Ε, σεις φτωχαδάκια, βγάλτε μου το καπέλο. Γιατί είμαι ένας εκατομμυριούχος σε καιρό πείνας(μπλουζ του 1929)

Στην Ελλάδα, σήμερα, όλοι νιώθουν άβολα και αμήχανα. Κι όσοι σπεύδουν στις πλατείες να εκφράσουν αγανάκτηση, με ή χω-ρίς εισαγωγικά, να εκφράσουν στην πραγματικότητα το ξεβόλεμα και την αμηχανία τους, το φόβο για το αύριο, μπορεί να ξε-χειλίζουν από ζωτικότητα και ενέργεια αλλά δεν ξέρουν πώς να διοχετεύσουν αυτή τη ζωτικότητα κι αυτή την ενέργεια. Η δια-μαρτυρία είναι κορυφαία πράξη στις κοινωνίες των πολιτών, αλλά από μόνη της δεν οδηγεί πουθενά. Για να οδηγήσει κάπου μιαδιαμαρτυρία χρειάζονται προτάσεις. Κι αυτή τη στιγμή, όλες οι προτάσεις που ακούγονται κοιτάζουν προς τα μέσα και αγνοούνότι το πρόβλημα του ελληνικού χρέους (και των ελλειμμάτων) είναι μια υπόθεση που αφορά κι άλλους – δανειστές και εταίρους.Δεν είμαστε μόνοι στον κόσμο κι ούτε «περιούσια φυλή».

Ένα από τα θέματα της ελληνικής κοινωνίας, από συγκροτήσεως του ελληνικού κράτους, είναι η εσωστρέφεια. Ακόμα κι ότανομάδες έκφρασης, πολιτικές και καλλιτεχνικές, εντοπίζουν εκλεκτικές συγγένειες με ανάλογες ομάδες εις την ξένην, στα μείζοναθέματα επικαλούνται τα σύνορα: εθνικά σύνορα, γλωσσικά σύνορα, καλλιτεχνικά σύνορα. Μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές ανα-ταραχές στη νεοελληνική ιστορία είχε αντικείμενο τη γλώσσα, μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές καμπάνιες της εκκλησίας διεκ-δικούσε, με «λαοσυνάξεις» που θα τις ζήλευαν κι οι πιο ογκώδεις συγκεντρώσεις «Αγανακτισμένων», την περίφημη (πλην κατα-σκευασμένη) «ελληνοχριστιανική ταυτότητα». Η εθνική υπερηφάνεια, που ταπεινώνεται όταν τίθεται θέμα «κυριαρχίας»,λησμονούμε ότι σε μεγάλο βαθμό είναι αποτέλεσμα της σχέσης μας με τους εταίρους μας, δεν την εγγυώνται μόνο αλλά και τηνεπιδοτούν συστηματικά.

Η Ελλάδα δεν κέρδισε ποτέ από την εσωστρέφεια. Ποτέ και πουθενά, ιδίως μάλιστα σε εποχές όπως η σημερινή. Το ΦεστιβάλΑθηνών είναι ένα παράδειγμα. Το άνοιγμά του, τα τελευταία έξι χρόνια, σε μια διεθνή κοινότητα, ανήσυχη και μοντέρνα, ήταν προ-ϋπόθεση για να το αγκαλιάσουν δυνάμεις στο εσωτερικό τη συγκροτημένη ύπαρξη των οποίων δύσκολα μπορούσε κανείς ναμαντέψει. Κι όμως, βρέθηκαν – και έξι χρόνια μετά, την πιο δύσκολη περίοδο και για τους καλλιτεχνικούς θεσμούς, ενώ οι επι-χορηγήσεις συρρικνώνονται και εκλείπουν (η Ορχήστρα των Χρωμάτων πλήττεται ουσιαστικά από αυτή την πτυχή της κρίσης),το Φεστιβάλ παραμένει ένα ζωντανό κύτταρο δημιουργικότητας και παρέμβασης.

Σε ζωντανή διασύνδεση με τα προκεχωρημένα φυλάκια της πιο παρεμβατικής καλλιτεχνικής έκφρασης, και φέτος, επιφυλάσσεισε όσους δεν παραδίδονται μοιρολατρικά στις εξελίξεις αλλά θέλουν να τις διαμορφώνουν, ορισμένα σπουδαία θεάματα. Ο ει-κονοκλάστης Καστελούτσι, ο Βαρλικόφσκι που έχει μάθει να θέτει προκλητικά ερωτήματα, η Μαγκί Μαρέν που (προσφεύγονταςστον Μπέκετ) επιζητεί νόημα για να «οργανώσει την απαισιοδοξία» είναι μερικά από αυτά τα θεάματα του επόμενου δεκαπεν-θήμερου. Κοντά τους, πολλές ακόμα ομάδες, Έλληνες, ξένοι, Έλληνες και ξένοι μαζί, επιμένουν να διεκδικούν μια Ελλάδα εξω-στρεφή, εργατική, μια Ελλάδα που θα μπορέσει, με κέφι, δουλειά και νέες ιδέες να ξεπεράσει το σημερινό υπαρξιακό πρόβλημάτης και να ατενίσει ξανά, με υπερηφάνεια, αυτάρκης και ζωντανή, τον κόσμο εκεί έξω.

Στην πιο δύσκολη στιγμή για τη χώρα, έχει νόημα να μην ξεχνάμε ότι η κρίση είναι ευκαιρία. Κι ότι, αντί να απελπιζόμαστε ήνα «αγανακτούμε» χωρίς στόχο, οφείλουμε να δράσουμε. Η δράση μας αυτή δεν μπορεί παρά να έχει στόχο να μείνουμε στη Δύση,στο περιβάλλον με το οποίο αλληλοτροφοδοτούμαστε σε ιδέες, στην αντίληψη της ελευθερίας, στην αντίληψη της προόδου, στοντρόπο με τον οποίο λειτουργεί η παιδεία… Στο περιβάλλον που μας εγγυήθηκε και θα συνεχίσει να μας εγγυάται την εθνική μαςυπερηφάνεια

Προς το παρόν, θα συναντιόμαστε στους χώρους του Φεστιβάλ. Είμαστε το κίνημα των Υποψιασμένων.

Ηλίας Κανέλλης

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

H Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2011Nο 24 (2/2011) [16/6/2011]

ISSN: 1791-1729

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E.Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος

Διοικητικό ΣυμβούλιοΠρόεδρος: Γιώργος ΛούκοςAντιπρόεδρος: Λουκάς ΤσούκαληςMέλη: Δάκης Ιωάννου, Σάντρα ΜαρινοπούλουΤάκης Αράπογλου, Νίκη ΤζούδαΔημήτρης Πασσάς

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας KανέλληςEπιμέλεια ύλης: Μαίρη ΚιτροέφΣύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Nικόλας Zώης, Kατερίνα Kόμητα, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης, Έλενα XρηστοπούλουΣυνεργάζονται:Τηλέμαχος Αναγνώστου, Άννα Δαμιανίδη,Σταύρος Καπλανίδης, Ξένια Πηρούνια, Χαρά Σακελλάρη, Μαρία Σιδηροπούλου, Κατερίνα ΣχινάKόμικς: Ηλίας ΚυριαζήςΦωτογράφοι:Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης MαθιουδάκηςΣχεδιασμός: Z-axisΔημιουργικό: Aνδρέας PεμούντηςEκτύπωση: IPIΣ A.E.

[

]MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΙ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

XOPHΓOΣ ΦIΛOΞENIAΣ

ME THN YΠOΣTHPIΞH

EDITORIAL

Οι Υποψιασμένοι

Mαγ

κίΜ

αρέν

, ΜΑΥ

-Β,©

Cla

ude

Bric

age

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

ΣεΛ. 16

ΣεΛ. 12

ΣεΛ. 20

ΣεΛ. 54

6 EΠΙΣτΟΛεΣ

7 ΑNτΙΦεΣτΙΒΑΛ

10 OΔΥΣΣεΑΣ εΛΥτΗΣ Παράπονο μουσικού

12 AγγεΛΟΣ ΠΑΠΑΔΗμΗτρIΟΥ «Κράτα μόνο την τρέλα»

16 NΙζΙνΣκΙ Είμαι μια μαριονέτα του Θεού...

20 κρΙΣτOΦ ΒΑρΛΙκOΦΣκΙ Ξεχαρβαλώνοντας

25 γΙAννΗΣ κΑκΛEΑΣ«Στο τέλος όλοι μαζί θα τραγουδήσουμε»

28 εΛ τΑμΠΟYρΑ - ORcHEsTRE MED FusION - ΛAμΙΑ μΠεντIΟΥΙ

Απ’ τις πλατείες του ξεσηκωμού

32 ρΟμEΟ κΑΣτεΛΟYτΣΙ «Δεν είσαι ο ποιμένας μου»

ΔΑIμΟνΑΣ sOsTENuTO AssAI cANTABILEμ

38 ρΟYΛΑ ΠΑτερAκΗ «Θα ανεβάσω Πελοποννησιακό Πόλεμο»

40 μΑρΙΑ εΥΣτΑΘΙΑΔΗ «Σκότωσα το Θεό»

BLAck MIRROR

42 ντΑγκ ΑΙτκεν Άλλος για τη βάρκα μας!

44 κΛΟε ΣεΒΙνΙ Το κορίτσι του Άιτκεν

46 THE PLANT - ΠΑνΑγΙΩτΑ κΑΛΛΙμΑνΗ Rear window

48 LEMuRIus Μια low-budget Υπερπαραγωγή

50 ΠερΣΑ ΣτΑμΑτΟΠΟΥΛΟΥ «Πρώτο εφόδιο του χορευτή, ο ιδρώτας του»

52 ζεϊνεΠ τΑνμΠΑϊ - ΑRAZ Ένας χορός, χίλιες λέξεις

54 μΑγκΙ μΑρεν Oργανώνοντας την απαισιοδοξία...

58 NTENΙ μΑρΙΟτ «Ξεκινώ από την αμφιβολία»

59 γκΟΥΣτΑΒ μΑΛερ Ο τελευταίος μιας γενιάς

60 sTAR WARs Tα άστρα

61 JuIcY LIu Στον υπέροχο κόσμο του Ελληνικού Φεστιβάλ

62 ΦρΟντΙΣτΗΣ ΣκΗνΗΣ Επιφυλλίδα

H εικόνα του εξωφύλλου:Σκηνή από την παράσταση του Ρομέο Καστελούτσι Περί

της εννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού.Φωτογραφία: Κlaus Lefebvre.

4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011] ΠEPIEXOMENA

Ηλί

ας Κ

υρια

ζής

εΠΙΣτΟΛεΣ

τΟ ΠρΟγρΑμμΑ16.6 έως 29.6.2010ΔρΩμενΑΝτενί Μαριότ – Prises / ReprisesΠειραιώς 260, Κτίριο Η, 28-29 Ιουνίου, 21:00

εκΘεΣεΙΣThe Last Grand Tour - Σύγχρονοι Περιηγητές στην ΕλλάδαΜουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, 15 Απριλίου - 10 Οκτωβρίου, Ξεναγήσεις για το κοινό κάθε Πέμπτη στις 19.00 και κάθε Κυριακή στις 12.30

ΑRRRGH! Τέρατα και Σημεία στη Μόδα Μουσείο Μπενάκη, 14 Μαΐου - 31 Ιουλίου, Τετ. Πέμ. Κυρ.: 10:00 - 18:00,Παρ., Σάβ.: 10:00 - 22:00, Δευτ.-Τρ.: κλειστά

Άερναουτ Μικ – Pulverous / Mock UpΠειραιώς 260, Α, 1 Ιουνίου - 20 Ιουλίου

Νταγκ Άιτκεν - Black MirrorΛιμάνι Πειραιά / Μανδράκι Ύδρας16-17 Ιουνίου (Πειραιάς - Πύλη Ε1), 19-20 Ιουνίου (Μανδράκι Ύδρας), 21:00

ΘεΑτρΟΣταύρος Σ. Τσακίρης – Νιζίνσκι: Είμαι μια μαριονέτα του Θεού... Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 18 Ιουνίου, 21:00

Έλενα Πέγκα - Άγγελος Παπαδημητρίου – Νάρκισσος της Έλενας Πέγκα Πειραιώς 260, Κτίριο Ε20 Ιουνίου, 21:00, 21 Ιουνίου 21:00 & 23:00, 22 Ιουνίου 23:00

Ρομέο Καστελούτσι - Societas Raffaello Sanzio Περί της εννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 22-25 Ιουνίου, 21:00

Ρούλα Πατεράκη – Δαίμονας, Sostenuto assai cantabile της Μαρίας Ευσταθιάδη Από Μηχανής Θέατρο 23-27 Ιουνίου, 21:00

Κριστόφ Βαρλικόφσκι – (A)pollonia Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κεντρική Σκηνή, 28 Ιουνίου - 1 Ιουλίου, 20:00

ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κρήτης - Γιάννης Κακλέας – Υπηρέτης Δύο Αφεντάδων του Κάρλο Γκολντόνι Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 29-30 Ιουνίου, 21:00

μΟΥΣΙκΗΉχοι του Κόσμου – Τυνησία-Αίγυπτος: Η μουσική αφύπνισηΤεχνόπολις, 17 Ιουνίου, 21:00

Αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) – Μονόγραμμα του Γιώργου Κουρουπού Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 24 Ιουνίου, 21:00

Φιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνου – Αφιέρωμα στον Γκούσταβ Μάλερ Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 26 Ιουνίου, 21:00

XΟρΟΣΟμάδα Χορού Lemurius – Υπερπαραγωγή Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 15-16 Ιουνίου, 21:00

Zeynep Tanbay Dans Projesi – Araz Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 17-19 Ιουνίου, 21:00

Ομάδα χορού Μαγκί Μαρέν –May B, 22-23 Ιουνίου, 21:00Salves, 27-29 Ιουνίου, 21:00, Πειραιώς 260, Κτίριο Δ

Ομάδα Σύγχρονου Χορού Πέρσας Σταματοπούλου – Κοίτα με Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 25 Ιουνίου, 21:00, 26 Ιουνίου, 21:00 & 23:00

The Plant Collective – Double TakeΠειραιώς 260, Κτίριο Ε, 29 Ιουνίου, 21:00, 30 Ιουνίου, 21:00 & 23:00

Πειραιώς 260Ο τακτικός θαμώνας στις εκδηλώσεις τουΦεστιβάλ, καλός φίλος και ερασιτέχνης φω-τογράφος Παναγιώτης Ιωαννίδης έστειλεστην εφ μια σειρά εικόνων, που τράβηξεπέρυσι στην Πειραιώς 260 – εικόνων πουπροσεγγίζουν με «άλλη» ματιά το χώρο,λιτά και αφαιρετικά. Δημοσιεύουμε σήμεραδυο απ’ αυτές.

Απάντηση της εφ: Αγαπητέ κύριε,

Το γράμμα σας είναι όντως απροσδόκητο. Όχι διότι αμφισβητεί τηντέχνη ως δραστηριότητα που δεν σταματά ποτέ και πουθενά, ακόμακαι σε κοινωνικά δύσκολες περιόδους, αλλά κυρίως διότι συναρτάτην καλλιτεχνική πράξη με «πανηγύρια», «γιορτές», σπατάλη, εξω-στρέφεια – την οποία μας καλείτε να αποκηρύξουμε διότι «έχουμεπένθος».

Δεν ξέρουμε αν «έχουμε πένθος», αλλά ιδίως το Φεστιβάλ Αθη-νών, εδώ και μερικά χρόνια, έχει αποδείξει ότι μπορεί να ξεχωρίζειτην ουσία από τα περιττά, να δίνει βήμα σε ορισμένες από τις πιο δη-μιουργικές δυνάμεις του τόπου, να ανοίγει διάλογο με ό,τι σημαντικόσυμβαίνει «εκεί έξω». Η τέχνη δεν είναι μόνο γιορτές και πανηγύρια– αν και, χωρίς το γιορταστικό και το πανηγυριώτικο περίβλημα, θαήταν ρουτίνα κι όχι ξεχωριστή τελετή δημιουργικότητας, είτε εν-δοσκοπικής είτε συλλογικής. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι βα-θύτατη ανάγκη, σηματοδοτεί τις ζωές μας, και στις καλές, τις ανέ-μελες στιγμές, και στις κακές. Συχνά έχει συμβάλει στην αναζήτησητου νοήματος – και, πάντως, σίγουρα στην αισθητική καλλιέργεια,που είναι προϋπόθεση μιας συνολικότερης καλλιέργειας.

Στο Φεστιβάλ Αθηνών ο σεβασμός των χρημάτων των επιδοτή-σεων είναι αυτονόητος – και το αποδεικνύει η πολιτική του προ-γραμματισμού μας. Στόχος είναι, στο τέλος, να μη χρωστάμε τίποτα.Στόχος, επίσης, είναι να μιλάμε με την τέχνη για ό,τι συμβαίνει,επειδή η καλλιτεχνική έκφραση δεν είναι ανώδυνη πράξη αλλάοδυνηρή επιλογή τρόπων δράσης. Τέλος, αρνούμαστε την εσω-στρέφεια διότι δεν είμαστε μόνοι. Ζούμε με «αυτούς εκεί έξω» – καιμακάρι η κοινωνία μας να είχε υιοθετήσει μερικά από τα παραδείγ-ματα «αυτών εκεί έξω»: την παιδεία, την αγωγή, το μέτρο… Ευχα-ριστούμε.

Κύριε Διευθυντά,

Η επιστολή που σας απευθύνω είναι λίγο ασυνήθιστηκαι ίσως για εσάς απροσδόκητη. Δεν εγνώριζα το πε-ριοδικό σας, και δεν θα το μάθαινα αν δεν μου το έδι-ναν δωρεάν σε βιβλιοπωλείο του κέντρου. Επίσης δενεγνώριζα το Φεστιβάλ σας, δεν εγνώριζα δηλαδή ότι γί-νεται Φεστιβάλ και στην Αθήνα, θεωρούσα ότι όλα αρ-χίζουν και τελειώνουν στην Επίδαυρο, όπου κατά τομάλλον τιμάται το αρχαίο ελληνικόν πνεύμα ενός ακ-μάσαντος πολιτισμού που, δυστυχώς, δεν ετίμησαν οιεπίγονοί του.

Αφού πρώτον σας συγχαρώ για τα καλά ελληνικάσας και γενικώς την φροντίδα της γλώσσας του περιο-δικού σας, θα ήθελα να κάνω την εξής παρατήρηση: ηχώρα μας περνά δύσκολα, η οικονομική κρίσις την έχειγονατίσει, πολύ φοβούμαι ανεπανορθώτως. Σε μιατόσο δύσκολη περίοδο, μόνο η τέχνη μας έλειπε. Τατραγούδια κι οι χοροί, τα θέατρα και τα ξενύχτια.

Δεν είναι μόνο το κόστος όλων αυτών των πανηγυ-ριών. Είναι κυρίως το αίσθημα. Όσον ενωρίτερα κατα-λάβουμε ότι δεν είναι ώρα για περισπάσεις αλλά ώραγια ουσιαστική, παραγωγική εργασία, τόσον το συ-ντομώτερον θα εισέλθουμε στον δρόμο της ανασυ-γκροτήσεως. Αλλά αυτό θα γίνει με εργασία και όχι μεπολυέξοδες περφόρμανς. Έχουμε πένθος.

Αναλογισθείτε το και κάμετε πίσω. Ας ανασκουμπω-θούμε όλοι μαζί.

Γεώργιος Ελευθεράκης,Δικηγόρος

κρίση και πανηγύρια

σχόλια και επισ τολές, σ τη διεύθυνση: free_press01@greekfest ival .gr

Aγαπητή EΦ...

ΣXOΛIA [16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

EΠEIΔH H TEXNH EMΠNEETAI AΠO TH ZΩH

Ισπανός συγγραφέας, σεναριο-γράφος και πολιτικός Χόρχε Σε-μπρούν γεννήθηκε στη Μαδρίτητο 1923 και πέθανε στο Παρίσιστις 7 Ιουνίου 2011. Έζησε το με-γαλύτερο μέρος της ζωής του στηΓαλλία και έγραψε κυρίως στα

γαλλικά. Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυ-λίου, βρέθηκε στην Ολλανδία, όπου ο πατέραςτου υπηρετούσε ως πρέσβης. Μετά τη νίκη τουΦράνκο, η οικογένεια μετακόμισε στη Γαλλία,όπου ο Σεμπρούν σπούδασε φιλοσοφία στο Πα-νεπιστήμιο της Σορβόννης. Το 1943 συνελήφθηαπό τη Γκεστάπο και οδηγήθηκε σε φυλάκιση στοστρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλτ. Η18μηνη κράτησή του εκεί σημάδεψε τη μετέπειταπορεία του. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας τουΦράνκο εργάστηκε ως μεταφραστής των Ηνω-μένων Εθνών, ενώ παράλληλα υπήρξε στέλεχοςτου παράνομου μηχανισμού του Ισπανικού Κομ-μουνιστικού Κόμματος. Τρομοκρατημένος απότο δεσποτισμό του Στάλιν, απομυθοποίησε τονκομμουνισμό και τελικά, το 1964, διαγράφηκεαπό το κομμουνιστικό κόμμα Ισπανίας. Σε συνέ-ντευξή του στο Paris Review το 2007 αναφέρει:«Έφτασα να πιστεύω ότι η κομμουνιστική εξουσίαήταν το πιο τρομακτικό γεγονός του 20ού αιώνα».

Το πρώτο μυθιστόρημά του, Το μεγάλο ταξίδι(1963), αποτελεί μια μυθοποιημένη αφήγηση τουεγκλεισμού του στο στρατόπεδο Μπούχενβαλτ.Ακολούθησαν άλλα τρία βιβλία γι’ αυτή την εμπειρίατου. Όταν μάλιστα ρωτήθηκε από δημοσιογράφοτης εφημερίδας El Pais γιατί έγραψε και τέταρτο βι-

βλίο σχετικά μ’ αυτή την εμπειρία, εκείνος απάντησε:«Τώρα έχω περισσότερα πράγματα να πω απ’ ό,τιπριν αρχίσω, γιατί η γραφή ζωντανεύει τη μνήμη»(19/05/2001). Το έργο του υπήρξε αντιφατικό, αλλάο ίδιος δήλωνε πάντα ότι η μυθοπλασία ήταν ένα ερ-γαλείο για να αποκαλυφθεί, και όχι για να συγκαλυ-φθεί, η αλήθεια. Στη συνέντευξή του 2007 στο ParisReview δήλωνε: «Θα υπερασπίζομαι πάντοτε τη συμ-βολή της λογοτεχνικής μυθοπλασίας στην ερμη-νεία της ιστορικής αλήθειας. Στην περίπτωση τηςεξορίας, δεν είναι δυνατόν να πει ή να γράψει κανείςτην αλήθεια. Η αλήθεια που βιώσαμε δεν είναι αξιό-πιστη, γεγονός στο οποίο βασίστηκαν οι Ναζί. […]Στις ιστορίες που αφηγούμαι, υπάρχουν δύο κε-ντρικές ιδέες: η εξορία και ο κομμουνισμός. Δύο έν-νοιες που οι Αμερικανοί δεν καταλαβαίνουν».

Διετέλεσε Υπουργός Πολιτισμού της σοσιαλι-στικής κυβέρνησης της Ισπανίας από το 1988 έωςτο 1991. Στην Αυτοβιογραφία του Φεδερίκο Σάντσεθ(1993), αφηγείται την περίοδο της υπουργίας του.Πρόκειται μακράν για το πιο διασκεδαστικό βιβλίοτου, όπου δημοσιεύει ανέκδοτες ιστορίες για τη μι-κροπρέπεια των υπουργών.

Έγραψε το σενάριο της ταινίας Ο πόλεμος τελεί-ωσε σε σκηνοθεσία Αλέν Ρενέ και συνυπέγραψε τοσενάριο του Ζ του Κώστα Γαβρά. Τιμήθηκε μεπολλά βραβεία και από το 1996 ήταν μέλος τηςΑκαδημίας Γκονκούρ – ο πρώτος μη Γάλλος συγ-γραφέας που τιμήθηκε μ’ αυτή τη θέση.

Εμφανίστηκε για τελευταία φορά δημόσια τονΑπρίλιο του 2010 στην τελετή για την επέτειο των65 χρόνων από την απελευθέρωση του Μπού-χενβαλτ. s

Xόρχε Σεμπρούν:

Η γραφή ζωντανεύειτη μνήμη

γρΑΦΗ κΑΙ ζΩΗΟ Χόρχε Σεμπρούν σε πρόσφατηέκθεση βιβλίου. Γι’ αυτόν, η γραφήδεν ξεχώριζε απ’ τη ζωή.

TO EΠOMENO ΔEKAΠENΘHMEPO The Forsythe Company Yes We Can’t Ο Ουίλιαμ Φόρσαϊθ χορογραφεί μιαπαράσταση για την εσκεμμένη αναποδιά της τύχης (3-5 Ιουλίου, Πειραιώς 260 Δ) Όπερα Θεάτρου Μπολσόι ΕυγένιοςΟνιέγκιν Η όπερα που έκανε πρεμιέρα από το Θέατρο Μπολσόι το 1881 ταξιδεύει στην Αθήνα (12-14 Ιουλίου, Μέγαρο ΜουσικήςΑθηνών) Θεατρική Διαδρομή Ειρήνη Αριστοφάνη Ο Πέτρος Φιλιππίδης σκηνοθετεί για πρώτη φορά στην Επίδαυρο (1-2Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου) Συναυλία με τη Μόνικα Η νεαρή σταρ παρουσιάζει τα τραγούδια της σε μια διαφορετικήσυναυλία (8-9 Ιουλίου, Μικρή Επίδαυρος) Άρης Ρέτσος Θρόνος Ατρειδών Τραγωδία στο Ηρώδειο υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες τουΆρη Ρέτσου (5 Ιουλίου, Ηρώδειο) Νίκος Πορτοκάλογλου Ο τραγουδοποιός σε μια συναυλία στην πιο λιτή της μορφή (1-2 Ιουλίου,Μικρή Επίδαυρος) Θέατρο σε Α’ ενικό Μέλπω Αξιώτη - Η μεταφόρφωση της χρυσαλλίδας O Nίκος Χατζόπουλος και η ΣοφίαΣεϊρλή συνθέτουν κείμενα της συγγραφέα σ’ ένα μονόλογο μεταξύ μυθοπλασίας και αυτοβιογραφίας (3-5 Ιουλίου, Πειραιώς 260 Ε)

Υπήρξε μια θρυλική μορφή της συγγραφής, που δεν μπορούσε να την ξεχωρίσειαπό την πολιτική. Ισπανός αντιφασίστας, έζησε πολλά χρόνια στη Γαλλία, επέζησετων στρατοπέδων θανάτου του ναζισμού, αντιτάχθηκε σε κάθε είδους μεταπο-λεμικό ολοκληρωτισμό, έγινε υπουργός στη σοσιαλιστική κυβέρνηση Γκονζάλεςστην Ισπανία και, πάντα, συνύφανε την τέχνη του με τις εξελίξεις στην πολιτική. Έναπράγμα δεν διαπραγματεύθηκε ποτέ: τις ελευθερίες.

Από την Έλια Αποστολοπούλου

O

Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς ε υ κ λ ε ί δ η ς

Απ’ το πανεπιστήμιο στην ΌπεραΤην οπερέτα Κόρη της καταιγίδος του Θεόφραστου Σακελλαρίδη που παρακολου-θήσαμε στις 13 και 14 Ιουνίου στην Πειραιώς 260 και σημείωσε μεγάλη επιτυχίασκηνοθέτησε ο μόλις 36 ετών Αλέξανδρος Ευκλείδης. Από την Έλια Αποστολοπούλου

εκίνησε από το Ωδείο Θεσσαλονίκης και το Τμήμα Θεάτρου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου,συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στη Γαλλία και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στηθεατρολογία. Σήμερα διδάσκει στα τμήματα Θεάτρου του Αριστοτέλειου ΠανεπιστημίουΘεσσαλονίκης και Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ενώδραστηριοποιείται και με την έρευνα και τη δημοσίευση επιστημονικών άρθρων. Στο χώρο τηςμουσικής, όμως, είναι περισσότερο γνωστός ως σκηνοθέτης μουσικού θεάτρου και όπερας.Ξεκίνησε την καριέρα του από τη Θεσσαλονίκη και έχει συνεργαστεί με την Όπερα Θεσσαλονίκης,

αλλά και με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Στο Φεστιβάλ Αθηνών τον γνωρίσαμε το 2010, όταν σκηνοθέτησε τηνπαράσταση Unknown Dialects: 8 μουσικές διαλέξεις σε μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη. Φέτος καταπιάστηκε μετην οπερέτα Κόρη της καταιγίδος του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, ενός μουσικοσυνθέτη που τον ενδιαφέρειιδιαίτερα· έχει ήδη ανεβάσει τον Βαφτιστικό του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Ο Αλέξανδρος Ευκλείδηςείναι υπέρμαχος του εκσυγχρονισμού των παραστάσεων όπερας, στις οποίες, σε αντίθεση με τις ακαδημαϊκέςπαραστάσεις, το κόστος μπορεί να κρατηθεί αρκετά χαμηλότερα. Όπως δήλωσε σε συνέντευξή του στη ΜαριάνναΠαπάκη για το Culturenow.gr: «Στην Ελλάδα, κάποιοι ακόμη θεωρούν τον εκσυγχρονισμό “νέα πρόταση”, “τομή”και δεν ξέρω τι άλλο: στην ουσία του, όμως, ο εκσυγχρονισμός του έργου είναι μια αισθητική και ιδεολογικήεπιλογή, ανάμεσα σε πολλές άλλες, όλες ιστορικά έγκυρες».

Ο ΣκΗνΟΘετΗΣO Αλέξανδρος Ευκλείδης.

Ξ

ΣXOΛIA [16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 9

ια το έργο της Μνουσκίνδεν έβρισκα εισιτήρια.Είπα, μια μέρα θα πάωεκεί πριν αρχίσει η παρά-σταση, μήπως πετύχωεπιστροφή. […] 

Το έργο ήταν παρά-ξενο, γοητευτικό και περίπλοκο. Ιστορίαμέσα σε ιστορία, λογοτεχνία μέσα σε σι-νεμά, σινεμά μέσα σε θέατρο. Αλλά κυ-ρίως, σοσιαλιστικές ιδέες μέσα στο πα-ρελθόν, σαν ιδέες και σαν πράξη, σαναυταπάτες και σαν γεγονότα. Όλα μαζίσε περιτύλιγμα κωμωδίας. Οι ναυαγοί τηςτρελής ελπίδας. Γραμμένο από την ΕλένΣιξούς πάνω στο βιβλίο του Βερν Μαγ-γελανία. H ιστορία πλέκεται σε τρία επί-πεδα. Μια ομάδα πιονιέρων κινηματο-γραφιστών γυρίζει ταινία με πρωτόγοναμέσα, τα οποία έχουν μεγάλη πλάκα βέ-βαια για μας, με σενάριο βασισμένο στοβιβλίο του Βερν. Το γύρισμα γίνεται λίγοπριν ξεσπάσει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πό-λεμος. Και οι κινηματογραφιστές είναισοσιαλιστές, θέλουν να περάσουν μή-νυμα μέσα από το έργο τους. Κάνουν ταγυρίσματα και τους τρώει η αγωνία, τιθα γίνει; Θα καταφέρουν οι σοσιαλιστέςνα ξεπεράσουν τις εντάσεις; Θα κερδίσειη χιονοστιβάδα προσβολών και ευθιξιώνπου οδηγεί στον πόλεμο; Και οι πασιφι-στές, ο Ζωρές, τι θα κάνει; Δίνει πολιτικέςμάχες χρόνια ολόκληρα κατά του πολέ-μου, κατά της υποχρεωτικής στράτευ-σης, προσπαθεί να οργανώσει τους ερ-γάτες, να τους ενώσει με στόχο τηνειρήνη και τη βελτίωση της ζωής τους.Θα τα καταφέρει;

Υπάρχει κάποια αισιοδοξία, τα συνδι-κάτα κέρδισαν πολλά πράγματα τα τε-λευταία χρόνια, ο πόλεμος τέλειωσε σταΒαλκάνια, οι άνθρωποι ελπίζανε ότι ήρθεη στιγμή οι λαοί να επωφεληθούν απότην τεχνολογία, να χειραφετηθούν απότις ηγεσίες που ξεκινούσαν πολέμους γιαδικές τους ευθιξίες και φιλοδοξίες.

Τη συνέχεια την ξέρουμε εμείς οι θεα-τές. Τον Ζωρές τον δολοφόνησε το 1914ένας εθνικιστής νεαρός και ο πόλεμος ξε-κίνησε εκείνη την ίδια χρονιά, μετά τηνάλλη δολοφονία, του Αυστριακού διαδό-χου στο Σεράγεβο. Οι πασιφιστές θα μεί-νουν μια εξευτελισμένη μειοψηφία πουθα σηκώνουν την ύβρι των επιλογώντους, και θα τους αποκαλούσαν προδότεςένθεν και ένθεν οι εμπόλεμοι, επί χρό-νια.  Ο πόλεμος, αναπόφευκτος, σάρωσετα νιάτα των Ευρωπαίων της εποχής εκεί-νης, με τρόπο που δεν είχε ξαναγίνει και

που δεν ξανάγινε, για την  δυτική Ευρώπητουλάχιστον, ούτε στον Δεύτερο Πόλεμο. 

Ο πόλεμος εκείνος ήταν που φύτεψεστις ψυχές των Ευρωπαίων την από-φαση να μην ξαναπολεμήσουν μεταξύτους, και γι’ αυτό έζησαν τον ΔεύτεροΠόλεμο σαν μια ιδιαίτερα οδυνηρή πα-ρένθεση στην απόφασή τους. (Εδώ στηνΕλλάδα  λέγανε «πουρκουάδες» τουςΓάλλους, μάλλον επειδή δεν είχε συμμε-τάσχει η Ελλάδα αρκετά στον Πρώτο Πό-λεμο, και δεν ήξεραν τι τίμημα είχαν πλη-ρώσει οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι).

Γύριζε λοιπόν στη μεγάλη σκηνή η μα-νιβέλα της πρωτόγονης μηχανής λήψης,έστηναν οι ηθοποιοί τις σκηνές του Βερν,σκάγαμε στα γέλια εμείς το κοινό με τουςβοηθούς που ταρακουνούσαν την άκρηαπό τα κασκόλ για να φαίνεται ότι φυ-σάει, και τα κόσκινα που άδειαζαν το ψεύ-τικο χιόνι, κι ο πόλεμος πλησίαζε. Στηντελευταία σκηνή, οι εναπομείναντες ναυ-αγοί έφευγαν σε πιο απομονωμένα μέρη,κατά την προσφιλή μέθοδο του Βερν, γιανα ζήσουν αμόλυντοι από την εισβολή

των εκμεταλλευτών, κι εμείς ξέραμε ότιστην πραγματική ευρωπαϊκή ιστορία δενυπήρξε διαφυγή, όλος ο κόσμος πέρασεαπό τις μυλόπετρες του Πολέμου. Αλλάβγήκαμε έξω με χαμόγελο, γιατί το έργομάς είχε γεμίσει τρυφερότητα για τις ου-τοπίες των παππούδων μας, ή μάλλοντων προπαππούδων, για τους σοσιαλι-στές που είχαν νικηθεί παντοιοτρόπωςαλλά όχι οριστικά και όχι εντελώς, γιατους καλλιτέχνες και επιστήμονες που εί-χαν πάντα τις ιδέες ότι ο κόσμος αλλάζειμέσα από την τέχνη και με την επιστήμη.Και για την αλήθεια όλων αυτών φυσικά.Γιατί έχουν δίκιο, όντως ο κόσμος αλλάζειμε την τέχνη και την επιστήμη. Όπως εί-χαμε όλοι μας αλλάξει, πλουτίσει και γλυ-κάνει με την ψυχή ζεσταμένη από το κόκ-κινο γλυκό κρασί του θεάτρου. s

Απόσπασμα από κείμενο της συνεργάτριάςμας Άννας Δαμιανίδη, για την παράστασητης Αριάν Μνουσκίν Οι ναυαγοί της τρε-λής ελπίδας (Αυγές), που έχει αναρτηθείκαι στο blog της pezotis.blogspot.com.

μη χάσετε τη μνουσκίνΜια γοητευτική παράσταση για την πρόσφατη ιστορία της Ευρώπης, τους πολέμους, την ευρωπαϊκή συνεννόηση, τις μεγά-λες επαναστάσεις, τις μεγάλες διαψεύσεις, αλλά και για τον βουβό κινηματογράφο, την κωμωδία, τη μαγεία του θεάτρου, τηναναγκαιότητα της επιστήμης. Μια παράσταση για ό,τι χρειάζεται να λατρεύουμε αν θέλουμε να προχωρήσουμε…

Από την Άννα Δαμιανίδη

Γ τρεΛεΣ εΛΠΙΔεΣ«Γύριζε λοιπόν στη μεγάλη σκηνή η μανιβέλα της πρωτόγονηςμηχανής λήψης, έστηναν οι ηθοποιοί τις σκηνές του Βερν, σκάγαμεεμείς το κοινό στα γέλια με τους βοηθούς που ταρακουνούσαν την άκρη από τα κασκόλ για να φαίνεται ότι φυσάει...»

© M

iche

le L

aure

nt

InfoΟι ναυαγοί της τρελής ελπίδας (Αυγές),από το Θέατρο του Ήλιου της ΑριάνΜνουσκίν, επαναλαμβάνονται στοMetropolitan Expo, Εκθεσιακό Κέ-ντρο Αθηνών, στην περιοχή του αε-ροδρομίου των Σπάτων, από τις 15/6έως τις 19/6. Επίσης όσοι θέλουν ναγνωρίσουν από κοντά την ΑριάνΜνουσκίν μπορούν να έρθουν στηνέκτακτη συνάντησή της με το κοινότην Κυριακή 19 Ιουνίου στις 12 το με-σημέρι στην Πειραιώς 260, Χώρος Η’.Τη συζήτηση θα συντονίσει η καθη-γήτρια Άννα Ταμπάκη.

ΑΦΙερΩμΑ10 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

ώς θα ’θελα να μ’ έπαιρνες μαζί σου. Να μου δείξεις ό,τι δεν είδα, να

μου τραγουδήσεις ό,τι δεν άκουσα. Πώς να γίνω «γλύπτης ήχων», ήχων

που δεν έφτασαν ώς εμένα; Σε ζηλεύω που τους ακούς και τους βλέπεις

– «Και τι ντο φαιά τι σολ ιώδη ανεβαίνουν Στον αέρα». Ψάχνω μέσα

στις λέξεις σου, σαν κλέφτης που με λύσσα αδειάζει τα συρτάρια για να βρει το

κρυμμένο χρυσάφι. Λέξεις – μουσικές απόκρυφες, θεσπέσιες, μουσικές του

ονείρου. «Κι είναι τόσο η μουσική αθέατη Κατασταλαγμένη ευδαιμονία μέσα

μου...».

Πώς να σ’ αγγίξω; Η μαυρισμένη από της εκκλησιάς την πυρκαγιά εικόνα γίνεται

θρύψαλα και στάχτη στα χέρια του ασεβούς. Ο ανεμοστρόβιλος του μυαλού μου

συγχέει τα χρώματα. Άσπρο χιόνι σκεπάζει τις φωνές των πουλιών. Κι όμως, με

προκαλείς. Μου γνέφεις κάθε τόσο, κρούοντας «πελώριες άρπες», «υποχθόνια

κρουστά» και «καμπάνες της σελήνης». Μου ανοίγεις την πόρτα για να μπω στο

σκοτάδι της Ιστορίας. «Τότε ακούστηκαν ιππείς. Ύστερα σάλπιγγες. Κι όλες μαζί σε

μέγα βάθος ήχησαν ήησαν σαν ααν αν αν».

Θέλω ν’ ακούσω την ομορφιά. Ποιο είναι το κλειδί; Ποια είναι η γλώσσα, ποιο είναι

το ρήμα; Αποκάλυψέ μου τον κωδικό, την μαγική σειρά από φθόγγους, για ν’

ακούσω κι εγώ επιτέλους την αθέατη μουσική σου. Μετρημένους ήχους έχουν οι

σοφοί. Γνώρισέ μου τον απέραντο τόπο των παιδιών.

21 Μαρτίου 1992

μια παραίτηση Και ενώ η Ορχήστρα των Χρωμάτων προετοιμαζόταν για τη συμμετοχή της στο αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη, ξαφνικά παραιτήθηκε ο αρχιμουσικός της, ο Μίλτος Λογιά-δης. Όσοι γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα περί της λειτουργίας των κρατικών και επιχορηγούμενων ορχηστρών ήξεραν ότι μια τέτοια παραίτηση ήταν θέμα χρόνου, μεδεδομένη μάλιστα τη δύσκολη συγκυρία της χώρας.

Στη συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει για το περσινό εφ, ο Μίλτος Λογιάδης είχε αφήσει να διαφανεί η διάχυτη απελπισία των μουσικών για τα οικονομικά προβλή-ματά τους: «Όταν δεν ξέρεις τι χρήματα και πότε θα τα πάρεις, πώς μπορείς να αποδώσεις;»

Την αμηχανία του μουσικού εκφράζει και η μάλλον μελαγχολική παρά οργισμένη επιστολή παραίτησης που στάλθηκε στον υπουργό Πολιτισμού και στον αναπληρωτή του.Η παραίτηση του Μίλτου Λογιάδη ίσως αποτελέσει θρυαλλίδα εξελίξεων για την ορχήστρα, τη στιγμή που πληροφορίες αναφέρουν πως οι απλήρωτοι εδώ και μήνες μουσι-κοί σκέφτονταν να προχωρήσουν σε επίσχεση εργασίας.

Το κείμενο του Γιώργου Κουρουπού, καλλιτεχνικού διευθυντή της Ορχήστρας των Χρωμάτων, που δημοσιεύουμε πα-ρακάτω, έχει γραφτεί το μακρινό 1992, λίγο μετά την κυκλοφορία των Ελεγείων της Οξώπετρας, μιας πολυσυζητημένηςέκτοτε ποιητικής συλλογής του νομπελίστα που κυκλοφόρησε πέντε χρόνια πριν πεθάνει. Το κείμενο του Κουρου-πού δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Αντί, τχ. 492, 23/4/1992, στο πλαίσιο ενός πλήρους αφιερώματος στον ποιητή. Δε-καεννιά χρόνια μετά, το ανασύραμε από τα αρχεία μας – διότι είναι κατάθεση ενδεικτική της αισθητικής συγκίνησηςπου είχε προκαλέσει στον συνθέτη, μια συγκίνηση που προεκτείνεται και μέχρι τις μέρες μας. Σε μια περίοδο δύσκοληγια την Ορχήστρα των Χρωμάτων (λεπτομέρειες στη βάση της σελίδας), αλλά και σε μια περίοδο δύσκολη για τη χώρα,ο λόγος της τέχνης είναι και παρηγορία και εγρήγορση και κάλεσμα σε συνειδητοποίηση των υποχρεώσεων του κα-θενός μας.

