Ομαδική Ψυχοθεραπεία

Μαρία Κοκκώση, Ph.D. Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου

Αθηνών

10 Μαΐου 2006

2

ΟΜΑΔΑ-ΡΟΛΟΙ-ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

• Μια ομάδα αποτελεί μια ολότητα.• Η ομάδα είναι ένα εξελικτικό σύστημα, που

περιλαμβάνει έξι φάσεις (MacKenzie, 1990):1. δέσμευση.2. διαφοροποίηση.3. εξατομίκευση.4. μεταβίβαση.5. αμοιβαιότητα.6. λύση ή «τελική φάση» της ομάδας.

3

ΡΟΛΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ

• Καθεμιά από τις έξι φάσεις είναι λίγο ως πολύσύμφωνη με τους διάφορους ρόλους τωνσυμμετεχόντων:Ο ρόλος της κοινωνικότητας: συμμετέχοντες οιοποίοι αξιοποιούν και ενθαρρύνουν την συμμετοχήκαι ελαχιστοποιούν τις διαφορές και τις αρνητικέςαντιδράσεις.Ο ρόλος της συγκρότησης: συμμετέχοντες, οι οποίοιεμπλέκονται στην οργάνωση της δραστηριότητας τηςομάδας και στον καθορισμό των στόχων.

4

ΡΟΛΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ

Ο ρόλος της σύνεσης: συμμετέχοντες πουεμφανίζουν σημαντική αυτονομία, διστάζουν ναμιλήσουν για τον εαυτό τους και είναι αρκετάεπιφυλακτικοί όσον αφορά στην ομαδικήδραστηριότητα.Ο ρόλος της διαφωνίας: συμμετέχοντες οι οποίοιέχουν την τάση να προκαλούν αντιπαραθέσεις και νααντιμιλούν στους άλλους συμμετέχοντες, συχνά κατάτρόπο επιθετικό.

5

1. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ

• Χαρακτηρίζεται από τη διαδικασία της ένταξης των μελώνστην ομάδα.

• Οι ρόλοι της κοινωνικότητας και της συγκρότησης ευνοούντην έναρξη αυτής της διαδικασίας. Αντιθέτως τα μέλη πουαναλαμβάνουν τους ρόλους της σύνεσης και της διαφωνίαςγίνονται ανεκτά, ή και ορισμένες φορές εκτοπίζονται από ταυπόλοιπα μέλη της ομάδας.

• Ενεργοποιούνται τα εξωτερικά όρια της ομάδας.• Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που τίθενται σε λειτουργία είναιη αποδοχή των άλλων, η ανακάλυψη του εαυτού και ημάθηση μέσα από τους άλλους.

• Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει αφορά στοφόβο της μη αποδοχής από τους άλλους ή της δυσμενούςκριτικής.

6

2. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ

• Χαρακτηρίζεται από τη συγκρουσιακή στάση των μελώντης ομάδας. Στη φάση αυτή τίθεται σε δοκιμασία ηικανότητα της ομάδας να αντέξει τη σύγκρουση. Οκαθένας καλείται να αποκαλύψει περισσότερο τις θέσειςκαι τις πεποιθήσεις του, υπερασπίζοντας τη γνώμη του.

• Ενεργοποιείται ο μηχανισμός που ευνοεί τιςδιαπραγματεύσεις και την επίλυση των συγκρούσεων.

• Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που ενεργοποιούνται είναι ηανακάλυψη του εαυτού και η ψυχική διεργασία.

• Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει είναι οθυμός, σε αντίθεση με το φόβο και η κυριαρχία, σεαντίθεση με την υποταγή.

7

2. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ

• Ο ρόλος της κοινωνικότητας σε αυτή τη φάση παραμένειαδρανής. Τα μέλη που διατηρούν ακόμα αυτόν τον ρόλοέχουν την αίσθηση ότι οι άλλοι τους προδίδουν καιεμφανίζονται ανήμποροι στη διάλυση της «καλής τουςομάδας».

