ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ (Ψ652)ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Α. Στογιαννίδου

ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011

ΜΕΡΟΣ Β: ΕΦΑΡΜΟΓΕΣΔιάλεξη σε ειδική θεματική

Δωροθέα ΛοΐζουΥποψήφια Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

Η Συμβουλευτική Ομηλίκων αναφέρεται στηπροσφορά στήριξης, παρηγοριάς, ηρεμίας, φιλίας μέσασε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από σχέσειςισότητας και αμοιβαιότητας από άτομα όμοιας ηλικίαςΗ συμβουλευτική στήριξη από τους συνομηλίκουςπηγάζει από την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να δρασυνεργατικά και φιλικά στις σχέσεις του μεσυνομήλικα άτομα

υποστήριξη συνομηλίκωνπροώθηση της προσωπικής ανάπτυξηςτων παιδιών που λειτουργούν ως«σύμβουλοι» αλλά και των παιδιών πουζητούν βοήθειαπροώθηση του θετικού κλίματος στην τάξη,το σχολείο, το όποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα,την όποια εκπαιδευτική βαθμίδα

Η ύπαρξη στενών σχέσεων με άτομα της ομάδαςτων συνομηλίκων μπορεί να συμβάλει στηναπομάκρυνση των πιο σοβαρών συνεπειών τουάγχους και της πίεσηςΌταν βρισκόμαστε σε δύσκολες καταστάσεις,αρχικά στρεφόμαστε σε συνομήλικά μας άτομα γιαβοήθεια, υποστήριξη και κατανόησηΟι συνομήλικοι μοιράζονται με μας μια κοινή«ιστορία» και ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιοΣυχνά, οι συνομήλικοι είναι σε θέση νααφιερώσουν χρόνο και να προσφέρουν το ρόλοτου ακροατή και του υποστηρικτή σε άτομα πουαντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις ή σεστιγμές που η επαγγελματική βοήθεια δεν είναιδιαθέσιμη

Επιτρέπει στα παιδιά να γίνουν υπεύθυνα άτομα καιυπεύθυνα μέλη του κοινωνικού συνόλουΟι συνομήλικοι είναι σε θέση να πλησιάσουν τουςχαμηλών τόνων συμμαθητές τουςΗ Συμβουλευτική Ομηλίκων μπορεί να αποτελέσει χρήσιμηβοήθεια σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείςΟι εκπαιδευτικοί αξιοποιώντας μαθητές ως συμβούλουςομηλίκων, είναι σε θέση να δημιουργήσουν έναπεριβάλλον φροντίδας και υποστήριξης στο πλαίσιο τηςσχολικής κοινότηταςΗ ποιότητα των σχέσεων με τους συνομηλίκους τους , οιρόλοι που υιοθετούν οι σύμβουλοι ομηλίκων σε σχέση μετους συμμαθητές τους και το αίσθημα ευθύνης πουνιώθουν απέναντι στην κοινότητα, θα επηρεάσει τηναυτοεικόνα τους, την αίσθηση που έχουν για τους άλλουςκαθώς και τη δομή του κοινωνικού κόσμου

Νιώθουν την ανάγκη να έχουν σχέσεις τρυφερότηταςΈχουν την ανάγκη να αποκτήσουν την εμπειρία του νααναλαμβάνουν την ευθύνη τόσο για τον εαυτό τους όσοκαι για τους άλλους με τρόπους κατάλληλους για τηνηλικία τουςΚατανοούν καλύτερα τον εαυτό τους και τους άλλους, Γίνονται Καλύτεροι ακροατές, Μαθαίνουν και ενισχύουν τις Επικοινωνιακές τους δεξιότητες, Μαθαίνουν να διαχειρίζονται και να επιλύουν συγκρούσεις Κ.α.

