ΕΔΑΦΟΣ [2]

Άλλες ιδιότητες του εδάφους:

β) Το άφθαρτο

• Η αξία του εδάφους δεν μειώνεται

• Το έδαφος δεν επιβαρύνεται με απόσβεση

γ) Το ανεπαύξητο

• Μικρές αυξήσεις της γεωργικής γης είναι δυνατές

• Μείωση/απώλεια γεωργικής γης

• Η τιμή/αξία της γης

ΕΔΑΦΟΣ [3]

ΟΜΩΣ:

«Η διάβρωση και η ρύπανση του εδάφους έχουν οδηγήσει σε απώλεια του

ενός τρίτου περίπου της καλλιεργήσιμης γης στον πλανήτη κατά τις

τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.

Η διάβρωση λαμβάνει χώρα με ρυθμό έως 100 φορές μεγαλύτερο από τον

φυσικό ρυθμό δημιουργίας νέου εδάφους. Χρειάζονται περίπου 500 χρόνια για

να δημιουργηθεί ένα λεπτό στρώμα καλλιεργήσιμου εδάφους μόλις 2,5

εκατοστών»

(Παγκόσμια Σύνοδος για το κλίμα, Παρίσι, Δεκέμβριος 2015)

Το έδαφος αποτελείται από μέταλλα, οργανικά υλικά όπως χούμος, μικροοργανισμούς και διάφορα στοιχεία όπως CO2, O2. Συνήθως παράγεται 1 ίντσα εδάφους (2,54 cm) κάθε 250-1.200 χρόνια. Προκειμένου όμως να γίνει παραγωγικό χρειάζονται 3000-12000 χρόνια και δεν αποτελεί ανανεώσιμο πόρο.

Υπολογίζεται ότι χάνονται 7 εκατομμύρια εκτάρια (όσο το μέγεθος της Ιρλανδίας) καλλιεργήσιμης γης λόγω της υποβάθμισης του εδάφους, αναιρώντας έτσι κέρδη από την επέκταση βοσκοτόπων και εκτάσεων καλλιέργειας. Επίσης, 25 τόνοι εδάφους ξεπλένονται κάθε χρόνο καταλήγοντας σε ποτάμια και ωκεανούς. Ακόμη, 910 εκατομμύρια εκτάρια εύφορης γης υποβαθμίστηκαν, μειώνοντας την παραγωγικότητα. Αν δεν γίνει κάποια αποκατάσταση, θα ακολουθήσουν και άλλα 140 εκατομμύρια εκτάρια τα επόμενα 20 χρόνια αυτήν την υποβάθμιση, σύμφωνα με τον FAO (Food and Agriculture Organisation 1992).

Και …

Ερημοποίηση

Το 35% του

Ελλαδικού

χώρου

βρίσκεται σε

υψηλό κίνδυνο

ερημοποίησης

ή έχει ήδη

ερημοποιηθεί

Επίσης:

Πολυτεμαχισμός γεωργικής γης στην Ελλάδα: γιατί;

Κτηματολόγιο, χρήσεις γης, πολιτική γης

Επίσης:

Πολυτεμαχισμός γεωργικής γης στην Ελλάδα: γιατί;

Κτηματολόγιο, χρήσεις γης, πολιτική γης

Παράγοντες που επιδρούν στο φαινόμενο της ερημοποίησης στην Ελλάδα

1. Οι ημιερημικές κλιματικές συνθήκες, που επηρεάζουν το 54% της χώρας

2. Τα φτωχά, πετρώδη και αβαθή εδάφη με μεγάλο δείκτη διαβρωσιμότητας

3. Η μη ομαλή τοπογραφία και οι μεγάλες κλίσεις του εδάφους

4. Η έντονη υποβάθμιση και καταστροφή της βλάστησης από την υπερεκμετάλλευση των εδαφών και τις συχνές πυρκαγιές

5. Η έλλειψη ορθολογικής εκμετάλλευσης των υδατικών πόρων

6. Η συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας του πληθυσμού στις πεδινές και παραθαλάσσιες περιοχές

7. Η έλλειψη μακροχρόνιας και σταθερής πολιτικής για τα δάση, που προκλήθηκε από τις συχνές περιόδους πολιτικής αστάθειας και τις καταλήψεις από ξένες δυνάμεις

8. Τα μεγάλα συγκοινωνιακά και ενεργειακά έργα που θέτουν σε κίνδυνο την συνοχή και την υγεία των δασών και των δασικών εκτάσεων

Κριτική στη συμβατική προσέγγιση της Γεωργικής Οικονομικής

Η συμβατική οικονομική ανάλυση των συστημάτων καλλιέργειας συνεχίζει να αγνοεί σε μεγάλο βαθμό το κόστος που συνδέεται με την εξάντληση των φυσικών πόρων, καθώς και τη ρύπανση και άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δράσεων των γεωργών.

