ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟ

H ΓENEAΛOΓIA τ�υ γραμματ�σήμ�υ �ε-κινά απ� τ�υς Πτ�λεμαί�υς, ωστ�σ�, ησταθερή και γενικευμένη �ρήση τ�υ �ρί-σκει α�ετηρία μ�λις τ�ν περασμέν� αιώ-να. Συγκεκριμένα, στις 6 Mαΐ�υ 1840 κυ-κλ��ρησε στη M. Bρετανία τ� πρώτ�γραμματ�σημ�, τ� απ�καλ�ύμεν� «Mαύ-ρη πέννα». H παρθενική τ�υ εμ�άνισηστην Eλλάδα έγινε τ� 1861 �ταν την 1ηOκτω�ρί�υ εκείν�υ τ�υ έτ�υς μπήκε ε-

πίσημα σε κυκλ��ρία η περί�ημη σειράτων Mεγάλων Kε�αλών τ�υ Eρμή. Λίγα�ρ�νια αργ�τερα, τ� 1874, δώδεκα �ώ-ρες, ανάμεσά τ�υς και η Eλλάδα, συνέ-τα�αν και υπέγραψαν κ�ινή διακήρυ�ηγια να διευκ�λύν�υν τη μετα�ύ τ�υς δια-κίνηση αλληλ�γρα�ίας. H διακήρυ�η αυ-τή στάθηκε και ιδρυτική πρά�η της Πα-γκ�σμιας Tα�υδρ�μικής Eνωσης, σήμε-ρα ε�ειδικευμέν�ς και γιγάντει�ς (συμ-μετέ��υν πάνω απ� 150 �ώρες) Oργανι-σμ�ς των Hνωμένων Eθνών.

T� γραμματ�σημ� ως κεν�τ�μία πρ�-πληρωμής της αλληλ�γρα�ίας �ρήκε α-πρ�σδ�κητη υπ�δ��ή και η ε�άπλωσήτ�υ, αλματώδης, γίνεται πι� αισθητή αντη δ�ύμε με αριθμ�ύς. Oταν τ� 1861 εκ-δ�θηκε � πρώτ�ς στ�ν κ�σμ� κατάλ�γ�ςγραμματ�σήμων, περιελάμ�ανε 16 �ώ-ρες και 1.500 περίπ�υ π�ικιλίες.

Σήμερα, πάνω απ� 250 κράτη εκδίδ�υνή ε�έδωσαν γραμματ�σημα και �ι υπάρ-��υσες π�ικιλίες �επερν�ύν τ� ενάμισιεκατ�μμύρι�, ενώ � αριθμ�ς των πρ�στι-θέμενων κάθε �ρ�ν� νέων γραμματ�σή-μων υπ�λ�γί&εται περί τις 6.000. Mε τηθεαματική αυτή διάδ�ση, εκτ�ς της �ρή-σης τ�υ ως τα�υδρ�μικ� τέλ�ς, �ρήκανυπ�σταση και αναπτύ�θηκαν παράλληλαδύ� σ��αρ�ί κλάδ�ι: T� εμπ�ρι� και ηγραμματ�σημ��ιλία, πρώτη �ν�μασίαστα ελληνικά τ�υ πασίγνωστ�υ μετά �ι-λ�τελισμ�ύ.

A�ετηρία για τ� ελληνικ� γραμματ�-σημ� στέκεται η ντυμένη με αίγλη σήμε-ρα Mεγάλη Kε�αλή τ�υ Eρμή. Aπ� τ�τεέγραψε ένα λαμπρ� αλλά ��ι ιδιαίτεραγνωστ� παρελθ�ν. Ως κρατική α�ία �ρι-σκ�ταν σταθερά δεμέν� στ� σκά��ς τηςκρατικής μη�ανής, κι έτσι σε θερμ� ανα-γκαλισμ� με τ�υς εκάστ�τε πηδαλι�ύ-��υς αντανακλά κατά τ�ν πι� διακριτικ�τρ�π� τις επι�ε�λημένες κάθε ��ρά αι-σθητικές και ιδε�λ�γικές επιλ�γές. Mεάλλα λ�για καθρε�τί&ει τα σκαμπανε�ά-σματα της νε�ελληνικής ιστ�ρίας και,μάλιστα, �σ� πρ��ωρ�ύν τα �ρ�νια, δίνει�λ� και πι� καθαρά είδωλα. Στη διαδρ�-μή τ�υ περνά απ� �άσεις κάμψης αλλάκάπ�τε και δημι�υργικής έ�αρσης, �ωρίςωστ�σ� π�τέ να �άσει την απή�ησή τ�υστ�υς διεθνείς �ιλ�τελικ�ύς κύκλ�υς.

H εκτύπωση τ�υ γραμματ�σήμ�υ �ύτεεύκ�λη είναι �ύτε τυ�αία τυπ�γρα�ικήεργασία. Aρ�ικά, τ� ελληνικ� γραμματ�-

σημ� τυπων�ταν στ� ε�ωτερικ�. Aπ� τ�1911 και για π�λλές δεκαετίες (1985) η ε-κτύπωση γιν�ταν απ�κλειστικά στ� ιστ�-ρικ� τυπ�γρα�εί� «Aσπιώτη – EΛKA». Ωςτα πρώτα �ρ�νια τ�υ ’60 κρατήθηκε ε-ναλλά� η �αλκ�γρα�ική και λιθ�γρα�ικήμέθ�δ�ς εκτύπωσης. Διάδ��ς μετάμπήκε και επεκράτησε η ��σετ π�λυ-�ρωμία �πως σήμερα. Aπ� τις τρεις με-θ�δ�υς: η �ακλ�γρα�ική κρατάει ταπρωτεία ως απ�τέλεσμα, ακ�λ�υθεί η λι-θ�γρα�ική και τρίτη έρ�εται η ��σετ τε-τρα�ρωμία. Mε άλλα λ�για, η ε�έλι�η τωνγρα�ικών τε�νών, �πως αυτή κατ�πτρί-&εται στ� γραμματ�σημ�, δεν δίνει καιπι� άρτι� τυπ�τε�νικά απ�τελέσματα. Hπρ��δ�ς, �ασισμένη στην τε�ν�λ�γία,πρ�σ�έρει μεν ευκ�λίες αλλά δεν μπ�-ρεί π�τέ να ε��στρακίσει ά��υλ� στ� πε-ριθώρι� τ�ν ανθρώπιν� παράγ�ντα. Kα-τά κ�ινή παραδ��ή, περί�δ�ς δημι�υργι-κής έ�αψης και πρωτ�τυπίας για τ� ελ-ληνικ� γραμματ�σημ�, θεωρείται η πρώ-τη μεταπ�λεμική εικ�σαετία. Aσ�αλώςαυτ� δεν ήταν τυ�αί�. Oι καλλιτέ�νεςπ�υ τα σ�εδίασαν εί�αν και επ�πτεία σταδιαδ��ικά τυπ�τε�νικά στάδια παραγω-γής. Aλλ�ι άνθρωπ�ι, άλλες ν��τρ�πίες.Aντιμετώπι&αν τ� γραμματ�σημ� ως ε-�αρμ�σμένη μ�ρ�ή τέ�νης και ��ι ως�ι�μη�ανικ� πρ�ϊ�ν ριγμέν� στην αλυσί-δα παραγωγής των γρα�ικών τε�νών.

O σ�εδιασμ�ς τ�υ γραμματ�σημ�υ έ-ως τις αρ�ές τ�υ ’70 γιν�ταν με αναθέ-σεις σε ε�ωτερικ�ύς συνεργάτες, ύστε-ρα απ� καλλιτε�νικ� διαγωνισμ�. Για

διά��ρ�υς λ�γ�υς �ι ε�ωτερικές αναθέ-σεις σταδιακά περι�ρίστηκαν. Kαθιερώ-θηκε η μ�νιμη συνεργασία με συγκεκρι-μέν�υς καλλιτέ�νες και συστάθηκε, κά-π�ια στιγμή, ειδικ� γρα�εί� σ�εδίασης.Aπ� τα EΛTA εκδίδ�νται ετησίως πέντε ήέ�ι σειρές και αθρ�ισμένες αυτές αριθ-μ�ύν γύρω στα 30 γραμματ�σημα. H κά-θε σειρά, θεματική συνήθως, απαρτί&ε-ται απ� 2 και �τάνει, σε ε�αιρετικές πε-ριπτώσεις, μέ�ρι τα 8 ή 9 γραμματ�σημα.Για να μπει �μως ένα γραμματ�σημ� σεκυκλ��ρία, μεσ�λα�εί πρ�παρασκευα-στική διαδικασία. Aπ� π�ικιλώνυμ�υς��ρείς και πρ�σωπα κατατίθενται κάθε�ρ�ν� πάνω απ� 200 πρ�τάσεις. Γνωμ�-δ�τική επιτρ�πή π�υ υ�ίσταται γι’ αυτ�νακρι�ώς τ� σκ�π�, τις α�ι�λ�γεί και α-��ύ καταλή�ει, τις παραδίδει στ� Δ.Σ.των EΛTA για έγκριση. Aκ�λ�υθεί στησυνέ�εια υπ�γρα�ή τ�υ αρμ�δι�υ υ-π�υργ�ύ και μ�ν� τ�τε μπαίνει μπρ�ς ηαλυσίδα παραγωγής: πρ�σ�έδια για έ-λεγ�� και δι�ρθώσεις, τελική μακέτα, ε-κτυπωτική διαδικασία και �ρισμ�ς πρώ-της μέρας κυκλ��ρίας. Eτσι �εκινά τ�τα�υδρ�μικ� τ�υ τα�ίδι ανά τ�ν κ�σμ�τ� κάθε �ρωματιστ� �αρτάκι π�υ λέγεταιγραμματ�σημ�.

Σημείωση: Για τ� γραμματσημ� έ �υν γίνει κατάκαιρ�ύς νύ�εις ή εκτενείς δημ�σιεύσεις σε παλαι-τερα α�ιερώματα των «Eπτά Hμερών», πως«Eλληνική Xαρακτική» (12 Mαρτ. ’95). «Oλυμπια-κ�ί Aγώνες» (31 Mαρτ. ’96), «O αράκτης A. Tάσ-σ�ς» (21 Σεπτ. ’98) κ.α. Πρ�στιθέμενες αυτές �ι δη-μ�σιεύσεις συμπληρών�υν τ� σημεριν α�ιέρωμα.

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 10 IANOYAPIOY 1999

AΦIEPΩMA

Eπιμέλεια αιερώματ ς:

K·ΣTHΣ ΛIONTHΣ

KYPIAKH 10 IANOYAPIOY 1999

2-31 AΦIEPΩMA� Περί γραμματ�σήμωνT υ Kωστή Λι�ντη

� H Mεγάλη Kε�αλή τ�υ Eρμ�ύ.Σ�εδιαστική ε�έλι�η και συλλε-κτική α�ία των περίημων κλασικών γραμματ σήμων.

T υ Kώστα Mατθαί�υ

� Mικρές Kε�αλές τ�υ Eρμ�ύ(1886-1900)T υ Aγγελ�υ Παπαϊωάνν�υ

� Γραμματ�σημα των «Nέων Xωρών».Σειρές π υ κυκλ �ρησαν κατάτη διάρκεια των απελευθερωτι-κών π λέμων και αγώνων.

T υ Γεωργί�υ Σπάθη

� Γραμματ�σημα της Kρήτης. Oι εκδ�σεις της Kρητικής Π λιτείας και των Eπαναστατώντ υ Θερίσσ υ (1899-1908).

� Στην Eθνική Aντίσταση.Tα γραμματ�σημα π υ κυκλ �-ρησαν ι αντάρτικες μάδεςEΛAΣ και EΔEΣ.

T υ Kώστα Aνδρ�υλιδάκη

� Σημαντικές σειρές.Aισθητική τ υ ελληνικ ύ γραμ-ματ σήμ υ και καλλιτέ�νες π υσυνετέλεσαν στην ε�έλι�ή τ υ.

T υ Παναγιώτη Γρά$$αλ�υ

� Eικαστικ�ί και γραμματ�σημα.Xαράκτες και $ωγρά ι π υ ιλ τέ�νησαν γραμματ�σηματην τελευταία πεντηκ νταετία.

Tης Eιρήνης A. Oράτη

� Tυπ�τε%νικά τ�υ γραμματ�σήμ�υ.Σ�εδιασμ�ς, �άρα�η και εκτυπω-τικές μέθ δ ι π υ εαρμ�σθη-καν έως σήμερα.

T υ Δημήτρη Παυλ�π�υλ�υ

� O Φιλ�τελισμ�ς στην Eλλάδα.Σύλλ γ ι, περι δικά, παρ υσίαστ ε�ωτερικ� και κυρι�τερ ισταθμ ί έως σήμερα.

T υ Aντώνη Bιρ$ίλη

� H μα'ιμα�ιλία.Oι «κάρτες μά�ιμ υμ» και ι συλλ γές τ υς.

T υ Kώστα Aνδρ�υλιδάκη

� T� Φιλ�τελικ� M�υσεί�.Eνώ διαυλάσσει την τα�υδρ μι-κή μας ιστ ρία πρ έ�ει η ανα%άθ-μιση και εκσυγ�ρ νισμ�ς τ υ.

T υ Nίκ�υ Bατ�π�υλ�υ

� T� $αρύτιμ� %αρτάκι.T γραμματ�σημ ως παράγ -ντας στην εθνική ικ ν μία καιως επενδυτική α�ία.

T υ Mωυσή K. Kωνσταντίνη

Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών»EΛEYΘEPIA TPAΪOY

Περί γραμματσήμων

Aπ� δε�ιά, έιππ�ς αγρ�τικ�ς διαν�μέας, π�δηλάτης και πε��ς της τα�υδρ�-μικής υπηρεσίας Kρήτης στις αρ�ές τ�υ αιώνα. Eνωμένα δύ� γραμματ�σημα,αναμνηστική έκδ�ση (12 Mαΐ�υ 1979) για την ιστ�ρία τα�υδρ�μείων και τηλε-πικ�ινωνιών. Πρ�έλευση τ�υ θέματ�ς, ασπρ�μαυρ� καρτ–π�στάλ τ�υ 1900της Tα�υδρ�μικής Yπηρεσίας Kρήτης. Πρ�σαρμ�γή σε γραμματ�σημ� Π.Γρά##αλ�ς - B. Kωνσταντινέα.

KYPIAKH 10 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 3

H Mεγάλη Kε�αλή τ�υ Eρμ�ύΣ�εδιαστική ε�έλι�η και συλλεκτική α�ία των περί�ημων κλασικών γραμματ�σήμων

T� «Σ�λ�ερίν�»

είναι τ� πι� διάση-

μ� απ� �λες τις

μεγάλες κε�αλές

τ�υ Eρμή. Eίναι

40λεπτ�, εκδ�σε-

ως 1871, η εμπρ�-

σθια �ψη τ�υ �-

π�ί�υ τυπώθηκε

κατά λάθ�ς στ�

�ρώμα τ�υ αριθ-

μ�ύ ελέγ��υ (�πί-

σθια �ψη), δηλαδή

σε λιλά ρ�� αντί

κίτριν� ή ρ�� σαρ-

κ��ρωμ�. Λ�γω

τ�υ �ρώματ�ς τ�υ

(μ�ιά�ει σαν απ�-

"ηραμέν� αίμα)

πήρε τ� �ν�μά

τ�υ απ� την αιμα-

τηρή μά�η τ�υ

Solferino (1859).

H παρισινή έκδ�ση των Kε�αλώνEρμ�ύ �αρακτηρί�εται απ� εκτέλεσηγενικά π�λύ επιμελημένη και λεπτή.Σε �ρισμένες α"ίες σώ�εται περι�ρι-σμέν�ς αριθμ�ς μπλ�κ. Στη �ωτ�-γρα�ία τ� ασ�ράγιστ� μπλ�κ τωντεσσάρων των 10 λεπτών, κ�κκιν�π�ρτ�καλί σε μπλε �αρτί, είναι τ� κα-λύτερ� σω��μεν� απ� τα τέσσεραγνωστά.

Eπίσημη ημερ�μηνία κυκλ��ρίας των ελληνικών γραμματ�σήμων ήταν η 1η Oκτω#ρί�υ 1861.Oμως με εγκύκλι� της Γεν. Διευθύνσεως Tα�υδρ�μείων �ρίσθηκε �τι αν τυ��ν μέ�ρι τις 30.9.1861παρεδίδετ� στα τα�υδρ�μεία αλληλ�γρα�ία με επικ�λλημένα γραμματ�σημα, τα τελευταία έ-πρεπε να σ�ραγισθ�ύν με �ρ�ν�λ�γικ� σήμαντρ� της ημέρας παράδ�σης. Eτσι σ�ραγίσθηκε την30.9.1861, μια ημέρα πρ� της επίσημης κυκλ��ρίας, τ� παραπάνω μ�ναδικ� γράμμα απ� Aλε-"άνδρεια πρ�ς Σύρ� π�υ �έρει 4 γραμματ�σημα (3 20λεπτα και 1 80λεπτ�) παρισινής έκδ�σης.

Tα πρώτα κακέκτυπαπρ�σωρινά 20λεπτα π�υ τυπώθηκαν στην Eλλάδα εμ�ανί��υν τ� �ρωματιστ� #άθ�ςτ�υ μεταλλί�υ τ�υ Eρμ�ύ «ψαθωτ�».Στη �ωτ�γρα�ία, γράμμα απ� Aθήνα πρ�ςAργ�ς �έρει ένα τέτ�ι�20λεπτ� �ρώματ�ς πρωσικ�ύ κυαν�ύ και τα�υδρ�μήθηκε στις 27.11.1861, πρώτηγνωστή ημερ�μηνία�ρησιμ�π�ιήσεως τ�υ γραμματ�σήμ�υ αυτ�ύ.

T�υ Kώστα Mατθαί�υ

H EΛΛAΔA καθυστέρησε για �ικ�ν�-μικ�ύς κυρίως λ�γ�υς να εισαγάγειτ� γραμματ�σημ�, π�υ εισή�θη τ�πρώτ�ν τ� 1840 στη Mεγάλη Bρετα-νία σαν πρ�εισπρακτέ� τα�υδρ�μικ�τέλ�ς.

Eπειτα απ� διαπραγματεύσεις π�υέγιναν τ� 1855 με τ�ν αγγλικ� �ίκ�Perkins, Bacon & Co. π�υ δεν �λ�-κληρώθηκαν λ�γω υψηλ�ύ κ�στ�υς,η ελληνική κυ�έρνηση απευθύνθηκετ�ν I�ύλι� 1860, μέσω τ�υ Eλλην�ςπρέσ�η στ� Παρίσι Kαλλέργη στ�νγνωστ� �αράκτη Albert Desiré Barre,γι� τ�υ �αράκτη Jean Jacques Barreπ�υ �άρα"ε τ� 1849 τα πρώτα γαλλι-κά γραμματ�σημα, και τ�υ #ήτησε ναπραγματ�π�ιήσει αυτ�ς τ� έργ�.

O Barre εδέ�θη και ανέλα�ε τελικάνα σ�εδιάσει και �αρά"ει τ� γραμμα-τ�σημ� με την απεικ�νιση της Kε$α-λής τ�υ Eρμ�ύ στ� μέσ�ν, � �π�ί�ς$έρει πέτασσ� και �λέπει (απ� αρι-στερά) πρ�ς τα δε"ιά της εικ�νας.Eπίσης ανέλα�ε και την εκτύπωσητων πρώτων ελληνικών γραμματ�-σήμων �ωρίς �μως �δ�ντωση, γιαμείωση τ�υ κ�στ�υς.

O Barre στη σ�εδίαση τ�υ γραμμα-τ�σήμ�υ ακ�λ�ύθησε τ� πρ�τυπ�τ�υ γαλλικ�ύ γραμματ�σήμ�υ με τηνπαράσταση της Δήμητρας (CERES)π�υ ε�άρα"ε � διάσημ�ς πατέραςτ�υ. Ωστ�σ� έδωσε στην Kε$αλήτ�υ Eρμ�ύ, π�υ στη συνέ�εια κατέ-στη θρυλική στ�υς $ιλ�τελικ�ύς κύ-κλ�υς, με την υπέρ��η καλαισθησία,αρμ�νία και τελει�τητα της εικ�νας,με τις απ�λυτα πετυ�ημένες γραμ-μές σκιάσεως των παρειών τ�υEρμ�ύ, τ�υ πετάσσ�υ, και με τ� κα-λαίσθητ� γραμμωτ� �άθ�ς τ�υγραμματ�σήμ�υ (μαίανδρ�ι, μαργα-

Tα πρώτα επιμελημένα πρ�σωρινά 80λεπτα έ��υν αριθμ�ύς ελέγ��υ π�ρτ�-καλ��ρ�ες. Στις μεταγενέστερες εκδ�σεις �ι αριθμ�ί άλλα"αν σε καρμιν�-�ρ�ες. Στη �ωτ�γρα�ία τ� μ�ναδικ� γνωστ� μπλ�κ των τεσσάρων (αριστερά)με π�ρτ�καλ��ρ�ες αριθμ�ύς ελέγ��υ (δε"ιά).

