Post on 06-Jan-2020
Xορός Eκάβης(Eυριπίδης Eκάβη Eθνικό θέατρο 1955 σκην A Mινωτής)
Θ E M A T A
H φύση και ο ρόλος των θεών
O πόλεmicroος
AatildetradeTAtradeIMO
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˇˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo (στ 1151-1152 microτφρ στ 1270-1272)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1220-1285
Π Λ O K H
mdash
A ΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
88 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
TO AH ∆ O N I
K A I O I ΣΥ Μ Φ Ο Ρ Ε Σ
Τ Ω Ν TΡ Ω Ω Ν
Tι ζητάει ο Xορός
από το αηδόνι
Πού οφείλονται
οι συmicroφορές
των Tρώων
O ΘΡ Η Ν Ο Σ
Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ N Ι Κ Η Τ Ε Σ
Ποιες συmicroφορές
των Aχαιών φέρνει
στο νου του ο Xορός
microε το θρήνο του
XOPOΣ
11 Σύmicroφωνα microε το microύθο η αηδόνα ήταν γυναίκα που microεταmicroορφώθηκε σε πουλί και θρηνεί το νεκρό γιο της Ίτυ Tο αηδόνι microε την παθη-
τική και microελωδική του φωνή συνδέεται microε θρήνους Παρόmicroοιες επικλήσεις αποτελούσαν συνηθισmicroένο ποιητικό microοτίβο κατά την αρ-
χαιότητα Και η Ελένη στην Πάροδο (196 κεξ) παρακάλεσε τις Σειρήνες να ενώσουν το τραγούδι τους microε τους δικούς της θρήνους
Πρόκειται εποmicroένως για microοτίβο που συναντιέται συχνά και στη νεότερη λογοτεχνία
22 Στο πρωτότυπο middotEgraveOacutefiAacutemiddotIgraveOcirc˜ (lt middotEgraveOacutee˜ = ολέθριος) Σε άλλες microεταφράσεις αποδίδεται ως εξής laquoο έρmicroος εραστήςraquo (Σταύρου) laquoγαmicroπρός
θλιβερόςraquo (Χατζηανέστης) laquoο κακότυχος στο γάmicroο τουraquo (Παττίχης) laquomicroε το ερωτικό του πάθος το λάβροraquo (∆ηmicroητριάδης) laquoο ξεπλα-
νευτήςraquo (Σφυρόερας) laquoο πικρόγαmicroοςraquo (Τοπούζης)
33 Χαρακτηριστικό των χορικών του Ευριπίδη είναι η αποστροφή σε ένα από τα πρόσωπα του δράmicroατος ακόmicroα κι αν αυτό δε βρίσκεται στη
σκηνή (η Ελένη βρίσκεται στο ανάκτορο)
44 Πρόκειται για το Nαύπλιο και την παγίδα που έστησε στους Έλληνες Bλέπε σχόλιο 3 σελ 64
tradeAtilde radic sect π infin
Εσύ που microέσα στα πυκνά 1220
σύδεντρα ζεις και πέτεσαι αηδόνα1
εσένα κράζω γλυκοκέλαδο πουλί
microε τη λυπητερή λαλιάOslashτον κόκκινο φουσκώνοντας λαιmicroό σου
βοήθα να microοιρολογήσω 1225
τα πάθη της ΕλένηςOslash κλάψε
τον πόνο και τα δάκρυα
των γυναικών της Τροίας
γιrsquo αυτούς που θέρισε κοντάρι ελληνικό
όταν το πέλαγο αρmicroενίζοντας 1230
microε το βαρβαρικό σκαρί του
ο Πάρης του χαmicroού ο γαmicroπρός2
ήρθε microε συνοδειά την Κύπριδα
στους Πριαmicroίδες φέρνοντας
γάmicroο συφοριασmicroένο από τη Σπάρτη 1235
εσένα Ελένη εσένα3
Με πετροβόληmicroα και microε κοντάρι
πλήθος χαθήκαν οι Αχαιοί
και κατοικούν στον άραχλο Άδη τώραOslashοι δύστυχες γυναίκες τους πενθώντας 1240
έκοψαν τα microαλλιάOslash αποmicroείναν
έρmicroα τα σπίτια δίχως άντρεςOslashκι αυτός4 που πάτησε microονάχος
τη θαλασσόζωστη Εύβοια λαmicroπρές
φωτιές ανάβοντας στου Καφηρέα τα βράχια 1245
ναύτες πολλούς ξολόθρεψε καθώς
τις δολερές ζυγώναν λάmicroψεις του γιαλού
Άνεmicroοι θυmicroωmicroένοι το Μενέλαο διώξαν
αλάργα από τον κάβο του Μαλέα
όταν γυρνούσε στην πατρίδα φέρνοντας 1250
τrsquo οmicroοίωmicroα της Ήρας του πολέmicroου
βραβείο ή κάλλιο την αιτία
να σφάζονται για χρόνια οι ∆αναοί
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 89
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
Kι ενώ οι υποκριτές αποσύρονται οι γυναίκες του Xορού απλώνονται
στην ορχήστρα
Ο Xορός όπως ήδη έχουmicroε δει αποτελεί microια απρόσωπη οmicroάδα
ένα σύνολο δηλαδή microε κοινά χαρακτηριστικά
ntilde Aς παρατηρήσουmicroε την παράπλευρη φωτογραφία από microια σύγ-
χρονη παράσταση της Eλένης και ας σκεφτούmicroε πώς οι συντε-
λεστές της παράστασης προσπαθούν να αποδώσουν αυτό το
στοιχείο
ntilde Aς συγκρίνουmicroε την παρουσία του Xορού στη φωτογραφία που
ήδη παρατηρήσαmicroε και στη διπλανή αγγειογραφία
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Το στάσιmicroο αποτελεί ένα από τα εξωτερικά και τυπικά στοιχεία της τραγωδίας (κατά ποσόν microέρος) Πρόκειται για
τραγούδια ωδές που τραγουδά ο Xορός στην ορχήστρα και συνθέτουν το λυρικό στοιχείο της τραγωδίας Γράφο-
νταν σε λυρικά microέτρα διαφορετικά από ότι τα επικά-διαλογικά microέρη και στη δωρική διάλεκτο από σεβασmicroό στην πα-
ράδοση του διθυράmicroβου
ntilde Aς εντοπίσουmicroε στο microεταφρασmicroένο κείmicroενο τα στοιχεία εκείνα που επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για λυρικό και
όχι επικό-διαλογικό microέρος του δράmicroατος
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
laquo∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot permilAcirc Ucircrsquo middotEcirclsaquoOacuteOcirc˘OacuteAcirc Oacutemiddot IcircOcircEgraveIgraveEumlıAcircrsaquo˜ UcircUgraveEgrave˜ paraIumliquestUgraveUacuteAcirc˜raquo
infinEumlpermilfiOacuteEgrave OacuteUgraveUacuteOcircmiddotIumlfi IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcircOacute middotOacutemiddotUcircmiddotUcircIgravefi UgraveˆOacute EcircDaggerIumlIumlˆOacute Ucirc˘ Ocirc˘ permilˆUacutersaquo˙AcircEgrave˜ UgraveEuml IgraveOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo permilUacuteOcircUcircEgraveiquest UgraveOcirc˘ permiliquestUcircOcirc˘˜ UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircOgraveIgravemiddotUgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜ bdquo˘macrcurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute Ocirc˘ IacutecurrenUacuteOcirc˘Oacute ˆ˜ permilAcirc ımiddot Aacute˘UacutersaquoUcircOcirc˘Oacute
deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ laquoEIumlcurrenOacuteEumlraquo (middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)
(Afi UgraveOcirc deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ paraOcircEgravelsaquoIgravemiddotUgravemiddot yumlIcircmiddotUacuteOcirc˜)
∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOacutemiddotUgraveOcircIumllsaquo˜ IcircmiddotEgrave Ugravemiddot Ocirc˘IumlEgraveiquest UgraveEuml˜ centDaggerUcircEuml˜ IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute middotUacuteAacuteiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgravemiddotmacrEgraveiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveOcirc IgraveAcircUcircEumlIgravecurrenUacuteEgrave IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveEumlOacute infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml UgraveEumlOacute OcircIuml˘IcircUacuteOcirc˘UcircAcircIgravecurrenOacuteEuml []
centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgrave ∆Ocirc IcircUacuteOcircDaggerUcircOcirc˜ UgraveEuml˜ infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml˜
(middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)(Afi UgraveOcirc N deg paraOcircIumlrsaquoUgraveEuml centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirciquest UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgravemiddot paramiddotUacuteiquestpermilOcircUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Aττική microελανόmicroορφη κύλικα του 6ου αι πX microε παράσταση τραγικού Xορού
Xορός της Eλένης(Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
T radic A prod cent radic iexcl π int infin π radic pound ƒ prod iexcl radic trade
tradeAtilde radic sect π infin
90 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
OΙ ΣΚ Ο Τ Ε Ι Ν Ο Ι ΘΕ Ο Ι
Ποιες σκέψεις διατυπώνει
ο Xορός για τους θεούς
και τις παρεmicroβάσεις τους
Σε ποια δεινά της Eλένης
αναφέρεται ο Xορός
TΟ ΠΑ Ρ Α Λ Ο Γ Ο
Τ Ο Υ ΠΟ Λ Ε Μ Ο Υ
Ποιους θεωρεί
laquoάmicroυαλουςraquo
ο Xορός και γιατί
Tι αντιπροτείνει
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
Τι rsquoναι θεός τι microη θεός
και τι rsquoναι ανάmicroεσά τους5 1255
Ποιος θα το πει θνητός πως το rsquoβρε
καιρό πολύ εξετάζοντας τα πάντα
microια και το βλέπει εδώ κι εκεί
των θεών οι γνώmicroες να πηδούν
και πάλι στο ενάντιο να γυρνάνε 1260
ανέλπιστα κι αλόγιαστα 6
Ελένη είσαι του ∆ία θυγατέραOslash7
σαν άσπρος κύκνος ο γονιός σου
στον κόρφο σrsquo έσπειρε της Λήδας
Ύστερα σrsquo όλη την Ελλάδα σε είπαν 1265
άδικη άπιστη άθεη προδότραOslashmicroες στους ανθρώπους δεν υπάρχει
τίποτα σίγουροOslash στων θεών microόνο
τα λόγια βρήκα την αλήθεια8
Ανέmicroυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα 1270
microε λόγχες και microε δυνατά
στον πόλεmicroο κοντάρια
λογιάζοντας αστόχαστα πως έτσι
θα πάψουν των θνητών τις συmicroφορέςOslashγιατί αν το δίκιο σου ζητάς microε το αίmicroα 1275
η αmicroάχη δε θα λείψει από τον κόσmicroοOslashγιrsquo αυτήν οι Πριαmicroίδες πήγαν
κάτω στη γης ενώ microπορούσαν
microονάχα microε τα λόγια Ελένη
τέλος να δώσουνε στην έχθρα 1280
Τώρα στον Άδη rsquoναι βαθιά χωmicroένοι
τα κάστρα τους φωτιά τα rsquoχει σαρώσει
σαν κεραυνός του ∆ία κι εσύ
πέρασες βάσανα και βάσανα
που αβάσταχτους σηκώσαν θρήνους 1285
55 ανάmicroεσά τους σύmicroφωνα microε microια ερmicroηνεία πρόκειται για τους laquoδαίmicroονεςraquo οι οποίοι ήταν microεσολαβητές microεταξύ θεών και ανθρώπων καιγια το λόγο αυτό κατοικούσαν microεταξύ γης και ουρανού Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία ο Xορός αναφέρεται σε αυτούς οι οποίοιέχουν και θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση (ηmicroίθεοι ήρωεςhellip) κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελένη
66 Σύmicroφωνα microε microια άλλη εκδοχή το νόηmicroα των στίχων 1254-1261 είναι Τι είναι θεός τι microη θεός και τι το ανάmicroεσό τους Ποιος άνθρω-πος θα microπορούσε να ισχυριστεί ότι το βρήκε (Κανείς ) Πιο microακριά στη γνώση των θεών έφτασε εκείνος που βλέπει ότι οι αποφάσειςτους πηγαίνουν microια εδώ και microια στην αντίθετη κατεύθυνση ανέλπιστα και απροσδόκητα Τα λόγια αυτά θα συmicroφωνούσαν και microε τη ρή-ση του Αγγελιαφόρου στους στίχους 786 κε ∆υσκολονόητος ο θεόςhellip
77 Από τη γενική διαπίστωση ο Xορός περνάει στο παράδειγmicroα την περίπτωση της Eλένης που επιβεβαιώνει αυτήν τη διαπίστωση (όπωςκαι ο Aγγελιαφόρος στις ρήσεις του)
88 στων θεών microόνο τα λόγια βρήκα την αλήθεια και αυτοί οι στίχοι προβληmicroατίζουν τους microελετητές καθώς η απόλυτη βεβαιότητα δύσκολασυmicroβιβάζεται microε το σκεπτικισmicroό που αποπνέουν οι προηγούmicroενοι στίχοι γιrsquo αυτό υποστηρίχθηκε ότι στο σηmicroείο αυτό ο Ευριπίδης προ-σπαθεί να αποφύγει την κατηγορία για ασέβεια Άλλοι microελετητές βασιζόmicroενοι στο γεγονός ότι οι στίχοι παραδόθηκαν φθαρmicroένοι διορ-θώνουν το κείmicroενο και το ερmicroηνεύουν ως εξής δεν ξέρω τι να πω ακατανόητο είναι πώς δρουν οι θεοί
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 91
Το Στάσιmicroο φαίνεται να microη συνδέεται άmicroεσα microε το συναισθηmicroατικό κλίmicroα που δηmicroιούργησαν στο προηγούmicroενο Eπεισόδιο η
αναγνώριση των δύο συζύγων και η κατάστρωση του σχεδίου απόδρασης Ενώ δηλαδή το σχέδιο Ελένης-Μενέλαου εξε-
λίσσεται ο Xορός θρηνεί και στοχάζεται Kάποια από τα θέmicroατα που θα microπορούσαmicroε να συζητήσουmicroε στο Xορικό αυτό είναι
H θέση του Στασίmicroου στο έργο
ntilde η νοηmicroατική του συνάφεια microε όσα προηγήθηκαν
ntilde η συmicroβολή του στην εξέλιξη της δράσης
Ο ρόλος και η φύση των θεών Ο Xορός στη β στροφή
επαναφέρει κι επεκτείνει τον προβληmicroατισmicroό του Αγγελια-
φόρου σχετικά microε τους θεούς O Eυριπίδης microέσω του Xο-
ρού φιλοσοφεί και πάλι laquoαπό σκηνήςraquo Για τους στίχους
αυτούς έχουν προταθεί διάφορες ερmicroηνείες από τις
οποίες οι κυριότερες είναι
ndash αmicroφισβητείται η ύπαρξη θεών
ndash αmicroφισβητείται το αλάθητο της θεϊκής δράσης
ndash αmicroφισβητείται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλάβει
την ουσία του θεού
ndash επισηmicroαίνεται το απρόβλεπτο της επέmicroβασης των θεών
Ποιες ερmicroηνείες σάς φαίνονται βάσιmicroες λαmicroβάνοντας υπόψη
ndash την επίδραση που άσκησαν οι Σοφιστές στον Ευριπίδη
ndash τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τη δυσοίωνη για την Aθήνα προοπτική ως προς την έκβαση του πολέmicroου
O πόλεmicroος Πολλές αναφορές έγιναν ως τώρα στον πόλεmicroο