Συναισθηματική στήριξηφιλική διάθεση επίλυση συγκρούσεων συμβουλευτικές προσεγγίσεις

Παιδεία

Παροχή εκπαιδευτικών πληροφοριών

Παιδιά ΈφηβοιΜετέφηβοιΜειονοτικές ομάδεςΗλικιωμένα άτομακ.α

Προσπάθεια να επιλυθούν προβλήματα στους εξής τομείς:ΚοινωνικόΣυναισθηματικόΠροσωπικόΜαθησιάκο

Να παρέχει στους μαθητές τη δυνατότητα να δημιουργήσουνμε τους συνομηλίκους τους σχέσεις ουσιαστικές,πουβασίζονται στο αμοιβαίο ενδιαφέρονΝα εκπαιδεύσει τους μαθητές σε δεξιότητες συμβουλευτικήςμε τις οποίες θα μπορούν να παρέχουν βοήθεια στουςσυμμαθητές τουςΝα βοηθήσει τους καινούριους μαθητές να προσαρμοστούνκαι να ενσωματωθούν γρηγορότερα στην σχολική ομάδαΝα παρέχει στους συνομηλίκους -στο πλαίσιο της σχολικήςκοινότητας- υπηρεσίες υποστήριξης, όπως ακαδημαϊκήβοήθεια, επίλυση προβλημάτων, διαμεσολάβηση σε ζητήματαπου τους απασχολούν και υπηρεσίες πληροφόρησης

Να λειτουργήσει επικουρικά προς το έργο τουδασκάλου, αν επιτραπεί στους συμβούλουςομηλίκων να χρησιμοποιήσουν κάποια διδακτικήώρα για να συζητήσουν ένα θέμα που απασχολείτην τάξηΝα βοηθήσει παιδιά που βιώνουν έντονη μοναξιά ήαπόρριψη από τους συμμαθητές τουςΝα αναπτύξει και να προάγει τις ηγετικέςικανότητες και τις διαπροσωπικές ικανότητες τωνμαθητών, καθώς και την αυτοεκτίμηση τουςΝα δημιουργήσει ένα σχολικό κλίμα στο οποίο όλοιοι εμπλεκόμενοι θα επιδεικνύουν το ενδιαφέροντους για τους άλλους

Συνεργατική ομαδική εργασία«Κυκλικός χρόνος»«Ενεργώ σαν φίλος»Διαχείριση συγκρούσεων / Διαμεσολάβηση Καθοδήγηση Ομηλίκων

Σε ένα συνεργατικό σχολικό περιβάλλον, και μέσααπό δομημένες δραστηριότητεςσυμπεριλαμβανομένων εκείνων που θα τα βοηθήσουννα αντιμετωπίζουν τις μεταξύ τους διαμάχες, ταπαιδιά κατακτούν τις δεξιότητες της συνεργασίαςΑποκτούν εμπειρίες διαφόρων ρόλων μέσα στηντάξη (λήψη ηγετικού ρόλου στην ομάδα, καταγραφήτων αποφάσεων της ομάδας, αποσαφήνιση τωνστόχων της ομάδας, η επίλυση προβλημάτων)οι μαθητές τους ανταποκρίνονται με ενθουσιασμόστις προκλήσεις της ομαδικής εργασίας και δρουν μευπευθυνότητα και με ενδιαφέρον για τους άλλους

μειώνονται φαινόμενα προκαταλήψεωνΟι μαθητές επικοινωνούν, ανταλλάσσουνπληροφορίες και διανέμουν τον όγκο τηςεργασίας με στόχο να επιτευχθούν κοινοί στόχοιανά ομάδαΟι διαμάχες αποτελούν αντικείμενο συζήτησηςκαι καταβάλλονται προσπάθειες για τηνεπίλυσή τους

Τα παιδιά κάθονται σε κύκλους καισυμμετέχουν σε παιχνίδια καιδραστηριότητες που έχουν σχεδιαστεί μεστόχο την αύξηση της κατανόησης τουεαυτού τους και των άλλων, τηςαυτοεκτίμησης, της συνεργασίας, τηςεμπιστοσύνης και των δεξιοτήτωνακρόασηςοικοδόμηση της αυτοεκτίμησης τωνμαθητώναποτελεσματική επικοινωνία

Βασικοί στόχοιΝα βοηθήσει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουνότι και άλλοι αντιμετωπίζουν παρόμοιαπροβλήματα,Να αξιοποιήσουν τους ρόλους των«υποστηρικτών» ομηλίκων ως πρότυπουςρόλους,Να συζητούν θέματα προσωπικούενδιαφέροντος,Να ανακαλύψουν σχέσεις με ενήλικες καιομηλίκους,Να αναπτύξουν την αίσθηση του ανήκειν σεμια ομάδα,