ρίτες κ.τλ.) την αίσθηση �τι � Eρμήςείναι έτ�ιμ�ς να πετά"ει σαν γνήσι�ςαγγελι�$�ρ�ς και θε�ς τ�υ Eμπ�ρί-�υ. O Barre με τη λιτ�τητα και απλ�-τητα τ�υ σ�εδί�υ επέτυ�ε απ�λυτηκυριαρ�ία στ� θέμα τ�υ, σε σ�έση μετα υπ�λ�ιπα εικαστικά στ�ι�εία τ�υγραμματ�σήμ�υ.

Παρισινή έκδ�σηT� τελικ� σ�έδι� τ�υ Barre εγκρί-

θηκε απ� την ελληνική κυ�έρνηση, �δε �αράκτης πρ�έ�η σε διά$�ρεςδ�κιμές ως πρ�ς τα �ρώματα, τ��αρτί, κτλ., και ε�άρα"ε επτά πλάκεςτων 150 γραμματ�σήμων π�υ η κάθεμία αντιστ�ι��ύσε σε μία απ� τις ε-πτά α"ίες των γραμματ�σήμων (1, 2,5, 10, 20, 40, 80 λεπτά).

O Barre τύπωσε μια σ�ετικά μικρήπ�σ�τητα κάθε α"ίας στ� Παρίσι (Tυ-

Συνέ�εια στην 4η σελίδα

Συνέ�εια απ� την 3η σελίδα

Mέ�ρι την ίδρυση της Παγκ�σμιας

Tα�υδρ�μικής Eνωσης(1875) η αλληλ�γρα�ία

π�υ έ�θανε στην Eλλάδααπ� τ� ε"ωτερικ� υπέκειτ�

σε εισπρακτέ� τα�υδρ�μικ� τέλ�ς εσωτε-

ρικ�ύ. T� «μικτ�» γράμματης �ωτ�γρα�ίας, π�υ

τα�υδρ�μήθηκε στις 19.10.1861 απ� Λι#�ρ-

ν� πρ�ς Aθήνα, �έρει γραμματ�σημα

της Σαρδηνίας και της T�σκάνης π�υ τέθηκαν

στην απ�στ�λή, καθώς και ένα 20λεπτ�

Mεγάλων Kε�αλών Eρμ�ύπαρισινής εκδ�σεως, π�υ

τέθηκε στην ά�ι"η σαν τέλ�ς εσωτερικ�ύ, είναι δε τ� μ�ναδικ� γνωστ�.

H Eλλάδα τ� 1876 μετά την είσ�δ� της στην Παγκ�σμια Tα�υδρ�μική Eνωσηεισήγαγε νέες α"ίες 30 λεπτών και 60 λεπτών π�υ σ�εδίασε επίσης � A. Barre.T� μπλ�κ των 8 των 60 λεπτών είναι τ� μεγαλύτερ� της αθηναϊκής εκδ�σεως1876–77.

π�γρα$εί� Ernest Meyer) και την α-πέστειλε στην Eλλάδα μα#ί με τις ε-πτά πλάκες για να συνε�ισθεί εκεί ηεκτύπωση των γραμματ�σήμων.

H εκτέλεση της παρισινής εκδ�σε-ως, �πως απεκλήθη, και η �π�ία είναιη πι� �αρακτηριστική και επιτυ�ήςαπ’ �λες τις εκδ�σεις, έγινε σε �αρτίαρίστης π�ι�τητ�ς, είναι δε άκρως ε-πιμελημένη και π�λύ καλαίσθητη.

Hμερ�μηνία ενάρ"εως κυκλ�$�-ρίας τ�υ πρώτ�υ ελληνικ�ύ γραμμα-τ�σήμ�υ ήταν η 1η Oκτω�ρί�υ 1861.Oμως, �άσει μιας εγκυκλί�υ της 17-9-1861 της Γεν. Διευθύνσεως Tα�υ-δρ�μείων, �ρίσθηκε �τι αν μέ�ρι της30-9-1861 παρεδίδετ� στα τα�υδρ�-μικά γρα$εία αλληλ�γρα$ία με επι-κ�λλημένα γραμματ�σημα, τα τε-λευταία έπρεπε να σ$ραγισθ�ύν με�ρ�ν�λ�γικ� σήμαντρ� της ημέραςπαραδ�σεως, έστω και αν αυτή ήτ�πρ� της ημερ�μηνίας ενάρ"εως τηςκυκλ�$�ρίας. E�ει �ρεθεί ένας τέ-τ�ι�ς $άκελ�ς με ημερ�μηνία σ$ρα-γίσεως την 30-9-1861, ενώ, ακ�μη α-νευρέθησαν επτά $άκελ�ι π�υ ε-σ$ραγίσθησαν την πρώτη ημέρα κυ-κλ�$�ρίας (1-10-1861). Oι $άκελ�ιαυτ�ί τα�υδρ�μήθηκαν καν�νικά καιδεν έ��υν τίπ�τα τ� $ιλ�τελικ�, λ�-γω δε της σπανι�τητ�ς τ�υς η α"ίατ�υς είναι μεγάλη.

Oλα τα γραμματ�σημα της Παρισι-νής εκδ�σεως, πλην τ�υ 10λεπτ�υπ�υ τυπώθηκε τελευταί�, δεν $έ-ρ�υν αριθμ�ύς της α"ίας (ή «ελέγ-��υ» �πως εσ$αλμένα επεκράτησε)στην �πισθία �ψη.

Aντίθετα, �λες �ι μετεγενέστερεςεκδ�σεις Aθηνών, πλην της τελευ-ταίας (1880-86), $έρ�υν αριθμ�ύς σε�λες τις α"ίες, πλην των 1λέπτων και2λέπτων. Eπίσης τα 30λεπτα και60λεπτα της μεταγενέστερης Παρι-σινής (1876) και Aθηναϊκής εκδ�σε-ως (1876-77) δεν $έρ�υν αριθμ�ύςελέγ��υ. Oι αριθμ�ί ελέγ��υ, ε-μπνεύσεως πρ�$ανώς τ�υ Barre, ε-�ρησίμευαν για να διευκ�λύν�υντ�υς συναλλασσ�μέν�υς ως πρ�ςτην α"ία των γραμματ�σήμων, δεδ�-μέν�υ �τι στην εμπρ�σθια �ψη η α-"ία ανεγρά$ετ� με π�λύ μικρ�ύς α-ριθμ�ύς.

Oταν έ$θασαν στην Aθήνα �ι πλά-κες απ� τ� Παρίσι κατέστη επείγ�υ-

T� παραπλεύρως γράμμα τα�υδρ�-μήθηκε απ� τ� Eλληνικ� Πρ�"ενικ�Tα�υδρ�μεί� Aλε"ανδρείας την 26.9.1861, πρ� της κυκλ��ρίαςτ�υ γραμματ�σήμ�υ και έ�θασε στη Σύρ� την 1.10.1861 πρώτη ημέρα κυκλ��ρίας, �π�υ ετέθησανδύ� 40λεπτα παρισινής εκδ�σεωςσαν εισπρακτέ� τα�υδρ�μικ� τέλ�ς.

σα η συνέ�ιση εκτυπώσεως τωνγραμματ�σήμων, ιδίως τ�υ 20λε-πτ�υ, π�υ απ�τελ�ύσε τ� τέλ�ς ε-σωτερικ�ύ, και άρ�ισε ήδη να ε"α-ντλείται απ� τ�υς πρώτ�υς δύ� μή-νες.

Oμως λ�γω ελλείψεως παντελ�ύςεμπειρίας, τα πρώτα γραμματ�σημαπ�υ τυπώθηκαν στην Eλλάδα απ�τε-λ�ύν σειρά δ�κιμαστικών τρα�ηγμά-των μέ�ρι της ε"�ικειώσεως των τε-�νικών στις τυπ�γρα$ικές μεθ�δ�υςτων γραμματ�σήμων.

Tα γραμματ�σημα αυτά �ν�μά-σθηκαν κακέκτυπες πρ�σωρινές εκ-δ�σεις Aθηνών (Oκτώ�ρι�ς 1861 –Δεκέμ�ρι�ς 1862) λ�γω της ατέλειαςτης εκτυπώσεως (εμ$άνιση τρ�μώ-δ�υς ύ$�υς τ�υ Eρμ�ύ, λευκά#�νταμέρη ιδία στ� �άθ�ς τ�υ μεταλλί�υκ.τ.λ.). Tα πρώτα κυκλ�$�ρήσανταπρ�σωρινά 20λεπτα π�υ τυπώθηκανστην Aθήνα εμ$ανί#�υν τ� �ρωματι-στ� �άθ�ς τ�υ μεταλλί�υ «ψαθωτ�».

Παρά τ� ασύμμετρ� και κακέκτυπ�των πρώτων ελληνικών γραμματ�-σήμων, μερικά είναι σπανι�τατα καιπερι#ήτητα απ� τ�υς συλλέκτες, ιδι-αίτερα αυτά με «ψαθωτ�» �άθ�ς.

Στη συνέ�εια, �ι πρ�σωρινές εκ-δ�σεις �ελτιώθηκαν ακ�μη περισσ�-τερ� (επιμελημένη έκδ�ση, Δεκέμ-�ρι�ς 1861 - Aπρίλι�ς 1862) σε τρ�π�ώστε �ι Aθηναί�ι τε�νίτες, τελικά,κατ�ρθωσαν να τυπώσ�υν γραμμα-τ�σημα σ�εδ�ν ε$άμιλλα της Παρι-σινής εκδ�σεως (έκδ�ση Mαΐ�υ1862), απ� απ�ψεως καλαισθησίαςκαι επιμέλειας. Στην ε"έλι"η, η εκτύ-πωση των Mεγάλων Kε$αλών Eρμ�ύσυνε�ίσθηκε μέ�ρι τ�υ έτ�υς 1886(�π�τε αντικατεστάθησαν απ� τις μι-κρές κε$αλές τ�υ Eρμ�ύ) στις ίδιεςπλάκες π�υ �άρα"ε � Barre τ� 1861και συμπληρωματικά τ� 1876 (α"ίες30λέπτ�υ και 60λέπτ�υ), αλλά συ�νάσε δια$�ρετική π�ι�τητα �αρτι�ύ ήμελάνης [1862-67 συνε�είς εκδ�σειςAθηνών, 1868-69 έκδ�ση καθαρισμέ-νων πλακών (έκδ�ση π�υ έγινε έπει-τα απ� καθαρισμ� των πλακών), 1870ειδική έκδ�ση 1λέπτ�υ και 20λέ-πτ�υ, 1871 έκδ�ση σε �αρτί κατώ-τερης (διά$�ρης) π�ι�τητ�ς, 1872-75 έκδ�ση σε ψιλ� δικτυωτ� �αρτί,1876 συμπληρωματική παρισινή έκ-δ�ση α"ιών 30λέπτ�υ και 60λέπτ�υ,1876-77 έκδ�ση Aθηνών 30λέπτ�υκαι 60λέπτ�υ (�ι α"ίες αυτές κατέ-στησαν αναγκαίες λ�γω της εισ�δ�υτης �ώρας στην Παγκ�σμια Tα�υ-δρ�μική Eνωση και καθιερώσεως νέ-ων τελών ε"ωτερικ�ύ), 1875-80 έκ-δ�ση σε υπ�κίτριν� ή κρεμ �αρτί (με-τά απ� νέ� καθαρισμ� πλακών),1880-96 έκδ�ση Aθηνών σε υπ�κίτρι-ν� �αρτί �ωρίς αριθμ�ύς ελέγ��υ].

Tα λάθη

H δια$�ρά �αρτι�ύ και μελάνης,παράλληλα με τα λάθη στ�υς αριθ-

μ�ύς ελέγ��υ και τα σ$άλματα πλα-κ�ς, δημι�ύργησε τη μεγάλη π�ικιλίατων μεγάλων κε$αλών Eρμ�ύ καιτην ευε"ήγητη δυσκ�λία τα"ιν�μή-σεώς τ�υς.

Mετα"ύ των σπάνιων λαθών αριθ-μών ελέγ��υ συγκαταλέγεται τ�σ$άλμα Zακύνθ�υ π�υ $έρει αριθ-μ�ύς ελέγ��υ, π�υ τυπώθηκαν ανε-στραμμένα («01») επί της εικ�ν�ς, α-ντί επί τ�υ �πισθί�υ μέρ�υς τ�υγραμματ�σήμ�υ. Σ$άλμα �ρώματ�ςείναι τ� περί$ημ� Solferino, τ� δια-σημ�τερ� ελληνικ� γραμματ�σημ�,εκδ�σεως 1871, π�υ τυπώθηκε στηνεμπρ�σθια �ψη στ� �ρώμα τ�υ αριθ-μ�ύ ελέγ��υ (λιλά ρ�λ), αντί τ�υ �ρ-θ�ύ �ρώματ�ς (κιτρίν�υ ή ρ�# σαρ-κ��ρωμ�υ).

Περι�ήτητα

H $ιλ�τελική και συλλεκτική α"ίατων μεγάλων κε$αλών Eρμ�ύ είναιτεράστια. Mπ�ρεί αναμ$ισ�ήτητανα λε�θεί �τι και �ι μεγάλες κε$α-λές τ�υ Eρμ�ύ κατατάσσ�νται με-τα"ύ των καλυτέρων, τελει�τέρωνκαι πι� περι#ήτητων κλασικών γραμ-ματ�σήμων τ�υ κ�σμ�υ για π�λ-λ�ύς λ�γ�υς. Πρώτ�ν, λ�γω τ�υ υ-πέρ��υ σ�εδί�υ των γραμματ�σή-μων και της ε"αιρετικής επιμέλειαςπ�υ κατα�λήθηκε στην πρ�παρα-σκευή των τυπ�γρα$ικών πλακώνκατά την αρ�ική εκτύπωσή τ�υς στ�Παρίσι.

Δεύτερ�ν, λ�γω της μικρ�τερης ήμεγαλύτερης πρ�σπάθειας π�υ κα-τα�λήθηκε στην συνέ�εια απ� τ�υςEλληνες τυπ�γρά$�υς, με απ�τελέ-σματα π�υ δεν ήσαν πάντ�τε επιτυ-�ή. Tρίτ�ν, λ�γω της �ρήσεως συνή-θως αρίστης π�ι�τητας υλικών και,τέλ�ς, λ�γω της τε�νικής π�υ ε$αρ-μ�σθηκε κατά την εκτύπωση τωνγραμματ�σήμων, συνήθως με π�λύκαλές επιδ�σεις [Σκληρή μέθ�δ�ς(decoupage) ή μαλακή μέθ�δ�ς].

Δεν είναι, συνεπώς, τυ�αί� τ� �τι

�ι μεγάλες κε$αλές τ�υ Eρμ�ύ έ-��υν αναγνωρισθεί διεθνώς απ�π�λλ�ύς ως η πεμπτ�υσία τ�υ $ιλ�-τελισμ�ύ, ��ι μ�ν� λ�γω των π�λ-λών ιδι�τήτων τ�υς, �πως η τελει�-τητα της παραστάσεως π�υ μ�ιραίαελκύει τ�υς συλλέκτες, αλλά και ε-πίσης γιατί περισσ�τερ� απ� κάθεάλλ� κλασικ� γραμματ�σημ� μπ�-ρ�ύν να καλύψ�υν ένα μεγάλ� πε-δί� $ιλ�τελικής έρευνας και μελέ-της, �$ειλ�μεν� στις παραλλαγές�ρωμάτων, �αρτι�ύ, μελάνης, σ$αλ-μάτων πλακ�ς και αριθμών ελέγ��υ.

Tέλ�ς, � σημαντικ�ς αριθμ�ςσυμ�άσεων και τα�υδρ�μικών συμ-$ωνιών π�υ σύνηψε η Eλλάς με άλ-λες �ώρες (Aυστρία, Γαλλία, Iταλία,Aγγλία, κ.τ.λ.) και ναυτιλιακές εται-ρείες (Lloyd Austriaco, Société de

Service Maritimes de MessageriesNationales, κ.τ.λ.) για την ε"υπηρέ-τηση δια$�ρετικών τα�υδρ�μικώνδρ�μ�λ�γίων ως και η π�ικιλία τωντα�υδρ�μικών τελών συνετέλεσανστη δημι�υργία εν�ς σαγηνευτικ�ύτ�μέα μελέτης τα�υδρ�μικής ιστ�-ρίας, ιδίως των πρώτων 15 �ρ�νωνκυκλ�$�ρίας των μεγάλων κε$α-λών Eρμ�ύ (απ� 1ης Oκτω�ρί�υ1861 μέ�ρι I�υλί�υ 1975, �π�τε ι-δρύθηκε η Διεθνής Tα�υδρ�μικήEνωση π�υ καθιέρωσε ενιαία τα�υ-δρ�μικά τέλη ε"ωτερικ�ύ) π�υ, σεπ�λλά σημεία, παραμένει ακ�μη α-νε"ερεύνητ�ς και άγνωστ�ς.

Aυτές ακρι�ώς �ι τα�υδρ�μικέςσυμ�άσεις με τα δια$�ρετικά τα�υ-δρ�μικά τέλη και τ� �τι η Eλλάδαπρ�έ�λεπε εισπρακτέ� τέλ�ς εσω-

τερικ�ύ στην εκ τ�υ ε"ωτερικ�ύ α-$ικν�ύμενη αλληλ�γρα$ία, μέ�ρι τ�1876, εί�αν συνέπεια την εμ$άνιση$ακέλων με επικ�λλημένα μικτά τα-�υδρ�μικά τέλη, δύ� και περισσ�τέ-ρων �ωρών (λ.�. Γαλλίας – Eλλάδ�ς,Iταλίας – Eλλάδ�ς, κτλ.), η συλλεκτι-κή α"ία των �π�ίων συ�νά είναι με-γάλη, ενώ η έλ"η στ�υς συλλέκτεςείναι σ�εδ�ν πάντα ακαταμά�ητη.

Tελειών�ντας πρέπει να σημειω-θεί �τι η συλλεκτική α"ία των μεγά-λων κε$αλών Eρμ�ύ, είτε αυτά είναιμεμ�νωμένα είτε είναι π�λλαπλάγραμματ�σημα, π�ικίλλει ανάλ�γαμε την σπανι�τητα και την κατάστα-σή τ�υς γιατί συ�νά, λ�γω της ελ-λείψεως �δ�ντώσεως, τα γραμμα-τ�σημα καθώς διε�ωρί#�ντ� με ψα-λίδι υ$ίσταντ� #ημιές.

Eντελώς τυ�αία ετέθησαν σε αυτ�τ� μ�ναδικ�γράμμα π�υ τα�υ-δρ�μήθηκε την 27.12.1866,απ� Kέρκυραπρ�ς Bιέννη, �λες �ι α"ίες των Mεγάλων Kε�αλών Eρμ�ύ των συνε�ών εκδ�σεων1862–67.

T�υ Aγγελ�υ Παπαϊωάνν�υ

Πρ�έδρ�υ της Eλληνικής Φιλ�τελικήςOμ�σπ�νδίας

OI MIKPEΣ Kε$αλές Eρμ�ύ απ�-τελ�ύν τ�ν δεύτερ� τύπ� (μετάτις Mεγάλες Kε$αλές Eρμ�ύ) τ�υκλασικ�ύ ελληνικ�ύ γραμματ�-σήμ�υ. Kυκλ�$�ρησαν συνε�ώςαπ� τ� 1886 μέ�ρι τ� 1900, δηλα-δή σ�εδ�ν επί μια 15ετία, με μιαμ�ν� μικρή διακ�πή (1896–1898)�ταν �ρησιμ�π�ιήθηκαν τα πρώ-τα �λυμπιακά γραμματ�σημα.

Oι Mικρές Kε$αλές Eρμ�ύ α-ντικατέστησαν τις Mεγάλες Kε-$αλές Eρμ�ύ: Πρώτ�, γιατί �ιπλάκες των Mεγάλων Kε$αλώνεί�αν με τ� �ρ�ν� $θαρεί καιδεύτερ�, γιατί �ι τα�υδρ�μικέςανάγκες επέ�αλλαν την έκδ�σηνέων α"ιών και συγκεκριμένα των25 λεπτών, 50 λεπτών και μιαςδρα�μής.

Oι Mικρές Kε$αλές σ�εδιάσθη-

καν (H. Hendricks), �αρά�θηκαν(A. Doms) και τυπώθηκαν πρώταστ� Bέλγι� (Bελγικές εκδ�σεις1885–1887). Mετά �ι τυπ�γρα$ι-κές πλάκες μετα$έρθηκαν στηνAθήνα τ� 1889 (Aθηναϊκές εκδ�-

σεις 1889–1900). Kυκλ�$�ρησαν�ωρίς �δ�ντωση και με διά$�ρες�δ�ντώσεις.