• Ο ρόλος της συγκρότησης συμβάλλει ώστε να δοθείνόημα στην ασυντόνιστη δραστηριότητα της ομάδας.

• Οι ρόλοι της σύνεσης και της διαφωνίας ενισχύουν τηριζοσπαστικότητα των ανταλλαγών.

• Κατά συνέπεια, τα διαπροσωπικά όρια ενεργοποιούνταισημαντικά.

8

3. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ

• Πρόκειται για μια φάση αντιπαράθεσης του ατόμου μετα προσωπικά προβλήματα των άλλων. Ηατμόσφαιρα της ομάδας οδηγεί τα μέλη της προς τηδιαδικασία της αυτογνωσίας.

• Τα εσωτερικά όρια του ατόμου κινητοποιούνταιέντονα.

• Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που τίθενται σε λειτουργίαείναι: η ψυχική διεργασία, η ανακάλυψη του εαυτούκαι η μάθηση μέσα από τους άλλους.

• Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει είναι οαυτοέλεγχος, σε αντίθεση με την έλλειψηαυτοελέγχου.

9

3. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ

• Ο ρόλος της κοινωνικότητας δύσκολα συμβιβάζεταιμε τη δραστηριότητα της αυτογνωσίας και τηνεξατομίκευση των μελών.

• Ο ρόλος της συγκρότησης συμβάλλει στην οργάνωσητων συναλλαγών.

• Ο ρόλος της σύνεσης είναι ασυμβίβαστος με τη φάσηαυτή της εξωτερίκευσης του εαυτού.

• Ο ρόλος της διαφωνίας προάγεται από τη δυνατότητατης προσωπικής έκφρασης, η οποία αποδίδεται στονκαθένα.

10

4. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ

• Πρόκειται για ένα στάδιο της εξέλιξης της ομάδας, κατά το οποίο εμφανίζονται διαπροσωπικέςσυναισθηματικές έλξεις. Η ολοκλήρωση των σχέσεωνσε προσωπικό επίπεδο, καθώς και η προσέγγισηιδιαιτέρως προσωπικών θεμάτων διαμορφώνουν ταφαινόμενα που εμφανίζονται σε αυτή τη φάση·πρόκειται δε για τη φάση όπου ευνοείται ηδημιουργία ζευγών.

• Ο ψυχολογικός μηχανισμός που ενεργοποιείται είναιη ψυχική διεργασία.

• Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει είναι ηκοινωνικότητα, σε αντίθεση με την αναδίπλωση στονεαυτό, και η εμπιστοσύνη, σε αντίθεση με τηδυσπιστία.

11

4. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ

• Ο ρόλος της κοινωνικότητας ενθαρρύνει την έκφρασησυναισθημάτων και φιλικών στάσεων· ευνοεί τηνανάπτυξη των ανταλλαγών.

• Ο ρόλος της συγκρότησης συμβάλλει στην αντιμετώπισητων δυσκολιών, ενώ μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσειτη συναισθηματική του τύφλωση.

• Ο ρόλος της σύνεσης κατά τη φάση αυτή γίνεταιμάρτυρας της πραγματοποιήσεως των φόβων γιασυγχώνευση και απώλεια της ταυτότητας.

• Ο ρόλος της διαφωνίας προσαρμόζεται στη φάση αυτή, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος της εκδραμάτισης.

12

5. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ

• Στο στάδιο αυτό, τα μέλη της ομάδας θέτουν τοπρόβλημα της προσωπικής ευθύνης ή αυτονομίαςτου καθενός σε σχέση με τους άλλους.

• Τα διαπροσωπικά όρια ενεργοποιούνται σεσημαντικό βαθμό από την ομάδα.

• Ο ψυχολογικός μηχανισμός που τίθεται σε λειτουργίαείναι η ψυχική διεργασία.

• Η υπερισχύουσα συναισθηματική κατάσταση είναι ηκυριαρχία, σε αντίθεση με την υποταγή.

