Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.Μανώλης Αναγνωστάκης

Στοιχεία Ποιήματος

• Τίτλος: Τοπική και χρονική τοποθέτηση Θυμίζει ανάλογους τίτλους σε ποιήματα του Καβάφη και

Σεφέρη (π.χ. Μέρες του 1896, Μέρες του Ιουνίου του 41’)

• Ποιητική Συλλογή: «Ο Στόχος»• Χρόνος: 1969 (στα χρόνια της χούντας στην Ελλάδα)• Τόπος: Θεσσαλονίκη (όμως οι παρατηρήσεις του ποιητή

αφορούν όλη την Ελλάδα)

Κεντρικός Άξονας - Θέμα

• Η καταγγελία του δικτατορικού καθεστώτος και των κάλπικων μορφών ζωής που τα καθεστώτα αυτά εκτρέφουν.

• Επιτυγχάνεται μέσω: της πικρής σάτιρας της δικτατορικής Ελλάδας Της επισήμανσης πως τα όνειρα για καλύτερες μέρες

διαρκώς διαψεύδονται.

Αφηγηματική τεχνική:Κυκλικός τρόπος παρουσίασης

Παρελθόν(flash back)

Παρόν

Παρόν

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά!

Οδός Αιγύπτου : • Η οδός του ποιητή που έζησε τα παιδικά του χρόνια.Συμβολίζει τη Θεσσαλονίκη και ολόκληρη την Ελλάδα του 1969

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την οδό αυτή ως σημείο αναφοράς για να δείξει τις αλλαγές που έχει υποστεί ολόκληρη η Ελλάδα

Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας ΣυναλλαγώνΤουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.

– Μέγαρα Τράπεζας Συναλλαγών – Τουριστικά γραφεία– Πρακτορεία μεταναστεύσεως

«Τώρα» Θεσσαλονίκη: πολυσύχναστη εμπορική πόλη ΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ

Είναι μια ζωή συναλλαγής, τουριστικοποίησης, μετανάστευσης τρεις έννοιες αρνητικά φορτισμένες

Υποβάλλει σύγκριση με άλλες εποχές: παλαιότερα ήταν διαφορετική η πόλη (και ολόκληρη η Ελλάδα)

Μέγαρο Τράπεζας Συναλλαγών Υψώνεται το μέγαρο της τράπεζας μεγάλο, επιβλητικό

Δεν υπάρχουν τράπεζες συναλλαγών όλες οι τράπεζες ασχολούνται με συναλλαγές:

1. Υποδηλώνονται όλων των ειδών οι συναλλαγές (αγοραπωλησίες) και οι που γίνονται στα χρόνια της δικτατορίας:

ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΠΙΠΕΔΟ - οικονομικές - ιδεολογικές - πολιτικές Εννοείται κάτι πολύ περισσότερο από τις οικονομικές δραστηριότητες:- Συμβιβασμοί για κέρδος- Εξαγορά συνειδήσεων- Ξεπούλημα αξιών- Ρουσφέτια

2. Δίνουν μια ψεύτικη εικόνα ευημερούσας κοινωνίας – βιτρίνα προόδου

• Τουριστικά Γραφεία Γεμίζει η Ελλάδα ξένο κόσμο που εισάγει νέα ήθη, νέες συνήθειες Χάνεται η ελληνική φυσιογνωμία

αλλοτρίωση

• Πρακτορεία Μεταναστεύσεως Μετανάστευση― φοβερή πληγή για την Ελλάδα Οι Έλληνες μεταναστεύουν για μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό αφού

στην Ελλάδα:- Οικονομικά προβλήματα για τα οποία η χούντα αδιαφορεί- Ανελεύθερο καθεστώς Υποβάθμιση ζωής Εθνική ταπείνωση: η Ελλάδα διώχνει τα παιδιά της

Η χώρα παραδίδεται στους ξένους και οι καλύτεροι φεύγουν

Πλαστή εικόνα ευημερίας

• Την εικόνα αυτή προσπαθεί να προωθήσει η δικτατορία για να αποπλανήσει τους ανθρώπους από το πραγματικό πρόβλημα:

• ΑΝΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ• ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ

Συναλλαγή, Μετανάστευση, Μετανάστευση

• Πίσω από την πλαστή εικόνα ευημερίας βρίσκεται:- Η ηθική εξαθλίωση- Η έκπτωση αξιών- Η αλλοτρίωση- Το ξεπούλημα των πάντων για το κέρδος

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε απότα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.

Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατεΤώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,

«Τώρα» Παρόν – 1969 – Δικτατορία των

Συνταγματαρχών

ΤΟΤΕ- τα παιδικά χρόνια του ποιητή

Μετάβαση από το παρόν στο παρελθόνΤεχνική• Αφήνεται να νοηθεί ότι τα στοιχεία που δεν

υπάρχουν πλέον στο παρόν, υπήρχαν στο παρελθόν

• Μέσα που χρησιμοποιεί:- Αντιθέσεις προς το παρόν- Υπαινιγμοί

Νοσταλγία του παλιού τρόπου ζωής των παιδιών ΤΟΤΕ

• Έπαιζαν αμέριμνα στους δρόμους των γειτονιών

• Γελούσαν• Έλεγαν τα μυστικά τους το ένα

στο άλλο, εμπιστεύονταν.

ΤΩΡΑ

• Δεν μπορούν να παίξουν λόγω της τροχαίας κίνησης.

• Δεν γελάνε πια.• Έγιναν επιφυλακτικά• Χάθηκε η εμπιστοσύνη• Ακόμα και τα παιδιά έγιναν

καχύποπτα αυτούς τους δύσκολους καιρούς.

Γιατί;

Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότεΠλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,

Βαριές αρρώστιες, πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί θωρακισμένοι στρατιώτες

Κατοχή Αντίσταση Εμφύλιος Χούντα Πόλεμος

Πολλοί από τους συντρόφους του ποιητή δεν επέζησαν. Χάθηκαν είτε στην αντίσταση είτε στον εμφύλιο.

• Γενιά του πατέρα: Έζησε δύσκολες εποχές: Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, εθνικός διχασμός, τραγωδία της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922, δικτατορία του Μεταξά (1930-1936)

• Όραμα ενός καινούριου κόσμου: Οι γονείς ήλπιζαν ότι τα παιδιά τους θα ζούσαν καλύτερες μέρες, ότι θα δικαιώνονταν οι αγώνες τους και θα δημιουργείτο ένας κόσμος ειρηνικός, δίκαιος, αδελφωμένος, ευτυχισμένος.

Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες

«δεν έχει σημασία»: Ειρωνεία, σαρκασμός, πικρία : Αυτό είναι που έχει σημασία: • Το ότι δεν ήρθαν καλύτερες μέρες.• Οι ελπίδες τους για ένα καλύτερο μέλλον διαψεύστηκαν κυρίως στον εμφύλιο και κατά την

περίοδο της δικτατορίας του 1967.

Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν

Διφορούμενο συναίσθημα:• Υπάρχει ελπίδα αλλά είναι μακρινή και αβέβαιη ότι θα σταματήσει η διάψευση των

ονείρων και θα έρθουν καλύτερες μέρες. Ότι τουλάχιστον οι επόμενες γενιές θα δουν τα όνειρά τους να πραγματοποιούνται.

• Άρα υπάρχει αμφιβολία !• ΟΜΩΣ δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί το όραμα για μια καλύτερη ζωή.

λένε το μάθημα οι ίδιοι στα παιδιά τουςΕλπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα

Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιώντων παιδιών τους.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΑΧΑΡΟ ΠΑΡΟΝ

Επιστροφή στο παρόν, στην άχαρη αλλοτριωμένη πραγματικότητα

• Καθημερινή Συναλλαγή σε όλα τα επίπεδα (εμπορευματοποίηση των πάντων):

Σχέσεις των ανθρώπων Ανέντιμες αγοραπωλησίες Εκμετάλλευση Συμβιβασμός Εξαγορά, αλλοτρίωση συνειδήσεων

Η επανάληψη του ρήματος συναλλάσσομαι και στα τρία ρηματικά πρόσωπα δείχνει ότι η αλλοτρίωση είναι καθολική.

Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεταιη Τράπεζα Συναλλαγών

- εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεται-

Τουρισμός: υποβάθμιση ζωής, αλλοτρίωση εθνικής συνείδησης και ταυτότητας Μετανάστευση: πληγώνει το έθνος αφού φεύγουν τα πιο ζωτικά του στοιχεία

Η επανάληψη του ρήματος μεταναστεύω και στα τρία ρηματικά πρόσωπα δείχνει ότι η αλλοτρίωση είναι καθολική.

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως-εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-

• Ποιητής: Σεφέρης • Το στίχο αυτόν ο Αναγνωστάκης τον δανείζεται από το Σεφέρη ο οποίος πληγώθηκε από

τη δικτατορία του Μεταξά και ο Αναγνωστάκης το βρίσκει επίκαιρο • Εκφράζονται παρόμοια συναισθήματα πίκρας και απογοήτευσης για το κατάντημα της

Ελλάδας• Γιατί η σύγχρονη Ελλάδα (1969) πληγώνει;

Στρατοκρατία Αστυνομοκρατία Καταπίεση Ανελευθερία Γεμάτη τουρίστες (αλλοτρίωση) Μεταναστευτικό ρεύμα, οι ντόπιοι φεύγουν Εμπορευματοποίηση των πάντων Απώλεια της εθνικής περηφάνιας και συνείδησης Έκπτωση των αξιών Υποβάθμιση του ιστορικού παρελθόντος Εθνική ταπείνωση

Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής

 Οι ομορφιές της Ελλάδας είναι μόνο βιτρίνα για να διευκολύνεται ο τουρισμός, η μετανάστευση, οι συναλλαγές.

Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές

 Ωραία Νησιά:• τόπος εξορίας των

αντιφρονούντων• τόπος επισκέψεων των

τουριστών.

Ωραία Γραφεία:• Γραφεία Χούντας• Γραφειοκρατεία• Εκεί γίνονται: συναλλαγές ανακρίσεις φακέλλωμα των πολιτών

Ωραίες Εκκλησίες: • Η εκκλησία δεν αντέδρασε

στην δικτατορία • Συνεργάστηκε μαζί της. • Στο όνομα της εκκλησίας

καταδιώκονταν οι αντιστασιακοί.

• Πίσω από τη φαινομενική εικόνα της ευημερίας και του εκσυγχρονισμού κρύβεται η αθλιότητα της αλλοτρίωσης, της συναλλαγής.

• Με το επίθετο «ωραία» ο ποιητής ειρωνεύεται την τακτική του δικτατορικού καθεστώτος να υποστηρίζει ότι τα πάντα στη χώρα είναι ωραία, ότι οι πολίτες ευημερούν.

•  Το «σλόγκαν» της δικτατορίας:«ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ»• Ο ποιητής χρησιμοποιεί σαρκαστικά το σύνθημα αυτό

παραλείποντας την τελευταία λέξη.• Αγανάκτηση ποιητή για το κατάντημα της πατρίδας του

εξαιτίας των δικτατόρων εκμεταλλεύονται στο εθνικό και θρησκευτικό συναίσθημα του ελληνικού λαού.

ΑΠΟ ΒΛΑΚΕΙΑΕλλάς· πυρ! Ελλήνων· πυρ! Χριστιανών· πυρ!Τρεις λέξεις νεκρές. Γιατί τις σκοτώσατε;

Η Ελλάς των Ελλήνων.

Χαρακτηριστικά ποίησης του Αναγνωστάκη

• Έντονα πολιτικός και κοινωνικός χαρακτήρας• Ειρωνική – σαρκαστική διάθεση• Πεζολογία – λέξεις καθημερινής ομιλίας• Λιτότητα• Υπαινικτικότητα• Πικρή, απαισιόδοξη διάθεση

Τεχνική Ποιήματος

• Ελεύθερος στίχος• Απλό και λιτό ύφος• Πεζολογικό• Επαναλήψεις• Ειρωνεία/σαρκασμός• Υπαινιγμοί/Συμβολισμοί

Συμβολισμοί ποιήματος• Οδός Αιγύπτου Θεσσαλονίκη = ολόκληρη η Ελλάδα.