στηρίζεται στις δεξιότητες βοήθειας που τα παιδιά κατακτούν στο πλαίσιο της καθημερινής τους αλληλεπίδρασης με τους φίλους και την οικογένειά τουςυποστήριξη στους ομήλικους τους μαθητές που αντιμετωπίζουν συναισθηματικά και κοινωνικά προβλήματα

οι σύμβουλοι ομηλίκων μεσολαβούν σε προβλήματα μαθητών, διευκρινίζουν ζητήματα και αναζητήσουν λύσειςστηρίζεται στην προσεκτική ακρόασηΣυμφωνία σε μια κοινά αποδεκτή λύση«win-win» experience: θετικές εμπειρίες «αμοιβαίου κέρδους»Δίκαιο αποτέλεσμα και για τις δύο πλευρές

Εστιάζει στο πρόγραμμα σπουδώνδομημένο υλικό που στοχεύει στον εμπλουτισμό της μάθησης του καθοδηγούμενου μαθητή

Συναίσθημα: Εκμάθηση λέξεων που αφορούν στα συναισθήματα, Σύνδεση λέξεων που εκφράζουν συναισθήματα με τις εξωτερικές εκφράσεις των άλλωνΣύνδεση Σκέψεων και Συμπεριφοράς: διάκριση σκέψεων από τα συναισθήματα, διάκριση πραγματικών γεγονότων από εικασίεςΤεχνικές Επίλυσης Κοινωνικών Προβλημάτων: βασικά στάδια της τεχνικής επίλυσης προβλημάτωνκ.α.

Προετοιμασία εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών Επιλογή των μαθητών που θα εκπαιδευθούν ως σύμβουλοι ομηλίκωνΔιαχείριση της υπηρεσίαςΔιοίκηση

περιγραφή προγράμματος, σκοπού και των επιμέρους στόχων σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότηταςΟφέλη για το σχολείο, το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους γονείςΣκιαγράφηση της εκπαίδευσηςΕκπαιδευτές που θα αναλάβουν δράση και χρηματικό κόστοςενεργοποίηση ενθουσιασμού συμμετεχόντων για να «κερδηθεί» η υποστήριξή τους

Προσέλκυση υποψηφίων συμβούλων: πληροφορίες για τη συμβουλευτική ομηλίκων και αίτημα ενδιαφέροντοςΑνακήρυξη υποψηφιοτήτων συμβούλων από τους μαθητέςΑνακήρυξη υποψηφιοτήτων συμβούλων από τους ενήλικες / εκπαιδευτικούς

Ορίζεται ένα άτομο που θα είναι υπεύθυνο για τη Συμβουλευτική Υπηρεσίαδημιουργείται μια διαχειριστική ομάδα που θα υποστηρίζει και θα συμβουλεύει το άτομο που θα είναι υπεύθυνο για τη λειτουργία της Συμβουλευτικής Υπηρεσίας

Οι ανάγκες είναι διαφορετικές σε κάθε υπηρεσία του προγράμματος συμβουλευτικής Προώθηση και δημοσιοποίηση της Συμβουλευτικής ΥπηρεσίαςΠροσβασιμότητα (πώς, που και πότε μπορούν να αναζητηθούν οι Σύμβουλοι Ομηλίκων)Διατήρηση αρχείου επισκεπτών (π.χ. ηλικία, φύλο, λόγοι αναζήτησης βοήθειας, αριθμός συναντήσεων μαθητών με τους συμβούλους). Εποπτεία

Ο/Η Ψυχολόγος σε θέση εκπαιδευτή,Ο/Η Εκπαιδευτικός σε θέση Συντονιστή, Η Ομάδα των Συνομηλίκων σε θέση Συμβούλου,Ο γονέας σε θέση ενισχυτή

