ΤΙ ΕΧΕΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ HELLAS FH REGISTRY ΩΣ ΤΩΡΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ

ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΟΥΣ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑΣ

ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

Ευάγγελος ΛυμπερόπουλοςΑναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικού Τμήματος Παν/μίου

Ιωαννίνων

www.bpath.gr, www.atherosclerosis.gr

➢ Participation in educational, research and advisory activities

sponsored by:

ASTRA-ZENECA, MSD, LILLY, AMGEN, ELPEN, SANOFI, MYLAN, BOEHRINGER-

INGELHEIM, NOVARTIS, NOVO NORDISK, SERVIER, GENESIS

DISCLOSURES

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ (FH)?

ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ (50% των 1ου βαθμού συγγενών)

ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ (LDL-C >190 mg/dLενήλικοι ή >160 mg/dL παιδιά)

+

ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ (FH)

=

Clinical Presentation of Severe FH

A. Xanthelasma

B. Corneal arcus

C. Achilles tendon xanthomas

D. Tendon xanthomas

E. Tuberous xanthomas

F. Planar xanthomas—HoFH

Mahley RW et al. In Kronenberg. Williams Textbook of Endocrinology. 2008.

A B

C D

E F

FH: ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΗ ΕΙΝΑΙ?

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ FH ~ 1/250

~40.000 ασθενείς στην Ελλάδα

FH is more common than other genetic disorders

Wiegman A, et al. Eur Heart J. 2015;36:2425-2437

FH: ΠΟΣΟ ΕΠΙΚΥΝΔΥΝΗ ΕΙΝΑΙ?

Heterozygous FH

20-fold increased risk of CVD

If untreated:

◦ Men have 50% risk of CVD by age 50

◦ Women have 30% risk of CVD by age 60

Many HeFH patients present with established CVD (angina, MI)

N=320, STEMI<35 yrs

FH: ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ?

FH: The “ghost” disease

FH

Adults

Young age CHD patients

Children

Internists/GPs/Lipidologists

Pediatricians Cardiologists

HELLAS FH REGISTRY

The HELLAS FH REGISTRY is running as an observational clinical study sponsored by the Hellenic Atherosclerosis Society (HAS)

Κέντρα που συμμετέχουν στο HELLAS-FHΓ.Ν. Ιπποκράτειο

Γ.Ν. Παπαγεωργίου

Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ

424 ΓΣΝ

Ενδοκρινολογικό Ιατρείο ΕΛ.ΑΣ

Θεσ/κης

Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων

Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο

Γ.Ν. Ιπποκράτειο

Π.Γ.Ν. Αττικό

Γ.Ν Παίδων Αγ. Σοφία

Γ.Ν Παίδων Π. & Α. Κυριακού

Γ.Ν. Τζάνειο

Π.Γ.Ν. Ηρακλείου

Sites-PIs

1. Prof V. Athyros, Hippokrateion Hospital of Thessaloniki

2. Dr V. Kotsis, Papageorgiou Hospital of Thessaloniki

3. Dr E. Liberopoulos, University Hospital of Ioannina

4. Dr G. Kolovou, Onasis Cardiovascular Center, Athens

5. Dr I. Skoumas, Hippokrateion Hospital of Athens

6. Dr M. Skalidis, University Hospital of Herakleion

7. Dr L. Rallidis, Attiko University Hospital, Athens

8. Dr E. Mpilianou, Tzaneio General Hospital, Piraeus

9. Dr K. Tziomalos, AHEPA Hospital of Thessaloniki

10. Prof G. Chrousos, St Sophia Children Hospital, Athens

11. Dr A. Garoufi, P & A Kyriakou Children Hospital, Athens

12. Dr G. Sfikas, 424 Military Hospital, Thessaloniki

13. Dr P. Anagnostis, Hellenic Police Medical Department, Thessaloniki

STUDY P

OPU

LATION

PATIENTS WITH LDL-C >190 mg/dL; 4.9 mmol/L (ADULTS) OR >160 mg/dL; 4.1 mmol/L (CHILDREN)