13

6. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ

• Οι ρόλοι της κοινωνικότητας και της διαφωνίαςαντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικά με τα θέματα πουεπεξεργάζεται η ομάδα.

• Ο ρόλος της σύνεσης βρίσκεται σε πλήρη δράσηπροασπιζόμενος την ενίσχυση της προσωπικήςαυτονομίας.

• Ο ρόλος της συγκρότησης υποστηρίζει τηνπροσπάθεια της ομάδας και ευνοεί τις αναδρομές στοπαρελθόν, διευκολύνοντας την κατανόηση τωνσχέσεων.

14

6. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΛΥΣΗΣ

• Πρόκειται για την αποδέσμευση της ομάδας καισυγχρόνως την προσπάθεια να εσωτερικευτεί αυτή ηβιωματική εμπειρία από τον καθένα, ούτως ώστε ναεπωφεληθεί από μια μακροχρόνια θετική επίδραση. Οιαντιδράσεις των συμμετεχόντων είναι συχνά εναγώνιεςκαι καταθλιπτικές.

• Τα εξωτερικά όρια δραστηριοποιούνται σε σημαντικόβαθμό. Ο ψυχολογικός μηχανισμός που τίθεται σελειτουργία είναι η αποδοχή των άλλων.

• Η συναισθηματική διάσταση είναι η χαρά, σε αντίθεση μετην λύπη.

15

6. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΛΥΣΗΣ

• Ο ρόλος της κοινωνικότητας διακόπτει με δυσκολίατην ομαδική εμπειρία του καθενός, ο οποίος είναιπολύ δεμένος με τους άλλους και αισθάνεταιασφάλεια με τη συγχώνευση.

• Ο ρόλος της συγκρότησης συμμετέχει στηνοργάνωση του αποχωρισμού.

• Ο ρόλος της σύνεσης εκδηλώνει ένα συναίσθημααπελευθέρωσης σε σχέση με τις υποχρεώσεις έναντιτης ομάδας.

16

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

• Αρχαία ελληνική τραγωδία, Σωκράτης αλλά καιΦρόυντ.

• Στις ΗΠΑ: ανάγκη να αντιμετωπιστούν ταπροβλήματα των βετεράνων μετά το Βιετνάμ (50.000 απώλειες και 100.000 αυτοκτονίες).

• Θεμελιωτής της σύγχρονης ομαδικής ψυχοθεραπείαςθεωρείται ο Joseph Hersey Pratt, παθολόγος οοποίος στις αρχές του 20ου αιώνα, στη Βοστώνη, λειτούργησε ομάδες αποτελούμενες από 25 περίπουασθενείς με φυματίωση σε εβδομαδιαία βάση μεαρχικό στόχο την παρακολούθηση της νόσου.

17

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

• Πρωτοπόροι θεωρούνται:• Trigant Burrow, ψυχαναλυτής: είχε διαφωνίες για τηνέμφαση της ψυχανάλυσης στο άτομο και την ατομικήψυχοθεραπεία και τον αποκλεισμό των κοινωνικώνκαι περιβαλλοντικών επιδράσεων. Δημοσίευσεσημαντικά έργα όπως The Group Method of Analysis, 1927 και The Social Basis of Consciousness, 1927.

• Jacob Moreno, επινοητής του ψυχοδράματος καιιδρυτής του περιοδικού Group Psychotherapy, τοοποίο σήμερα ονομάζεται Group PsychotherapyPsychodrama and Sociometry.

18

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

• Louis Wender, ψυχίατρος, ο οποίος λειτουργούσε ομάδεςμε οριακούς και ψυχωτικούς ασθενείς, των 6 έως 8 ατόμων, του ιδίου φύλου, 2 ή 3 φορές την εβδομάδα. Έχειπεριγράψει τα φαινόμενα της μεταβίβασης των μελώνστην ομάδα, ως μία αναπαράσταση της οικογένειας με τονθεραπευτή στο ρόλο του γονιού και τα μέλη της ομάδαςστο ρόλο των αδελφών.