Π

Παράπονο μουσικούΑπό τον Γιώργο Κουρουπό

InfoΑφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) Μονόγραμμα του Γιώργου Κουρουπού από την Ορχήστρα των Χρωμάτων

Ωδείο Ηρώδου Αττικού24 Ιουνίου, 21:00

Ο προγραμματισμός αυτός δεν είχε αλ-λάξει ως την ώρα που το εφ πήγαινε στοτυπογραφείο. Λόγω της κατάστασηςστην Ορχήστρα είναι πολύ πιθανόν ναέχoυν γίνει αλλαγές. Λεπτομέρειες στηνιστοσελίδα του Φεστιβάλ Αθηνών, www.greekfestival.gr

μΙΑ ζΩγρΑΦΙΑO Οδυσσέας Ελύτης σε

πορτρέτο του ζωγράφουΓιώργου Μαυροΐδη.

Εικαστικός, ηθοποιός,τραγουδιστής αλλάκαι «μάγειρας πολύκαλός, τεχνίτηςεξαιρετικός, μεγάληπαραδουλεύτρα,ιδανικός συνοδηγός,καλός φίλος». Όλααυτά και άλλα πολλάείναι ο ΆγγελοςΠαπαδημητρίου ήαπλώς «καλλιτέχνης»,όπως στο παρελθόνέχει υπογράψει, αντίάλλου βιογραφικού.Ή πάλι, απλώς έναςάνθρωπος θέσει –που με τα χρόνιαμάλλον έγινε καιφύσει– χαρούμενος,«που το μεγαλύτεροταλέντο του είναι ναφροντίζει τουςάλλους». Σε λίγεςημέρες, στο πλαίσιοτου Φεστιβάλ, θαεμφανιστεί ωςέκπτωτος Νάρκισσος,υπό τις σκηνοθετικέςοδηγίες της ΈλεναςΠέγκα. Τον ρωτάω ανέχει κάποια σχέση μετον Νάρκισσο· «A,πολύ φίλος μας!», μουαπαντά γελώνταςδυνατά, και ησυζήτησή μας μόλιςαρχίζει…

Από την Κατερίνα ΚόμηταΦωτογραφίες: Bασίλης Mαθιουδάκης

12 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24

Ά γ γ ε λ ο ς Π α π α δ η μ η τ ρ ί ο υ

κράτα μόνο την τρέλα“ “

Ας ξεκινήσουμε μιλώντας για την πα-ράσταση. Να μιλήσουμε για τον Νάρ-κισσο…Τι χαρά κι αυτή! Ξέρετε, μετά τη συμμε-τοχή μου το χειμώνα στην παράστασηΣιρανό ντε Μπερζεράκ στο Εθνικό Θέα-τρο, είπα πως δεν ξανακάνω θέατρο, κιαυτό γιατί πίστευα ότι δεν υπήρχε περί-πτωση να περάσω ποτέ ξανά τόσο καλάόσο στο Σιρανό. Και να που τελικά αυτήη παράσταση με κέρδισε πέρα από κάθεπροσδοκία. Είμαι πιο ευτυχισμένος απ’ό,τι ήμουν με τον Σιρανό.

Ποιος είναι λοιπόν ο δικός σας Νάρ-κισσος;Η Έλενα Πέγκα συνέλαβε τον Νάρκισσοτης στιγμής της πτώσης του· όταν δη-λαδή δεν διαθέτει ούτε πλούτη, ούτεομορφιά, ούτε φήμη· τη στιγμή που, απ’όλες τις απόψεις, αποτελεί το πιο ξεπε-σμένο πρόσωπο επί γης. Δίνοντάς μουαυτό το κλειδί και τοποθετώντας μεμέσα στο έργο έτσι, η Πέγκα μ’ έκανε ναβρω αμέσως το δρόμο μου.

Είναι καλό ή κακό να είναι κανείς νάρ-κισσος;Σίγουρα είναι ο πιο δύσκολος δρόμος,γιατί εύκολα μπορεί να την «πατήσεις».Μόνο ο καλλιτέχνης μπορεί και γλιτώνειαπό την παγίδα, αν και εφόσον κάνει τηνανατροπή. Αν αναποδογυρίσει την πε-ποίθηση που κάθε καλλιτέχνης έχει στηναρχή τουλάχιστον της καριέρας του, ότιδηλαδή είναι ο καλύτερος όλων. Πρέπεινα πετάξεις όση αρρώστια εμπεριέχειαυτή η πεποίθηση και να κρατήσεις μόνοτην τρέλα. Ο ναρκισσισμός, αν στερεωθείστα πόδια του, είναι επικίνδυνος.

Η ομορφιά τι ρόλο παίζει στη ζωή;Θα σας πω μόνο ότι οι μεγαλύτεροινάρκισσοι που έχω δει στη ζωή μουδεν ήταν όμορφοι. Και επίσης πως είδαπολλούς πραγματικά όμορφους πουδεν το πήραν χαμπάρι… (γέλια) Θε-ωρώ ότι η ομορφιά είναι το σημαντι-κότερο πράγμα στη ζωή. Το μόνο αυ-ταπόδεικτο πράγμα, κατά πως λέει κι οΌσκαρ Ουάιλντ. Εγώ δεν υπήρξα ποτέκαλλονός· μέτριο θα με ’λεγες. Το«’κλεβα» όμως λίγο και πήγαινα προςτο νόστιμος στα νιάτα μου. Κατάλαβαβλέπεις από νωρίς τι γινότανε κι είπα«άντε κουνήσου, κάνε κάτι γιατί, σ’αυτή τη ζωή, αν δεν είσαι ωραίος, δεντη βγάζεις...»

Δίνετε την εντύπωση ότι είστε η χαράτης ζωής. Είστε όντως;Έχω μια θεωρία: Κάθε άνθρωπος διαλέ-γει από μικρός τι από τα δύο θέλει να εί-ναι – παιδί ή γονιός. Στην πρώτη περί-πτωση ανήκουν όσοι έχουν την τάση ναπαραπονιούνται. Αυτοί λοιπόν, καιεκατό χρονών να πάνε, θα είναι πάνταπαιδιά. Εγώ αποφάσισα να είμαι γονιός,γιατί πιστεύω ότι, όταν λες τα παράπονάσου σε κάποιον, μ’ έναν τρόπο τον βά-ζεις πιο πάνω από εσένα· σε εξουσιάζει.Απ’ τη μια λοιπόν δεν μου αρέσει νακλαίγομαι, κι απ’ την άλλη θεωρώ πως

αυτό που ονομάζουμε «κέφι» είναι θέμακαλών τρόπων. Πώς λέγανε οι παλιοί«περάστε στο σπίτι να πιούμε ένανκαφέ», με τον ίδιο τρόπο, από ευγένεια,επιβάλλεται να είμαστε ανοιχτοί και ναμην πλησιάζουμε τους άλλους με τα πα-ράπονά μας. Ναι, βεβαίως όλοι μαςέχουμε φρικτά προβλήματα, παρ’ όλααυτά, εγώ ειλικρινά δεν θυμάμαι κανένα.Καμιά φορά κάθομαι και λέω, ας θυ-μηθώ μια δύσκολη στιγμή της ζωής μου,κάτι δυσάρεστο… Δεν καταφέρνω ναθυμηθώ τίποτα, σας τ’ ορκίζομαι…

Τι ρόλο έχει παίξει ο έρωτας στη ζωήσας;Το μεγαλύτερο. Ευτυχώς κατάλαβα απόνωρίς ότι έχουμε κι ένα σώμα, το οποίοέχει ανάγκες. Πέρα λοιπόν από τους με-γάλους έρωτες και τα ποιητικά πράγ-ματα, υπάρχει και η άμεση χαρά· ο έρω-τας με την πρακτική έννοια: να γευτείςένα κορμί, να χαρείς μάτια, πλάτες, πό-δια, φαγητό, κρεβάτια, σεντόνια. Όλααυτά είναι απαραίτητα, κι όποιος τ’ αφή-σει αυτά… Έχω δει πολλούς φίλους καιφίλες μου να βασανίζονται περιμένο-ντας τον μεγάλο έρωτα, να κλαίνε, νατρέμουνε... Κάτσε κυρά μου φρόνιμη…Καλοί είναι και οι μεγάλοι έρωτες και ταδράματα, αλλά έχουμε και δουλειές…

Ποιες είναι οι αξιοσημείωτες συνα-ντήσεις της ζωής σας;Πρώτα και κύρια οι γονείς μου. Ξέρετε,κάποιοι λένε ότι οι ψυχές διαλέγουνεψηλά από τον ουρανό ποιους θα κά-νουνε γονείς κι εγώ ήξερα πάντα να δια-λέγω. Είχα τους καλύτερους γονείς τουκόσμου. Ύστερα ήταν η δασκάλα μου, ηκυρία Λουίζα, που ήταν όμορφη όσο ηΆβα Γκάρντνερ. Με αγάπησε πολύ καικατάλαβε τα ταλέντα μου. Έτσι μεάφησε να τραγουδάω, να κάνω γλυ-πτική και ζωγραφική. Αυτή η αγάπη καιη εμπιστοσύνη μ’ έκανε να πιστέψω βα-θιά μέσα μου ότι μπορώ να κάνω θαυ-μαστά πράγματα. Αργότερα ήρθε ηΕλένη Βακαλό, αυτή η μεγάλη φυσιο-γνωμία, η γκαλερί Νέες Μορφές, και φυ-σικά ο Γιώργος Μαυροΐδης. Αυτές ήτανοι μεγάλες συναντήσεις της ζωής μου

Οι φίλοι τι ρόλο παίζουν στη ζωή σας;Το σημαντικότερο! Αγαπώ πολύ τουςφίλους μου κι ανέχομαι τα πάντα απ’ αυ-τούς. Ακόμα και σκληρούς χαρακτηρι-σμούς για μένα ή αυστηρή κριτική γιατη δουλειά μου. Μόνο ένα πράγμα δενανέχομαι: να με προδώσεις. Αν αι-σθανθώ προδοσία στο μάτι, μ’ έχασες.Και δεν μπορώ να επιστρέψω με τίποτα.

Ποια θεωρείτε ότι είναι η σημαντικό-τερη δουλειά που έχετε κάνει μέχρισήμερα ως εικαστικός; Ένας δίσκος long play που έκανα σταμέσα της δεκαετίας του 1980 και τονοποίον έδινα στο πλαίσιο μιας έκθεσηςπου έκανα τότε.

Τι περιείχε αυτός ο δίσκος;Κάνω δύο γριές πουτάνες που κάνουν

πληρωμένο τηλεφωνικό σεξ. Σε μιαπολύ κακή ηχογράφηση ακούγομαι εγώ,παλιά τραγούδια, ξυπνητήρια, χαμός!

Γιατί θεωρείτε αυτό το πιο σημαντικόέργο σας;Γιατί είναι το πιο ακραίο και τολμηρό. Το1980 δεν φαντάζεσαι πόσο συντηρη-τικό ήταν το τοπίο κι εγώ είχα καταλάβειαπό τότε ότι η ζωγραφική είναι και αυτό.Οι άλλοι θεωρούσαν τα πράγματα πουέκανα τότε το λιγότερο άρρωστα ή ψυ-χασθενικά.

Ποια είναι τελικά η γενεσιουργός αι-τία της πρωτοπορίας; Οι άλλοι έχουν την ικανότητα να δημι-ουργούν μια περιρρέουσα ατμόσφαιραπου μοιάζει καθ’ όλα φυσική και κανο-νική. Κι όμως, αυτή η κανονικότητα είναιπλαστή. Η πρωτοπορία γεννιέται ότανδεν ακολουθείς τους άλλους.

Ως καλλιτέχνης, και για τα δεδομένατης Ελλάδας, κινηθήκατε στα άκρα…Ο Μπότσογλου –και τον ευγνωμονώ γι’αυτό– έχει πει για μένα: «Μέχρι τον Άγ-γελο υπάρχει στεριά· από εκεί και πέραυπάρχει γκρεμός και θάλασσα…» Βλέ-πεις με θεωρούν το τελευταίο αποδε-κτό όριο. Ότι δηλαδή, εντάξει, υπάρχεικι αυτό, ας το καταπιούμε, αλλά απόεκεί και πέρα τίποτα. Βεβαίως εγώ, απόεκεί και πέρα, έχω κάνει τα πάντα…(γέλια)

Πετάτε έργα σας;Έχω σπάσει χιλιάδες. Θυμάμαι μάλιστακάποια στιγμή έσπασα ένα κεφάλι πουήταν πάρα πολύ ωραίο. Και το κατέ-στρεψα, ο βλαξ. Τώρα, αν το είχα, θαήμουν πολύ περήφανος.

Γιατί το σπάσατε;Δεν μου άρεσε γιατί είχε βγει πολύ δαι-μονικό, πολύ άρρωστο. Φοβήθηκα· φο-βήθηκα το έργο μου…

Πώς θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας;Κάποτε είχα κάνει μια παράσταση στοΜέγαρο Μουσικής και λεγόταν ΆγγελοςΠαπαδημητρίου: Στησιχόρου και Πιπίνουγωνία. Ως γνωστόν, η Στησιχόρου είναικοντά στο Κολωνάκι, ενώ η Πιπίνου βρί-σκεται στην Πατησίων. Επομένως δεννοείται διασταύρωσή τους. Για ν’ απα-ντήσω όμως πιο καθαρά στην ερώτησήσας, θα πω πως είμαι ένας άνθρωποςπολύ απλός, που δεσμεύεται από τολόγο του και είναι συνεπής σ’ αυτό πουείναι και σ’ αυτά που πιστεύει.

Μετανιώνετε για κάποια από τις επι-λογές σας;Νομίζω πως μετανιώνω για όλα. Ειλι-κρινά, αν άρχιζα από την αρχή, θα έκανατα πάντα διαφορετικά. Θα γινόμουνένας γιατρός, θα έκανα οπωσδήποτε οι-κογένεια, θα είχα ωραία σπίτια κι αυτο-κίνητα. Όσα δηλαδή δεν έκανα. Τώραπου το σκέφτομαι δεν μετανιώνω ακρι-βώς, όμως νοσταλγώ τη ζωή που δενέζησα… s

ΘεΑτρΟ14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

InfoΈλενα Πέγκα - Άγγελος Παπαδημητρίου Νάρκισσος της Έλενας Πέγκα

Η Έλενα Πέγκα σκηνοθετεί τον ΆγγελοΠαπαδημητρίου στο ρόλο του Νάρκισ-σου με 20 άνδρες εθελοντές.

Πειραιώς 260, Κτίριο Ε20 Ιουνίου, 21:00, 21 Ιουνίου 21:00 & 23:00,22 Ιουνίου 23:00Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

Έχω δει πολλούς φίλους και

φίλες μου ναβασανίζονται

περιμένοντας τονμεγάλο έρωτα, να κλαίνε,

να τρέμουνε... Κάτσεκυρά μου φρόνιμη…

Καλοί είναι και οιμεγάλοι έρωτες και ταδράματα, αλλά έχουμε

και δουλειές

“

“

ΣτΗΣΙΧΟρΟΥ κΑΙ ΠΙΠΙνΟΥ γΩνΙΑ«Κάποτε είχα κάνει μια παράσταση που λεγότανΆγγελος Παπαδημητρίου: Στησιχόρου και Πιπίνου

γωνία. Ως γνωστόν, η Στησιχόρου είναι κοντά στοΚολωνάκι, ενώ η Πιπίνου βρίσκεται στην Πατησίων.

Επομένως δεν νοείται διασταύρωσή τους». Ο Άγγελος Παπαδημητρίου αποδεικνύει τη

συστηματική του εντρύφηση στην υψηλή τέχνητου αυτοσαρκασμού.

Τέσσερις χορευτές, οΚωνσταντίνος Ρήγος, ο ΤάσοςΚαραχάλιος, η Μαριέττα Βέττα καιη Χλόη Θεοδωροπούλου, κι έναςσκηνοθέτης, ο Σταύρος Τσακίρης,μιλούν για τον σπουδαίο Ρώσοχορευτή Νιζίνσκι και αναλύουντους λόγους για τους οποίος ομύθος του παραμένειαναλλοίωτος στο πέρασμα τουχρόνου. Αφορμή, η παράστασηΝιζίνσκι: είμαι μια μαριονέτα τουΘεού... που ανεβαίνει αυτές τιςημέρες στο Ηρώδειο.

Από την Κατερίνα Κόμητα

ΑνΑΒΙΩνΟντΑΣ τΟ μΥΘΟΑπό αριστερά: η Μαριέττα Βέττα, ο Κωνσταντίνος Ρήγος, ο Τάσος Καραχάλιοςκαι, μπροστά, η Χλόη Θεοδωροπούλου μεφόντο το σκηνικό της παράστασης Νιζίνσκι:είμαι μια μαριονέτα του Θεού... Αριστερά: ο Νιζίνσκι, Φαύνος στο Απομεσήμερο ενόςφαύνου, από το μακρινό 1894.

Nιζίνσκι: μια μαριονέτα

του Θεού

τσ

ακ

ίρ

ης

- ρή

γο

ς- κ

αρ

αχ

άλ

ιο

ς- Β

έτ

τα

- Θε

οδ

ωρ

οπ

ού

λο

υ

Σε ποια κείμενα βασίστηκε η παρά-σταση;Σ.Τ. Η παράσταση έχει ως αφορμή τοΗμερολόγιο του Βάσλαβ Νιζίνσκι, πουγράφτηκε τους πρώτους μήνες τουεγκλεισμού του στο φρενοκομείο το1919. Επίσης, χρησιμοποιούνται ως κεί-μενα εκκίνησης το βιβλίο που έγραψε ησύζυγος του Νιζίνσκι, Ρόμολα, τα ημε-ρολόγια της δασκάλας του, Καρσάβινα,η αυτοβιογραφία της αδελφής τουΜπρονισλάβα Νιζίνσκι, και κάποια στοι-χεία από έντυπα της εποχής.

Ποια είναι η «πρόθεση» της παρά-στασης;Σ.Τ. Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε πωςδεν πρόκειται για μια βιογραφία. Μεαφορμή τη ζωή του Νιζίνσκι, γίνεται μιαπαράσταση-ντοκουμέντο, αποδεικτικήτου φαινομένου του χορευτή αλλά καικατ’ επέκταση του καλλιτέχνη. Το θέμαλοιπόν είναι από τη μια πώς αυτοπροσ-

διορίζεται ο ίδιος ο καλλιτέχνης μέσασε μια κοινωνία, κι απ’ την άλλη πώς ηίδια η κοινωνία προσδιορίζει τον καλλι-τέχνη. Ανάμεσα στους δύο αυτούςπροσδιορισμούς παρατηρείται ένα με-γάλο χάσμα που παραμένει αγεφύρωτο,αποτελεί μια χέουσα πληγή που δεν έχειγιατρευτεί.

Ο Νιζίνσκι θεωρείται ο σημαντικότε-ρος χορευτής του 20ού αιώνα. Πώςεξηγείτε ότι ο μύθος του παραμένειολοζώντανος, παρότι υπάρχουν ελά-χιστα στοιχεία για το χορό του, ενώόσα γνωρίζουμε γι’ αυτόν προέρχο-νται από φωτογραφίες και διηγήσειςσυγχρόνων του;Κ.Ρ. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Ο Νιζίν-σκι γίνεται μύθος επειδή δεν υπάρχουνντοκουμέντα· επειδή δεν τον έχουμε δεινα χορεύει ποτέ. Επιπροσθέτως, γίνεταιμύθος για την τόλμη του. Μιλάμε γιαέναν ιδιοφυή, παράξενο, πρωτοπόρο

χορευτή-χορογράφο, που επιχειρεί τηνανατροπή της μορφής του κλασικού χο-ρού.Κι ακόμα, ο Νιζίνσκι έχει κάτι από τομύθο των σταρ του σινεμά που πεθαί-νουν νέοι. Όλων αυτών που το ίχνοςτους χάνεται, χωρίς να φθαρούν από τοχρόνο.

Η προβεβλημένη σεξουαλικότητάτου και το γεγονός ότι ήταν αμφιφυ-λόφιλος, άραγε έπαιξε ρόλο στο μύθοτου;Κ.Ρ. Ναι, έπαιξε. Γιατί το σεξ είναι έναστοιχείο που, ως αίσθημα, διεγείρει τοκοινό και ταυτόχρονα δημιουργεί μιααναστάτωση με την έννοια του ότι κάθε«σταρ» που «παίζει» με τη σεξουαλικό-τητά του δημιουργεί έναν επιπλέονμύθο γύρω από το όνομά του. Βεβαίωςθεωρώ ότι ο Νιζίνσκι δεν θέλησε να παί-ξει συνειδητά με την εικόνα του ωςπροϊόν μάρκετινγκ. Ήταν περισσότερο

© Β

ασίλ

ηςΜ

αθιο

υδάκ

ης

InfoΣταύρος Σ. Τσακίρης Νιζίνσκι: Είμαι μια μαριονέτα του Θεού...

Ο Σταύρος Τσακίρης σκηνοθετεί τον χο-ρευτή και χορογράφο Κωνσταντίνο Ρήγοσε μια περφόρμανς για τον θρυλικό και εκ-κεντρικό χορευτή και χορογράφο ΒάσλαβΝιζίνσκι. Η παράσταση περιέχει τολμηρέςσκηνές και κάποιες λεκτικές ακρότητες. Ερ-μηνεύουν: Κωνσταντίνος Ρήγος, ΓιάννηςΤσορτέκης, Ευδοκία Ρουμελιώτη, ΤατιάναΠαπαμόσχου, Αποστολία-Γαλάτεια Τσα-κίρη, Μαρία Σιμώνι Τσακίρη, ΜαριέταΒέττα, Χλόη θεοδωροπούλου, Τάσος Κα-ραχάλιος, Γιάννης Νικολαΐδης. Συμμετέ-χουν σπουδαστές της Κρατικής Σχολής Ορ-χηστικής Τέχνης. Ακούγεται ο ΓρηγόρηςΒαλτινός.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού18 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: €30, €15 (Άνω διάζωμα), €10(Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 17ΘEATPO

κάτι που έβγαινε ως αίσθηση από τηνίδια του τη φύση, η οποία ήταν μάλλοναδάμαστη, και προσπαθούσε να βγάλεικαι τις δυο πλευρές που υπάρχουν σεκάθε άνθρωπο.

Η ψυχική διαταραχή του έπαιξε κά-ποιο ρόλο στο χορό του; Και αναφέ-ρομαι ακόμα και στην πρωτοπορίατου ως χορογράφου, δηλαδή στο γε-γονός ότι κατάφερε να «σπάσει» ό,τιείχε διδαχθεί και να φτιάξει μια εντε-λώς καινούργια φόρμα, απολύτωςδιαφορετική, κόντρα σε κάθε τι απο-δεκτό μέχρι εκείνη την εποχή.Σ.Τ. Καταρχάς, δεν είναι απαραίτητο ότιεπρόκειτο για ψυχική ασθένεια. Υπήρχεσίγουρα μια συσσωρευμένη ενέργεια ηοποία καταπιέστηκε για πολλούς λό-γους: Ο Νιζίνσκι ήταν ένας Πολωνόςστην Ρωσία, άρα μη αποδεκτός. Παράλ-ληλα, ήταν ένας άνθρωπος με κάποιαιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσώπου, κιαυτό ήταν κάτι που στην παιδική ηλικίαπροκάλεσε προβλήματα γιατί, ως γνω-στόν, τα παιδιά είναι σκληρά, και πράγ-ματι του φερθήκανε σκληρά. Ακόμα,ήταν μονήρης με αποτέλεσμα οποιαδή-ποτε ζημιά γινόταν στη σχολή να τηνχρεώνουν σ’ αυτόν. Απ’ την πλευρά του,πιστεύοντας σε μια ηθική, δεν απα-ντούσε ποτέ. Όλα αυτά μπορεί να λει-τούργησαν σωρευτικά. Ο Άντλερ είχεπει ότι ο Νιζίνσκι έπασχε πάντα από σύν-

δρομο κατωτερότητας, αλλά δεν υπάρ-χουν αποδείξεις γι’ αυτό.

Έχει ειπωθεί ότι ο η ιδιοφυΐα του Νι-ζίνσκι είναι περισσότερο παράδοσηπαρά γεγονός, όπως οι ζωές τωναγίων. Πως δηλαδή η μεγάλη φήμητων σπουδαιότερων καλλιτεχνών τουχορού είναι θέμα πίστης, γιατί στιςπερισσότερες περιπτώσεις ο χορόςδεν υπάρχει πια. Πώς το σχολιάζετεαυτό;Τ.Κ. Μπορείς να το δεις και τελείως δια-φορετικά. Θεωρώ ότι αυτό που οφεί-λουμε να θίξουμε είναι η αντιληπτικήικανότητα του Νιζίνσκι, την οποία εγώπροσωπικά θεωρώ πολύ υψηλή. Μέχριτότε, όλοι προσπαθούσαν να καταργή-σουν την ήδη υπάρχουσα φόρμα με μιαάλλη φόρμα. Αντ’ αυτού, ο Νιζίνσκιέψαξε να βρει την ουσία της φόρμας και,κατά συνέπεια, έβαλε ένα αντιληπτικόπλαίσιο. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι η τρέλατου ξεκινάει από το γεγονός ότι οι άλλοιαδυνατούν να τον καταλάβουν. Με άλλαλόγια, πιστεύω ότι ο Νιζίνσκι έγινε μύθοςλόγω της ουσίας του έργου του, ακρι-βώς επειδή τοποθέτησε μια τόσο αφη-ρημένη έννοια σ’ ένα πλαίσιο όπως δενείχε τοποθετηθεί ποτέ μέχρι τότε. Όσογια την αγιοσύνη που λες, στη σημερινήεποχή, ούτως ή άλλως, υπάρχει μια τάσηαμφισβήτησης των αγίων. Για τον Νιζίν-σκι όμως δεν ισχύει αυτό. Ένας άγιος αμ-

φισβητείται πια, ο Νιζίνσκι όχι.

Τελικά πόσο πρωτοπόρος ήταν ο Νι-ζίνσκι;Τ.Κ. Ο χορευτής σήμερα είναι αυτό πουήταν τότε ο Νιζίνσκι. Τόσο μπροστάήταν για την εποχή του. Σήμερα, στησύγχρονη μορφή του χορού τουλάχι-στον, δεν υπάρχει χορευτής-εκτελε-στικό όργανο. Ο χορευτής τοποθετεί-ται και ο ίδιος μέσα στο έργο. Έτσι κι οΝιζίνσκι: ήταν ερμηνευτής και χορο-γράφος ταυτόχρονα. Επιπλέον, είχε μιαάποψη την οποία δεν περιθωριοποίησε,αλλά προσπάθησε να τη βάλει στα σα-λόνια. Δεν έκανε κάτι παράπλευροόπως έκανε για παράδειγμα η Ντάνκανπου χόρευε σε μικρές συνεστιάσειςπλουσίων. Ο Νιζίνσκι μπήκε εκεί πουγινόταν η ακαδημαϊκή τέχνη και προ-σπάθησε να επιβάλει τη δική τουάποψη για το περφόρμινγκ που συμπί-πτει απόλυτα με τη σημερινή.

Πάντως και υποκριτικά λέγεται ότιήταν σπουδαίος...Τ.Κ. Ναι, γιατί είχε κατανοήσει από τότε τησύγχρονη αντίληψη, ότι δηλαδή δεν θαπρέπει να ξεχωρίζουμε τις τέχνες, γιατίτο εργαλείο είναι ένα: το σώμα που έχειψυχή, μυαλό, φωνή και έκφραση. Καιαυτό ο Νιζίνσκι το είχε προτείνει από τότε. Σ.Τ. Σίγουρα, πάντως, το πρωτεύον είναιο νους, γιατί δεν υπάρχει καμιά κίνηση

μΠρΟΣτΑ ΑΠ’ τΟν κΑΙρΟ τΟΥ«Ο Νιζίνσκι ήταν ένας προφήτης σε άλλη εποχή,

κι αν ζούσε σήμερα θα ήταν πρωτοπορία», λέει οσκηνοθέτης Σταύρος Τσακίρης. Απέναντι, ο

σπουδαίος χορευτής στο ρόλο της Σεχραζάτ.

Ο Νιζίνσκι

είναι ο ορισμός του

σύγχρονου περφόρμερ.

Αν ζούσε σήμερα θα

εύρισκε και πολλούς

συνοδοιπόρους

“ “

© Β

ίκυ

Γεω

ργοπ

ούλο

υ

18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011] ΘEATPO

αν δεν την φανταστεί πρώτα ο εαυτόςτης. Ο καλός ηθοποιός και ο καλός χο-ρευτής διαφέρουν από τον κακό ηθο-ποιό και χορευτή αντίστοιχα, στη φα-ντασία. Εν προκειμένω, στο χορό, στοπώς φαντάζεται ο χορευτής την κίνησήτου. Γιατί δεν υπάρχει καμιά κίνηση ανδεν την φανταστεί πρώτα ο εαυτός της.Όλη η τέχνη δεν είναι τίποτα άλλο απόμια φράση που εμπεριέχεται στο Η Αλίκηστη χώρα των θαυμάτων. Λέει η Αλίκηστο λαγό «Α, εσένα σε ξέρω, σε ονει-ρεύτηκα χτες το βράδυ». Και απαντάει ολαγός: «Λάθος, εγώ ονειρεύτηκα ότι εσύμε ονειρευόσουν…»

Νομίζω πάντως ότι ένα μεγάλο μέροςτης φήμης του ο Νιζίνσκι το χρωστάεικαι στον διευθυντή των ΡωσικώνΜπαλέτων, Ντιάγκιλεφ, που ήτανκατά κάποιο τρόπο ο μάνατζέρ τουκαι με τον οποίο είχε τόσο επαγγελ-ματική όσο και ερωτική σχέση…Σ.Τ. Μην ξεχνάμε ότι ο Ντιάγκιλεφ ήτανένας ιδιώτης που είχε έναν ιδιωτικόθίασο. Ταυτόχρονα βέβαια ήταν και έναςάνθρωπος πολύ μέσα στη γαλλική πρω-τοπορία, με σημαντικούς φίλους όπως οΝτεμπυσσύ και ο Λέον Μπακστ. Απλώς οΝιζίνσκι, με τον πρωτογονισμό του ή, ανθέλετε, με τον αποκαλυπτικό τρόπο πουπλησίαζε τα πράγματα, ήταν πιο μπρο-στά απ’ αυτούς. Ο Νιζίνσκι διαφώνησεκαι με τον Ντεμπυσσύ και με τονΜπακστ, ακόμα και με τις χορογραφίεςτου Φοκίν. Ακόμα κι αυτό το περίφημοάλμα στο Φάσμα του ρόδου ήταν δικήτου πρωτοβουλία. Κι όταν τον ρώτησαν:«Γιατί το κάνεις αυτό;» απάντησε πολύαπλά ότι: «Αφού είναι ανοιχτό το παρά-θυρο, φεύγω από το παράθυρο…» Τ.Κ. Φαντάσου λοιπόν τι τους προκαλείο Νιζίνσκι που, παρ’ όλες αυτές τις δια-φωνίες, δεν τον διώχνουν – γιατί εντέλειο Νιζίνσκι μόνος του αποχώρησε από ταΡωσικά Μπαλέτα. Απ’ τη μία δηλαδή οΦοκίν βλέπει κάτι που δεν το καταλα-βαίνει και ίσως με την αντίληψή του δενμπορεί να το ορίσει, αλλά απ’ την άλληβλέπει την ουσία του χορού. Κι αυτή ηουσία ξεφεύγει από το εγκεφαλικό επί-πεδο και πηγαίνει σε κάτι που είχε ο Νι-ζίνσκι, δηλαδή τη μαγεία.

Ποια είναι άραγε τα συστατικά ενόςμάγου χορευτή; Σ.Τ. Η μαγεία είναι η παρακαταθήκημιας ζωής. Δημιουργείται, χτίζεται κιαυτό που παίζει πάντα αποφασιστικόρόλο είναι πόση τόλμη είχε ο χτίστηςόταν μάζευε τα υλικά του και με πόσητόλμη τα τοποθέτησε με το δικό τουτρόπο, ακούγοντας τον εαυτό του. Γιατίη μαγεία κρίνεται και από την αντοχήπου έχεις ν’ ακούς τον εαυτό σου.

Λέγεται ότι είναι δύσκολο να συμβι-βάσει κανείς μέσα του τις φαντασιώ-σεις που μπορεί να δημιουργήσει στοκοινό ένας καλλιτέχνης. Είναι αλήθειααυτό;Κ.Ρ. Πράγματι, το κοινό δημιουργεί δι-κές του ιστορίες πάνω σ’ έναν καλλιτέ-

χνη, και μάλιστα αυτοί που έρχονταιμπροστά στη σκηνή είναι κι αυτοί πουδημιουργούν τη μεγαλύτερη παθογέ-νεια στο κοινό, το αίσθημα της υστε-ρίας. Ο καθένας πιθανά φαντασιώνεταιότι μπορεί να έχει ένα κομμάτι αυτούπου βρίσκεται πάνω στη σκηνή. Καιπράγματι, αν είχαμε μια διονυσιακήπράξη, ο κόσμος, ως μαινάδες, θα διέ-λυαν τον Νιζίνσκι, θα τον έκοβαν για ναπάρει ο καθένας από ένα κομμάτι του.

Αυτή η ιστορία είναι πολύ κοινή στουςκαλλιτέχνες της μουσικής. Ο Νιζίνσκι εί-ναι φαινόμενο γιατί προκάλεσε τέτοιααισθήματα κάνοντας χορό, μια τέχνη όχικαι τόσο λαϊκή.

Δηλαδή, μ’ έναν τρόπο, το κοινό «κλέ-βει» την ψυχή του καλλιτέχνη;Κ.Ρ. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, ότανο καλλιτέχνης εισπράττει αυτή την ενέρ-γεια από το κοινό, αρχίζει να έχει φο-βίες και κυρίως την αίσθηση ότι χάνειτον εαυτό του, ότι ο εαυτός του δεν ανή-κει πια σ’ εκείνον.

Ο χορός βρίσκεται κοντά στην έκ-σταση;Μ.Β. Ο χορός είναι ένα μέσο που μπορείνα σε οδηγήσει σε έκσταση ενίοτε και νασε φτάσει ν’ αγγίξεις χορδές πιο αρχέ-γονες, πιο πρωτόλειες· να σε πάει πιοπίσω στις ρίζες του ανθρώπου, στιςεκβολές.

Τι ερωτηματικά γεννάει άραγε σ’ έναννέο χορευτή η ενασχόληση μ’ έναέργο που αφορά τον Νιζίνσκι;Χ.Θ. Προσωπικά μέχρι σήμερα δεν είχαποτέ σκεφτεί την ισχύ του Νιζίνσκι. Καιμιλάω τόσο για το χορό όσο και για τοναντίκτυπο που έχει στην κοινωνία. Καιακόμα, πόσο επίκαιρο μπορεί να είναικάτι που είναι τόσο παλιό.

Ένας χορευτής σαν τον Νιζίνσκι τι πο-ρεία θα είχε άραγε σήμερα;Χ.Θ. Νομίζω ότι θα του συνέβαινε κάτιπαρόμοιο μ’ αυτό που του συνέβη στονπραγματικό χρόνο.Τ.Κ. Διαφωνώ κάθετα. Θεωρώ ότι, ανήταν τυχερός –γιατί είναι και η τύχη έναμεγάλο κομμάτι στην πορεία ενός χο-ρευτή–, θα τον ανακάλυπτε ένας σοβα-ρός σκηνοθέτης και θα ενσάρκωνε τοόραμά του. Ο Νιζίνσκι είναι ο ορισμόςτου σύγχρονου περφόρμερ. Αν ζούσεσήμερα, θα έβρισκε και πολλούς συνο-δοιπόρους. Ωστόσο, σαν προσωπικό-τητα θα είχε τα ίδια προβλήματα γιατίθα κορυφωνόταν η αναλογία της αντι-ληπτικής του ικανότητας σε σχέση μετον κοινό νου, και θα αισθανόταν καιπάλι αβάστακτη μοναξιά.Μ.Β. Απ’ τη μια υπάρχει πράγματι η πι-θανότητα της περιθωριοποίησης, αλλάαπ’ την άλλη υπάρχουν όντως περισσό-τερες ευκαιρίες και η εποχή είναι σί-γουρα πιο πολυσυλλεκτική. Σ.Τ. Ο Νιζίνσκι ήταν ένας προφήτης σεάλλη εποχή. Αν ζούσε σήμερα με τιςαντιλήψεις που είχε και μ’ αυτά που δια-τύπωνε, θα ήταν πρωτοπορία. s

ΘEATPO

τρΑγΟΥΔΑτε ΣτΟ μΠΑνΙΟ;Πόσο σχετικό μέγεθος μπορεί να είναιη αυτοθυσία; Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι,που θέτει το προκλητικό ερώτημα, γι’ακόμα μια φορά τοποθετεί τομεγαλύτερο μέρος της δράσης τουστο μπάνιο μιας κατοικίας. Και ναι, υπάρχει μουσική. Τραγουδάει η Ρενάτε Τζετ.

© S

tefa

n O

kolo

wic

zξεχαρβαλώνοντας

κ ρ ι σ τ ό φ Β α ρ λ ι κ ό φ σ κ ι

Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι, το τρομερό παιδί του πολωνικού θεάτρου, υπήρξε από την αρχή τηςκαριέρας του στρατευμένος στον ιερό σκοπό του «ξεχαρβαλώματος» δημοφιλών μύθων καιαξιωμάτων ηθικής. Επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών για να προτείνει την πρόσφατη δουλειά τουμε τίτλο (Α)pollonia, στην οποία καταπιάνεται με την έννοια της θυσίας. Στην παράστασηχρησιμοποιεί ένα κολάζ κειμένων, τεχνικών, μέσων. Παίρνει ελευθερίες, τις οποίες όμως επιτρέπει και στο κοινό. «Μπορείτε να καταλάβετε ό,τι θέλετε», προτρέπει τους θεατές του. «Δεν θα σας φέρω αντιρρήσεις».

Από τη Νίκη Ορφανού

ΘEATPO22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

ι είδους πράξη είναι ηαυτοθυσία; Είναι ιερή;Υπάρχει άραγε τιμη-μένος θάνατος; Μετην (Α)pollonia, πουανέβηκε για πρώτηφορά τον Μάιο του

2009 στη Βαρσοβία, ο Κριστόφ Βαρλι-κόφσκι καταπιάνεται και πάλι με θέματαόπως ο μύθος και η ιστορία, η οικογέ-νεια και η μοίρα, ο πόλεμος και το Ολο-καύτωμα, η αγάπη και ο θάνατος, τοθάρρος και η δειλία. Όλα αυτά ο σκηνο-θέτης τα πλέκει γύρω από την πράξητης θυσίας, με όχημα τις ιστορίες τριώνγυναικών: της Ιφιγένειας, της Άλκηστηςκαι μιας Πολωνής, της Απολλώνια Μα-τζίνσκα. Σε αντίθεση, ωστόσο, με τιςπροηγούμενες δουλειές του, που βασί-ζονταν πάνω σ’ ένα συγκεκριμένο θεα-τρικό κείμενο, ο σκηνοθέτης μαζεύειεδώ το υλικό του κομμάτι κομμάτι, μέσααπό ένα ταξίδι στο χρόνο και τη μνήμη.Στην (Α)pollonia βρίσκουμε αποσπά-σματα από την Ορέστεια του Αισχύλου,την Άλκηστη του Ευριπίδη, και την Απολ-λώνια της Χάνα Κραλ. Ανακαλύπτουμε,ακόμα, δάνεια από την Ελίζαμπεθ Κο-στέλο του Τζ. Μ. Κούτσι, τις ογκώδεις Ευ-μενίδες του Τζόναθαν Λίτελ, το απομνη-μόνευμα Αγάπη στο γκέτο του ΜάρεκΈντελμαν και το δράμα Το ταχυδρομείοτου Ραμπιτρανάθ Ταγκόρ. Όλα αυτά συ-μπληρώνονται με τα κείμενα πουέγραψε για την παράσταση ο ίδιος ήπου αναπτύχθηκαν από τους ηθοποι-ούς στις πρόβες με βάση προσωπικέςτους εμπειρίες.

Η (Α)pollonia είναι μια από τις πιο φι-λόδοξες δουλειές του Κριστόφ Βαρλι-κόφσκι. Ο σκηνοθέτης επιτρέπει στονεαυτό του και στους συνεργάτες του τημέγιστη ελευθερία προκειμένου να συν-θέσουν, μέσα από όλα αυτά τα κείμενακαι τους (αρχαίους, σύγχρονους, φαντα-στικούς και μη) χαρακτήρες, τις δικέςτους μορφές και να θέσουν τα ερωτή-ματά τους. «Σ’ αυτή την παραγωγή, απο-φάσισα εξαρχής ότι όλα είναι πιθανά»,επισημαίνει ο ίδιος, που διεκδικεί για τονεαυτό του ρόλο σκηνοθέτη-στοχαστή.Δεν αυθαιρετεί. Ο Βαρλικόφσκι ασχολή-θηκε με το θέατρο αργά, όπως λέει, δη-λαδή στα είκοσι εννιά του. Είχε ήδησπουδάσει γαλλική φιλολογία, ιστορίακαι φιλοσοφία. Είχε δηλαδή αποκτήσειένα ευρύ υπόστρωμα για να μπορεί νασκέπτεται τον κόσμο – σε μια κοινωνία,όπως η πολωνική, που βρέθηκε στη δίνητων ιστορικών ανακατατάξεων πολλέςφορές τον εικοστό αιώνα.

«Το ρίσκο είναι μεγάλο, δεν έχω καμίααμφιβολία γι’ αυτό», δήλωσε πριν απότην πρεμιέρα του έργου, το 2009, «γιατίτώρα αναλαμβάνω μεγαλύτερο μερίδιοευθύνης για το τελικό προϊόν. Αλλά είναι

ένα ρίσκο που το αναλαμβάνω ευχαρί-στως. Νιώθω ότι είμαι έτοιμος να μι-λήσω απευθείας στο κοινό, χωρίς νακρύβομαι πίσω από την ασφάλεια πουπαρέχει ένα καλογραμμένο έργο κά-ποιου αναγνωρίσιμου συγγραφέα».