Oι Mικρές Kε$αλές είναι αρι-στ�υργηματικά γραμματ�σημα,τ�σ� στην �άρα"ή τ�υς �σ� και

στη σ�εδίασή τ�υς.Oι παραλλαγές, τα�ρώματα και ιδιαίτε-ρα τα �αρτιά π�υ�ρησιμ�π�ιήθηκανστις Aθηναϊκές εκ-δ�σεις παρ�υσιά-#�υν τ�ση π�ικιλίαπ�υ πρ�καλ�ύν τ�αμέριστ� ενδια$έ-ρ�ν τ�υ ερευνη-τή–συλλέκτη. Kυ-κλ�$�ρησαν επίπ�λλά �ρ�νια, σε εν-δια$έρ�υσα ιστ�ρι-κή περί�δ� και τα"ί-δεψαν μέσα κι έ"ωαπ� τη �ώρα μας μεαμά"ια, σιδηρ�δρ�-

μ�υς και πλ�ία. Oι σ$ραγίδες, �ι π�ικιλίες και η

τα�υδρ�μική ιστ�ρία των MικρώνKε$αλών μπ�ρ�ύν να απ�τελέ-σ�υν �λ�κληρα �ωριστά κε$ά-λαια.

Mικρές Kε�αλές τ�υ Eρμ�ύ (1886–1900)

Aθηναϊκή έκδ�ση. Aπ�τελείται απ� 10 α"ίες: 1, 2, 5, 10, 20, 25, 40 λεπτά (2 �ρώματα) και 1δρα�μή.

Γραμματ�σημα των «Nέων Xωρών»Σειρές πυ κυκλ �ρησαν κατά τη διάρκεια των απελευθερωτικών πλέμων και αγώνων

O Eρμής απ� παλαι� ν�μισμα στη σειρά π�υε�έδωσε η «Eλεύθερη Π�λιτεία της Iκαρίας»τ� 1912.

H Kε�αλή τ�υ Aπ�λλωνα–Hλι�υ, αντίγρα��παλαι�ύ ρ�διακ�ύ ν�μίσματ�ς, είναι τ� θέματης σειράς τριών γραμματ�σήμων π�υ κυ-κλ��ρησε παράν�μα –στα Δωδεκάνησα– τ�1912, μ�λις �ι Iταλ�ί κατέλα�αν τ� νησιωτικ�σύμπλεγμα.

Eκδ�ση «Hγεμ�νία της Σάμ�υ» με τ� εθν�σημ�τ�υ Πριγκιπάτ�υ (επάνω), και τ�πική αναμνηστι-κή έκδ�ση (1913) με μ�ν�γρα�ή τ�υ Θεμιστ�κλήΣ��ύλη (αριστερά) και επισήμανση «EΛΛAΣ»(δε�ιά).

Γραμματ�σημα της Aυτ�ν�μηςHπείρ�υ. Φε�ρ�υάρι� τ�υ 1914σ&ηματίσθηκε πρ�σωρινή κυ-�έρνηση, η �π�ία κυκλ��ρησεσειρά γραμματ�σήμων. Για τιςτα&υδρ�μικές ανάγκες έγινανκαι επισημάνσεις στην ελληνικήσειρά «Eκστρατεία 1912».

T�υ Γεωργί�υ Σπάθη

Πρ�έδρ�υ Συνδέσμ�υ Eμπ�ρων Γραμματ�σήμωνEλλάδ�ς

OI εκδ�σεις των σειρών των γραμμα-τ�σήμων ακ�λ�υθ�ύν πάντ�τε τηρέ�υσα και �ωντανή ιστ�ρία μιας �ώ-ρας και απ�τυπών�υν μνήμες στηνIστ�ρία των λαών και των εθνών.

Oι εκδ�θείσες σειρές γραμματ�-σήμων π�υ τ�υς απ�δ�θηκε –�ιλ�-τελικά– η �ν�μασία γραμματ�σημα«Nέων Xωρών» ή «Nέων Περι��ών»ανα�έρ�νται στην Hπειρ�, τη Mακε-δ�νία (Kα�άλα), τη Θράκη, την Kρή-τη, τη Δωδεκάνησ�, την Iκαρία, τηXί�, τη Mυτιλήνη, τη Λήμν�, τη Σάμ�και τη Σμύρνη (M. Aσία).

Oι περισσ�τερες απ� τις εκδ�σειςαυτές κυκλ��ρησαν κατά τη διάρ-κεια των Bαλκανικών Π�λέμων1912–1913, για τις τα�υδρ�μικές α-νάγκες των εδα�ών π�υ κατελάμ�α-νε � ελληνικ�ς στρατ�ς.

Για την κάλυψη αυτών των τα�υ-

δρ�μικών αναγκών έ��με εκδ�σειςμε σειρές:

1) π�υ έ�εραν επισήμανση επί ελ-ληνικών τρε��υσών εκδ�σεων γραμ-ματ�σήμων (1911–1913) με εκτυπω-μένη την �ν�μασία των Nέων Περι�-�ών π�υ απελευθερών�ντ� (π.�. Λή-μν�ς, B. Hπειρ�ς, Δι�ίκησις Θράκης)ή τις λέ'εις «EΛΛHNIKH ΔIOIKHΣIΣ»επί των ιδίων σειρών (1911–1913),αλλά και επί εκδ�σεων εναρίθμωνγραμματ�σήμων (1902) με την ίδια ε-πισήμανση.

2) π�υ έ�εραν επισημάνσεις επίτ�υρκικών γραμματ�σήμων (Eλληνι-κή Kατ��ή Mυτιλήνης, Yπάτη Aρμ�-στεία Θράκης, Eλληνική Δι�ίκησιςΓκι�υμ�υλτ�ίνας (K�μ�τηνής) ή��υλγαρικών γραμματ�σήμων(Eλληνική Δι�ίκησις – Kα�άλας – Δε-δέαγατς (Aλε'ανδρ�ύπ�λης). Στ�Δεδέαγατς (Aλε'ανδρ�ύπ�λη) έ��υ-με και εκτύπωση 3 σειρών υπ� τ�υελληνικ�ύ στ�λ�υ («Στ�λ�ς τ�υ Aι-γαί�υ», «Θωρηκτ�ν Σπέτσαι», «B.M�ίρα Aιγαί�υ»)

3) π�υ ανα�έρ�νται τέλ�ς σε εκ-δ�σεις π�υ πραγματ�π�ίησαν �ι κα-τά τ�π�υς επαναστατικές επιτρ�πέςτων περι��ών π�υ κήρυ'αν την αυ-τ�ν�μία ή ανε'αρτησία τ�υς: (Xει-μάρρα, Aργυρ�καστρ�, K�ρυτσά,Eρσέκα, M�σ��π�λις, Iκαρία, Δωδε-κάνησ�ς: «K�ινών Nησιωτών»), αλλάκαι τ�πικές εκδ�σεις περι��ών π�υεί�αν ήδη απελευθερωθεί, �πως τηςΣάμ�υ.

Oι δύ� πρώτες κατηγ�ρίες σειρώνεί�αν απ�κληθεί «Π�λεμικές», υπ�την ένν�ια �μως των απελευθερωτι-κών αγώνων π�υ διε'ήγαγε η Eλλά-δα για την ανάκτηση των ιδίων της ε-δα�ών.

«Eκστρατεία 1912»

T� έτ�ς 1913 και μετά τη λή'η

Aπ� την αναμνηστική έκδ�ση γιατην ενσωμάτωση της Δωδεκανήσ�υ,1947. T� α�ίας 500 δρ&., π�υ �έρειτην Kε�αλή τ�υ Aπ�λλωνα–Hλι�υ,αντίγρα�� παλαι�ύ ρ�διακ�ύ ν�μί-σματ�ς, και την επιγρα�ή «K�ιν�νNησιωτών» αναπαράγει τ� θέμα της σειράς τριών α�ιών γραμματ�-σήμ�υ π�υ κυκλ��ρησε παράν�μα τ� 1912, μ�λις �ι Iταλ�ί κατέλα�αντα Δωδεκάνησα. H αναμνηστική σειρά κυκλ��ρησε για μια δεκαε-τία. Oι εννέα παραστάσεις της με τις επανειλημμένες εκτυπώσεις, τις δια��ρ�π�ιήσεις α�ιών και την αλλαγή &ρωμάτων, την έ�τασαννα αριθμεί 23 γραμματ�σημα και να απ�τελεί τη μεγαλύτερη σε αριθμ� σειρά της Eλλάδ�ς (�ωτ.: Aλέκ�υ Mάρκ�γλ�υ «Kωακ� Παν�ραμα. 1900–1948»).

τ�υ Πρώτ�υ Bαλκανικ�ύ Π�λέμ�υκαι σε ανάμνηση της ανάκτησηςτων εδα�ών της Mακεδ�νίας, τηςHπείρ�υ, της Kρήτης και νησιώντ�υ Aιγαί�υ απ� την Eλλάδα, εκδ�-θηκε η αναμνηστική σειρά«Eκστρατεία 1912» π�υ και αυτήκυκλ��ρησε σε περι��ές των εδα-�ών π�υ κατελάμ�ανε � ελληνικ�ςστρατ�ς και επισημάνθηκε με τις ε-πισημάνσεις «B. Hπειρ�ς» και«Aγι�ν Oρ�ς». Στη συνέ�εια, θα α-να�ερθ�ύμε σε �λες τις εκδ�σειςτων σειρών των γραμματ�σήμωντων «Nέων Xωρών» ή «Nέων Περι�-�ών» (εκτ�ς της Kρήτης π�υ θα α-π�τελέσει �ωριστ� κε�άλαι�), αρ�ί-��ντας απ� τα νησιά: Λήμν�, Σάμ�,Iκαρία, Mυτιλήνη και Xί�.

Tα πέντε αυτά νησιά, π�υ ανα�ε-ρ�μαστε εδώ, καταλαμ�άν�νται μεναυτικά αγήματα τ�υ ελληνικ�ύστ�λ�υ π�υ � κύρι�ς �γκ�ς τ�υ εί-�ε απ�πλεύσει για τ� B�ρει�ανατ�-λικ� Aιγαί� (7/10-11/11 I�υλ. ημερ�-λ�γι�).

Nησιά τυ Aιγαίυα) Λήμν�ς. Στη Λήμν� κυκλ��-

ρησαν τα γραμματ�σημα των εκδ�-σεων 1901-1913 με την επισήμανση«Λήμν�ς» σε μαύρ� �ρώμα 21 α-'ιών και σε ερυθρ� �ρώμα 16 α-'ιών. H Λήμν�ς καταλαμ�άνεται α-π� τα ναυτικά αγήματα στις7/10/1912.

�) Iκαρία. Στην Iκαρία πρ� της α-πελευθερώσεώς της απ� τ�ν ελλη-νικ� στ�λ� κηρύ�θηκε επανάστασημε εκδίω'η των εκεί ευρισκ�μένωνT�ύρκων και ανακήρυ'ή της σεEλεύθερη Π�λιτεία (13/7/1912).

T�τε εκτυπώθηκε στην Aθήνα ησειρά των γραμματ�σήμων της«Eλεύθερης Π�λιτείας της Iκα-ρίας» (8 α'ιών). H σειρά κυκλ��-ρησε για λίγ� �ρ�ν� μέ�ρι τις4/11/1912, �π�τε καταλή�θηκε απ�τα ελληνικά ναυτικά αγήματα και ε-γκαταστάθηκαν ελληνικές αρ�ές.T�τε κυκλ��ρησε η επισημασμέ-νη σειρά 5 α'ιών σε γραμματ�σημαEλλάδ�ς 1911-1913 με τ� κακ�τε-�ν� επισήμασμα «EΛΛHNIKHΔIOIKHΣIΣ» π�υ έγινε απ� �ειρ�-π�ίητη σ�ραγίδα.

γ) Mυτιλήνη. Στις 7/11/1912 ναυ-τικά αγήματα απ��ι�ά��νται στηΛέσ�� και στις 7/12/1912 επιτυγ�ά-νεται η �λ�κληρωτική κατάληψητης νήσ�υ.

Στις 9/11/1912 τέθηκαν σε κυκλ�-��ρία τ�υρκικά γραμματ�σημα(1908-11), επισημανθέντα με τ� ε-πισήμασμα «Eλληνική Kατ��ή Mυ-τιλήνης» (18 α'ιών).

δ) Xί�ς. H Xί�ς καταλαμ�άνεταιαπ� τα ναυτικά αγήματα τ�υ ελλη-νικ�ύ στ�λ�υ στις 11/11/1912, ενώστις 16 Aπριλί�υ 1913 κυκλ��ρείτ� 25λ. γραμματ�σημ� της λιθ�-γρα�ικής σειράς τ�υ 1913 με την ε-πισήμανση «E.Δ.» αντί «EΛΛHNIKHΔIOIKHΣIΣ».

Aυτ� πρ�έκυψε απ� λάθ�ς υπ�-δειγμα 25άδ�ς γραμματ�σήμωνπ�υ εί�ε σταλεί στη Xί� και έτσι πα-ρέμεινε τελικώς.

ε) Σάμ�ς. T� 1832 με σ�υλτανικ��ιρμάνι απ�καλ�ύμεν� «OργανικήΔιάτα'ις» δ�θηκε αυτ�ν�μία στ�

νησί. H Σάμ�ς έτσι έγινε Hγεμ�νία��ρ�υ υπ�τελής στην T�υρκία.

Tα ανα�ερ�μενα γραμματ�σημαπ�υ εικ�νί��υν τ� θυρε� της Σα-μιακής Π�λιτείας, εκδ�σεων 1878(Hγεμ�νία Kων. Aδ�σίδη) και1899–1900 (Hγεμ�νία Kων. Bαϊάν-νη), καθώς και η σειρά τεσσάρωνγραμματ�σήμων τ�υ 1899–1900 μετην επιγρα�ή «Principaute deSamos» πρέπει να θεωρηθ�ύν σανανεπίσημες εκδ�σεις.

Tα ανα�ερ�μενα σε ταινίες δύ�γραμματ�σημα της Hγεμ�νίας π�υεικ�νί��υν τ� θυρε� της ΣαμιακήςΠ�λιτείας, καθώς και τ� τυπωμέν�σε επιστ�λή των 10 ρα (paras) εκ-δ�θηκαν κατά τ� 1900 και �ρησιμ�-π�ιήθηκαν μέ�ρι της Eνώσεως τηςνήσ�υ με την Eλλάδα (11/11/1912).Aπ� τις 27/11/1912 μέ�ρι τ� 1915εκδ�θηκαν διά��ρες σειρές με τηνεπιγρα�ή «Πρ�σωριν�ν Tα�υδρ�-μεί�ν Σάμ�υ».

Mακεδνία – Θράκη

1) Aγι�ν Oρ�ς. Στις 2/11/1912 καιενώ � κύρι�ς �γκ�ς τ�υ στ�λ�υ εί�εήδη απ�πλεύσει για τ� B�ρει�ανα-τ�λικ� Aιγαί�, �πως πρ�ηγ�υμένως,ανα�έραμε, για την κατάληψη τωννησιών, τ� θωρηκτ� «A�έρω�» συ-

ν�δευ�μεν� απ� τα π�λεμικά σκά-�η «Πάνθηρ» «Iέρα'» και «Θύελλα»απ��ί�ασαν ναυτικ� άγημα και ανύ-ψωσαν στ� Aγι�ν Oρ�ς την ελληνι-κή σημαία.

Στη διακαή επιθυμία της IεράςK�ιν�τητας για την ελλην�π�ίησητης περι��ής πρέπει να απ�δ�θεί ηεπισήμανση «I. K�ιν�της Aγί�υOρ�υς» επί των γραμματ�σήμωντης σειράς «Eκστρατεία 1912» καιτων εναρίθμων γραμματ�σήμων1902 –1912 (η επισήμανση έγινε τ�1916).

2) Kα�άλα. T�ν I�ύνι� τ�υ 1913μετά τ� B΄ Bαλκανικ� Π�λεμ� και τιςσαρωτικές νίκες τ�υ ελληνικ�ύστρατ�ύ, η Kα�άλα καταλαμ�άνεταιαπ� τα ελληνικά ναυτικά αγήματαπ�υ εί�αν απ��ι�ασθεί (26 I�υνί�υ)και περιέρ�εται στην ε'�υσία τ�υελληνικ�ύ κράτ�υς.

Kατά τη διάρκεια της κατ��ής τηςKα�άλας απ� τις ελληνικές δυνά-μεις και για την κάλυψη των ανα-γκών της Tα�υδρ�μικής Yπηρεσίαςεπισημάνθηκαν 11 α'ίες των ��υλ-γαρικών γραμματ�σήμων τ�υ 1911με επισήμανση: «EΛΛHNIKH ΔIOI-KHΣIΣ» σε κ�κκιν� �ρώμα(1/7/1913).

3) Θράκη. Kατά τ�ν A΄ Bαλκανικ�Π�λεμ� τ�υ 1912-1913 με τη Συνθή-

κη τ�υ Λ�νδίν�υ στις 17/5/1913 με-γάλ� τμήμα της Θράκης παρα�ωρή-θηκε στη B�υλγαρία. Mετά τ�ν ελ-λην��υλγαρικ� π�λεμ� τ� 1913 καιτην ήττα των B�υλγάρων η παρα�ω-ρηθείσα περι��ή στη B�υλγαρία σε�,τι α��ρά τ� τμήμα της Aνατ. Θρά-κης απ�δ�θηκε εκ νέ�υ στην T�υρ-κία με τη Συνθήκη τ�υ B�υκ�υρε-στί�υ. Στη διάρκεια τ�υ A΄ Παγκ�-σμί�υ Π�λέμ�υ η Eλλάδα με τ�υςΣυμμά��υς της κατέλα�ε �λ�κληρητη Δυτική Θράκη και τ� 1920 και τηνAνατ. Θράκη μέ�ρι την Tσατάλτ�α.Tην ε'έλι'η αυτών των γεγ�ν�τωνακ�λ�ύθησε και η τα�υδρ�μική ι-στ�ρία της περι��ής. Oι εκδ�θείσεςσειρές γραμματ�σήμων μπ�ρ�ύν ναδιακριθ�ύν σε δύ� κύρια μέρη. Σταγραμματ�σημα π�υ εκδ�θηκαν κα-τά τη διάρκεια των Bαλκανικών Π�-λέμων 1912–1913 και στα γραμματ�-σημα π�υ εκδ�θηκαν μετά τ�ν A΄Παγκ�σμι� Π�λεμ� τ� 1920.

α) Γκι�υμ�υλτ�ίνα (K�μ�τηνή).Στις 7 Aυγ�ύστ�υ 1913 μετά την κα-τάληψη της περι��ής εκυκλ��ρη-σε σειρά 4 α'ιών τ�υρκικών γραμ-ματ�σήμων με επισήμανση «EΛΛ.Δι�ικ. Γκι�υμ�υλτ�ίνας» και τ�ν ελ-ληνικ� θυρε�.

�) Δεδέαγατς (Aλε�ανδρ�ύπ�λη)Kατά τ�ν Πρώτ� Bαλκανικ� Π�λε-

μ� η π�λη καταλή�θηκε απ� τ��υλγαρικ� στρατ�. Mετά την ήττατης B�υλγαρίας κατά τ� B΄ Bαλκανι-κ� Π�λεμ� η π�λη καταλή�θηκε γιαμικρ� διάστημα απ� τ�ν ελληνικ�στ�λ� (11/7/1913).

Σε αυτή την περί�δ� εκδ�θηκαν�ι 4 σειρές τ�υ Δεδέ–Aγατς υπ�τ�υ ελληνικ�ύ στ�λ�υ. 1. H πρώτησειρά (18/7/1913) τριών α'ιών �έρεικ�κκινη κυκλική σ�ραγίδα ασ�α-λείας με την άγκυρα στ� μέσ�ν καιπερι�ερειακά τις λέ'εις «Στ�λ�ςτ�υ Aιγαί�υ». 2. H δεύτερη σειρά, 5α'ιών, έγινε με επισήμανση επί��υλγαρικών γραμματ�σήμων τ�υ1911 και με τις λέ'εις «EΛΛHNIKHΔIOIKHΣIΣ ΔEΔEAΓATΣ»(24/7/1913). 3. H τρίτη σειρά 6 α'ιών�έρει κ�κκινη σ�ραγίδα ασ�αλεί-ας π�υ αναγρά�ει «ΘΩPHKTONΣΠETΣAI» (15/7/1913). 4. H τέταρτησειρά περιλαμ�άνει 8 α'ίες μεσ�ραγίδα ασ�αλείας ερυθρ�ύ�ρώματ�ς και περι�ερειακά τις λέ-'εις «B΄ M�ίρα Aιγαί�υ (25/7/1913).Mε τη Συνθήκη τ�υ Nεϊγί, στις27/12/1913 η Δυτική Θράκη και τ�Δεδέαγατς (Aλε'ανδρ�ύπ�λη) α-π�δ�θηκαν στ� ελληνικ� κράτ�ς.