ntilde Aς θυmicroηθούmicroε microερικές (Mπορούmicroε να αντλήσουmicroε υλικό από την αποδελτίωση τη σχετική microε το θέmicroα αυτό)
ntilde Eδώ είναι ο Xορός που εκφράζει το αντιπολεmicroικό microήνυmicroα Aς παρακολουθήσουmicroε τις σκέψεις του Προ-
σθέτουν κάτι παραπάνω σε όσα έχουν αναφερθεί microέχρι τώρα στο έργο για το θέmicroα αυτό
Aς δούmicroε συνολικά το Στάσιmicroο θεοί πόλεmicroος σκέψεις του Xορού ενός συνόλου δηλαδή που εκφράζει δηmicroόσια
την αmicroφισβήτησή του Θα microπορούσε να συσχετισθεί η δηmicroόσια αυτή έκφραση microε το πολίτευmicroα που επικρατούσε
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
M π infin trade Agrave deg Atilde ƒ radic iexcl prod A iexcl ∆ π para radic sect part ordf π int prod K ƒ infin Agrave deg prod
centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 29 πOcirc˘OacutersaquoOcirc˘ 1992 centAcircOacute IgraveOcircUacuteOgrave Egravemiddot UgraveOcirc˘˜ sbquoOcircIgravesbquomiddotUacutepermilEgraveUcircIgraveOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEgrave˜ OcircsbquorsaquopermilAcirc˜ Ocirc˘ currenEcircUgraveOcirc˘Oacute intmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜
OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotAcircIumlEgraveUcircrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveEumlOacute AcircrsaquoOacutemiddot intmiddotEgrave UgraveEuml permil˘UcircUgrave˘macrrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveOcirc EcircfisbquoOcirc prod˙ˆlsaquo IgraveOcirc˘ permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave fiIumlmiddot middot˘Ugraveiquest [hellip]centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 15 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘ 1993
[hellip] centAcircOacute iquestUacutemacrOcirc˘Oacute Egravemiddot middotEgravepermilEgraveIcirccurren˜ EcircˆOacutecurren˜ OcircDaggerUgraveAcirc middotEgravemacrOacutersaquopermilEgravemiddot ∆middot middotEgravepermilEgraveiquest permilAcirc IgraveOcircEgraveiquest-˙Ocirc˘Oacute Egravemiddot IgraveAcirc middotEgravepermilEgraveiquest ∆Ocirc˘˜ lsaquoUacutemiddotOacute UgraveEumlOacute middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo UgraveOcirc˘˜ EumlIumlEgraveIcircrsaquomiddot IcircmiddotEgrave macrˆUacutersaquo˜ middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo EumlIumlEgrave-Icircrsaquomiddot permilAcircOacute ˘iquestUacutemacrOcirc˘Oacute middotEgravepermilEgraveiquest [hellip]
infinfi UgraveOcirc EumlIgraveAcircUacuteOcircIumlfiAacuteEgraveOcirc UgraveEuml˜ sumIumliquestUgravemiddot ordmEgraveIumlrsaquoOcircsbquoEgraveUgrave˜ AcircOacutefi˜ IcircOcircUacuteEgraveUgraveUcircEgraveOcircDagger 11 macrUacutefiOacuteˆOacute middotfi UgraveOcirc tradeAcircUacuteiquestAacuteAcircsbquoOcircOcirc˘ permilEumlIgraveOcircUcircEgraveAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc UcircUgraveOcircOacute EumlIgraveAcircUacutelsaquoUcircEgraveOcirc TDaggerOcirc
(Ncurrenmiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest TEE 1Ocirc˜ IcircDaggerIcircIumlOcirc˜ Aatilde TiquestIacuteEuml OEcentB 2004)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Xορός (Eυριπίδης Tρωάδες Eθνικό θέατρο 1983 σκην Σ Nτουφεξής κίνηση N Zούκα)
Aπό την κινηmicroατογραφική ταινίαTρωάδες (σκην M Kακογιάννης)
92 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι
πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-
σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη
2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές
3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-
κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-
λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)
Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που
εκφράζεται στη β στροφή
4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να
ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές
ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)
ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή
ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή
ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν
Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός
5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-
ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα
του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε
τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού
E ƒ deg infin trade π infin
Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές
Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια
εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση
που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-
χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και
περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν
διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-
σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα
bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη
bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
88 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
TO AH ∆ O N I
K A I O I ΣΥ Μ Φ Ο Ρ Ε Σ
Τ Ω Ν TΡ Ω Ω Ν
Tι ζητάει ο Xορός
από το αηδόνι
Πού οφείλονται
οι συmicroφορές
των Tρώων
O ΘΡ Η Ν Ο Σ
Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ N Ι Κ Η Τ Ε Σ
Ποιες συmicroφορές
των Aχαιών φέρνει
στο νου του ο Xορός
microε το θρήνο του
XOPOΣ
11 Σύmicroφωνα microε το microύθο η αηδόνα ήταν γυναίκα που microεταmicroορφώθηκε σε πουλί και θρηνεί το νεκρό γιο της Ίτυ Tο αηδόνι microε την παθη-
τική και microελωδική του φωνή συνδέεται microε θρήνους Παρόmicroοιες επικλήσεις αποτελούσαν συνηθισmicroένο ποιητικό microοτίβο κατά την αρ-
χαιότητα Και η Ελένη στην Πάροδο (196 κεξ) παρακάλεσε τις Σειρήνες να ενώσουν το τραγούδι τους microε τους δικούς της θρήνους
Πρόκειται εποmicroένως για microοτίβο που συναντιέται συχνά και στη νεότερη λογοτεχνία
22 Στο πρωτότυπο middotEgraveOacutefiAacutemiddotIgraveOcirc˜ (lt middotEgraveOacutee˜ = ολέθριος) Σε άλλες microεταφράσεις αποδίδεται ως εξής laquoο έρmicroος εραστήςraquo (Σταύρου) laquoγαmicroπρός
θλιβερόςraquo (Χατζηανέστης) laquoο κακότυχος στο γάmicroο τουraquo (Παττίχης) laquomicroε το ερωτικό του πάθος το λάβροraquo (∆ηmicroητριάδης) laquoο ξεπλα-
νευτήςraquo (Σφυρόερας) laquoο πικρόγαmicroοςraquo (Τοπούζης)
33 Χαρακτηριστικό των χορικών του Ευριπίδη είναι η αποστροφή σε ένα από τα πρόσωπα του δράmicroατος ακόmicroα κι αν αυτό δε βρίσκεται στη
σκηνή (η Ελένη βρίσκεται στο ανάκτορο)
44 Πρόκειται για το Nαύπλιο και την παγίδα που έστησε στους Έλληνες Bλέπε σχόλιο 3 σελ 64
tradeAtilde radic sect π infin
Εσύ που microέσα στα πυκνά 1220
σύδεντρα ζεις και πέτεσαι αηδόνα1
εσένα κράζω γλυκοκέλαδο πουλί
microε τη λυπητερή λαλιάOslashτον κόκκινο φουσκώνοντας λαιmicroό σου
βοήθα να microοιρολογήσω 1225
τα πάθη της ΕλένηςOslash κλάψε
τον πόνο και τα δάκρυα
των γυναικών της Τροίας
γιrsquo αυτούς που θέρισε κοντάρι ελληνικό
όταν το πέλαγο αρmicroενίζοντας 1230
microε το βαρβαρικό σκαρί του
ο Πάρης του χαmicroού ο γαmicroπρός2
ήρθε microε συνοδειά την Κύπριδα
στους Πριαmicroίδες φέρνοντας
γάmicroο συφοριασmicroένο από τη Σπάρτη 1235
εσένα Ελένη εσένα3
Με πετροβόληmicroα και microε κοντάρι
πλήθος χαθήκαν οι Αχαιοί
και κατοικούν στον άραχλο Άδη τώραOslashοι δύστυχες γυναίκες τους πενθώντας 1240
έκοψαν τα microαλλιάOslash αποmicroείναν
έρmicroα τα σπίτια δίχως άντρεςOslashκι αυτός4 που πάτησε microονάχος
τη θαλασσόζωστη Εύβοια λαmicroπρές
φωτιές ανάβοντας στου Καφηρέα τα βράχια 1245
ναύτες πολλούς ξολόθρεψε καθώς
τις δολερές ζυγώναν λάmicroψεις του γιαλού
Άνεmicroοι θυmicroωmicroένοι το Μενέλαο διώξαν
αλάργα από τον κάβο του Μαλέα
όταν γυρνούσε στην πατρίδα φέρνοντας 1250
τrsquo οmicroοίωmicroα της Ήρας του πολέmicroου
βραβείο ή κάλλιο την αιτία
να σφάζονται για χρόνια οι ∆αναοί
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 89
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
Kι ενώ οι υποκριτές αποσύρονται οι γυναίκες του Xορού απλώνονται
στην ορχήστρα
Ο Xορός όπως ήδη έχουmicroε δει αποτελεί microια απρόσωπη οmicroάδα
ένα σύνολο δηλαδή microε κοινά χαρακτηριστικά
ntilde Aς παρατηρήσουmicroε την παράπλευρη φωτογραφία από microια σύγ-
χρονη παράσταση της Eλένης και ας σκεφτούmicroε πώς οι συντε-
λεστές της παράστασης προσπαθούν να αποδώσουν αυτό το
στοιχείο
ntilde Aς συγκρίνουmicroε την παρουσία του Xορού στη φωτογραφία που
ήδη παρατηρήσαmicroε και στη διπλανή αγγειογραφία
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Το στάσιmicroο αποτελεί ένα από τα εξωτερικά και τυπικά στοιχεία της τραγωδίας (κατά ποσόν microέρος) Πρόκειται για
τραγούδια ωδές που τραγουδά ο Xορός στην ορχήστρα και συνθέτουν το λυρικό στοιχείο της τραγωδίας Γράφο-
νταν σε λυρικά microέτρα διαφορετικά από ότι τα επικά-διαλογικά microέρη και στη δωρική διάλεκτο από σεβασmicroό στην πα-
ράδοση του διθυράmicroβου
ntilde Aς εντοπίσουmicroε στο microεταφρασmicroένο κείmicroενο τα στοιχεία εκείνα που επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για λυρικό και
όχι επικό-διαλογικό microέρος του δράmicroατος
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
laquo∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot permilAcirc Ucircrsquo middotEcirclsaquoOacuteOcirc˘OacuteAcirc Oacutemiddot IcircOcircEgraveIgraveEumlıAcircrsaquo˜ UcircUgraveEgrave˜ paraIumliquestUgraveUacuteAcirc˜raquo
infinEumlpermilfiOacuteEgrave OacuteUgraveUacuteOcircmiddotIumlfi IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcircOacute middotOacutemiddotUcircmiddotUcircIgravefi UgraveˆOacute EcircDaggerIumlIumlˆOacute Ucirc˘ Ocirc˘ permilˆUacutersaquo˙AcircEgrave˜ UgraveEuml IgraveOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo permilUacuteOcircUcircEgraveiquest UgraveOcirc˘ permiliquestUcircOcirc˘˜ UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircOgraveIgravemiddotUgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜ bdquo˘macrcurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute Ocirc˘ IacutecurrenUacuteOcirc˘Oacute ˆ˜ permilAcirc ımiddot Aacute˘UacutersaquoUcircOcirc˘Oacute
deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ laquoEIumlcurrenOacuteEumlraquo (middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)
(Afi UgraveOcirc deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ paraOcircEgravelsaquoIgravemiddotUgravemiddot yumlIcircmiddotUacuteOcirc˜)
∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOacutemiddotUgraveOcircIumllsaquo˜ IcircmiddotEgrave Ugravemiddot Ocirc˘IumlEgraveiquest UgraveEuml˜ centDaggerUcircEuml˜ IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute middotUacuteAacuteiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgravemiddotmacrEgraveiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveOcirc IgraveAcircUcircEumlIgravecurrenUacuteEgrave IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveEumlOacute infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml UgraveEumlOacute OcircIuml˘IcircUacuteOcirc˘UcircAcircIgravecurrenOacuteEuml []
centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgrave ∆Ocirc IcircUacuteOcircDaggerUcircOcirc˜ UgraveEuml˜ infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml˜
(middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)(Afi UgraveOcirc N deg paraOcircIumlrsaquoUgraveEuml centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirciquest UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgravemiddot paramiddotUacuteiquestpermilOcircUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Aττική microελανόmicroορφη κύλικα του 6ου αι πX microε παράσταση τραγικού Xορού
Xορός της Eλένης(Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
T radic A prod cent radic iexcl π int infin π radic pound ƒ prod iexcl radic trade
tradeAtilde radic sect π infin
90 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
OΙ ΣΚ Ο Τ Ε Ι Ν Ο Ι ΘΕ Ο Ι
Ποιες σκέψεις διατυπώνει
ο Xορός για τους θεούς