DUTCH LIPID CLINIC NETWORK CRITERIA ASSESSMENT OR CRITERIA FOR CHILDREN

CLINICAL DIAGNOSIS OF FH

INVITATION TO PARTICIPATE → ICF

✓CASCADE FAMILY SCREENING✓GENETIC DIAGNOSIS WHEN NEEDED

✓LONG-TERM FOLLOW-UP

eCRF

CASCADE SCREENING

Cardiologist/

Lipidologist

Adapted from http://pcna.net/patients---preventive-cardiovascular-nurses-association/familial-hypercholesterolemia

Cardiologist

Pediatrician

HELLAS FH REGISTRY: SUPPORTING INITIATIVES

ESTABLISHMENT OF 2 CENTRAL GENETIC LABS IN THE UNIVERSITY OF IOANNINA MEDICAL SCHOOL-DEPT OF

MEDICAL GENETICS & HOREMION LAB IN ATHENS

➢FOR EVERY 50 PATIENTS REGISTERED → 1 FREE GENETIC TEST

www.hellasfh.gr

HELLAS FH REGISTRY: CURRENT STATUS

Ν=1827

Abstracts

Abstracts

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΣΤΑΤΙΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΗ

ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ HELLAS-FH

1Χ. Ρίζος, 1Φ. Μπάρκας, 2Β. Άθυρος, 3Χ. Αντζά, 4Α. Αττιλάκος, 1Μ. Ελισάφ, 5Ε. Ζάχαρης, 2Ν. Κατσίκη, 6Λ.

Ραλλίδης, 6Ε. Κιουρί,, 7Γ. Κολοβού, 5Μ. Λουλακάκης, 8Α. Μπουφίδου, 9Ι. Σκούμας, 1Ε. Λυμπερόπουλος

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΟΥΣ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑΣ: Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ

PCSK9

1Χ. Ρίζος, 2Β. Άθυρος, 3Χ. Αντζά, 4Α. Αττιλάκος, 1Μ. Ελισάφ, 5Ε. Ζάχαρης, 2Ν. Κατσίκη,6Λ. Ραλλίδης, 6Ε.

Κιουρί, 7Γ. Κολοβού, 5Μ. Λουλακάκης, 8Α. Μπουφίδου, 9Ι. Σκούμας, 1Μ. Φλωρεντίν, 1Ε. Λυμπερόπουλος

Abstracts

Abstracts

Gender differences in cardiovascular risk

and lipid profile in familial

hypercholesterolemia patients: insight from

the HELLAS-FH registry

Evangelos N. Liberopoulosa,*, Christos V. Rizosa, Ioannis Skoumasb, Kostantinos Tziomalosc,

Vasilios Kotsisd, Loukianos Rallidise, Anastasia Garoufif, Vasilios G. Athyrosg, Emmanouil Skalidish,

Genovefa Kolovouj, Iosif Koutagiarb, Marianthi Papagiannic, Christina Antzad, Niki Katsikig,

Moses S. Elisafa

Δημοσιεύσεις

Δημοσιεύσεις

8ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής

Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης

ΕΝΗΛΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΟΙΚΟΓΕΝΗ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ: ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΦΙΛ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ HELLAS-FH

1Χρήστος Ρίζος, 1Μωυσής Ελισάφ, 2Ιωάννης Σκούμας, 3Κωνσταντίνος Τζιόμαλος, 4Λουκιανός Ραλλίδης, 5Βασίλειος Κώτσης, 6Βασίλειος Άθυρος, 7Εμμανουήλ Σκαλίδης, 8Γενοβέφα Κολοβού, 9Αναστασία Γαρούφη, 2Ιωσήφ Κουτάγιαρ, 10Αμαλία Μπουφίδου, 4Εστέλα Κιουρί, 5Άντζα Χριστίνα, 6Νίκη Κατσίκη, 7Ευάγγελος Ζάχαρης, 11Αχιλλέας Αττιλάκος, 1Γεωργία Αναστασίου, 1Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

1. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 2. Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Αθήνα, 3. Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Π.Γ.Ν.

ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη, 4. Τομέας Καρδιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα, 5.Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης, 6. Τομέας Παθολογίας

της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Θεσσαλονίκη, 7. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. Ηρακλείου, Ηράκλειο, 8. Καρδιολογική Κλινική, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Αθήνα

9. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Β' Παιδιατρική Κλινική, Γ.Ν Παίδων Π.&Α. Κυριακού, Αθήνα, 10. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη, 11. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του

Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Γ' Παιδιατρική Κλινική, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (FH) είναι η συχνότερη

κληρονομική μορφή σοβαρής υπερχοληστερολαιμίας. Το εθνικό

μητρώο καταγραφής ατόμων με FH (HELLAS-FH Registry) έχει

σκοπό την μελέτη και καλύτερη κατανόηση της νόσου.

Τα άτομα με FH έχουν υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο και η

πλειοψηφία τους, παρά τη λήψη υπολιπιδαιμικής αγωγής, δεν

επιτυγχάνει το στόχο για τα επίπεδα της LDL-C. Στους ασθενείς με

FH πρέπει να γίνεται διόρθωση για τα επίπεδα της Lp(a).

Η αποτύπωση των καρδιομεταβολικών χαρακτηριστικών και της

θεραπευτικής αντιμετώπισης των ενήλικων ασθενών με FH στην

Ελλάδα.

Εκτιμήθηκαν 1342 ενήλικοι ασθενείς με κλινική διάγνωση FH.Αποτυπώθηκαν τα δημογραφικά στοιχεία, το ατομικό καικληρονομικό ιστορικό, η φαρμακευτική αντιμετώπιση και τολιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών.

Οι ασθενείς ήταν σε ποσοστό 51.2% άνδρες, είχαν ηλικία 51.6±14.6 έτη,

ενώ η ηλικία διάγνωσης της νόσου ήταν 44.3±15.8 έτη. Η διάμεση τιμή

[ενδοτεταρτημοριακό εύρος (IQR)] του Ολλανδικού (DLCN) FH Score ήταν

5 (4-8). Οι περισσότεροι ασθενείς (67.8%) κατά την αρχική καταγραφή τους

ελάμβαναν ήδη υπολιπιδαιμική αγωγή με στατίνη (κυρίως ατορβαστατίνη

και ροσουβαστατίνη). Επιπρόσθετα, το 33.8% των ατόμων ελάμβανε και

εζετιμίμπη. Όσον αφορά τις λοιπές υπολιπιδαιμικές θεραπείες αυτές κατά

σειρά συχνότητας ήταν: PCSK9i 4.0%, φιμπράτες 1.3%, ω3 λιπαρά οξέα

1.2%, ρητίνες δέσμευσης χολικών οξέων 1.1%, λομιταπίδη 0.4%, LDL-

αφαίρεση 0.3%, στερόλες/στανόλες 0.1%. Το λιπιδαιμικό προφίλ των

ασθενών παρουσιάζεται στα σχήματα 3 και 4. Όταν η LDL-C υπολογίσθηκε

με βάση την εξίσωση Martin-Hopkins (LDL-CΜ/Η) (η οποία χρησιμοποιεί

έναν εξατομικευμένο τύπο, σε σύγκριση με την εξίσωση Friedewald, για τον

υπολογισμό της VLDL-C με βάση τα τριγλυκερίδια του κάθε ασθενούς) η

μέση τιμή της σε άτομα υπό θεραπεία ήταν 152±71 mg/dL με το 15.7%

εντός του στόχου για τα επίπεδα της LDL-C. Επιπρόσθετα όταν στα

επίπεδα της LDL-CΜ/Η έγινε διόρθωση για την Lp(a) [=LDL-CΜ/Η - (Lpa*0.30)]