Oταν � τ�τε �ασιλεύς της Eλλά-δ�ς Aλέ'ανδρ�ς απ��ι�άστηκε στ�Δεδέαγατς, για να επισκε�θεί τιςελευθερωθείσες περι��ές, τ� Δε-δέαγατς μετ�ν�μάστηκε σε Aλε-'ανδρ�ύπ�λη πρ�ς τιμή τ�υ Eλλη-να μ�νάρ�η. Mε τη Συνθήκη τηςΛω�άνης (24/7/1923) η Δ. Θράκη πα-ρα�ωρήθηκε �ριστικά στ� ελληνικ�κράτ�ς.

γ) Mετά τη λή'η τ�υ A΄ Παγκ�σμί-�υ Π�λέμ�υ τ� 1920 εκδ�θηκαν �ισειρές «Δι�ίκησις Δυτικής Θράκης»με επισήμανση επί των �αλκ�γρα�ι-κών και λιθ�γρα�ικών γραμματ�σή-μων (1911–1913) 23 α'ιών και 13 α-'ιών της σειράς τ�υ 1916 με επισή-

Συνέ&εια στην 8η σελίδα

Kως, I�ύνι�ς 1912. O Aμέλι�, πρώτ�ς Στρατιωτικ�ς Δι�ικητής Δωδεκανήσ�υ,κατευθύνεται με συν�δεία επισήμων στ� να� τ�υ Aγί�υ Nικ�λά�υ για δ��-λ�γία. Kαρτ π�στάλ επ�&ής, με ιταλικά γραμματ�σημα π�υ �έρ�υν την επι-σήμανση «Cos» και τ�πική σ�ραγίδα ιταλικ�ύ τα&υδρ�μικ�ύ γρα�εί�υ. H Iτα-λική Δι�ίκηση, εκτ�ς των τακτικών ιταλικών γραμμ�τ�σήμων με τ�πική επι-σήμανση, κυκλ��ρησε και γραμματ�σημα με παραστάσεις απ� τα κατε&�-μενα νησιά. Tα ιταλ�κρατ�ύμενα Δωδεκάνησα, ως θέμα, συνιστ�ύν �ε&ωρι-στ� �ιλ�τελικ� κε�άλαι�. Σε σ&ετική δημ�σιευμένη μελέτη–λεύκωμα τ� διε-ρευνά διε��δικά � Mι&. Σ. Πετραδάκης (�ωτ.: Συλλ�γή Aντ. Mαΐλλη).

Aριστερά: Mε λιθ�γρα�ική επισήμαν-ση «Eλληνική Δι�ίκηση», τρία γραμ-ματ�σημα μεσ�π�λεμικών σειρών α-π� αυτά π�υ κυκλ��ρησαν μ�ν� στακαταλαμ�αν�μενα απ� τ�ν ελληνικ�στρατ� εδά�η της B. Hπείρ�υ στηδιάρκεια τ�υ Aλ�ανικ�ύ Π�λέμ�υ’40–’41. Πάνω: T�υ I�νι�υ Kράτ�υς,τέθηκαν σε κυκλ��ρία τ� 1859, στηδιάρκεια της αγγλικής κατ�&ής.

μανση E.T. και στέμμα (I�ύνι�ς1920).

Eπίσης, εκδ�θηκαν �ι σειρές μετην επισήμανση «Δι�ίκησις Θρά-κης» (Aνατ�λικής Θράκης) επί των�αλκ�γρα�ικών και λιθ�γρα�ικώνγραμματ�σήμων (1911–1913) 16 α-'ών και 8 α'ιών της σειράς τ�υ 1916με με επισήμανση E.T. και στέμμα(I�ύνι�ς 1920).

Tέλ�ς, σειρά 9 α'ιών με την επι-σήμανση «Yπάτη Aρμ�στεία Θρά-κης» επί τ�υρκικών γραμματ�σή-μων τ�υ 1913–1920 (Aύγ�υστ�ς1920).

Hπειρς4) Hπειρ�ς. Mέ�ρι τ�ν A΄ Bαλκανι-

κ� Π�λεμ� (1912–1913) η Hπειρ�ςευρίσκετ� υπ� τ�υρκική κατ��ή. Mετις ε'ελί'εις τ�υ Bαλκανικ�ύ Π�λέ-μ�υ τα πράγματα άλλα'αν και � ελ-ληνικ�ς στρατ�ς κατέλα�ε τα ηπει-ρωτικά εδά�η μέσα στ�ν αλ�ανικ��ώρ�.

Oταν τ�ν Φε�ρ�υάρι� τ�υ 1914σ�ηματίστηκε στη B. Hπειρ� η πρ�-σωρινή κυ�έρνηση υπ� τ�ν Xρ. Zω-γρά��, � αρ�ηγ�ς της Xειμάρρας,Tαγματάρ�ης Σπυρ�μήλι�ς, ε'έδω-σε σειρά γραμματ�σήμων απ� 4 α-'ίες, τις λεγ�μενες «νεκρ�κε�α-λές» με τις λέ'εις «EΛEYΘEPIA ΉΘANATOΣ AMYNEΣΘE ΠEPIΠATPHΣ» και με επιγρα�ή «EΛΛ.AYTONOMOΣ HΠEIPOΣ» (10/2/1914).

Oι εκδ�σεις της Xειμάρρας συνε-�ίστηκαν τ�ν Aύγ�υστ� και τ�νOκτώ�ρι� τ�υ 1914 με την επισή-μανση «EΛΛHNIKH XEIMAPPA» 1914επί ελληνικών γραμματ�σήμων (σει-ράς 1911, 1913) θ α'ιών (25/8/1914)και τέλ�ς με την έκδ�ση της σειράςτ�υ �ασιλέως Kωνσταντίν�υ, 10 α-'ιών (Oκτω�. 1914). Mετά την πρώτηέκδ�ση της Xειμάρρας, ύστερα απ�λίγες ε�δ�μάδες (Mάρτι�ς 1914), ε-πισημάνθηκαν διά��ρα τ�υρκικάγραμματ�σημα τ�υ 1908–1910 μετην επισήμανση «Aυτ�ν�μ�ς Hπει-ρ�ς» και έτσι εκδ�θηκε �ρ�ν�λ�γι-κά η σειρά η λεγ�μένη τ�υ Aργυρ�-κάστρ�υ (σύν�λ� 15 α'ίες και 2 πα-ραλλαγές).

T�ν ίδι� μήνα (Mάρτι�ς 1914) εκ-δ�θηκε η σειρά των «Σκ�πευτών» (8α'ιών) και τ�ν Aύγ�υστ� 1914 η σει-ρά της «Eλληνικής σημαίας» (8 α-'ιών) π�υ μετά έλα�ε σε 2 α'ίες της(25λ και 50λ.) την επισήμανση«KOPYTΣA». Oι εκδ�σεις γραμματ�-σήμων της B. Hπείρ�υ συμπληρώθη-καν με τις επισημασμένες σειρές«B. HΠEIPOΣ» επί �αλκ�γρα�ικώνκαι λιθ�γρα�ικών γραμματ�σήμων(1911–1913) 26 α'ιών (1915) και τηςσειράς «Eκστρατεία 1912» επί 12 α-'ιών (1914/1915) με την επισήμανσηπάντ�τε «B. HΠEIPOΣ».

Oι Mεγάλες Δυνάμεις εί�αν συναι-νέσει στην κατάληψη των εδα�ώντης B. Hπείρ�υ απ� τ�ν ελληνικ�στρατ� στις ίδιες περι��ές π�υ εί-�αν κηρύ'ει την αυτ�ν�μία �ι διά��-ρες επαναστατικές επιτρ�πές(Aργυρ�κάστρ�υ, Xειμάρρας, K�ρυ-τσάς, Eρσέκας, M�σ��π�λεως). Διά-��ρες διπλωματικές διεργασίες �-μως των Mεγάλων Δυνάμεων ενα-ντί�ν της παρα�ώρησης των εδα-

�ών αυτών στην Eλλάδα δεν επέ-τρεψαν την έντα'η της B. Hπείρ�υστ� ελληνικ� κράτ�ς. Aπ� τ�τε άρ�ι-σε να εμ�ανί�εται τ� καλ�ύμεν� �ή-τημα της B. Hπείρ�υ (B�ρει�ηπερω-τικ�). Tελικώς τ�ν I�ύνι� τ�υ 1916τα ιταλικά στρατεύματα κατέλα�αντην B. Hπειρ� και μετά τ�ν A΄ Παγκ�-σμι� Π�λεμ� η B. Hπειρ�ς πρ�σαρ-τήθηκε στην Aλ�ανία.

Kατά τ�ν Eλλην�ϊταλικ� Π�λεμ�τ�υ 1940 και μετά τη νικη��ρ� πρ�-έλαση τ�υ ελληνικ�ύ στρατ�ύ σταεδά�η της B. Hπείρ�υ εκυκλ��ρη-σε σειρά 25 α'ιών με επισήμανση τιςίδιες ιστ�ρικές λέ'εις των Bαλκανι-κών Π�λέμων «EΛΛHNIKHΔIOIKHΣIΣ» επί γραμματ�σήμων εκ-δ�σεων 1930–1939. Tα γραμματ�ση-μα εκυκλ��ρησαν μέσω των τα�υ-δρ�μικών γρα�είων (TTT) των εδα-�ών π�υ κυρίευε � ελληνικ�ς στρα-τ�ς με πρώτ� τ� γρα�εί� της K�ρυ-τσάς (10 Δεκεμ�ρί�υ 1940). Eτσι ησειρά αυτή έλα�ε την �ν�μασία σει-ρά της KOPYTΣAΣ. H σειρά εί�ε πρ�-ταθεί απ� τ�υς στρατευμέν�υςEλληνες �ιλ�τελιστές να �ν�μασθεί«Σειρά της Eλευθερίας» των ελληνι-κών αυτών περι��ών.

Tέλ�ς, την 1η Mαρτί�υ 1941 επι-σημάνθηκε με τις ίδιες ιστ�ρικές λέ-'εις των Bαλκανικών Π�λέμων:«EΛΛHNIKH ΔIOIKHΣIΣ» η σειρά τηςNε�λαίας 20 α'ιών (Tακτικ�ύ Tα�υ-δρ�μεί�υ και Aερ�π�ρική). Tα γραμ-ματ�σημα της Nε�λαίας εκυκλ��-ρησαν μέσω των εδα�ών π�υ κυρί-ευε � ελληνικ�ς στρατ�ς �πως καιστην πρ�ηγ�ύμενη έκδ�ση (K�ρυ-τσάς).

5) Mικρά Aσία – Σμύρνη. Στις4/5/1919 �λ�κληρώνεται η κατάληψητης Σμύρνης απ� τ�ν ελληνικ� στρα-τ�. Πρ�ς κάλυψη των αναγκών τ�υτα�υδρ�μικ�ύ τ�μέα της Σμύρνης(T.T. 902) εκδ�θηκε στις 13/6/1919πρ�σωρινή σειρά 10 α'ιών με τ� επι-σήμασμα «E.T. Σμύρνη» επί ελληνι-κών γραμματ�σήμων 1913–1916.

Tα γραμματ�σημα αυτά κυκλ��-ρησαν μ�ν�ν για μία ημέρα, τα δε μηπωληθέντα καταστρά�ηκαν διά πυ-ρ�ς ύστερα απ� διαταγή της Aρμ�-στείας. A'ι�σημείωτ� είναι �τι κατάτη διάρκεια της κυκλ��ρίας τ�υςεισπρά�θηκαν απ� την πώλησή τ�υςμ�ν� ε�δ�μήντα δρα�μές, ενδεικτι-κ� �τι επωλήθησαν λιγ�τερες απ� ε-�δ�μήντα σειρές.

6) Δωδεκάνησ�ς. Πριν απ� την ά-ν�ι'η τ�υ 1912 η Δωδεκάνησ�ς ευ-ρίσκετ� υπ� τ�υρκική κατ��ή. T�

1911 η Iταλία και η T�υρκία περιήλ-θαν σε π�λεμ� με α��ρμή την Tρι-π�λίτιδα. Στις 23/4/1912 η Iταλία κα-ταλαμ�άνει την Aστυπάλαια και στις4/5/1912 τη P�δ�. Aκ�λ�ύθησαν δεκαι �ι καταλήψεις των υπ�λ�ίπωννήσων. H �ριστικ�π�ίηση της κατα-λήψεως της Δωδεκανήσ�υ υπ� τωνIταλών έγινε στις 26/4/1915 κατά τημυστική συνθήκη τ�υ Λ�νδίν�υ μετις Δυνάμεις της Aντάντ. Πρέπει νασημειωθεί �τι κατά την κατάληψητης Δωδεκανήσ�υ υπ� των Iταλώντ� 1912 και τις δια�ε�αιώσεις των ε-πικε�αλής ηγετικών στελε�ών περίαυτ�ν�μίας των νήσων, �ι νησιώτεςσυγκρ�τησαν συνέδρι� στην Πάτμ�,�π�υ εκήρυ'ε τα νησιά αυτ�ν�μηπ�λιτεία. (Στ� σημεί� αυτ� πρέπεινα τ�π�θετηθεί και η έκδ�ση τηςσειράς τριών α'ιών με την επιγρα�ή«K�ιν�ν Nησιωτών» τ�υ 1912, �πωςανα�έρεται στη συνέ�εια.)

Σειρά «KOINON NHΣIΩTΩN». T�1912 εκδίδεται μια σειρά 3 α'ιών, μετην επιγρα�ή «KOINON NHΣIΩTΩN»και με παράσταση την κε�αλή τ�υAπ�λλωνα–Hλί�υ, πλαισι�ύμενη απ�13 ακτίνες (αντίγρα�� παλαι�ύ ρ�-διακ�ύ ν�μίσματ�ς).

H σειρά αυτή δεν εκυκλ��ρησεεπίσημα, λ�γω των αυστηρών μέ-τρων της κατ��ής τ�υ 1912.

T� γραμματ�σημ� �ιλ�τέ�νησε �Φίλων Δραγ�ύμης κατά παραγγελίατ�υ αδελ��ύ τ�υ Iων�ς Δραγ�ύμη(1878 – 1920) την άν�ι'η τ�υ 1912.Xιλιάδες σειρές εστάλησαν την ά-ν�ι'η τ�υ 1912 στα νησιά και κυκλ�-��ρησαν μυστικά. Eσ�ραγίστηκαναπ� τις ελληνικές Δημ�γερ�ντείεςτων νησιών με σ�ραγίδα «Δημ�γε-ρ�ντεία Kαλύμν�υ» ή και με ιταλικέςσ�ραγίδες των δια��ρων νησιωτι-κών κ�ιν�τήτων.

O Iων Δραγ�ύμης ανέλα�ε να �ρ-γανώσει συνέδρι� �λων των νησιω-τών στην Πάτμ� για να διακηρύ'�υντην Eνωση με την Eλλάδα και να α-νακηρύ'�υν την αυτ�ν�μία τ�υς.Eκεί εκδ�θηκε ψή�ισμα απ� τ�«K�ιν�ν Nησιωτών τ�υ Aιγαί�υ» �-π�υ εκύρωσε την Eνωση με τηνEλλάδα ή την αυτ�ν�μία, με �ν�μα-σία: «Π�λιτεία τ�υ Aιγαί�υ» με ση-μαία γαλαν��ρωμη με λευκ� σταυρ�στ� μέσ�ν και έμ�λημα τ�ν Aπ�λλω-να – Hλι�. Oι Iταλ�ί κινήθηκαν πρ�ςσύλληψη των συνέδρων αλλά �ωρίςεπιτυ�ία. Mετά τ� τέλ�ς τ�υ B΄ Πα-γκ�σμί�υ Π�λέμ�υ και τη νίκη τωνσυμμά�ων κρατών ετελείωσε η ιτα-λική κατ��ή της Δωδεκανήσ�υ. Hδιάσκεψη των υπ�υργών των E'ωτε-ρικών στ� Παρίσι, στις 27/6/1946, α-π��άσισε την Eνωση της Δωδεκα-νήσ�υ με την Eλλάδα. Tην απ��ασηαυτή επικύρωσε η Συνθήκη Eλλάδ�ςκαι Iταλίας στ� Παρίσι στις10–2–1947.

Eτσι, την 1/4/1947 κυκλ��ρεί ησειρά των 9 α'ιών επί γραμματ�σή-

μων Eλλάδ�ς 1937–1946 με επισή-μανση ΣΔΔ (Στρατιωτική Δι�ίκησιςΔωδεκανήσ�υ), ενώ στις 20/1/1947 ηκαν�νική σειρά της Δωδεκανήσ�υ α-ναμνηστική για την Eνωση της Δω-δεκανήσ�υ με την Eλλάδα.

7) I�νικ!ν Kράτ�ς. Tα I�νια Nησιάεί�αν περιέλθει στ�υς Aγγλ�υς τ�1814 και με τη Συνθήκη των Παρι-σίων (9/11/1815) δημι�υργ�ύνται �ι«Hνωμένες Π�λιτείες των I�νίων νή-σων» υπ� αγγλική πρ�στασία, �π�υκαι παρέμειναν μέ�ρι τις 21/5/1864,�π�τε ενώθηκαν με την Eλλάδα. T�1859 (15 I�υνί�υ) εκδίδεται μια σει-ρά 3 γραμματ�σήμων με την επιγρα-�ή «I�νικ�ν Kράτ�ς». Hταν τα πρώ-τα γραμματ�σημα π�υ εκδ�θηκανμε ελληνική επιγρα�ή και εί�αν ωςπαράσταση την πρ�τ�μή της �ασί-λισσας Bικτωρίας (1819–1901) σε �-�άλ πλαίσι� της ταινίας τ�υ παρασή-μ�υ τ�υ Tάγματ�ς της Περικνημίδ�ς(ORDER OF THE GARTER). Tα γραμ-ματ�σημα αυτά υπήρ'αν � πρ�π�-μπ�ς της Eνωσης των I�νίων Nήσωνμε την Eλλάδα.

8) Θεσσαλία. Στις 7/4/1881 μετά τησύν�δ� των πρεσ�ευτών των Mεγά-λων Δυνάμεων στην Kωνσταντιν�ύ-π�λη απ��ασί�εται η πρ�σάρτησητης Θεσσαλίας στην Eλλάδα π�υ μέ-�ρι τ�τε �ρισκ�ταν υπ� τ�ν τ�υρκι-κ� �υγ�. Kατά τ�ν Eλλην�τ�υρκικ�Π�λεμ� τ�υ 1897 και την πρ�σωρινήκατάληψη της Θεσσαλίας απ� τ�υςT�ύρκ�υς, εκδ�θηκε σειρά τ�υρκι-κών γραμματ�σήμων 5 α'ιών, �κτα-γών�υ σ�ήματ�ς π�υ �ρησιμ�π�ιή-θηκαν απ� τα τ�υρκικά στρατεύμα-τα στις κατε��μενες περι��ές κατάτη διάρκεια τ�υ λλην�τ�υρκικ�ύΠ�λέμ�υ.

Tα γραμματ�σημα αυτά �ρησιμ�-π�ιήθηκαν και σαν �αρτ�ν�μίσματαγια την πληρωμή των T�ύρκωνστρατιωτών. H σειρά αυτή περιλαμ-�άνεται κατ’ ε'αίρεσιν στ� κε�άλαι�αυτ�, δι�τι δεν απ�τελεί ελληνικήσειρά, αλλά ανα�έρεται για να υπεν-θυμίσει την πρ�σάρτηση της Θεσσα-λίας στ� ελληνικ� κράτ�ς π�υ μετάτην ίδρυσή τ�υ τ� 1830, η έκτασηκαι τα σύν�ρά τ�υ ήταν τ�σ� περι�-ρισμένα.

Oλ�κληρών�ντας μπ�ρ�ύμε ναπ�ύμε �τι κατά την τ�σ� μακρά δια-δρ�μή των δεκαετιών (1859–1947)στις �π�ίες ανα�έρ�νται �ι εκδ�σειςτων γραμματ�σήμων των «Nέων Πε-ρι��ών», �πως ήδη έ��υμε περιγρά-ψει, έ�ει σκιαγρα�ηθεί, κατά τ� μέ-τρ� π�υ ανα�έρ�νται �ι εκδ�σειςαυτές, η ε'ελικτική π�ρεία της δημι-�υργίας τ�υ νε�τερ�υ ελληνικ�ύκράτ�υς παράλληλα με την περιγρα-�ή κ�ρυ�αίων γεγ�ν�των και σταθ-μών της νε�τερης ιστ�ρίας μας.

Bι�λι�γραία «EPMHΣ» ’99. Γραμματ�ση-μα Eλλάδ�ς 1861–1998, Kύπρ�υ1880–1998 και Tα�υδρ�μική Iστ�ρία.

Συνέ&εια απ� την 7η σελίδα 1916. Eπισήμανση «I. K�ιν�της Aγ. Oρ�υς» σε γραμματ�σημα της σειράς «Eκστρατεία 1912».

Δεδέαγατς (Aλε�ανδρ�ύπ�λη),1913. Tυπ�γρα�ική έκδ�ση

με σ�ραγίδα ασ�αλείας τ�υ Eλληνικ�ύ Στ�λ�υ.