Ειδικότερα, οι εκτιμήσεις του γεωργικού εισοδήματος με βάση τις συμβατικές μεθόδους κοστολόγησης, μειονεκτούν τουλάχιστον σε τρία σημεία:

1. λίγη προσοχή δίνεται στη συμβολή των φυσικών πόρων στην παραγωγή τροφίμων και τη γεωργική παραγωγή

2. δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις της γεωργικής παραγωγής στο περιβάλλον και

3. οι έννοιες της απόσβεσης, της συντήρησης και της αντικατάστασης δεν εφαρμόζονται στο φυσικό κεφάλαιο

Βασικές Έννοιες

Γεωργική Επιχείρηση:

Η οικονομική παραγωγική μονάδα που συνδυάζει παραγωγικούς συντελεστές για να παράγει προϊόντα και υπηρεσίες

Σύστημα Παραγωγής:

Κάθε συνδυασμός παραγωγικής αξιοποίησης των συντελεστών παραγωγής

Κλάδοι Παραγωγής:

Κλάδοι φυτικής και ζωικής παραγωγής

Χαρακτηριστικά των γεωργικών επιχειρήσεων

I. Το μέγεθος

II. Ο Τεχνικοοικονομικός Προσανατολισμός

III. Ο εμπορικός προσανατολισμός και ο βαθμός εκχρηματισμού

IV. Η μορφή οργάνωσης και η νομική μορφή

1. Η Χρησιμοποιούμενη Γεωργική Έκταση (ΧΓΕ)

2. Ο αριθμός των παραγωγικών Ζώων (ΖΜ)

3. Οι απαιτούμενες Μονάδες Ανθρώπινης Εργασίας (ΜΑΕ)

4. Η συνολική αξία της γεωργικής παραγωγής (σε ευρώ)

5. Το οικονομικό μέγεθος (η Τυπική Εκροή σε ευρώ)

6. Η αξία του επενδεδυμένου κεφαλαίου (σε ευρώ)

Ι. Το Μέγεθος

Κριτήρια προσδιορισμού του μεγέθους μιάςγεωργικής εκμετάλλευσης

1. «Χρησιμοποιούμενη Γεωργική Έκταση (ΧΓΕ)» =

Καλλιεργούμενη Γη + Μόνιμοι Βοσκότοποι + Λιβάδια +Οικογενειακοί Λαχανόκηποι (+ Αγραναπαύσεις)

Πλήθος Εκμεταλλεύσεων κατά τάξεις φυσικού μεγέθους της ΧΓΕ

Πηγή: Eurostat

Περισσότερες από τις μισές: κάτω των 20 στρ.Εκμ. με >300 στρ: 16.080 ή 2,3% του συνόλου (2016)

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

1,000,000

2005 2007 2010 2013 2016

1000+ στρ.

500-999 στρ.

300-499 στρ.

200-299 στρ.

100-199 στρ.

50-99 στρ.

20-49 στρ.

έως 20 στρ.

Χωρίς Γ. Γη

2. Το Ζωικό Κεφάλαιο εκφρασμένο σε Ζωικές Μονάδες (ΖΜ)

Συντελεστές μετατροπής των Ζώων σε ΖΜ

Η Ελληνική Κτηνοτροφία

2005 2007 2010 2013 20162005-2016

Σύνολο ΖΜ 2.479.650 2.626.560 2.406.520 2.142.980 2.102.870 -15,2%

Εκμ/σεις με Ζώα 403.400 371.250 268.210 251.480 238.520 -40,9%

Μέσο Μέγεθος (ΖΜ ανά εκμ/ση)

6,15 7,07 8,97 8,52 8,82

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

1,000,000

2005 2007 2010 2013

> 500

100-499.9

50-99.9

20-49.9

15-19.9

10-14.9

5-9.9

< 5

Χωρίς ΖΜ

Πλήθος Εκμεταλλεύσεων κατά τάξεις μεγέθους του Ζωικού Κεφαλαίου (Ζωικές Μονάδες)

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

Η εργασία υπολογίζεται σε ανθρωποημέρες ή ανθρωποώρες ενός κανονικού ενήλικα ανθρώπου που απαιτούνται συνολικά για όλες τις καλλιεργητικές εργασίες σε μια γεωργική επιχείρηση στη διάρκεια ενός έτους.