Εκπαίδευση παιδαγωγώνΣχολές γονέωνΕποπτείαΑξιολόγηση

Θα πρέπει να:είναι εξοικειωμένος με τα βασικά χαρακτηριστικά της συμβουλευτικής διαδικασίας, δηλαδή να διαθέτει βασικές επικοινωνιακές δεξιότητες (π.χ. ενεργητική ακρόαση, ενσυναίσθηση) και συμβουλευτικές δεξιότητες, (π.χ. επίλυση προβλημάτων, λήψη αποφάσεων, κ.ο.κ)να δείχνει ζεστασιά και ανταποδοτικότητα, να εκφράζει ειλικρινές ενδιαφέροννα μην είναι κατευθυντικόςνα δείχνει προσοχή και σεβασμό στα παιδιά και στον κόσμο τους ανεξάρτητα από τις δίκες του θέσεις και αξίεςγνησιότητα και αυθεντικότηταενσυναίσθηση

ο μαθητής είναι ελεύθερος χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ελέγχει τις παρορμήσεις τουΕνσυναίσθησηΕνεργητική ακρόασηΠροσεκτική παρακολούθησηΣυνεργασίαΑναγνώριση και διαχείριση συναισθημάτωνΑυτογνωσία και αυτοεκτίμηση Αναγνώριση, αποδοχή και διαχείριση της διαφορετικότητας

Οι γονείς μέσω της εκπαίδευσής τους στην επικοινωνία θα μάθουν να είναι σε θέση:να ακούν το παιδί τους (ενσυναίσθητη κατανόηση), να κατανοούν τις ανάγκες του και τους στόχους της συμπεριφοράς του, να θέτουν όρια, να αντιμετωπίζουν συγκρούσειςνα έρθουν σε επαφή με το συναίσθημά τουςνα αποδεχτούν τόσο τον εαυτό τους όσο και το παιδί τουςνα δείχνουν έμπρακτα την εμπιστοσύνη τους στο παιδίκλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, εκτίμησης και αλληλοσεβασμού

Σχολείο-Εκπαιδευτικός

Οικογένεια-γονείς

Παιδί

Πρότυπα για τους ρόλους που καλούνται να φέρουν σε πέρας στην καθημερινή τους ζωή, Πρόσθετη βοήθεια σε ακαδημαϊκά θέματα (π.χ. μαθήματα), Φίλοι σε μοναχικά παιδιά, Διαμεσολαβητές συγκρούσεων, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, έκφραση συναισθημάτων, δημιουργία σχέσεων, βελτίωση του γενικότερου κλίματος του σχολείου,μείωση του ενδοσχολικού άγχους και της ενδοσχολικής βίαςΜοντέλα ρόλων που καταδικάζουν την κακοποίηση των μαθητών από μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά.

Σημασία της «δύναμης της ομάδας» στις καταστάσεις του εκφοβισμού- ρόλος των παρισταμένωννα διδαχθούν οι παριστάμενοι ότι μπορούν και (θα έπρεπε) να επεμβαίνουν για να υποστηρίξουν το θύμα όταν αντιληφθούν ότι αυτό εκφοβίζεταιαλλαγή της στάσης και της συμπεριφοράς των παιδιών που δεν εμπλέκονται στην κατάσταση

επιλογή μαθημάτων και προγράμματος σπουδών προσαρμογή στην φοιτητική ζωή συναισθηματική στήριξηπροσωπική και ομαδική συμβουλευτική σε ένα φιλικό περιβάλλονενσυναίσθητη κατανόησηενίσχυση του αυτοσυναισθήματος και μετριασμό του φόβου της αποτυχίαςΣυνεργασία φοιτητών συμβούλων-ομηλίκων και καθηγητών

ΣΥ.ΚΕ.ΟΜ. (Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στη Προσχολική Ηλικία) http://sykeom.ecd.uoa.gr/Δράσεις: Προσωπική επικοινωνία με τις συμβούλους ομηλίκων, Ατομική Ψυχολογική Συμβουλευτική, Σεμινάρια – Εργαστήρια, Έρευνες, Newsletter, Ημερίδες, κ.α.Εργαστήριο Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών- «από Φοιτητές για Φοιτητές» http://mpes.uoa.gr/peerΔράσεις: ατομική και διαδικτυακή συμβουλευτική