T�υρκικ� γραμ-ματ�σημ� Θεσ-σαλίας. Kυκλ�-��ρησε στηνκατε&�μενη α-π� τ�υς T�ύρ-κ�υς Θεσσαλίαμετά τ�ν π�λε-μ� τ�υ ’97, τ�ν λεγ�μεν� και ατυ&ή.

T�υ Aνδρέα Mητάκη

Πρ�έδρ�υ της Φιλ�τελικής Eταιρείας Hρακλεί�υ

OΠΩΣ είναι γνωστ�, την Kρήτηκατεί�ε η Oθωμανική Aυτ�κρα-τ�ρία απ� τ� έτ�ς 1669 και κατάσυνέπεια την έκδ�ση και κυκλ�-��ρία των πρώτων γραμματ�σή-μων της απ� τ� 1862 μέ�ρι τ�1898 ήταν �υσικ� να εί�αν ανα-λά�ει τα τ�υρκικά τα�υδρ�μείαπ�υ λειτ�υργ�ύσαν στ� νησί καινα κυκλ��ρ�ύν σε αυτά �ι διά-��ρες εκδ�σεις και σειρές γραμ-ματ�σήμων της T�υρκικής Tα�υ-δρ�μικής Yπηρεσίας κατά τ� ενλ�γω �ρ�νικ� διάστημα. Tαγραμματ�σημα αυτά θεωρ�ύνταικρητικά ε��σ�ν �έρ�υν σ�ραγί-δες τ�υρκικών τα�υδρ�μείωνKρήτης.

Mέ�ρι τη σύσταση τ�υ νέ�υκρητικ�ύ κράτ�υς, της KρητικήςΠ�λιτείας, και για μια σύντ�μηπερί�δ� (1898–1899) η Kρήτη δι-�ικείται απ� τις "ένες εγγυή-τριες Mεγάλες Δυνάμεις (Γαλλία,Aγγλία, Pωσία, Iταλία) και μετά τ�δι�ρισμ� τ�υ πρίγκηπα Γεωργί�υτης Eλλάδας ως υπάτ�υ Aρμ�στήKρήτης, άρ�ισαν να �ργανών�-νται �ι θεσμ�ί και �ι υπηρεσίεςτης Kρητικής Π�λιτείας, �πως �-ν�μάστηκε τ� αυτ�ν�μ� κράτ�ςτης Kρήτης.

Mε τ� διάταγμα της 17/4/1899 �ύπατ�ς Aρμ�στής δι�ρισε πέντεσυμ��ύλ�υς (υπ�υργ�ύς). T� υ-π�υργεί� Συγκ�ινωνίας και Δη-μ�σιας Aσ�άλειας εί�ε αρμ�δι�-τητα για τη σύσταση ανωτέραςδιεύθυνσης και για την επί�λεψητων τα�υδρ�μείων και τηλέγρα-�ων δι�ρίστηκε σύμ��υλ�ς �X�υσεΐν Γενιτσαράκης.

Πρώτη σειράΣτη συνέ�εια, με τα ανάλ�γα

διατάγματα, εγκυκλί�υς, κ.λπ., υ-λ�π�ιείται η �ργάνωση και λει-τ�υργία της Tα�υδρ�μικής Yπη-ρεσίας της Kρητικής Π�λιτείαςκαι την 1η Mαρτί�υ 1900 κυκλ�-��ρεί η πρώτη σειρά των κρητι-κών γραμματ�σήμων. Mε τ� διά-ταγμα της 18ης Δεκεμ�ρί�υ 1899της Kρητικής Π�λιτείας απ��α-σί'εται και καθ�ρί'εται η έκδ�σητων γραμματ�σήμων της πρώτηςσειράς.

Oι παραστάσεις των γραμματ�-σήμων είναι παρμένες απ� τηνκρητική μυθ�λ�γία και ιστ�ρία, ηέμπνευση δε και � σ�εδιασμ�ς α-νήκ�υν στ�ν ν�μισματ�λ�γ� I.Σ��ρών�. Eκτυπώθηκαν με τη�αλκ�γρα�ική μέθ�δ� στ� εργ�-στάσι� Bradbury Wilkinson & CoLTD τ�υ Λ�νδίν�υ, στ� ίδι� εργ�-στάσι� κατασκευάστηκαν και �-λες �ι μετέπειτα σειρές γραμμα-

τ�σήμων της Kρητικής Π�λιτεί-ας, �πως και η παν�μ�ι�τυπ�ςσειρά των �αρτ�σήμων στις ίδιες9 κλάσεις, η �π�ία εκτυπώθηκε,πρ�ς διάκριση, σε κίτριν� �ρωμα-τισμ�.

Tα γραμματ�σημα, �πως και �ιάλλες σειρές, εκτυπώθηκαν σε�ύλλα των 100 τεμα�ίων και με�δ�ντωση στ�υς καθ�ρισμέν�υςδιά τ�υ σ�ετικ�ύ διατάγματ�ςτύπ�υς, �ρωματισμ�ύς, διαστά-σεις κ.λπ.

H πρώτη σειρά γραμματ�σή-μων της Kρητικής Π�λιτείας πε-ριλαμ�άνει τ�υς παρακάτω τύ-π�υς, �πως καθ�ρί'�νται στην ε-γκύκλι� της 18ης Δεκεμ�ρί�υ1899:

1) 1 λεπτ, ρώματ�ς κα�έ σ�-κ�λατί απεικ�νί'ει τ�ν Eρμή, αγ-γελι��ρ� των θεών, απ� αρ�αί�δίδρα�μ� ν�μισμα της Kρητικήςαρ�αίας π�λης Σύ�ριτα, τα ν�μί-σματα της �π�ίας ήταν �ν�μαστάγια την ωραι�τητά τ�υς. Στ� ν�-μισμα αυτ� παριστάνεται � θε�ςEρμής να σκύ�ει για να δέσει τ�πέδιλ� τ�υ δε"ι�ύ π�δι�ύ, τ� �-π�ί� στηρί'ει πάνω σε ένα �ρά��.Πίσω στ� κε�άλι κρέμεται � πέ-τασ�ς, ενώ τ� κυρυκεί�ν τ�υ τ�έ�ει α�ήσει πάνω στ� �ρά�� γιανα τ� πάρει μ�λις θα δέσει τ� πέ-διλ� τ�υ. Kαι συμληρώνει � Σ��-ρών�ς: «Eίναι δυνατ�ν να �αντα-σθεί κανείς ωραι�τερ� και πρ�-σ�ιλέστερ� έμ�λημα πρ�κειμέ-ν�υ να δηλωθεί η ένν�ια της διε-θν�ύς τα�υδρ�μικής υπηρε-σίας;».

2) 5 λεπτά, ρώματ�ς πράσιν�υκαι απεικ�νί'ει την κε�αλή τηςθεάς Hρας. H παράσταση είναι α-ντιγρα�ή απ� αργυρ� δίδρα�μ�ν�μισμα της Kνωσσ�ύ, αρίστηςπρα"ιτελεί�υ τε�ν�τρ�πίας, καιαπεικ�νί'ει την θεά Hρα, σύ'υγ�τ�υ Δία, η �π�ία ελατρεύετ�στην Kνωσσ�.

3) 10 λεπτά, ρώματ�ς κκκι-ν�υ και απεικ�νί'ει την πρ�τ�μήτ�υ Γεωργί�υ, υπάτ�υ Aρμ�στήτης Kρήτης. Παράλληλα με τ�υςν�μισματικ�ύς τύπ�υς των γραμ-ματ�σήμων της παρ�ύσης σει-ράς �ι Kρητικ�ί θέλησαν να τιμή-σ�υν τ�ν ευρισκ�μεν� επικε�α-λής της νεαράς π�λιτείας, τ�νΠρίγκιπα Γεώργι� της Eλλάδας, ��π�ί�ς απ�τελ�ύσε και τ�ν αρ-ρα�ώνα μιας πιθανής ένωσης μετη μητέρα Eλλάδα.

4) 20 λεπτά, ρώματ�ς π�ρτ�-καλί π�υ απεικ�νί'ει την κε�αλήτης θεάς Hρας.

5) 25 λεπτά, ρώματ�ς μπλε καιαπεικ�νί'ει την πρ�τ�μή τ�υ Γε-ωργί�υ, υπάτ�υ Aρμ�στή.

6) 50 λεπτά, ρώματ�ς λιλά �α-θύ π�υ απεικ�νί'ει τ�ν Eρμή.

7) 1 δραμή, ρώματ�ς �ι�λέινδικ απ� αντιγρα�ή ωραι�τα-τ�υ ν�μίσματ�ς της αρ�αίας Φαι-στ�ύ, απεικ�νί'εται σε αυτ� �μυθικ�ς �άλκιν�ς �τερωτ�ς γί-γαντας της κρητικής μυθ�λ�γίαςTάλως. O Tάλως ήταν, κατά τημυθ�λ�γία, �ύλακας των ν�μωντ�υ �ασιλέα Mίνωα, καταπληκτι-κά τα�ύς και έκανε τ�ν γύρ� τηςKρήτης τρεις ��ρές την ημέρα

για να την πρ�στατεύσει απ�τ�υς ε�θρ�ύς της.

8) 2 δραμές, ρώματ�ς κα�έπ�υ παριστάνει τ�ν �ασιλιά Mί-νωα στ� θρ�ν� τ�υ, π�υ συμ��-λί'ει την ευν�μία, τη δικαι�σύνηκαι την ελευθερία.

9) 5 δραμές ρώματ�ς πράσι-ν�υ και μαύρ�υ, � τύπ�ς αυτ�ςείναι αντιγρα�ή τ�υ �αράκτη τωνγραμματ�σήμων απ� τα γνωστάαγγλικά ν�μίσματα (�ρυσή λίρα),τα �π�ία παριστάν�υν τ�ν Aγι�Γεώργι� έ�ιππ� να ��νεύει τ�δράκ�. H επιλ�γή αυτή των Kρη-τικών ήταν πάρα π�λύ σωστή κα-θώς μ�λις εί�αν απελευθερωθείκαι ως �ρθ�δ�"�ι Xριστιαν�ί τι-μ�ύσαν ιδιαιτέρως τ�υς ήρωεςεκείν�υς της �ριστιανικής τ�υςπίστης, �ι �π�ί�ι διακρίθηκαν γιατην απελευθέρωση των καταπιε-'�μενων λαών.

Σύμ�ωνα με τ� διάταγμα της18ης Δεκεμ�ρί�υ 1899, σε μιαπ�σ�τητα των 5 μεγαλύτερωνκλάσεων των γραμματ�σήμωντης πρώτης σειράς, ταυτ��ρ�ναμε την εκτύπωση επεσημάνθηκεστ� Λ�νδίν� και η λέ"η«ΠPOΣΩPINON», η �π�ία τέθηκε�ρι'�ντια με κ�κκιν� μελάνι καιμικρά κε�αλαία γράμματα στ�κάτω μέρ�ς της εικ�νας.

Aργ�τερα, κατ�πιν παραγγε-λίας της Kρητικής Π�λιτείας, έγι-νε σε άλλη π�σ�τητα των αυτών5 κλάσεων με την ίδια επισήμαν-ση αλλά με μαύρ� �ρώμα. Oι πα-ραπάνω επισημάνσεις επι�λήθη-καν απ� ν�μισματικ�ύς λ�γ�υςκαι ανάγκες.

Kατά την έναρ"η της λειτ�υρ-γίας της τα�υδρ�μικής υπηρε-σίας, την 1η Mαρτί�υ 1900 (13Mαρτί�υ με τ� νέ� ημερ�λ�γι�),κυκλ��ρησαν τα γραμματ�ση-μα των μικρών κλάσεων 1, 5, 10,20 λεπτών και τα γραμματ�σημαπ�υ έ�εραν την κ�κκινη επισή-μανση «ΠPOΣΩPINON» δηλαδή25, 50 λεπτών και 1, 2, 5 δρα�-μών. Παράλληλα πωλ�ύνταν απ�τα τα�υδρ�μικά γρα�εία και απ�τις διά��ρες �ικ�ν�μικές υπηρε-σίες σαν �αρτ�σημα τα αντίστ�ι-�α μεγαλυτέρων α"ιών, �ωρίςτην επισήμανση στην �ν�μαστι-κή τ�υς α"ία.

O διευθυντής και τ� πρ�σωπι-κ� τ�υ τα�υδρ�μικ�ύ γρα�εί�υHρακλεί�υ εί�αν την έμπνευσηνα εκδώσ�υν ειδική αναμνηστικήκάρτα για την έναρ"η της Kρητι-κής Tα�υδρ�μικής Yπηρεσίας.Στην κάρτα αυτή ετέθησαν γραμ-ματ�σημα μικρών α"ιών και σεσπάνιες περιπτώσεις μεγάλων α-"ιών και σ�ραγίσθηκαν με τ� τα-�υδρ�μικ� σήμαντρ� τ�υ εν λ�-γω γρα�εί�υ και με ημερ�μηνία 1

KYPIAKH 10 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 9Συνέ εια στην 10η σελίδα

Γραμματ�σημα της KρήτηςOι εκδ σεις της Kρητικής Π�λιτείας και των Eπαναστατών τ�υ Θερίσ�υ (1899 - 1908)

Aριστερά: Tα γραμμα-τ�σημα της δεύτερηςσειράς. T� 1904, λ�γωε�άντλησης της πρώ-της σειράς η KρητικήΠ�λιτεία παράγγειλεκαι εκτύπωσε, πάλι στ�Λ�νδίν�, νέα σειρά. Πά-νω: ειρ�π�ίητη Eκδ�-ση Eπαναστατών Θερί-σ�υ. Kυκλ�!�ρησε την1η Σεπτεμ"ρί�υ 1905.

Mαρτί�υ 1900. T� ίδι� έτ�ς απ�-�ασίστηκε η παραγγελία στ�Λ�νδίν�, νέας π�σ�τητας γραμ-ματ�σήμων των 1,20 και 50 λε-πτών της πρώτης σειράς πρ�ςκάλυψη τα�υδρ�μικών αναγκώναλλά με δια��ρετικ�ύς �ρωματι-σμ�ύς, π�ρτ�καλί και θαλασσί α-ντίστ�ι�α, ενώ για τ� 1 λεπτ� λα-δ�κίτριν�. Eπίσης, ε"αιτίας τηςε"άντλησης των 5 λεπτών λ�γωτης �ρήσης σε ευ�ετήρια, ειδ�-π�ιητήρια, κ.λπ. εντ�ς π�λεως,μετετράπησαν σε 5 λεπτά τα 20λεπτά (�ρώματ�ς π�ρτ�καλί) απ�ανατύπωση.

Λ�γω ε"αντλήσεως των γραμ-ματ�σήμων της πρώτης σειράςτ�υ 1900, η Kρητική Π�λιτεία πα-ρήγγειλε και εκτύπωσε τ� 1904στ� εργ�στάσι� Bradbury Wilkin-son & CO Ltd τ�υ Λ�νδίν�υ νέασειρά γραμματ�σήμων.

H σειρά κυκλ��ρησε τ� 1905και απ�τελείται απ� 9 α"ίες:

1) 2 λεπτά �ρώματ�ς �ι�λέ μεπαράσταση απ� μινωική σ�ραγί-δα της Kνωσσ�ύ, η �π�ία παρι-στάνει τη θεά Aρτεμη να τ�"εύειμετα"ύ δύ� λι�νταριών.

2) 5 λεπτά �ρώματ�ς πράσιν�υμε παράσταση απ� δίδρα�μ� ν�-μισμα της Γ�ρτυνας να παριστά-νει την Bριτ�μάρτη καθισμένη σεπλάταν�.

3) 10 λεπτά �ρώματ�ς κ�κκιν�υμε παράσταση την πρ�τ�μή τ�υΓεωργί�υ, υπάτ�υ Aρμ�στή.

4) 20 λεπτά �ρώματ�ς μπλε –πρασίν�υ απ� δίδρα�μ� ν�μισματης Kυδωνίας, να θηλά'ει � Δίαςως �ρέ��ς απ� μια σκύλα.

5) 25 λεπτά �ρώματ�ς θαλασσίμε παράσταση απ� δίδρα�μ� ν�-μισμα της Iτάν�υ (Σητείας) ναπαριστάνει τ�ν Π�σειδώνα σεμ�ρ�ή Tρίτωνα να κρατά την τρί-αινα και να ανακατατεύει τη θά-λασσα.

6) 50 λεπτά �ρώματ�ς κα�έ, μεπαράσταση απ� ν�μισμα τηςKνωσσ�ύ να παριστάνει τ� κε�ά-λι της Aριάδνης εντ�ς μαιανδρ�-��ρ�υ κύκλ�υ (λα�ύρινθ�).

7) 1 δρα�μή με �ρώμα καρμιν�-�ρωμα και κα�έ, με παράστασηαπ� δίδρα�μ� ν�μισμα της Γ�ρ-τυνας να παριστάνει την αρπαγήτης Eυρώπης απ� τ� Δία μετα-μ�ρ�ωμέν� σε ταύρ� απ� τηνΦ�ινίκη στην Kρήτη.

8) 3 δρα�μές �ρώματ�ς π�ρτ�-καλί και μαύρ�υ να παριστάνει ταερείπια τ�υ ανακτ�ρ�υ τηςKνωσσ�ύ.

9) 5 δρα�μές �ρώματ�ς λαδίκαι μαύρ�υ, τ� καλλιτε�νικ� αυ-τ� γραμματ�σημ� παριστάνειτην ιστ�ρική μ�νή τ�υ Aρκαδί�υ,διάσημη απ� την ιστ�ρία τωνKρητικών επαναστάσεων και τηνανατίνα"ή της τ� 1866 απ� τ�υςT�ύρκ�υς.

Kατ�πιν ειδικής παραγγελίαςτης κρητικής κυ�ερνήσεως, ε-κτυπώθηκαν αναμνηστικές καρ-τέλες με τα ίδια στ�ι�εία τωνγραμματ�σήμων της νέας σειράςστ�υς ίδι�υς �ρωματισμ�ύς καιστ� ίδι� τυπ�γρα�εί� τ�υ Λ�νδί-ν�υ. Aυτές περιελάμ�αναν �λ�-κληρη τη σειρά σε ένα ωραι�τατ�πλαίσι�, με επε"ηγήσεις στ� κά-θε γραμματ�σημ� σε Eλληνικήκαι Γαλλική γλώσσα.

Oι καρτέλες αυτές πρ�σ�έρ-θηκαν ως δώρ� στ�υς εκπρ�σώ-π�υς των Mεγάλων Δυνάμεων,στ� περι�άλλ�ν τ�υ Aρμ�στή,στ�υς ��υλευτές και υπ�υργ�ύςεντ�ς και εκτ�ς Kρήτης. Eστάλη-σαν επίσης σε ε�ημερίδες, πε-ρι�δικά κ.λπ. πρ�ς δια�ήμιση τηςνέας σειράς.

Tης Θερίσ�υ

Tα γραμματ�σημα της Θερίσ�υαπ�τελ�ύν μια "ε�ωριστή κατη-γ�ρία των κρητικών γραμματ�-σήμων π�υ κυκλ��ρησαν σε τ�-πικ� επίπεδ� (N�μ�ς Xανίων) καιγια μικρ� �ρ�νικ� διάστημα. O ύ-πατ�ς Aρμ�στής και �ι περί αυ-τ�ν Kρητικ�ί ήλθαν σε ρή"η μετ�ν Eλευθέρι� Bενι'έλ� και μετ�υς περί αυτ�ν καλ�ύμεν�υςEνωτικ�ύς, �ι �π�ί�ι ήταν υπέρτης άμεσης ένωσης της Kρήτηςμε την Eλλάδα. E"αιτίας αυτής

της κατάστασης ε"εράγη τ� κί-νημα τ�υ Θερίσ�υ. H �ν�μασίαείναι απ� τ� �μώνυμ� �ωρι� π�υήταν η έδρα της επανάστασης. Hέκδ�ση των γραμματ�σήμων α-π��ασίστηκε απ� την Eπαναστα-τική Συνέλευση π�υ έγινε στ�Θέρισ� με επικε�αλής τ�ν Eλευ-θέρι� Bενι'έλ� στις 14.3.1905.Σκ�π�ς της Eπαναστατικής Συ-νέλευσης ήταν η άμεση ένωσητης Kρήτης με την Eλλάδα.

Mε σ�ετικ� ψή�ισμα της Συνέ-λευσης έγινε σύσταση και ειδι-κ�ύ τα�υδρ�μεί�υ στ�υς �ώρ�υςπ�υ ήλεγ�αν �ι επαναστάτες.

Mε τη σύσταση τ�υ τα�υδρ�-μεί�υ απ��ασίστηκε και η κυκλ�-��ρία της πρώτης �ειρ�π�ίητηςέκδ�σης γραμματ�σήμων. Στηναρ�ή σ�εδιάστηκαν 3 α"ίες π�υεί�αν τ�ν �άρτη της Kρήτης, τε-λικά �μως δεν εγκρίθηκαν καικατά συνέπεια δεν κυκλ��ρη-σαν. Aμέσως μετά � �άρτης τηςKρήτης αντικαταστάθηκε με τηNίκη τ�υ Παιωνί�υ και κυκλ��-ρησαν 5 κλάσεις γραμματ�σή-μων.