και τις παρεmicroβάσεις τους
Σε ποια δεινά της Eλένης
αναφέρεται ο Xορός
TΟ ΠΑ Ρ Α Λ Ο Γ Ο
Τ Ο Υ ΠΟ Λ Ε Μ Ο Υ
Ποιους θεωρεί
laquoάmicroυαλουςraquo
ο Xορός και γιατί
Tι αντιπροτείνει
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
Τι rsquoναι θεός τι microη θεός
και τι rsquoναι ανάmicroεσά τους5 1255
Ποιος θα το πει θνητός πως το rsquoβρε
καιρό πολύ εξετάζοντας τα πάντα
microια και το βλέπει εδώ κι εκεί
των θεών οι γνώmicroες να πηδούν
και πάλι στο ενάντιο να γυρνάνε 1260
ανέλπιστα κι αλόγιαστα 6
Ελένη είσαι του ∆ία θυγατέραOslash7
σαν άσπρος κύκνος ο γονιός σου
στον κόρφο σrsquo έσπειρε της Λήδας
Ύστερα σrsquo όλη την Ελλάδα σε είπαν 1265
άδικη άπιστη άθεη προδότραOslashmicroες στους ανθρώπους δεν υπάρχει
τίποτα σίγουροOslash στων θεών microόνο
τα λόγια βρήκα την αλήθεια8
Ανέmicroυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα 1270
microε λόγχες και microε δυνατά
στον πόλεmicroο κοντάρια
λογιάζοντας αστόχαστα πως έτσι
θα πάψουν των θνητών τις συmicroφορέςOslashγιατί αν το δίκιο σου ζητάς microε το αίmicroα 1275
η αmicroάχη δε θα λείψει από τον κόσmicroοOslashγιrsquo αυτήν οι Πριαmicroίδες πήγαν
κάτω στη γης ενώ microπορούσαν
microονάχα microε τα λόγια Ελένη
τέλος να δώσουνε στην έχθρα 1280
Τώρα στον Άδη rsquoναι βαθιά χωmicroένοι
τα κάστρα τους φωτιά τα rsquoχει σαρώσει
σαν κεραυνός του ∆ία κι εσύ
πέρασες βάσανα και βάσανα
που αβάσταχτους σηκώσαν θρήνους 1285
55 ανάmicroεσά τους σύmicroφωνα microε microια ερmicroηνεία πρόκειται για τους laquoδαίmicroονεςraquo οι οποίοι ήταν microεσολαβητές microεταξύ θεών και ανθρώπων καιγια το λόγο αυτό κατοικούσαν microεταξύ γης και ουρανού Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία ο Xορός αναφέρεται σε αυτούς οι οποίοιέχουν και θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση (ηmicroίθεοι ήρωεςhellip) κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελένη
66 Σύmicroφωνα microε microια άλλη εκδοχή το νόηmicroα των στίχων 1254-1261 είναι Τι είναι θεός τι microη θεός και τι το ανάmicroεσό τους Ποιος άνθρω-πος θα microπορούσε να ισχυριστεί ότι το βρήκε (Κανείς ) Πιο microακριά στη γνώση των θεών έφτασε εκείνος που βλέπει ότι οι αποφάσειςτους πηγαίνουν microια εδώ και microια στην αντίθετη κατεύθυνση ανέλπιστα και απροσδόκητα Τα λόγια αυτά θα συmicroφωνούσαν και microε τη ρή-ση του Αγγελιαφόρου στους στίχους 786 κε ∆υσκολονόητος ο θεόςhellip
77 Από τη γενική διαπίστωση ο Xορός περνάει στο παράδειγmicroα την περίπτωση της Eλένης που επιβεβαιώνει αυτήν τη διαπίστωση (όπωςκαι ο Aγγελιαφόρος στις ρήσεις του)
88 στων θεών microόνο τα λόγια βρήκα την αλήθεια και αυτοί οι στίχοι προβληmicroατίζουν τους microελετητές καθώς η απόλυτη βεβαιότητα δύσκολασυmicroβιβάζεται microε το σκεπτικισmicroό που αποπνέουν οι προηγούmicroενοι στίχοι γιrsquo αυτό υποστηρίχθηκε ότι στο σηmicroείο αυτό ο Ευριπίδης προ-σπαθεί να αποφύγει την κατηγορία για ασέβεια Άλλοι microελετητές βασιζόmicroενοι στο γεγονός ότι οι στίχοι παραδόθηκαν φθαρmicroένοι διορ-θώνουν το κείmicroενο και το ερmicroηνεύουν ως εξής δεν ξέρω τι να πω ακατανόητο είναι πώς δρουν οι θεοί
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 91
Το Στάσιmicroο φαίνεται να microη συνδέεται άmicroεσα microε το συναισθηmicroατικό κλίmicroα που δηmicroιούργησαν στο προηγούmicroενο Eπεισόδιο η
αναγνώριση των δύο συζύγων και η κατάστρωση του σχεδίου απόδρασης Ενώ δηλαδή το σχέδιο Ελένης-Μενέλαου εξε-
λίσσεται ο Xορός θρηνεί και στοχάζεται Kάποια από τα θέmicroατα που θα microπορούσαmicroε να συζητήσουmicroε στο Xορικό αυτό είναι
H θέση του Στασίmicroου στο έργο
ntilde η νοηmicroατική του συνάφεια microε όσα προηγήθηκαν
ntilde η συmicroβολή του στην εξέλιξη της δράσης
Ο ρόλος και η φύση των θεών Ο Xορός στη β στροφή
επαναφέρει κι επεκτείνει τον προβληmicroατισmicroό του Αγγελια-
φόρου σχετικά microε τους θεούς O Eυριπίδης microέσω του Xο-
ρού φιλοσοφεί και πάλι laquoαπό σκηνήςraquo Για τους στίχους
αυτούς έχουν προταθεί διάφορες ερmicroηνείες από τις
οποίες οι κυριότερες είναι
ndash αmicroφισβητείται η ύπαρξη θεών
ndash αmicroφισβητείται το αλάθητο της θεϊκής δράσης
ndash αmicroφισβητείται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλάβει
την ουσία του θεού
ndash επισηmicroαίνεται το απρόβλεπτο της επέmicroβασης των θεών
Ποιες ερmicroηνείες σάς φαίνονται βάσιmicroες λαmicroβάνοντας υπόψη
ndash την επίδραση που άσκησαν οι Σοφιστές στον Ευριπίδη
ndash τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τη δυσοίωνη για την Aθήνα προοπτική ως προς την έκβαση του πολέmicroου
O πόλεmicroος Πολλές αναφορές έγιναν ως τώρα στον πόλεmicroο
ntilde Aς θυmicroηθούmicroε microερικές (Mπορούmicroε να αντλήσουmicroε υλικό από την αποδελτίωση τη σχετική microε το θέmicroα αυτό)
ntilde Eδώ είναι ο Xορός που εκφράζει το αντιπολεmicroικό microήνυmicroα Aς παρακολουθήσουmicroε τις σκέψεις του Προ-
σθέτουν κάτι παραπάνω σε όσα έχουν αναφερθεί microέχρι τώρα στο έργο για το θέmicroα αυτό
Aς δούmicroε συνολικά το Στάσιmicroο θεοί πόλεmicroος σκέψεις του Xορού ενός συνόλου δηλαδή που εκφράζει δηmicroόσια
την αmicroφισβήτησή του Θα microπορούσε να συσχετισθεί η δηmicroόσια αυτή έκφραση microε το πολίτευmicroα που επικρατούσε
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
M π infin trade Agrave deg Atilde ƒ radic iexcl prod A iexcl ∆ π para radic sect part ordf π int prod K ƒ infin Agrave deg prod
centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 29 πOcirc˘OacutersaquoOcirc˘ 1992 centAcircOacute IgraveOcircUacuteOgrave Egravemiddot UgraveOcirc˘˜ sbquoOcircIgravesbquomiddotUacutepermilEgraveUcircIgraveOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEgrave˜ OcircsbquorsaquopermilAcirc˜ Ocirc˘ currenEcircUgraveOcirc˘Oacute intmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜
OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotAcircIumlEgraveUcircrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveEumlOacute AcircrsaquoOacutemiddot intmiddotEgrave UgraveEuml permil˘UcircUgrave˘macrrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveOcirc EcircfisbquoOcirc prod˙ˆlsaquo IgraveOcirc˘ permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave fiIumlmiddot middot˘Ugraveiquest [hellip]centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 15 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘ 1993
[hellip] centAcircOacute iquestUacutemacrOcirc˘Oacute Egravemiddot middotEgravepermilEgraveIcirccurren˜ EcircˆOacutecurren˜ OcircDaggerUgraveAcirc middotEgravemacrOacutersaquopermilEgravemiddot ∆middot middotEgravepermilEgraveiquest permilAcirc IgraveOcircEgraveiquest-˙Ocirc˘Oacute Egravemiddot IgraveAcirc middotEgravepermilEgraveiquest ∆Ocirc˘˜ lsaquoUacutemiddotOacute UgraveEumlOacute middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo UgraveOcirc˘˜ EumlIumlEgraveIcircrsaquomiddot IcircmiddotEgrave macrˆUacutersaquo˜ middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo EumlIumlEgrave-Icircrsaquomiddot permilAcircOacute ˘iquestUacutemacrOcirc˘Oacute middotEgravepermilEgraveiquest [hellip]
infinfi UgraveOcirc EumlIgraveAcircUacuteOcircIumlfiAacuteEgraveOcirc UgraveEuml˜ sumIumliquestUgravemiddot ordmEgraveIumlrsaquoOcircsbquoEgraveUgrave˜ AcircOacutefi˜ IcircOcircUacuteEgraveUgraveUcircEgraveOcircDagger 11 macrUacutefiOacuteˆOacute middotfi UgraveOcirc tradeAcircUacuteiquestAacuteAcircsbquoOcircOcirc˘ permilEumlIgraveOcircUcircEgraveAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc UcircUgraveOcircOacute EumlIgraveAcircUacutelsaquoUcircEgraveOcirc TDaggerOcirc
(Ncurrenmiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest TEE 1Ocirc˜ IcircDaggerIcircIumlOcirc˜ Aatilde TiquestIacuteEuml OEcentB 2004)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Xορός (Eυριπίδης Tρωάδες Eθνικό θέατρο 1983 σκην Σ Nτουφεξής κίνηση N Zούκα)
Aπό την κινηmicroατογραφική ταινίαTρωάδες (σκην M Kακογιάννης)
92 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι
πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-
σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη
2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές
3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-
κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-
λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)
Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που
εκφράζεται στη β στροφή
4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να
ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές
ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)
ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή
ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή
ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν
Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός
5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-
ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα
του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε
τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού
E ƒ deg infin trade π infin
Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές
Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια
εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση
που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-
χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και
περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν
διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-
σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα
bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη
bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 89
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
Kι ενώ οι υποκριτές αποσύρονται οι γυναίκες του Xορού απλώνονται
στην ορχήστρα
Ο Xορός όπως ήδη έχουmicroε δει αποτελεί microια απρόσωπη οmicroάδα
ένα σύνολο δηλαδή microε κοινά χαρακτηριστικά
ntilde Aς παρατηρήσουmicroε την παράπλευρη φωτογραφία από microια σύγ-
χρονη παράσταση της Eλένης και ας σκεφτούmicroε πώς οι συντε-
λεστές της παράστασης προσπαθούν να αποδώσουν αυτό το
στοιχείο
ntilde Aς συγκρίνουmicroε την παρουσία του Xορού στη φωτογραφία που
ήδη παρατηρήσαmicroε και στη διπλανή αγγειογραφία
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Το στάσιmicroο αποτελεί ένα από τα εξωτερικά και τυπικά στοιχεία της τραγωδίας (κατά ποσόν microέρος) Πρόκειται για
τραγούδια ωδές που τραγουδά ο Xορός στην ορχήστρα και συνθέτουν το λυρικό στοιχείο της τραγωδίας Γράφο-
νταν σε λυρικά microέτρα διαφορετικά από ότι τα επικά-διαλογικά microέρη και στη δωρική διάλεκτο από σεβασmicroό στην πα-
ράδοση του διθυράmicroβου
ntilde Aς εντοπίσουmicroε στο microεταφρασmicroένο κείmicroενο τα στοιχεία εκείνα που επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για λυρικό και
όχι επικό-διαλογικό microέρος του δράmicroατος
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
laquo∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot permilAcirc Ucircrsquo middotEcirclsaquoOacuteOcirc˘OacuteAcirc Oacutemiddot IcircOcircEgraveIgraveEumlıAcircrsaquo˜ UcircUgraveEgrave˜ paraIumliquestUgraveUacuteAcirc˜raquo
infinEumlpermilfiOacuteEgrave OacuteUgraveUacuteOcircmiddotIumlfi IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcircOacute middotOacutemiddotUcircmiddotUcircIgravefi UgraveˆOacute EcircDaggerIumlIumlˆOacute Ucirc˘ Ocirc˘ permilˆUacutersaquo˙AcircEgrave˜ UgraveEuml IgraveOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo permilUacuteOcircUcircEgraveiquest UgraveOcirc˘ permiliquestUcircOcirc˘˜ UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircOgraveIgravemiddotUgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜ bdquo˘macrcurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute Ocirc˘ IacutecurrenUacuteOcirc˘Oacute ˆ˜ permilAcirc ımiddot Aacute˘UacutersaquoUcircOcirc˘Oacute
deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ laquoEIumlcurrenOacuteEumlraquo (middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)