Η ιδέα γι’ αυτή την παραγωγή προέ-κυψε όταν ο Βαρλικόφσκι γύρναγε σταγκαράζ της Βαρσοβίας, παλιά κτίρια πουχρονολογούνταν πριν από τον πόλεμο,για να βρει ένα χώρο στον οποίο θα στέ-γαζε το θέατρό του (πληροφοριακά, τονβρήκε και, τώρα, εκεί, έχει δημιουργηθείένα μεγάλο πολιτιστικό κέντρο). Τριγυ-ρίζοντας σε μέρη που είχαν βομβαρδι-στεί, σκέφτηκε ότι υπάρχουν ακόμαπολλά να ειπωθούν από έναν Πολωνόκαλλιτέχνη για τον Δεύτερο ΠαγκόσμιοΠόλεμο. Και η Πολωνία βρέθηκε στο κέ-ντρο, κόπηκε στα δυο, έγινε θέατροεγκλημάτων, χώρος υποδοχής τωνστρατοπέδων θανάτου όπου οδηγήθη-καν οι Εβραίοι, πεδίο εφαρμογής τωνεγκληματικών πρακτικών του σταλινι-κού καθεστώτος (θυμηθείτε τις μαζικέςεκτελέσεις στο Κατύν, που αρχικά είχαναποδοθεί στους ναζί)…

Υπάρχει πόλεμος χωρίς παραλογι-σμό; Χωρίς την ανάσυρση άγριων εν-στίκτων; Αλλά και χωρίς ιστορίες πουτις υποκίνησε η αυταπάρνηση και ηδιάθεση πολλών να θυσιαστούν – γιαένα σκοπό, για κάποιους αγαπημένουςανθρώπους. Είναι ηρωισμός η θυσία;Εν μέρει, ασφαλώς, σκέφτηκε ο Βαρλι-κόφσκι. Μπορεί, ωστόσο, κίνητρό τηςνα είναι η ανοησία, η ματαιοδοξία,ακόμα κι ένας εγωισμός;

Το ερώτημα είναι θεμιτό. Από εκεί ξε-κινώντας, κατά συνέπεια, επιχειρεί νααλλάξει ρόλους ανάμεσα σε θύτες και σεθύματα, να δοκιμάσει ν’ ανατρέψει βα-θιά ριζωμένες αντιλήψεις περί ηθικής,να δικάσει τα θύματα και να δώσειστους θύτες το δικαίωμα της υπεράσπι-σης. Αδιάφορος για την πολιτική ορθό-τητα, ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι προσεγ-γίζει τους θύτες και τα θύματα με μιακοινή ματιά, αναζητεί τα βαθύτερα κί-νητρα των ηθελημένων συμπεριφορώντους, προσπαθεί να αποσπάσει τα ιστο-ρικά συμβάντα από την ηθικολογική ερ-μηνεία τους. Και φυσικά, προκαλεί.

ΤΡΕΙΣ ΘΥΣΙΕΣΤη ραχοκοκαλιά του έργου αποτελούνοι ιστορίες των τριών κεντρικών γυναι-κών της (Α)pollonia. Και οι τρεις έχουνθυσιαστεί – η πρώτη, η Ιφιγένεια, χωρίςνα το έχει διαλέξει η ίδια. Την Ιφιγένειαθυσιάζει ο πατέρας της, Αγαμέμνων,ενώ η μητέρα της Κλυταιμνήστρα επι-λέγει να κάνει τα στραβά μάτια. Η Ιφιγέ-νεια θυσιάζεται στο όνομα της πατρί-δας, ο θάνατός της είναι απαραίτητος

για να επιτευχθεί ο σκοπός, η κατάκτησητης Τροίας. «Αγιάζει ο σκοπός τα μέσα;»,ρωτά ο Βαρλικόφσκι.

Η δεύτερη γυναίκα είναι η Άλκηστις.Εδώ έχουμε μια περίπτωση διαφορε-τική: η θυσία είναι δική της απόφαση,καθώς δέχεται ν’ ανταλλάξει τη ζωή τηςμ’ εκείνη του συζύγου της. «Δεν το κάνειούτε από καθήκον ούτε από αγάπη.Έτσι, η πράξη της δεν μπορεί παρά ναμας κινήσει υποψίες», υποστηρίζει οσκηνοθέτης.

Η τρίτη γυναίκα είναι μια Πολωνή πουθέλησε να σώσει 25 εβραιόπουλα, σεμια περίοδο που οι συμπατριώτες τηςσυχνά κατέδιδαν αντί να προσφέρουνδιαφυγή και αλληλεγγύη (την ιστορίαέχει γράψει η Χάνα Κραλ). Δεν κατάφερενα σώσει παρά μόνο ένα μικρό κορίτσι,ενώ η ίδια πιάστηκε από τους ναζί καιεκτελέστηκε. Αυτή η θυσία φωτίζεταιστην παράσταση με τρόπο διαφορετικό:όχι σαν όμορφη χειρονομία, σαν προ-σφορά, αλλά σαν κάτι διφορούμενο. Μετην πράξη της, έχει εγκαταλείψει το ίδιοτης το παιδί, το γιο της. Μπορεί, άραγε,κανείς να θυσιάζεται χωρίς να υπολογί-ζει τις συνέπειες ακόμα και για τουςπολύ δικούς του ανθρώπους; Και απόπού αντλεί το δικαίωμα να στερεί τουςδικούς του ανθρώπους της παρουσίαςτου και της προσφοράς του;

Αυτές οι ιστορίες, αναρπασμένες απότο ιστορικό τους φόντο και τον ντετερ-μινισμό του σε ένα πεδίο που επιτρέπειπερισσότερες ηθικές ερωτήσεις καιαπαντήσεις, συνδυάζονται με άλλες, μι-κρότερες, και τα ερωτηματικά πολλα-πλασιάζονται. Μερικά απ’ αυτά: έχουμεδικαίωμα να σκοτώνουμε ζώα για νασωθούμε οι ίδιοι; τι είναι έγκλημα, ποιεςσυνθήκες δικαιολογούν το έγκλημα; τιείναι δικαιοσύνη; τι είναι ενοχή; Η θυσία,τέλος, γίνεται το κεντρικό αντικείμενοτης θεατρικής έρευνας, προσεγγίζεταιως εγωισμός, κατάθλιψη, στέρηση φα-ντασίας, επιθυμία διαφυγής από τη ζωή.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Κριστόφ Βαρ-λικόφσκι, από την αρχή σχεδόν της κα-ριέρας του, προσδιόρισε το θέατρο ως«ομαδική θεραπεία για καλλιτέχνες καικοινό, κατά την οποία έχουμε την ευ-καιρία να αποβάλουμε φόβους που δενκατονομάζουμε στην καθημερινή μαςζωή ούτε στις επιστημονικές και πολιτι-κές δηλώσεις μας ούτε και μέσω της φυ-λετικής, εθνικής ή θρησκευτικής μαςταυτότητας».

Αυτό που επαναλαμβάνεται διαρκώςστην (Α)pollonia, από θύτες και θύματαεξίσου, είναι ένα σλόγκαν: «οι λέξεις εί-ναι άχρηστες». Μέσα από το στόμα τουΑγαμέμνονα, π.χ., ακούμε το λόγο ενόςαξιωματικού των SS, ενώ τα λόγια τουεγγονού ενός επιβιώσαντος του Ολο-καυτώματος δανείζεται ένας Ισραηλινός

στρατιώτης.Κατά ειρωνικό τρόπο, όλη η παρά-

σταση είναι φτιαγμένη γύρω από τρό-πους επικοινωνίας που προϋποθέτουντον προφορικό λόγο, τις λέξεις και τονόημα που παράγουν: συνέντευξη Τύ-που, τοκ-σόου, δημόσιος λόγος, web-chat, ανάκριση, video-conference, μα-γνητοφωνημένη ομολογία. Όλοι αυτοίοι τρόποι επικοινωνίας αποτυγχάνουνκι αυτά που θέλουν να πουν οι χαρα-κτήρες δεν μπορούν να ακουστούν ήνα κατανοηθούν. Δεν υπάρχει λογικήεπιχειρηματολογία, μόνο υποψία: ηκάθε λέξη είναι ύποπτη, είναι ένα μέσοχειραγώγησης. Δεν υπάρχει αλήθεια. Ηαλήθεια έχει πεθάνει.

Τελικά στην (Α)pollonia γινόμαστεμάρτυρες ενός κόσμου χωρίς θυσίες,χωρίς δίκαιους και άδικους, θύματα καιθύτες. Δεν υπάρχει ενοχή, δεν υπάρχεισυλλογική ευθύνη. «Δεν θα υπάρξει κα-μία δίκη! Δεν υπάρχει δικαστής!» φωνά-ζει συνεχώς στους θεατές η ΕλίζαμπεθΚοστέλο.

ΡΟΚ ΙΣΤΟΡΙΕΣΌσοι γνωρίζουν το θέατρο που κάνει οΚριστόφ Βαρλικόφσκι θα αναγνωρίσουντην αισθητική παλαιότερων παραστά-σεών του: κι εδώ, για παράδειγμα,έχουμε έναν μη-χώρο που μεταμορφώ-νεται σιγά σιγά στο εσωτερικό ενός σπι-τιού, με επίκεντρο το μπάνιο (όπως συμ-βαίνει και στο Ένα λεωφορείο, πουείδαμε, με πρωταγωνίστρια την ΙζαμπέλΥπέρ, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθη-νών τον περσινό Ιούλιο). Αλλά στην πε-ρίπτωση της (Α)pollonia, το κύριο έργοδιαδραματίζεται εκτός αυτών των χώ-ρων, ενώ μια ροκ μπάντα παίζει σχεδόνσε όλη τη διάρκεια της παράστασης, με

T InfoΚριστόφ Βαρλικόφσκι (A)pollonia

Ο Αγαμέμνων, η Ιφιγένεια, η Άλκηστις καιη Πολωνή Απολλωνία, θύτης και θύματασε μια παράσταση, όπου ο διάσημος πο-λωνός σκηνοθέτης ερευνά την έννοια τηςθυσίας.

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κεντρική Σκηνή 28 Ιουνίου - 1 Ιουλίου, 20:00Εισιτήρια: €40 (VIP),€30 (Ζώνη Α), €20(Ζώνη Β), €15 (Ζώνη Γ, Φοιτητικό Ζώνη Β, ΑΜΕΑ), €10 (Φοιτητικό Ζώνη Γ)

Ο πιο αμφιλεγόμενος της Ευρώπης

ΘEATPO [16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 23

Αν και σήμερα θεωρείταιένας από τους πιο ξεχω-ριστούς και ενδιαφέρο-ντες σκηνοθέτες θεά-τρου, ο Κριστόφ Βαρλι -κόφσκι πάλεψε πολύ γιανα φτάσει σ’ αυτή τηθέση. Ως μαθητής του

διάσημου Πολωνού σκηνοθέτη ΚρίστιανΛούπα στο κρατικό σχολείο θεάτρου τηςΚρακοβίας, έμαθε ότι πρέπει να απορρί-ψει τις υπάρχουσες θεατρικές συμβάσειςκαι να προσπαθήσει ν’ ανακαλύψει τηδική του γλώσσα. Αυτό δεν ήταν εύκοληυπόθεση για τον νεαρό σκηνοθέτη: ό,τικαι να έκανε εκείνο τον πρώτο καιρό είχετο στυλ του δασκάλου του. Οι πρώτες τουδουλειές δεν είχαν τίποτα να πουν σε κρι-τικούς και κοινό, που συχνά τον κάρφω-ναν ως αντιγραφέα του Λούπα. Χρειά-στηκε να περάσει καιρός για νααπαλλαγεί από τις μεγάλες παύσεις καιτα blackouts ύστερα από κάθε σκηνή, χα-ρακτηριστικά της δουλειάς του δασκά-λου του.Αλλά ο νεαρός σκηνοθέτης στάθηκε τυ-χερός. Γνωρίστηκε με τον Πίτερ Μπρουκ,ο οποίος τον κάλεσε να πάρει μέρος στοεργαστήρι σκηνοθεσίας που έκανε τότεστη Βιέννη, και κατόπιν τον πήρε βοηθόστο Impressions de Pelleas που παρου-σίασε στο Παρίσι. Από τον Μπρουκ, οΒαρλικόφσκι έμαθε ότι το θέατρο πρέπεινα επιδιώκει να αποκαταστήσει τους χα-μένους συνδέσμους ανάμεσα στα άτομακαι στο κοινωνικό τους περιβάλλον.

Η πρώτη δουλειά του Βαρλικόφσκιστην οποία ανταποκρίθηκε θετικά τοκοινό ήταν ο Ρομπέρτο Τσούκο, το τολ-μηρό έργο του Κολτές που ανέβασε το1995. Ο Κολτές υπήρξε για τον Βαρλι-κόφσκι μια πολύ σημαντική ανακάλυψη:αυτός ο συγγραφέας, όπως και ο ίδιος,είχε νιώσει απόρριψη στα πρώτα στάδιατης καριέρας του, ήταν ομοφυλόφιλος,ένιωθε ξένος στη χώρα του και, το σημα-ντικότερο, γοητευόταν από την ιδέα ναξεχαρβαλώσει δημοφιλείς μύθους και να

προκαλέσει το κοινό, παρουσιάζονταςαμφιλεγόμενα θέματα.

Οι κριτικοί βέβαια δεν ανταποκρίθη-καν ιδιαίτερα θερμά, καθώς βρήκαν τηνπαράσταση χαοτική και θολή. Το ίδιο συ-νέβη και με τις επόμενες δουλειές του. Οδρόμος για την αναγνώριση συνέχιζε ναμην είναι στρωμένος με τριαντάφυλλα.

Το Ημέρωμα της στρίγγλας του Σαίξ-πηρ, που σκηνοθέτησε το 1997, υπήρξεη αρχή μιας νέας κατάστασης. Μερικοίαπό τους νεωτερισμούς του χαιρετίστη-καν ως φρέσκια ματιά (αντικατέστησε,π.χ., τους ναυτικούς με τραβεστί). Αλλά ημάχη δεν είχε ακόμα κερδηθεί, καθώςαπό τη μια πλευρά οι συντηρητικοί δενέβλεπαν με καλό μάτι την επίθεση πουεπιχειρούσε ο Βαρλικόφσκι στο μύθο τηςγυναίκας ως «μητέρας του έθνους» πουκυριαρχούσε στην Πολωνία, από τηνάλλη οι κριτικοί διάβασαν την προσέγ-γιση του σκηνοθέτη ως φτηνή προσπά-

θεια εντυπωσιασμού.Κάτι ανάλογο συνέβη και με τις επόμε-

νες σκηνοθεσίες του. Ο Βαρλικόφσκι,ωστόσο, αρκέστηκε στην κατάταξή τουως αμφιλεγόμενου. Κι άρχισε να διεκδικείσημαντικές συνεργασίες με ηθοποιούς.

Οι Βάκχες το 2001 υπήρξαν ένας ση-μαντικός σταθμός στην καριέρα του,αλλά αυτό που άλλαξε τα πάντα ήταν ησκηνοθεσία του, την ίδια χρονιά, του δια-βόητου έργου Καθαροί πια της Σάρα Κέιν,η οποία είχε αυτοκτονήσει μόλις δύο χρό-νια πριν. Βεβαίως, και τότε η κριτική χα-ρακτήρισε τη σκηνοθεσία του «πορνο-γραφία». Αλλά από αυτή την παράστασηξεκίνησε μια τεράστια συζήτηση στηχώρα πάνω σε θέματα σεξουαλικότητας,έμφυλης ταυτότητας αλλά και διεκδίκη-σης των κοινωνικών ελευθεριών μειονο-τικών ομάδων στη μετακομμουνιστικήΠολωνία. Η παράσταση τελικά αποκατέ-στησε την πίστη στο θέατρο και τις τέχνες,

ως πηγές κοινωνικής αλλαγής, και ο ίδιοςο Βαρλικόφσκι τιμήθηκε με αρκετά βρα-βεία.

Από τότε, ο Βαρλικόφσκι δεν έχει στα-ματήσει να παρουσιάζει καινοτόμες σκη-νοθεσίες, καταφέρνοντας να διατηρεί πά-ντα το status του πιο αμφιλεγόμενουσκηνοθέτη στην Ευρώπη. s

© P

asca

l Vic

tor -

Art

Com

Art

© M

agda

Hue

ckel

ΣτΙγμΙΟτΥΠΑΣτιγμιότυπα από τρεις συζητημένεςπαραστάσεις, τη σκηνοθεσία τωνοποίων υπογράφει ο Βαρλικόφσκι. Στηνκορυφή αριστερά: Ένα λεωφορείο, μετην Ιζαμπέλ Υπέρ, που παρουσιάστηκεπέρυσι στο Φεστιβάλ Αθηνών. Στην κορυφή δεξιά: Koniec, 2010, ένα κολάζ κειμένων του Κάφκα. Κάτω: Καθαροί πια, της Σάρα Κέιν, από το Φεστιβάλ της Αβινιόν του 2003,δυο χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του έργου.

A

24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

τη Ρενάτε Τζετ να τραγουδά αγγλικούςστίχους (τραγουδούσε και στο Ένα λεω-φορείο, αλλά στα πολωνικά). Από τηνάλλη πλευρά, οι ηθοποιοί περιορίζονταιστη συνθήκη του «ψυχαγωγικού σόου»και μιλούν κυρίως μέσω μικροφώνων.Ο Βαρλικόφσκι δοκιμάζει και νέες τεχνι-κές, διαλέγει την αφήγηση και μειώνειτην αναπαράσταση. Έτσι βάζει τουςηθοποιούς να εξηγούν το ρόλο τους καιόχι να τον ερμηνεύουν. Υπάρχουν επί-σης βιντεοπροβολές - κολάζ, ενώ ηπλοκή λαμβάνει χώρα την ίδια ώρα:βρισκόμαστε ταυτοχρόνως στον Β’ Πα-γκόσμιο Πόλεμο, στον κόσμο των αρ-χαίων ελληνικών μύθων και στο παρόν.

Όλα αυτά, οι τεχνολογίες δηλαδή καιοι διαφορετικοί τρόποι (μη)επικοινω-νίας γίνονται ένα πεδίο πειραματισμού,που δικαιολογείται, τρόπον τινά, από τησύμβαση του «σόου» και επιτρέπει στοσκηνοθέτη να απευθύνεται στο κοινό.Το κοινό, πάλι, έρχεται αντιμέτωπο μεένα κατεβατό ερωτήσεων και καλείταινα κατασκευάσει το δικό του νόημα γιατο τι συμβαίνει επί της σκηνής. Κάποιεςφορές γίνεται προβολή πιθανών απα-ντήσεων στις οθόνες, κάτι που στόχοέχει να προκαλέσει τους θεατές να στα-θούν κριτικά απέναντι στα δρώμενα –μόνο που μέσα σ’ όλη αυτή την αταξία οθεατής θα νιώσει ίσως ανίκανος να συν-θέσει στο μυαλό του λογικά επιχειρή-

ματα. Ή, τουλάχιστον, αυτό ελπίζει οσκηνοθέτης.

Ίσως αυτό που επικοινωνεί περισσό-τερο με τους θεατές είναι η μουσική (ηΡενάτε Τζετ τραγουδά με έντονα συναι-σθηματικό τρόπο, λουσμένη στα χρώ-ματα της πολωνικής σημαίας) και οι επι-μέρους εικόνες.

Έχει ενδιαφέρον και ο τρόπος με τονοποίο δούλεψε ο Κριστόφ Βαρλικόφσκιαυτή την παραγωγή με τους ηθοποιούς.«Το να βρουν οι ηθοποιοί το δρόμο τουςμέσα σ’ αυτή την σύνθεση δεν ήταναπλό πράγμα», εξηγεί ο ίδιος. «Βασί-στηκα στη μουσική και τις εικόνες (οιβιντεοπροβολές επίσης χρησιμοποιού-νται για κοντινά ζωντανά πλάνα τωνηθοποιών, όπως γινόταν και στο Ένα λε-ωφορείο). Λίγοι από τους ηθοποιούς εί-χαν, στις πρόβες, συνολική αντίληψη γιατην παράσταση, έτσι έπρεπε να σκηνο-θετηθούν με μεγάλη προσοχή. Γιατί εί-ναι πιο εύκολο να βρει ο ηθοποιόςνόημα παίζοντας μια σκηνή που είναιμέρος ενός έργου, το οποίο γνωρίζει,παρά όταν δουλεύει με κομμάτια μιαςπαράστασης που δεν υπάρχει ακόμα,και κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριάπώς θα είναι στο τέλος. Αυτό που έκαναγια να ξεπεράσω το πρόβλημα ήταν νασπρώξω τους ηθοποιούς σε μια κατά-σταση ονειρική, ώστε να αφήσουν τηφαντασία τους ελεύθερη να συμπλη-

ρώσει τα κενά».Ο Βαρλικόφσκι είναι γνωστός για τον

ιδιαίτερο τρόπο συνεργασίας του μετους ηθοποιούς. Η μέθοδός του βασίζε-ται στη δημιουργία ενός πεδίου μεγά-λης ελευθερίας, που επιτρέπει σε όσουςυποδύονται τους ρόλους να γίνονται ου-σιαστικό μέρος της δημιουργικής διαδι-κασίας. Τους καλεί να εξετάσουν τιςεμπειρίες τους και να τις φιλτράρουνμέσα από το κείμενο της κάθε παράστα-σης. Ο σκηνοθέτης επιδιώκει έτσι ναφτιάχνει έναν μικρόκοσμο, που δεν είναιούτε αυτός του κειμένου ούτε αποκλει-στικός των ηθοποιών, αλλά κάτι ανά-μεσα στα δύο. Όλοι μαζί βρίσκουν μνή-μες και εμπειρίες της προσωπικής τουςζωής και τις ενσωματώνουν με διάφο-ρους τρόπους στο κείμενο. s

εΛεΥΘερΙΑΣτην κορυφή: ακόμα μια σκηνή απότην (A)pollonia. Στη μικρή φωτογραφία,ο Πολωνός σκηνοθέτης ΚριστόφΒαρλικόφσκι. Όταν σκηνοθετεί, δίνειμεγάλο πεδίο ελευθερίας στουςηθοποιούς να καταλάβουν με τον τρόποτους το έργο και να συμπράξουν, κατά κάποιον τρόπο μαζί του, ωςσυνδημιουργοί.

© S

tefa

n O

kolo

wic

z

ΘεΑτρΟ

Πόσα κοινά μπορεί να έχει η αττικήκωμωδία με την Comedia dell’arte;Αρκετά, σύμφωνα με τον ΓιάννηΚακλέα, αν και ο ίδιος δηλώνει ότιαυτό το είδος του ιταλικού θεάτρουδεν είναι το φόρτε του. Γι’ αυτό καισκηνοθετεί τον Υπηρέτη δύοαφεντάδων του Κάρλο Γκολντόνιθέλοντας να τονίσει τις πιο«σκληρές» πτυχές του έργου, αλλάκαι τα επίκαιρα στοιχεία τουκεντρικού χαρακτήρα του, τουδαιμόνιου Τρουφαλντίνο.

Από τον Νικόλα ΖώηΦωτογραφίες: Σήφης Βατσάκης

ME MΑΣκεΣΑν και οι μάσκες δεν συνηθίζονται στην Comediadell’arte, το ανέβασμα του Γιάννη Κακλέα τιςχρειάζεται. Υπάρχει άλλωστε πρόφαση: η δράσητοποθετείται στη σύγχρονη Βενετία, όπου εκτόςτων άλλων γίνεται και το ονομαστό καρναβάλι.

γ ι ά ν ν η ς κ α κ λ έ α ς

στο τέλος όλοι μαζίθα τραγου-δήσουμε

“

“

ΘεΑτρΟ26 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

Το συγκεκριμένο έργο θα μπορούσενα χαρακτηριστεί «χιλιοπαιγμένο»στην Ελλάδα. Μήπως τον έχουμε «ελ-ληνοποιήσει» τον Γκολντόνι;Αν το έχουμε κάνει, κάποιος λόγος θαυπάρχει. Μάλλον γιατί μας πηγαίνει πολύσαν συγγραφέας, ταιριάζει στην ψυχο-σύνθεσή μας και στο ταμπεραμέντο μας.Ο Υπηρέτης δύο αφεντάδων πάντως, είναιένα μαστορικό κείμενο, μια σύνθετη κω-μωδία, που όντως ανεβαίνει συχνά. Γιατίτα πιο ωραία κείμενα είναι αυτό ακριβώςπου προτιμούν οι περισσότεροι άνθρω-ποι του θεάτρου. Εκεί δοκιμάζουν τις δυ-νάμεις τους, με νέους τρόπους.

Μπορούμε να εντοπίσουμε τα χαρα-κτηριστικά του συγγραφέα που κά-νουν το έργο του ταιριαστό στο ελλη-νικό γούστο; Ο Γκολντόνι, όπως και η ιταλική κωμωδία,είναι μια συνέχεια της αττικής κωμωδίας,της κωμωδίας του Μενάνδρου, και αρ-γότερα του Πλαύτου και του Τερέντιου. ΗComedia dell’arte είναι η απόλυτη συνέ-χεια όλης της δυναμικής που είχαν και οιδικές μας αρχαίες κωμωδίες. Ταυτιζόμα-στε και με τους ήρωές της γιατί έρχονταιαπό πολύ βαθιά και πολύ παλιά, γίνονταισύγχρονοι και αφορούν στο υποσυνεί-δητο όλων μας. Στον Υπηρέτη των δύοαφεντάδων, ο κεντρικός ήρωας του έρ-γου έρχεται κατευθείαν από τους αρχαί-ους μίμους, από την αρχαία παράδοσηαυτών των πονηρών κλόουν της αττικήςκαι ρωμαϊκής κωμωδίας, αλλά και απότο χώρο των μεσαιωνικών γελωτοποιών.

Πιστεύετε ότι επιζεί ακόμα στην Ελ-λάδα η έννοια του κωμικού στοιχείουπου προέρχεται απ’ αυτή την παρά-δοση;Νομίζω ότι ο πιο αγαπημένος τρόπος, ηπιο αγαπημένη σκέψη κωμωδίας, είναιαυτή που μας χάρισε ο Αριστοφάνης. Αυ-τός που σαρκάζει, αυτοσαρκάζεται, είναιεπιθετικά κωμικός, αλλά ταυτόχρονα εί-ναι και ιδιαίτερα ζωικός. Οι Έλληνες, σεαντίθεση με άλλους λαούς, έχουν τη βω-μολοχία σαν ένα εργαλείο κωμωδίας, όχιγιατί θέλουν να προκαλέσουν με αυτό,αλλά γιατί η ζωτικότητα που εκφράζεταιμέσα από τη σεξουαλικότητά τους δημι-ουργείται από μια διάθεση αναρχικού χι-ούμορ. Αυτό είναι ένα παιχνίδι γαργαλι-στικό, που ο Αριστοφάνης το έχει κάνειτέχνη, όπως και αρκετοί μετά απ’ αυτόν.Στους Έλληνες, περισσότερο από την κω-μωδία, αρέσει η σάτιρα, αυτό το μπλέ-ξιμο του δραματικού και του κωμικού.Και οι μεγάλοι μας κωμικοί, ας πούμε οΗλιόπουλος ή ο Λογοθετίδης, πάντα συ-γκέντρωναν αυτά τα δύο στοιχεία.

Η Comedia dell’arte είναι παρ’ όλααυτά εύκολη υπόθεση για έναν Έλ-ληνα σκηνοθέτη και ηθοποιό; Βασίζε-ται πολύ στον αυτοσχεδιασμό στερε-οτυπικών σχεδόν χαρακτήρων, οιοποίοι όμως γεννήθηκαν σε συγκε-κριμένες συνθήκες. Πόσο εύκολη εί-ναι η προσαρμογή τους στη σημερινήεποχή;

Μα δεν σκηνοθετώ το έργο με τουςόρους της Comedia dell’arte. Οι ηθοποιοίδεν φορούν μάσκες. Πρόκειται για έναανέβασμα που στοχεύει κατευθείαν σταθέματα και τους χαρακτήρες του έργου,στις αληθινές και όχι στις κωμικές συ-γκρούσεις του. Δεν είμαι ειδικός, αλλάπιστεύω ότι η Comedia dell’arte είναιαδύνατον να αναπαραχθεί εκτός ιταλι-κού εδάφους. Φυσικά έχει μείνει ιστο-ρική η παράσταση του Τζόρτζιο Στρέ-λερ, εκείνος όμως ήταν ένας μελετητήςτου ιταλικού θεάτρου που κατάφερε νατο κάνει καλά. Εγώ δεν δύναμαι να σκη-νοθετήσω Comedia γιατί δεν είμαι γνώ-στης του είδους. Παρ’ όλα αυτά, το έργοανεβαίνει επειδή επιθυμώ να το σκηνο-θετήσω ως ένα ρεαλιστικό κείμενο, ωςμια καινούρια πρόταση, με τον απόλυτορεαλισμό που έτσι κι αλλιώς επιθυμούσεκαι ο ίδιος ο Γκολντόνι.

Με δεδομένο το μεγαλύτερο κομμάτιτης δουλειάς σας, μπορούμε να υπο-θέσουμε ότι θα προσεγγίσετε και πιοεγκεφαλικά, πιο «σκληρά», ένα έργοπου κάποιοι θα χαρακτήριζαν «φίνο»;Το έργο δεν είναι φίνο. Όποιοι το χαρα-κτήρισαν έτσι, το χαρακτήρισαν λάθος.Το έργο είναι σκληρό. Δεν το κάνω εγώ,είναι από μόνο του τέτοιο. Υπάρχει μιααμείλικτη σχέση μεταξύ αφέντη και δού-λου, υπάρχει μια σχέση πάθους καιέρωτα που φτάνει μέχρι το θάνατο.

Πού οφείλεται λοιπόν η παρανόηση;Ελάχιστοι, απ’ όσο γνωρίζω, ασχολούνταιμε την αφετηρία του έργου: μία γυναίκαερωτεύεται έναν άντρα, ο αδελφός τηςδιαφωνεί, ο αγαπημένος της τον σκοτώ-νει, αυτή τον θρηνεί, και ταυτόχρονα με-ταμορφώνεται σε άντρα για να βρει τονεραστή της στη Βενετία, όπου εκείνοςέχει διαφύγει ως καταζητούμενος δολο-φόνος. Είναι αυτός πυρήνας κωμωδίας ήδράματος; Γιατί εμένα, για δράμα μουμοιάζει. Όλοι θέλουν να θάψουν αυτή τηδιάσταση και να πουν «εντάξει, μία γυ-ναίκα ντύθηκε άντρας και αναζητεί τοναγαπημένο της». Λες και της κάπνισε, λεςκαι δεν είχε τι να κάνει. Κάπως έτσι αρχί-ζει ένα πανηγύρι κωμικών και ανούσιωνκατά τη γνώμη μου «τερτιπιών», που παί-ζουν γύρω από τα θέματα του κειμένου,ψιλοσατιρίζοντάς τα, κοροϊδεύοντάς τακαι περνώντας τα από μια διάθεση ακίν-δυνη. Υπονοώντας ότι έτσι κι αλλιώς είναιμια κωμωδία, και στο τέλος θα τραγου-δήσουμε όλοι μαζί.

Ο Γκολντόνι θα συμφωνούσε με όλααυτά;Ο Γκολντόνι ήταν ένας συγγραφέας που,εκτός από κωμωδίες, έγραφε και δρά-ματα, μυθολογικά έργα, ιντερμέδια, καιόπερες. Βασικός στόχος στα περισσό-τερά του έργα, ήταν να σατιρίσει βαθιάμια ιταλική κοινωνία παρακμιακή, μιακοινωνία χρήματος, και μια κοινωνίααμείλικτη. Η κωμωδία, επομένως, πρέπεινα βγει μέσα από την ανάδειξη όλων αυ-τών των στοιχείων. Γι’ αυτό και σκηνο-θετώ τον Υπηρέτη όχι σαν Comedia dell’

arte, για να κρυφτεί το έργο πίσω από τιςμάσκες, αλλά για να φανερωθεί, καταρ-γώντας τις. Ο ίδιος ο Γκολντόνι κάπουλέει ότι «η μάσκα κρύβει το πρόσωπο,σαν να έκρυβε τη φωτιά πίσω από τιςστάχτες της». Πιστεύω ότι αναδεικνύ-ουμε το έργο με το να του προσδίδουμειδιότητες σκληρότητας, απελπισίας, καιταυτόχρονα κωμωδίας και σάτιρας. Εδώκαι καιρό προσπαθούμε στις πρόβες νααντλήσουμε την αλήθεια του. Και πρέπεινα σας πω ότι δεν είναι καθόλου εύκολο.Ακόμη και στους ίδιους τους ηθοποιούς,ακόμη και στους ίδιους τους ανθρώπουςπου μελετούν το έργο, όλο το κλισέ τηςComedia dell’arte έρχεται διαρκώς στηνεπιφάνεια. Είναι πολύ μεγάλη μάχη τονα το διώξω μακριά.

Οι κοινωνικές παρατηρήσεις του Γκολ-ντόνι είναι εύκολα προσαρμόσιμεςστη δική μας συγκυρία. Ποιες είναιόμως κι εκείνες που δεν φαίνονται μετην πρώτη ματιά; Μην είστε τόσο σίγουρος για την ανα-γνωρισιμότητα των σχολίων του Γκολ-ντόνι. Σήμερα κυριαρχεί η έπαρση τουκλισέ. Λέμε ότι ξέρουμε ποιος είναι οΓκολντόνι, ποιος είναι ο Αριστοφάνης,ποιος είναι ο Σαίξπηρ. Κατά τη γνώμημου δεν ξέρουμε τίποτα. Οι σπουδαίοισυγγραφείς έχουν γράψει κείμενα ταοποία για να τα ανακαλύψεις πρέπει ναπεράσεις πολύ καιρό μαζί τους, να φύγειςαπό την επιφάνεια, και να σκάψεις βα-θιά. Δεν είναι λοιπόν ο Γκολντόνι γνω-στός, αλλά η κλισέ εκδοχή του. Ο χαρι-τωμένος, ο ελαφρύς, με την περούκα καιτο φιόγκο στο αντρικό παπούτσι, και όλααυτά τα ολίγον τι γραφικά. Πρόκειταιόμως για έναν ποιητή ο οποίος σκάβειβαθιά στην ανθρώπινη ψυχή, και δεν εί-ναι εύκολο να τον αποκρυπτογραφήσεις.Και για ν’ απαντήσω στην ερώτηση, νο-μίζω ότι οι αδιόρατες παρατηρήσεις τουέργου προέρχονται από τη δυναμική τωνσυναισθημάτων, τις αμείλικτες συγκρού-σεις και μια αναρχικότητα στο ρόλο τουυπηρέτη, που κάνει όλο το σύμπαν νατρέμει, σαν να απειλείται από έναν δαί-μονα.

Πού και πότε τοποθετείται η δράσητης παράστασης;Είναι σύγχρονη, γίνεται τώρα, στη Βενε-τία. Όχι στην τουριστική, αλλά στη σκο-τεινή πλευρά της πόλης, την περίοδο τουκαρναβαλιού. Μ’ ενδιαφέρει ν’ αναδει-χτεί και το παιχνίδι της μάσκας, αλλάμόνο σαν μια απόπειρα μεταφυσικής ει-κονογράφησης των θεμάτων του έργου.Και το καρναβάλι της Βενετίας δίνει αυτήτην ευκαιρία, γιατί αγγίζει το ονειρικόστοιχείο. Δεν είναι σαν του Ρίο ή της Πά-τρας, δεν σατιρίζει τα στοιχεία των και-ρών με επιθεωρησιακό τρόπο. Είναι κα-θαρά καλλιτεχνικό.

Ο Τρουφαλντίνο είναι συνέχεια νηστι-κός, στο τέλος όμως βρίσκει την ευ-τυχία στην αγκαλιά της Σμεραλντίνα.Τελικά ήταν πεινασμένος για αγάπη; Για έρωτα. Είναι ένα καθαρά ερωτικό

στοιχείο ο Τρουφαλντίνο. Στην Comediadell’arte υπάρχουν πρόσωπα αδηφάγα,πεινασμένα για ζωή, με καθαρά επικού-ρεια στοιχεία και πέρα από κοινωνικέςδομές. Αυτό το «καλό» έχουν οι δούλοι, οιυπηρέτες, αυτοί που θα λέγαμε «οι τρε-λοί» του Σαίξπηρ. Κινούνται στα κοινω-νικά στρώματα, χωρίς δεσμεύσεις. ΟΤρουφαλντίνο κινείται από την ανάγκηπου έχει για να φάει, για να κάνει έρωτα,να πιει, να διασκεδάσει, αν θέλετε και γιανα καταστρέψει. Αν προσέξετε μάλιστατη μάσκα της Comedia dell’arte που προ-ορίζεται γι’ αυτόν, θα δείτε ότι πρόκειταιπερί ενός δαίμονα. Για μια μετενσάρ-κωση του Πάνα.

Σε ποια από τις διαστάσεις του Τρου-φαλντίνο θα θέλατε να δώσει την με-γαλύτερη προσοχή του το κοινό;Ο κεντρικός ήρωας, δεν θέλησε να γίνειυπηρέτης από χόμπι. Είναι η κοινωνικήκατάσταση που τον θέλει να υπηρετεί,να είναι βαστάζος, να είναι εργάτης.Αυτό όμως σημαίνει ότι δίνει έναν τε-ράστιο αγώνα, εκτός κι αν έχουμε χάσειτην έννοια της εργασίας και θεωρούμεότι είναι εύκολο να υπηρετεί κανείς δύοαφεντάδες. Σε όλο το έργο, ο Τρουφαλ-ντίνο περνάει μέσα από μια συνεχήάσκηση, υπερβαίνοντας και τα σωμα-τικά του όρια, όπως στη σκηνή του σερ-βιρίσματος. Και δείχνει το πόσο δύ-σκολο είναι να κάνει κάτι τέτοιο ώστε ναμπορέσει να ζήσει.

Αυτή την περίοδο, ένα θέατρο στιςΗνωμένες Πολιτείες ανεβάζει το ίδιοέργο, με μια μικρή ιδιομορφία: σεδιάφορες στιγμές της παράστασης,τα φώτα χαμηλώνουν, υπονοώνταςτον χαμηλό προϋπολογισμό της.Πόσο δικαιούται να επέμβει ένας σκη-νοθέτης στο έργο που έχει στα χέριατου, με στόχο να σχολιάσει οτιδήποτετον ενοχλεί;

InfoΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κρήτης - Γιάννης Κακλέας Υπηρέτης δύο αφεντάδων του ΚάρλοΓκολντόνι

Ο δαιμόνιος υπηρέτης Τρουφαλντίνο,στην ανάγκη του για επιβίωση, αναλαμ-βάνει να υπηρετήσει ταυτόχρονα δύοαφεντάδες. Είναι πονηρός και πολυμήχα-νος, γκαφατζής και αναιδής. Ερμηνεύουν:Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, ΑλέξανδροςΜυλωνάς, Φαίη Ξυλά, Γιώργος Χρυσο-στόμου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, ΚίμωνΦιορέτος, Μένη Κωνσταντινίδου, Γιώρ-γος Παπαγεωργίου.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού29-30 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: €30 (VIP, Ζώνες Α, Β, Γ), €15(Άνω διάζωμα), €10 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

ΘEATPO

Τα έργα είναι εργαλεία επικοινωνίας. Γιαμένα υπάρχει απόλυτη ελευθερία και τουσκηνοθέτη και του θιάσου. Εμβαθύνο-ντας στο κείμενο, μπορεί να πειράζει, νααλλάζει, να μετατοπίζει, να προσθέτεικαι να αφαιρεί ό,τι ακριβώς θέλει. ΟΑντονέν Αρτό έλεγε ότι «τα κείμενα τααγαπάμε, δεν τα σεβόμαστε». Οι καλλι-τέχνες δικαιούνται να βυθίζονται μέσατους, χωρίς κανένα, κανένα σεβασμό,αλλά με φοβερή αγάπη. Για να δημιουρ-γήσουν μια παράσταση όπως ακριβώςτη θέλουν αυτοί.

Υπάρχουν άλλα είδη τέχνης που σαςγοητεύουν; Έχετε κάποιο απωθημένο

για κάποιο από αυτά; Όλα. Αν είχα πολλές ζωές, θα ήθελα ναπεράσω από όλες τις μορφές τέχνης. Μεγοητεύει ιδιαίτερα ο χορός, ταξιδεύω μετο χορό, και έχω πάντα συνεργάτες χο-ρογράφους. Με τρελαίνει ο κινηματο-γράφος, με τρελαίνει! Πρέπει να δω μίαμε δύο ταινίες την ημέρα για να έρθωστα ίσα μου. Δεν γράφω, αλλά θαυμάζωτους συγγραφείς, και παίζω κάποια όρ-γανα, άρα θα ήθελα να είμαι και μουσι-κός. Η επιθυμία μου, το πρότυπό μου απόπλευράς τέχνης αλλά και ύπαρξης, είναιο αναγεννησιακός άνθρωπος. Που μπο-ρεί να κινηθεί μέσα στην επιστήμη, στηφιλοσοφία, και στην τέχνη. s

#23 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

μΑΣτερ ΣεΦΜετενσάρκωση του θεού Πανός, ο κατά

Κακλέαν Τρουφαλντίνο έχει αφεθεί στις πλάτεςενός έμπειρου κωμικού ηθοποιού, του Βασίλη

Χαραλαμπόπουλου (με τη μαύρη στολή στοστιγμιότυπο από την παράσταση). Στην ένθετη

φωτογραφία, ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας.

© Β

ασίλ

ηςΜ

αθιο

υδάκ

ης

μΟΥΣΙκΗ28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

απ’ τις πλατείεςτου ξεσηκωμού

ελ ταμπούρα - Orchestre Med Fusion - Λάμια μπεντίουι

Όταν η φωτιά που συνεπήρε μια σειρά αραβικών κρατών ξεκίνησε από την Τυνησία, τα πολιτικά τραγούδια, απαγο-ρευμένα για χρόνια από το καθεστώς, ξαναβγήκαν στο φως και τραγουδήθηκαν από τα στόματα χιλιάδων εξεγερμέ-νων. Όταν οι πρώτες αμήχανες συγκεντρώσεις στην πλατεία Ταχρίρ γιγαντώθηκαν, πολλοί Αιγύπτιοι μουσικοί έστη-ναν πρόχειρες σκηνές για να εμψυχώσουν τους Αιγύπτιους που ζητούσαν μια ριζική αλλαγή στις ζωές τους. Αυτή ηφωτιά πέρασε τη Μεσόγειο και ξεσήκωσε τους λαούς στην Ισπανία, στην Ελλάδα, και ίσως σύντομα σε όλη τη γειτο-νιά μας. Στις 17 Ιουνίου στην Τεχνόπολι, θα συναντηθούν οι μουσικές της «επανάστασης του γιασεμιού», οι αρχέγο-νοι ήχοι που ενσαρκώνουν την κραυγή ελευθερίας των Αιγυπτίων και η μουσική της Μεσογείου, μιας περιοχής πουφλέγεται από τη μία άκρη στην άλλη και ξαναβάζει στο πολιτικό προσκήνιο αιτήματα που μας έρχονται από τα βάθητου χρόνου: ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα. Στα πλαίσια αυτού του αφιερώματος στους ήχους της εξέγερσηςτων λαών της Μεσογείου, θα εμφανιστούν οι Ελ Ταμπούρα από την Αίγυπτο, η Οrchestre Μed Fusion από την Τυνη-σία και η Λάμια Μπεντίουι που κατάγεται από την Τυνησία και μένει εδώ και 20 χρόνια στην Ελλάδα.