Η εκπαίδευση θα πρέπει να πραγματοποιείται από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό στο πλαίσιο μιας σειράς (γύρω στις 10 συναντήσεις) 45λεπτων συναντήσεων ή ωριαίων εργαστηρίωνΠρωτοβάθμια- Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: από τους δασκάλους- εκπαιδευτικούςΤριτοβάθμια Εκπαίδευση: από ψυχολόγους και παλαιότερους εθελοντές συμβούλους ομηλίκων

Βασικές δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας και συμβουλευτικής:Εισαγωγή στις βασικές αρχές και στη φιλοσοφία της συμβουλευτικής ομηλίκωνβασικές αρχές στη συμβουλευτική σχέση- εμπιστοσύνη στη σχέση εθελοντή συμβούλου ομηλίκων και συμβουλευόμενουσημασία της θετικής σκέψης μέσα σε μια συμβουλευτική σχέσηασκήσεις αντίληψηςΔεξιότητες επικοινωνίας. Δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης και προσεκτικής παρακολούθησης. Δεξιότητα παράφρασηςΚατάλληλες ερωτήσεις- χρήση των κλειστών και των ανοιχτών ερωτήσεων

Δεξιότητα της αυτοαποκάλυψηςΔεξιότητα παροχής πληροφοριών, Δεξιότητα της περίληψης,Δεξιότητες καταιγισμού ιδεώνΔεξιότητες της τεχνικής λήψης αποφάσεωνΔεξιότητες της στοχοθεσίαςΕνσυναίσθησηΔιαμεσολάβηση σε συγκρούσεις και επίλυσή τουςΕχεμύθεια και όριαΒιωματικός χαρακτήρας

Ικανότητα να δουλεύει συνεργατικά.Ενδιαφέρον για τους άλλους.Ικανότητα ένταξηςΕκτίμηση και σεβασμός στη διαφορετικότητα.ΕιλικρίνειαΑμεροληψία – Τιμιότητα.Εχεμύθεια- ΕμπιστευτικότηταΕυελιξίαΔιαθεσιμότηταΘετική διάθεσηΓνησιότητα

Τα παιδιά αυτά είναι πολύ μικρά σε ηλικία για να μπορούν να κατανοήσουν περίπλοκα συναισθήματαΘα μπορούσαν να κάνουν κακόΥπάρχει εμπιστευτικότητα στις συζητήσεις τους με τους άλλους; Τι γίνεται ως προς την εχεμύθεια;Χρειάζονται πολλά χρόνια κατάρτισης και εμπειρία για να κάνει κανείς αυτή τη «δουλειά», για να μπορεί να έχει αυτό το ρόλοΠοιος θα είναι τελικά υπεύθυνος αν κάτι δεν πάει καλά;Δεν μπορούν να έχουν την υπομονή και το κουράγιο να συνεχίσουν και να τα βγάλουν πέρα

Συχνά υποτιμούμε την ικανότητα ενσυναίσθησης των νέων σε σχέση με τον πόνο του άλλου όπως και την ικανότητα τους να προσφέρουν υποστήριξη, βοήθεια και καθοδήγησηλειτουργεί μέσα σε καλά καθορισμένα πλαίσια που έχουν να κάνουν 1) με τη φύση του ρόλου του συμβούλου ομηλίκων (ενεργός ακροατής και διευκολυντής- δεν συμβουλεύει)2) με τη συμβουλευτική σχέση (χώρος/χρόνος συζήτησης, εχεμύθεια)3) με την φύση των προβλημάτων τα οποία μπορούν να χειρισθούν οι σύμβουλοι ομηλίκων

Cole, T. (1999). Kids Helping Kids. Victoria, BC. Peer ResourcesCowie, H. & Sharp, S. (eds) (1996). Peer counselling in schools. London: David Fulton PublishersCowie, H. & Wallace,P. (2000). Peer support in action. From bystanding to standing by. London: Sage publicationsCox, J.Rumley (1999) A Guide to Peer Counselling. New York: Rowman & Littlefield Publs. IncHenrikson, E. (1991). A peer helping program for the middle school. Canadian Journal of Counselling, 25(1), 12-18.James, J., Charlton, T., Leo, E., & Indoe, D. (1991). A peer to listen. Support for Learning, 6(4), 165-169.