• Samuel Slavson, ανέπτυξε σημαντικό έργο στον τομέατου εθελοντισμού, με ομάδες παιδιών και εφήβων μεαντικοινωνική συμπεριφορά καθώς και ομάδες γονέων.Έχει σημαντικό εκδοτικό έργο όπως το An Introduction to Group Therapy, 1943. Ίδρυσε το American Group Association.

19

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

• Carl Rogers, ιδρυτής της ανθρωποκεντρικήςπροσέγγισης στην ψυχοθεραπεία, προώθησε την ιδέα τηςμη καθοδηγητικής στάσης του θεραπευτή, της αποδοχήςτου θεραπευόμενου ατόμου και της εμπιστοσύνης στιςδυνατότητές του να αποσαφηνίσει την εικόνα του εαυτούτου και να επιλύσει τα προβλήματα του.

• Nathan Ackerman, πρωτοπόρος στον τομέα τηςοικογενειακής θεραπείας.

• Alexander Wolf, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής με σημαντικήσυμβολή στα ειδικά δυναμικά κάθε ατόμου(psychoanalysis in groups).

• Jerome Frank, ψυχολόγος, με επικέντρωση στην έρευνασχετικά με τη λειτουργία των θεραπευτικών ομάδων.

20

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• Μετά το 1950 στις ΗΠΑ εμφανίζονται νέεςπροσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία με τους: Fritz καιLaura Perls, Αbraham Maslow, Carl Rogers, Nicholas Hobbs, Kurt Lewin κ.α: Οι προσεγγίσειςπεριλαμβάνουν:

• T-Groups and the National Training Laboratories• The Encounter Groups of the Esalen Institute,

California• The Therapeutic Community, η οποία βασίστηκε στοέργο του William Schutz και προτάθηκε από τονMaxwell Jones ως μία καινοτόμος προσέγγιση στηθεραπεία των νοσηλευόμενων ψυχιατρικώνασθενών.

21

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• Marathon Groups• Transactional Analysis Groups με επινοητή τον Eric

Berne. Θεώρησε ότι η προσωπικότητα του ατόμουαποτελείται από τρεις καταστάσεις του Εγώ: τον γονέα, τον ενήλικα και το παιδί. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίουTransactional Analysis: A New and Effective Method of Group Therapy, 1961.

• Gestalt Therapy Groups με επινοητή τον Fritz Perls. Επηρεάστηκε από τη βουδιστική διδασκαλία, τοψυχόδραμα του Moreno και άλλους.

22

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• Άλλες προσεγγίσεις: self-help groups (ομάδες χωρίςαρχηγό όπως η ΑΑ, ΝΑ, GA-gambling, BA-bereavement, κ.λ.π).

• Σύγχρονες απόψεις για την ομαδική ψυχοθεραπεία:Irvin Yalom η διαπροσωπική σχολή (an integrative model of interpersonal therapy). Σημαντικό συγγραφικόέργο Τhe Theory and Practice of Group Therapy, 1985.Αναφέρει ότι οι ασθενείς εντοπίζουν 12 χαρακτηριστικάστοιχεία, τα οποία θεωρούν ότι είναι θεραπευτικά καιαπορρέουν από την εμπειρία τους στην ομάδα:

23

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

1. Providing and receiving interpersonal input.2. Experiencing cathartic discharge of emotions.3. Group cohesiveness.4. Promotion of self-understanding.5. Experimenting with interpersonal output or

behavior.6. Confronting existential conflicts and questions.

24

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

7. Acquiring a sense of the universality of one’s problems.

8. Installation of hope.9. Becoming aware of one’s own and others’ altruism.10. Reenacting family dynamics.11. Receiving guidance from others.12. Identifying with the healthy behaviors of others.

25

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• O Yalom καταλήγει ότι οι περισσότερο διευκολυντικοίπαράγοντες ήταν: interpersonal input, self understanding and catharsis. Oι λιγότερο διευκολυντικοίήταν: family reenactment, guidance and identification.