Από τον Αντώνη Σακελλάρη

ΑΠΟ τΗν τΥνΗΣΙΑ με ΠΑΘΟΣΜέλη μιας νεολαίας που ασφυκτιά από τη φτώχεια

και την ανελευθερία, αλλά κι ενός κινήματος που τα σάρωσε όλα σε μερικούς μήνες,

οι Orchestre Med Fusion παντρεύουν το σάζι και το ούτι με τις ηλεκτρικές κιθάρες και τα ντραμς.

HΧΟΙ τΟΥκOΣμΟΥ

Οrchestre Μed FusionΠολιτικά τραγούδια με σάζι και ηλεκτρισμό

ο άλμπουμ τους το ονό-μασαν Άρωμα γιασεμιού,ευθεία αναφορά στηνεξέγερση που ξεκίνησε μ’έναν νέο που αυτοπυρ-πολήθηκε σε ένδειξη

διαμαρτυρίας και έφτασε να ρίξει τονπανίσχυρο μηχανισμό εξουσίας του δι-κτάτορα Μπεν Αλί. Νέοι σε ηλικία, μεσπουδές στη μουσική παράδοση τηςΤυνησίας αλλά και στις δυτικές μουσι-κές, οι Orchestre Med Fusion παντρεύ-ουν τους ήχους από το σάζι, το ούτι καιτη λύρα με τις ηλεκτρικές κιθάρες, τομπάσο και τα ντραμς.

Αποτελούν χαρακτηριστικό δείγματης πρόσμειξης πολιτισμών, της κοσμι-κότητας και του Ισλάμ που κάνει τόσομοναδική τη χώρα αυτή της βόρειαςΑφρικής. Μέλη μιας νεολαίας πουασφυκτιά από τη φτώχεια και την ανε-λευθερία, αλλά κι ενός κινήματος πουτα σάρωσε όλα σε μερικούς μήνες, οιOrche stre Med Fusion δεν είχαν τον πα-ραμικρό ενδοιασμό να πάρουν μέροςστις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις καινα αποτυπώσουν αυτό το πνεύμα αντί-στασης σε μια μουσική που ενέπνευσεκαι εμπνεύστηκε από χιλιάδες νέουςπου κατέκλυαν για πολλές εβδομάδεςτους δρόμους και συγκρούονταν με τιςδυνάμεις καταστολής.

Ο νέος πατριωτισμός των Τυνήσιωνδιαπνέεται από αιτήματα ελευθερίας καιισότητας και δεν εξαντλείται στον με-γαλοϊδεατισμό του προηγούμενου κα-θεστώτος. Αυτές οι φωνές του πλήθουςυπάρχουν στη μουσική των OrchestreMed Fusion, οι οποίοι τις ντύνουν μεήχους παραδοσιακούς, μεσογειακούςκαι παγκόσμιους. Οι μάρτυρες, οι δια-δηλώσεις και η απελευθέρωση είναι ταδομικά στοιχεία των στίχων και της μου-σικής τους. s

στιγμή που παίξαμε μπρο-στά σε περίπου δύο εκα-τομμύρια ανθρώπουςστην πλατεία Ταχρίρ ήτανη συγκλονιστικότερη στην22χρονη πορεία μας, λέειο Ζακαρία Ιμπραχίμ,

ιδρυτής του αιγυπτιακού γκρουπ Ελ Τα-μπούρα. Αψηφώντας την τρομοκρατίατης κυβέρνησης Μουμπάρακ, η από-φαση του σχήματος να παίξουν για τουςεξεγερμένους Αιγύπτιους ήταν η κορυ-φαία στιγμή που απέδειξε ότι ο καλλιτε-χνικός κόσμος της χώρας δεν ήταν στοσύνολό του υποταγμένος στις επιταγέςτου καθεστώτος. Υπήρχαν άνθρωποιέτοιμοι να ρισκάρουν όχι μόνο τις καριέ-

ρες τους, αλλά ίσως και τη ζωή τους για νασυμπαρασταθούν στο συνεχώς διογκού-μενο κίνημα αντίστασης.

Είναι μια μουσική κολεκτίβα που απότην αρχή της πορείας της αρνήθηκε τηφτήνια της τρέχουσας αιγυπτιακής μου-σικής. Στόχος τους ήταν η αναβίωσητων λαϊκών πανηγυριών, των γιορτώνόπου οι πρόγονοί τους τραγουδούσαντους καημούς τους και ξόρκιζαν τις δυ-σκολίες. Χρησιμοποιώντας πανάρχαιαόργανα, προσπαθούν να διασώσουν ταπεριφρονημένα εργατικά τραγούδια καινα αποτυπώσουν το πνεύμα της επανά-στασης του αιγυπτιακού λαού.

Για τους Ελ Ταμπούρα, η αντίστασηήταν εγγεγραμμένη στο μουσικό DNA

τους. Τα αντιστασιακά τραγούδια ήτανπάντα βασικό κομμάτι του ρεπερτορίουτους. Τραγουδάνε για την αντίστασητων Αιγυπτίων ενάντια στους Άγγλουςκαι τους Ισραηλινούς, για τις μάχες τουΠορτ Σαϊντ και τη διώρυγα του Σουέζ.Τραγουδάνε επίσης για τους εργάτες καιτους φτωχούς, για την καταπίεση καιτους αγώνες. Γι’ αυτό πάντα ήταν δυσά-ρεστοι στο καθεστώς, γι’ αυτό ποτέ δεντους δόθηκε βήμα στα κυρίαρχα αιγυ-πτιακά ΜΜΕ, γι’ αυτό δεν δίστασαν νακατέβουν στους δρόμους. Εκεί που οισυμπολίτες τους κρατούσαν πλακάτ, πέ-τρες και σημαίες, αυτοί κρατούσαν τουςταμπουράδες και τις λύρες τους. Καιτραγούδησαν για την ελευθερία. s

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 29μΟΥΣΙκΗ

InfoΉχοι του Κόσμου Τυνησία-Αίγυπτος: Η μουσική αφύπνιση

Η «επανάσταση του γιασεμιού» ταξιδεύειστην Αθήνα έχοντας στις αποσκευές τηςμουσικές από την Τυνησία και την Αίγυ-πτο. Συμμετέχουν η Λάμια Μπεντίουι, οιOrchestre Med Fusion και οι Ελ Τα-μπούρα.

Τεχνόπολις 17 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: Είσοδος ελεύθερη

Ελ Ταμπούρα22 χρόνια και μία στιγμή

T

Η

ΑΠ’ τΗν τΑΧρΙρ ΣτΗν τεΧνΟΠΟΛΙΟ Ζακαρία Ιμπραχίμ (πάνω αριστερά), ιδρυτής

του γκρουπ Ελ Ταμπούρα. Με 22 χρόνια πορεία,το συγκρότημα από την Αίγυπτο δεν δίστασε να

παίξει για τους εξεγερμένους κατά τουκαθεστώτος Μουμπάρακ.

Το σπίτι όπου μένει η ΛάμιαΜπεντίουι είναι σαν νααντικατοπτρίζει και την ίδια. Μιαλιτή και όμορφη μονοκατοικίαπου αποπνέει την ελληνική αλλάκαι την τυνησιακή ταυτότητατης τραγουδίστριας. Σ’ αυτό τομεταίχμιο βρίσκεται από το1992, όταν πρωτοήρθε στηνΕλλάδα με υποτροφία για νασυνεχίσει τις οικονομικέςσπουδές της. Τελικά όμως, καιγια καλή μας τύχη, την κέρδισετο τραγούδι, στο οποίοενσωματώνει όλη τημεσογειακή κληρονομιά πουενώνει την Ελλάδα, την Ισπανία,την Τυνησία και την Αίγυπτο, μιανοητή γραμμή που ενώνειμουσικές, λαούς και πλατείες. Με αφορμή τη συμμετοχή τηςστη συναυλία-αφιέρωμα στημουσική πλευρά τουμεσογειακού ξεσηκωμού, τησυναντήσαμε καιπροσπαθήσαμε να μάθουμεπώς βιώνει τα γεγονότα τωντελευταίων έξι μηνών μιαΤυνήσια που εδώ και 20 χρόνιαζει στην Ελλάδα.

Τι θα ακούσουμε σ’ αυτή τη συναυ-λία στην Τεχνόπολι;Είναι ένα μουσικό ταξίδι στη Μεσόγειο.Οι Οrchestre Μed Fusion θα παίξουν τακομμάτια που έγραψαν και αναδείχθη-καν από την «επανάσταση του γιασε-μιού» στη χώρα μου, και οι Ελ Ταμπούραθα μας μεταφέρουν το μουσικό κλίματης πλατείας Ταχρίρ. Εγώ, με τους μου-σικούς που θα με συνοδεύσουν, θαφτιάξουμε μια γέφυρα που θα ενώνειτην αραβική παράδοση με την υπό-λοιπη μεσογειακή μουσική. Αυτόπου μας ενώνει είναι η αγάπη γιατη μουσική· μια μουσική της

Μεσογείου, που πάντα μιλούσε για τηνκαταπίεση και την ελευθερία, ακόμα καισε κομμάτια που μιλάνε φαινομενικάμόνο για τον έρωτα. Πάντα η μεσογει-ακή μουσική ήταν ένα έμμεσο είδοςσχολιασμού των κοινωνικών διαδικα-σιών και του αντίκτυπου που είχαν αυ-τές στις ανθρώπινες σχέσεις. Γι’ αυτό, ηδιεκδίκηση και η προσπάθεια να σπάσειη καταπίεση υπάρχει σχεδόν σε όλα τατραγούδια που γνωρίζω. Οι ιστορίες πουυπάρχουν πίσω απ’ αυτά είναι ένας κα-θρέφτης της κοινωνίας μας.

Διακρίνετε άρα μία κοινή ρίζα της με-σογειακής μουσικής;Δεν είναι εύκολο ν’ απαντήσεις σ’ αυτό.Υπάρχουν πολλές ομοιότητες και πολ-λές διαφορές. Για παράδειγμα, η πολυ-φωνία που διακρίνει τη μουσική της ευ-ρωπαϊκής πλευράς δεν απαντά στηναφρικανική πλευρά. Πολλά όργανα πουχρησιμοποιούνται στη βόρεια Αφρικήδεν έχουν περάσει στην απέναντιπλευρά. Πιστεύω όμως ότι αυτές οι δια-φορές είναι τεχνικές και επιφανειακές.Αυτά που μας ενώνουν είναι πολύ πε-ρισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν.Η Μεσόγειος είναι μια λίμνη, τα λιμάνιατης οποίας επικοινωνούσαν μ’ έναν πολύστενό και ιδιαίτερο τρόπο εδώ και χι-λιετίες. Η επικοινωνία αυτή δεν είχε νακάνει μόνο με εμπορεύματα, αλλά κυ-ρίως με ανθρώπους και με τον πολιτι-σμό που κουβαλάνε. Αν είναι δύσκολοεπομένως να μιλήσουμε για έναν κοινόμεσογειακό πολιτισμό, μπορούμε με σι-γουριά να πούμε ότι υπάρχει ένα κοινόσυναισθηματικό φορτίο που αντικατο-πτρίζεται και στη μουσική. Η οικειότητααυτής της κλειστής θάλασσας είναι στααυτιά και στα μάτια μου η ίδια, είτεακούω ένα φλαμένκο, είτε ένα μοιρο-λόι, είτε τα τραγούδια των Βερβέ-ρων. Αυτή η

ίδια ψυχή εκφράζεται μέσα από τη μο-ναδική δραματικότητα, τον πόνο, αλλάκαι την αλεγρία που χαρακτηρίζουν τημεσογειακή μουσική.

Πιστεύετε ότι υπάρχει αυτή η στενήσχέση και ανάμεσα στις κοινωνίεςτων χωρών της Μεσογείου, όπως αυ-τές ξεσηκώνονται τον τελευταίοκαιρό, η μία μετά την άλλη;Σίγουρα. Μπορεί να φαίνονται πολύ δια-φορετικές όλες αυτές οι εξεγέρσεις στηβόρεια Αφρική και οι κινητοποιήσειςστην Ευρώπη, αλλά στο βάθος είναι τοίδιο πράγμα. Οι άνθρωποι και στις δύοπλευρές της θάλασσας ξεσηκώνονταικαι διεκδικούν τα ίδια πράγματα. Η φτώ-χεια, η καταπίεση, η κοινωνική ανισό-τητα, η ανεργία δεν γνωρίζουν σύνορα.Διακρίνω μια πολύ δυνατή σύνδεσηανάμεσα σ’ όλα αυτά τα γεγονότα. Ηανεργία αφορά τόσο τους Ισπανούς καιτους Έλληνες, όσο και τους Τυνήσιουςκαι τους Αιγύπτιους. Το ίδιο και η δια-φθορά και η κατάχρηση εξουσίας. Δενείναι τυχαίο ότι στην Ισπανία και στηνΕλλάδα, οι νέοι που ξεσηκώνονται επι-λέγουν να μείνουν για μέρες στις κε-ντρικές πλατείες, όπως έκαναν και οι Αι-γύπτιοι στην πλατεία Ταχρίρ. Τουςτελευταίους μήνες αυτό το επαναστα-τικό κλίμα μεταφέρεται από τη μία χώραστην άλλη και δεν ξέρω πότε θα σταμα-τήσει.

Πώς βιώσατε την εξέγερση στην Τυ-νησία που είχε σαν αποτέλεσμα τηνκατάρρευση του καθεστώτος τουΜπεν Αλί;Σαν μια μεγάλη και ευχάριστη έκπληξη.Δεν περίμενα ότι θα γινόταν κάτι τόσομεγάλο, τόσο σύντομα. Την τελευταίαφορά που είχα πάει στην Τυ-

Λάμια ΜπεντίουιΤα τραγούδια της «κλειστής θάλασσας»

© Β

ίκυ

Γεω

ργοπ

ούλο

υ

νησία, δεν μπορούσες να καταλάβεις ότι θα γινόταν κάτι τέτοιο. Οφόβος του καθεστώτος είχε σαν αποτέλεσμα κλειστά στόματα. Η αμ-φισβήτηση εκφραζόταν μόνο μέσα από τα ανέκδοτα που κυκλο-φορούσαν από στόμα σε στόμα, τα οποία σατίριζαν με πολύ έμμεσοτρόπο το καθεστώς και την οικογένεια του Μπεν Αλί. Δεν μπορούσαλοιπόν να φανταστώ τις διαστάσεις που θα έπαιρνε μια εξέγερσηπου ξεκίνησε από έναν νεαρό που αυτοπυρπολήθηκε, ειδικά όπωςοργανώθηκε μέσω των κοινωνικών δικτύων. Η τελευταία φορά πουστην Τυνησία είχαμε μαζικές κινητοποιήσεις ήταν στα τέλη της δε-καετίας του ’70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν το καθε-στώς αύξησε σημαντικά τις τιμές βασικών προϊόντων, προξενώ-ντας μεγάλη φτώχεια στο λαό. Αλλά αυτές οι κινητοποιήσεις δενέφεραν κάποιο αποτέλεσμα. Αντίθετα, η καταστολή τους ήταν πολύβίαιη.

Η αυτοπυρπόληση αυτού του ανθρώπου ήταν η αφορμή. Οι αι-τίες ποιες ήταν;Οι ίδιες που κάνουν τους ανθρώπους να εξεγείρονται παντού στον κό-σμο. Η καταπίεση της ελεύθερης έκφρασης, η διαφθορά του καθε-στώτος και η ανισότητα, ενώ ο πλούτος που κυκλοφορούσε στη χώραήταν πολύ μεγάλος. Απλά, αυτόν τον πλούτο τον εκμεταλλεύοντανμόνο λίγοι καθεστωτικοί. Η αλυσίδα των γεγονότων οδήγησε σ’ αυτότο ξέσπασμα την πιο κατάλληλη στιγμή. Το ποσοστό ανεργίας ήταν τε-ράστιο. Οι νέοι στη Τυνησία ήταν πολύ περισσότεροι από τους ηλι-κιωμένους. Η μόρφωσή τους είναι πολύ υψηλή, αλλά την ίδια ώρα εί-ναι εγκλωβισμένοι στην ίδια τους τη χώρα, στην οποία δεν μπορούννα βρουν δουλειά. Και δεν μπορούν να πάνε σε καμία άλλη χώρα, γιατίστην Ευρώπη δεν τους δέχονται και ο Μπεν Αλί έκλεισε τα σύνορα καιέκοψε τις σχέσεις της Τυνησίας με τις υπόλοιπες αφρικανικές χώρες.Όλες αυτές οι αιτίες ήταν λογικό να οδηγήσουν σ’ αυτή την έκρηξη,τώρα που βλέπω τα γεγονότα εκ των υστέρων και από απόσταση. Καιπάλι όμως, δεν ξέρω αν αυτό το ξέσπασμα μπορεί να ονομαστεί επα-νάσταση. Δεν υπήρξε ένα κοινό αίτημα για ριζική αλλαγή του συστή-ματος, αλλά μόνο για την πτώση του καθεστώτος του Μπεν Αλί.

Τώρα, μετά την εξέγερση, πώς βλέπετε τις εξελίξεις στην Τυ-νησία;Κρατάω κάποιες επιφυλάξεις. Τώρα που κατέρρευσε το καθεστώςκαι οι άνθρωποι μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα, ακούγονταιπολλές και διαφορετικές απόψεις για το πού πρέπει να πάει η χώρα.Εγώ ελπίζω να μην επικρατήσουν οι ισλαμιστές. Όσο κι αν μου λένεπολλοί φίλοι μου ότι το ισλαμιστικό κίνημα στην Τυνησία είναι πολύπιο προοδευτικό από αυτά στις υπόλοιπες αραβικές χώρες, εγώφοβάμαι. Φοβάμαι κυρίως για τον κοσμικό χαρακτήρα του κρά-τους και για τα δικαιώματα. Κυρίως για τα δικαιώματα των γυναικών.Δεν θέλω να γυρίσει η Τυνησία δεκαετίες πίσω. Ελπίζω ότι δεν θα χα-θούν όλα τα δικαιώματα που έχουν κατακτηθεί.

Πιστεύετε ότι οι πρόσφατες κινητοποιήσεις των «αγανακτι-σμένων» έχουν κάποια σύνδεση με τα κινήματα στις αραβικέςχώρες;Ίσως, αλλά δεν ξέρω τι μορφή θα πάρουν αυτές οι συγκεντρώσειςστο Σύνταγμα και αλλού. Είναι καλό που διαδηλώνει ο κόσμος, αλλάμου φαίνεται ότι δεν θα έχει μεγάλη διάρκεια. Νομίζω ότι η ελληνικήκοινωνία δεν βράζει αρκετά και ότι δεν διοχετεύει την αντίδρασή τηςστη σωστή κατεύθυνση με σταθερότητα και επιμονή. Αυτό πουπρέπει να γίνει, κατά τη γνώμη μου, είναι αυτές οι κινητοποιήσεις ναπάρουν πανευρωπαϊκό χαρακτήρα, έτσι ώστε ν’ αποκτήσουν δύ-ναμη στα κέντρα των αποφάσεων και όχι μέσα στα σύνορα τηςκάθε χώρας.

Πώς έχει εξελιχθεί η κατάσταση στην Αθήνα απ’ όταν πρω-τοήρθατε μέχρι σήμερα;Αυτό μου προκαλεί μεγάλη θλίψη. Η Αθήνα δεν είναι αυτή πουήταν πριν από 20 χρόνια. Η κατάσταση στο κέντρο είναι αρρω-στημένη. Εγώ φοβάμαι να κυκλοφορήσω, αλλά νομίζω ότι και όλοιοι άλλοι φοβούνται. Φοβάμαι την εγκληματικότητα, αλλά και τουςρατσιστές. Το κράτος έχει τεράστια ευθύνη γι’ αυτή την κατάσταση.Άφησε το κέντρο της Αθήνας να γίνει γκέτο. Δεν είχε καμία μετα-ναστευτική πολιτική, δεν προσπάθησε να ελέγξει καθόλου τα ναρ-κωτικά και τώρα δεν μπορεί να ελέγξει τις αντιδράσεις. Ελπίζω ότιακόμα και τώρα, θα καταλάβουν πόσο σοβαρή είναι η κατάστασηκαι θα πάρουν μέτρα. s

MEΣΟγεΙΟΣΗ Λάμια Μπεντίουι στο σπίτι της στο Θησείο.

Εγκλιματισμένη στην Αθήνα, νιώθει την καρδιά τηςνα χτυπά για τα κινήματα κατά των αυταρχικών

καθεστώτων της Βόρειας Αφρικής. Οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο αλλάζουν – κι αυτό

το τονίζει η μουσική της.

HΧΟΙ τΟΥκOΣμΟΥ

ΥΠΟ τΟ ΒΛεμμΑ τΟΥ ΣΩτΗρΟΣΚάτω από την εικόνα του Χριστού, οηλικιωμένος που πρωταγωνιστεί υφίσταται τιςσυνέπειες της ακράτειάς του. Η φθορά τουσώματος υποβάλλει τη φθορά ακόμα και τωνπιο στενών σχέσεων – ή μήπως τιςενδυναμώνει; Η πιο χαρακτηριστική σκηνήτης παράστασης Περί της εννοίας τουπροσώπου του Υιού του Θεού.

InfoΡομέο Καστελούτσι - Societas Raffaello Sanzio Περί της εννοίας του προσώπου του Υιούτου Θεού

Ένας γέρος πατέρας με τον γιο του κι έναςπίνακας με τον Υιό του Θεού είναι τα ερ-γαλεία που χρησιμοποιεί ο πρωτοπόροςΡομέο Καστελούτσι για να προσεγγίσειτην εικόνα του Χριστού και να αναζητήσειπρωτογενείς εικόνες και σύμβολα.

Πειραιώς 260, Κτίριο Η22-25 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο),

€15 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

Δυο χρόνια μετά τη Θεία Κωμωδία, ο Ρομέο Καστελούτσικαι η θεατρική ομάδα του, οι Societas Raffaello Sanzio,ξαναβρίσκονται στο Φεστιβάλ Αθηνών, για μιαπαράσταση πολυεπίπεδη, που θα μπορούσε να είναι μιαρεαλιστική ιστορία των ανθρώπινων ορίων, έναθεατρικό δοκίμιο για την ουσία του Θεού και της πίστης,ένα έργο που στοχεύει στην πρόκληση… Δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά – κι ας μπλέκονταιστοιχεία από είδη και ύφη, που δεν συνηθίζονται στοθέατρο. Για να προσεγγίσουμε την παράσταση Περί τηςεννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού, προσφύγαμεστις απόψεις του καθηγητή Τζο Κέλλεχερ – ο οποίος,εκτός των άλλων, περιγράφει μια αισθητική αλλά καισωματική εμπειρία, στην οποία δεσπόζει η σχέση ενός πατέρα που πάσχει από ακράτεια και του γιου του,αλλά και των θνητών με τον Θεό.

Από τη Νίκη Ορφανού

Δεν είσαιο ποιμένας μου

ρ ο μ έ ο κ α σ τ ε λ ο ύ τ σ ι

© Κ

laus

Lef

ebvr

e

ΘEATPO34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

πάρχει πάντα μια εικόναπου δεν μπορείς να απο-κρυπτογραφήσεις: είναιη σκιά της εικόνας πουβρίσκεται μπροστά σου.Η φράση αυτή, που ανέ-συρα από κάποια παλιάσυνέντευξη του Ρομέο

Καστελούτσι, νομίζω ότι μιλάει για τηντελευταία του δουλειά με τον αινιγμα-τικό τίτλο Περί της εννοίας του προσώπουτου Υιού του Θεού (On the Concept of theFace, Regarding the Son of God), περισ-σότερο από οποιαδήποτε άλλη. Σ’ αυ-τήν, όπως και στη Θεία Κωμωδία που εί-χαμε την ευκαιρία να δούμε κατά τηδιάρκεια του Ελληνικού Φεστιβάλ το2009, ο Ρομέο Καστελούτσι συνθέτει μιακόλαση: αλλά εδώ δεν έχουμε μια κό-λαση μεταφυσική αλλά απείρως πραγ-ματική, που τελειώνει (ή αρχίζει) με μιαέκρηξη η οποία παρασέρνει τους πά-ντες, χωρίς διάκριση. Τις φιγούρες τουέργου, τα σύμβολα, τους ίδιους τους θε-ατές.

Ο Ρομέο Καστελούτσι και οι SocietasRaffaello Sanzio δεν φοβούνται να θέ-τουν, στα τριάντα περίπου χρόνια τηςπορείας τους, δύσκολα ερωτήματα, ναανιχνεύουν τα όρια του φόβου, να εξε-ρευνούν πώς βιώνουμε τον αληθινό ήτον φανταστικό μας χρόνο. Οι όποιεςαπαντήσεις, όμως, είναι καθαρά υπόθεσητου καθενός και της καθεμιάς μας…

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ Ο ΘΕΟΣΓια τον Ρομέο Καστελούτσι, το θέατροέχει πάντα να κάνει μ’ ένα θεολογικόπρόβλημα. Κι αυτό είναι το πρόβληματης παρουσίας (ή της απουσίας) τουΘεού. Ανάμεσα στο Θεό και το θέατρο,βρίσκεται το ζώο. «Αυτό το ζώο, πουεξόρισε από τη σκηνή η τραγωδία, πρέ-πει να το επιστρέψουμε στη σκηνή»,υποστηρίζει ο Ρομέο Καστελούτσι σεμια συνέντευξή του, αρκετά χρόνια πριν.«Έτσι μόνο θα επιστρέψουμε στις θεο-λογικές ρίζες του θεάτρου».

Η σχέση ανάμεσα στον Θεό, το ζώοκαι το θέατρο τον απασχολεί ακόμα. Καικάτι περισσότερο: σ’ αυτή τη σχέση μπο-ρούμε να εντοπίσουμε την ουσία τουθεάτρου που κάνει ο Ρομέο Καστελού-τσι με τους Societas Raffaello Sanzio. Τοζώο επιστρέφει πάντα, είτε ως τετρά-ποδο (όπως στην Κόλαση, το πρώτο μέ-ρος της Θείας Κωμωδίας, που ξεκινά μετην τρομαχτική εικόνα λυκόσκυλων πουεπιτίθενται στον καλλιτέχνη, ο οποίοςστέκεται ακίνητος στη μέση ενός τερά-στιου, άδειου χώρου), είτε κρυμμένοστο ψυχικό υλικό των χαρακτήρων του(όπως γίνεται στο Καθαρτήριο). Το ζώοπου εμφανίζεται στη σκηνή είναι ένασύμβολο, όπως είναι και το πρόσωποτου Χριστού, που δεσπόζει για μιαακόμη φορά σ’ αυτή την τελευταία δου-λειά του Ρομέο Καστελούτσι: ένα υπερ-μέγεθες πορτρέτο στη μέση της σκηνής– κι ένα βλέμμα σταθερά καρφωμένοπάνω στους θεατές.

Αυτό το βλέμμα δεν λείπει ποτέ. Είναι

το βλέμμα του ηθοποιού, είναι τοβλέμμα των θεατών, είναι το βλέμμα τουΧριστού. Πάντα υπάρχει κάποιος πουκοιτάζει. «Είμαστε μόνιμοι θεατές. Αυτήείναι η νέα συνθήκη για την ανθρωπό-τητα», λέει ο Καστελούτσι. Αυτό τοβλέμμα δεν είναι χάδι, δεν αφήνει κανέ-ναν αλώβητο. Το βλέμμα του θεατή, γιαπαράδειγμα, «σταυρώνει» τον ηθοποιό:είναι μια κατάσταση στην οποία ο ηθο-ποιός υποφέρει. Ή, με άλλα λόγια, έναΠάθος. Και εμείς ως θεατές, με τη σειράμας, υποφέρουμε κάτω από το διαπε-ραστικό βλέμμα του Χριστού.

Το θέατρο του Καστελούτσι χτίζεταιακριβώς πάνω σ’ αυτό το βλέμμα: έναβλέμμα προς τα έξω, στον κόσμο, αλλάκαι προς τα μέσα, προς τον εαυτό μας.Όποιος όμως πιστεύει ότι μια «προσε-κτική ματιά» πάνω στο θέμα του βλέμ-ματος θα αποκαλύψει την αλήθεια γιατη φύση του κόσμου και του ανθρώπι-νου όντος, μάλλον θα απογοητευτεί. «Ανθέλετε αλήθεια, ψάξτε στα βουνά, όχιστο θέατρο», επιμένει ο Καστελούτσι,που πιστεύει ότι η ηθική του καλλιτέ-χνη είναι ανάλογη μ’ εκείνη ενός κοινούδιαφημιστή! Κι αυτό γιατί οι άνθρωποιπου κάνουν θέατρο συχνάζουν στα χει-

ρότερα λημέρια: παρακολουθούν τηλε-όραση, ασχολούνται με τη μόδα, παί-ζουν με τις τεχνολογίες του θεάματος.Μαθαίνουν να πείθουν, να εξαπατούν. Κιόταν το κάνουν καλά, χαίρονται γιατίνομίζουν ότι κάνουν τέχνη.

Οι Societas Raffaello Sanzio μιλούνμέσα από τα έργα τους, εδώ και τριάνταχρόνια, για ακριβώς αυτό: πώς δηλαδήτο βλέμμα χρησιμοποιείται στο θέατρογια να εξαπατήσει. Στόχος τους είναι νατο κάνουν αυτό φανερό σε όλους, ναξεσκεπάσουν την απάτη. Όχι με μπρε-χτικές τεχνικές όμως, ίσα ίσα. Αυτό που

προτείνουν είναι πολύ πιο ανησυχητικόαπό μια τεχνική ενδοσκόπησης. Δενπροσπαθούν να καταστρέψουν την(αυτ)απάτη του ρεαλισμού. Μπολιάζουντα έργα τους με ισχυρές δόσεις ρεαλι-σμού, με υπερβολικές δόσεις ρεαλι-σμού. Τελικά, ο ρεαλισμός στην υπερ-βολή του απειλεί να διαλύσει την όποιααίσθηση ρεαλισμού.

Η εικόνα του Χριστού είναι ένα καλόπαράδειγμα. Εμείς, το κοινό, είμαστε βέ-βαιοι ότι αυτό που βλέπουμε είναι μια ει-κόνα του Χριστού. Ξέρουμε ότι είναι οΧριστός, τον αναγνωρίζουμε. Αλλά, τηνίδια ώρα, δεν καταλαβαίνουμε τι συμ-

βαίνει: από που ήρθε; γιατί είναι εδώ;γιατί μας κοιτάζει;

Και η σιγουριά μας μετατρέπεται σιγάσιγά σε όχημα αμφιβολίας, ακριβώςγιατί νιώθουμε ότι βρισκόμαστε στονλάθος τόπο τη λάθος στιγμή. Υπάρχει ηαίσθηση ότι κάτι πάει στραβά, κάτι πα-ράξενο υπάρχει και ξεκινά από την ει-κόνα. Είναι όντως ο Χριστός;

ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΑΜΦΙΒΑΛΛΕΙΣΣύμφωνα με τον Καστελούτσι, αυτή ηαμφιβολία είναι ο λόγος για τον οποίοκάνουμε θέατρο. Παραδόξως, είναι κάτιπου δεν μπορεί να κατασκευαστεί ούτεμε το κοινό ούτε καν με τους ίδιους τουςηθοποιούς. «Δεν μπορείς να πεις στονηθοποιό: κοίτα, εδώ παίζεις την αμφιβο-λία!», εξηγεί ο σκηνοθέτης. Αντιθέτως,όλη η δουλειά της ομάδας βασίζεταιστην ακρίβεια, στον σωστό συντονισμό –και αυτό ακριβώς είναι που ανοίγει τιςπύλες της αμφιβολίας. «Μόνο μέσα απότην εικόνα μιας φιγούρας συγκεκριμέ-νης είναι δυνατό να ανοιχτούμε στην αμ-φιβολία».

Όλα αυτά –το ζώο, ο Θεός, η εικόνα,το βλέμμα– είναι ουσιαστικά συστατικάώστε να κατανοήσουμε τι είδους θέα-τρο κάνουν οι Societas Raffaello Sanzio.Σ’ αυτό το σύμπαν, κεντρική θέση έχει οθεατής. Αυτός είναι, για τον Ρομέο Κα-στελούτσι, η αρχή και το τέλος μιας πα-ράστασης. Ο θεατής έχει πάντα ρόλο,χωρίς όμως αυτός ο ρόλος να είναι προ-καθορισμένος ή ξεκάθαρος. Εξαρτάταιπάντα από τον ίδιο, και αυτό είναι κάτιπου γίνεται ολοφάνερο στη δουλειά πουθα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών. Γι’ αυτόκαι ο ίδιος αρνείται να μιλήσει για το«μήνυμα», να ανοίξει τα χαρτιά του. Ημόνη οπτική που έχει σημασία είναιαυτή του θεατή.

Ο θεατής που έχω διαλέξει δεν είναιάλλος από τον Τζο Κέλλεχερ, έναν απότους κορυφαίους ακαδημαϊκούς της Βρε-τανίας και επικεφαλής του τμήματος«Drama, Theatre and Performance» στοΠανεπιστήμιο Roehampton του Λονδί-νου. Είναι επίσης ο άνθρωπος που υπο-γράφει, μαζί με τον Νίκολας Ριντάουτ,μια από τις καλύτερες μελέτες πάνω στοθέατρο των Societas Raffaello Sanzio (TheTheatre of Societas Raffaello Sanzio) γραμ-μένη υπό την μορφή συζητήσεων μετους βασικούς δημιουργούς της ομάδας:τον Ρομέο Καστελούτσι, την αδελφή τουΚλαούντια και την Κιάρα Γκουίντι.

ΜΙΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣτην τηλεφωνική μας συνομιλία, ο ΤζοΚέλλεχερ εξηγεί: «Είδα την παράστασηπολλές φορές, και σε διαφορετικούς χώ-ρους. Μπορώ να μιλήσω γι’ αυτά πουθυμάμαι, αυτά που είδα και αυτά πουάκουσα. Επίσης, μπορώ να προσπαθήσωνα μιλήσω για το τι σήμαινε αυτή η δου-λειά για μένα προσωπικά. Μην περιμέ-νετε όμως να σας πω τι είναι αυτή η δου-λειά. Δεν το έχω ξεκαθαρίσει ακόμα».

Υ

© Ε

ύη Φ

υλακ

τού

© Κ

laus

Lef

ebvr

e

ΦΘΟρΑΟ πατέρας λερώνεται συνεχώς, ο γιοςτον καθαρίζει αγόγγυστα – αλλά ώςπότε; Ακόμα μια σκηνή από τη νέαπαράσταση του Ρομέο Καστελούτσι(απέναντι, φωτογραφημένος πριν απόδύο χρόνια στην Αθήνα), πουπαρουσιάζεται στο Φεστιβάλ Αθηνών.

ΘEATPO36 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

Περιγράφει την παράσταση ως εξής:«Δεν υπάρχουν τοίχοι, μόνο έπιπλα.

Είναι άσπρα, μεταμοντέρνα, πρακτικά,συνθέτουν την εικόνα ενός προσεγμέ-νου διαμερίσματος. Υπάρχει ένας ηλι-κιωμένος. Φοράει μια ρόμπα και παρα-κολουθεί τηλεόραση. Ο δεύτεροςάντρας που εμφανίζεται, με κοστούμι,είναι νεότερος. Φανταζόμαστε ότι πρό-κειται για πατέρα και γιο. Ο διάλογος εί-ναι στα ιταλικά, αλλά δεν έχει καμία ση-μασία αν καταλαβαίνεις τις λέξεις ή όχι.Καταλαβαίνεις έτσι κι αλλιώς. Ο νεότε-ρος άνδρας, ο γιος, ετοιμάζεται να βγει.Μια στιγμή πριν να το κάνει, ο πατέραςτα κάνει πάνω του. Είναι μια πολύ φυ-σιολογική στιγμή, αντιλαμβανόμαστεαμέσως ότι είναι κάτι που συμβαίνει συ-χνά. Δεν υπάρχει πρόβλημα, ο γιος ξέρειακριβώς τι να κάνει. Φέρνει το νερό, τιςπετσέτες, καθαρίζει προσεκτικά τον πα-τέρα, καθαρίζει τον χώρο. Παρακολου-θούμε μια ρουτίνα. Όλα είναι έτοιμα, ογιος ετοιμάζεται να βγει και πάλι, και οπατέρας τα ξανακάνει πάνω του. Καιαυτό συμβαίνει ξανά και ξανά, για σα-ράντα πέντε με πενήντα λεπτά. Μόνοπου όσο περνάει η ώρα, τόσο η κατά-σταση γίνεται πιο απελπιστική για τιςδύο φιγούρες. Ταράζονται και οι δύο,τελικά ο πατέρας ξεσπά σε δάκρυα καιη σκηνή γεμίζει σκατά. Και τότε, ως θε-ατής, ξέρεις ότι τα σκατά είναι ένα σύμ-βολο για τη σχέση μεταξύ τους. Είναιαυτό που κρατάει αυτούς τους δύο μαζί.

»Την ίδια ώρα που συμβαίνουν όλααυτά, υπάρχει στη μέση της σκηνής ένατεράστιο αντίγραφο της εικόνας τουΧριστού του Ιταλού καλλιτέχνη Αντο-νέλο ντα Μεσίνα. Απλώς υπάρχει εκεί,χωρίς φανερό λόγο, χωρίς κάποιο σχό-λιο. Η λέξη “Ιησούς” διακρίνεται μέσααπό κοψίματα στον καμβά. Ο τεράστιοςΙησούς φαίνεται να κοιτάζει, σταθερά,εμάς. Τελικά η εικόνα γεμίζει δάκρυα καιπεριττώματα – και καταστρέφεται. Εμ-φανίζονται οι λέξεις “You are my shep-herd” (είσαι ο ποιμένας μου) αλλά απόκάποιες πλευρές μπορεί να διαβαστείκαι ως “You are not my shepherd” (δενείσαι ο ποιμένας μου).

»Μπαίνω στο δεύτερο σημείο, να μι-λήσω για το τι σημαίνει αυτή η δουλειάγια μένα. Με ενδιαφέρει, πρώτα απ’όλα, η σχέση ανάμεσα στον πίνακα καιστο κοινό. Όταν, π.χ., διαβάζουμε “είσαιο ποιμένας μου” ή το αντίθετο, αναρω-τιέμαι: ποιος είναι ο ομιλητής, ποιος τηλέει αυτή τη φράση; Μπορούμε να φα-νταστούμε διαφορετικές απαντήσεις,ότι δηλαδή είναι ίσως οι θεατές που τολένε αυτό – ή ίσως να το σκέφτονταιμόνο και η σκέψη να προβάλλεται ξαφ-νικά μπροστά στα μάτια όλων μας, ξε-σκεπάζοντάς μας. Ή, ίσως, η φράση ναέρχεται αντίθετα από τη σκηνή, από τοίδιο το πρόσωπο του Ιησού. Ή, ακόμα,ότι είναι ένα κομμάτι ανείπωτου δια-λόγου ανάμεσα στις δυο φιγούρες τουέργου, τον πατέρα και τον γιο. Υπάρχειμια εσκεμμένη αμφισημία. Υπάρχει αμ-φισημία για το ποιος είναι εκεί γιαποιον.

»Ξέρω ακριβώς γιατί είμαι εκεί – ή έτσιτουλάχιστον νομίζω πριν σκοτεινιάσουντα φώτα. Έχω αγοράσει ένα εισιτήριογια να έχω το προνόμιο να καθίσω σεμια συγκεκριμένη θέση και να παρατη-ρήσω ένα θέαμα που έχει δημιουργηθείγια τους θεατές, για το κοινό. Αλλά λίγεςστιγμές αφού κλείσουν τα φώτα, διαπι-στώνω ότι δεν είναι εύκολο να δώσωαπάντηση σε τίποτα. Παίζω εν αγνοίαμου κάποιο ρόλο; Για ποιον έχει δημι-ουργηθεί το θέαμα; Μπροστά από τηντεράστια εικόνα του Χριστού αναρωτιέ-μαι: ποιος παρατηρεί ποιον; Αναρωτιέ-μαι επίσης: ποιος φροντίζει ποιον; ο γιοςπου καθαρίζει τον πατέρα; ή ο πατέραςπου έχει σίγουρα κάνει το ίδιο για το γιοστο παρελθόν;

»Σκέφτομαι ότι η εικόνα του Χριστούείναι αμφίσημη και για έναν άλλο λόγο.Είναι μια εικόνα θρησκευτική και, ταυ-τόχρονα, ένα έργο τέχνης που δημι-ουργήθηκε σε μια συγκεκριμένη εποχή.Αυτή η εικόνα, που βρίσκεται απέναντίμας, μας κοιτάει άραγε, μας απευθύνε-ται; Ή βρίσκεται απλώς εκεί; Ως μια ει-κόνα με ιστορία (και θρησκευτικά νοή-ματα), αναρωτιέμαι αν είναι εκεί, στησκηνή, ως μια “τεχνική πειθούς”. Για ναμε κάνει να σκεφτώ κάτι, ή να αμφι-βάλλω για κάτι. Το πετυχαίνει: αμφι-βάλλω για όλα.

»Ίσως, όμως, αυτό που με απασχολείπερισσότερο απ’ όλα ενώ βλέπω την πα-ράσταση να είναι ο τρόπος που βιώνω τοχρόνο. Πάνω στη σκηνή, η δράση εξε-λίσσεται σε αληθινό χρόνο –ή σε μια αυ-ταπάτη αληθινού χρόνου– με όλες αυτέςτις μικρές στιγμές που συνθέτουν τοδράμα, τον πατέρα δηλαδή που λερώ-νεται, τον γιο που τον καθαρίζει κ.λπ.Ξαφνικά όμως συνειδητοποιώ ότι, ταυ-τόχρονα, υπάρχει κι ένας άλλος χρόνος,ένας φανταστικός χρόνος που λαμβάνειχώρα στο μυαλό μου: είναι ο χρόνος τηςζωής των δύο μορφών όταν δεν είμαιεγώ μπροστά. Γιατί αυτό που εξελίσσεταιμπροστά μας μπορεί και να είναι η μόνηφορά, υποψιαζόμαστε όμως ότι πιθανόννα μην είναι. Πιθανόν να είναι κάτι πουεπαναλαμβάνεται διαρκώς, κάθε μέρα,μια καθημερινή ρουτίνα. Αυτός ο φα-νταστικός χρόνος, με τον οποίο συ-μπληρώνουμε τον αληθινό, δίνει μιαάλλη διάσταση στις μορφές (και αυτόπου συμβαίνει εκεί, επί σκηνής, με τονπατέρα να λερώνεται και τον γιο να κα-θαρίζει, χάνει την “ελαφρότητά” του).Έχουμε όμως και έναν άλλον χρόνο οοποίος συνδέεται με την εικόνα του Χρι-στού, μια εικόνα που έρχεται από το πα-ρελθόν και φέρει ιστορικές, αισθητικές,πολιτικές και θρησκευτικές αναφορές.Έχουμε δηλαδή έναν τρίτο χρόνο, πουδίνει την προοπτική του αιώνιου.