η μέση τιμή της LDL-C ήταν 121±63 mg/dL με το 38.6% των ασθενών να

είναι εντός στόχου της LDL-C.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΣΤΟΧΟΣ

ΜΕΘΟΔΟΙ

Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

Αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας

Τομέας Παθολογίας, Ιατρική Σχολή,

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 451 10 Ιωάννινα

Τηλ: +30-26510-07502

Φαξ: +30-26510-07016

E-mail: elibero@cc.uoi.gr

Στοιχεία Επικοινωνίας

24,0%

28,1%

8,0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Κάπνισμα Υπέρταση ΣΔτ2

Σχήμα 1. Επιπολασμός παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου

23,1%

3,3% 2,8%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

Στεφανιαία νόσος Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

Περιφερική αγγειακή νόσος

Σχήμα 2. Επιπολασμός καρδιαγγειακής νόσου

316,5

130,0

51,2

235,1

18,0

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

TCHOL TRG HDL-C LDL-C Lp(a)

Σχήμα 3. Λιπιδαιμικό προφίλ προ θεραπείας

227,6

111,0

51,0

150,7 151,8

121,4

20,0

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

TCHOL TRG HDL-C LDL-C(F) LDL-C(M/H) LDL-C[Lp(a) cor] Lp(a)

Σχήμα 4. Λιπιδαιμικό προφίλ υπό θεραπεία

16,4% 15,7%

38,6%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

Friedewald Martin/Hopkins Martin/Hopkins with Lp(a)correction

Σχήμα 5. Επίτευξη στόχου της LDL-C σχετικά με τη μέθοδο υπολογισμού της LDL-C

1382 adults

51.2% Males

Mean age at the time of registration

50 years

Mean age of FH diagnosis 43

years

48.8% Females

Mean age at the time of registration

53 years

Mean age of FH diagnosis 46

years

➢48% have positive family history of CVD

*Premature

CVD

mg/dL

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ

ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ HELLAS-FH

1Χρήστος Ρίζος, 1Μωυσής Ελισάφ, 2Ιωάννης Σκούμας, 3Κωνσταντίνος Τζιόμαλος, 4ΛουκιανόςΡαλλίδης, 5Βασίλειος Κώτσης, 6Βασίλειος Άθυρος, 7Εμμανουήλ Σκαλίδης, 8Γενοβέφα Κολοβού,9Αναστασία Γαρούφη, 2Ιωσήφ Κουτάγιαρ, 10Αμαλία Μπουφίδου, 4Εστέλα Κιουρί, 5ΆντζαΧριστίνα, 6Νίκη Κατσίκη, 7Ευάγγελος Ζάχαρης, 11Αχιλλέας Αττιλάκος, 1ΕυάγγελοςΛυμπερόπουλος

1. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων, Ιωάννινα2. Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Αθήνα3. Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη4. Τομέας Καρδιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα5. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης6. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Θεσσαλονίκη7. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. Ηρακλείου, Ηράκλειο8. Καρδιολογική Κλινική, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Αθήνα9. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών,Β' Παιδιατρική Κλινική, Γ.Ν Παίδων Π.&Α. Κυριακού,Αθήνα10. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη11. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Γ' Παιδιατρική Κλινική, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα

Διάγνωση της FH

Ομάδα CVD Ομάδα χωρίς CVD

55,4 ± 13,8 έτη 49,6 ± 15,0 έτη*

72,8% vs 27,2% 43,9% vs 56,1% *

65,4% 50,8% *

Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου

28,5

49,6 48,7

17,3

26,920,4

30,9

4,7

0102030405060

BMI (Kg/m2) Υπέρταση (%) Έκθεση σε καπνό (%)

ΣΔ τ.ΙΙ (%)

CVD Non-CVD*p<0,05

*

*

*

*

Λιπιδαιμικό προφίλ προ θεραπείας

050

100150200250300350

TCHOL TRG HDL-C LDL-C Lp(a)

