οπότε οι άνθρωποι γίνονταιμικροί σαν έντομα πάνω στη σκηνή, οικινήσεις τους μοιάζουν χωρίς νόημα,εκτός κι αν θυμίζουν ιεροτελεστία μεσκοπό να ανήκουν κάπου, ικεσία ή, τοχειρότερο, παραίτηση. Κάτι αναζητάμε,μεγάλο. Κι αν το καταγγέλλουμε, δεντου γλιτώνουμε.

Κι ο μεν Ιησούς του Ρωμαίου στοτέλος κάπως αλλοιώνεται,αμφισβητείται, παίζει η εικόνα του καιχορεύει. Η θέα της Αθήνας όμως απόψηλά παραμένει αναλλοίωτη. Γιατί δενείναι όραμα, δεν είναι ελπίδα, είναι ηαλήθεια που κατασκευάστηκε από τις

φιλοδοξίες και τις αισθητικές μας, μιαουτοπία που πραγματώθηκε. Γύρωμας, έξω από το παράθυρο τηςκουζίνας, στο φωταγωγό, στοδιάδρομο, στο μπαλκόνι, στηνταράτσα, ακαταμάχητη, πανταχούπαρούσα και τα πάντα πληρούσα,προσφέρεται για στοχασμό καιαυτογνωσία. Τοπίο της ελευθερίαςμας, το χωρίς θεό και χωρίς καμίααρχή περιβάλλον που φτιάξαμε,αντιπροσφορά στον περίφημο αττικόουρανό. Αυτό είναι ο θεός μας,γνήσιος Έλλην και καθόλου Ρωμαίος,όπου ο καθένας προσέφερε τολιθαράκι του όσο μπορούσεπερισσότερο από το γείτονα. Αυτή ηπάλη για κάτι παραπάνω σετετραγωνικά, κι ό,τι άλλο, μαςμεγαλώνει και μας τρέφει, είναι οδικός μας ποιμήν.

T

Η θέα της Αθήνας από ψηλά παραμένει αναλλοίωτη.

Γιατί δεν είναι όραμα, είναι η αλήθεια που έγινε από

τις φιλοδοξίες και τις αισθητικές μας.

© R

ene

Hab

erm

ache

r

© Ε

ύηΦ

υλακ

τού

κάτι μεγάλο πάνωθέ μας