»Αυτή τη δουλειά του Καστελούτσιτην καταλαβαίνω λοιπόν ως μια σχέσηανάμεσα στους τρεις αυτούς χρόνους.Κάπου εκεί, ανάμεσά τους, βρίσκω εγώ,ο θεατής, τον εαυτό μου. Και αυτό είναιπου με συγκινεί στο θέαμα του Καστε-λούτσι – και όχι το ίδιο το δράμα του πα-τέρα που χέζεται». s

υτό που καταφέρνει ο Ρο-μέο Καστελούτσι σε κάθετου δουλειά ανεξαιρέτως,είναι να προκαλεί εντελώςδιαφορετικές αντιδράσειςστους θεατές – και σ’ αυτόσυμφωνούν όλοι. Στο Περί

της έννοιας του προσώπου του Υιού τουΘεού, κάποιοι ανταποκρίθηκαν στοθέμα των σχέσεων ανάμεσα στον πα-τέρα και τον γιο, βλέποντας σ’ αυτήν ένααρχέτυπο και μια «βαθιά ανθρώπινηιστορία». Άλλοι βρήκαν αλληγορίες θρη-σκευτικές ή πολιτικές και κάποιοι άλλοιαπλώς ενοχλήθηκαν. Υπήρξαν και ορι-σμένοι, βέβαια, που ασχολήθηκαν μεπιο... απτές πλευρές της παράστασης,όπως ο συντάκτης της βρετανικής εφη-μερίδας Guardian, ο οποίος, κάτω απότον τίτλο «Χριστέ μου... τι είναι αυτή ημπόχα;», μένει κυρίως στο θέαμα τωνανθρώπινων απεκκρίσεων πάνω στησκηνή: «Είναι ένα προκλητικό έργο γιατη μεταφυσική των ακαθαρσιών, ή μεάλλα λόγια, για το πνεύμα των σκατών»,γράφει καταφεύγοντας στο γνωστόβρετανικό χιούμορ (ξεκαθαρίζοντας,ωστόσο, ότι δεν χρησιμοποιούνται αλη-

θινά περιττώματα αλλά ένα ειδικά κα-τασκευασμένο σκουρόχρωμο υλικό πουέχει την όψη, αλλά και την οσμή, τωνανθρώπινων περιττωμάτων).

Είναι γεγονός ότι η εικονοκλαστικήγραφή του Ρομέο Καστελούτσι, που ξε-κίνησε την καριέρα του ως ζωγράφος,προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα στοκοινό και συχνά σοκάρει με τα τολμηράτου περιεχόμενα και τις εικόνες Αποκά-λυψης. Οι Societas Raffaello Sanzio, πά-ντως, η ομάδα που ίδρυσε ο καλλιτέ-χνης με την αδελφή του Κλαούντια, το1981, δεν θεωρούν ότι καθιερώθηκανδιεθνώς γι’ αυτό. Ετοιμάζουν ακόμα τιςπαραγωγές τους από τη βάση τους στηνΤσεζένα, στην περιοχή Εμίλια-Ρομάνιατης βόρειας Ιταλίας, ενώ αφιερώνουν κιένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους σεευρωπαϊκές και διεθνείς τουρνέ. Αυτόξεκίνησε στις αρχές τις δεκαετίας του1990, όταν οι παραγωγές τους άρχισαννα μπαίνουν στο δίκτυο των ευρωπαϊ-κών θεάτρων και των φεστιβάλ.

Η πρώτη τους μεγάλη επιτυχία ήταν οΙούλιος Καίσαρ, το 1997, μια διασκευήτου γνωστού έργου του Σαίξπηρ. Η αρ-χαία Ρώμη είναι πλημμυρισμένη από

A

4

ΘEATPO

ανατριχιαστικά, ανορεξικά, και κάποιεςφορές παραμορφωμένα, κορμιά, ενώτον Μάρκο Αντώνιο ερμήνευσε έναςκαρκινοπαθής, αποδίδοντας τον διά-σημο μονόλογο του έργου με φωνή πουέβγαινε μέσα από ένα μηχάνημα υπο-στήριξης στην βάση του λαιμού του.Δύο χρόνια αργότερα, οι Societas Raf-faello Sanzio παρουσίασαν τη Γένεση:έναν φανταστικό κόσμο που θυμίζειΆουσβιτς, όπου πλέκονται μαζί επεισό-δια και εικόνες από τη Βίβλο. Στο θέαμασυμμετείχαν και κάποια από τα έξι παι-διά του Ρομέο Καστελούτσι, κάτι πουεπανέλαβε και σε επόμενες παραγωγέςτου.

Από νωρίς, το μανιφέστο της ομάδαςήταν αρκετά παράξενο: «Η δουλειά μαςβασίζεται στην ιδέα της αθανασίας. [...]Φτιάχνουμε μια παράσταση που μπο-ρεί να προστατευθεί από το χρόνο,όπως ακριβώς κι ένα μάρμαρο. Το πε-τυχαίνουμε, γιατί φροντίζουμε η δου-λειά μας να είναι ήδη νεκρή [...] κι έτσιμπορεί και ακυρώνει το χρόνο. Κάθεφορά, κατασκευάζουμε ένα πτώμα».

Η πιο φιλόδοξη δουλειά τους υπήρξεόμως το Tragedia Endogonidia, το 2001.

Ήταν ένα πρότζεκτ τριών χρόνων πουπεριελάμβανε μια σειρά πρωτότυπα θε-άματα, παραγγελίες από διαφορετικέςπόλεις (ανάμεσα στις οποίες το Βερο-λίνο, η Ρώμη, το Λονδίνο και οι Βρυξέλ-λες), οι οποίες ενσωματώνονταν, τρό-πον τινά, στο θέαμα, γίνονταν δηλαδήμέρος του θέματος του κάθε θεάματος.Επρόκειτο για φουτουριστική τραγω-δία, με πολλές αναφορές στη βίαιη ιστο-ρία της Ευρώπης.

Μελετώντας κανείς τη δουλειά τωνSocietas Raffaello Sanzio διαπιστώνειότι δεν είναι μόνο οι ίδιες οι παραγωγέςτους που έχουν ενδιαφέρον, αλλά και ηδημιουργική διαδικασία τους. Ο ΡομέοΚαστελούτσι, σε αντίθεση με τους πε-ρισσότερους σκηνοθέτες του κόσμου,δεν πιστεύει ότι οι πρόβες τελειοποιούνμια δουλειά. Μάλλον το αντίθετο: όσολιγότερες πρόβες, τόσο το καλύτερο!Έτσι, ενώ συνήθως ένα θεατρικό θέαμααναπτύσσεται μέσα από τις συνεχείςπρόβες, στην περίπτωση του Καστε-λούτσι αναπτύσσεται μέσα από τη συρ-ρίκνωση, το μάζεμα.

Η δημιουργική εργασία ξεκινά μετους καλλιτέχνες να κρατούν σημειώ-

σεις και να μαζεύουν το υλικό. «Ότανφτάνουμε στο σημείο να είμαστε έτοι-μοι για πρόβες», εξηγεί ο Ρομέο Καστε-λούτσι, «παίρνουμε μια βαθιά ανάσα καιαρχίζουμε να ψαλιδίζουμε. Βρίσκουμεστις σημειώσεις μας ένα κατεβατόιδεών, πολλές φορές μπερδεμένων. Στιςπρόβες γίνεται το ξεκαθάρισμα, απο-φασίζουμε για το τι θα μείνει και τι θαφύγει. Δεν υπάρχει χώρος για αυτοσχε-διασμούς ούτε για ιδέες της τελευταίαςστιγμής. Επίσης, κανένας καινούργιοςηθοποιός δεν θα προστεθεί όσο κά-νουμε πρόβες».

Όσο για τους ηθοποιούς, έρχονταιστις πρόβες με ήδη σχηματισμένες“πραγματικότητες”, τις οποίες φορούνσαν γάντια. Δεν υπάρχει η συνήθης δια-δικασία της άσκησης του ηθοποιού: εί-ναι ήδη έτοιμοι, με το ένα πόδι μέσαστο έργο. Οι πρόβες μοιάζουν λοιπόνμε τεχνικές δοκιμές των σκηνικών ή τωνφώτων. Ο σκηνοθέτης είναι σαφής: «οιηθοποιοί δεν χρειάζεται να δαμαστούν,γιατί είναι ήδη αυτό που πρέπει να είναιστην παράσταση».

Υπάρχει κι ένα άλλο στοιχείο σ’ αυτήτη διαδικασία που έχει ιδιαίτερο ενδια-

φέρον: για τον Καστελούτσι και τους συ-νεργάτες του, οι πρόβες είναι μια διαδι-κασία αντίδρασης σ’ ένα συγκεκριμένοερέθισμα. Το ερέθισμα είναι πάντα η πα-ραγωγή που έχει προηγηθεί. Αυτή έχειαφήσει πίσω της διάφορες σκέψεις ήερωτήματα. Η νέα δουλειά συνεχίζει,λοιπόν, από αυτό το σημείο, με το νασυνεχίζει ή και να αντιδρά στην προη-γούμενη. «Ο τρόπος δουλειάς μας είναιένας από τους κύριους λόγους για τουςοποίους το θέατρο που κάνουμε εμείςδιαφέρει από των περισσότερων. Γιατί,επειδή ακριβώς έχουμε τόσο μικρή πε-ρίοδο προετοιμασίας, αφήνουμε στηνάκρη τα εγκεφαλικά μας κύτταρα καιδουλεύουμε με τα αντανακλαστικά, μετα νεύρα. Έχοντας λίγο χρόνο στη διά-θεσή μας, είμαστε υποχρεωμένοι να πά-ρουμε γρήγορες αποφάσεις. Αυτό βε-βαίως έχει ρίσκο. Μπορεί να χάσουμετελείως τον έλεγχο, να χάσουμε τονστόχο μας, να χαθούμε οι ίδιοι. Αλλά τοαποτέλεσμα μπορεί τελικά να είναι κάτιλιγότερο ελεγχόμενο, λιγότερο εγκεφα-λικό, και άρα πιο γενναίο. Αφήνουμεχώρο στο υποσυνείδητο κι αυτό είναιτο πιο σημαντικό». s

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

εικονοκλάστης, προκλητικός ή μαζοχιστής;μΙΑ ζΩΗ ΘεΑτρΟΣτιγμιότυπα από παραστάσεις τηςομάδας του Ρομέο ΚαστελούτσιSocietas Raffaello Sanzio:

1. Tragedia Endogonidia, παράστασητου 2001, όπως παίχθηκε το 2009 στοΒουκουρέστι.

2. Hey Girl, 2008.

3. Storia dell’ Africa, μια περφόρμανς13 λεπτών, 2009.

4. Πάρσιφαλ, μια απόδοση τηςόπερας του Βάγκνερ, 27 Ιανουαρίου2011, στις Βρυξέλλες.

5. The Cryonic Chants, μια συνεργασίατων Socìetas Raffaello Sanzio με τονΣκοτ Γκίμπονς, 2009.

6. Κόλαση, από τη Θεία Κωμωδία, πουπαρουσιάστηκε πρόπερσι στοΦεστιβάλ Αθηνών.

1 2 3

5 6

© G

eorg

Pöh

lein

© L

uca

del P

ia

© D

i Gra

z - S

teir

isch

erhe

rbst

Man

ning

er

© P

aolo

Rap

alin

o

© P

hilip

p An

druk

hovi

ch

ρ ο ύ λ α Π α τ ε ρ ά κ η

Θα ανεβάσω Πελοποννησιακό Πόλεμο

Η σκηνοθέτρια και ηθοποιός Ρούλα Πατεράκη δεν καταπιάνεται για πρώτη φορά με τον θεατρικό μονόλογο.Αυτή τη φορά όμως, με τη βοήθεια του κειμένου της Μαρίας Ευσταθιάδη, ρίχνει φως σ’ ένα φαινομενικά ασή-μαντο πρόσωπο των Δαιμόνων του Ντοστογιέφσκι, τη Ματριόσα. Και μιλάει στην εφ για το πώς οι λεπτομέρειεςμπορούν να γίνουν καινούργια έργα τέχνης, για τη θέση του θεάτρου στην ανθρώπινη φύση και το απωθημένοτης να σκηνοθετήσει τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Από τον Νικόλα Ζώη Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

Δαίμονας Sostenuto assai cantabile

“

“

InfoΡούλα Πατεράκη Δαίμονας, Sostenuto assai cantabile τηςΜαρίας Ευσταθιάδη

Η Ρούλα Πατεράκη σε ένα έργο βασι-σμένο στους Δαίμονες του Ντοστογιέφσκισκηνοθετεί και ερμηνεύει τον μονόλογοτης Ματριόσα, η οποία βιάστηκε καιέπειτα οδηγήθηκε στην αυτοκτονία.

Από Μηχανής Θέατρο 23-27 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

38 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011] ΘEATPO

Θυμάστε την πρώτη φορά που διαβά-σατε Δαίμονες του Ντοστογιέφσκι;Μάλλον ήμουν παιδί. Τότε ήρθα σεεπαφή με όλους τους Μπαλζάκ, Σταντάλ,Φλομπέρ, Ντοστογιέφσκι, Πούσκιν καιΤουργκένιεφ. Τους Δαίμονες [σσ. και όχιΔαιμονισμένους, όπως παρατηρεί η Μα-ρία Ευσταθιάδη, λέξη που έχει επικρα-τησει στις ελληνικές μεταφράσεις] πρέπεινα τους διάβασα μεταξύ 12 και 14 χρο-νών, στην Α΄ γυμνασίου. Με είχε συγκλο-νίσει το κίνημα των αναρχικών που δρού-σαν στο μυθιστόρημα κι ένα ιδιαίτερομυστήριο στην ατμόσφαιρα, που δεν μουεπέτρεπε να καταλάβω τι ακριβώς συνέ-βαινε. Ένιωθα σαν να διάβαζα ένα με-γάλο συνωμοτικό μυθιστόρημα. Και ποτέδεν ξεπέρασα την ιδέα ότι αυτό το βι-βλίο είναι η καθαρή «θεωρία της συνω-μοσίας», που λέμε μέχρι σήμερα.

Στην Ελλάδα, έχουμε δει αρκετές ει-κονογραφήσεις των Δαιμόνων, με πιοπρόσφατες της Μάγιας Λυμπεροπού-λου το ’07 και την περσινή μαραθώνιαεκδοχή του Πέτερ Στάιν. Είναι τόσοανεξάντλητο αυτό το κείμενο; Τι και-νούργιο έχει να προσφέρει ο μονόλο-γος που σκηνοθετείτε και ερμηνεύετε; Ένα μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι,ένα τόσο κλασικό μυθιστόρημα, είναιανεξάντλητο όσο υπάρχει ο κόσμος. Δενξέρω αν θα συνεχίσει να είναι ή αν θαεξαντληθεί όπως και οτιδήποτε άλλο,σε περίπτωση που ευθυγραμμιστούν οιπλανήτες και έρθει το τέλος της ανθρω-πότητας. Αυτό που κομίζει το κείμενοτης Μαρίας Ευσταθιάδη, αυτός ο πε-ρίεργος, πολυφωνικός μονόλογος, είναιότι από ένα ολόκληρο μυθιστόρημαμπορεί να εξαχθεί ένα πολύ μικρό στοι-χείο και να αποτελέσει έργο τέχνης τοίδιο. Να μεγεθυνθεί δηλαδή μια λεπτο-μέρεια, ώστε να αποτελέσει από μόνητης ολοκληρωμένο έργο. Αυτά είναιπολύ συνήθη φαινόμενα στη λογοτε-χνία. Αρκεί να θυμηθούμε τον Τομ Στό-παρντ και το έργο Ο Ρόζενκραντς και οΓκίλντενστερν είναι νεκροί, που ο συγ-γραφέας βάσισε σ’ ένα έλασσον περι-στατικό του Άμλετ. Και εξαιτίας αυτούτου ασήμαντου συμβάντος μέσα στοσαιξπηρικό κείμενο, ένας μεγάλος δη-μιουργός σαν τον Στόπαρντ έκανε έναεξαιρετικό καινούργιο έργο.

Μπορούμε να βρούμε μερικά παρα-δείγματα και στο πρόγραμμα του φε-τινού Φεστιβάλ: ο Ουάζντι Μουαου-άντ βασίζει το έργο Γυναίκες, στηνΑντιγόνη, στην Ηλέκτρα και στις Τρα-χίνιες. Η Άντζελα Μπρούσκου συνδια-λέγεται με το μύθο της Κλυταιμνή-στρας. Είναι όλο και συχνότερεςτέτοιες μεγεθυντικές προσεγγίσεις σεμείζονα ή ελάσσονα πρόσωπα τηςπρογενέστερης μυθοπλασίας; Δεν νομίζω πως οτιδήποτε φαίνεται και-νούργιο και πρωτότυπο είναι ακριβώςτέτοιο. Απλώς αυτή η τάση είναι πια ταυ-τοποιημένη και ονοματισμένη. Παραδέ-χεται δηλαδή ευθαρσώς και γενναία ότιπαίρνει αποσπάσματα από μεγαλύτερασώματα, τα αλλάζει, τα μετατρέπει καιομολογεί ότι αυτά, βγαίνοντας από έναπολύ μεγαλύτερο μυθολογικό υλικό,μπορούν ν’ αποτελέσουν αφετηρίες γιακαινούργια έργα τέχνης. Αυτό όμως συ-νέβαινε πάντοτε. Ο Σαίξπηρ βασίζει ορι-σμένα του έργα στην Ισπανική τραγωδία,που προηγείται του δικού του έργου.Μπορεί εμάς εκείνη να μας είναι λιγάκιάγνωστη, υπάρχει, όμως, ως παράδοσητου καιρού της. Ούτε είναι σήμερα συ-χνότερο το φαινόμενο. Πάντα ο έναςσυγγραφέας αναφερόταν στη δουλειάτου άλλου, είτε μερικώς είτε ολικώς. Αλλάοπωσδήποτε με τρόπο διαφορετικό.

Υπάρχουν προσωπικές σας εμπειρίεςπου σας έφεραν πιο κοντά στον Δαί-μονα της Μαρίας Ευσταθιάδη; Πουέχουν να κάνουν με τον πόνο, την

απώλεια, την επιθυμία;Όλο το έργο είναι βασισμένο σ’ ένα μο-ναδικό, θεμελιώδες περιστατικό, στη ζωήτης Ματριόσα. Ήταν δώδεκα χρονών, συ-ναντήθηκε μ’ αυτόν τον περίφημο Στα-βρόγκιν, κι εκείνος κατά κάποιον τρόποφάνηκε ότι τη βίασε. Στην πραγματικό-τητα εκείνη συγκατατέθηκε, με αποτέλε-σμα ν’ αναπτυχθεί ένας πολύ περίεργοςέρωτας, ενός μεγάλου άντρα μ’ ένα μικρόπαιδί. Σχεδόν ένα παιδεραστικό φαινό-μενο. Όχι λοιπόν. Τέτοια προσωπικήεμπειρία, τόσο απελπιστική, δεν είχα. Δενείχα την τραυματική εμπειρία ενός «ευ-τυχισμένου» βιασμού τον οποίο επι-δίωκα. Δεν θα ήταν παράλογο να μουσυμβεί ένα ανάλογο περιστατικό, αλλάδεν μου συνέβη. Και δεν γνωρίζω ανέχασα ή αν κέρδισα απ’ αυτή την εξέλιξη.

Ποια επίθετα θα χρησιμοποιούσαμεγια να περιγράψουμε, να ψυχαναλύ-σουμε τη Ματριόσα;Δεν θα ήθελα να κάνω τέτοιου είδουςανάλυση του προσώπου που θα υπο-δυθώ. Γιατί θα εγκλωβιστώ σ’ έναν ορ-θολογισμό, καθόλου αναγκαίο λίγο πρινπαίξω. Αφήνω την ερμηνεία μου να είναιλιγάκι πιο αυθόρμητη.

Η παράσταση είναι ένας μονόλογοςστον οποίο αρθρώνονται τρεις φωνέςαπό έναν ηθοποιό. Έχουμε όλοι πολλάπρόσωπα μέσα μας, στην ταυτότητάμας;Το έργο μπορεί να παιχτεί και από τρειςηθοποιούς. Από τη Ματριόσα, από τονΑφηγητή, από τον Σταβρόγκιν. Αλλά τοενδιαφέρον στοιχείο είναι να μπορέσει οχαρακτήρας που βρίσκεται μέσα σ’ αυτήτην παρανοϊκή και εμμονική διάστασηνα αρθρώσει και τις τρεις φωνές, να πειτην αλήθεια και των τριών. Όσο για το ανέχουμε περισσότερα από ένα πρόσωπαμέσα μας, εμείς οι ηθοποιοί θα το υπο-στηρίζαμε πολύ βαθιά αυτό, αφού κάθεχρόνο παίζουμε κι άλλους ρόλους. Του-λάχιστον αυτό προσπαθούμε ν’ αποδεί-ξουμε. Ότι υπάρχουν πολλά πρόσωπαστους ανθρώπους, και πολλά θραύ-σματα προσώπων. Υπάρχουν όμως μέ-χρι και φυτά μέσα μας, και ζώα, και ηατομική ενέργεια. Οτιδήποτε υπάρχειστον κόσμο, υπάρχει και μέσα στον άν-θρωπο, και ελπίζουμε ότι στο θέατρομπορούν όλα αυτά με κάποιο τρόπο ναπαρασταθούν.

Όσο υπάρχει άνθρωπος, θα υπάρχει

αυτή η τρομακτικήεπιθυμία του

μετασχηματισμού καιτης μεταμόρφωσης που

είναι το θέατρο

“ “

Η μΑτρΙΟΣΑ τΟΥ ΣτΑΥρΟγκΙνΗ Ρούλα Πατεράκη σ’ ένα διάλειμμα

πρόβας του Δαίμονα. Στην παράστασητου μονολόγου της Μαρίας Ευσταθιάδη

υποδύεται τη Ματριόσα, μια γυναίκαπου φαίνεται ότι ο σατανικός

Σταβρόγκιν είχε βιάσει στα δώδεκά της χρόνια.

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39ΘEATPO

40 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

Δαίμονας ξεκίνησε περί-που πριν από δυόμισιχρόνια, όταν τέλειωνα τιςπρώτες διορθώσεις τουΚόκκινου ξενοδοχείου.Ξαναδιάβαζα εκείνη τηνεποχή την εκπληκτική

καινούργια γαλλική μετάφραση τωνΔαιμόνων με την εξομολόγηση του Στα-βρόγκιν στη σωστή της θέση, έτσι όπωςείχε αρχικά προβλεφθεί από τον Ντο-στογιέβσκι, προτού λογοκριθεί. Και μουήρθε ξαφνικά η φράση «Πόσα ψέματαστην εξομολόγηση». Δεν ήξερα ακόμααν αναφερόμουν στη δική μου αφή-γηση στο Κόκκινο ξενοδοχείο ή στονήρωα του Ντοστογιέβσκι. Το σίγουροείναι πως αυτό που ονομάζουμε εξομο-λόγηση σπάνια ή, μάλλον, ποτέ δεν πε-

μ α ρ ί α ε υ σ τ α θ ι ά δ η

Σκότωσα το ΘεόΗ συγγραφέας και μεταφράστρια Μαρία Ευσταθιάδη, μιλάει για τη γέννηση του Δαίμονά της, αλλά και γι’ άλλους δαίμονες, που μπορεί να κυκλοφορούν εκεί έξω.

Δαίμονας Sostenuto assai cantabile

ΘEATPO

O“

“

ΘEATPO [16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

Εξ όσων γνωρίζω, βυθίζεστε ολοκλη-ρωτικά, κλείνεστε στις πρόβες. Υπάρ-χει το σημείο που νιώθετε ότι είναιέτοιμη μια παράσταση;Όχι, δεν υπάρχει. Και οι πρόβες είναιπολύ ευχάριστες, αρκεί να είσαι γερόςκαι υγιής. Είναι το πιο δημιουργικό κομ-μάτι της διαδικασίας, διαρκώς βρίσκειςκάτι καινούργιο, βρίσκουν οι άλλοι κάτιγια σένα, βρίσκετε όλοι μαζί, και όλοαυτό είναι πολύ γόνιμο, εποικοδομη-τικό και ευχάριστο. Αλλά και η δυσκολίαστην πρόβα, η δυσχέρεια, μια ευτυχίαείναι. Πώς να τελειώσει όλο αυτό; Φέρ-νεις το έργο σ’ ένα σημείο που είσαιυποχρεωμένος να το καταθέσεις στοκοινό ώστε να το δει, να το αποτιμήσει.Και όσο το παίζεις, προσπαθείς να τοεξελίξεις, να το νιώσεις ακόμα πιο βα-θιά. Αυτή η διαδικασία δεν τελειώνειποτέ.

Η παράσταση ενσωματώνει και βίντεοκαι ηχητική σύνθεση. Είστε υπέρ τηςμεγαλύτερης δυνατής σύμπραξης τωντεχνών μεταξύ τους αλλά και με τηντεχνολογία;Σε μια περφόρμανς, ναι. Σε ένα ορθό-δοξο «acting», όχι. Σ’ ένα έργο το οποίοέχει υπόθεση και μπορεί να βγάλει όλατου τα στοιχεία από την πλοκή του καιτην πληρότητα των χαρακτήρων, δενμου είναι πάντα αναγκαίο το βίντεο, ηηχητική εγκατάσταση ή οτιδήποτε άλλο.Αλλά σε μία πρόταση με τα χαρακτηρι-στικά της περφόρμανς, ναι, θεωρώ ότιεκεί είναι πολύ αναγκαία η χρήση και τουβίντεο, και του σχεδιασμού ήχου.

Φοβάστε το μέλλον του θεάτρου σεοικονομικά δύσκολες περιόδους;Απειλείται από ένα κοινό που ενδεχο-μένως να μην έχει χρόνο και διάθεσηγια τέχνη;Πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να το κάνουναυτό οι άνθρωποι. Είτε επειδή συμβαί-νουν συγκλονιστικότερα γεγονότα πουτους παρασύρουν σε κάτι άλλο και τουςαπομακρύνουν από την τέχνη, είτε σε ει-ρηνικές περιόδους, επειδή είναι βυθι-σμένοι στην υπερκατανάλωση, όπως εί-χαν βυθιστεί χρόνια ολόκληρα, έχονταςάλλου είδους ερεθίσματα. Και τα δύομπορεί να συμβούν. Το θέατρο είναι μιαπολύ εύθραυστη τέχνη που κινδυνεύειανά πάσα στιγμή. Αλλά έχει αποδειχθείστους αιώνες, ότι όταν βρέθηκε σε δύ-σκολες στιγμές, κάθε φορά μπόρεσε ναεπιβιώσει, βρήκε τρόπους και τα κατά-φερε. Κι έτσι πιστεύω ότι θα κάνει καιτώρα, γιατί είναι σύμφυτο με τον άν-θρωπο. Είναι στην ανθρώπινη φύση. Όσουπάρχει άνθρωπος, θα υπάρχει αυτή ητρομακτική επιθυμία του μετασχηματι-σμού και της μεταμόρφωσης που είναι τοθέατρο.

Εσάς το θέατρο σε τι κινδύνους σαςέχει εκθέσει, από τι σας έχει απομα-κρύνει; Σας έχει στοιχίσει ψυχικά καιυλικά;Εκτός απ’ το ότι με κατέστρεψε οικονο-μικά, εκτός απ’ το ότι έχω χάσει όλα μου

τα λεφτά, όλη μου την περιουσία, πουήταν και αξιοσέβαστη, μου έχει πάρει κιένα μεγάλο μέρος της υγείας μου. Επειδήμάλλον δουλεύω κι έχω δουλέψεισκληρά, μ’ έχει «κουράσει» σε πολλά ση-μεία. Μ’ έχει ταλαιπωρήσει πολλές φο-ρές, γιατί δεν μπορώ να φτάσω στηναπαίτησή του, στην προσήλωση που μουζητάει. Και τότε με «κουράζει». Μου απο-δεικνύει ανά πάσα στιγμή κάποιου εί-δους ανεπάρκεια, κι αυτό δεν μου αρέσει.Δεν μου αρέσει να νικιέμαι από διάφοραπράγματα. Κάθε φορά που το θέατρο μεκαθηλώνει και με νικάει, τότε δεν το συ-μπαθώ και πολύ.

Εδώ και αρκετά χρόνια, πάντως, περ-νάτε ακούραστα από την ερμηνεία στησκηνοθεσία και αντίστροφα. Είναι ηφυσική εξέλιξη ενός ώριμου ηθο-ποιού; Ή μια εναλλαγή που ανανεώ-νει το ενδιαφέρον του κοινού;Συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους τουθεάτρου να έχουν και τις δύο ιδιότητες.Όπως και το να μην ξέρουν να τις ξεχω-ρίσουν, να αποφασίσουν ποια αγαπούνπερισσότερο, προς ποια κλίνουν. Εμέναμου αρέσει να σκέφτομαι το θέατρο σανένα συνολικό φαινόμενο. Όταν θέλω νατο επιμερίσω, συμπαθώ περισσότερο τορόλο του ερμηνευτή. Άλλες φορές θέλωνα ελέγξω όλο το θεατρικό φαινόμενοκαι τότε προτιμώ το ρόλο του σκηνο-θέτη. Πάντως και στα δύο αισθάνομαιτο ίδιο βολικά και το ίδιο άβολα. Αντώρα κάποιος περνάει από τη μία ιδιό-τητα στην άλλη ώστε να ανανεώνει τοενδιαφέρον του κόσμου, τον λυπάμαι.Αυτά γίνονται αυθόρμητα. Θέλω ναπαίξω κι έχω την ευκαιρία; Το κάνω.Θέλω να σκηνοθετήσω και μπορώ; Σκη-νοθετώ. Αλλά όχι να εξετάσω το πότεκούρασα και πότε όχι τους θεατές ώστενα επιλέγω ανάλογα. Αν σκέφτονται έτσιοι άνθρωποι του θεάτρου, χάνουνπολλή από την απόλαυση της τέχνηςτους.

Έχετε κάποιο θεατρικό απωθημένο,σκηνοθετικό ή ερμηνευτικό;Ναι, έχω ένα μεγάλο σκηνοθετικό απω-θημένο. Θέλω ν’ ανεβάσω τον Πελοπον-νησιακό Πόλεμο του Θουκυδίδη. Τον φα-ντάζομαι με πολλούς τρόπους. Το πώςθα το πραγματοποιήσω, πείτε μου. Απαι-τούνται πολλά λεφτά, και πολύς κόσμος,αλλά το θέλω πολύ. Έχω μελετήσει πολ-λές από τις φάσεις του Πελοποννησια-κού Πολέμου και ειλικρινά δεν ξέρω ποιανα διαλέξω για να επικεντρωθώ σε αυτήν.Γι’ αυτό θα προσπαθήσω να τον κάνωολόκληρο, αν δεν με προφτάσουν οι επι-τήδειοι. Αλλά και να με προφτάσουν, εγώπάλι θα τα καταφέρω.

Είναι καλός θεατρικός συγγραφέας ήκαι σεναριογράφος ο Θουκυδίδης;Δεν είναι σεναριογράφος ο Θουκυδίδης,δεν μπορώ να τον σκεφτώ έτσι. Είναι ομέγιστος ιστορικός. Ο λόγος του είναισυγκλονιστικός. Συνταρακτικός ιστορι-κός λόγος, που εγώ νομίζω ότι μπορώ ναδραματοποιήσω. s

ριέχει κάτι παραπάνω από ψήγματααλήθειας. Εξάλλου η μυθοπλαστική εξο-μολόγηση ή αλήθεια αποτελεί αντίφασηεν τοις όροις· συνύπαρξη ασύμβατων.Αλλά ο Ντοστογιέβσκι ήταν απλώς ηαφετηρία και το πρόσχημα. Εκ τωνυστέρων κατάλαβα πως ο Δαίμονας,προέκυψε από πράγματα που δεν είχαπει στο δικό μου βιβλίο. Την ώρα πουγράφουμε, σπάνια συνειδητοποιούμεποια πράγματα, ποια κείμενα, ποιοι πί-νακες, ποιες μουσικές μάς στοιχειώνουν.

Έτσι κι αλλιώς, «δαίμονας» για τον κα-θένα μας είναι κάτι διαφορετικό. Δαίμο-νας ήταν παλιά μια ενδιάμεση θεότητα,δαίμονας είναι και το αβυσσαλέο μέσαμας, δαίμονας είναι κι ο εαυτός μας οίδιος. Δαίμονας είναι κι αυτό που δενλέμε, αυτό που δεν μπορούμε ή δεν θέ-

λουμε ή δεν τολμάμε να ονομάσουμε.Είναι η μαύρη σκιά του ντουέντε, τηςμελαγχολίας, αλλά και το κλείσιμο τουματιού, η ιλαρότητα των θεών. Δαίμοναςείναι η επιθυμία να δεις το αόρατο, ναπεις το άφατο, είναι η περιέργεια, η φα-ντασία κι ο καθρέφτης μας. Είναι κι αυτότο σκανταλιάρικο παιδί του Νίτσε πουαν μια νύχτα χωνόταν στην ψυχή μαςκαι μας έλεγε πως θα έπρεπε να ξανα-ζήσουμε αναρίθμητες φορές όλη τη ζωήμας θα το καταριόμαστε, αλλά αν είχετύχει να ζήσουμε και μία μόνο, έστωτρομερή, στιγμή, θα τον δοξολογού-σαμε. Διαλέγετε και παίρνετε.

Άλλωστε, μια όψη του «δαιμονικού»δεν είναι και το ίδιο το θέατρο; Ο τόποςαυτός συνύπαρξης όλων των αντιφά-σεων, τόπος της «παθοφάνειας», όπουόλα δηλαδή τα πάθη μπορούν να φανε-ρωθούν; Η α-ταξία, είναι κάτι πολύ φυ-σικό σ’ ένα τέτοιο χώρο. Και σε όσουςφοβούνται την κόλαση των άλλων ή τηδική τους, θα έλεγα ότι, εξωτερικεύο-ντας τους δαίμονες και προσφέροντάςτους ένα χώρο, τους εξορκίζεις.

Η μυθοπλασία γίνεται ζωή και τηνανακαλύπτεις ξανά και ξανά. Σε καμιάπερίπτωση, πάντως, δεν είχα την πρό-θεση να αποκαταστήσω τη μυθιστορη-ματική έστω αλήθεια κάποιων προσώ-πων. Ταλαντεύτηκα πολύ με τον τίτλο·στην αρχή το είπα «Πυρόξανθο», έπειτα«Ολέθρια επιθυμία», και μετά από πολ-λές συζητήσεις καταλήξαμε με τη ΡούλαΠατεράκη στο Δαίμονας.

Πέρα από το θέμα της εξομολόγησης,αυτό που περισσότερο με ερέθισε στοπρόσωπο της Ματριόσα ήταν η αναπά-ντεχη αμοιβαιότητά της την ώρα τουβιασμού. Και το πώς μια τέτοια στιγμήμπορεί να γίνει εμμονή, ερωτικό ποίημακαι ύμνος στον έρωτα, ένα ιλιγγιώδεςστροβίλισμα του έρωτα. Άραγε υπάρχειαυτό που λέμε παιδική αθωότητα ή είναιμήπως διάτρητη και τη διαπερνά η επι-θυμία και η λαγνεία;

Όταν το έργο παρουσιάστηκε στηΓαλλία, υπήρξαν κάποιες, λίγες ευτυχώς,αρνητικές αντιδράσεις λογοκριτικού χα-ρακτήρα. Ωστόσο, ας ξεκαθαρίσουμεκάτι που τα τελευταία χρόνια τείνουμενα το ξεχνάμε: Ανηθικότητα της καλλι-τεχνικής δημιουργίας δεν υπάρχει, αλλάαν κάποιοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει,τότε υπερασπίζομαι το δικαίωμα στηκαλλιτεχνική ανηθικότητα. Ναι, ίσως οΣταβρόγκιν και η Ματριόσα, οι δικοίμου, ζουν έξω από τους ηθικούς κανό-νες της συνηθισμένης κοινωνίας, αυτόόμως τους αφήνει άπειρο χώρο για γλυ-κύτητα και τρυφερότητα .

Η υστερία που εξαπλώνεται διαρκώςσχετικά με το τι είναι σωστό και φυσιο-λογικό, τείνει σε νεοσυντηρητική τυ-ραννία, που αγγίζει την τέχνη σε όλεςτης σχεδόν τις εκφάνσεις. Υπάρχουν σή-μερα καλλιτέχνες που αυτολογοκρίνο-νται. «Σκότωσα το Θεό», λέει η Μα-τριόσα σύμφωνα με την εξομολόγησητου Σταβρόγκιν. Και για μένα, Θεός ίσονφόβος, άρα σκότωσα το Θεό θα πει σκό-τωσα το φόβο. s

ΟΧΙ ΣτΟ νεΟΣΥντΗρΗτΙΣμΟ«Η υστερία που εξαπλώνεται διαρκώς

σχετικά με τι είναι σωστό καιφυσιολογικό, τείνει σε νεοσυντηρητική

τυραννία», λέει η Μαρία Ευσταθιάδη,η οποία επισημαίνει ότι, σήμερα,

πολλοί είναι οι καλλιτέχνες πουαυτολογοκρίνονται.

ΔρΩμενΟ42 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

εννημένος στην Καλιφόρνια το 1968, ο Άιτκενασχολήθηκε από την ηλικία των είκοσι ενόςμε το επαγγελματικό βίντεο και σκηνοθέτησεβιντεοκλίπς των Interpol, του Fatboy Slim καιπολλών άλλων. Στη συνέχεια αφοσιώθηκεστην οργάνωση του εικαστικού χώρου καιστη σχέση της τέχνης του βίντεο με το θε-

ατή, και μόλις στα 31 του χρόνια βραβεύτηκε στην 48ηΜπιενάλε της Βενετίας για το έργο του Electric Earth. Ακρο-βατώντας μεταξύ της ποπ κουλτούρας και της υψηλής τέ-χνης, ο Άιτκεν ξέρει πώς να χειρίζεται τη βιομηχανία πολι-τισμού. Στο τεράστιο βιογραφικό του έχει αμέτρητεςατομικές και ομαδικές εκθέσεις ανά τον κόσμο. Έχει γράψειβιβλία, όπως το Broken Screen: 26 Conversations with DougAitken. Η δουλειά του χαρακτηρίζεται από τις βίντεο εγκα-ταστάσεις μνημειακών διαστάσεων. Χαρακτηριστικό πα-ράδειγμα το έργο Sleepwalkers (2007) για το οποίο «έντυσε»την πρόσοψη του MOMA με τις βίντεο προβολές του, με-τατρέποντας τις οδούς 53 και 54 της Νέας Υόρκης σ’ ένα τε-ράστιο υπαίθριο multiplex, όπου πέντε βίντεο διηγούνταντις ιστορίες μιας νύχτας από τη ζωή πέντε Νεοϋορκέζων.

Ο καλλιτέχνης αυτός «μεταχειρίζεται τον κόσμο σαν να

ν τ α γ κ Ά ι τ κ ε ν

Άλλος για τη βάρκα μας!

Το Νew Yorker χαρακτήρισε τη δουλειά του «υπνωτική», ενώ στουςπερισσότερους είναι γνωστός ως το τρομερό παιδί της νέας αμερι-κανικής τέχνης ή απλά της βίντεο-αρτ. Ο Νταγκ Άιτκεν χειρίζεται μετην ίδια άνεση το βίντεο, τη φωτογραφία, το σχέδιο, την αρχιτε-κτονική των χώρων και τον ήχο, δημιουργώντας σύνθετα εικαστικάπεριβάλλοντα που μοιάζουν με ιδιόμορφες καθηλωτικές θεατρικέςπαραστάσεις. Ένα τέτοιο περιβάλλον σκοπεύει να παρουσιάσειστην Ύδρα και στον Πειραιά μέσα σε μια αγκυροβολημένη λέμβουπό τον τίτλο Black Mirror.

Από την Χαρά Σακελλάρη

Γ

InfoΝταγκ Άιτκεν - Black Mirror

Ο βραβευμένος εικαστικός καλλιτέχνηςΝταγκ Άιτκεν παρουσιάζει τις παράλληλεςιστορίες ανθρώπων που ζουν σε διαφο-ρετικά μέρη του σύγχρονου κόσμου. Στολιμάνι του Πειραιά και της Ύδρας θα πα-ρουσιαστεί μία περφόρμανς με ζωντανόθέατρο εν πλω, ενώ στα Σφαγεία τηςΎδρας θα φιλοξενηθεί από το ίδρυμα ΔΕ-ΣΤΕ έκθεση (20/06-25/09).

Λιμάνι Πειραιά / Μανδράκι Ύδρας16-17 Ιουνίου (Πειραιάς - Πύλη Ε1), 19-20Ιουνίου (Μανδράκι Ύδρας), 21:00Εισιτήρια: €15

ΔρΩμενΟ

ήταν στο στούντιό του», διαβάζουμε σε μια κριτική τηςκαλλιτεχνικής του πορείας, κι ο ίδιος έρχεται να το επι-βεβαιώσει: «Δεν μ’ ενδιαφέρει να δουλέψω σ’ ένα απο-στειρωμένο, παραδοσιακό και άσπρο στούντιο. Η δια-δικασία της δουλειάς μου είναι νομαδική». Ο Άιτκενταξιδεύει συνεχώς, περιπλανιέται από πόλη σε πόλη καιαπό ιδέα σε ιδέα και, όντας σε μόνιμη κίνηση, δημιουρ-γεί ασταμάτητα και καταλήγει να είναι ένας από τους πιοπαραγωγικούς καλλιτέχνες. Τον απασχολεί ιδιαιτέρως η

σχέση του κοινού με τον οργανωμένο χώρο και τοαστικό περιβάλλον, και στα έργα του εντοπίζει κανείς μιαέντονη εμμονή με τους ενδιάμεσους χώρους, τους τό-πους μετάβασης, όπως είναι τα αεροδρόμια ή τα δω-μάτια ξενοδοχείων.