CVD Non-CVD

mg/dL

*

*

*

*

*p<0,05

Λιπιδαιμικό προφίλ μετά θεραπεία

0

50

100

150

200

250

TCHOL TRG HDL-C LDL-C Lp(a)

CVD Non-CVD

mg/dL

*

*

*

*p<0,05

Επίτευξη στόχου LDL-C στα άτομα που λαμβάνουν υπολιπιδαιμική αγωγή

8,0%20,3%

92,0%79,7%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

CVD Non-CVD

Εντός στόχου Εκτός στόχου

*

*p<0,05

AΝΗΛΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΟΙΚΟΓΕΝΗ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ: ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΦΙΛ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ HELLAS-FH

1Χρήστος Ρίζος, 2Αναστασία Γαρούφη, 1Μωυσής Ελισάφ, 3Γενοβέφα Κολοβού, 4Βασίλειος Άθυρος, 5Ιωάννης Σκούμας, 6Βασίλειος Κώτσης, 7ΛουκιανόςΡαλλίδης, 8Κωνσταντίνος Τζιόμαλος, 9Εμμανουήλ Σκαλίδης, 10Αχιλλέας Αττιλάκος, 4Νίκη Κατσίκη, 5Ιωσήφ Κουτάγιαρ, 6Άντζα Χριστίνα, 7Εστέλα Κιουρί,11Αμαλία Μπουφίδου, 9Ματθαίος Λουλακάκης, 1Νικόλαος Σακκάς, 1Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

1. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων, Ιωάννινα2. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Β' Παιδιατρική Κλινική, Γ.Ν Παίδων Π.&Α. Κυριακού, Αθήνα3. Καρδιολογική Κλινική, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Αθήνα4. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Θεσσαλονίκη5. Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Αθήνα6. Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης7. Τομέας Καρδιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα8. Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη9. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. Ηρακλείου, Ηράκλειο10. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Γ' Παιδιατρική Κλινική, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα11. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη

Γενικά χαρακτηριστικά

Ηλικία 1ης καταγραφής στο μητρώο (έτη) 11,0 ± 3,5

Ηλικία διάγνωσης (έτη) 7,1 ± 3,8

Αγόρια 51,0%

Οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου 31,6%

Οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής μη-στεφανιαίας

νόσου (ΑΕΕ, ΠΑΝ)10,7%

Λιπιδαιμικό προφίλ

305

68 57

233

140 147

15

0 mg/dL

50 mg/dL

100 mg/dL

150 mg/dL

200 mg/dL

250 mg/dL

300 mg/dL

350 mg/dL

TCHOL TRG HDL-C LDL-C ApoAI ApoB Lp(a)

Προ θεραπείας

Υπολιπιδαιμική αγωγή

59.2%40.8%

Ναι Όχι

Υπολιπιδαιμική θεραπεία

29,4%

25,5%

14,1%

2,6%1,0% 1,0% 0,5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Στατίνη Στερόλες/Στανόλες Εζετιμίμπη

Δεσμευτικά των χολικών οξέων LDL αφαίρεση Αναστολείς PCSK9

Λομιταπίδη

Θεραπεία με στατίνη

13,3%12,2%

3,1%

0,5%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

Ποσοστό

Ροσουβαστατίνη [διάμεση δόση 10 (5-25) mg] Ατορβαστατίνη [διάμεση δόση 10 (10-20) mg]

Σιμβαστατίνη [διάμεση δόση 10 (10-15) mg] Πιταβαστατίνη (2 mg)

Λιπιδαιμικό προφίλ

305

68 57

233

140 147

15

253

65 56

183

139 135

15

0 mg/dL

50 mg/dL

100 mg/dL

150 mg/dL

200 mg/dL

250 mg/dL

300 mg/dL

350 mg/dL

TCHOL TRG HDL-C LDL-C ApoAI ApoB Lp(a)