H επανάσταση συνε�ι'�ταν καιτα απ�θέματα των γραμματ�σή-μων της πρώτης σειράς άρ�ι'αννα ε"αντλ�ύνται. Για την πρ��-λή και ενίσ�υση τ�υ αγώνα απ�-�ασίστηκε η έκδ�ση δευτέραςσειράς γραμματ�σήμων, η �π�ίακυκλ��ρησε την 5η Oκτω�ρί�υ1905. Tα γραμματ�σημα τυπώθη-καν στ� λιθ�γρα�εί� Grundmann& Stangel στην Aθήνα και μεγάλ�μέρ�ς των γραμματ�σήμων π�υεκδ�θηκαν δεν �ρησιμ�π�ιήθη-κε, γιατί η επανάσταση επικράτη-σε σε μικρ� �ρ�νικ� διάστημα.

Tα γραμματ�σημα των κλάσε-ων 5, 10, 20 και 50 λεπτών έ�ε-ραν παράσταση της Kρήτης δ�ύ-λης, �ι δε κλάσεις μίας και 2δρα�μών την πρ�σωπ�γρα�ίατ�υ �ασιλιά των Eλλήνων, Γεωρ-γί�υ A΄.

T� 1906, με την απ��ώρησητ�υ πρίγκηπα Γεωργί�υ απ� τηνKρήτη, δι�ρίστηκε ύπατ�ς Aρμ�-στής σε αυτή � Aλέ"ανδρ�ςZαΐμης, � �π�ί�ς ανέλα�ε τα κα-

θήκ�ντά τ�υ στις 18 Σεπτεμ�ρί-�υ 1906.

Mε διάταγμα τ�υ νέ�υ Aρμ�-στή απ��ασίστηκε η έκδ�ση 3νέων αναμνηστικών γραμματ�-σήμων:

1) 10 λεπτά, �ρώματ�ς καρμι-ν��ρωμ�υ με παράσταση τ�νEρμή τ�υ Πρα"ιτέλη.

2) 25 λεπτά, �ρώματ�ς μπλε καιμαύρ�υ με παράσταση τ�ν Aλέ-"ανδρ� Zαΐμη.

3) 1 δρα�μή, �ρώματ�ς πράσι-ν�υ και μαύρ�υ με παράστασητης απ��ί�ασης τ�υ πρίγκιπα Γε-ωργί�υ στη Σ�ύδα και της υπ�-δ��ής τ�υ απ� τ�υς ναυάρ��υςτων 4 Mεγάλων Δυνάμεων την 9ηΔεκεμ�ρί�υ 1898.

Kατά τ�ν μήνα Σεπτέμ�ρι� τ�υ1908, τ� Kρητικ� ενωτικ� Zήτημαέλα�ε ευν�ϊκή τρ�πή. Mε τ� κή-ρυγμα της Eνωσης 24 Σεπτεμ�ρί-�υ 1908 η Kρήτη �υσιαστικά ενώ-θηκε με την Eλλάδα. H Kρήτη έ-παψε να κυ�ερνάται απ� Aρμ�-στή και απέκτησε κυ�έρνησηπ�υ η εκλ�γή της έγινε απ� τ�νκρητικ� λα�.

H κρητική κυ�έρνηση, με τ�διάταγμα 4/26.9.1908 π�υ δημ�-σιεύθηκε στ� παράρτημα της ε-�ημερίδας της Kυ�έρνησης (�-πως μετ�ν�μάστηκε η επίσημη ε-�ημερίδα της Kρητικής Π�λιτεί-ας), καθ�ρί'ει �τι τα γραμματ�-σημα θα �έρ�υν ως επισήμανσητη λέ"η EΛΛAΣ.

Eίναι γνωστ� �τι � θεσμ�ς τωντα�υδρ�μικών ταμιευτηρίων κα-θιερώθηκε για πρώτη ��ρά στηνKρητική Π�λιτεία. O σ�ετικ�ς ν�-μ�ς 265 της 10ης Δεκεμ�ρί�υ1900 �ρί'ει �τι σε ειδικά δελτίαπ�υ μ�ίρα'αν δωρεάν τα κρητικάτα�υδρ�μεία επικ�λλ�ύνταν σταανάλ�γα τετραγωνίδια, γραμμα-τ�σημα των 5 ή 10 λεπτών μέ�ρινα συμπληρωθεί τ� π�σ� της 1δρα�μής. Tα δελτία αυτά, συ-μπληρωμένα, σ�ραγί'�νταν μεειδική σ�ραγίδα και μετα�έρ�-νταν στ� �ι�λιάρι� καταθέσεωντ�υ μικρ�απ�ταμιευτή.

Tα Eλληνικά Tα�υδρ�μεία ε"έ-δωσαν τη 1η Δεκεμ�ρί�υ 1913 α-ναμνηστικ� γραμματ�σημ� των25 λεπτών για την Eνωση τηςKρήτης με την Eλλάδα με παρά-σταση την έπαρση της ελληνικήςσημαίας στ�ν κ�λπ� της Σ�ύδας(1.5.1913). H εκτύπωση έγινε στ�γνωστ� τυπ�γρα�εί� τ�υ Λ�νδί-ν�υ Bradbury Wilkinson & Co Ltd.

Bι�λι�γραία: Σπ. Mαρκε�ίνη – Iστ�-ρία της Eλλάδας

N. Zερ��γιάννη – Tα γραμματ�σηματης Kρήτης.

Oρ. Bλαστ�ύ – Kατάλ�γ�ς Γραμματ�-σήμων

Φιλ�τελικ�ς Eρμής E.Π.E. – Kατάλ�γ�ςΓραμματ�σήμων

Σημείωση των «Eπτά Hμερών»: Tην ι-στ�ρική διάσταση τ�υ λεγ�μεν�υκρητικ�ύ �ητήματ�ς, δηλαδή τ� πέρα-σμα της Kρήτης απ� τ�ν �θωμανικ��υγ� στην Kρητική Π�λιτεία και τηνEνωση, πραγματεύεται διε!�δικά τ�α"ιέρωμα των «Eπτά Hμερών»,«Hράκλει� 25 Aυγ�ύστ�υ 1898», δη-μ�σιευμέν� στις 30.8.98.

Λιθ�γρα!ική έκ-δ�ση. Eπαναστα-τών Θερίσ�υ. Kυ-κλ�!�ρησε την 5ηOκτω"ρί�υ 1905.

T� Pέθυμν� σε Eπιστ�λικ�ν Δελτάρι�ν με γραμματ�σημα δια!�ρων εκδ�σεων της KρητικήςΠ�λιτείας, με κ�κκινη επισήμανση: «EΛΛAΣ».

Συνέ εια απ� την 9η σελίδα

Στην Eθνική AντίστασηTα γραμματ�σημα πυ κυκλ��ρησαν ι αντάρτικες μάδες EΛAΣ και EΔEΣ

Aριστερά, γραμματσημα της σειράς «Eλεύθερη Eλλάδα» τ�υ EAM, σ�ραγισμένα με σ�ραγίδατ�υ Πρ�υσ�ύ Eυρυτανίας, 28.2.1944. Πάνω, δύ� γραμματσημα «T�πίων», ένα απ αυτά με επι-σήμανση «EΛAΣ – Aγρίνι�», κ�λλημένα σε �ωτ�γρα�ία της επ��ής π�υ απεικ�νί�ει την είσ�δ�τ�υ EΛAΣ στην πλη τ�υ Aγρινί�υ. Hμερ�μηνία εισδ�υ: 14.9.1944. Hμερ�μηνία σ�ράγισηςγραμματ�σήμ�υ: 7.10.1944.

T�υ Kώστα Aνδρ�υλιδάκη

TA γραμματ�σημα αλλά και τα άλλατα�υδρ�μικά–�ιλ�τελικά αντικείμε-να (επιστ�λικά δελτάρια, απ�τυπώ-ματα σ�ραγίδων σε �ακέλ�υς,σ�ραγίδες λ�γ�κρισίας, κ.λπ.) π�υ�ρησιμ�π�ιήθηκαν στις διά��ρεςπερι�δ�υς της πρ�σ�ατης ιστ�ρίαςμας απεικ�νί��υν κατά τρ�π� ιδι�-μ�ρ�� αλλά �αρακτηριστικ� τα ιστ�-ρικά γεγ�ν�τα της επ��ής και απ�δί-δ�υν τ� κλίμα της. Eτσι και κατά τηδιάρκεια της Eθνικής Aντίστασης, ταντ�κ�υμέντα αυτά έ��υν διασώσειπ�λλές και λεπτ�μερειακές μαρτυ-ρίες για τα τ�τε συμ�άντα.

H αντιστασιακή τα�υδρ�μική ιστ�-ρία εκτείνεται σε �ρ�νικ� διάστημαμιας διετίας, απ� τις αρ�ές τ�υ 1943ώς τις αρ�ές τ�υ 1945. Aπ� τις πρώ-τες μέρες π�υ άρ�ισαν να �ργανώ-ν�νται �ι αντάρτικες �μάδες στα ε-λεύθερα ��υνά της Eλλάδας, παρ�υ-σιά�εται η ανάγκη της μετα�ύ τ�υςεπικ�ινωνίας. Για τ� λ�γ� αυτ� δημι-�υργ�ύνται τα πρώτα αντάρτικα τα-�υδρ�μικά γρα�εία και �ι τα�υδρ�-μ�ι τ�υς αρ�ί��υν να διασ�ί��υν τιςαπ�στάσεις ανάμεσα στις μετακι-ν�ύμενες μ�νάδες ανταρτών για ναμετα�έρ�υν την αλληλ�γρα�ία. Πα-ράλληλα πραγματ�π�ιείται τα�υδρ�-μική επικ�ινωνία και ανάμεσα στα�ωριά των περι��ών αυτών, για τηνε�υπητέρηση των κατ�ίκων.

Kατά τη διάρκεια τ�υ ’43 �ι ανταρ-τικές μ�νάδες δεν εκδίδ�υν και-ν�ύργια γραμματ�σημα αλλά �ρησι-μ�π�ι�ύν εκείνα της Eλληνικής Π�-λιτείας –τα γνωστά μας σήμερα ως«T�πία Kατ��ής»– π�υ κυκλ��ρ�ύ-

σαν την επ��ή εκείνη κατά εκατ�μ-μύρια, με πληθωρικές α�ίες. Tαγραμματ�σημα αυτά τα �ρησιμ�π�ι-�ύσαν είτε αυτ�ύσια, είτε α��ύ τύ-πωναν πάνω τ�υς, με κατάλληλ� �ύ-λιν� �ειρ�π�ίητ� έκτυπ�, μιαν επι-γρα�ή, π.�. EAM, EKKA, κ.λπ. Oι επι-γρα�ές αυτές στη �ιλ�τελική γλώσ-σα �ν�μά��νται «επισημάνσεις». Tαγραμματ�σημα πάνω στ�υς �ακέ-λ�υς ακυρών�νταν με τις σ�ραγίδεςτων στρατιωτικών αντιστασιακώνμ�νάδων.

Oι σειρέςΣτις αρ�ές τ�υ ’44 �ι αντιστασιακ�ί

καλλιτέ�νες �ιλ�τε�ν�ύν καιν�ύρ-για γραμματ�σημα με νέες, πρωτ�-τυπες παραστάσεις και δεν �ρησιμ�-π�ι�ύνται πλέ�ν �ι «επισημάνσεις».Tην περί�δ� αυτή τυπώνεται η μεγά-λη σειρά τ�υ EAM–EΛAΣ π�υ απ�τε-λείται απ� �κτώ τεμά�ια και κυκλ�-��ρεί περί τα τέλη Φε�ρ�υαρί�υ.Tην ίδια περίπ�υ επ��ή τυπών�νταικαι τα γραμματ�σημα τ�υ EΔEΣ. Oιδύ� πρώτες σειρές δεν θα κυκλ��-

ρήσ�υν δι�τι �ι Γερμαν�ί κάν�υν ε-��δ�υς και τις κατάσ��υν ή τις κα-ταστρέ��υν. H τρίτη σειρά, π�υ απ�-τελείται απ� τέσσερα τεμά�ια με τηνεπιγρα�ή «Eλευθέρα OρεινήEλλάς», θα κυκλ��ρήσει π�λύ αρ-γ�τερα, για μια μ�ν� ημέρα, στις 25N�εμ�ρί�υ 1944, δηλαδή στη δεύτε-ρη επέτει� απ� την ανατίνα�η τηςγέ�υρας τ�υ Γ�ργ�π�τάμ�υ, και μ�-ν� σε μια π�λη, στα απελευθερωμέ-να πλέ�ν Iωάννινα.

Tέλ�ς, τ� �θιν�πωρ� τ�υ ’44, κα-θώς �ι Γερμαν�ί απ��ωρ�ύσαν, �ιτ�πικές αυτ�δι�ικήσεις �ρισμένωναπελευθερωμένων περι��ών π�υ�ρίσκ�νταν υπ� έλεγ�� των ανταρ-τών, απ��άσισαν να εκδώσ�υν και-ν�ύργια αναμνηστικά γραμματ�ση-μα, τ�σ� για να καλύψ�υν τις τα�υ-δρ�μικές ανάγκες, �σ� και για ναγι�ρτάσ�υν την απελευθέρωση.Eπειδή �μως � καιρ�ς περν�ύσε καιτα γραμματ�σημα, λ�γω καθυστερή-σεων στην εκτύπωση, θα έ�αναν τηνεπικαιρ�τητά τ�υς, �ι τ�πικές αυτ�-δι�ικήσεις απ��άσισαν να μην τυπώ-

σ�υν καιν�ύργιες παραστάσεις, αλ-λά να «επισημάν�υν» τα υπάρ��ντακατ��ικά «τ�πία» με επιγρα�ές �ι �-π�ίες θα μετέδιδαν απ� τ�π� σε τ�-π�, �π�υ υπήρ�ε διακίνηση αλληλ�-γρα�ίας, τ� �αρμ�συν� μήνυμα τηςαπελευθέρωσης. Aυτές �ι τ�πικέςεκδ�σεις κυκλ��ρησαν σε Λέσ��,Λευκάδα, Aγρίνι�, Πρέ�ε�α, Θράκηκ.λπ. και �ι επιγρα�ές των επισημάν-σεων ήταν αντίστ�ι�α: Eλεύθερη Λέ-σ��ς«, «EΔEΣ, Aπελευθέρωσις Λευ-κάδ�ς», «EΛAΣ, Aγρίνι�», «Aπελευ-θέρωσις Πρε�έ�ης», «Aυτ�δι�ίκησηE�ρ�υ, EAM – EΛAΣ» κ.λπ.

H κυκλ��ρία των γραμματ�σή-μων αυτών διήρκεσε μ�ν� λίγες ε-�δ�μάδες και σταμάτησε αμέσωςμετά την ανάληψη της ε��υσίας απ�την επίσημη κυ�έρνηση και την κα-ν�νική επαναλειτ�υργία των τα�υ-δρ�μείων μας. Ωστ�σ�, �ι τ�τε π�λι-τικές και ιδε�λ�γικές συγκρ�ύσειςεί�αν ως απ�τέλεσμα να κηρυ�θείπραγματικ�ς π�λεμ�ς κατά των αντι-στασιακών γραμματ�σήμων. Mε υ-π�υργικές εντ�λές, ��ι μ�ν� τα θεω-ρ�ύσαν άκυρα, αλλά πρ�στα�αν τ�υςτα�υδρ�μικ�ύς υπαλλήλ�υς να τακαταστρέ��υν «διά καρ�ίδ�ς» σε �-σ�υς �ακέλ�υς τα εύρισκαν κ�λλη-μένα. Π�λύ αργ�τερα, η αναγνώρισητης Eθνικής Aντίστασης εί�ε ως �υ-σική συνέπεια την επισημ�π�ίησήτ�υς, ώστε σήμερα αν απ�τελ�ύν έ-να απ� τα κε�άλαια τ�υ ελληνικ�ύ�ιλ�τελισμ�ύ, να περιλαμ�άν�νταιστ�υς ελληνικ�ύς και �έν�υς κατα-λ�γ�υς γραμματ�σήμων και να έ-��υν απ�κτήσει, λ�γω της ιδι�μ�ρ-�ίας και της σπανι�τητάς τ�υς, ιδιαί-τερη �ιλ�τελική α�ία.

Δύ� γραμματσημα της σειράς «Eλευθέρα Oρεινή Eλλάς» τ�υ EΔEΣ, με επι-σήμανση «Γ�ργ�πταμ�ς 25.11.1942» σε �άκελ� τα�υδρ�μημέν� απ τα Iω-άννινα, στις 25.11.1944. Eπίσης και στρατιωτική σ�ραγίδα τ�υ Γενικ�ύ Aρ�η-γεί�υ EΔEΣ.

Σημαντικές σειρέςAισθητική τυ ελληνικύ γραμματσήμυ και καλλιτέ�νες πυ συνετέλεσαν στην ε�έλι�ή τυ

Aπ� την αναμνηστική έκδ�ση δώδεκα γραμματ�σήμων για τ�υς Πρώτ�υςΔιεθνείς Oλυμπιακ�ύς Aγώνες στην Aθήνα, 1896. Tα σ�έδια �ιλ�τέ�νησε �Eλ�ετ�ς καλλιτέ�νης καθηγητής A. Γκιγιερ�ν, έ��ντας ως πρ�τυπ� ελληνικάθέματα τ�υ κλασικ�ύ αθλητισμ�ύ. H πρώτη στ�ν κ�σμ� εκδ�θείσα αθλητικήσειρά, η �ιλ�τελική αίγλη και α"ία της �π�ίας σήμερα είναι τεράστια.

Eκδ�ση «Aερ�εσπρέσ�», γνωστή ως «Πατακ�νια», 1926 (21/10). H σειρά, τέσ-σερα γραμματ�σημα, σ�εδιασμένη απ� τ�ν καθηγητή A. Γα�αλλά και �ρωμα-τισμένη ελα�ρά με νερ��ρώματα, απ�δ�θηκε σωστά στη λιθ�γρα�ική εκτύ-πωση. Eίναι μία �αση αισθητικής �ρωμάτων μ�ναδική. Ως σειρά "ε�ωρί$ει α-π� τα πρ�ηγ�ύμενα και τα επ�μενα �ρ�νια. E�ρησιμ�π�ιείτ� για αερ�π�ρικήαλληλ�γρα�ία πρ�ς την Iταλία και την T�υρκία. Aπ�σύρθηκε τ� 1933.

Oθων Περ��λαράκης. Aερ�π�ρική σειρά «Aνέμων», (�αθυτυπική εκτύπωση),1942 (15/8). O Περ��λαράκης, ένας απ� τ�υς πρώτ�υς Eλληνες γρα�ίστες,�ρησιμ�π�ιώντας �ωτ�γρα�ίες της Aρ�αι�λ�γικής Eταιρείας, έκανε μια σ�ε-διαστική πρ�σαρμ�γή απ� τις ανάγλυ�ες παραστάσεις π�υ �ρίσκ�νται στ�«Ωρ�λ�γι� τ�υ Kυρρήστ�υ». T� μνημεί�, στη Pωμαϊκή Aγ�ρά της Aθήνας, γνω-στ� ως «Πύργ�ς των Aνέμων», έδωσε και την �ν�μασία στη σειρά: «Aνέμων».H σειρά, έ"ι α"ιών, �ρησιμ�π�ιήθηκε στη διάρκεια της Kατ��ής για τις αερ�π�-ρικές συγκ�ινωνίες εσωτερικ�ύ και ε"ωτερικ�ύ. Aπ�σύρθηκε τ� 1940 (9/6).

T�υ Παναγιώτη Γρά��αλ�υ

Zωγρά��υ–Xαράκτη

AΠO τ� 1861 π�υ κυκλ�ρησαντα πρώτα ελληνικά γραμματση-μα με την Kεαλή τ�υ Eρμή,μέ�ρι σ�εδν τ� B΄ Παγκσμι� Π-λεμ�, τα περισστερα σ�εδίασαν�έν�ι καλλιτέ�νες, με ελά�ιστεςε�αιρέσεις σειρών π�υ ιλ�τέ-�νησαν Eλληνες, ευτυ�ώς με επι-τυ�ία.

Φυσικ ήταν η αισθητική τ�υς,σε λα τα στ�ι�εία, εικαστικά καιδιακ�σμητικά, να ακ�λ�υθεί ταπρτυπα των �ωρών τ�υς, παρ’ -τι τα θέματά τ�υς ήταν καθαράελληνικά.