(Afi UgraveOcirc deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ paraOcircEgravelsaquoIgravemiddotUgravemiddot yumlIcircmiddotUacuteOcirc˜)
∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOacutemiddotUgraveOcircIumllsaquo˜ IcircmiddotEgrave Ugravemiddot Ocirc˘IumlEgraveiquest UgraveEuml˜ centDaggerUcircEuml˜ IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute middotUacuteAacuteiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgravemiddotmacrEgraveiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveOcirc IgraveAcircUcircEumlIgravecurrenUacuteEgrave IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveEumlOacute infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml UgraveEumlOacute OcircIuml˘IcircUacuteOcirc˘UcircAcircIgravecurrenOacuteEuml []
centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgrave ∆Ocirc IcircUacuteOcircDaggerUcircOcirc˜ UgraveEuml˜ infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml˜
(middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)(Afi UgraveOcirc N deg paraOcircIumlrsaquoUgraveEuml centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirciquest UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgravemiddot paramiddotUacuteiquestpermilOcircUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Aττική microελανόmicroορφη κύλικα του 6ου αι πX microε παράσταση τραγικού Xορού
Xορός της Eλένης(Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
T radic A prod cent radic iexcl π int infin π radic pound ƒ prod iexcl radic trade
tradeAtilde radic sect π infin
90 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
OΙ ΣΚ Ο Τ Ε Ι Ν Ο Ι ΘΕ Ο Ι
Ποιες σκέψεις διατυπώνει
ο Xορός για τους θεούς
και τις παρεmicroβάσεις τους
Σε ποια δεινά της Eλένης
αναφέρεται ο Xορός
TΟ ΠΑ Ρ Α Λ Ο Γ Ο
Τ Ο Υ ΠΟ Λ Ε Μ Ο Υ
Ποιους θεωρεί
laquoάmicroυαλουςraquo
ο Xορός και γιατί
Tι αντιπροτείνει
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
Τι rsquoναι θεός τι microη θεός
και τι rsquoναι ανάmicroεσά τους5 1255
Ποιος θα το πει θνητός πως το rsquoβρε
καιρό πολύ εξετάζοντας τα πάντα
microια και το βλέπει εδώ κι εκεί
των θεών οι γνώmicroες να πηδούν
και πάλι στο ενάντιο να γυρνάνε 1260
ανέλπιστα κι αλόγιαστα 6
Ελένη είσαι του ∆ία θυγατέραOslash7
σαν άσπρος κύκνος ο γονιός σου
στον κόρφο σrsquo έσπειρε της Λήδας
Ύστερα σrsquo όλη την Ελλάδα σε είπαν 1265
άδικη άπιστη άθεη προδότραOslashmicroες στους ανθρώπους δεν υπάρχει
τίποτα σίγουροOslash στων θεών microόνο
τα λόγια βρήκα την αλήθεια8
Ανέmicroυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα 1270
microε λόγχες και microε δυνατά
στον πόλεmicroο κοντάρια
λογιάζοντας αστόχαστα πως έτσι
θα πάψουν των θνητών τις συmicroφορέςOslashγιατί αν το δίκιο σου ζητάς microε το αίmicroα 1275
η αmicroάχη δε θα λείψει από τον κόσmicroοOslashγιrsquo αυτήν οι Πριαmicroίδες πήγαν
κάτω στη γης ενώ microπορούσαν
microονάχα microε τα λόγια Ελένη
τέλος να δώσουνε στην έχθρα 1280
Τώρα στον Άδη rsquoναι βαθιά χωmicroένοι
τα κάστρα τους φωτιά τα rsquoχει σαρώσει
σαν κεραυνός του ∆ία κι εσύ
πέρασες βάσανα και βάσανα
που αβάσταχτους σηκώσαν θρήνους 1285
55 ανάmicroεσά τους σύmicroφωνα microε microια ερmicroηνεία πρόκειται για τους laquoδαίmicroονεςraquo οι οποίοι ήταν microεσολαβητές microεταξύ θεών και ανθρώπων καιγια το λόγο αυτό κατοικούσαν microεταξύ γης και ουρανού Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία ο Xορός αναφέρεται σε αυτούς οι οποίοιέχουν και θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση (ηmicroίθεοι ήρωεςhellip) κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελένη
66 Σύmicroφωνα microε microια άλλη εκδοχή το νόηmicroα των στίχων 1254-1261 είναι Τι είναι θεός τι microη θεός και τι το ανάmicroεσό τους Ποιος άνθρω-πος θα microπορούσε να ισχυριστεί ότι το βρήκε (Κανείς ) Πιο microακριά στη γνώση των θεών έφτασε εκείνος που βλέπει ότι οι αποφάσειςτους πηγαίνουν microια εδώ και microια στην αντίθετη κατεύθυνση ανέλπιστα και απροσδόκητα Τα λόγια αυτά θα συmicroφωνούσαν και microε τη ρή-ση του Αγγελιαφόρου στους στίχους 786 κε ∆υσκολονόητος ο θεόςhellip
77 Από τη γενική διαπίστωση ο Xορός περνάει στο παράδειγmicroα την περίπτωση της Eλένης που επιβεβαιώνει αυτήν τη διαπίστωση (όπωςκαι ο Aγγελιαφόρος στις ρήσεις του)
88 στων θεών microόνο τα λόγια βρήκα την αλήθεια και αυτοί οι στίχοι προβληmicroατίζουν τους microελετητές καθώς η απόλυτη βεβαιότητα δύσκολασυmicroβιβάζεται microε το σκεπτικισmicroό που αποπνέουν οι προηγούmicroενοι στίχοι γιrsquo αυτό υποστηρίχθηκε ότι στο σηmicroείο αυτό ο Ευριπίδης προ-σπαθεί να αποφύγει την κατηγορία για ασέβεια Άλλοι microελετητές βασιζόmicroενοι στο γεγονός ότι οι στίχοι παραδόθηκαν φθαρmicroένοι διορ-θώνουν το κείmicroενο και το ερmicroηνεύουν ως εξής δεν ξέρω τι να πω ακατανόητο είναι πώς δρουν οι θεοί
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 91
Το Στάσιmicroο φαίνεται να microη συνδέεται άmicroεσα microε το συναισθηmicroατικό κλίmicroα που δηmicroιούργησαν στο προηγούmicroενο Eπεισόδιο η
αναγνώριση των δύο συζύγων και η κατάστρωση του σχεδίου απόδρασης Ενώ δηλαδή το σχέδιο Ελένης-Μενέλαου εξε-
λίσσεται ο Xορός θρηνεί και στοχάζεται Kάποια από τα θέmicroατα που θα microπορούσαmicroε να συζητήσουmicroε στο Xορικό αυτό είναι
H θέση του Στασίmicroου στο έργο
ntilde η νοηmicroατική του συνάφεια microε όσα προηγήθηκαν
ntilde η συmicroβολή του στην εξέλιξη της δράσης
Ο ρόλος και η φύση των θεών Ο Xορός στη β στροφή
επαναφέρει κι επεκτείνει τον προβληmicroατισmicroό του Αγγελια-
φόρου σχετικά microε τους θεούς O Eυριπίδης microέσω του Xο-
ρού φιλοσοφεί και πάλι laquoαπό σκηνήςraquo Για τους στίχους
αυτούς έχουν προταθεί διάφορες ερmicroηνείες από τις
οποίες οι κυριότερες είναι
ndash αmicroφισβητείται η ύπαρξη θεών
ndash αmicroφισβητείται το αλάθητο της θεϊκής δράσης
ndash αmicroφισβητείται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλάβει
την ουσία του θεού
ndash επισηmicroαίνεται το απρόβλεπτο της επέmicroβασης των θεών
Ποιες ερmicroηνείες σάς φαίνονται βάσιmicroες λαmicroβάνοντας υπόψη
ndash την επίδραση που άσκησαν οι Σοφιστές στον Ευριπίδη
ndash τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τη δυσοίωνη για την Aθήνα προοπτική ως προς την έκβαση του πολέmicroου
O πόλεmicroος Πολλές αναφορές έγιναν ως τώρα στον πόλεmicroο
ntilde Aς θυmicroηθούmicroε microερικές (Mπορούmicroε να αντλήσουmicroε υλικό από την αποδελτίωση τη σχετική microε το θέmicroα αυτό)
ntilde Eδώ είναι ο Xορός που εκφράζει το αντιπολεmicroικό microήνυmicroα Aς παρακολουθήσουmicroε τις σκέψεις του Προ-
σθέτουν κάτι παραπάνω σε όσα έχουν αναφερθεί microέχρι τώρα στο έργο για το θέmicroα αυτό
Aς δούmicroε συνολικά το Στάσιmicroο θεοί πόλεmicroος σκέψεις του Xορού ενός συνόλου δηλαδή που εκφράζει δηmicroόσια
την αmicroφισβήτησή του Θα microπορούσε να συσχετισθεί η δηmicroόσια αυτή έκφραση microε το πολίτευmicroα που επικρατούσε
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
M π infin trade Agrave deg Atilde ƒ radic iexcl prod A iexcl ∆ π para radic sect part ordf π int prod K ƒ infin Agrave deg prod
centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 29 πOcirc˘OacutersaquoOcirc˘ 1992 centAcircOacute IgraveOcircUacuteOgrave Egravemiddot UgraveOcirc˘˜ sbquoOcircIgravesbquomiddotUacutepermilEgraveUcircIgraveOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEgrave˜ OcircsbquorsaquopermilAcirc˜ Ocirc˘ currenEcircUgraveOcirc˘Oacute intmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜
OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotAcircIumlEgraveUcircrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveEumlOacute AcircrsaquoOacutemiddot intmiddotEgrave UgraveEuml permil˘UcircUgrave˘macrrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveOcirc EcircfisbquoOcirc prod˙ˆlsaquo IgraveOcirc˘ permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave fiIumlmiddot middot˘Ugraveiquest [hellip]centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 15 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘ 1993
[hellip] centAcircOacute iquestUacutemacrOcirc˘Oacute Egravemiddot middotEgravepermilEgraveIcirccurren˜ EcircˆOacutecurren˜ OcircDaggerUgraveAcirc middotEgravemacrOacutersaquopermilEgravemiddot ∆middot middotEgravepermilEgraveiquest permilAcirc IgraveOcircEgraveiquest-˙Ocirc˘Oacute Egravemiddot IgraveAcirc middotEgravepermilEgraveiquest ∆Ocirc˘˜ lsaquoUacutemiddotOacute UgraveEumlOacute middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo UgraveOcirc˘˜ EumlIumlEgraveIcircrsaquomiddot IcircmiddotEgrave macrˆUacutersaquo˜ middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo EumlIumlEgrave-Icircrsaquomiddot permilAcircOacute ˘iquestUacutemacrOcirc˘Oacute middotEgravepermilEgraveiquest [hellip]
infinfi UgraveOcirc EumlIgraveAcircUacuteOcircIumlfiAacuteEgraveOcirc UgraveEuml˜ sumIumliquestUgravemiddot ordmEgraveIumlrsaquoOcircsbquoEgraveUgrave˜ AcircOacutefi˜ IcircOcircUacuteEgraveUgraveUcircEgraveOcircDagger 11 macrUacutefiOacuteˆOacute middotfi UgraveOcirc tradeAcircUacuteiquestAacuteAcircsbquoOcircOcirc˘ permilEumlIgraveOcircUcircEgraveAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc UcircUgraveOcircOacute EumlIgraveAcircUacutelsaquoUcircEgraveOcirc TDaggerOcirc
(Ncurrenmiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest TEE 1Ocirc˜ IcircDaggerIcircIumlOcirc˜ Aatilde TiquestIacuteEuml OEcentB 2004)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Xορός (Eυριπίδης Tρωάδες Eθνικό θέατρο 1983 σκην Σ Nτουφεξής κίνηση N Zούκα)
Aπό την κινηmicroατογραφική ταινίαTρωάδες (σκην M Kακογιάννης)
92 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι
πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-
σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη
2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές
3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-
κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-
λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)
Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που
εκφράζεται στη β στροφή
4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να
ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές
ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)
ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή
ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή
ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν
Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός
5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-
ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα
του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε
τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού
E ƒ deg infin trade π infin
Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές
Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια
εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση
που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-
χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και
περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν
διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-
σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα
bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη
bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
tradeAtilde radic sect π infin
90 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
OΙ ΣΚ Ο Τ Ε Ι Ν Ο Ι ΘΕ Ο Ι
Ποιες σκέψεις διατυπώνει
ο Xορός για τους θεούς
και τις παρεmicroβάσεις τους
Σε ποια δεινά της Eλένης
αναφέρεται ο Xορός
TΟ ΠΑ Ρ Α Λ Ο Γ Ο
Τ Ο Υ ΠΟ Λ Ε Μ Ο Υ
Ποιους θεωρεί
laquoάmicroυαλουςraquo
ο Xορός και γιατί
Tι αντιπροτείνει
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
Τι rsquoναι θεός τι microη θεός
και τι rsquoναι ανάmicroεσά τους5 1255
Ποιος θα το πει θνητός πως το rsquoβρε
καιρό πολύ εξετάζοντας τα πάντα
microια και το βλέπει εδώ κι εκεί
των θεών οι γνώmicroες να πηδούν
και πάλι στο ενάντιο να γυρνάνε 1260