Οι «μανίες» του Άιτκεν όμως δεν σταματούν εκεί. Οήχος παίζει σημαντικό ρόλο σ’ όλα του σχεδόν τα έργα,σε τέτοιο βαθμό ώστε να παραδέχεται ότι μάλλον τουέχει γίνει έμμονη ιδέα. Ταυτόχρονα, εξερευνά πάντα τιςδυνατότητες και τις ιδιομορφίες της μη γραμμικής αφή-γησης και δημιουργεί έργα «ανολοκλήρωτα», που δενέχουν τέλος, που απλά θέτουν ερωτήματα. Σε πολλά ση-μεία της δουλειάς του κυριαρχεί μια ονειρική ατμό-σφαιρα, η αίσθηση ότι έρχεσαι αντιμέτωπος με μια ομι-χλώδη ανάμνηση. Συνεργάζεται με γνωστούς ηθοποιούςκαι τραγουδιστές, όπως οι Ντόναλντ Σάδερλαντ, ΤίλνταΣουίντον, Κατ Πάουερ, Σέου Ζόρζε. Κι ας θυμηθούμε ότιαυτός είναι «υπεύθυνος» για το γεγονός ότι ένα βράδυ,στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες, ενώ-θηκαν οι φωνές του Μπεκ, του Ντεβέντρα Μπάνχαρτκαι του Καετάνο Βελόζο για τις ανάγκες ενός χάπενινγκ.

O Άιτκεν έρχεται στην Ελλάδα χωρίς να έχει αποχω-

ριστεί καμία από τις παραπάνω εμμονές του, για να μαςεπιβιβάσει σε μια λέμβο μαζί με την Κλόε Σεβινί, τους NoAge, και άνδρες και γυναίκες στρίπερ, και να μας ταξι-δέψει στον κόσμο του Black Mirror. Η νέα βίντεο περ-φόρμανς, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελ-λάδα σε συνεργασία του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ με τοΕλληνικό Φεστιβάλ, θα λάβει χώρα στο λιμάνι του Πει-ραιά στις 16 και 17 Ιουνίου και μετά θα πλεύσει για τηνΎδρα, όπου θα ξαναπαρουσιαστεί στις 19 και 20 Ιουνίου.

Μια ειδικά διαμορφωμένη λέμβος θα χρησιμεύσει ωςπλωτό θέατρο, όπου οι θεατές θα παρακολουθήσουντην Κλόε Σεβινί να ενσαρκώνει κομμάτια από την αφή-γηση του βίντεο, το οποίο και θα παρουσιάζεται στις 3πλευρές της λέμβου. Κάτι ανάμεσα σε έκθεση βίντεο-αρτ, σε κινηματογράφο, σε θέατρο και σε συναυλία, τοέργο σίγουρα προκαλεί το ενδιαφέρον.

Δημιουργώντας «έναν παράλληλο κόσμο όπου η πα-γκοσμιοποιημένη αγορά, η επίδραση της ψηφιακήςκουλτούρας και η εξάρτηση από τα μέσα μαζικής ενη-μέρωσης, σε συνέργεια με την καθημερινή ζωή διαφο-ρετικών μεταξύ τους ανθρώπων ανά την υφήλιο, κατα-σκευάζουν μια εύθραυστη πραγματικότητα όπου ταπάντα κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα», το Black Mir-ror μοιάζει να αποτελεί ένα σχόλιο πάνω στη ζωή των αν-θρώπων του 21ου αιώνα και μια διερεύνηση των απο-δομημένων τρόπων επικοινωνίας. Το αν το σχόλιο είναιπετυχημένο ή όχι, μένει να το ανακαλύψουμε μόνοι μαςεν πλω. Στο κάτω κάτω, ποιος δεν θέλει να είναι συνεπι-βάτης με τον Νταγκ Άιτκεν, την Κλόε Σεβινί, μερικούςστρίπερ και τους No Age; Κι ας τον πειράζει λίγο η θά-λασσα. s

Τι δουλειά έχει ένα φασαριόζικο πανκ ντουέτο στηνπαράσταση ενός πρωτοποριακού καλλιτέχνη πάνωσ’ ένα πλοίο; Αυτό το σχήμα έχει άμεση σχέση με τηνπρωτοπορία της τέχνης από τη γέννησή του. Τα βι-ντεοκλίπ τους τα σκηνοθετούν αρτ σκηνοθέτες καικαλλιτέχνες της βίντεο-αρτ. Η ίδια η μουσική τους,αλλά και η προώθησή της δανείζεται συχνά από ταδιδάγματα των ντανταϊστών. Το πρώτο τους liveδεν το έδωσαν σε μια κατάληψη, ούτε σε κάποιοβρώμικο υπόγειο λαϊβάδικο με καμένα ηχεία, αλλάσε μια γκαλερί.

Υπάρχουν από το 2005. Οι ρίζες τους βρίσκονταιστην πανκ/hardcore σκηνή του Λος Άντζελες. Ξεκί-νησαν σαν τρίο, αλλά σύντομα αποφάσισαν ότι τομπάσο δεν τους χρειάζεται. Μόνο με ντραμς και κι-θάρα μπορούσαν να παράγουν τα επιθυμητά επί-πεδα αγχωτικού θορύβου και καθησυχαστικών ποπμελωδιών. Ανδρώθηκαν σαν γκρουπ στο αυτοδια-χειριζόμενο από τα συγκροτήματά του κλαμπ TheSmell στο κεντρικό Λος Άντζελες. Το πρώτο τουςσινγκλάκι το κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα από πέντεδιαφορετικές εταιρίες, με πέντε διαφορετικά εξώ-φυλλα, που αν τα μάζευες όλα μπορούσες να δειςτον τίτλο και το όνομα του γκρουπ. Το ωμό και τόσοαυθεντικό ροκ ’εν’ ρόλ που παίζουν δεν άργησε νατραβήξει την προσοχή ιστορικών ανεξάρτητων εται-ρειών όπως η καλιφορνέζικη «στέγη» των πάνκη-δων Fat Cat και η εταιρεία-ορόσημο του Σιάτλ, SubPop. Κέρδισαν γρήγορα την εκτίμηση συγκροτη-μάτων όπως οι Radiohead και οι Deerhunter καιάρχισαν να περιοδεύουν με τους Νεοϋρκέζους θο-ρυβοποιούς Liars. Πάντα τους άρεσε να παίζουν σεπρωτότυπα μέρη, σε ποτάμια, βιβλιοθήκες, βιολο-γικά μανάβικα, αιθιοπικά εστιατόρια και πάρκα γιασκέιτ.

Η κοινωνική τους στάση παίζει μεγάλο ρόλο στηδημόσια εικόνα τους. Συμμετέχουν σε συναυλίες μεσκοπό να υποστηρίξουν εκφάνσεις του κοινωνικούκράτους και της ελεύθερης έκφρασης, και κατά τηςισοπεδωτικής μουσικής βιομηχανίας των πολυεθνι-κών. Σε μια εμφάνισή τους στην αμερικανική τηλεό-ραση, λίγο πριν τις εκλογές που ανέδειξαν πρόεδροτων ΗΠΑ τον Ομπάμα, εμφανίστηκαν με το σύνθημα«δημόσια δωρεάν υγεία» στα μπλουζάκια τους, μεαποτέλεσμα να εκνευρίσουν συντηρητικούς κύκλουςπου τους κατηγόρησαν για ιδεολογικό προσηλυτι-σμό! Η κοινωνικότητα και η επικοινωνία είναι οι λέ-ξεις-κλειδιά για τους No Age. Αυτό γίνεται φανερό καιστις συναυλίες τους, όπου συνήθως παίζουν ανά-μεσα στο κοινό που τους παρακολουθεί. «Έχουμεαρκετούς περιορισμούς στη ζωή μας. Δεν θέλουμε κιάλλους στις συναυλίες μας. Η μουσική πρέπει να εί-ναι ελεύθερη και προσβάσιμη σε όλους». s

N o A g e

Αρτ πανκ θόρυβοςΑπό τον Αντώνη Σακελλάρη

Το ντουέτο των No Age θα ντύσειμουσικά τη βίντεο περφόρμανςBlack Mirror του Νταγκ Άιτκεν.

μΑΥρΟΣ κΑΘρεΦτΗΣΑριστερά, εικονική αναπαράσταση μέρους τουδρώμενου που θα παρουσιάσει ο Νταγκ Άιτκενστην Ελλάδα, μεταξύ Ύδρας και Πειραιά. Δεξιά,φωτογραφία από δρώμενο με βιντεοεγκατάσταση.

ταν τo 2003, στην ται-νία Brown Bunny, δεν δί-στασε (για την τέχνη,για την πρόκληση;) ναεπιδοθεί σε μία πραγ-ματική πεντάλεπτη πε-

ολειχία προς ικανοποίηση του πρωτα-γωνιστή, σκηνοθέτη, παραγωγού καιπρώην φίλου της Βίνσεντ Γκάλο, η ΚλόεΣεβινί έγινε αυτόματα πρώτη είδηση στοστερέωμα της σοουμπίζ. Οι κουτσομπο-λίστικες εκπομπές σκανδαλίστηκαν μετο ρεαλισμό της ταινίας και την «ξεδια-ντροπιά» μιας ενζενί που ελάχιστα είχεαπασχολήσει το mainstream κοινό. Ταπεριοδικά τέχνης, οι σινεφίλ και τα αβάνγκαρντ μπλογκ δεν ξαφνιάστηκαν. Η Σε-βινί ήταν ήδη, για σχεδόν μια δεκαετία,ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπατης βιομηχανίας της τέχνης.

Ηθοποιός, μοντέλο, σχεδιάστρια και

ιμπρεσάριος μόδας για το πρωτοπο-ριακό νεανικό περιοδικό Sassy, η μικρήΚλόε ήταν ήδη από τα μέσα της δεκαε-τίας του ’90 η ενσάρκωση της κομψό-τητας αλλά και του τρίπτυχου sex, drugs& rock ‘n‘ roll. Η δισέγγονη του παρηκ-μασμένου Γάλλου μαρκήσιου Ντε Σεβι-νιέ, από την εφηβεία της κιόλας αναζη-τούσε την υπέρβαση και δεν ήτανδιατεθειμένη ν’ ακολουθήσει την προ-καθορισμένη καθωσπρέπει πορεία τηςεύπορης οικογένειάς της. Η τέχνη και τοστυλ ήταν τα δομικά της στοιχεία καιαυτά αποζητούσε συνεχώς. Δεκαέξιχρονών, το έσκαγε τα Σαββατοκύριακααπό το σπίτι της στο μεγαλοαστικό Κο-νέτικατ για να γυρνάει στους δρόμουςκαι τα ολονύχτια rave πάρτυ της ΝέαςΥόρκης.

Όσοι μεγάλωσαν με τους εναλλακτι-κούς κιθαριστικούς ήχους της αμερικα-

νικής σκηνής της δεκαετίας του ’90 θατη θυμούνται, κοντοκουρεμένη και σέξι,από το βιντεοκλίπ του Sugar Kane τωνSonic Youth. Από τότε στοίχειωσε ταόνειρα πολλών αγοριών που γρατζου-νούσαν την πρώτη τους κιθάρα και έψα-χναν για το ιδανικό indie girl να τηςαφιερώσουν τον πιο ερωτικό στίχο πουείχαν στο μυαλό τους. Κι αν απ’ αυτό τοβίντεο έγινε σημείο αναφοράς για τουςχίπστερς της εποχής, το ευρύτερο κοινότην έμαθε από το ντεμπούτο της στονκινηματογράφο, τη συμμετοχή της στορηξικέλευθο Kids του φωτογράφουΛάρι Κλαρκ. Ήταν η τέλεια ενσάρκωσητης ηδυπάθειας και της συναισθηματι-κής αποστασιοποίησης μιας αποπρο-σανατολισμένης γενιάς, της generationX του τέλους της χιλιετίας.

Δεν άργησε να προκαλέσει την προ-σοχή σκηνοθετών από τον ανεξάρτητο

κινηματογράφο, το Χόλιγουντ και τηνΕυρώπη. Έχει παίξει σε ταινίες των ΣτηβΜπουσέμι, Γούντι Άλλεν, Χάρμονι Κορίν,Τζιμ Τζάρμους, Ντέιβιντ Φίντσερ καιΛαρς φον Τρίερ. Το άνισο μελό Τα αγό-ρια δεν κλαίνε της πρόσφερε μία υπο-ψηφιότητα για Όσκαρ δεύτερου γυναι-κείου ρόλου.

Πάντα έκανε του κεφαλιού της. Συμ-μετείχε σε ταινίες που την ενδιέφερανκαλλιτεχνικά. «Δεν μ’ ενδιαφέρει αν είναιαπό το Χόλιγουντ ή αν είναι ανεξάρτητηπαραγωγή, αρκεί να μου αρέσει το σε-νάριο». Δεν την πείραζε να προκαλέσει,αλλά το έκανε πάντα με στυλ. Η αριστο-κρατική της καταγωγή και η συνανα-στροφή της με πρωτοποριακούς καλλι-τέχνες, σκέιτερς, ρόκερς και ναρκομανείςέφτιαξαν ένα πολύ ιδιαίτερο κράμααπροσποίητης γοητείας, αυτό που ο NewYorker αποκάλεσε «it». s

ΔρΩμενΟ44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

κ λ ό ε Σ ε β ι ν ί

το κορίτσι του ΆιτκενΑπό τον Αντώνη Σακελλάρη

Την αποκαλούν «it girl». Τι έχει; Aυτό που, όπως έγραψε και ο Κίπλινγκ, «δεν είναι η ομορφιά, θα μπορούσε ναπει κανείς, ούτε απαραίτητα οι όμορφοι τρόποι, είναι απλά αυτό». Η Κλόε Σεβινί είναι το κεντρικό πρόσωπο τηςπερφόρμανς του βίντεο άρτιστ Νταγκ Άιτκεν.

ΑΠρΟΣτΑτεΥτΗ ΑΘΩΟτΗτΑΗ Κλόε Σεβινί. Μη σας ξεγελά το αθώο της πρόσωπο.

Είναι φίρμα του κινηματογράφου. Ξεκίνησε μ’ ένασκάνδαλο κι έχει παίξει μέχρι και σε φιλμ του

αρχισκανδαλοποιού Λαρς φον Τρίερ. Εν προκειμένω,πάντως, είναι η μούσα του Νταγκ Άιτκεν.

Ό

ΞEΝ

ΗΔ

ΗΜ

ΟΣI

ΕΥΣΗ

Ποιοι είναι οι The Plant;Είμαστε μια πολυεθνική κολεκτίβα ηοποία δημιουργήθηκε από μένα, τον Φι-λίπε Λουρένκο και τη Λόρι Γιανγκ. ΗΛόρι εργάζεται στο Βερολίνο και είχαμεκάνει την παράσταση Trente και οι τρειςμαζί στο Φεστιβάλ Αθηνών πριν δυοχρόνια. Για προσωπικούς λόγους, η Λόριδεν μπορούσε να είναι μαζί μας φέτος,οπότε εγώ με τον Φιλίπε είχαμε τη νέαιδέα για το Double Take, και ζητήσαμεαπό δυο φίλους χορευτές, τον ΡαφαέλΠαρδίγιο και τον Εμίλιο Ούρμπινα, νασυμπράξουν.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για το DoubleTake;Και οι τέσσερις συνεργάτες εργαζόμα-στε χρόνια μακριά από τη χώρα μας.Προσπαθώντας να απαντήσουμε στοερώτημα, τι θέλουμε να δείξουμε με τοκορμί, τι θέλουμε να πούμε στο κοινό,καταλήξαμε να κάνουμε ένα παιχνίδι μετα βλέμματα. Μόνο που αυτή τη φορά,δεν θα κοιτάζει το κοινό εμάς, εμείς θακοιτάζουμε το κοινό, θα γίνουμε ο κα-θρέφτης του. Άλλωστε, Double Take ση-μαίνει ότι κάτι βλέπεις και μετά το ξα-νακοιτάζεις και αναρωτιέσαι «το είδακαλά;». Θέλουμε να παίξουμε μ’ αυτό τοβλέμμα του θεατή.

Πόσο σας ενδιαφέρει η διάδρασηστην παράσταση;

Στο παρελθόν είχαμε βάλει στη συζή-τηση τη θέση του θεατή. Αυτό που μαςενδιαφέρει δεν είναι η συμμετοχή του,αλλά το πώς μπορεί ο θεατής, από τησυμβατική του θέση, κι εμείς, από τηθέση μας πάνω στη σκηνή, να βάλουμεσε εφαρμογή αυτό το Double Take· πώςμπορούμε να κάνουμε ένα παιχνίδι μετο βλέμμα του θεατή. Βέβαια αυτό εξε-λίσσεται κι έχει να κάνει και με το προ-σωπικό μας βλέμμα. Εγώ προς τονεαυτό μου και προς τους άλλους χορευ-τές.

Πώς μπλέκεται ο ζωγράφος Έντου-αρντ Χόπερ με τον σκηνοθέτη του σα-σπένς Άλφρεντ Χίτσκοκ στο έργο;Ο Χόπερ, ο ρεαλιστής Αμερικανός ζω-γράφος (1882-1967), έχει κάτι το κινημα-τογραφικό στον τρόπο του. Παρατηρείςτους πίνακές του και νομίζεις πως βλέπειςκινηματογραφική ταινία. Ο Χίτ σ κοκ, απότη δική του πλευρά, έχει εμπνευστείπάρα πολύ από τον Χόπερ, ειδικά στηνταινία του Σιωπηλός μάρτυς, ταινία του1954 με τον Τζέιμς Στιούαρτ και τηνΓκρέις Κέλι. Ο πρωταγωνιστής είναι σεαναπηρικό καροτσάκι, δεν ξέρει τι να κά-νει και παρατηρεί με κιάλι όλη μέρα τουςγείτονες που μένουν απέναντι. Το βλέμμαείναι το βασικό στοιχείο.

Τι βλέπει δηλαδή ο Χόπερ;Η μοναξιά των γυναικών και των αντρών

είναι πολύ καθαρά και έντονα δοσμένηστους πίνακές του, στα χρώματα, στοφωτισμό, στα ίδια τα θέματα. Κι αυτή ηματιά του στην ανθρώπινη μοναξιά είναιπηγή έμπνευσης...

Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Ελ-λάδα σε σχέση με τον μοντέρνο χορό;Ο μοντέρνος χορός στην Ελλάδα δενέχει πολλές δυνατότητες ανάδειξης, μα-κριά από το Φεστιβάλ Καλαμάτας καιτο Φεστιβάλ Αθηνών. Είναι πολύ σημα-ντικές διοργανώσεις, αλλά ό,τι έχει γίνειστην Ελλάδα δεν έχει ορίζοντα μεγαλύ-τερο των 10, άντε 15 τελευταίων χρό-νων. Το κοινό είναι επομένως καινούρ-γιο, τώρα αρχίζει και μυείται σταμυστικά του μοντέρνου χορού. Αυτό βέ-βαια έχει ενδιαφέρον από άλλη σκοπιά,διότι είναι μεν εύκολο κοινό αλλά είναικαι αυθόρμητο.

Το έργο καταπιάνεται με την ηδονήτης παρατήρησης. Μπορεί η τέχνη ναέχει ενεργό ρόλο στις εξελίξεις πέρααπό το να παρατηρεί;Υπάρχουν καλλιτέχνες και στο χώρο τουχορού και σε άλλους, που η τέχνη γι’ αυ-τούς είναι ποίηση, είναι ένα όνειρο, κάτιτο μαγευτικό, κάτι έξω από την πραγμα-τικότητα. Υπάρχουν και καλλιτέχνες οιοποίοι επηρεάζονται και εμπνέονται απότα γεγονότα της εποχής και γι’ αυτούςείναι τρόπος έμπνευσης για το έργο

τους. Όταν πριν δυο χρόνια είχαμε κάνειτην παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών,δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι επιλέξαμεένα εργοστάσιο υπό εγκατάλειψη, είχετότε ξεκινήσει ο πανικός με την παγκό-σμια οικονομική κρίση. Ένα εργοστάσιοπου έχει κλείσει πριν 30 χρόνια καθρε-φτίζει τις αλλαγές στα πράγματα της ερ-γασίας, που δεν αφήνουν ανεπηρέαστητην καθημερινότητά μας, που γίνεται χει-ρότερη όταν ο κόσμος χάνει τη δουλειάτου...

Συγκαταλέγετε τον εαυτό σας στουςκαλλιτέχνες με ενεργό κοινωνικόρόλο;Ναι, δεν μένω έξω από τα πράγματα.Ό,τι συμβαίνει, για μένα είναι τρόποςζωής και έμπνευσης, τα γεγονότα καθο-ρίζουν και τις καλλιτεχνικές μου επιλο-γές. Δεν μπορούμε να κάνουμε σαν ναμην υπάρχουν.

Το Φεστιβάλ δίνει ευκαιρίες στη νεό-τερη γενιά;Για μας που είμαστε νέοι καλλιτέχνες εί-ναι πολύ μεγάλη βοήθεια. Ευτυχώς,παρά τη δύσκολη κατάσταση της Ελλά-δας, το Φεστιβάλ δεν έχει κάνει «εκ-πτώσεις» και ελπίζω να μην υπάρξει τέ-τοιο θέμα. Διότι, όσο δύσκολα κι ανείναι τα πράγματα, η τέχνη είναι ανάσασ’ έναν κόσμο που αυτή τη στιγμή περ-νάει δύσκολα. s

ΧΟρΟΣ46 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

T h e P l a n t - Π α ν α γ ι ώ τ α κ α λ λ ι μ ά ν η

Πώς συνδέεται το βλέμμα του Χόπερ με αυτό του Χίτσκοκ και πόσο διαφορετικό είναι το βλέμμα του θεατή απότου χορευτή; Δυο χρόνια μετά το Τrente, η κολεκτίβα The Plant επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών με το Dou-ble Take, στρέφοντας τον καθρέφτη προς εμάς, διεκδικώντας η τέχνη της να εκπροσωπήσει τους θεατές. ΗΠαναγιώτα Καλλιμάνη, η ελληνίδα χορεύτρια της ομάδας, έχοντας συνεργαστεί με ξεχωριστούς Ευρωπαίουςχορογράφους, όπως ο Γιόζεφ Νατζ, και με την εμπειρία του εξωτερικού, έρχεται να μας βάλει «φιτιλιές» για τοντρόπο με τον οποίο το βλέμμα εισβάλλει στη σκηνή αλλά και στην καθημερινότητά μας.

Από την Ξένια Πηρούνια

ΣΙΩΠΗΛΟΙμΑρτΥρεΣOι Plant (δεξιά)συμμετέχουν σε μιαπαράσταση που δενέχει νόημα χωρίς τοβλέμμα του θεατή.Πηγές έμπνευσής τους,η ταινία Σιωπηλόςμάρτυς του Χίτσκοκ(αριστερά, ο ΤζέιμςΣτιούαρτ πουπρωταγωνιστούσε πλάιστην Γκρέις Κέλι) και ηζωγραφική τουΈντουαρντ Χόπερ(αριστερά, πλάι,Νυχτερινά παράθυρα,1928).

rearwindow

InfoThe Plant Collective Double Take

Η Παναγιώτα Καλλιμάνη, ο Φιλίπε Λου-ρένκο, ο Ραφαέλ Παρδίγιο και ο ΕμίλιοΟύρμπινα σε μια παράσταση χορού πουεπιχειρεί να μας καταστήσει παρατηρητέςσε διαφορετικές ιστορίες που εκτυλίσσο-νται καρέ καρέ.

Πειραιώς 260, Κτίριο Ε29 Ιουνίου, 21:00, 30 Ιουνίου, 21:00 & 23:00Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

48 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

Η κολεκτίβα Lemurius χο-ρογραφεί και ερμηνεύειένα έργο βασισμένο σεχορογραφικές ιδέες πουάντλησαν από 90 εθελο-ντές, οι οποίοι απάντησανσ’ ένα ερωτηματολόγιο

καταθέτοντας τις προτάσεις τους για τηναρχή, το τέλος και το τι θα επέλεγαν ναυπάρχει πάνω στη σκηνή μιας υποθετι-κής παράστασης που θα ήθελαν να πα-ρακολουθήσουν. Ο Γιάννης Μανταφού-νης και ο Νίκος Δραγώνας μας μίλησαν γι’αυτό το εγχείρημα, για τη σημασία τηςσυλλογικότητας, για το χορό στην Ελ-λάδα, αλλά και για την σημερινή κρίση.

Προχωρήσατε σε μια πραγματικήέρευνα γι’ αυτή την παράσταση. Τιακριβώς περιλάμβανε αυτή η έρευνακαι πώς σας οδήγησε στο συγκεκρι-μένο έργο;Γιάννης Μανταφούνης: Από την αρχή,η ιδέα της ομάδας Lemurius ήταν να βα-σιστούμε στην πλήρη συνεργασία. Ναείμαστε όλοι στην ομάδα υπεύθυνοι σεόλους τους τομείς και ειδικά στο θέματης χορογραφίας. Αυτό είναι ένα εγχεί-ρημα το οποίο από μόνο του είναι ερευ-νητικό, θέλει πολύ περισσότερο χρόνοκαι προσπάθεια για να πετύχει απ’ ό,τιμια δουλειά όπου η κατεύθυνση έρχεταιαπό έναν μόνο χορογράφο. Οι ιδέες, λοι-πόν, σε κάθε μας έργο, σχετίζονται με τοθέμα της συνεργασίας. Σ’ αυτό το έργο,η ιδέα ήταν να ανοιχτούμε σε πολύ κό-σμο και, χωρίς να παρερμηνεύσουμε τιςαπαντήσεις των ανθρώπων, να δημι-ουργήσουμε ένα σύμπλεγμα ιδεών πουεξελίσσεται με μια δική του λογική. Τογεγονός ότι πολύ συχνά έπρεπε ναβρούμε λύσεις σε εντελώς αντιφατικάθέματα και ιδέες ήταν μία πραγματικήπρόκληση. Το concept ήταν να χωρέ-σουμε με κάποιο τρόπο όλες τις ιδέες σεμια σύνθεση χωρίς να έχουμε εμείςάποψη επί των ιδεών. Να κάνουμε, δη-λαδή, τα αδύνατα δυνατά. Νίκος Δραγώνας: Το ερωτηματολόγιοήταν πολύ απλό. Ερωτήσεις όπως: «Τιθα θέλατε να δείτε σε μια παράστασηχορού;» ή «Πώς θα θέλατε να ξεκινάειμια παράσταση;». Ήταν εύκολο ν’ απα-ντηθούν, αφήνοντας ελεύθερη την φα-ντασία του καθενός και βάζοντάςτον/την μπροστά στο ίδιο δίλημμα που

αντιμετωπίζουμε κι εμείς στην αρχήκάθε έργου μπροστά σε μια άδειασκηνή που ζητά να γεμίσει: «Και τώρα τικάνουμε;» Το να μπορέσουμε να συν-δυάσουμε τις απαντήσεις, χρησιμοποι-ώντας όσο το δυνατόν περισσότερες,και να εφεύρουμε μια δομή με κάποιοσυνδετικό ιστό αποδείχθηκε εξίσου δύ-σκολο στοίχημα .

Γιατί η παράσταση ονομάζεται Υπερ-παραγωγή;Γ.Μ.: Λόγω των 90 ανθρώπων που συμ-μετείχαν καταθέτοντας τις ιδέες τους καιαπαντώντας στις ερωτήσεις μας. Επίσης,είναι η πιο low budget δουλειά πουέχουμε κάνει λόγω της οικονομικήςπραγματικότητας. Ν.Δ.: Η έννοια υπερπαραγωγή υπονοείτην οικονομική άνεση, άρα και την ελευ-θερία των επιλογών μας σε μια χορευ-τική παραγωγή, όπως η εκτεταμένηχρήση σκηνικών, φωτισμών, συντελε-στών , χορευτών κ.λπ. Είναι ένα χιουμο-ριστικό σχόλιο για το γεγονός πως εί-μαστε μόνο 3 χορευτές-χορογράφοι επίσκηνής με μικρό προϋπολογισμό απότην επιχορήγηση του ΥΠΠΟΤ. Προσπα-θήσαμε αυτή τη φορά να αυξήσουμε τοδυναμικό μας, χωρίς να συμβαίνει τοίδιο και στα οικονομικά μας. Με τηχρήση του ερωτηματολογίου, πέρα απότη «συμμετοχή» του κοινού στις επιλο-γές μας για τη θεματολογία του έργου,καταφέραμε να αυξήσουμε κατά 90 αν-θρώπους τους «συντελεστές» της πα-ράστασης.

Διαβάζω ότι το σύνθημά σας είναι«πίσω στα βασικά». Δηλαδή;Γ.Μ.: Προσπαθούμε να ξεχάσουμε τακεκτημένα και αναζητούμε μια σειράαπό θέματα: πού αρχίζει και τελειώνει τοθέμα της προβολής της προσωπικότη-τάς μας μέσα από μια δουλειά στηνοποία έχουν συμμετάσχει τόσα άτομα,ποια είναι η ελευθερία μας μέσα στηνπληθώρα των ιδεών που προσφέρθη-καν και απέναντι στην επεξεργασία τωνιδεών αυτών. Ν.Δ.: Πίσω στα βασικά, σημαίνει στηνέρευνα που κάνει η ομάδα Lemuriusπάνω στην κινησιολογία για να εκφρα-στεί μέσω της τέχνης του Χορού. Δη-λαδή, αποφεύγει τη χρήση όλων εκεί-νων των «κινήσεων» και χορευτικώντεχνικών που βλέπουμε στις παραστά-

σεις χορού και αναζητά νέους τρόπουςέκφρασης στην κίνηση και στην συμπε-ριφορά του ερμηνευτή στη σκηνή.

Ποια είναι η σχέση του έργου με τιςπραγματικές συνθήκες της καθημε-ρινότητας; Γ.Μ.: Είναι μια πρόταση για όλους μας,ώστε να βρούμε τη σωστή σχέση τωνζητημάτων που αντιμετωπίζουμε, νασυμβιβάσουμε όλες αυτές τις αντιφά-σεις με τις οποίες μεγαλώνουμε. Ν.Δ.: Δεν φτιάξαμε ένα πολιτικό έργο μεστόχο να σχολιάσουμε κάτι απ’ αυτά πουβιώνουμε. Ωστόσο, και στην Υπερπαρα-γωγή, καταρρέουν όλες οι γνωστές τε-χνικές χορού και εντυπωσιασμού τουκοινού και προσπαθούμε με διαύγειανα ανακατασκευάσουμε μια παράστασηπου βρίσκεται στα χέρια μας σε κομμά-τια.

Πώς προέκυψε η ονομασία Lemurius;Γ.Μ.: Το όνομα προέρχεται από την πε-ρίοδο Lemuria. Ήταν μια περίοδος βα-σική για την εξέλιξη της ανθρωπότητας,όπου ο άνθρωπος δεν είχε αξιοποιήσειακόμα τα συναισθηματικά εργαλεία.

Τι προσπαθεί να επικοινωνήσει ο χο-ρός σε μια συγκυρία όπως η σημε-ρινή;Γ.Μ.: Δεν θα σας πω πάλι πως τα πράγ-ματα είναι δύσκολα και πως μάλλον οχορός στην Ελλάδα έχει μαύρα χρόνιαμπροστά του. Υπάρχει, όμως, ένα παρά-δειγμα που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον.Εδώ κι ένα χρόνο, οι ομάδες χορού Ντα-λίκα, Πρόσχημα, Amorphy, Lemurius καιΦοra δημιούργησαν ένα συλλογικόσχήμα, και φέτος στο Φεστιβάλ ΧορούΚαλαμάτας παρουσιάζουν μια δυναμικήπρόταση συλλογικής συμμετοχής, ένασεμινάριο χορογραφίας που ονομά-στηκε 7+1. Για μία εβδομάδα, κάποιααπό τις ομάδες θα συνεργαστεί με τουςσυμμετέχοντες σε 7 πρόβες και στο τέ-λος θα γίνει μια παρουσίαση. Το θέμαδεν είναι λοιπόν πού βρισκόμαστε, αλλάγιατί βρισκόμαστε σ’ αυτό το σημείο καιτι έχουμε να προτείνουμε. Ν.Δ.: Ο κάθε καλλιτέχνης το βλέπει μεδιαφορετική ματιά. Άλλοι κάνουν πολι-τικοποιημένο θέατρο, άλλοι σάτιρα, άλ-λοι –όπως κι εγώ– απλώς τη δουλειάμας, όσο πιο καλά και έντιμα μπορούμε,ώστε να υπάρχει μέσα σ’ όλη αυτή τη

φασαρία και διαφθορά μια φωνή πουδίνει την ελπίδα πως η Ελλάδα μας δενείναι μόνο τα στερεότυπα που γράφο-νται στις ξένες φυλλάδες.

Ποια είναι τα όνειρά σας για το μέλ-λον της ομάδας;Γ.Μ.: Το όνειρό μου δεν αφορά μόνοτην ομάδα, αλλά το συλλογικό σχήμαπου έχουμε δημιουργήσει. Σύμφωνα μ’ένα νόμο της ψυχολογίας, από τη στιγμήπου αποφασίζει κανείς ότι θέλει να ζήσεικαι να εμπεδώσει μια ιδέα, μπαίνει στην«υπηρεσία» αυτής. Με τον ίδιο τρόποεγώ, από την αρχή του χορογραφικούέργου μου, είχα θέσει ως στόχο τη συ-νεργασία· έχω αποφασίσει να μπω στην«υπηρεσία» της συλλογικότητας. Όλεςοι επιλογές μου γίνονται με βασικό κί-νητρο τη συλλογικότητα. Δεν αρχίζωποτέ μια δουλειά μόνος ως χορογρά-φος, αλλά πάντα ψάχνω για μια ομάδα.Αν πετύχει η ομάδα, σίγουρα θα πετύ-χουν και οι άνθρωποι. Αυτό είναι και τοδιακύβευμα της σημερινής κρίσης: ναγίνουμε εφευρετικοί και να ξεπερά-σουμε τον ατομισμό μας. Ν.Δ.: Να υπάρχει και να δημιουργεί μετον ίδιο ενθουσιασμό και διάθεση γιαεξερεύνηση, πέρα από τα καθιερωμένα,και να μας ταξιδεύει σε γαλαξίες μακρι-νούς, που θα θέλαμε να επισκεφτούμεκάποτε. s

L e m u r i u s

μια low-budget ΥπερπαραγωγήΗ ομάδα χορού Lemurius, δηλαδή οι Γιάννης Μανταφούνης, Κατερίνα Σκιαδά και Νίκος Δραγώνας, παρουσιάζουν την Υπερπαραγωγή τους στο θέατρο της Πειραιώς 260. Από την Έλια Αποστολοπούλου

InfoΟμάδα Χορού Lemurius Υπερπαραγωγή

Η ομάδα χορού Lemurius (Γιάννης Μα-νταφούνης, Νίκος Δραγώνας και Κατε-ρίνα Σκιαδά) χορογραφεί και ερμηνεύειτον τελευταίο έργο της Υπερπαραγωγή.Μια καρέκλα, ένα λάπτοπ και ένα τελάροτα εργαλεία τους.

Πειραιώς 260, Κτίριο Ε15-16 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

H

ΧΟρΟΣ

ΣΥΛΛΟγΙκΗ εμΠνεΥΣΗΟι Lemurius συνθέτουν τις προτάσεις90 εθελοντών σε μια Υπερπαραγωγή.

50 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

υνάντησα την ΠέρσαΣταματοπούλου στηνπλατεία Προσκόπων,μια περιοχή τόσο κοντάστην πολύβουη Κηφι-σίας, αλλά και τόσο δια-

κριτική και γαλήνια, χαρακτηριστικάπου αμέσως διέκρινα και στη συνομι-λήτριά μου. Λίγες μέρες πριν την πρε-μιέρα, ένα μεσημεράκι σε γωνιακό καφέτης πλατείας, μου μιλάει για το Κοίτα με:«Ο τίτλος είναι αλληγορικός, γιατί έχει νακάνει όχι μόνο με την εικόνα ως οπτικόερέθισμα, αλλά με το βλέμμα που λει-τουργεί σαν αγωγός και τρυπάει το εσω-τερικό δύο ανθρώπων. Πρόκειται γιαμια περιπέτεια δύο σωμάτων με πρω-ταγωνιστή το βλέμμα. Με βάση αυτόδημιουργούνται διάφορες εικόνες καιδράσεις, ενώ λίγο λίγο οι χορευτές μοι-άζουν να απογυμνώνονται, σχεδόν νααποφλοιώνονται βγάζοντας στην επι-φάνεια τον εσωτερικό τους κόσμο».

Το βλέμμα; Η ψυχανάλυση χρησιμο-ποιούσε αυτόν τον όρο, στα 1960...Το βλέμμα είναι ο πιο απλός και άμεσοςτρόπος επικοινωνίας. Παρ’ όλα αυτά, δενσυμβάλλει στην επικοινωνία. Παρατη-ρούμε τους ανθρώπους πολλές φορές ναπερπατάνε με τα μάτια κάτω, να φοβού-νται να κοιτάξουν τον άλλο κατάματα.Απομόνωση. Αν δεχθούμε πάντως ότι «ταμάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής», ίσωςνα φοβόμαστε αυτή την οπτική αμεσό-τητα. Η παράσταση έχει να κάνει όχι με τοπώς φαίνομαι αλλά με αυτό που είμαι.Κοίτα με μέσα… Λειτουργεί κάπως σανακτινογραφία. Για παράδειγμα, υπάρχειμια στιγμή που οι χορευτές, κλείνοντας ταμάτια τους, νιώθουν ασφαλείς, παρ’ όλααυτά εκτίθενται με τον πιο σκληρό τρόπο.Bγάζουν έναν εαυτό που όλοι έχουμε, πουμπορεί να είναι βρόμικος, άτσαλος, κα-θημερινός, βαρετός, κακός. Φανερώνε-ται ένας κόσμος μη ορατός αλλά σίγουραυπαρκτός.

Οι χορευτές σας δεν υποδύονται υπε-ρήρωες. Είναι δειλοί, εκτεθειμένοι,ανθρώπινοι. Η γοητεία του ανθρώπου είναι η αδυ-ναμία του. Η αδυναμία μπορεί να μαςκάνει πιο ευάλωτους, αλλά αν την απο-δεχτούμε, τότε ακολουθεί κάτι δημι-ουργικό και ισχυρό.

Σχολιάζετε με την τέχνη σας ό,τι συμ-βαίνει στην κοινωνική και την πολι-τική ζωή;Ναι, αλλά δεν γίνεται επί τούτου. Δεναποφασίζω πως «τώρα θα αγωνιστώγια κάτι». Αγωνίζομαι κάθε μέρα με τηνκαθημερινότητά μου, από τα πιο απλάμέχρι τα πιο πολύπλοκα πράγματα. Απότο να μεγαλώνω μόνη μου ένα παιδί,από το να προσπαθώ να ασχολούμαιμε την τέχνη χωρίς έκπτωση, χωρίς ναχάνω την ουσία. Μ’ ενδιαφέρει πάντωςνα εστιάζω στα πράγματα, περιλαμβά-νοντας το πολιτικό και το πολιτιστικόστοιχείο. Θέλω με τον τρόπο μου να αι-σθάνομαι και χρήσιμη. Ότι κάτι πα-

ράγω, αλλά παράλληλα παίρνω και ικα-νοποίηση μέσα από το κομμάτι τηςδημιουργίας.

Για την ελληνική χορευτική σκηνή τιέχετε να πείτε;Η γνώμη μου είναι ότι γενικά ο χορόςστην Ελλάδα βρίσκεται σε καλό σημείο.Υπάρχει επαφή με τους δημιουργούςκαι με το αντικείμενό τους, ενώ το κοινόέχει αρχίσει και έλκεται πιο πολύ απόμια τέχνη η οποία δεν είναι εύκολα προ-σβάσιμη. Δεν είναι θέατρο, ούτε κινη-ματογράφος για να έχει αυτή τη μαζικήαποδοχή. Το πρόβλημα όμως δεν είναιτο αν υπάρχουν δημιουργοί ή δάσκαλοι,το πρόβλημα έγκειται στο αν η πολιτείαμπορεί να στηρίξει το υλικό που ήδηυπάρχει. Πράγμα που δεν συμβαίνει. Κιαυτό είναι τελείως αποθαρρυντικό.

Όταν ξεκινούσατε εσείς……τα πράγματα ήταν πολύ πιο φρέσκα,

πιο ζωντανά. Ήμασταν στην αρχή, γι’αυτό. Με τον Δημήτρη Παπαϊωάννουκαι άλλους. Υπήρχε αυξημένο ενδια-φέρον και από την πολιτεία γιατί ήτανκάτι νέο, πρωτογενές. Δεν υπήρχε τό-σος μεγάλος ανταγωνισμός, αλλά μιαευημερία, όχι με την έννοια του βολέ-ματος, αλλά της άνθησης. Τώρα, υπάρ-χει πληθωρισμός… Πράγμα που μεβρίσκει κάπως επιφυλακτική και δι-στακτική, διότι πιστεύω ότι η ποσό-τητα δεν ταυτίζεται πάντα με την ποι-ότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δενπρέπει να βγαίνουν νέοι χορογράφοι.Απλώς έχω μια ένσταση όσον αφοράτο πόσο γρήγορα οι νέοι άνθρωποι δο-κιμάζουν πριν δοκιμαστούν. Κατά τηγνώμη μου, ο ιδρώτας του χορευτή εί-ναι το πιο πολύτιμο εφόδιο για να γίνειμετά χορογράφος. Για να μπορείς ναεκμαιεύσεις από έναν χορευτή τουλικό που θα κάνει τη χορογραφίααυτό που εσύ ονειρεύεσαι, είναι πάραπολύ σημαντικό να έχεις πολλή εμπει-ρία κι εσύ ο ίδιος ως χορευτής.

Χορογράφος ή χορεύτρια;Είναι ένα δίλημμα που τον τελευταίοχρόνο με προβληματίζει. Βασικά,νιώθω χορεύτρια. Πάνω στη σκηνήνιώθω ελεύθερη, νιώθω ότι πραγμα-τικά δημιουργώ. Σε μένα, το ένα συ-μπληρώνει το άλλο. Η χορογραφία εί-ναι γοητευτική αφού σου δίνει τηνευκαιρία να κάθεσαι λιγάκι απέξω, κιαυτό που ονειρεύεσαι ή αυτό που θαχόρευες να το βλέπεις μπροστά σου.Μπορείς και το διορθώνεις, μπορείς καιτο εμπλουτίζεις· αφαιρείς και αναιρείς.Όλο αυτό είναι πάρα πολύ δημιουρ-γικό. Αλλά δεν θα έβαζα ποτέ τον εαυτόπου στη διαδικασία να επιλέξει το έναή το άλλο. Βεβαίως κάποια στιγμή, οχρόνος, αμείλικτος καθώς είναι, σε οδη-γεί αναπόφευκτα στο να μειώνεται ορόλος της χορεύτριας και να επιμηκύ-νεται ο ρόλος σου ως χορογράφου. Θαήθελα, ακόμη, να νιώθω δημιουργικήκαι ως χορεύτρια. s

ΧΟρΟΣ

Σε συνεργασία με τους χορευτές Μαρκέλλα Μανω-λιάδη και Γιώργο Κοτσιφάκη, η Πέρσα Σταματοπού-λου συνυπογράφει το χορευτικό ντουέτο Κοίτα με.Τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής – αλλά τι ψυχήθα παραδώσει ο ελληνικός χορός; Ζητήσαμε απα-ντήσεις.