Ο δείκτης εκφράζεται σε Ετήσιες Μονάδες Εργασίες (Ε.Μ.Ε.) ή Μονάδες Ανθρώπινης Εργασίας (Μ.Α.Ε.).

3. Η Ανθρώπινη Απασχόληση στη Γεωργία

Η Eurostat ορίζει τη ΜΑΕ ως εξής:

“H 1 MAE αντιστοιχεί στην εργασία που εκτελείται από ένα άτομο που απασχολείται πλήρως σε γεωργική εκμετάλλευση.

Πλήρης απασχόληση σημαίνει τις ελάχιστες ώρες που απαιτούνται από τις σχετικές εθνικές διατάξεις που διέπουν τις συμβάσεις εργασίας. Εάν οι εθνικές διατάξεις δεν αναφέρουν τον αριθμό των ωρών, τότε οι 1.800 ώρες θεωρούνται ως οι ελάχιστες ετήσιες ώρες εργασίας. Αυτές ισοδυναμούν με 225 εργάσιμες ημέρες, με οκτώ ώρες η κάθε μία.”

(http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained)

Ο ορισμός της ΜΑΕ

Στο Δίκτυο Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης (γνωστό και ως RICA ή FADN)

η Μ.Α.Ε. ορίζεται ως η εργασία ενός ικανού για εργασία ανθρώπου, ηλικίας 18-64 ετών που δουλεύει 280 ημερομίσθια ετησίως ή 2.240 ώρες

Επίσης,

Ανθρώπινη Απασχόληση (ΜΑΕ) κατά τάξεις μεγέθους των εκμεταλλεύσεων

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

2005 2007 2010 2013

1000+ στρ.

500-999 στρ.

300-499 στρ.

200-299 στρ.

100-199 στρ.

50-99 στρ.

20-49 στρ.

έως 20 στρ.

Χωρίς Γ. Γη

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

Χωρίς Γ. Γη

έως 20 στρ.

20-49 στρ.

50-99 στρ.

100-199 στρ.

200-299 στρ.

300-499 στρ.

500-999 στρ.

1000+ στρ.

Μ.Ο.

2005

2007

2010

2013

Μέσο Μέγεθος (σε ΜΑΕ) κατά τάξεις μεγέθους των εκμεταλλεύσεων

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

0,720,65

Είναι το άθροισμα της αξίας παραγωγής όλων των προϊόντων της εκμετάλλευσης, δηλ.

Σpiqi

Όπου: pi η τιμή του προϊόντος (i)

και qi η ποσότητα του προϊόντος (i)

4. Η συνολική αξία της γεωργικής παραγωγής (σε ευρώ)

Οικονομικό Μέγεθος = Τυπική Εκροή όλων των προϊόντων, σε ευρώ

Τυπική Εκροή (ΤΕ) ή Standard Output ενός προϊόντος:

Η μέση χρηματική αξία της γεωργικής παραγωγής σε τιμές παραγωγού, σε ευρώ ανά εκτάριο ή ανά κεφαλή ζώου.

Η αξία αυτή υπολογίζεται σε περιφερειακό επίπεδο ως μέσος όρος μιας πενταετίας.

Το άθροισμα όλων των ΤΕ σε μια εκμετάλλευση, είναι ένα μέτρο του συνολικού οικονομικού μεγέθους της.