ανέλπιστα κι αλόγιαστα 6
Ελένη είσαι του ∆ία θυγατέραOslash7
σαν άσπρος κύκνος ο γονιός σου
στον κόρφο σrsquo έσπειρε της Λήδας
Ύστερα σrsquo όλη την Ελλάδα σε είπαν 1265
άδικη άπιστη άθεη προδότραOslashmicroες στους ανθρώπους δεν υπάρχει
τίποτα σίγουροOslash στων θεών microόνο
τα λόγια βρήκα την αλήθεια8
Ανέmicroυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα 1270
microε λόγχες και microε δυνατά
στον πόλεmicroο κοντάρια
λογιάζοντας αστόχαστα πως έτσι
θα πάψουν των θνητών τις συmicroφορέςOslashγιατί αν το δίκιο σου ζητάς microε το αίmicroα 1275
η αmicroάχη δε θα λείψει από τον κόσmicroοOslashγιrsquo αυτήν οι Πριαmicroίδες πήγαν
κάτω στη γης ενώ microπορούσαν
microονάχα microε τα λόγια Ελένη
τέλος να δώσουνε στην έχθρα 1280
Τώρα στον Άδη rsquoναι βαθιά χωmicroένοι
τα κάστρα τους φωτιά τα rsquoχει σαρώσει
σαν κεραυνός του ∆ία κι εσύ
πέρασες βάσανα και βάσανα
που αβάσταχτους σηκώσαν θρήνους 1285
55 ανάmicroεσά τους σύmicroφωνα microε microια ερmicroηνεία πρόκειται για τους laquoδαίmicroονεςraquo οι οποίοι ήταν microεσολαβητές microεταξύ θεών και ανθρώπων καιγια το λόγο αυτό κατοικούσαν microεταξύ γης και ουρανού Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία ο Xορός αναφέρεται σε αυτούς οι οποίοιέχουν και θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση (ηmicroίθεοι ήρωεςhellip) κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελένη
66 Σύmicroφωνα microε microια άλλη εκδοχή το νόηmicroα των στίχων 1254-1261 είναι Τι είναι θεός τι microη θεός και τι το ανάmicroεσό τους Ποιος άνθρω-πος θα microπορούσε να ισχυριστεί ότι το βρήκε (Κανείς ) Πιο microακριά στη γνώση των θεών έφτασε εκείνος που βλέπει ότι οι αποφάσειςτους πηγαίνουν microια εδώ και microια στην αντίθετη κατεύθυνση ανέλπιστα και απροσδόκητα Τα λόγια αυτά θα συmicroφωνούσαν και microε τη ρή-ση του Αγγελιαφόρου στους στίχους 786 κε ∆υσκολονόητος ο θεόςhellip
77 Από τη γενική διαπίστωση ο Xορός περνάει στο παράδειγmicroα την περίπτωση της Eλένης που επιβεβαιώνει αυτήν τη διαπίστωση (όπωςκαι ο Aγγελιαφόρος στις ρήσεις του)
88 στων θεών microόνο τα λόγια βρήκα την αλήθεια και αυτοί οι στίχοι προβληmicroατίζουν τους microελετητές καθώς η απόλυτη βεβαιότητα δύσκολασυmicroβιβάζεται microε το σκεπτικισmicroό που αποπνέουν οι προηγούmicroενοι στίχοι γιrsquo αυτό υποστηρίχθηκε ότι στο σηmicroείο αυτό ο Ευριπίδης προ-σπαθεί να αποφύγει την κατηγορία για ασέβεια Άλλοι microελετητές βασιζόmicroενοι στο γεγονός ότι οι στίχοι παραδόθηκαν φθαρmicroένοι διορ-θώνουν το κείmicroενο και το ερmicroηνεύουν ως εξής δεν ξέρω τι να πω ακατανόητο είναι πώς δρουν οι θεοί
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 91
Το Στάσιmicroο φαίνεται να microη συνδέεται άmicroεσα microε το συναισθηmicroατικό κλίmicroα που δηmicroιούργησαν στο προηγούmicroενο Eπεισόδιο η
αναγνώριση των δύο συζύγων και η κατάστρωση του σχεδίου απόδρασης Ενώ δηλαδή το σχέδιο Ελένης-Μενέλαου εξε-
λίσσεται ο Xορός θρηνεί και στοχάζεται Kάποια από τα θέmicroατα που θα microπορούσαmicroε να συζητήσουmicroε στο Xορικό αυτό είναι
H θέση του Στασίmicroου στο έργο
ntilde η νοηmicroατική του συνάφεια microε όσα προηγήθηκαν
ntilde η συmicroβολή του στην εξέλιξη της δράσης
Ο ρόλος και η φύση των θεών Ο Xορός στη β στροφή
επαναφέρει κι επεκτείνει τον προβληmicroατισmicroό του Αγγελια-
φόρου σχετικά microε τους θεούς O Eυριπίδης microέσω του Xο-
ρού φιλοσοφεί και πάλι laquoαπό σκηνήςraquo Για τους στίχους
αυτούς έχουν προταθεί διάφορες ερmicroηνείες από τις
οποίες οι κυριότερες είναι
ndash αmicroφισβητείται η ύπαρξη θεών
ndash αmicroφισβητείται το αλάθητο της θεϊκής δράσης
ndash αmicroφισβητείται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλάβει
την ουσία του θεού
ndash επισηmicroαίνεται το απρόβλεπτο της επέmicroβασης των θεών
Ποιες ερmicroηνείες σάς φαίνονται βάσιmicroες λαmicroβάνοντας υπόψη
ndash την επίδραση που άσκησαν οι Σοφιστές στον Ευριπίδη
ndash τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τη δυσοίωνη για την Aθήνα προοπτική ως προς την έκβαση του πολέmicroου
O πόλεmicroος Πολλές αναφορές έγιναν ως τώρα στον πόλεmicroο
ntilde Aς θυmicroηθούmicroε microερικές (Mπορούmicroε να αντλήσουmicroε υλικό από την αποδελτίωση τη σχετική microε το θέmicroα αυτό)
ntilde Eδώ είναι ο Xορός που εκφράζει το αντιπολεmicroικό microήνυmicroα Aς παρακολουθήσουmicroε τις σκέψεις του Προ-
σθέτουν κάτι παραπάνω σε όσα έχουν αναφερθεί microέχρι τώρα στο έργο για το θέmicroα αυτό
Aς δούmicroε συνολικά το Στάσιmicroο θεοί πόλεmicroος σκέψεις του Xορού ενός συνόλου δηλαδή που εκφράζει δηmicroόσια
την αmicroφισβήτησή του Θα microπορούσε να συσχετισθεί η δηmicroόσια αυτή έκφραση microε το πολίτευmicroα που επικρατούσε
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
M π infin trade Agrave deg Atilde ƒ radic iexcl prod A iexcl ∆ π para radic sect part ordf π int prod K ƒ infin Agrave deg prod
centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 29 πOcirc˘OacutersaquoOcirc˘ 1992 centAcircOacute IgraveOcircUacuteOgrave Egravemiddot UgraveOcirc˘˜ sbquoOcircIgravesbquomiddotUacutepermilEgraveUcircIgraveOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEgrave˜ OcircsbquorsaquopermilAcirc˜ Ocirc˘ currenEcircUgraveOcirc˘Oacute intmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜
OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotAcircIumlEgraveUcircrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveEumlOacute AcircrsaquoOacutemiddot intmiddotEgrave UgraveEuml permil˘UcircUgrave˘macrrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveOcirc EcircfisbquoOcirc prod˙ˆlsaquo IgraveOcirc˘ permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave fiIumlmiddot middot˘Ugraveiquest [hellip]centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 15 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘ 1993
[hellip] centAcircOacute iquestUacutemacrOcirc˘Oacute Egravemiddot middotEgravepermilEgraveIcirccurren˜ EcircˆOacutecurren˜ OcircDaggerUgraveAcirc middotEgravemacrOacutersaquopermilEgravemiddot ∆middot middotEgravepermilEgraveiquest permilAcirc IgraveOcircEgraveiquest-˙Ocirc˘Oacute Egravemiddot IgraveAcirc middotEgravepermilEgraveiquest ∆Ocirc˘˜ lsaquoUacutemiddotOacute UgraveEumlOacute middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo UgraveOcirc˘˜ EumlIumlEgraveIcircrsaquomiddot IcircmiddotEgrave macrˆUacutersaquo˜ middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo EumlIumlEgrave-Icircrsaquomiddot permilAcircOacute ˘iquestUacutemacrOcirc˘Oacute middotEgravepermilEgraveiquest [hellip]
infinfi UgraveOcirc EumlIgraveAcircUacuteOcircIumlfiAacuteEgraveOcirc UgraveEuml˜ sumIumliquestUgravemiddot ordmEgraveIumlrsaquoOcircsbquoEgraveUgrave˜ AcircOacutefi˜ IcircOcircUacuteEgraveUgraveUcircEgraveOcircDagger 11 macrUacutefiOacuteˆOacute middotfi UgraveOcirc tradeAcircUacuteiquestAacuteAcircsbquoOcircOcirc˘ permilEumlIgraveOcircUcircEgraveAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc UcircUgraveOcircOacute EumlIgraveAcircUacutelsaquoUcircEgraveOcirc TDaggerOcirc
(Ncurrenmiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest TEE 1Ocirc˜ IcircDaggerIcircIumlOcirc˜ Aatilde TiquestIacuteEuml OEcentB 2004)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Xορός (Eυριπίδης Tρωάδες Eθνικό θέατρο 1983 σκην Σ Nτουφεξής κίνηση N Zούκα)
Aπό την κινηmicroατογραφική ταινίαTρωάδες (σκην M Kακογιάννης)
92 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι
πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-
σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη
2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές
3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-
κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-
λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)
Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που
εκφράζεται στη β στροφή
4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να
ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές
ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)
ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή
ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή
ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν
Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός
5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-
ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα
του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε
τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού
E ƒ deg infin trade π infin
Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές
Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια
εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση
που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-
χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και
περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν
διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-
σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα
bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη
bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 91
Το Στάσιmicroο φαίνεται να microη συνδέεται άmicroεσα microε το συναισθηmicroατικό κλίmicroα που δηmicroιούργησαν στο προηγούmicroενο Eπεισόδιο η
αναγνώριση των δύο συζύγων και η κατάστρωση του σχεδίου απόδρασης Ενώ δηλαδή το σχέδιο Ελένης-Μενέλαου εξε-
λίσσεται ο Xορός θρηνεί και στοχάζεται Kάποια από τα θέmicroατα που θα microπορούσαmicroε να συζητήσουmicroε στο Xορικό αυτό είναι
H θέση του Στασίmicroου στο έργο
ntilde η νοηmicroατική του συνάφεια microε όσα προηγήθηκαν
ntilde η συmicroβολή του στην εξέλιξη της δράσης
Ο ρόλος και η φύση των θεών Ο Xορός στη β στροφή
επαναφέρει κι επεκτείνει τον προβληmicroατισmicroό του Αγγελια-
φόρου σχετικά microε τους θεούς O Eυριπίδης microέσω του Xο-
ρού φιλοσοφεί και πάλι laquoαπό σκηνήςraquo Για τους στίχους
αυτούς έχουν προταθεί διάφορες ερmicroηνείες από τις
οποίες οι κυριότερες είναι
ndash αmicroφισβητείται η ύπαρξη θεών
ndash αmicroφισβητείται το αλάθητο της θεϊκής δράσης
ndash αmicroφισβητείται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλάβει
την ουσία του θεού
ndash επισηmicroαίνεται το απρόβλεπτο της επέmicroβασης των θεών
Ποιες ερmicroηνείες σάς φαίνονται βάσιmicroες λαmicroβάνοντας υπόψη
ndash την επίδραση που άσκησαν οι Σοφιστές στον Ευριπίδη
ndash τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τη δυσοίωνη για την Aθήνα προοπτική ως προς την έκβαση του πολέmicroου
O πόλεmicroος Πολλές αναφορές έγιναν ως τώρα στον πόλεmicroο
ntilde Aς θυmicroηθούmicroε microερικές (Mπορούmicroε να αντλήσουmicroε υλικό από την αποδελτίωση τη σχετική microε το θέmicroα αυτό)
ntilde Eδώ είναι ο Xορός που εκφράζει το αντιπολεmicroικό microήνυmicroα Aς παρακολουθήσουmicroε τις σκέψεις του Προ-
σθέτουν κάτι παραπάνω σε όσα έχουν αναφερθεί microέχρι τώρα στο έργο για το θέmicroα αυτό
Aς δούmicroε συνολικά το Στάσιmicroο θεοί πόλεmicroος σκέψεις του Xορού ενός συνόλου δηλαδή που εκφράζει δηmicroόσια
την αmicroφισβήτησή του Θα microπορούσε να συσχετισθεί η δηmicroόσια αυτή έκφραση microε το πολίτευmicroα που επικρατούσε
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
M π infin trade Agrave deg Atilde ƒ radic iexcl prod A iexcl ∆ π para radic sect part ordf π int prod K ƒ infin Agrave deg prod
centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 29 πOcirc˘OacutersaquoOcirc˘ 1992 centAcircOacute IgraveOcircUacuteOgrave Egravemiddot UgraveOcirc˘˜ sbquoOcircIgravesbquomiddotUacutepermilEgraveUcircIgraveOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEgrave˜ OcircsbquorsaquopermilAcirc˜ Ocirc˘ currenEcircUgraveOcirc˘Oacute intmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜
OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotAcircIumlEgraveUcircrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveEumlOacute AcircrsaquoOacutemiddot intmiddotEgrave UgraveEuml permil˘UcircUgrave˘macrrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveOcirc EcircfisbquoOcirc prod˙ˆlsaquo IgraveOcirc˘ permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave fiIumlmiddot middot˘Ugraveiquest [hellip]centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 15 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘ 1993
[hellip] centAcircOacute iquestUacutemacrOcirc˘Oacute Egravemiddot middotEgravepermilEgraveIcirccurren˜ EcircˆOacutecurren˜ OcircDaggerUgraveAcirc middotEgravemacrOacutersaquopermilEgravemiddot ∆middot middotEgravepermilEgraveiquest permilAcirc IgraveOcircEgraveiquest-˙Ocirc˘Oacute Egravemiddot IgraveAcirc middotEgravepermilEgraveiquest ∆Ocirc˘˜ lsaquoUacutemiddotOacute UgraveEumlOacute middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo UgraveOcirc˘˜ EumlIumlEgraveIcircrsaquomiddot IcircmiddotEgrave macrˆUacutersaquo˜ middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo EumlIumlEgrave-Icircrsaquomiddot permilAcircOacute ˘iquestUacutemacrOcirc˘Oacute middotEgravepermilEgraveiquest [hellip]
infinfi UgraveOcirc EumlIgraveAcircUacuteOcircIumlfiAacuteEgraveOcirc UgraveEuml˜ sumIumliquestUgravemiddot ordmEgraveIumlrsaquoOcircsbquoEgraveUgrave˜ AcircOacutefi˜ IcircOcircUacuteEgraveUgraveUcircEgraveOcircDagger 11 macrUacutefiOacuteˆOacute middotfi UgraveOcirc tradeAcircUacuteiquestAacuteAcircsbquoOcircOcirc˘ permilEumlIgraveOcircUcircEgraveAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc UcircUgraveOcircOacute EumlIgraveAcircUacutelsaquoUcircEgraveOcirc TDaggerOcirc
(Ncurrenmiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest TEE 1Ocirc˜ IcircDaggerIcircIumlOcirc˜ Aatilde TiquestIacuteEuml OEcentB 2004)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Xορός (Eυριπίδης Tρωάδες Eθνικό θέατρο 1983 σκην Σ Nτουφεξής κίνηση N Zούκα)
Aπό την κινηmicroατογραφική ταινίαTρωάδες (σκην M Kακογιάννης)
92 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι
πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-
σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη
2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές
3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-
κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-
λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)
Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που
εκφράζεται στη β στροφή
4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να
ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές
ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)
ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή
ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή
ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν
Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός
5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-
ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα
του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε
τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού
E ƒ deg infin trade π infin
Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές
Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια
εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση
που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-
χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και
περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν
διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-
σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα
bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη
bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
92 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι
πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-
σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη
2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές
3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-
κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-
λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)
Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που
εκφράζεται στη β στροφή
4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να
ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές
ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)
ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή
ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή
ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν
Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός
5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-
ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα
του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε
τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού
E ƒ deg infin trade π infin
Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές
Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια
εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση
που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-
χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και
περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά
A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν
διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-
σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα
bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη
bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982
σκην A Bουτσινάς)
Θ E M A T A
O δόλος
Eίναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια
H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης
Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία
degatildeEparaEItradeOcentIO
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)
EYPIparaIcentH Eλένη
στ 1286-1424
Π Λ O K H
H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου
H εξύφανση του δόλου
H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου
Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O
Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες
22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο
33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-
νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο
55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου
66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που
είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του
tradeAtilde radic sect π infin
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
94 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα
ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου
στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω
βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290
∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι
και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια
Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει
Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω
Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295
στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη
νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει
Άα
Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει
τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300
Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε
γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6
microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει
κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα
Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305
δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε
Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου
γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν
τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα
Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310
χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8
κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη
ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash
πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε
ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315
ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει
EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ
Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Σε ποιους απευθύνεται
ο Θεοκλύmicroενος
O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ
Ποια είναι η ψυχική του
κατάσταση και
πού οφείλεται
Ποιες διαταγές δίνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 95
Tο τραγούδι τελειώνει
Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα
ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν
ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος
ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε
την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου
θεάτρου
Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo
ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της
Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα
γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα
ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-
δεται
ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή
που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό
πατέρα του
laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-
ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-
λα σηmicroεία του έργου
ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το
θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας
Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod
[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]
prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)
IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircˆOacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircˆOcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrˆUacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi
sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου
Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)
O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B
O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος
της εξουσιαστικής του επιβολής
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου
1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για
τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-
τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που
θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε
αυτή την ειρωνεία
tradeAtilde radic sect π infin
96 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10
Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη
ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του
ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320
ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει
ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω
ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13
ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του
ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325
ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει
ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης
ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει
ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν
ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330
ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης
ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του
ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν
ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια
ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335
ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι
ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει
ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία
ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε
ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340
ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους
ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16
ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17
ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει
ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345
ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18
ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19
ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20
TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς ερmicroηνεύει
ο Θεοκλύmicroενος
το laquoπένθοςraquo της Ελένης
Ποιες laquoπληροφορίεςraquo
του δίνει η Ελένη
Ποιες είναι
οι επιφυλάξεις του
Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 97
Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα
σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις
των υποκριτών
ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-
νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία
και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-
λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους
ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία
Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-
νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-
τα του ήρωα που υποδύεται
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από
το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της
ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της
Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-
νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση
ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-
πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης
ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση
O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου
ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-
τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου
para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade
[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveˆOacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoˆOacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveˆOacute middotIgravecurrenOacuteˆOacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []
prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcirc˜Oslash []
π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘
OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteˆIgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc
para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Σαρκοφάγος τάφος
του Tουταγχαmicroών
Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)
Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)
Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
98 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις
ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350
ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις
ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως
ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις
ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα
ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355
ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος
ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21
ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι
ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω
ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360
ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο
ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν
ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν
ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο
ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365
ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας
ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22
ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23
ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24
ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370
ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα
ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους
ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας
ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω
ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375
ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω
ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις
ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο
ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26
ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380
ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27
ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν
ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα
H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η
YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η
Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α
Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Πώς η Ελένη εξασφαλίζει
την ευνοϊκή στάση
του Θεοκλύmicroενου
Τι του ζητά
Ποιες είναι οι πρώτες του
αντιδράσεις
H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η
Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ
Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο
Tι ζητάει ο Mενέλαος
από το Θεοκλύmicroενο
2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo
του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-
θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών
2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη
tradeAtilde radic sect π infin
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 99
Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των
προσώπων
ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν
ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου
ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade
centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircˆUcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrˆUacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveˆOacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteˆOacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveˆOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc
OtildeAacuteOacuteˆUcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 3
Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)
Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-
θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην
πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)
ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή
ndash στην εmicroφάνισή του
ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο
ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα
H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί
ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-
πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός
στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης
Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις
Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή
Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε
τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του
3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους
tradeAtilde radic sect π infin
100 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος
ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385
ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα
ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους
ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει
ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις
ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390
ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29
ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω
ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι
ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα
ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395
ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει
ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει
ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω
γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι
πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400
δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω
στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις
σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει
καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις
αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405
και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα
γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη
∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι
για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε
τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410
ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα
πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις
και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη
Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415
θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι
φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα
EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι
Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420
κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα
θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία
θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω
στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η
Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ
Tι προσφέρει
ο Θεοκλύmicroενος
στο Mενέλαο
Πώς παρηγορεί την Eλένη
AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ
Tι συmicroβουλεύει
ο Mενέλαος την Eλένη
Tι υπόσχεται η Eλένη
στο Mενέλαο
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 101
H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-
ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων
ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά
τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται
ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και
το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης
όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-
κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία
ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν
Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-
ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία
ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade
[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]
prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteˆUcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc
E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 4
T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin
TUacutemiddotAacuteEgraveIcircˆIgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆIgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest
HDF Kitto
(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)
(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)
Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo
102 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη
σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές
2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε
ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας
3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-
κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί
4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-
χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου
5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη
6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία
α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
E ƒ deg infin trade π infin
1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-
θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να
αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-
microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας
2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε
και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην
ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-
τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη
1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-
τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία
από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-
κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε
2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-
θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-
νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα
καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-
να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-
νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη
τη σχετική βιβλιογραφία
bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία
του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια
bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
Θ E M A T A
O microύθος της Περσεφόνης
Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα
O ρόλος της τέχνης
BatildetradeTAtradeIMO
Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας
laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)
EYPIparaIcentH Eλένη
Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς
χορογρ E Πήττα)
στ 1425-1499
Π Λ O K H
mdash
B΄ Σ T A Σ I M O
Xορός
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα
22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-
σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε
tradeAtilde radic sect π infin
104 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425
χύθηκε απάνω στα βουνά
σε λόγγους δασοσκέπαστους
σε ποταmicroών νεροσυρmicroές
και πολυβούιστους γιαλούς
γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430
κόρη της microε το ιερό
κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω
τα κρόταλα3 βροντολογούσαν
σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά
κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435
τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει
απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς
των κοριτσιών Μαζί της
ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν
η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440
κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4
Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά
στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους
αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα
Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445
δρόmicroο της έπαψε η θεά
ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη
που δολερά είχαν κλέψει
στα χιονοσκέπαστα της Ίδης
έφτασε κορφοβούνια 1450
τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη
τότες η θλίψη της στα βράχια
τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης
δίχως χορτάρι τις σπορές 1455
δίχως καρπούς κι αφάνιζε
το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια
κατάξερα κι από τις πόλεις
λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460
δε γίνονταν για τους θεούς
ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες
πηγές απrsquo την αγιάτρευτη
θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465
H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η
Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η
Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ
Πού περιπλανιέται η θεά
Ποια είναι η στάση
των θεών απέναντί της
OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ
Πώς επηρέασε ο καηmicroός
της θεάς τη φύση
τους ανθρώπους
και τους θεούς
A΄ ΣΤΡΟΦΗ
A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 105
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade
A para radic int ƒ π part trade
[] UcircUgravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveˆOacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveˆOacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircˆOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveˆOacute ˙OgraveˆOacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteˆOacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircˆAcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveˆOacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml
deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1
Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-
νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους
Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε
γνωρίζουmicroε πολλά
ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται
και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-
σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου
ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει
Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του
∆ιονύσου και θεών της Ανατολής
ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-
ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-
ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-
στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από
microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-
θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους
Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-
λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές
γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις
ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση
της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις
βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς
Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο
Kρόταλα τύmicroπανο
Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
106 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
Όταν ανθρώπων και θεών
σταmicroάτησαν τα φαγοπότια
για να γλυκάνει ο ∆ίας5
της Μάνας τον πικρό θυmicroό
στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470
καλές microου εσείς πηγαίντε
και microε φωνές ολόχαρες
της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς
και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475
Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη
πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο
κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7
γέλασε τότες η θεά
κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480
την ηχερή στα χέρια της
πήρε βαριά8 φλογέρα
Ελένη9 όσα δεν έπρεπε
νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά
δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485
κι οργίστηκε η θεά Μητέρα
που δε σεβάστηκες τις άγιες
θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή
τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν
ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490
στεφανωmicroένος microε κισσό
κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν
γοργόδροmicroα στριφογυρνάει
microες στον αιθέρα τα microαλλιά
που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495
στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές
οι ολονύχτιες της θεάς13
Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου
microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14
H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η
Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε
το πένθος της θεάς
H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ
Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ
Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν
TΕ Λ Ε Τ Ω Ν
Σε τι έφταιξε η Eλένη
Ποια σύmicroβολα
χρησιmicroοποιούνται
στα θεϊκά microυστήρια
B΄ ΣΤΡΟΦΗ
B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ
55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό
66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του
77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-
σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-
τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου
tradeAtilde radic sect π infin
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
E Y P I Π I ∆ H Eλένη 107
Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας
M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod
∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade
parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 2
Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα
microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα
ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)
ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις
περιπέτειές της
ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία
Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας
Ας θυmicroηθούmicroε την
προέλευση της τρα-
γωδίας Η αρχή της
εντοπίζεται στις συmicro-
βολικές τελετουργι-
κές πράξεις microε τις
οποίες οι πιστοί λά-
τρευαν το ∆ιόνυσο
Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται
ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-
σκευτικό της χαρακτήρα
ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-
νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα
A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part
Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)
Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)
Mαινάδα αγγείο 490 πX
tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger
IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcirc˜ordffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute
(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)
(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)
B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo
108 E Y P I Π I ∆ H Eλένη
E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade
1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε
σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)
2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-
microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο
3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-
σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο
4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν
ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο
ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα
5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν
ntilde στο B Στάσιmicroο
ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και
ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo
cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin
Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα
ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους
E ƒ deg infin trade π infin
1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε
ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό
(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να
αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο
2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία
της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή
των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-
θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό
αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας
laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotOacuteıUacuteOgraveˆOacute fiIumlˆOacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircˆOacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveˆOacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteˆOacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveˆOacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveˆOacute IumlDaggerIcircˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveˆOacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveˆOacute IumlAcircfiOacuteUgraveˆOacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo
OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveˆOacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)
(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)
Aναθηmicroατικό ανάγλυφο
του 3ου αι πX microε παράσταση
της Θεάς Kυβέλης
pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod
Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-
νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-
νοθέτης σκηνογράφος)