Προ θεραπείας Μετά θεραπείας

ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 2: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ HELLAS-FH1Χρήστος Ρίζος, 1Μωυσής Ελισάφ, 2Ιωάννης Σκούμας, 3Κωνσταντίνος Τζιόμαλος, 4Λουκιανός Ραλλίδης, 5Βασίλειος Κώτσης, 6Βασίλειος Άθυρος, 7Εμμανουήλ Σκαλίδης, 8Γενοβέφα Κολοβού, 9Αναστασία Γαρούφη, 2Ιωσήφ Κουτάγιαρ, 10Αμαλία Μπουφίδου, 4Εστέλα Κιουρί, 5Άντζα Χριστίνα, 6Νίκη Κατσίκη, 7Ευάγγελος Ζάχαρης, 11Αχιλλέας Αττιλάκος, 1Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

1.Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 2.Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Αθήνα, 3.Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Π.Γ.Ν.

ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη, 4.Τομέας Καρδιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα, 5.Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης, 6.Tομέας Παθολογίας

της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Θεσσαλονίκη, 7. Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. Ηρακλείου, Ηράκλειο, 8. Καρδιολογική Κλινική, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Αθήνα, 9. Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής

του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Β' Παιδιατρική Κλινική, Γ.Ν Παίδων Π.&Α. Κυριακού, Αθήνα, 10.Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη, 11.Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου

Αθηνών, Γ' Παιδιατρική Κλινική, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Αθήνα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (FH) χαρακτηρίζεται από

αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου

(CVD). Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται με την παρουσία επιπλέον

παραγόντων CVD, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2).

Στην Ελλάδα βρίσκεται σε εξέλιξη το μητρώο καταγραφής ατόμων

με FH (HELLAS-FH).

Τα άτομα με FH και ΣΔτ2 είναι μεγαλύτερης ηλικίας, έχουν αυξημένο επιπολασμό

επιπροσθέτων καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, καθώς και αυξημένο

επιπολασμό CVD και μάλιστα πρώιμης CVD. Επιπρόσθετα, έχουν χαμηλότερα

επίπεδα TCHOL, HDL-C και LDL-C και αυξημένα επίπεδα TGs. Τέλος, οι

διαβητικοί ασθενείς επιτυγχάνουν σε μικρότερο ποσοστό τον στόχο της μείωσης

της LDL-C.

Η σύγκριση ατόμων με FH που έχουν ΣΔτ2 έναντι ατόμων χωρίςδιαβήτη.

Εκτιμήθηκαν 1382 ενήλικοι ασθενείς με κλινική διάγνωση FH. Έναποσοστό 8% (n=110) είχε ΣΔτ2.

Όσον αφορά το φύλο, οι διαβητικοί ασθενείς (58.9% άνδρες έναντι

41.1% γυναίκες, p=0.066) σε σύγκριση με τους μη διαβητικούς

(50.7% άνδρες έναντι 49.3% γυναίκες, p=0.627) ήταν αριθμητικά

περισσότεροι άνδρες (p=0.104 για τη σύγκριση των 2 ομάδων).

Επίσης, οι διαβητικοί ασθενείς είχαν μεγαλύτερη ηλικία (61.8±11.3

έναντι 50.6±14.5 έτη, p<0.001). Επιπλέον οι διαβητικοί ασθενείς

είχαν υψηλότερο επιπολασμό επιπρόσθετων παραγόντων

καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως αυξημένος δείκτης μάζας