• Υποστηρίζει μία ενεργητική και υποστηρικτική στάσητου θεραπευτή η οποία να έχει ευρύτητα και να μηνείναι άκαμπτη.

26

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• Σημαντική συμβολή έχουν και οι θεωρίεςμάθησης (learning theories) στην διαμόρφωσητεχνικών και τύπων ομαδικής ψυχοθεραπείας.

• Απαρτιωτικά μοντέλα (Integrative models). Συνδυασμός τεχνικών και θεωρητικώνπροσεγγίσεων.

• Μεγάλος αριθμός θεραπευτικών προσεγγίσεων.

27

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• Οι σύγχρονες αντιλήψεις για την ομαδική ψυχοθεραπείαενισχύουν περισσότερο την προσέγγιση καιαλληλεπίδραση μεταξύ των διαφορετικών σχολών καιρευμάτων.

• Στροφή προς τις ομαδικές ψυχοθεραπείες περιορισμένηςδιάρκειας χρόνου.

• Προβληματισμοί περιλαμβάνουν: μεταβίβαση-αντιμεταβίβαση, αντίσταση, μορφή παρέμβασης(ενεργητική, κατευθυντική, παθητική), η χρήση τηςερμηνείας στο άτομο ή στο σύνολο της ομάδας, η σύνθεσητης ομάδας, η επιλογή των συμμετεχόντων, περιορισμένοςχρόνος ή ανοικτή ομάδα, οι φάσεις της ομαδικήςθεραπείας, ο συνδυασμός του θεραπευτή με την ομάδατων συμμετεχόντων και η επιρροή πολιτιστικών καικοινωνικών διαφορών.

28

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΠΛΑΙΣΙΟ

• Στην Ευρώπη από το 1900 έως το 1930 εφαρμόζεται ημέθοδος Collective Counseling (Συλλογική Συμβουλευτική)από γερμανούς και αυστριακούς ψυχοθεραπευτές.

• Δανοί και ρώσοι ψυχίατροι εφαρμόζουν τη μέθοδο τηςομαδικής θεραπείας στα ψυχιατρεία.

• Ο Alfred Adler (αλλά και άλλοι ευρωπαίοι κλινικοί) θεωρείται ότι έχει πολύ σημαντική συμβολή στην ομαδικήθεραπεία.

• Στην Αγγλία σημαντικό έργο έχουν προσφέρει η Melanie Klein, Wilfred Bion, Donald Winnicot με τη θεωρία τωναντικειμενοτρόπων σχέσεων (η ομάδα ως μεταβατικόαντικείμενο, δηλαδή όπως το παιδί κατά την εξέλιξή τουπροσπαθεί να στηριχθεί από κάπου

29

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΠΛΑΙΣΙΟ

• Στην Αγγλία, σημαντικό έργο έχουν προσφέρει: Melanie Klein, Wilfred Bion, Donald Winnicot, αναπτύσσονταςτη θεωρία των αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Η ομάδαθεωρείται ως μεταβατικό αντικείμενο, δηλαδή όπως τοπαιδί κατά την εξέλιξή του προσπαθεί να στηριχθεί απόκάπου π.χ κουβέρτα, κουκλάκι, σαν ένα σκαλοπάτι τηςανεξαρτητοποίησής του, με τον ίδιο τρόπο η ομάδααποτελεί ένα μεταβατικό αντικείμενο που παρέχει μιαδεύτερη ευκαιρία στο άτομο για την απόκτηση τηςανεξαρτησίας και της ταυτότητας του (second chance for individuation).

30

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΠΛΑΙΣΙΟ

• Η αγγλική σχολή: Δίνει έμφαση στην ομάδα ως μίαενιαία οντότητα (π.χ η ομάδα σήμερα είναι θυμωμένη).

• Στο πλαίσιο της ομαδικής ανάλυσης αναπτύσσονταικλινικές ομάδες αλλά και άλλες όπως π.χ διευθυντώνεταιριών.