5. Το Οικονομικό Μέγεθος μιάςεκμετάλλευσης

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

Τυπική Εκροή (€)

Πλήθος Εκμεταλλεύσεων

κατά τάξεις οικονομικού μεγέθους

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

2005 2007 2010 2013 2016

500000+

250000-499999

100000-249000

50000-99999

25000-49999

15000-24999

8000-14999

4000-7999

2000-3999

<2000

6. Αξία Επενδεδυμένου Κεφαλαίου

Επενδεδυμένο Κεφάλαιο στη μέση εκμ/ση κάθε ΤΟΠ(Αξία Εδάφους και Κεφαλαίου, €)

Πηγή: ΔΙΓΕΛΠ, 2013

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

200,000

Από την Τυπική Εκροή (ΤΕ) προσδιορίζεται και η παραγωγική εξειδίκευση μιας εκμετάλλευσης, που ονομάζεται Τεχνικοοικονομικός Προσανατολισμός (ΤΟΠ).

Εάν μιά εκμετάλλευση έχει πολλούς κλάδους παραγωγής, ο κλάδος παραγωγής με ΤΕ > 2/3 της συνολικής ΤΕ προσδιορίζει και τον ΤΟΠ στον οποίο θα ενταχθεί η εκμετάλλευση αυτή.

ΙΙ.Ο Τεχνικοοικονομικός Προσανατολισμός

(ΤΟΠ)

Ετήσια δειγματοληπτική έρευνα.

Στην Ελλάδα πραγματοποιείται σε δείγμα 4245 εκμ/σεων οι οποίες αντιπροσωπεύουν όλες τις εκμ/σεις με οικονομικό μέγεθος > 4000 €, δηλ. τις μισές περίπου εκμ/σεις της χώρας (347.339). Με άλλα λόγια από την έρευνα εξαιρούνται οι πάρα πολύ μικρές.

Στις εκμ/σεις που συμπεριλαμβάνονται στο ΔΙΓΕΛΠ αντιστοιχεί το 91% της συνολικής ΧΓΕ, το 82% των συνολικών ΜΑΕ και το 93% της συνολικής ΤΕ της χώρας.

Το Δίκτυο Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης

(ΔΙΓΕΛΠ ή FADN ή RICA)

Παραγωγική Εξειδίκευση των Γεωργικών Εκμ/σεων(Τεχνικοοικονομικοί Προσανατολισμοί, 2015)

40.1%

17.2%

9.7%

5.4%

4.6%

3.4%

2.0%

1.2%

1.1%

1.1% 1.5%

3.2%1.1%

1.2%2.0%

2.8%0.2% Ελαιοκομία

Λοιπές Αροτραίες Καλλ.

Λοιπές Μόνιμες Καλλ.

Πολυκαλλιέργειες

Δημητριακά

βαμβάκι

Εσπεριδοειδή

Καπνός

Κρασιά

Κηπευτικά-Άνθη

Μικτή Φυτική-Ζωική Παραγωγή

Πρόβατα

Αίγες

Βοοειδή

Συνδυασμός Εκτροφών

Μικτή Εκτροφή Μηρυκαστικών

Χοίροι-Πτηνά

12%

ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων ΟΣΔΕ 2015

Αυτοκατανάλωση

Οικογενειακές γεωργικές εκμ/σεις σύγχρονης μορφής

Γεωργικές Επιχειρήσεις

ΙΙΙ.Ο Εμπορικός Προσανατολισμός και ο

Βαθμός Εκχρηματισμού

Αυτοκατανάλωση στα αγροτικά νοικοκυριά

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

1,000,000

2005 2007 2010 2013

Eκμ/σεις των οποίων τα νοικοκυριά καταναλώνουν >50% της συνολικής τους παραγωγής

Αριθμός Γεωργ.Εκμ/σεων

3%10% 16% 18%

Παράδειγμα: η αυτοκατανάλωση σε 56 γ. εκμ. του Νομού Ηλείας, που παράγουν πορτοκάλια, λάδι και μανταρίνια (2016)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

0 20 40 60 80 100 120 140 160

Συνολική Έκταση εκμ/σης (στρέμματα)

Αξία αυτοκατανάλωσης / Ακαθ. Αξία Παραγωγής

ΙV.Η μορφή οργάνωσης και η νομική μορφή

Πηγή: Eurostat, Farm Structure Survey

2005 2007 2010 2013 2016

Ατομικές 833,080 859,510 722,400 708,700 684,250

Νομικά Πρόσωπα 510 640 660 800 650

Συλλογικές 0 0 0 0 0

Κοινή Διαχείριση Γης 0 0 0 0 50

ΣΥΝΟΛΟ 833,590 860,150 723,060 709,500 684,950