H π�λυπλ�κτητα των σ�εδίωντης κλασικής θεματ�λ�γίας, με ε-�αίρεση τις Mεγάλες και MικρέςKε�αλές τ�υ Eρμή, �ι !αριές κ�ρ-νί"ες και τα άλλα διακ�σμητικάστ�ι�εία ήταν τα �αρακτηριστικάτ�υς. Oλη η π�μπώδης αισθητικήτης Kεντρικής Eυρώπης απεικ�νι-"ταν στα ελληνικά γραμματση-μα μέ�ρι τ� 1900, ενώ τα επμενα�ρνια τα επηρέασε η μδα τηςNέας Tέ�νης (Art nouveaux).

Oταν �ι πρώτ�ι Eλληνες καλλι-τέ�νες ανέλα!αν να σ�εδιάσ�υνελληνικές σειρές γραμματ�σή-μων, �ρησιμ�π�ίησαν κι αυτ�ί αι-σθητικά πρτυπα της Eυρώπηςκαι κυρίως της σ��λής τ�υ M�νά-��υ, π�υ ήταν και η τέ�νη π�υ εί-�αν διδα�θεί απ δασκάλ�υς τωνεργαστηρίων της Γερμανίας.

Aργτερα, ταν τέθηκε επί τά-πητ�ς τ� θέμα γενικά της ελληνι-κτητας στην τέ�νη (γενιά τ�υ’30) και άρ�ισαν να μελετ�ύν �ιEλληνες δημι�υργ�ί την κλασικήπαιδεία και τέ�νη, πως και τη !α-θιά παράδ�ση της !υ"αντινής καιλαϊκής τέ�νης, έστρεψαν και �ι υ-πεύθυν�ι των εκδσεων τωνγραμματ�σήμων μας τα μάτιατ�υς πρ�ς καλλιτέ�νες αυτής τηςπαιδείας και καλλιέργειας, αναθέ-τ�ντάς τ�υς τη ιλ�τέ�νηση σει-ρών, π�υ επιτέλ�υς ήταν απαλ-λαγμένες απ �ένες επιρρ�ές.

Σημαντικές σειρές

Tα παραπάνω ανάερα για ναγίνει καταν�ητ τι για μένα ση-μαντικές σειρές στην ιστ�ρία καιε�έλι�η των ελληνικών γραμματ�-σήμων είναι εκείνες π�υ επέδρα-σαν θετικά στην αισθητική π�ρείααυτή της δύσκ�λης τέ�νης τ�υμικρ�ύ σ�ήματ�ς.

1η Oκτω�ρίυ 1861, κυκλ��-ρεί η πρώτη σειρά EλληνικώνΓραμματ�σήμων με θέμα την Kε-�αλή τ�υ Eρμή, σημαντική έτσι κιαλλιώς για την π�ρεία των ελληνι-κών εκδσεων. Σ�εδιασμένη καιτυπωμένη στ� Παρίσι, η σειρά εί-

ναι αρκετά καλαίσθητη. Δημι�υρ-γημένη απ τ�ν Albert Baree, στακλασικά ελληνικά πρτυπα, με τ�πρ�ίλ τ�υ Eρμή να θυμί"ει ελλη-νική αγγει�γραία. Σ�!αρ και λι-τ γραμματσημ� με �ικ�ν�μίαστις ωτ�σκιάσεις, στις κ�ρνί"εςκαι τα γράμματα.

25η Mαρτίυ 1896, πρώτη ημέ-ρα των πρώτων Σύγ�ρ�νων Oλυ-μπιακών Aγώνων και πρώτη ημέ-ρα κυκλ��ρίας της ΠρώτηςAθλητικής και Oλυμπιακής σειράςγραμματ�σήμων στ�ν κσμ�. Ση-μαντική ιστ�ρικά για αυτ�ύς τ�υςλγ�υς η σειρά, μως τα γραμμα-τσημα αισθητικά υστερ�ύν π�λύτων μεγάλων κεαλών.

Παρτι έ��υν ως πρτυπα ελ-ληνικά θέματα, είναι κακ�σ�εδια-σμένα με !αριές και κακγ�υστεςκ�ρνί"ες. Παρ’ λα αυτά μως, ησειρά παραμένει ως ιστ�ρική α-θλητική και �λυμπιακή, π�λύ δη-μ�ιλής, και συλλεκτικά π�λύτι-μη. Στ� ίδι� πνεύμα, αλλά σαώς!ελτιωμένη, κυκλ�ρησε την ί-δια ημερ�μηνία τ� 1906, η δεύτε-ρη Aναμνηστική Eκδ�ση για τ�υςA΄ Oλυμπιακ�ύς αγώνες τ�υ 1896,η σειρά είναι τυπωμένη �αλκ�-γραικά, σ�εδιασμένη καλύτερακαι διακ�σμημένη σ�!αρτερα μεελαρές κ�ρνί"ες και ωραίαγράμματα.

Tν Oκτώ�ρι τυ 1926 έγινε ηέκδ�ση «Aερ�εσπρέσσ�» («Πατα-κ�νία»). H σειρά αυτή, τεσσάρωνγραμματ�σήμων, σ�εδιασμένη α-π τ�ν καθηγητή A. Γα!αλλά, ή-ταν μια αση αισθητικής �ρωμά-των απέναντι στην κυριαρ�ία τωνμ�ν�ρωμων και μ�ντ�νων τυπι-κών θεμάτων, π�υ επικρατ�ύσαντα πρ�ηγ�ύμενα αλλά και τα επ-μενα �ρνια. Σ�εδιασμένη απλά,αλλά σωστά, με σαήνεια, �ρωμα-τισμένη ελαρά με νερ��ρώματα,π�υ τα απέδωσε σωστά η εκτύπω-ση (λιθ�γραία).

T 1930 κυκλ��ρεί η αναμνη-στική έκδ�ση για την Eκατ�νταε-τηρίδα της Eλληνικής Aνε�αρτη-σίας (1830–1930), μια σειρά ιστ�-ρική πραγματικά, αλλά και σημα-σι�λ�γικά, γιατί απ�τελείται κυ-ρίως απ δεκαπέντε π�ρτρέτα α-γωνιστών τ�υ 1821. Tα π�ρτρέταείναι καλ�σ�εδιασμένα και �αρα-κτηρισμένα σε τυπικές συνθέσειςμε καλγ�υστες διακριτικές κ�ρ-νί"ες. T 1935 έ��υμε την πρώτησειρά (Mυθ�λ�γική) σ�εδιασμένηαπ γνωστ Eλληνα "ωγρά�, τ�Δημήτρη Mπισκίνη, καθηγητή τηςΣ��λής Kαλών Tε�νών, δειν σ�ε-διαστή σε ύ�ς μως Σ��λής τ�υM�νά��υ. Eντυπωσιακά γραμμα-τσημα σε ωραίες συνθέσεις, μεμνη παραωνία τα μεγάλα γράμ-ματα π�υ κερδί"�υν τις εντυπώ-σεις. H έκδ�ση για τ�υς αθλητι-

κ�ύς αγώνες της 10ης Bαλκανιά-δ�ς τ�υ 1939, έ�ει μια ιδιαίτερησημασία στην π�ρεία των γραμ-ματ�σήμων μας, γιατί � δημι�υρ-γς τ�υς �ρησιμ�π�ίησε για πρώ-τη �ρά αθλητικές παραστάσειςαπ ερυθρμ�ρα αγγεία σε πι-στές απεικ�νίσεις, �ωρίς σκιά-σεις. H καν�νική αερ�π�ρική σει-ρά των «Aνέμων» μέσα στην κα-τ��ή (1942), σ�εδιασμένη απ τ�"ωγρά� και καλλιτε�νικ πρ�ϊ-στάμεν� της «Aσπιωτη – Eλκα»,Oθωνα Περ!�λαράκη είναι παρά-δειγμα αισθητικής αρμ�νίας σ�ε-δί�υ, �ρώματ�ς, σύνθεσης καιγραμμάτων, π�υ, ενώ είναι μεγά-λα � καλλιτέ�νης τα άησε κ�ύ-ια και έτσι δεν εν��λ�ύν τ� σύ-ν�λ�.

Kε�αλλην�ςΦτάν�υμε στη δεκαετία τ�υ

1950, στη διάρκεια της �π�ίας τ�ελληνικ γραμματσημ� απ�κτάτη δική τ�υ υσι�γνωμία, την �ε-�ωριστή ελληνική πρ�σωπικτη-τα, π�υ τ�υ την έδωσαν δύ� γνω-στ�ί Eλληνες �αράκτες, δάσκα-λ�ς και μαθητής, � Γιάννης Kε-αλληνς και � A. Tάσσ�ς.

O Kεαλληνς, λάτρης της κλα-σικής τέ�νης και παιδείας, �ρησι-μ�π�ιεί στις συνθέσεις τ�υ κλασι-κά θέματα, λιτ σ�έδι�, μετρημέ-ν�υς τν�υς και �ρώματα, αυστη-ρά δωρική σύνθεση, διακριτικάγράμματα και κ�σμήματα. Aκμηκι ταν σ�εδιά"ει θρησκευτικάθέματα, αυτά μ�ιά"�υν με ανά-γλυα της κλασικής περιδ�υ.Tελει�μανής καθώς ήταν, έκανετις μακέτες των γραμματ�σήμωνσε υσικ μέγεθ�ς – ρντι"ετην άψ�γη εκτέλεση της δ�υλει-άς τ�υ απ την αρ�ή μέ�ρι την ε-κτύπωση και τη διάτρηση ακμα.Eτσι, απ την περί�δ� αυτή άρ�ι-σε η τενική !ελτίωση των σειρών.

H πρώτη ανάθεση για τ� δάσκα-λ� της �αρακτικής, ήταν τ� γραμ-ματσημ� της 75ης επετεί�υ τηςΠαγκ�σμιας Tα�υδρ�μικής Eνω-σης (UPU) τ�ν Mάι� τ�υ 1950, �καλλιτέ�νης διαλέγει για θέμα τ�κεάλι τ�υ εή!�υ τ�υ Mαραθώ-να, έργ� καθαρά κλασικ ελληνι-κ. T� συνθέτει μως με τσ� άρ-τια αισθητικ τρπ�, ώστε να γί-νεται ένα μ�ντέρν� γραμματση-μ� με καταπληκτική �άρα�η.

T� 1951, � Kεαλληνς σ�εδιά-"ει δύ� σειρές: τ�υ Aπ�στ�λ�υΠαύλ�υ και της Aνασυγκρ�τησης,γραμματσημα με δια�ρετικάθέματα, αλλά με τη συνθετικήσραγίδα και αρτιτητα τ�υ με-γάλ�υ μας �αράκτη. Θα σταθώ α-ναλυτικτερα στην Aνασυγκρ-τηση, κατά την γνώμη μ�υ, τη ση-μαντικτερη σειρά των ελληνικώνγραμματ�σήμων.

Στη σειρά αυτή των έ�ι α�ιώνπαρατηρ�ύμε �ρήση αν�μ�ι�γε-νών στ�ι�είων, κλασικών και σύγ-�ρ�νων, τα �π�ία � καλλιτέ�νηςσυνθέτει με μαεστρία και δημι-�υργική αντασία. H κυριαρ�ίατης ελληνικτητας είναι ανερήστ� ύ�ς, στη γραμμή, στ� σ�έ-δι� και στις κλασικές συνθέσεις,

Kαλ�καίρι τ�υ 1939 στ� γρα�εί� της Aνωτάτης Σ��λής Kαλών Tε�νών. Aπ� αριστερά, Eπ. Θωμ�π�υλ�ς (έδρα υπαί-θρ�υ), Δημ. Mπισκίνης (έδρα σκιαγρα�ίας) και Φωκίων Pωκ (έ��ρ�ς γλυπτ�θήκης της Σ��λής). O Mπισκίνης (Πάτρα1891 - Aθήνα 1947) είναι � πρώτ�ς π�υ �ιλ�τε�νεί απ�κλειστικά σειρά. T� 1935, ήδη καθηγητής στην AΣKT, έκανε τασ�έδια μιας σειράς 9 γραμματ�σήμων με μυθ�λ�γικές παραστάσεις, γνωστή στ�υς �ιλ�τελιστές ως «Mυθ�λ�γική».Eκδ�ση τακτικής αερ�π�ρικής σειράς (10.11.1935), �ι εννέα συνθέσεις τ�υ Mπισκίνη απεικ�νί$�υν θέματα π�υ σ�ετί-$�νται μυθ�λ�γικά με τα"ίδια στ�ν αέρα. Tα σ�έδια της γραμματ�σειράς πήραν τ� 1951 τ� Διεθνές Bρα�εί� στ� Πα-γκ�σμι� Φιλ�τελικ� Συνέδρι� τ�υ Mπ�υέν�ς Aϊρες. Aπ� τις α"ι�λ�γ�τερες σειρές τ�υ Mεσ�π�λέμ�υ, τ� 1937 έγινε α-νατύπωση των πέντε πρώτων α"ιών. Πριν �θάσ�υν �ι Γερμαν�ί στην Aθήνα (27.4.1941). T� μεγαλύτερ� απ�θεμα τηςανατύπωσης ακ�λ�ύθησε την ελληνική κυ�έρνηση στην Kρήτη και στη συνέ�εια στ� Kάιρ�.

O �αράκτης καθηγητής της AΣKTΓιάννης Kε�αλλην�ς στ� σ�εδια-στήρι� τ�υ. H συνεργασία τ�υ με τα τα�υδρ�μεία κράτησε μ�ν� τέσσερα �ρ�νια (1950-54), αλλά σ�ράγισε την αισθητική τ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�σήμ�υ. Bα-θύς γνώστης της ε�αρμ�σμένης �α-ρακτικής, � Kε�αλλην�ς συνέ�αλεστην τε�νική �ελτίωση τ�υ γραμμα-τ�σήμ�υ και την απαλλαγή τ�υ απ�τις �αριές "ένες επιρρ�ές. Δ�υλεύ�ντας αυτή τη δύσκ�λη τέ�νη τ�υ μικρ�ύ σ�ήματ�ς, �πως είναι τ� γραμματ�σημ�, �ρησιμ�π�ιεί στις συνθέσεις τ�υ κλασικά θέματα. Aκ�μα και �ταν αυτά είναι θρησκευτικά, �πως η σειρά τ�υ Aπ�στ�λ�υ Παύλ�υ, ή και σύγ�ρ�να, �πως της «Aνασυγκρ�τησης», μ�ιά$�υνμε ανάγλυ�α της κλασικής περι�-δ�υ. Bρισκ�μαστε στην πρώτη μεταπ�λεμική δεκαετία �π�υ συνε-�ί$εται η ανα$ήτηση της ελληνικ�-τητας μέσα στα επάλληλα στρώματατης παράδ�σης. Aν � Kε�αλλην�ςαναδεικνύει την κλασική τέ�νη, � μαθητής και διάδ��ς τ�υ A. Tάσ-σ�ς, παίρν�ντας τη σκυτάλη, θα συνε�ί$ει με τη �υ$αντινή και λαϊκή.

Γιάννη Kε�αλλην�ύ, αναμνηστική έκδ�ση Aπ�στ�λ�υ Παύλ�υ (αριστερά),1951 (15/6), για τα 1.900 �ρ�νια καθ�δ�υ τ�υ στην Aθήνα. Δε"ιά: «Aνασυ-γκρ�τηση», 1951 (20/9), τακτική σειρά σε κυκλ��ρία μέ�ρι τ� 1958. Oι παρα-στάσεις της «Aνασυγκρ�τησης» συμ��λί$�υν �ασικ�ύς τ�μείς π�υ επλήγη-σαν στ�ν π�λεμ�: Bι�μη�ανία, Aλιεία, Aν�ικ�δ�μηση, Γεωργία, Y�αντ�υργίακαι E"ηλεκτρισμ�. Aν και θέματα ετερ�κλητα, �έρ�υν έντ�να τη σ�ραγίδατ�υ μεγάλ�υ �αράκτη.

με �ρυσή τ�μή, διαγώνιες κ.λπ.Eίναι η πρώτη σειρά π�υ αναέ-

ρεται σε κ�ινωνικ��ικ�ν�μικά θέ-ματα και επιτυγ�άνει να «τα πει»απλά και καταν�ητά, με μέσα και�ρώματα π�λύ απλά.

Oσα ανέερα παραπάνω ισ�ύ-�υν και για τη σειρά των EθνικώνΠρ�ϊ�ντων τ�υ 1953, μν� π�υ σεαυτά τα γραμματσημα τα θέματαείναι γ�ητευτικά και δίν�υν τηνευκαιρία στ�ν Kεαλλην, για

πρώτη �ρά στις δικές τυ σει-

ρές, να σ�εδιάσει συνθέσεις ανά-λαρες, με κίνηση και την πρ�-σθήκη (απαλών;) �ρωμάτων.

T� ίδι� ωραία, αλλά καθαράκλασική, είναι η σειρά της Aρ�αί-ας Tέ�νης τ�υ 1954, άψ�γα σ�ε-

διασμένη και �αραγμένη απ τ�νΓιάννη Kεαλλην.

A. Tάσσς

Eδώ σταματάει η συνεργασία, ητσ� π�λύτιμη, τ�υ δασκάλ�υ μετα Tα�υδρ�μεία μας και αρ�ί"ειαυτή τ�υ μαθητή τ�υ A. Tάσσ�υ.

Aν στη σειρά των Bασιλέων(1956) αίνεται ακμα η επιρρ�ήτ�υ Kεαλλην�ύ πάνω στ� μαθη-τή τ�υ, άψ�γα σ�εδιασμένη και ε-κτελεσμένη με τη μέθ�δ� της�αλκ�γραίας, πως λες �ι σει-ρές τ�υ δασκάλ�υ τ�υ, στη σειράτης Eλληνικής Eμπ�ρικής Nαυτι-λίας (1958), � Tάσσ�ς κάνει την ε-πανάστασή τ�υ και τ�λμά τα πρώ-τα "ωηρ�ρωμα γραμματσημάμας. Nεωτερισμς, επίσης, είναιτ� τι αίνεται σ’ αυτά η τε�νικήτης �υλ�γραίας, παρτι τυπώθη-καν λιθ�γραικά. O Tάσσ�ς με μιανέα τε�νική επε�εργασία (λεπτ�-μερής ανα�ρά στ� αιέρωματης «K» στ�ν A. Tάσσ�) μπρεσενα τυπώσει π�λυ�ρωμία, �ωρίς τε-�νικ πρ!λημα, να δημι�υργήσειέτσι μια μ�ντέρνα ελκυστική σει-ρά π�υ αγαπήθηκε π�λύ απ τ�υςιλ�τελιστές λ�υ τ�υ κσμ�υκαι ε�αντλήθηκε λίγες μέρες α-�ύ κυκλ�ρησε. Aκ�λ�ύθησανκι άλλες σειρές π�λύ�ρωμες: Λι-μένες, Πρ�στασία της Φύσεωςκ.λπ. Ωστσ�, θέλω να σταματήσωστη σειρά των Oλυμπιακών Aγώ-νων της Pώμης τ�υ 1960. Tη σειράαυτή τη θεωρώ σημαντική για τηνε�έλι�η των αθλητικών γραμματ�-σήμων της �ώρας μας, καθαρά ελ-

ληνική, αισθητικά και τε�νικά, �-λ�κληρωμένη σε περιε�μεν�, μεπλήρη ανα�ρά στις αρ�αίες Oλυ-μπιάδες. Eνώ δανεί"εται ιγ�ύρεςκαι αθλήματα απ την αρ�αία αγ-γει�γραία μας, τα σ�εδιά"ει με έ-να δικ τ�υ απλ τρπ�, μιμ�ύμε-ν�ς τα μελανμ�ρα αγγεία, αλλάσε μετωπικές συνθέσεις, �ωρίς -γκ� και !άθ�ς πρ��πτικ. Πλήρηςκυριαρ�ία τ�υ θέματ�ς με διακρι-τικές α�ίες και γράμματα.

A�ιλ�γη σειρά, ιστ�ρικά κυ-ρίως, είναι αυτή για τη Xιλιετίατ�υ Aγί�υ Oρ�υς τ� 1963, με �κτώγραμματσημα, τα �π�ία θεματικάπρ�σπαθ�ύν να απ�δώσ�υν λ�τ� μεγαλεί� της αγι�ρείτικης αρ-�ιτεκτ�νικής και τέ�νης με τη !υ-"αντινή της μεγαλ�πρέπεια.

O Tάσσ�ς αγαπ�ύσε π�λύ τη με-γάλη αυτή τέ�νη, π�υ μα"ί με τηλαϊκή μας παράδ�ση τ�ν καθ�δη-γ�ύσε στις δημι�υργίες τ�υ. ΣτηνOλυμπιακή σειρά τ�υ 1964 (αγώ-

νες τ�υ T�κι�) � καλλιτέ�νης τ�λ-μά, για πρώτη �ρά στις ελληνι-κές εκδσεις, να ααιρέσει τελεί-ως τ� ντ� και κάθε άλλ� κσμη-μα απ τ� θέμα τ�υ γραμματ�σή-μ�υ των 10 λεπτών, για να αναδει-�θεί η �μ�ριά τ�υ θέματ�ς, π�υείναι ένας αρ�αί�ς αμ�ρέας μεαθλητική παράσταση.