Από τη Μαρία Σιδηροπούλου

© Β

ασίλ

ης Μ

αθιο

υδάκ

ης

Π έ ρ σ α Σ τ α μ α τ ο π ο ύ λ ο υ

Πρώτο εφόδιο του χορευτή, ο ιδρώτας του

“

“

Σ

κΟΙτΑ τΟΥΣΜαρκέλλα Μανωλιάδη, Γιώργος

Κοτσιφάκης. Το χορευτικό ντουέτο στηνπαράσταση Κοίτα με, της Πέρσας

Σταματοπούλου (απέναντι).

© Σ

τέφ

ανος

Σάμι

ος

InfoΟμάδα Σύγχρονου Χορού Πέρσας Σταματοπούλου Κοίτα με

Σε μια εποχή όπου η εικόνα παίζει κυ-ρίαρχο ρόλο, η Πέρσα Σταματοπούλουχορογραφεί ένα έργο εμπνευσμένο απότην αμεσότητα της κατά πρόσωπο επι-κοινωνίας. Ερμηνεύουν η Μαρκέλλα Μα-νωλιάδη και ο Γιώργος Κοτσιφάκης.

Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 25 Ιουνίου, 21:00, 26 Ιουνίου, 21:00 & 23:00Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό/ΑΜΕΑ)

ΧΟρΟΣ52 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

Ζεϊνέπ Τανμπάι εκφράζε-ται, όπως αναφέρει η ίδια,καλύτερα μέσα από τηνκίνηση, παρά μέσα από τιςλέξεις. Η χορογράφος πουέχει ανατρέψει το σύγ-χρονο χορευτικό/χορο-

γραφικό τοπίο της Τουρκίας μιλάει όντωςμε το σταγονόμετρο: απάντησε στις μι-σές ερωτήσεις που της έστειλα γιατί δενπρολάβαινε ν’ ασχοληθεί με τις υπόλοι-πες, αλλά κυρίως επειδή τις θεώρησεανάξιες, μια που, όπως είπε, έχει απα-ντήσει σε παρόμοιες ερωτήσεις στο πα-ρελθόν. Ομολογώ ότι πικράθηκα. Αλλάμετά είδα αποσπάσματα από χορούς καιχορογραφίες της. Και συνειδητοποίησαπως, προφανώς, η Τανμπάι έχει πρό-

βλημα με τις λέξεις, αλλά ευτυχώς είναιγλαφυρότατη όταν χορεύει. Ένας Αμερι-κανός δημοσιογράφος την είχε χαρα-κτηρίσει πίνακα του Ρομαντισμού, έτσιόπως τα μακριά της άκρα κυματίζουν λε-πτεπίλεπτα στον αέρα, και, πραγματικά,η χάρη της είναι εντυπωσιακή. Φέτος έρ-χεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα γιανα παρουσιάσει στο πλαίσιο του Φεστι-βάλ Αθηνών την καινούρια της χορο-γραφία Araz, μια παράσταση που ανα-παριστά διαφορετικά στάδια τηςανθρώπινης ζωής και περιγράφει ξεχω-ριστές σχέσεις μεταξύ αντρών και γυναι-κών. Κυρίαρχο στοιχείο της χορογραφίαςτης: η σύγκρουση – είτε εσωτερική, είτεμεταξύ ανθρώπων, είτε μεταξύ ανθρώ-πων και των συνόρων γύρω τους.

Το όνομα της παράστασης που θα πα-ρουσιάσετε στην Ελλάδα είναι Araz,που σημαίνει σύμπτωμα. Τι εννοείτεμ’ αυτό;Είναι ο τίτλος της χορογραφίας μουαλλά είναι κι ένα όνομα. Είναι το όνομαενός χωριού στη Βαν, μια ανατολική πε-ριοχή της Τουρκίας.

Αν το σύμπτωμα είναι μια ένδειξη ήένα σημάδι κάποιου πράγματος, ηδουλειά σας τίνος πράγματος θα λέ-γατε ότι είναι σύμπτωμα;Το πρότζεκτ είναι το «σύμπτωμα» τουνα είσαι ο Άλλος: ο άλλος που πολεμάγια τα δικαιώματά του, για την ταυτό-τητά του, ο άλλος που πρέπει να εγκα-ταλείψει την πατρίδα του, να χάσει τις

ρίζες του, ο άλλος που παραγκωνίζε-ται σε κόκκινες ζώνες, σε σύνορα. Εί-ναι για την επιβίωση αυτών των άλ-λων.

Η χορογραφία σας αποτελείται από14 μέρη. Ποιος είναι ο κοινός τουςσύνδεσμος;Στην πραγματικότητα η χορογραφίααποτελείται από 15 μικρές ιστορίες και20 διαφορετικούς χορούς. Όλα περι-γράφουν την ίδια ιστορία, αλλά απόδιαφορετικά άτομα, από διαφορετικέςοπτικές γωνίες. Την αφήγηση της μίαςτην κάνει μια γυναίκα, της δεύτερηςπολλές γυναίκες μαζί, μία είναι η ιστο-ρία ενός παιδιού, ενός ζευγαριού καιούτω καθεξής. Όλοι όμως προσπα-

ζ ε ϊ ν έ π τ α ν μ π ά ι - Α R A Z

Ένας χορός, χίλιες λέξειςΗ Ζεϊνέπ Τανμπάι από την Τουρκία αδιαφορεί για τη μετάφραση και πώς μπορεί κανείς να χαθεί σ’ αυτή. Το σώμα και οι χορογραφίες της τα λένε όλα πεντακάθαρα.

Από την Έλενα Χρηστοπούλου

H

© A

ylin

Ozm

tete

#23 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 53

θούν να καταστρέψουν τα σύνορα γύρωτους, ν’ απαλλαγούν από τα τείχη.

Το Araz είναι μια συνάντηση του χορούμε τη μουσική των Φίλιπ Γκλας, ΓιανΤιρσέν, Μπουρχάν Ετσάλ, Μέρτζαν Ντέ-ντε και Μπάμπα Ζούλα. Τι είδους διά-λογος λαμβάνει χώρα; Τι σας «λέει» ημουσική τους και τι τους απαντάτε;Επίσης ακούγονται και remixed κομμάτιατου Στηβ Ράιχ... Επιλέγω τη μουσική πουταιριάζει στο χορό που έχω ήδη στο κε-φάλι μου. Με κάποιον τρόπο, νιώθω πωςόλα τα κομμάτια που χρησιμοποιώ έχουνδημιουργηθεί ειδικά για τις χορογραφίεςμου. Είναι μια μακρόχρονη διαδικασίααναζήτησης.

Είναι η πρώτη φορά που έρχεστε μεδουλειά σας στην Ελλάδα. Ποια είναι ηεντύπωσή σας γι’ αυτήν, σε σχέση μετην επικαιρότητά της;Νομίζω πως πρόκειται για μια πολύ δύ-σκολη κι αγωνιώδη περίοδο, η οποία ελ-πίζω να περάσει όσο πιο γρήγορα γίνε-ται. Είναι εκπληκτικό το πώς, εν μέσωαυτής της ισχυρής οικονομικής κρίσης,καταφέρνει να πραγματοποιηθεί το Φε-στιβάλ Αθηνών. Είναι πολύ σημαντικόγιατί αποδεικνύει τη δύναμη της Τέχνηςανεξάρτητα από τις συνθήκες. Συγχαίρωτο Φεστιβάλ γι’ αυτό, όπως και όποιον τουποστηρίζει. s

10 πράγματα για την κυρία απ’ τη Τουρκίαzx Σπούδασε κλασικό χορό στο Swan Ballet Studio της Άγκυρας.zx Πέρασε στο μοντέρνο χορό με σπουδές στις σχολές των Άλβιν Έιλι,

Πολ Τέιλορ και Μάρθα Γκράχαμ.zx Το πρώτο της χορογραφικό έργο, Nothing, παρουσιάστηκε με με-

γάλη επιτυχία στο Φεστιβάλ της Αβινιόν (1994).zx Το 2000 δημιούργησε το θίασο Zeynep Tanbay Dance Project, τον

πρώτο τουρκικό θίασο που έχει όνομα χορογράφου στον τίτλο του.zx Χορεύει από τότε που ήταν 12 χρονών. Όπως λέει η ίδια: «Είναι η

ζωή μου. Είναι το μόνο πράγμα που ξέρω, το μόνο που κάνω».zx Την πρώτη φορά που την πήγε η μητέρα της στο μάθημα χορού,

έκλαψε.zx Της είχαν πει πως ποτέ δεν θα καταφέρει να κάνει καριέρα ως χο-

ρεύτρια γιατί είναι πολύ ψηλή.zx Στις χορογραφίες της, την ενδιαφέρει η καθαρή κίνηση και το αν-

θρώπινο στοιχείο: «Η εκπαίδευσή μου αρχικά ήταν στον κλασικόχορό – εμείς οι χορευτές του μπαλέτου εκπαιδευόμαστε να είμα-στε τέλειοι. Για το δικό μου θίασο, για τους δικούς μου χορευτές,δεν θέλω ν’ ακούω το πόσο απίθανοι είναι. Θέλω να λένε οι θεατέςότι είδαν ανθρώπινα πλάσματα πάνω στη σκηνή».

zx Έχει διδάξει στις σχολές των Άλβιν Έιλι και Μάρθα Γκράχαμ, καθώςκαι στο Peridance στη Νέα Υόρκη, ενώ πλέον διδάσκει κυρίωςστην Τουρκία, στο Dans Atölyesi (Akbank Art) και στη Σχολή ΚαλώνΤεχνών της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ άλλων.

zx Είναι ιδρυτικό μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Τουρ-κίας, υπό την ηγεσία της μεταρρυθμίστριας Σέμα Πισκινσύτ.

ΧΟρΟΣ

InfoZeynep Tanbay Dans Projesi Araz

Η Τουρκάλα χορογράφος και χορεύτριαΖεϊνέπ Τανμπάι έρχεται για πρώτη φοράστην Ελλάδα με την τελευταία δημιουργίατης, Araz, ένα έργο αποτελούμενο από14 αυτοτελή μέρη, σόλο και ομαδικά σχή-ματα.

Πειραιώς 260, Κτίριο Η 17-19 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: 25€ (Ζώνη Α), 15€ (Φοιτητικό),

20€ (Μειωμένο), 15€ (ΑΜΕΑ)

ΠΟΛΙτΗΣ τΟΥ κΟΣμΟΥΟι χορευτές του Αraz.

Η χορογράφος Ζεϊνέπ Τανμπάι(κάτω) ξεκινάει από την Τουρκία

(Αράζ είναι κι ένα χωριό στηνενδοχώρα) αλλά πραγματεύεται

τα θέματά της σαν πολίτης του κόσμου.

© A

ylin

Ozm

tete

Oργανώνονταςτην απαισιοδοξία...

© B

iblio

thèq

ue m

unic

ipal

e de

Lyo

n

Από τη Νίκη Ορφανού

μ α γ κ ί μ α ρ έ ν

τα 60 της, η Μαγκί Μαρέν δεν έχειχάσει ίχνος από το δυναμισμό καιτη φρεσκάδα της, αλλά ούτε και τηδιάθεσή της να σπρώχνει τα όρια,να προτείνει καινούργια πράγματακαι να προκαλεί. Από την εποχήτων πρώτων της χορογραφιών, τη

δεκαετία του ’80, έως σήμερα, η κορυφαία Γαλ-λίδα δημιουργός έχει παρουσιάσει με την ομάδατης, την Ομάδα Χορού Μαγκί Μαρέν, πάνω από 40έργα. Το κοινό ανταποκρίνεται συνήθως με ξέ-φρενο ενθουσιασμό ή φανερή αγανάκτηση, αλλάη ίδια θεωρεί την αντίδραση –την όποια αντί-δραση– καλό σημάδι. Και ρίχνεται σε κάθε τηςδουλειά με αφοσίωση – όχι αυτή του αθλητή αλλάτου σκεπτόμενου ανθρώπου. «Ο χορός είναι δια-νόηση, είναι φιλοσοφία. Μιλά για το χώρο, τοχρόνο, τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους.Μιλά για πολλά πράγματα. Ελπίζω ότι το κοινό τοαντιλαμβάνεται αυτό: δεν κάνουμε γυμναστική!»

Η Μαγκί Μαρέν επιστρέφει στην Αθήνα με δύοτης έργα: το πασίγνωστο May B, που έχει ξεπερά-σει προ πολλού τον αριθμό των 600 παραστά-σεων από την πρεμιέρα του, και την τελευταίατης δουλειά, με τίτλο Salves. Ο συνδυασμός δενφαίνεται τυχαίος, και η Μαγκί Μαρέν, κατά την τη-λεφωνική μας συνομιλία, το επιβεβαιώνει. «Το ναπαρουσιάζει κανείς ένα έργο που κοντεύει νακλείσει τα τριάντα χρόνια από το πρώτο του ανέ-βασμα ταυτόχρονα με την τελευταία του δημι-ουργία έχει πάντα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κυρίωςγιατί διαπιστώνει ότι τον απασχολούν τα ίδια ερω-τήματα», εξηγεί. «Με το May B ήθελα να ανταπο-κριθώ στις ανησυχίες του τότε, και διαπιστώνω ότιη ανησυχία μου για την κατάσταση που επικρατείστον κόσμο σήμερα είναι ακριβώς η ίδια. Πώςμπορούμε να ζήσουμε στον κόσμο, πώς μπο-ρούμε να ζήσουμε ο ένας με τον άλλον απαλλαγ-μένοι απ’ αυτή την αίσθηση ταπείνωσης που βιώ-νουμε καθημερινά; Πώς μπορούμε να είμαστεκομμάτι του κόσμου αλλά ταυτόχρονα να διατη-ρήσουμε το εγώ μας; Αυτά τα ερωτήματα αποτέ-λεσαν το σημείο εκκίνησης και για τα δύο έργα».

Έχουν περάσει σχεδόν τριάντα χρόνια από τηνμυθική πρώτη παράσταση του Περιμένοντας τονΓκοντό στο Théâtre de Babylone του Παρισιού,όταν το 1981 η (τριαντάχρονη) Μαγκί Μαρέν πα-ρουσιάζει στο κοινό το May B, βασισμένο στα θε-ατρικά κείμενα του Σάμιουελ Μπέκετ. Το May B εί-ναι ο πρώτος μεγάλος σταθμός της καριέρας τηςως χορογράφου που έχει μόλις πριν λίγα χρόνιαξεκινήσει. Μέχρι εκείνο το σημείο, η Μαγκί Μαρένχορεύει σε σπουδαία μπαλέτα όπως εκείνα τηςΌπερας του Στρασβούργου και του «20ού αιώνα»του Μoρίς Μπεζάρ. Αλλά είναι ανήσυχη, πολιτι-κοποιημένη, και ενδιαφέρεται όλο και περισσό-τερο για το χορό ως κάτι που αγκαλιάζει όλες τιςτέχνες, από το θέατρο ως τα εικαστικά, αλλά καιτην ποίηση και τη φιλοσοφία.

Στο May B, η Μαγκί Μαρέν ανακατασκευάζει τομπεκετικό σύμπαν, σκοτεινό και παράλογο: ο χρό-νος είναι κυκλικός και οι ήρωες καταδικασμένοινα εκτελούν μηχανικές, ανούσιες κινήσεις, και να

παρατηρούν τον εαυτό τους να φθείρεται σιγάσιγά, σε μια αέναη επανάληψη όπου τίποτα δενσυμβαίνει, και όπου το μέλλον είναι ολόιδιο με τοπαρόν και το παρελθόν. Είναι ένας κόσμος στε-ρημένος από ελπίδα. Οι ήρωες δεν έχουν παρά ναπεριμένουν το τέλος, που αργεί όμως βασανι-στικά. Υπάρχει μόνο φθορά, τίποτε άλλο. Ούτευπόσχεση, ούτε καν η ελπίδα της σωτηρίας. Ήμήπως υπάρχει;

Ο αινιγματικός τίτλος του έργου, May B, παίζειακριβώς μ’ αυτή την αβεβαιότητα. Υπάρχει ίσωςελπίδα; Απ’ την άλλη, μπορεί να σημαίνει ότι είσαικαταδικασμένος να ζεις πάντα με την αβεβαιό-τητα, να αιωρείσαι. Μπορεί ακόμα να σημαίνειότι είσαι ο Μπέκετ Β΄. Όχι για να αντιγράψεις τονσυγγραφέα, αλλά για να προσπαθήσεις να πλά-σεις το έργο του από την αρχή, χορεύοντάς το. Οίδιος ο Μπέκετ, πιθανότατα απηυδισμένος απότην πληθώρα μελοδραματικών, δήθεν σοβαρών,προσεγγίσεων στο έργο του που έπρεπε να ανέ-χεται για χρόνια, έδωσε άδεια στη Μαγκί Μαρέννα το κάνει, λέγοντάς της «να μασήσει, να χωνέψεικαι να φτύσει» με τελείως ελεύθερο τρόπο τα κεί-μενά του. Κι εκείνη έκανε ακριβώς αυτό.

«Είναι ένα πολύ θεατρικό κομμάτι», λέει η ίδια,«δυστυχώς όμως το κοινό εκείνου του πρώτουκαιρού δεν το είδε με καλό μάτι. Τους μπέρδεψε.Ιδιαίτερα τους Γάλλους, οι οποίοι ήταν τότε συ-νηθισμένοι σε σοβαρές χορογραφίες με μεγάλοποσοστό αφαίρεσης και δεν ήξεραν ποια στάσηνα κρατήσουν απέναντι σ’ αυτό που έβλεπαν, πουδεν ήταν ούτε χορός, ούτε θέατρο, ούτε μουσικήαλλά ένας τόπος όπου όλα αυτά ζούσαν μαζί, σεκάτι που δεν ήταν απλή συγκατοίκηση, αλλά έναςδιαφορετικός τρόπος να σκέφτεται κανείς για τοσώμα. Το βρήκαν δύσκολο».

Στο May B βλέπουμε δέκα χορευτές ακίνητους,ντυμένους με άμορφες νυχτικιές, άσπρες και γκρί-ζες. Κάποιοι έχουν στο κεφάλι τους σκούφουςύπνου από εκείνους που φορούσαν κάποτε οιηλικιωμένοι, που συμβολίζουν τα γηρατειά ή ίσωςτην αναμονή του θανάτου. Τα πρόσωπα και ταρούχα τους είναι καλυμμένα από άργιλο, που τουςδίνει μια όψη μεταλλική. Σαν τα σώματα να μετα-τρέπονται σιγά σιγά σε απολιθώματα. Κάποιοι απ’αυτούς έχουν ψεύτικες μύτες, που θυμίζουν Com-media dell‘arte, τα μάτια τους είναι υπογραμμι-σμένα με παχιές μαύρες μολυβιές και τα στόματάτους είναι κατακόκκινα. Η αισθητική του κλόουνπαραπέμπει στις φιγούρες του Περιμένοντας τονΓκοντό, βρίσκουμε ωστόσο μπόλικες αναφορέςκαι σε πολλά άλλα έργα του Μπέκετ, όπως το Τέ-λος παιχνιδιού και το Όχι εγώ. Στο May B οι ήρωεςαγωνίζονται να βρουν ένα τρόπο να ζήσουν οένας με τον άλλον, κι αυτό τους κάνει τραγικούςκαι κωμικούς ταυτοχρόνως. Συνυπάρχουν στονίδιο χώρο, και συνεπώς είναι υποχρεωμένοι νατον μοιραστούν· όλοι ωστόσο αγωνίζονται να αρ-πάξουν ένα μεγαλύτερο μερίδιο. «Είναι κωμικοίγιατί στο τέλος θα πεθάνουν όλοι, όπως κι εμείς.Κι αυτό μας κάνει ίσους», τονίζει η Μαγκί Μαρέν.

Στις αρχές της δεκαετίας εκείνης, του ’80, η Μα-γκί Μαρέν διαβάζει κείμενα-μανιφέστα εναντίον

«Όλο αυτό που ζούμε σήμερα έχει μια έντονη οσμήαποσύνθεσης... Αλλά πρέπει να πιστέψουμε ότι μπορούμε να τονικήσουμε». Η Μαγκί Μαρέν, στοχαστική και παρεμβατική,παρουσιάζει δυο χορογραφίες της στο Φεστιβάλ – και εξηγεί τακίνητρα της δουλειάς της.

Σ «μενΩ ΣτΟ κεντρΟ»Απέναντι σελίδα: Η Μαγκί Μαρέν σε παλαιότερη φωτογραφία, από τοαρχείο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Λυών.Κάτω: H χορογράφος ενώ κάνει πρόβες για την παράσταση Umwelt(2004), στο δημοτικό θέατρο της Λυών – και στη μέση έναστιγμιότυπο από αυτή την παράσταση. Στη βάση, Groosland (2005),για λογαριασμό του Μπαλέτου της Όπερας της Λυών.

© C

hris

tian

Gan

et©

Mar

cos Q

uino

nes

© ©

Mic

hel C

aval

ca

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 55ΧΟρΟΣ

των «-ισμών», του ιμπεριαλισμού, τηςαποικιοκρατίας. Την ενδιαφέρει η επι-καιρότητα. Έχει κληρονομήσει την πο-λιτική της συνείδηση από τους γονείςτης, που αντιστάθηκαν στο καθεστώςτου Φράνκο και τελικά κατέφυγαν στηνΤουλούζη της Γαλλίας.

Έχω την αίσθηση, ωστόσο, ότι υπάρ-χει κι ένα άλλο στοιχείο στα κείμενα τουΜπέκετ που μπορεί να γοήτευσε τη Μα-γκί Μαρέν, πέρα από τις σχέσεις πουβρήκε ανάμεσα στη σκέψη του συγ-γραφέα και στις πολιτικές της ανησυ-χίες. Αυτό δεν είναι παρά οι σκηνικέςοδηγίες: αντίθετα με άλλους συγγρα-φείς που ενδιαφέρονται κυρίως να κά-νουν σαφές το ποιος μπαίνει και τοποιος βγαίνει από τη σκηνή, ο Μπέκετδίνει μακροσκελείς και περίπλοκες οδη-γίες που αποτελούν στην ουσία ολο-κληρωμένες χορογραφίες. Χαρακτηρι-στικές είναι οι κωμικές επαναλήψεις πουπεριγράφει με κάθε λεπτομέρεια: ένακαπέλο που περνάει διαδοχικά από τοένα κεφάλι στο επόμενο και πάλι απ’ τηναρχή. Χωρίς κανένα ιδιαίτερο νόημα.Αυτό που μετράει είναι οι κινήσεις, ηεπανάληψή τους και ο ρυθμός. «Ναι, όλααυτά είναι καλό υλικό για ένα χορο-γράφο», παραδέχεται η Μαγκί Μαρένγελώντας.

Αυτό το υλικό, η χορογράφος το παίρ-νει και το πλάθει σε ρυθμικές φράσειςπου μιλούν για την ακινησία: ήρωεςεγκλωβισμένοι στη σωματικότητά τους.Όταν υπάρχει μουσική, τα σώματά τουςαδυνατούν ν’ ακολουθήσουν το ρυθμό,ενώ ξεπηδούν αναπάντεχα και διάφο-ρες οπτικές αναφορές, στη μορφή αντι-κειμένων που «κλέβει» από το θέατροτου Μπέκετ, όπως, για παράδειγμα, τοξυπνητήρι από το Τέλος παιχνιδιού, ημπανάνα από την Τελευταία μαγνητοται-νία του Κραπ, το κραγιόν της Γουίνι απότις Ευτυχισμένες μέρες. Η Μαγκί Μαρένανακατεύει τους κλόουν και την παντο-μίμα με το μπαλέτο, τον σύγχρονο χορόκαι το θέατρο αλλά και τις πολεμικές τέ-χνες. Η δημιουργός κάνει ένα πρωτό-τυπο είδος χοροθεάτρου (και αυτό κάνεικάποιους να βιαστούν και να την ανα-κηρύξουν τη «Γαλλίδα Πίνα Μπάους»,αλλά η ίδια έχει αντιρρήσεις – «σε αντί-θεση με την Πίνα, εγώ δεν νοσταλγώ»,λέει).

Στο τέλος της παράστασης, επιστρέ-φουμε στην αρχή (ένα ακόμη παιχνίδιτου τίτλου;) με τις τελευταίες λέξεις τουΚλοβ από το Τέλος παιχνιδιού: «Τελεί-ωσε; Έχει τελειώσει; Θα τελειώσει; Ίσωςκαι να τελειώσει;» αναρωτιέται φωνα-χτά ο τελευταίος επί σκηνής χορευτής.«Στον Μπέκετ δεσπόζει η αίσθηση πωςοι ζωές μας είναι ανούσιες», εξηγεί. «Σετι χρησιμεύει όλο αυτό; Γιατί, ενώ δενμπορώ να συνεχίσω, παρ’ όλα αυτά συ-νεχίζω; Μάλλον γιατί είμαι στη ζωή.Αλλά αυτό δεν υπόσχεται σωτηρία».

Όμως η Μαγκί Μαρέν φαίνεται πλέοννα μην μπορεί να αρκεστεί στην «κω-μική» απαισιοδοξία του Μπέκετ . Το τε-λευταίο της έργο, Salves, έχει μπόλικηοργή, αλλά έχει και ποίηση, κι ελπίδα.

«Στο Salves υπάρχει κάτι πιο λυρικό, είναιαλήθεια. Αλλά απ’ την άλλη, ανησυχώπιο πολύ. Έχω την άποψη ότι μέχρι μιασυγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ίσως μέ-χρι την πτώση του Βερολίνου, υπήρχε ηαίσθηση ότι μπορούμε ν’ αντισταθούμεσε μια ηγεμονική αντίληψη του κόσμου,διότι υπήρχαν δύο εναλλακτικές τάσεις.Και οι δύο καθόλου ιδανικές αλλά, όπωςκαι να ’χει, περισσότερες από μία. Έκτοτεείναι σαν να μην ξέρουμε πια από πού νακρατηθούμε. Θέλουμε να παλέψουμεκατά της αδικίας και της αυθαίρετηςεξουσίας αλλά δεν ξέρουμε τον τρόπο.Κι έτσι, είμαστε σε αδράνεια. Μας χειρα-γωγούν σε όλα τα επίπεδα, κι έτσι δενμας δίνεται το περιθώριο να συλλογι-στούμε τη στάση που θα μπορούσαμενα κρατήσουμε απέναντι στο σύστημα.Όλο αυτό που ζούμε σήμερα έχει μιαέντονη οσμή αποσύνθεσης... Αλλά πρέ-πει να πιστέψουμε ότι μπορούμε να τονικήσουμε αυτό», συνεχίζει. «Ότι μπο-ρούμε να επιδιορθώσουμε, να ξανα-βρούμε ή ν’ ανακαλύψουμε δεσμούςανάμεσά μας. Και σκέφτομαι πως ίσωςμπορούμε ν’ αλλάξουμε τα πράγματα.Πως το παράλογο της ζωής μας, αυτός οηλίθιος παραλογισμός του χρόνου με-ταξύ γέννησης και θανάτου, μπορείωστόσο ν’ αφήσει κάτι για τους άλλους.Να αποκαταστήσει κάτι που να μεταδί-δεται από γενιά σε γενιά. Σαν κάτι που ναμπορεί κανείς να αποθέσει, σαν δύναμηγια να την αντλήσουν οι επόμενοι».

λέξη Salves προέρχεται απόμια φράση του ποιητή ΡενέΣαρ, και σημαίνει κάτι σαν«ξεσπάσματα». Κάποιοι κρι-τικοί το είδαν ως την επα-νάσταση μιας γυναίκας (τηςίδιας της Μαγκί Μαρέν) πουπέρασε τη ζωή της προ-

σπαθώντας ν’ αλλάξει τον κόσμο και πουτη στιγμή της τελικής της υπόκλισηςμπροστά στο κοινό διαπιστώνει ότι οκόσμος εξακολουθεί να βαδίζει προςτην καταστροφή.

Πάνω σε μια σκηνή που θυμίζει εργο-τάξιο, τέσσερα κορίτσια, τρία αγόρια καιτέσσερα παλαιά μαγνητόφωνα με μπο-μπίνες. Τα μαγνητόφωνα βομβαρδίζουνσυνεχώς μ’ ένα ηχητικό μοντάζ πουμπλέκει διάσημες φωνές, κομμάτια απόταινίες, θόρυβο πόλης. Γίνονται αναφο-ρές στον πόλεμο, στο παράλογο ενόςκόσμου που δεν έμαθε τίποτα από τηφρίκη της ιστορίας. Οι φιγούρες παρα-σύρονται σε μια τρελή κούρσα, πετούνστα μούτρα των θεατών εκατοντάδες ει-κόνες. Όλα είναι σε κίνηση. Είναι αδύ-νατο να κολλήσεις τα κομμάτια της ιστο-ρίας, είναι αδύνατο να βρεις το νήμα.

Η Μαγκί Μαρέν υπογράφει ένα ριζο-σπαστικό έργο όπου η οργή, πιο δυνατήκι απ’ την απελπισία, γίνεται ένα είδοςσωτηρίας (και, σε αντίθεση με το May B,η πρώτη του παρουσίαση πριν από λίγοκαιρό συνοδεύτηκε από ξέφρενο χει-ροκρότημα μισής ώρας από το κοινό!)Για τη δημιουργό, το Salves είναι ένα μα-

νιφέστο, όπως και όλες οι δημιουργίες.Κι άλλωστε, όπως λέει, μπαίνει πάνταστις καινούργιες δουλειές με την αί-σθηση ότι είναι οι τελευταίες της κι ότιπρέπει να τα καταφέρει και να πει το τε-λευταίο πράγμα που θέλει να πει. Ακόμακι αυτή τη στιγμή, ωστόσο, δεν είναι σί-γουρη τι ακριβώς είναι αυτό.

Οπωσδήποτε, αν και στο έργο γίνεταιμια απόπειρα να δοθούν απαντήσειςμέσω της τέχνης (έχουμε αναφορέςστον Ντελακρουά, στον Πικάσο, στονΓουόρχολ, στην αρχαία γλυπτική και στησύγχρονη τέχνη), δεν βρίσκουμε την πε-ποίθηση ότι η τέχνη θα σώσει τον κόσμο– μια άποψη με την οποία η Μαγκί Μα-ρέν φλέρταρε τον πρώτο καιρό. Άλλω-στε πιστεύει πως υπάρχει σήμερα με-γάλη σύγχυση ως προς τι αποκαλούμετέχνη και πολιτισμό, λόγω του κατανα-λωτισμού κι απ’ τις δύο πλευρές. Και απ’αυτούς που φτιάχνουν τα έργα, αλλάκαι απ’ αυτούς που τα κοιτάνε. «Γιατίεκείνη η μαγική στιγμή όπου το βλέμμαδιασχίζει το έργο τέχνης και δημιουρ-γείται ένας σύνδεσμος με αυτό που τοέργο τέχνης αντανακλά, έχει γίνει κου-βάρι με κατηγορίες, όπως η απόλαυσηκαι η διασκέδαση. Το κοινό δεν δείχνεικαι ιδιαίτερη διάθεση να έρχεται αντι-μέτωπο με πράγματα ωμά και με όσαθέτουν ερωτήματα. Κι επειδή η απο-δοχή από το κοινό εξακολουθεί να είναιπολύ σημαντική, αυτό οδηγεί συχνά κά-ποιους καλλιτέχνες να δημιουργούνέργα που εκ των προτέρων είναι μιααπάντηση στη ζήτηση, με στόχο να αρέ-σουν. Και κατά κάποιο τρόπο χάνεταιέτσι το καλλιτεχνικό θάρρος, η τόλμη»,εξηγεί.

Η Μαγκί Μαρέν δεν περιμένει λοιπόνκαμία επανάσταση από την τέχνη, ούτεκαν από τη δική της – αν και αρκετάέργα της είχαν έντονα πολιτικά στοι-χεία, όπως το One Can‘t Eat Applause,που έκανε το 2002, το οποίο εξετάζειτον κοινωνικό αντίκτυπο στη ΛατινικήΑμερική αυτού που η ίδια είδε ως αμε-ρικανικού και ευρωπαϊκού αποικιο-κρατισμού και υποταγής στο ΔιεθνέςΝομισματικό Ταμείο (αν και φαίνεταινα γνωρίζει την κατάσταση στην Ελ-λάδα, ωστόσο δεν την αναφέρει, ίσωςαπό ευγένεια). Η επανάσταση μπορείνα έρθει μόνο με ανάλογες πολιτικέςαποφάσεις, που μπορούν ν’ αλλάξουνκαταστάσεις. Κι εμείς πρέπει όσο το δυ-νατόν να συμμετέχουμε σ’ αυτές. Δενπροκαλεί εντύπωση, λοιπόν, που το1995 η Μαγκί Μαρέν συμμετείχε στηναπεργία πείνας που έκαναν Γάλλοι καλ-λιτέχνες για να διαμαρτυρηθούν γιατην σφαγή των Βοσνίων στη Σρεμπρέ-νιτσα.

Την ίδια ώρα, δεν βλέπει κι αυτή τησυμμετοχή απροβλημάτιστα, και μιλά,αιφνιδιαστικά, για τις συγκεντρώσειςτων «αγανακτισμένων», στην Ελλάδα καιαλλού. «Δεν είμαι καν σίγουρη ότι όλοιαυτοί οι άνθρωποι θέλουν το ίδιο κι ότιθα συμφωνούσαν μεταξύ τους. Το ση-μαντικό όμως είναι η διάθεση αφύπνι-σης και η απόπειρα επανάκτησης του

συναισθήματος της συλλογικότητας καιτης δυνατότητας παρέμβασης στο πε-πρωμένο μας – κι αυτό είναι σημα-ντικό».

Σκέφτομαι τη Μαγκί Μαρέν ανάμεσαστους δύο αυτούς κόσμους: αυτόν τουMay B και τον τωρινό, του Salves. «Είναιαλήθεια, νιώθω και τα δύο», παραδέχε-ται η ίδια. «Ταλαντεύομαι ανάμεσα στοένα και στο άλλο». Γνωστή για την τάσητης να τα βλέπει όλα μαύρα, παλεύει ναβρει μια ισορροπία – ή, κατά τη φράσητου Βάλτερ Μπένγιαμιν, «να οργανώσειτην απαισιοδοξία».

Είναι, ωστόσο, περήφανη για τη μι-κρή, προσωπική της επανάσταση: έχειμόλις εγκαταλείψει, μετά από δώδεκαχρόνια, τη διεύθυνση του Εθνικού Χο-ρογραφικού Κέντρου Ριγιέ-Λα-Παπ, γιανα συνεχίσει ανεξάρτητα πια τη δουλειάμε τους χορευτές της, την Ομάδα Χο-ρού Μαγκί Μαρέν. «Πρέπει κανείς να ξέ-ρει να παραδίδει τα ηνία», εξηγεί. «Ήτανκαλά, όσο κράτησε... Αλλά δουλεύονταςμε πιο ανεξάρτητο τρόπο, ίσως καταφέ-ρουμε να κάνουμε πράγματα που δενμπορούσαμε πριν. Άλλωστε ο χώροςδεν δημιουργήθηκε για την ομάδα μαςαλλά για την πόλη και τους ανθρώπουςτης, και το γεγονός ότι τώρα περνάει σεκαινούργια χέρια αναδεικνύει και τη βα-ρύτητα αυτού του χώρου, ότι δηλαδήυπάρχει ανεξάρτητα από μένα, σαν χώ-ρος για τους καλλιτέχνες και για τοκοινό. Πρέπει να πω ότι αισθάνομαι με-γάλη ανακούφιση... Ο φόρτος εργασίαςήταν ασήκωτος, ήμουν πάρα πολύ απα-σχολημένη με τη διεύθυνση του Κέ-ντρου. Άλλωστε, είναι γεγονός ότι οισυνθήκες κάτω από τις οποίες δουλεύ-ουμε επηρεάζουν κι αυτή την ίδια τηδουλειά. Κι αν είχα παραμείνει εκεί, θαέκανα αυτά που ήξερα ότι μπορώ νακάνω. Τώρα ελπίζω να κάνω αυτά πουδεν ξέρω να κάνω! Κι αυτό είναι μια αί-σθηση που με βοηθάει, με απελευθε-ρώνει...» s

InfoΟμάδα χορού Μαγκί Μαρέν

Η κορυφαία χορογράφος Μαγκί Μαρένπαρουσιάζει το May B, έργο του 1981 πουτην ανέδειξε, και τη νέα της δημιουργίαSalves.

May B 22-23 Ιουνίου, 21:00Salves 27-29 Ιουνίου, 21:00

Πειραιώς 260, Κτίριο ΔΕισιτήρια: 25€ (Ζώνη Α), 20€ (Μειωμένο),15€ (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ)

Η

56 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011] ΧΟρΟΣ

ΞεΣΠΑΣμΑτΑ - ΠΙΘΑνΟν...Δυο στιγμιότυπα από τις παραστάσεις της ΜαγκίΜαρέν που μπορούν να δουν οι θεατές τουΦεστιβάλ Αθηνών στην Αθήνα. Πάνω: May-B.Κάτω: Salves – που, στην ποιητκή του Ρενέ Σαρ,θα μπορούσε να σημαίνει και «ξεσπάσματα».

© C

laud

e Br

icag

e ©

Jean

-Pie

rre

Mau

rin

Ντενί Μαριότ παίρνειστα σοβαρά την τέχνητου. Οι σιωπές, ο θόρυ-βος, η κίνηση και η ακι-νησία είναι αυτά που χα-ρακτηρίζουν τα έργα

του. Αυτά τα στοιχεία καθορίζουν το σύ-νολο της δημιουργίας του και νοηματο-δοτούνται από την ιδιαίτερη κοσμοθεω-ρία του καλλιτέχνη. Η συζήτηση μαζί τουφανερώνει έναν άνθρωπο που η κάθετου επιλογή θεωρητικοποιείται και δια-πνέεται από τις βασικές αρχές του στρου-κτουραλισμού, της σημειολογίας και τηςθεωρίας για το ασυνείδητο. Πίσω από ταλεγόμενά του, πίσω από την προσπάθειάτου να αποδομήσει το χορό και τη με-λωδία μέχρι να ξανανακαλύψει τα δο-μικά τους συστατικά, κρύβεται η επιρ-ροή του Ρολάν Μπαρτ, του Λακάν καιτου Μποντριγιάρ. Η συνεχής αναζήτησητης γλώσσας των ήχων και των χώρων εί-ναι η κοινή συνισταμένη των έργων τουΜαριότ.

Τι είναι το Prises/Reprises; Μιλήστεμας για την παράσταση που ετοιμά-ζετε.Πρόκειται για μια εργασία πεδίου, όπουένα σώμα αντιπαλεύει ένα σύνολο στοι-χείων τα οποία αντιπροσωπεύουν ένα εί-δος αποκρυστάλλωσης της πραγματικό-τητας.

Τι σας εμπνέει όταν ετοιμάζετε μια πα-ράσταση;Δεν πιστεύω πραγματικά στην έμπνευση.Δεν μου έχει συμβεί ποτέ να εμπνευστώξαφνικά με αφορμή κάποιο γεγονός τοοποίο θα με παρακινήσει να ξεκινήσωμια δουλειά. Δεν είναι κάτι που έχει αρχήκαι τέλος. Είναι μια δυναμική διαδικασία.Δέχομαι ένα σύνολο επιρροών υπό τημορφή ερεθισμάτων που συσσωρεύο-νται μέσα μου, σε διαφορετικό βαθμό τοκαθένα: τα βιώματα της καθημερινότη-τας, η εξέλιξη του κόσμου, η ανάγνωσητων λόγων κάποιων μεγάλων στοχαστών,όπως αυτοί αντιστέκονται στο πέρασματου χρόνου. Ένα άλλο στοιχείο, που παί-ζει πάντα ρόλο όταν δημιουργώ έναέργο, είναι η σπουδή πάνω στον απόηχο

της γλώσσας που χρησιμοποιήθηκε σεπροηγούμενα έργα. Είναι η αντήχηση τηςτέχνης που προηγήθηκε. Άρα, η προε-τοιμασία μιας δουλειάς εμπεριέχει καιτον παράλληλο συνδυασμό του συνό-λου αυτών των εμπειρικών επιπέδων.Ενίοτε, μέσω μιας διαδικασίας αλληλεπί-δρασης, μετά την ολοκλήρωση ενός έρ-γου, βλέπουμε τον κόσμο μ’ έναν τρόπολίγο διαφορετικό.

Έχετε φτάσει ποτέ στο σημείο να σαςκουράσει η ενασχόληση με την τέχνη;Αντιμετωπίζω την ενασχόληση με την τέ-χνη ως μια μορφή αγροτικής εργασίας.Σαν μια καλλιέργεια. Όταν δημιουργώνιώθω σαν γεωργός. Συνεπώς, αναπό-δραστα υπάρχουν στιγμές κούρασης,εξάντλησης, απογοήτευσης, αλλά τηνίδια στιγμή υπάρχει και αξεπέραστη ζω-ντάνια. Είναι κάτι που σε κουράζει αλλάταυτόχρονα σε αναζωογονεί. Στο ξεκί-νημα κάθε νέας δουλειάς ενυπάρχει ηαμφιβολία. Αυτό οφείλεται στο ότι δενυπάρχει πραγματικά κάποιο σημείο στοοποίο σκοπεύεις να φτάσεις, μια αντα-μοιβή στην οποία προσβλέπεις. Αυτό εί-ναι ένα προνόμιο που δεν το έχω απο-λαύσει ποτέ και δεν με αφορά.

Πώς φαντάζεστε την τέλεια παρά-σταση;Δεν προγραμματίζω, ούτε οραματίζομαιτα πράγματα με τέτοιο τρόπο. Δεν υφί-σταται στο μυαλό μου και δεν με παρα-κινεί ένας στόχος τελειότητας προς επί-τευξη, απλά η δουλειά και η ενασχόλησημ’ ένα αντικείμενο. Σκοπός μου είναι νατο κάνω όσο καλύτερα γίνεται. Τα έργατέχνης για μένα είναι περάσματα, όχιαποτελέσματα. Ποτέ δεν μου άρεσε νατοποθετώ τα έργα που βλέπω ή ακούωσε βάθρα εξιδανίκευσης. Πρόκειται απλάγια προτάσεις, λιγότερο ή περισσότεροσωστές ή κατάλληλες, οι οποίες θα πρέ-πει να δημιουργούν απόηχους και ναπροτείνουν έναν τρόπο θέασης τωνπραγμάτων.