σώματος (ΒΜΙ) (29.1±5.5 έναντι 27.2±4.5 Kg/m2, p=0.001) και

υπέρταση (56.5% έναντι 25.6%, p<0.001). Τα άτομα με ΣΔτ2 είχαν

υψηλότερο επιπολασμό CVD (57.4% έναντι 23.4%, p<0.001), και

μάλιστα πρώιμης CVD (48.1% έναντι 19.5%, p<0.001). Το

λιπιδαιμικό προφίλ πριν και μετά θεραπείας παρουσιάζεται στα

σχήματα 1 και 2. Τον στόχο μείωσης της LDL-C επιτύγχαναν το

7.4% των διαβητικών συγκριτικά με το 17.3% των μη διαβητικών

ασθενών (p=0.022).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΣΤΟΧΟΣ

ΜΕΘΟΔΟΙ

Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

Αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας

Τομέας Παθολογίας, Ιατρική Σχολή,

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 451 10 Ιωάννινα

Τηλ: +30-26510-07502

Φαξ: +30-26510-07016

E-mail: elibero@cc.uoi.gr

Στοιχεία Επικοινωνίας

298

150

48

250

214

18

318

130

52

267

237

18

0 mg/dL

50 mg/dL

100 mg/dL

150 mg/dL

200 mg/dL

250 mg/dL

300 mg/dL

350 mg/dL

400 mg/dL

TCHOL TRG HDL-C non-HDL-C LDL-C Lp(a)

Σχήμα 1. Λιπιδαιμικό προφίλ προ θεραπείας

Διαβητικοί ασθενείς Μη διαβητικοί ασθενείς

*

*

*

*

*

217

130

47

170

137

18

229

110

52

177

152

18

0 mg/dL

50 mg/dL

100 mg/dL

150 mg/dL

200 mg/dL

250 mg/dL

300 mg/dL

TCHOL TRG HDL-C non-HDL-C LDL-C Lp(a)

Σχήμα 2. Λιπιδαιμικό προφίλ υπό θεραπεία

Διαβητικοί ασθενείς Μη διαβητικοί ασθενείς

*

7,4%17,3%

92,6%82,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Διαβητικοί ασθενείς Μη διαβητικοί ασθενείς

Σχήμα 3. Επίτευξη στόχου υπολιπιδαιμικής θεραπείας

Εντός στόχου Εκτός στόχου

*

*

* p<0,05

24,2%

31,0%

8,3%

20,8%

28,2%

7,5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Κάπνισμα Αρτ. Υπέρταση Διαβήτης

Σχήμα 1. Επιπολασμός των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου

Άνδρες Γυναίκες

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ

ΟΙΚΟΓΕΝΗ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑ: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ HELLAS-FH

Χ. Ρίζος1, Μ. Ελισάφ1, Ι. Σκούμας2, Κ. Τζιόμαλος3, Β. Κώτσης4, Λ. Ραλλίδης5, Αναστασία Γαρούφη6, Β. Άθυρος7, Ε. Σκαλίδης8, Γενοβέφα Κολοβού9, Ι. Κουταγιάρ2, Μαριάνθη Παπαγιάννη3, Χριστίνα Άντζα4, Νίκη Κατσίκη7, Ε. Λυμπερόπουλος1

1Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 2Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Αθήνα,3Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Π.Γ.Ν.

ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη,4Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης,5Τομέας Καρδιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Π.Γ.Ν. Αττικόν,

Αθήνα,6Τομέας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, Β' Παιδιατρική Κλινική, Γ.Ν Παίδων Π.&Α,Κυριακού, Αθήνα, 7Τομέας Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 2η

Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Γ.Ν. Ιπποκράτειο, Θεσσαλονίκη, 8Καρδιολογική Κλινική, Π.Γ.Ν. Ηρακλείου, Ηράκλειο, 9Καρδιολογική Κλινική, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Αθήνα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (FH) συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο

εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου (CVD).

Υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα σχετικά με τις πιθανές διαφορές μεταξύ

των 2 φύλων όσον αφορά την επίπτωση της καρδιαγγειακής νόσου, το

λιπιδαιμικό προφίλ και την υπολιπιδαιμική θεραπεία.

Η Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης οργάνωσε το εθνικό μητρώο

οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας (HELLAS-FH) με σκοπό την καλύτερη

κατανόηση της νόσου στην Ελλάδα.