• Στο πλαίσιο της Tavistock Clinic στο Λονδίνο, μετά το1940 αναπτύσσονται τρεις προσεγγίσεις: η Φροϋδική, ηΚλαϊνική και αυτή η οποία αποκαλείται Middle School.

31

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΠΛΑΙΣΙΟ

• S.H. Foulkes, Γερμανός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, οοποίος διέφυγε στην Αγγλία κατά την περίοδο των Ναζί. Έχει σημαντική συμβολή στην ομαδική αναλυτικήψυχοθεραπεία. Ενθάρρυνε τους συμμετέχοντεςασθενείς να εκφράζουν του ελεύθερους συνειρμούς καινα προχωρούν σε διάλογο.

32

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Ο Wilfred Bion παρατήρησε ότι σε κάθε ομάδαυπάρχουν δύο ομάδες:

• 1. η «ομάδα εργασίας», η οποία εμπλέκεται με τοπραγματικό έργο που έχει αναλάβει η ομάδα καικινείται προς την επίτευξη του στόχου αυτού.

• 2. η «ομάδα βασικής υπόθεσης», η οποίαπαρεμβαίνει στο έργο της ομάδας.

33

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Οι «βασικές υποθέσεις» αναφέρονται στις ασυνείδητεςφαντασιώσεις οι οποίες ωθούν τις ομάδες νασυμπεριφέρονται με όρους «ως εάν».

• Οι υποθέσεις αυτές εκτροχιάζουν την ομάδα εργασίας καιεμποδίζουν την εκπλήρωση των στόχων της.

• Ο Bion υποστηρίζει ότι οι ίδιες οι βασικές υποθέσειςμπορούν να αποδειχτούν πάρα πολύ σημαντικές στο ναβοηθήσουν το κάθε μέλος της ομάδας να βοηθήσει τονεαυτό του.

• Ο Bion θεωρεί ότι οι βασικές αυτές υποθέσεις αποτελούνένα σύμπλεγμα αμυνών απέναντι σε ψυχωτικά άγχη πουείναι παρόντα σε όλους.

34

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Τρεις είναι οι βασικές υποθέσεις:• H βασική υπόθεση της εξάρτησης μπορεί να θεωρηθεί ωςένας συνδυασμός αμυνών απέναντι σε καταθλιπτικά άγχη. Οι ασθενείς συμπεριφέρονται σαν να είναι αδύναμοι καιανίκανοι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον αντιμετωπίζονταςτον θεραπευτή σαν θεό και είναι απόλυτα εξαρτημένοι απόαυτόν.

• Η βασική υπόθεση μάχης/φυγής, κατά την οποία η ομάδαέχει παλινδρομήσει στην παρανοειδή-σχιζοειδή θέση καιαντιλαμβάνεται την παρουσία ενός «διώκτη» από τοεξωτερικό περιβάλλον που προσπαθεί να καταστρέψει τηνομάδα.

35

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Η βασική υπόθεση της δυάδας είναι έναςσυνδυασμός αμυνών απέναντι σε καταθλιπτικά άγχηκαι περιστρέφεται γύρω από δύο μέλη της ομάδαςπου αναπαράγουν και προβάλλουν ένα «Μεσσία». Υπάρχει μια ατμόσφαιρα διάχυτης αισιοδοξίας καιελπίδας, μία πίστη ότι η αγάπη θα υπερισχύσει. Είναιμία μανιακή άμυνα ενάντια στην ανησυχία τηςομάδας ότι μέσα στους κόλπους της υπάρχουνεπίσης και η καταστροφικότητα και το μίσος και ηεχθρότητα

36

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Άλλες δυνάμεις που λειτουργούν στις ομάδες:• Το φαινόμενο της «απορρόφησης του ρόλου» όπου ησυμπεριφορά ενός ατόμου αλλάζει δραματικά με τηνείσοδο του σε μια ομάδα π.χ ο ρόλος του«εκπροσώπου» ολόκληρης της ομάδας, του«αποδιοπομπαίου τράγου» κ.α.