Δηλώνετε μουσικός ή μηχανικός ήχου;Δεν το αναρωτήθηκα ποτέ αυτό για τονεαυτό μου. Για μένα είναι πιο ενδιαφέ-ρον να μη γνωρίζω, να μη μπορώ να απα-

ντήσω σε τέτοιες ερωτήσεις, προκειμέ-νου να μπορώ να αποδεσμευθώ απόκάθε ταμπέλα. Αυτό που με απασχολεί εί-ναι μόνο η αναζήτηση της κατάλληληςηχητικής ύλης που θα ντύσει το κάθε θέ-αμα και θα κατευθύνει τη γλώσσα, κι όχιη περιχαράκωση σε μια επιτηδευμένηκαλλιτεχνική ταυτότητα.

Τι παίζει μεγαλύτερο ρόλο στη μου-σική που συνοδεύει μια παράστασηχορού – ο ρυθμός ή η μελωδία;Ο ρυθμός είναι πρωταρχικό και κυρίαρχοστοιχείο εάν προσπαθήσουμε να τοναντιληφθούμε με την πιο ευρεία του έν-νοια· όχι σαν κάτι μονότονο, αλλά ως «μιαστιγμιαία μορφή που λαμβάνει την υπό-στασή της από κάτι που είναι εν κινήσει,που εξελίσσεται, που είναι ρευστό», σύμ-φωνα με τον Εμίλ Μπενβενίστε [στρου-κτουραλιστής γλωσσολόγος].

Ο ρυθμός είναι κάτι τεχνητό ή έναστοιχείο που δανειζόμαστε από το σύ-μπαν;Ο ρυθμός είναι πανταχού παρών καιπαίρνει πολυάριθμες και ξεχωριστές μορ-φές, οι οποίες καθορίζονται από τις δια-φορετικές χρονικότητες. Οι ζωές μας εί-ναι μια συνεχής και εναλλασσόμενηπολυρρυθμία. Μέσα από την εμπειρίατου ρυθμού, ο χρόνος νοηματοδοτείται,επενδύει τις αισθήσεις και την αντίληψητου κόσμου, επινοεί κατευθύνσεις, υιο-θετεί νοήματα.

Ποια η σχέση μεταξύ χώρου και ήχου;Ένας κενός χώρος έχει τη δική του ηχη-τική ταυτότητα. Ο ήχος, όπως ταξιδεύειστον χώρο, γεμίζει το κενό. Προκειμέ-νου να επεκτείνουμε την αντίληψή μας,θα πρέπει να αναζητήσουμε το σύνολοτων δονήσεων που υπάρχουν ανάμεσα σ’αυτές τις δύο διαστάσεις. Η μία δεν μπο-ρεί να αποδεσμευτεί από την άλλη, και γι’αυτό δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι ησιωπή είναι επίσης μουσική.

Η τεχνολογία είναι τελικά φίλος ήεχθρός μας;

Δεν μπορούμε ν’ αντιταχθούμε στην τε-χνολογία, ακόμη κι αν αυτή φαίνεται ναμας ξεπερνά. Πρέπει να τη χρησιμοποιή-σουμε για να μας βοηθά ν’ ακολουθή-σουμε τις επιθυμίες μας, κι όχι ν’ ακολου-θούμε τις επιταγές των επίπλαστωναναγκών που αυτή μας επιβάλλει. Εμείςοι καλλιτέχνες έχουμε το καθήκον να με-ταβάλουμε τη χρήση αυτών των εργα-λείων, προκειμένου ν’ αποφύγουμε τηντυποποίηση του λόγου που μπορεί ναμας επιβάλει η τεχνολογία.

Πού πάει η μουσική όταν δεν παίζο-νται πια οι νότες της;Η μουσική είναι ταυτόχρονα η αντίληψηκαι η μνήμη μας. Είναι ταυτόχρονα «μέ-ρος του κόσμου και έξω από αυτόν».Όταν δεν βρίσκεται πλέον εκεί, γύρω μας,αντηχεί ακόμα στις καρδιές και στομυαλό μας. Δεν μας αφήνει ποτέ. s

ΔρΩμενΟ58 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011]

ξεκινώ από την αμφιβολίαΑπό τον Αντώνη Σακελλάρη

Ο σχεδόν μόνιμος συνεργάτης της Μαγκί Μαρέν, αυτήτη φορά μας επισκέπτεται με το Prises/Reprises, έναέργο αποκλειστικά δικό του.

Ο τΟ ‘νΑ ΧερΙ νΙΒεΙ τ’ ΑΛΛΟΟ μουσικός Ντενί Μαριότ καιη χορογράφος Μαγκί Μαρέν.

“

“ν τ ε ν ί μ α ρ ι ό τ

InfoΝτενί Μαριότ - Prises / Reprises

Μόνος επί σκηνής, ο Ντενί Μαριότ, συν-θέτης και ερμηνευτής παίζει με τον ρυθμόκαι την απουσία του σε μια πρωτότυπημουσικοκινητική περφόρμανς.

Πειραιώς 260, Κτίριο Η 28-29 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο),

€15 (Φοιτητικό)

Τι είναι ο Γκούσταβ Μάλερ; Έναςεπαναστάτης αφοσιωμένος στηναμετάκλητη διαδικασία της ριζι-κής ανανέωσης, σύμφωνα με τονΠιερ Μπουλέζ.

υνθέτης της εσωτερικήςεξορίας και του προσωπι-κού πεπρωμένου, ο Γκού-σταβ Μάλερ κατάφερε νααποτυπώσει στο έργοτου τον σαρωτικό βημα-τισμό της ανθρώπινης

μοίρας, πλάι στη μικρολεπτομέρεια τηςκαθημερινότητας (ένα παλιό τραγουδάκιπου αναδύεται πίσω από μεγάλους ορ-χηστρικούς όγκους, ο ήχος μιας τυχαίαςμπάντας πλανόδιων τσιγγάνων που πα-ρεμβάλλεται σ’ έναν οδυνηρότατο θρήνο,κάτι κοινότοπο και τετριμμένο που διεκ-δικεί την αυταξία του, μια αδιάκοπη τα-λάντωση ανάμεσα στο λαϊκότροπο ύφοςκαι στην υψηλή τέχνη) και να φανερώσειπώς μέσα στο μοναδικό, το ατομικό, μπο-ρεί να συντήκεται το συλλογικό, το με-γάλο. Η αδιάκοπη νοσταλγία για κάτιαπροσδιόριστο, για ένα άφθαστο ιδεώδεςπου είναι αδύνατο να πραγματωθεί, οισυνεχείς μεταπτώσεις διάθεσης και τό-νου, και κυρίως η ειρωνεία που πηγάζειαπό τη συνειδητοποίηση του πόσο συ-νορεύουν τραγικότητα και πεζότητα,θλίψη και κοινότοπη ευθυμία, προσδί-νουν στη μαλερική δημιουργία τα χαρα-κτηριστικά ενός δημιουργού που απο-χαιρετά έναν κόσμο, αμφιβάλλοντας γιαεκείνον που θα τον διαδεχτεί.

Η φιλοσοφική αναζήτηση κινεί το σύ-νολο της μουσικής του και η φωνή, τοτραγούδι, γίνεται η λυδία λίθος της. Ταλόγια που επιλέγει να ενθέσει στη μου-σική του ο Μάλερ ευνοούν το πέρασμασε μια ευρύτερη, πιο αφηρημένη, πνευ-

ματική εμπειρία. Η συμφωνία, που ήδηαπό την εποχή του Χάιντν αποτελεί τοκύριο μουσικό όχημα φιλοσοφικού στο-χασμού ή αφαίρεσης, επίσης εμβολιάζε-ται με τραγούδι. Το κατ’ εξοχήν αντιστι-κτικό ιδίωμα του Μάλερ βασίζεται σεπερισσότερες από μία μελωδίες που συ-νυφαίνονται και ανελίσσονται ταυτό-χρονα∙ εκλεκτικιστής, αντλώντας απρο-κατάληπτα από «ευτελή» μουσικά είδη,διανοίγεται σε μια πλουσιότατη ηχητικήπαλέτα. Αντί να χρησιμοποιεί την ορχή-στρα en masse, όπως ο Βάγκνερ ή οΜπρούκνερ, παρά μόνο σε συγκεκριμέ-νες, ιδιαίτερα έντονες και πυκνές κορυ-φώσεις, τη διαχωρίζει σε μικρότερα σύ-νολα – μικρές ορχήστρες δωματίου θατις έλεγε κανείς. Αυτός ο διαχωρισμός επι-τρέπει ποικίλους συνδυασμούς ηχοχρω-μάτων και αιφνίδιες αλλαγές υφής, δημι-ουργώντας ταυτόχρονα στον ακροατήτην αίσθηση της εγγύτητας και της διαύ-γειας.

«Η σύνθεση μιας συμφωνίας σημαίνειτην οικοδόμηση ενός νέου κόσμου μεκάθε διαθέσιμο τεχνικό μέσο», δήλωνε οΜάλερ. «Το διαρκώς ανανεούμενο καιεναλλασσόμενο περιεχόμενο καθορίζεικαι τη μορφή». Ασφαλώς η βασική μου-σική γλώσσα του Μάλερ ήταν η συνηθι-σμένη γλώσσα του 19ου αιώνα – σίγουρατονική και κυρίως διατονική. Όμως ηελευθερία με την οποία επαναπροσδιό-ριζε, όπως φανερώνουν τα λόγια του, τηνσυμφωνική μορφή, συνεπαγόταν τολμη-ρές συνθετικές πρωτοβουλίες, όπως τημακρά έκταση των λυρικών και μελωδι-κών γραμμών, τη διαρκώς επιμηκυνό-μενη καθυστέρηση της καντέντσας, τημεγαλόπρεπη και μεγάλης έκτασης αρ-μονική κίνηση, τις εκτεταμένες και επιδέ-ξιες μετατροπίες. Και μολονότι στο έργοτου η λεπτομέρεια αναπτύσσεται πάντοτεβάσει της τονικής λειτουργίας, η μεγάληςέκτασης κίνηση θεμελιώνεται σε νέα το-

νικά σχήματα. Συχνά, παρακολουθούμεμια συμφωνία ν’ αρχίζει σε μια συγκεκρι-μένη κλίμακα και να ολοκληρώνεται σεμια άλλη∙ και καθώς κάτι τέτοιο παρα-βίαζε στον καιρό του τους παραδοσια-κούς κανόνες της συμφωνικής αρμονι-κής ανέλιξης, διευρύνοντας και ωθώνταςστα απώτατα όριά του το τονικό σύ-στημα, προανήγγελλε εύγλωττα τη νεω-τερικότητα.

Ο Γκούσταβ Μάλερ υπήρξε σπουδαίαμεταβατική μορφή στο μεταίχμιο 19ουκαι 20ού αιώνα. Η αρχική του προτίμησηστις γιγάντιες φόρμες, τη μνημειώδηενορχήστρωση και τα μακρόσυρτα λυ-ρικά θέματα συνδέεται προφανώς με τααισθητικά ιδεώδη του 19ου αιώνα. Ώςένα βαθμό, θα μπορούσαμε να πούμε ότιενίσχυσε τη βαγκνερική επανάσταση στησυμφωνική μουσική, προσαρμόζονταςτη συμφωνική παράδοση σε μια φωνη-τική και λυρικο-δραματική αντίληψη τουμουσικού λόγου. Ωστόσο, η οικονομίαεκφραστικών μέσων που εμφανίζουν τατελευταία του έργα, ιδίως η 9η Συμφωνίατου και η ημιτελής 10η, η ουσιαστικά νέαάποψη για την τονική φόρμα, η αξιοση-μείωτη επιμήκυνση των φράσεων, ηχρήση και η επέκταση των μετατροπιώνκαι του ηχοχρώματος, η μεγάλη πρόθεσηκαι έκταση της μουσικής και η ταυτό-χρονη συνύπαρξη συναισθηματικήςεμπλοκής και ακραίας αποστασιοποίη-σης, άσκησαν σημαντική επίδραση στημουσική του 20ού αιώνα. Οι πολύπλοκεςπολυφωνικές δομές, οι διάφωνες κάποτεαρμονίες του προαναγγέλλουν τους πει-ραματισμούς της Σχολής της Βιέννης(Σαίνμπεργκ, Μπεργκ, Βέμπερν), ενώ οικαινοτομίες του θα επηρεάσουν πολλούςακόμα ομοτέχνους του: Ο Ζεμλίνσκι θαδιευρύνει τα μεγάλης κλίμακας υστερο-ρομαντικά ακουστικά τοπία που είχε ορο-θετήσει ο Μάλερ, ενώ το συμφωνικόιδίωμα και το ουμανιστικό ήθος των μα-

λερικών συνθέσεων θα εμπνεύσουν συν-θέτες που θα κρατήσουν αποστάσειςτόσο από το δωδεκαφθογγισμό όσο κιαπό τον ύστερο ρομαντικό εξπρεσιονι-σμό, όπως ο Σοστακόβις και ο Πέτερσον.

«Στον Μάλερ υπάρχει μεγάλη νοσταλ-γία, μεγάλη πρόσδεση στο παρελθόνώστε να τον θεωρήσουμε εικονοκλάστη,έναν επαναστάτη αφοσιωμένο στην αμε-τάκλητη διαδικασία της ριζικής ανανέω-σης», έγραφε στα 1979 ο Πιερ Μπουλέζ.«Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια βού-ληση τόσο αποφασισμένη να υπερβεί τιςαισθητικές κατηγορίες του παρελθόντος,να τις αναγκάσει να εκφράσουν αυτά γιατα οποία δεν ήταν εξ αρχής προορισμέ-νες, μια τέτοια επιμονή στην επέκτασητων ορίων, ώστε μπορούμε να χαρακτη-ρίσουμε τον Μάλερ ως τον “τελευταίοτης γενιάς” του – έναν μεγάλο δημιουργόπου, αποχαιρετώντας το παρελθόν, με-τέχει, με τον πολύ ιδιαίτερο τρόπο του,στο μέλλον: το εύρος και η πολυπλοκό-τητα της χειρονομίας του καθώς και ηποικιλία και η ένταση της επινόησής τουδεν τον καθιστούν απλώς επίκαιρο, αλλάαναντικατάστατη παράμετρο της σκέ-ψης μας όταν συλλογιζόμαστε το μέλ-λον της μουσικής». s

γ κ ο ύ σ τ α β μ ά λ ε ρ

Ο τελευταίος μιας γενιάςΑπό την Κατερίνα Σχινά

Σ

InfoΦιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνου Αφιέρωμα στον Γκούσταβ Μάλερ

Η Φιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνουπαρουσιάζει το Κοντσέρτο για βιολί καιορχήστρα αρ. 1 σε σολ ελάσσονα τουΜαξ Μπρουχ, με σολίστ τον ΤζόσουαΜπελ, και την Έκτη συμφωνία του Μά-λερ. Διευθύνει ο Σεμιόν Μπίτσκοφ.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού26 Ιουνίου, 21:00Εισιτήρια: 30€ (VIP, Ζώνες Α, Β, Γ), 15€(Άνω διάζωμα), 10€ (Φοιτητικό Άνωδιάζωμα, ΑΜΕΑ)

νΥΧτΑ μΑΛερΗ Φιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνου εμφανίζεται στις 26 Ιουνίου στο Ηρώδειο, σε ένα αφιέρωμα στον Γκούσταβ Μάλερ. Θα διευθύνει ο Σεμιόν Μπίτσκοφ.

60 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011] ζΩΩΔΙΑ

STAR WARSΤα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

To tip του ασ τρολόγου Η μ ι κρ ο πρ έ π ε ι α κρ ύ β ε τα ι σ τα μ ι κρ ά « πρ έ π ε ι » …

Κριός (21 Μαρτίου – 19 Απριλίου) Αν θέλεις ν’ αλλάξεις επίπεδο στο εργασιακό σουstatus, αυτή η περίοδος απαιτεί να ιδρώσεις και ναδουλέψεις πολλές παραπάνω ώρες, ακόμα κι αντο ωράριό σου είναι ήδη εξαντλητικό. Στο ίδιοπλαίσιο, επιβάλλεται να βελτιώσεις και τις σχέ-σεις σου με τους συναδέλφους σου, που θα πει ότιοφείλεις να χαμογελάς περισσότερο, να λες πε-ρισσότερες «καλημέρες» και να αποδέχεσαι τιςπροσκλήσεις των συναδέλφων για φαγητό ή καφέμετά τη δουλειά. Πολλές φορές, το εργασιακό παι-χνίδι παίζεται σε αυτές τις εκτός εργασιακού χώ-ρου συναντήσεις, κι αυτό είναι κάτι που το γνω-ρίζεις καλά. Μην αφήνεις λοιπόν τίποτα στην τύχη,φτιάξε ένα σωστό και αποτελεσματικό πρό-γραμμα και εφάρμοσέ το κατά γράμμα για να πε-τύχεις τους στόχους σου. Μπορείς! Θέατρο:Ρούλα Πατεράκη, Δαίμονας, Sostenuto assaicantabile 23-27 Ιουνίου, Από Μηχανής Θέατρο

Ταύρος (20 Απριλίου – 20 Μαΐου) Αυτή η περίοδος αποτελεί μιας πρώτης τάξεωςευκαιρία για να μπορέσετε χωρίς πολλούς αντι-περισπασμούς να σκεφτείτε και να αφήσετε ταπράγματα να καταλαγιάσουν μέσα σας. Την ίδιαώρα, μπορείτε να κάνετε και μια σχετική εκκα-θάριση στο σπίτι και να απαλλαγείτε από ένασωρό άχρηστα πράγματα – ειδικά όλη εκείνη τηχαρτούρα που κοντεύει να σκεπάσει το γραφείοσας. Η διαδικασία αυτή είναι η καλύτερη μέθοδοςγια να μπορέσετε να δείτε τα πράγματα πιο κα-θαρά και κυρίως το πόσο πίσω σας πηγαίνουν τασυναισθήματα που νοιώθετε ακόμα για πρό-σωπα που έχουν αποχωρήσει πια από τη ζωήσας. Το ξεσκονόπανο, πραγματικό ή συμβολικό,είναι η καλύτερη λύση σε κάτι τέτοιες περιπτώ-σεις. Dust to dust! Μουσική: Ελ Ταμπούρα - Or-chestre Med Fusion - Λάμια Μπεντίουι Ήχοιτου Κόσμου / Τυνησία-Αίγυπτος: Η μουσικήαφύπνιση 17 Ιουνίου, Τεχνόπολις

Δίδυμοι (21 Μαΐου – 21 Ιουνίου)Ένας καινούργιος έρωτας σας κλείνει το μάτι κιεσείς βρίσκεστε στα πρόθυρα του να ενδώσετε.Ωστόσο, δεν είμαι απολύτως σίγουρος ότι έχετετελειώσει με το παρελθόν σας. Μοιάζετε σανπαιδί που, θέλοντας να έχει όλα τα παιχνίδια δικάτου, το μόνο που καταφέρνει είναι να τα κρατάεισφιχτά όλα στην αγκαλιά του με αποτέλεσμα ναμην έχει χέρια ελεύθερα να παίξει. Δεν ξέρω ανμε αντιλαμβάνεσαι… Κατά τ’ άλλα, ο οικονομικόςτομέας είναι μια ευάλωτη περιοχή, αλλά μην τοπαίρνεις πια και τόσο κατάκαρδα. Όλοι μαςτραβάμε τα σχετικά ζόρια αυτή την περίοδο, ήτουλάχιστον έτσι λέμε όλοι. Διασφάλισε όσομπορείς το θέμα της δουλειάς –και κυρίως ότι δενέχεις ξεχάσει καμιά από τις υποχρεώσεις σου–ώστε να μη βρεθείς εκτεθειμένος. Υπάρχουνάνθρωποι που περιμένουν το λάθος βήμα σου…Μουσική: Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκά-λας του Μιλάνου, Αφιέρωμα στον ΓκούσταβΜάλερ 26 Ιουνίου, Ηρώδειο

Καρκίνος (22 Ιουνίου – 22 Ιουλίου)Ένα επαγγελματικό σχέδιο που σας απασχολείαπό καιρό, σας κλέβει την ενέργεια και αποτε-λεί μια σταθερή πηγή έντασης. Ένα ακόμα θέμαπου σας χαλάει πολύ συχνά τη διάθεση είναιπως αρκετές φορές αισθάνεστε ότι πρέπει ναλογοδοτείτε ακόμα και σε άσχετους ανθρώ-πους, κι αυτό πραγματικά είναι πολύ εκνευρι-στικό. Είναι σίγουρο πως στο περιβάλλον σαςυπάρχουν πρόσωπα που θεωρούν ότι μια αλ-λαγή στο επαγγελματικό σας status θα σαςαπομακρύνει από αυτούς. Αν θεωρείτε ότι μιατέτοια αντίληψη είναι προφανώς δείγμα εγωι-σμού και όχι αγάπης, έχετε δίκιο, αλλά πού νατο βρείτε... Ακόμα κι η αγάπη, καμιά φορά, δα-γκώνει. Σκεφτείτε το αυτό και αποδεχθείτε ότικάθε αλλαγή, κάθε νέα φάση στη ζωή μας έχεικαι το αντίτιμό της. Χορός: Κολεκτίβα ΧορούThe Plant, Double Take 29-30 Ιουνίου,Πειραιώς 260, Κτίριο Ε

Λέων (23 Ιουλίου – 22 Αυγούστου) Η αχίλλειος πτέρνα σου είναι ο τομέας τον οι-κονομικών. Το είπα, και αμαρτία ουκ έχω. Κοίταλοιπόν να μαζευτείς και να μην υποκύπτειςμπροστά στην πρώτη μπάνικη βιτρίνα που βρί-σκεις κοντά σου, ή αν ούτε αυτό δεν μπορείς νακάνεις, τουλάχιστον, κάθε πρωί, βάζε λιγότεραλεφτά στο πορτοφόλι σου. Ο σύντροφός σουείναι πολύ πιθανόν να γίνει περισσότερο απαι-τητικός και να ζητήσει περισσότερη αγάπη καιστοργή. Δεν φταίει αυτός/ή· εσύ φταις που εί-σαι τόσο αξιαγάπητος σε βαθμό που οι άλλοιδεν σε χορταίνουν… Αυτό να σκεφτείς για ναμπορέσεις ν’ ανταποκριθείς στο ύψος των πε-ριστάσεων, αλλιώς η ερωτική σου ζωή μπορείνα παιχτεί κορώνα-γράμματα. Όχι ότι δεν έχειςεναλλακτικές… Αρέσεις, το ξέρουμε… Θέα-τρο: Κριστόφ Βαρλικόφσκι, (A)pollonia 28Ιουνίου - 1 Ιουλίου, Στέγη Γραμμάτων καιΤεχνών, Κεντρική Σκηνή

Παρθένος (23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου) Ακόμα κι αν η λίμπιντό σας χτυπάει κόκκινο,ακόμα κι αν είστε μόνος/η εδώ και πολύ καιρόκαι δεν αντέχετε άλλο, θα πρέπει πάση θυσία ν’αποφύγετε ανθρώπους που είναι μπλεγμένοισυναισθηματικά. Πώς να το πω… Δεν είναι καλήσυναναστροφή για εσάς που, αυτή την περίοδο,έχετε ανάγκη από μια καθαρή σχέση, έναν άν-θρωπο μόνο δικό σας που θα τον απολαύσετεκαι θα σας απολαύσει, χωρίς αναστολές και ενο-χές. Όσοι πάλι έχετε ήδη ταίρι, ίσως είναι περίο-δος να δώσετε μια περεταίρω ώθηση στη σχέσησας… Θα είναι αυτό ένας γάμος; Θα είναι αυτόένα παιδί; Ή θα είναι μια απόφαση για συμβίωση;Η απάντηση θα δοθεί είτε από εσάς, είτε από τηνίδια τη ζωή. Για να δούμε τι θα δούμε… Μου-σική: Αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) Μονόγραμμα, του Γιώργου Κουρουπού/ Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 21,του Β. Α. Μότσαρτ 24 Ιουνίου, Ηρώδειο

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου – 23 Οκτωβρίου) Παρότι έχετε αρκετές ερωτικές προσφορές καιπολλές ευκαιρίες να απατήσετε το ταίρι σας,επιδεικνύετε μια αξιοθαύμαστη διάθεση ναπαραμείνετε πιστός/ή στην τωρινή σας σχέση.Αφού λοιπόν είστε καλά με τον άνθρωπό σας,ή τέλος πάντων θέλετε να δώσετε την ευκαιρίαστη σχέση σας ν’ αναπτυχθεί χωρίς αντιπερι-σπασμούς, φροντίστε να περάσετε όσο το δυ-νατόν καλύτερα, οργανώνοντας όμορφες εξό-δους στην καλοκαιρινή Αθήνα ή ακόμα καιρομαντικά Σαββατοκύριακα σε κοντινούς προ-ορισμούς. Όσοι είστε μόνοι, να έχετε τα μάτιασας ανοιχτά για να πετύχετε το μοιραίο eyecontact, γιατί οι θαυμαστές δεν θα λείψουν.Με δυο λόγια, όλοι οι ζυγοί επικεντρωθείτεστα ερωτικά σας, γιατί οι άλλοι τομείς –και κυ-ρίως ο επαγγελματικός– δεν χρειάζονται τηνπροσοχή σας. Χορός: Ομάδα χορού ΜαγκίΜαρέν, May B 22-23 Ιουνίου, Πειραιώς 260,Κτίριο Δ

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου – 21 Νοεμβρίου) Το σπίτι και η οικογένεια είναι το καταφύγιοόλων μας. Εκεί καταφεύγουμε στα δύσκολα,για ν’ αναπαυτούμε, να παρηγορηθούμε, νααισθανθούμε ότι μας αγαπάνε και μας στηρί-ζουν. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει πά-ντα. Κι όταν το σπίτι από καταφύγιο και φωλιάμετατρέπεται σε πεδίο μάχης και ναρκοπέ-διο, όταν οι δικοί σου άνθρωποι σου προκα-λούν εκνευρισμό ή σε αφήνουν εκτεθειμένοστα δύσκολα, τότε ο πόνος είναι διπλός. Όλααυτά, Σκορπιέ μου, συμβαίνουν και στις κα-λύτερες οικογένειες (αν υπάρχουν τέτοιες). Γι’αυτό κοίταξε να κάνεις το καλύτερο που μπο-ρείς απ’ την πλευρά σου, ώστε ν’ αποφύγεις ταχειρότερα. Κάνε ότι δεν ακούς, δεν βλέπεις,δεν καταλαβαίνεις. Δεν είναι εποχή για να ρί-ξεις λάδι στη φωτιά. Χορός: Ζεϊνέπ ΤανμπάιDans Projesi, Araz 17-19 Ιουνίου, Πειραιώς260, Κτίριο Η

Τοξότης (22 Νοεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου) Η προσοχή σας είναι στραμμένη στα επαγγελ-ματικά, όπου συμβαίνουν πάρα πολλά – τα πε-ρισσότερα από τα οποία υπογείως… Αν καιδεν αποτελείτε στόχο, προσέξτε μη σας πά-ρουν τα σκάγια ή μην αποτελέσετε τις παρά-πλευρες απώλειες μιας διαφοράς που καθό-λου δεν ξεκίνησε από εσάς. Αποφύγετε ναπάρετε ανοιχτά θέση για οποιοδήποτε θέματεθεί μπροστά σας από προϊσταμένους και υφι-σταμένους, γιατί σε περιόδους όπως αυτή δενυπάρχει λάθος ή σωστό και κανείς δεν γνωρίζειπού θα καθίσει τελικά η μπίλια στη ρουλέτα. Ευ-τυχώς, η οικογενειακή σας ζωή σας επιστρέ-φει όση ψυχική ηρεμία σας κλέβει η επαγγελ-ματική, κι αυτό είναι πολύ σπουδαίο. Ας μηνείμαστε και αχάριστοι… Θέατρο: Νιζίνσκι: εί-μαι μια μαριονέτα του Θεού... 18 Ιουνίου,Ηρώδειο

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου – 19 Ιανουαρίου) Στην περίπτωσή σας υπάρχει το εξής οξύμωρο:Τα πράγματα είναι ταυτόχρονα και καλά καικακά, και ευχάριστα και δυσάρεστα, και άσπροκαι μαύρο. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: στονεργασιακό σας τομέα τα πράγματα πηγαίνουνκαλά, με την έννοια ότι υπάρχει δουλειά καιπροοπτικές (κι αυτό είναι αποτέλεσμα της δικήςσας σκληρής και επίμονης προσπάθειας), τηνίδια ώρα όμως τα οικονομικά σας δεν είναι καιστα καλύτερά τους. Η λύση σ’ αυτό το μυστήριοείναι οι άλλοι. Τα οικονομικά όλων μας είναιάμεσα συνδεδεμένα με την οικονομική κατά-σταση των άλλων. Είτε πελάτες είναι αυτοί, είτεσυνέταιροι, είτε αφεντικά. Κι όπως πολύ σω-στά λέγεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια (και τοντελευταίο καιρό πάρα πολύ συχνά) «ουκ αν λά-βοις παρά του μη έχοντος». Να είστε λοιπόνπολύ προσεκτικοί με τις κάθε είδους συναλλα-γές σας. Θέατρο: ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης - ΓιάννηςΚακλέας, Υπηρέτης δύο αφεντάδων τουΚάρλο Γκολντόνι 29-30 Ιουνίου, Ηρώδειο

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου – 18 Φεβρουαρίου) Το χειρότερο που έχεις να κάνεις στον εαυτό σουείναι να περιμένεις από τους άλλους να δώσουνόσα δίνεις εσύ. Πότε θα μάθεις ότι δεν έχουμεόλοι την ίδια διάθεση για προσφορά, ούτε καν ταίδια αποθέματα ενέργειας και καλοσύνης; Από-φυγε να γίνεις επικριτικός γιατί αυτή την περίοδοδεν έχεις περιθώρια για απώλειες σε φίλους καιγενικά σε συμμάχους. Κράτα κοντά σου τους δι-κούς σου ανθρώπους, ακόμα και με το να τουςκάνεις κολακευτικά σχόλια (μπορείς να το αντέ-ξεις ή σου βάζω πολύ δύσκολα;). Γενικώς να έχειςστο μυαλό σου ότι δεν είσαι ο μόνος που κυκλο-φορεί με τα νεύρα κρόσσια, οπότε πρόσεχε πουπατάς… Θέατρο: Ρομέο Καστελούτσι - Soci-etas Raffaello Sanzio, Περί της εννοίας τουπροσώπου του Υιού του Θεού 22-25 Ιουνίου,Πειραιώς 260, Κτίριο Η

Ιχθύες (19 Φεβρουαρίου – 20 Μαρτίου) Αυτό το διάστημα θα πρέπει να είστε πολύ προ-σεκτικοί αν σκέφτεστε να κλείσετε κάποια με-γάλη συμφωνία. Οι καιροί – και κυρίως οι άν-θρωποι– είναι πονηροί, κι αυτό θα πρέπει να τοβάλετε καλά στο μυαλό σας, εσείς τα ψαράκια,αν δεν θέλετε να απογοητευτείτε επενδύονταςσε χρόνο, χρήμα ή και συναίσθημα για κάτιπου τελικά δεν άξιζε. Ένας ακόμα τομέας πουθα πρέπει να προσέξετε είναι η υγεία σας. Μή-πως έχετε παραμελήσει να κάνετε κάποιες εξε-τάσεις; Μήπως θα πρέπει να δείτε ξανά έναθέμα που σας ταλαιπωρεί και δεν έχετε βρει τοχρόνο να το αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά;Αν μπορούσε κανείς ν’ αποφύγει τα προβλή-ματα απλώς και μόνο κλείνοντας τα μάτια, τότεόλα θα ήταν πολύ πιο εύκολα, αν και αρκετάσκοτεινά…. Δρώμενα: Ντενί Μαριότ -Prises/Reprises 28-29 Ιουνίου, Πειραιώς 260,Κτίριο Η

[16 Iουνίου 2011] #24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 61

J U I C Y L I U Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Τη νύχτα της 1ης Ιουνίου, ήταν η πρώτη φορά που οι«Αγανακτισμένοι» της πλατείας Συντάγματοςέστρεψαν με άγριο τρόπο τις διαθέσεις τουςεναντίον των βουλευτών του ελληνικούΚοινοβουλίου. Την ώρα που εκπρόσωποι του λαού,«Αγανακτισμένων» και σιωπηράς πλειοψηφίας ολτουγκέδερ, προσπαθούσαν να διαφύγουν μέσα απότον Εθνικό Κήπο, μερικές εκατοντάδες μέτρα πιομακριά, στο Θησείο, τελείωνε μια γιορτή που δεν είχεφιλοξενούμενους πρόσωπα από την αναπαυτικήμεριά της ζωής, αλλά διαβάτες, περίοικους, ξένους,κάποιους που πήγαν επειδή ήξεραν και κάποιουςπου είπαν να σταθούν περίεργοι και τελικά έκατσαν.Η γιορτή στο Τροχόσπιτο φέτος είχε περισσότεροπάθος.

Το επόμενο βράδυ, πάντως, στις 2 Ιουνίου, ήτανακόμα πιο καλά. Είχε κέφι, οπότε… Οι Blizz, με τηΜαρίσα Τριανταφυλλίδου, ανέβηκαν στη σκεπή τουΤροχόσπιτου, η Όλια Λαζαρίδου και οι 18 Μποφόρθυμήθηκαν τον Νικόλα Άσιμο, η ΚαρυοφυλλιάΚαραμπέτη είπε με πολλή θεατρικότητα τον «Κεμάλ»του Χατζιδάκι αλλά και τραγούδια τουΣαββόπουλου, ενώ εντυπωσιακές ήταν και η ΒίκυΘεοδώρου και η Κίκα Γεωργίου με την τζαζίστικηφωνή. Αλλά το μεγάλο σουξέ της βραδιάς το είχε ομερακλωμένος Χρήστος Στέργιογλου, που όταντραγούδησε Στράτο Διονυσίου («Εγώ να δεις») έγινεχαμός. «Εγώ να δεις, εγώ να δεις, εγώ αγάπη μου ναδει-ει-εις».

Η υψηλή τέχνη υποχωρεί μπροστά στον Στράτο, δενχωράει αμφιβολία. Σε πηγαδάκι, πάντως, άκουσα ότιο Διονυσίου έχει τα πιο πολλά τραγούδια μεπροστακτικές: «Πήγαινέ με όπου θέλεις, ταξιτζή»,«Άνοιξέ μου την καρδιά σου», «Άσ’ τη να φύγει», «Άσε κάτω τις βαλίτσες», «Άφησέ με ήσυχο», «Γύρισεκοντά μου, γύρισε», «Διώξε με από κοντά σου»… Ο κύριος που το έλεγε, προσέθεσε ότι εκπονείδικτατορικό με τίτλο Η προστακτική στο έργο τουΣτράτου Διονυσίου. Ας ξέρει ότι θυσιαζόμαστε καιαναλαμβάνουμε να το εκδώσουμε.

Ο Αργύρης Ξάφης και ο Χρήστος Λούλης ήταν κιαυτοί εκεί, με τις κιθάρες τους – και παρατηρήθηκε,όπως ήταν φυσικό, αύξηση της προσέλευσης απόεφηβικές ηλικίες γυναικείου φύλου. Από ψιθύρους,πάντως, βγήκε και είδηση: το χειμώνα θα κάνουνγκρουπ.

Την Παρασκευή, 10 Ιουνίου, πολύς κόσμος με κατεύθυνση τοαεροδρόμιο, όχι με το νευρικό βάδισμα του ταξιδιώτη,προσπερνούσε το κτίριο του αερολιμένα στα Σπάτα με κατεύθυνσηένα κοντινό κτίριο εκεί κοντά, το κόκκινο εκθεσιακό κέντρο. Οχώρος ήταν διαμορφωμένος για τις ανάγκες της παράστασης τουΘεάτρου του Ήλιου Οι ναυαγοί της Τρελής Ελπίδας (Αυγές), και οιπροσδοκίες πολλές. Πολλές κι οι παρουσίες - κι ανάμεσά τους ηΕπίτροπος Μαρία Δαμανάκη κι η Άντα Παπανδρέου. Ο σύζυγός τηςτην ίδια ώρα τραβούσε ζόρια στο Μαξίμου και στη Βουλή.

Το Θέατρο του Ήλιου νοιάζεται τους θεατές του. Η ΑριάνΜνουσκίν αισθάνθηκε την ανάγκη, πριν την έναρξη, ναευχαριστήσει τη διεύθυνση του Φεστιβάλ διότι «κατάφερε ναμας φέρει μέσα σ’ αυτή τη συγκυρία». Επίσης, στο διάλειμμαξαναπήρε το λόγο για να ανακοινώσει ότι θα μπουνπερισσότερα λεωφορεία για να μεταφέρουν τους θεατές, επειδήλόγω της καθυστέρησης στην έναρξη, δεν θα προλάβαιναν τοτελευταίο μετρό. Πραγματικό θέατρο για το λαό.

ρΟμεΟ κΑΙ γΙΩργΟΣΟ Ρομέο Καστελούτσιξεναγείται από τον ΓιώργοΛούκο στους χώρους τηςΠειραιώς 260, δυο χρόνιαπριν. Ήταν η πρώτη φορά πουπαρουσιάστηκε η δουλειάτου εικονοκλάστη Ιταλούστην Ελλάδα. Φέτος, ξανά.

ΣΧΟΛΙΑ

© Ε

ύηΦ

υλακ

τού

62 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #24 [16 Ιουνίου 2011] εΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Σ Σ Κ Η Ν Η ΣAπό την Άννα Δαμιανίδη

κουφόβραση είχεαχρηστέψει όσηαντοχή διαθέταμε οιπεζοί μέσα στοαργόσυρτο μεσημέρι.Πήγα το σκύλο βόλταστο πάρκο, για κάθε

βήμα έδινα μάχη με την ατμόσφαιρα.Το πράσινο του πάρκου ύποπτοαπάτης.Ανέβηκα στην πλατεία Πρωτομαγιάς,σκέφτηκα να επιστρέψω σπίτι από τοδρομάκι που στρώσανε με μαλακόυλικό στην ανακαίνιση. Υπάρχει αυτό τοπράγμα, δεν ξέρω πόσο υπερτιμήθηκε,αλλά, μέσα στον ασυνάρτητο χώροπάνω από τη Μουστοξύδη, είναι σα ναπερπατάς σε χαλί ή γρασίδι. Είχε γεμίσεικάτω μούρα, δεν μπορούσες ναπατήσεις. Μερικά είχαν μόλις πέσει,γυάλιζαν ακόμα.Μπροστά μου δυο κοπέλεςμαντιλοφορούσες είχαν κατεβάσει

ένα κλαρί και το τίναζαν με μανία.Απομακρύνθηκα γρήγορα, μην μπωστον πειρασμό να κάνω παρατήρηση.Πιο κάτω είχε περισσότερα μούρα,μεγαλύτερη σκιά. Σηκώνω το κεφάλιμήπως μπορώ να πιάσω κανένα,απλώνω χέρια, τίποτε. Είναι ψηλά ταάτιμα. Ανεβαίνω σε ένα πεζούλι,θυμάμαι παιδικές παρέες που κάποτεασχολούμασταν με πάθος νακόβουμε μούρα. Πότε ήταν αυτό; Εγώήμουνα που σκαρφάλωνα σε κλαριά;Νόμιζα ότι είμαι μόνη μου, άρπαξαένα κλαρί. Αλλά πλησίαζαν οιμαντιλοφορούσες, μιλώντας μεκάποιους που απαντούσαν μέσα απ’τις φυλλωσιές. Κάνω έτσι, δυο αγόριαέκοβαν μούρα σκαρφαλωμένα σταδέντρα. Μοιάζανε γύφτοι, ενώ τακορίτσια τα πέρασα γιαμουσουλμάνες μετανάστριες, πιοκαλοβαλμένα.–Α ωραία σκαρφάλωσες εσύ εκεί, πώς

τα κατάφερες, λέω. Είχα εκτεθείπλέον. Και πλησιάζω τον κορμό τωνσκαρφαλωμένων. Δώσε μου κι εμέναένα, αποφασίζω να ομολογήσω τηλαχτάρα μου.–Εντάξει, λέει το αγόρι. Τα κορίτσιαγελάγανε, κάτι λέγανε στη γλώσσατους.Ανεβάζω το ένα πόδι στη διχάλα τουκορμού, απλώνω την παλάμη. Σαζητιάνα την απλώνω, κι αν είναιγύφτοι λέω, για σκέψου, τώραζητιανεύω εγώ από τους γύφτους.Το αγόρι επάνω έκοβε, έκοβε.–Μόνο ένα θέλω, του λέω, ηαξιοπρεπής. Τι να πω, ότι ήθελα νακαβαλικέψω το κλαρί, να τα ρημάξουμεπαρέα; Ότι τέτοια κάναμε κι εμείς ότανήμασταν παιδιά, και δεν μπορώ ναθυμηθώ πού και πώς ήταν γεμάτημουριές η γειτονιά μας, αλλά ήταν;–Εντάξει, εντάξει, ξαναλέει, με αυτότο λιανό, το ξενικό ξι, το προδοτικό,

του ξένου. Και συνεχίζει να κόβει,μου γεμίζει την απλωμένη χούφτα μεμούρα, την ξεχειλίζει.–Α, λέω, ευχαριστώ πολύ, δεν ήτανανάγκη τόσα πολλά! Κατεβάζω τοπόδι, γελάνε όλοι, τρώω ένα, λέω,πωπω τι ωραία που είναι, τη γλύκατους να έχετε παιδιά, γυρίζω καιφεύγω.Προχώρησα, τα έφαγα ένα ένα πρινφτάσουμε στη γωνία του μικρούδρόμου. Τόσο γλυκά, με αυτή τημοναδική λεπτή γεύση, το άρωμάτους καθώς λιώνουν πριν προλάβειςνα δαγκώσεις, η ελάχιστη αντίστασητου κοτσανιού στα δόντια. Κι αμέσωςσε τσιμπάει στην ψυχή η ανάμνησητης παιδικής γνωριμίας μαζί τους, μεηδονή και πόνο.Οι παλάμες μου έγιναν μωβ, ταδάχτυλα κολλούσαν, θα βάφτηκε καιτο στόμα μωβ. Γύρισα σπίτιπασαλειμμένη σα γυφτάκι. s

Η

Ανεβάζω το ένα πόδι στη διχάλα του κορμού, απλώνωτην παλάμη. Σα ζητιάνα την απλώνω, κι αν είναι γύφτοιλέω, για σκέψου, τώρα ζητιανεύω εγώ από τους γύφτους.

© E

ric

Schm

utte

nmae

r

γύφτικα μούραγύφτικα μούρα