Η FH διαγιγνώσκεται νωρίτερα στους άνδρες. Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο

δείκτη μάζας σώματος, καπνίζουν συχνότερα και έχουν σημαντικά αυξημένο

επιπολασμό της προσαρμοσμένης για την ηλικία συνολικής και πρώιμης CVD

σε σύγκριση με τις γυναίκες. Η υπολιπιδαιμική θεραπεία ήταν παρόμοια μεταξύ

των φύλων.

Ο σκοπός αυτής της ανάλυσης ήταν να εκτιμηθούν οι

δημογραφικές και κλινικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών

ασθενών με FH.

Εξετάστηκαν ενήλικες ασθενείς (n=950) με κλινική διάγνωση FH

από τα διάφορα κέντρα του εθνικού μητρώου HELLAS-FH.

Η διάγνωση της FH σε τέθηκε με βάση τα ολλανδικά κριτήρια

(DLCN), τα οποία έχουν αποδειχθεί ότι έχουν ποσοστό

συμφωνίας 85% με τη γενετική διάγνωση.

Μεταξύ των ασθενών 480 (50,5%) ήταν άνδρες. Οι άνδρες σε

σύγκριση με τις γυναίκες έλαβαν διάγνωση FH σε μικρότερη ηλικία

(43,2 ± 14,3 έναντι 46,4 ± 16,3 έτη, p = 0,002) και είχαν

υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος (28,1 ± 4,0 έναντι 26,9 ± 5,4

kg/m2, p <0,001). Βασικά ευρήματα παρουσιάζονται στα σχήματα

1-6.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΣΤΟΧΟΣ

ΜΕΘΟΔΟΙ

Ευάγγελος Λυμπερόπουλος

Αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας

Τομέας Παθολογίας, Ιατρική Σχολή,

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 451 10 Ιωάννινα

Τηλ: +30-26510-07502 / Φαξ: +30-26510-07016 / E-mail: elibero@cc.uoi.gr

Στοιχεία Επικοινωνίας

35,0%

30%

14,6%11,0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Καρδιαγγειακή νόσος Πρώιμη καρδιαγγειακή νόσος

Σχήμα 2. Επιπολασμός καρδιαγγειακών παθήσεων

Άνδρες Γυναίκες

*

0 mg/dL

50 mg/dL

100 mg/dL

150 mg/dL

200 mg/dL

250 mg/dL

300 mg/dL

350 mg/dL

Ολική χοληστερόλη Τριγλυκερίδια HDL-C LDL-C Non-HDL-C Apo AI Apo B Lp(a)

Σχήμα 3. Αρχικό λιπιδαιμικό προφίλ

Άνδρες Γυναίκες

*

*

*

*

0 mg/dL

50 mg/dL

100 mg/dL

150 mg/dL

200 mg/dL

250 mg/dL

Ολική χοληστερόλη Τριγλυκερίδια HDL-C LDL-C Non-HDL-C Apo AI Apo B Lp(a)

Σχήμα 4. Λιπιδαιμικό προφίλ υπό αγωγή

Άνδρες Γυναίκες

*

*

*

*

1,2%

27,7%

71,1%

1,1%

36,7%

62,2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Χαμηλής έντασης Μέτριας έντασης Υψηλής έντασης

Σχήμα 5. Κατηγορία στατινών που ελάμβαναν

Άνδρες Γυναίκες

14,7% 15,2%

85,3% 84,8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Άνδρες Γυναίκες

Σχήμα 6. Επίτευξη στόχου LDL-C

Εντός στόχου Εκτός στόχου

* *

* p<0,05

1. Η διάγνωση της νόσου γίνεται καθυστερημένα 2. Ο 1 στους 4 ασθενείς έχει ήδη εμφανίσει καρδιαγγειακή νόσο 3. Συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου (Κάπνισμα, Διαβήτης, Υπέρταση)4. Οι 4 στους 5 ασθενείς έχουν τιμές LDL χοληστερόλης εκτός στόχου θεραπείας

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