37

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝΟΜΑΔΩΝ

• Συχνότητα: μία φορά την εβδομάδα.• Διάρκεια συνεδριών: μία ώρα και ένα τέταρτο έωςμιάμιση ώρα.

• Αριθμός μελών: 8 έως 10.• Σύνθεση: οι ετερογενείς ομάδες έχουν πλεονεκτήματα σεσχέση με τις ομοιογενείς. Αλλά αν μία ομάδα είναι πολύετερογενής ενδέχεται να γίνει δυσλειτουργική, λόγω τηςέλλειψης μιας κοινής βάσης. Γενικός κανόνας: οιψυχοδυναμικές θεραπευτικές ομάδες θα πρέπει να είναιετερογενείς όσον αφορά στις ενδοψυχικές συγκρούσειςτων μελών που τις απαρτίζουν, αλλά ομοιογενείς όσοναφορά ένα σχετικά παρόμοιο επίπεδο δύναμης του Εγώ.

38

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝΟΜΑΔΩΝ

• Τεχνική: τάση προς τη χρήση εκφραστικώνυποστηρικτικών τεχνικών.

• Διάρκεια ομάδας: α) ανοικτού τέλους, ενώ μπορούννα προστίθενται νέα μέλη καθώς τα παλαιότερααποχωρούν β) με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα πουαπευθύνεται περισσότερο σε ομοιογενείς ομάδες μεσυγκεκριμένο θέμα συζήτησης όπως τα θύματασεξουαλικής κακοποίησης.

39

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝΟΜΑΔΩΝ

• Μορφές ομάδων:α) παρέμβαση στην κρίση, 1 έως 8 συνεδρίες, β) χρονικά περιορισμένη θεραπεία, 8 έως 26 συνεδρίες,γ) μακροχρόνια θεραπεία, περισσότερες από 26 συνεδρίες.

• Αποτελεσματικότητα: η εμπειρική έρευνα έχει αρχίσει ναυποστηρίζει την αποτελεσματικότητα των βραχύτερώνμορφών της δυναμικής ομαδικής θεραπείας.

• Προσεγγίσεις: ατομικά και ομαδικά προσανατολισμένεςπαρεμβάσεις.

40

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ• Ισχυρό κίνητρο.• Ψυχολογική σκέψη.• Ένα αρκετά υψηλό επίπεδο δύναμης τουΕγώ.

• Επαρκή ικανότητα ανοχής της δυσφορίας, αντοχή στις εγγενείς στη θεραπευτικήδιεργασία ματαιώσεις.

• Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις.

41

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ• Ψυχωτική αποδιοργάνωση• Κατάχρηση ουσιών• Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας• Σοβαρή σωματοποίηση• Γνωστική δυσλειτουργία οργανικής βάσης• Σοβαρός κίνδυνος αυτοκτονίας

42

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

Η ομαδική θεραπεία είναι αποτελεσματική σεπεριπτώσεις ασθενών με σοβαρές διαταραχέςπροσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένων τωνυστερικών, ψυχαναγκαστικών και ορισμένωνναρκισσιστικών, παθητικό-επιθετικών καιεξαρτητικών τύπων, καθώς το ομαδικό πλαίσιομπορεί να είναι το μοναδικό μέρος στο οποίο οιασθενείς αυτοί παίρνουν μια επανατροφοδότησησχετικά με το πώς οι τρόποι και ο χαρακτήρας τουςεπηρεάζουν τους άλλους.

43

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΖΕΥΓΟΥΣ

• Προέρχεται από την εργασία μερικών από τους πρώτουςψυχαναλυτικά προσανατολισμένους κλινικούς όπως οTheodore Lidz, o Lyman Wynne, o Nathan Ackerman, o Marrey Bowen και η Virginia Satir.