• Τράπεζα Συναλλαγών = είναι η συναλλαγή σε όλα τα επίπεδα

• Πρακτορεία Μεταναστεύσεως = μεταναστευτικό ρεύμα ως αποτέλεσμα της κακοδιοίκησης της χούντας

• Τουριστικά Γραφεία = Τουρισμός στην Ελλάδα που αλλοτριώνει τους ανθρώπους

• Βαριές αρρώστιες, πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί = δύσκολες ιστορικές συνθήκες που έζησε η Ελλάδα

(κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος)

• Θωρακισμένοι στρατιώτες = στρατιωτική δικτατορία (1967-1974)

Τομείς στους οποίους ασκείται κριτική στο ποίημα

Το ποίημα κινείται σε δύο χρονικά επίπεδα (το παρόν και το παρελθόν με επίκεντρο την οδό Αιγύπτου). Το επίπεδο του

παρόντος διαγράφεται πιο ρητά ενώ το επίπεδο του παρελθόντος συνάγεται έμμεσα κατά τη διαδρομή του ποιήματος. Με βάση τους

υπαινιγμούς που γίνονται και τις αντιθέσεις προς το παρόν, προσπαθήστε να ανασυνθέσετε την εικόνα του παρελθόντος.

ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

ΠΑΡΟΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Οδός Αιγύπτου

ΠΡΙΝ• Παιδιά που παίζουν στη γειτονιά και

γελούν, εμπιστεύονται το ένα το άλλο – γενικότερα

• Πρόσφορα επαγγέλματα κυρίως παραδοσιακά

• Ψυχική επαφή ανθρώπων και μοίρασμα πόνου, χαράς, ονείρων

• Ελπίδες για καλύτερο αύριο, καλύτερη κοινωνία,

• Αγώνες σκληροί για να έρθουν αυτές οι καλύτερες μέρες (κατοχή, αντίσταση)

• Ανόθευτη θρησκευτική πίστη

ΣΗΜΕΡΑ • Πλήρης εξαστισμός (Μέγαρο) –

σύγχρονη μεγαλούπολη, οι δρόμοι γεμάτοι τροχοφόρα

• Τράπεζες, τουριστικά γραφεία• Αφιλόξενο περιβάλλον για τα παιδιά• Άνθρωποι αποξενωμένοι• Κοινωνική και εθνική εξαθλίωση

(μετανάστευση, τουρισμός, δικτατορίας)

• Διάψευση ελπίδων• Εκμετάλλευση θρησκευτικού

αισθήματος των Ελλήνων

Το ποίημα κινείται επίσης σε δύο νοηματικά επίπεδα. Το πρώτο διακρίνεται εύκολα με μια πρώτη ανάγνωση. Ποιο είναι το

δεύτερο στο οποίο στοχεύει το ποίημα;

Νοηματικά επίπεδα

Σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα

Καταγγελία ΣτρατιωτικήςΔικτατορίας

Περιγραφή της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας

•Τοπογραφικές αλλαγές εξαιτίας της ανάπτυξης •Εικόνα πλήρους εξαστισμού της Ελλάδας:-Ψηλά κτίρια- Πολυσύχναστοι δρόμοι- Τουρισμός-Τράπεζες

•Βιτρίνα της ανάπτυξης μέσα στο πλαίσιο της εμπορευματοποίησης.

•Σαρκαστική καταγγελία χούντας για:Τις καταλυτικές αλλαγές που επήλθαν στα ήθη και στην κοινωνικοπολιτική και οικονομική ζωή της Ελλάδας

Την προώθηση ενός συστήματος εκμετάλλευσης, εμπορευματοποίησης των πάντων, διάβρωσης και αλλοτρίωσης συνειδήσεων ώστε οι Έλληνες να ξεχνουν το πραγματικό πολιτικό πρόβλημα, δηλαδή τη στέρηση της ελευθερίας

Την κοινωνική εξαθλίωση (φτώχια, μετανάστευση) την οποία προκάλεσαν στον ελληνικό λαό

Την πικρία για τη διάψευση ελπίδων για καλύτερες μέρες

Καταγγελία στρατιωτικής δικτατορίας