• Τόσο η ατομική ψυχοπαθολογία όσο και η προσωπικήιστορία πήραν δευτερεύουσα θέση, καθώς η οικογένειαως σύνολο, θεωρήθηκε ως ένα σύστημα με δική του ζωήμε αποτέλεσμα την ανάπτυξη της συστημικήςοικογενειακής θεραπείας

• Περαιτέρω επεξεργασία από τον Minuchin, Palazzoli et al.

44

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΖΕΥΓΟΥΣ

• Τα τελευταία χρόνια η προσέγγιση του Bowen έχειγίνει πολύ δημοφιλής: ένα μέλος της οικογένειαςσυναντά τον θεραπευτή για την προσεκτική μελέτητων γενεαλογικών μοτίβων που διατρέχουν τηνοικογένεια του ασθενούς. Κατανόηση των τωρινώνμοτίβων στις σχέσεις της οικογένειας ωςεπαναλήψεις μοντέλων και τρόπων σχετίζεσθαιπροηγούμενων γενεών. Αυστηρά γνωσιακήπροσέγγιση.

• Η οικογενειακή θεραπεία που βασίζεται στη θεωρίατων αντικειμενοτρόπων σχέσεων έχει γίνει επίσηςδημοφιλής.

45

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΖΕΥΓΟΥΣ

• Διυποκειμενική και βασισμένη στην ψυχολογία εαυτούθεραπεία ζεύγους (Kohut).

• Εφαρμογή των εννοιών της Ψ του εαυτού και στηθεραπευτική προσέγγιση των συγκρούσεων μέσα στογάμο.

• Ο Kohut αναφέρει «ένας καλός γάμος είναι εκείνοςστον οποίο ο ένας σύντροφος απαντά στηνπρόκληση να προσφέρει λειτουργίες που οπροσωρινά κλονισμένος εαυτός του άλλου χρειάζεταισε μια συγκεκριμένη στιγμή».

• Εφαρμογή σε περιπτώσεις όπου δεν καλύπτονται οιανάγκες εαυτού-αντικειμένου με αποτέλεσμα μίαατελείωτη πικρία και ναρκισσιστική οργή.

46

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΖΕΥΓΟΥΣ

• Προτείνεται μοντέλο θεραπείας 6 βημάτων:• Βήματα 1 και 2: ο θεραπευτή συντονίζεται με τηνυποκειμενικότητα του κάθε συζύγου και σημειώνει μεέμφαση πως κανένα ς από του δύο δεν κατέχει τηνπιο αληθινή ή την πιο σωστή εκδοχή τηςπραγματικότητας.

• Βήματα 3 και 4: ο θεραπευτής ιχνηλατεί την ιστορίατης εξέλιξης των ματαιώσεων των επιθυμιών καιδείχνει τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε σύντροφοςεπαναλαμβάνει το συγκρουσιακό του παρελθόν, στηνπροσπάθειά του να προασπίσει τη συνοχή τουεαυτού.

47

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΖΕΥΓΟΥΣ

• Βήμα 5: περιλαμβάνει την προαγωγή τηςικανότητας ενδοσκόπησης, έτσι ώστε ο κάθεσύντροφος να μπορεί να αναλάβει το μέροςτης ευθύνης για τη δυσκολία στη σχέση πουτου αναλογεί.

• Βήμα 6: εστιάζεται στην ικανότητα του κάθεσυντρόφου να υποστηρίζει την ενδοσκόπησηκαι την προσωπική εξέλιξη του άλλου, ενώσυντονίζεται στη δική του οπτική.

• Ιδιαίτερη μορφή αντιμεταβιβαστικήςδυσκολίας: ουδέτερη στάση.

48

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΖΕΥΓΟΥΣ

• Απαραίτητα στοιχεία: συναισθητικός κατοπτρισμός, εμπεριεκτικό περιβάλλον, βοηθητικές λειτουργίες τουΕγώ.

• Βραχεία θεραπεία ζεύγους: σχεδιάστηκε για ζευγάριαμε σημαντική δύναμη του Εγώ και καμία ένδειξησοβαρής παθολογίας.