Πρώτα τ θέμαAυτή την περί�δ� αναλαμ!άνω

να συνε�ίσω τ� δύσκ�λ� έργ� τωνδασκάλων μ�υ: τ�ν Kεαλληντ�ν εί�α στη Σ��λή Kαλών Tε�νώνκαι τ�ν Tάσσ� στην τέ�νη τ�υγραμματ�σήμ�υ. Πλάι στ�ν Tάσσ�!ρισκμ�υν για 5 �ρνια στην έ-ρευνα, τη σ�εδίαση και την εκτέ-λεση – μα"ί με τ�ν α�ιλ�γ� �αρά-κτη Γ. Bελισσαρίδη, � �π�ί�ς -μως δεν ασ��λήθηκε π�λύ με ταθέματα των γραμματ�σήμων, λ-γω και της δ�υλειάς τ�υ στ� N�μι-σματ�κ�πεί�.

N�μί"ω τι η δική μ�υ συνεισ�-ρά στην π�ρεία των σειρών μας ή-ταν η απαλλαγή τ�υ εικαστικ�ύμέρ�υς των συνθέσεων, απ τ�π�λύ πρ�σωπικ ύ�ς των καλλι-τε�νών, έτσι ώστε να πρ�!άλλεταιπρώτα τ� θέμα, αυτ για τ� �π�ί�εκδίδεται τ� γραμματσημ�.

Eκμεταλλεύτηκα !έ!αια και τηνε�έλι�η των διαρων τε�νικώνπ�υ υπηρετ�ύν τώρα τις εκδσειςτων σειρών.

Σημαντικές σειρές απ τη δικήμ�υ τριακ�νταετή θητεία στα Tα-�υδρ�μεία (600 περίπ�υ γραμμα-τσημα) είναι �ι Oλυμπιακές σει-ρές, ιδιαίτερα αυτής της Eκατ�-νταετηρίδ�ς 1896–1996, η σειράτων E�αγωγικών Πρ�ϊ�ντων, γιατην τ�λμηρτητα τ�υ ρεαλισμ�ύκαι τις μεστές συνθέσεις. Σημα-ντική σειρά στην καριέρα μ�υ ή-ταν και αυτή της Πρ�στασίας τηςΦύσεως τ�υ 1970, με τ� Kρι–Kρικαι την Πέρδικα να κυριαρ��ύν σεσ�εδν λευκ ντ�, με απλυτηεπιτυ�ία στην απδ�ση της π�ι-τητας τ�υ δέρματ�ς και των πτε-ρών των δύ� "ώων π�υ απεικ�νί-"�νται.

Oι νέες τε�ν�λ�γίες απ�δίδ�υνσωστά τις δύ� σειρές, π�υ έ��υνσ�έση με τις τηλεπικ�ινωνίες, τα100 �ρ�νια τ�υ Tηλε�ών�υ1876–1976 και αυτή της EUROPACEPT τ�υ 1981. Aπ τ�υς έκτα-κτ�υς συνεργάτες των EΛTA, κα-τά τη διάρκεια της θητείας μ�υ,�ε�ώρισε αυτή τ�υ Tάκη Kατσ�υ-λίδη, κυρίως με τη σειρά των Oλυ-μπιακών Aγώνων τ�υ 1988, π�υ ή-ταν μια ρέσκια ματιά σε αυτ τ�π�λυκ�ρεσμέν� θέμα.

Πάνω: Π. Γρά��αλ�υ – B. Kωνσταντι-νέα, έκδ�ση δυ� ενωμένων γραμματ�-σήμων για την εκατ�νταετηρίδα της πρώτης τηλε�ωνικής σύνδεσης,1976. Aριστερά: Aναμνηστική τεσσάρων γραμματ�σήμων γα τα ε"αγώγιμα πρ�ϊ�ντα, 1981.

Kάτω: Παναγιώτη Γρά��αλ�υ, απ� τη σειρά δώδεκα γραμματ�σήμων

για τ�υς Θε�ύς τ�υ Oλύμπ�υ, 1989.Διάδ��ς τ�υ Tάσσ�υ, � Γρά��αλ�ςέ�ει τριακ�νταετή θητεία στ� γραμ-ματ�σημ�. Για ένα διάστημα δ�ύλε-

ψε απ� κ�ιν�ύ (1968–73) με τ�ν �αράκτη Γιώργ� Bελισσαρίδη.

A. Tάσσ�υ, απ� την αναμνηστική έκδ�ση έ"ι γραμματ�σήμων για την Eλληνι-κή Eμπ�ρική Nαυτιλία 1958 (30/1). Eκτύπωση με τετρα�ρωμία offset για πρώ-τη ��ρά στην Eλλάδα. Σ’ αυτή τη σειρά � Tάσσ�ς "αν�ίγεται και τ�λμά τ� $ω-ηρ� �ρώμα. H σειρά εί�ε μεγάλη απή�ηση στ�ν διεθνή �ιλ�τελισμ�. T� α"ίας5 δρ�. «Aργώ» είναι ένα απ� τα δέκα καλύτερα τ�υ κ�σμ�υ για τ� 1958. «Tαέ"ι γραμματ�σημα π�υ εκδ�θηκαν απ� την Eλλάδα για να τιμήσ�υν την Eμπ�-ρική της Nαυτιλία, είναι αναμ�ισ�ήτητα τα ελκυστικ�τερα γραμματ�σημα της�ώρας αυτής. O�ι μ�ν� τ� καθένα �ωριστά δημι�υργεί ε"αιρετική εντύπωση,αλλά και ως πλήρης σειρά καλύπτει την ιστ�ρία των θαλάσσιων μετα��ρών α-π� τ�ν 5� π.X. αιώνα μέ�ρι σήμερα...» γρά�ει � �ιλ�τελικ�ς συντάκτης της«New York Herald Tribune» (9–2–1958).

A. Tάσσ�υ, αναμνηστική έκδ�ση για τ�υς Oλυμπιακ�ύς Aγώνες της Pώμης,1960 (12/8). Σ’ αυτή τη σειρά 12 γραμματ�σήμων � Tάσσ�ς δανεί$εται �ιγ�ύ-ρες και αθλήματα απ� την αρ�αία αγγει�γρα�ία. Mιμ�ύμεν�ς τα μελαν�μ�ρ-�α αγγεία, �ι συνθέσεις τ�υ είναι μετωπικές �ωρίς �γκ� και �άθ�ς πρ��πτι-κ�. H διακριτική α"ία τ�υ κάθε γραμματ�σήμ�υ άτ�νη, πρ��άλλει έτσι ώστενα αναδεικνύει καλύτερα τ� θέμα τ�υ.

Tάκη Kατσ�υλίδη, απ� την αναμνηστική έκδ�ση πέντε γραμματ�σήμων για τ�υςOλυμπιακ�ύς Aγώνες της Σε�ύλ, 1988 (6/5). O Kατσ�υλίδης, απ� τ�υς έκτα-κτ�υς συνεργάτες των EΛTA, σ�εδίασε αθλητικά θέματα («25� Πανευρωπαϊκ�Πρωτάθλημα Kαλαθ�σ�αιρίσεως» 1987, «Eλλάδα – Xώρα των Oλυμπιακών Aγώ-νων», 1990) και ήταν μια �ρέσκια ματιά στ� π�λυκ�ρεσμέν� αυτ� θέμα.

Eικαστικ�ί και γραμματ�σημ�Xαράκτες και ωγρά �ι π�υ ιλ�τέ�νησαν γραμματ�σημα την τελευταία πεντηκ�νταετία

Γιάννης Kεαλλην�ς, Eη� ς τ υMαραθώνα. Aναμνηστική έκδ ση γιατην 75η επέτει της Παγκ�σμιας Tα-�υδρ μικής Eνωσης (�αλκ γραικήεκτύπωση στη μ ρή, λιθ γραικήστ �ντ ), 1950. Γνωστή η έεσητ υ Kεαλλην ύ στην κλασική τέ-�νη, δανείστηκε τ θέμα τ υ απ� τ άγαλμα π υ �ρέθηκε στ ν Mαραθώ-να τ 1927 και δ υλεύ ντας πρ έκυ-ψε μια αισθητικά άρτια σύνθεση μεκαταπληκτική �άρα"η. Eίναι η πρώτηανάθεση γραμματ σήμ υ στ ν Kε-αλλην� και στάθηκε ανάμεσα στα10 καλύτερα διεθνώς για τ 1950.

Γ. Kεαλλην�ς, Aρ�αία Tέ�νη (λιθ γραική εκτύπωση), 1954. Aπ� τις πι μα-κρ �ρ�νιες και γνωστές εκδ�σεις, κυκλ �ρησε μέ�ρι τ 1977. H σειρά, 12γραμματ�σημα, καλύπτει την αρ�αία ελληνική τέ�νη απ� τη μινωική ώς τηνελληνιστική επ �ή και τ α"ίας 1.000 δρ�. με την κεαλή τ υ M. Aλε"άνδρ υδιακρίθηκε ως ένα απ� τα 10 ωραι�τερα διεθνώς τ 1954. Tα πρ σ�έδια τηςσειράς πρ ετ ιμά# νταν απ� τ ν Kεαλλην� τρία περίπ υ �ρ�νια και εί�αν�αρα�θεί για �αλκ γραική εκτύπωση, �πως η σειρά των Eθνικών Πρ ϊ�ντων.H Γενική Διεύθυνση Tα�υδρ μείων, παρά τις αντιδράσεις των ιλ τελιστών,πρ τίμησε για λ�γ υς ικ ν μίας τη λιθ γραική εκτύπωση, �πως και έγινε.

Γιάννης Kεαλλην�ς, έκδ ση για τα εθνικά πρ ϊ�ντα (�αλκ γραική εκτύπωση), 1953.Mε στ�� την πρ � λή των ελληνικών πρ ϊ�ντων (εσπεριδ ειδή, καπν�ς, κρασί, σύκα, σταίδα, ελιές και ελαι�λαδ , σταύλια) ανά τ ν κ�σμ , η σειρά κυκλ �ρησε μέ�ρι τ 1958. Πρ γραμματι#�ταν για τ 1949 και εί�ε πρ ηγηθεί διαγωνισμ�ς απ� τ 1948 στ ν π ί συμμε-τεί�αν με πρ σ�έδια 14 καλλιτέ�νες. Mε τ ψευδώνυμ Oύτις πρώτευσε Kεαλλην�ς στα έ"ι απά τα επτά της σειράς.Eίναι εμανής η συνθετική και καλλιτε�νική σραγίδα τ υ μεγάλ υ �αράκτη.

τ�υ Γεωργί�υ Iακω ίδη και τ�υΠαύλ�υ Mαθι�π�υλ�υ, δημι�υργεί-ται η σειρά των Eλληνικών T�πίων,τα �π�ία �αλκ�γρα�ήθηκαν απ�τ�ν �ίκ� Macdonald στ� Λ�νδίν�.Eκτ�ς απ� τις σ�ετικά κ�ινές απει-κ�νίσεις της Aκρ�π�λης και τ�υΘησεί�υ, έ��υν σ�εδιαστεί μικρ�ί�λ�κληρωμέν�ι πίνακες για τ�νIσθμ� της K�ρίνθ�υ, τ� Λευκ� Πύρ-γ� ή τ� μ�ναστήρι της Σιμων�πε-τρας, καθώς και δύ� με παραδ�σια-κές ��ρεσιές. T� π�λύ �αρακτηρι-στικ� σε αυτή τη σειρά είναι τα π�-

λύ �ρ�ντισμένα πλαίσια, δια��ρε-τικά σε κάθε θέμα π�υ δεν επανα-λαμ άν�υν συμ ατικά διακ�σμητι-κά μ�τί α, αλλά συμπληρών�υν τ�περιε��μεν� τ�υ πίνακα. Bέ αια, η��ι και τ�σ� πετυ�ημένη μετα��ράτ�υς σε �αρακτικά, απ�δυνάμωσεκάπως τα έργα π�υ δεν παύ�υν �-μως να απ�τελ�ύν τις πρώτες συν-θέσεις π�υ έγιναν ειδικά για γραμ-ματ�σημα απ� αναγνωρισμέν�υς$ωγρά��υς.

Στην επ�μενη δεκαετία και συ-γκεκριμένα τ� 1935, � καθηγητής

της Σ��λής Kαλών Tε�νών Δημή-τρης Mπισκίνης, σ�εδιά$ει την αε-ρ�π�ρική σειρά των Mυθ�λ�γικώνΠαραστάσεων. Σε εννέα έντ�νεςμπαρ�κ συνθέσεις απεικ�νί$�νταιθέματα της μυθ�λ�γίας π�υ σ�ετί-$�νται άμεσα με τα&ίδια στ�ν αέρα(Iρις, Hλι�ς στ� άρμα τ�υ, Eρμής,Δίας σαν αετ�ς, τ� �ρυσ�μαλλ��τερωτ� κριάρι, � Bελλερ��ντηςμε τ�ν Πήγασ�, η Aθηνά με τ�ν Πή-γασ�). Σε �λες τις συνθέσεις �ιμ�ρ�ές απ�δίδ�νται με μεγαλ�-

Tης Eιρήνης A. Oράτη

Yπεύθυνης της Συλλ γής της I νικής Tράπε�ας

TO APΘPO αυτ� εστιά$εται στ� κα-θαρά εικαστικ� περιε��μεν� τωνγραμματ�σήμων ανε&άρτητα απ�τη �ιλ�τελική τ�υς α&ία ή σπανι�-τητα, καθώς και στ�υς δημι�υρ-γ�ύς π�υ συνέ αλαν στην αισθητι-κή τ�υς.

Aνατρέ��ντας στα γραμματ�ση-μα μιας πεντηκ�νταετίας π�υ ση-μάδεψε π�λύπλευρα την ελληνικήτέ�νη, παρατηρεί κανείς και την α-νάλ�γη επίδραση π�υ εί�αν �ι αλ-λαγές των καλλιτε�νικών τάσεωνκαι πάνω στ� γραμματ�σημ�. H πε-ρι�ρισμένη επι�άνεια, η δέσμευσητ�υ θέματ�ς και η αναγκαία ανα-γνωρισιμ�τητα, είναι στ�ι�εία π�υ�αλιναγωγ�ύν τ�υς καλλιτέ�νες.Aυτ�ί είναι και �ι λ�γ�ι π�υ η σ�ε-δίαση γραμματ�σήμων στάθηκεσ�εδ�ν απ�τρεπτική για τ�υς $ω-γρά��υς και πι� πρ�σ��ρη γιατ�υς �αράκτες, π�υ είναι συνηθι-σμέν�ι στις δεσμεύσεις τ�υ μεγέ-θ�υς της πλάκας της �αρακτικήςκαι �ειρί$�νται ευκ�λ�τερα συνθέ-σεις π�υ ασί$�νται στη δύναμητης γραμμής.

Στις περισσ�τερες σειρές π�υδημι�υργήθηκαν στις δεκαετίες α-π� τ� 1930 έως τ� 1980, η θεματ�-λ�γία στρέ�εται κυρίως σε μ�τί ααπ� την αρ�αι�τητα και λιγ�τερ�απ� τη υ$αντινή τέ�νη. Για ταEλληνικά Tα�υδρ�μεία η επιλ�γήαυτή ήταν αναμεν�μενη, α��ύ έτσιη Eλλάδα πρ� αλλ�ταν διεθνώς μεένα π�λιτιστικ� πρ�σωπ� π�λύ με-γάλης εμ έλειας. O πλ�ύτ�ς και ηπ�ικιλία των θεμάτων π�υ πρ�σ�ε-ρε ειδικά η αρ�αία τέ�νη στ�υςσύγ�ρ�ν�υς καλλιτέ�νες έκανε ευ-κ�λ�τερη την επιλ�γή τ�υς. Eτσι,�ι πρώτες παραστάσεις ασίστη-καν κατ’ ε&��ήν σε αρ�αι�ελληνικάμ�τί α, μετα�έρ�ντας αρ�ικά σεμ�ν��ρωμίες, γλυπτά, ν�μίσματακαι αγγει�γρα�ίες.

H αρ�ή

O 19�ς αιώνας σ�ραγί$εται απ�την παρ�υσία τ�υ Eρμή στα γραμ-ματ�σημα π�υ σ�εδιά$�νταν, �α-ρά$�νταν και τυπών�νταν στην αρ-�ή στη Γαλλία (ImprimérieNationale), τ� Bέλγι� και αργ�τερασε τυπ�γρα�εία τ�υ Λ�νδίν�υ(Perkins, Bacon & Co., Bradbury,Wilkinson and Co., Thomas de laRue). Aπ� τ� 1911 τ� Tυπ�γρα�εί�των Aδελ�ών Aσπιώτη στην Kέρ-κυρα, αναλαμ άνει εκτυπώσειςγραμματ�σήμων με τη �αλκ�γρα-�ική μέθ�δ� και στ� τέλ�ς τηςπρώτης εικ�σαετίας τ�υ αιώνα,διά��ρ�ι Eλληνες καλλιτέ�νες α-ναλαμ άν�υν τ� σ�εδιασμ� τωνθεμάτων. T� 1927, πάνω σε σ�έδια Συνέ�εια στην 16η σελίδα

Aλέ"ανδρ ς K ρ γιαννάκης, παρά-σταση ύλλων καπν ύ απ� τη σειρά«Eθνικά Πρ ϊ�ντα», 1953 (εκτύπωση�αλκ γραική) και αναμνηστική έκ-δ ση για τα 50 �ρ�νια τ υ Διεθν ύςP�ταρυ, 1956 (εκτύπωση λιθ γραι-κή). Eισηγητής της αναμνηστικής έκ-δ σης τ υ P�ταρυ ήταν Στ. Mα-κρυμί�αλ ς, πρ�εδρ ς τ�τε τ υ P -ταριαν ύ Oμίλ υ Aθηνών.

A. Tάσσ υ, απ�την αναμνηστι-

κή σειρά επτάγραμματ σήμων

για τ υς Oλυ-μπιακ ύς Aγώ-νες τ υ T�κι ,

1964 (24/10). Oκαλλιτέ�νης

τ�λμά, για πρώ-τη ρά στις ελ-ληνικές εκδ�σεις, να ααιρέσει τε-

λείως τ �ντ και κάθε άλλ κ�-σμημα απ� τ θέμα τ υ γραμματ -

σήμ υ, ώστε να αναδει�θεί η μ ρ-ιά τ υ θέματ ς, π υ είναι η πάληΠηλέως και Aταλάντης απ� αμ -

ρέα τ υ 6 υ π.X. αιώνα.

πρεπες ηρωικές κινήσεις π�υ γεμί-$�υν κυρι�λεκτικά τ� �ώρ�, με μ�-νη ε&αίρεση τ�ν Δαίδαλ� με τ�νIκαρ� –τ�υς μ�ναδικ�ύς θνητ�ύς–να πρ�ετ�ιμά$�υν τα κέρινα �τεράτ�υς, στριμωγμέν�ι στ� εσωτερικ�εν�ς εργαστηρί�υ. Eλά�ιστη είναιη διακ�σμηση στις κ�ρνί$ες και α-πλ�ύστατη η αναγρα�ή των αριθ-μών στις α&ίες.

O Oθων Περ �λαράκης, ένας α-π� τ�υς πρώτ�υς Eλληνες γρα�ί-στες και συνεργάτης τ�υ τυπ�γρα-�εί�υ Aσπιώτη – Eλκα, σ�εδίασε τ�1942 μια πρ�σαρμ�γή των παρα-στάσεων των έ&ι Aνέμων απ� τ�Ωρ�λ�γι� τ�υ Aνδρ�νικ�υ Kυρρή-στ�υ απ� �ωτ�γρα�ίες της Aρ�αι-�λ�γικής Eταιρείας. H παρά&ενηστάση των μ�ρ�ών στ�ν αέρα συ-μπληρώνεται απ� ένα ελα�ρύγραμμικ� ��ντ� π�υ μιμείται κά-πως την υ�ή τ�υ μαρμάρ�υ, με ε-λά�ιστες λευκές επι�άνειες. Oικ�ρνί$ες είναι απέριττες και π�λύλεπτές.

Γ. Kε αλλην�ς

Mετά τ� τέλ�ς των περιπετειώντ�υ Π�λέμ�υ, αρ�ί$ει μια π�λύ δη-μι�υργική περί�δ�ς για τ� ελληνι-κ� γραμματ�σημ�. Eίναι η επ��ήπ�υ &εκιν�ύν συστηματικές συνερ-γασίες με καλλιτέ�νες σε μ�νιμηπια άση, ενώ παράλληλα �ι τε�ν�-λ�γίες εκτύπωσης ε&ελίσσ�νται σεπ�λύ γρήγ�ρ�υς ρυθμ�ύς.

O Γιάννης Kε�αλλην�ς, καθηγη-τής στ� Eργαστήρι� Xαρακτικήςτης Σ��λής Kαλών Tε�νών απ� τ�

Mίμη Φωτ�π υλ υ, «T πί », κ λά# με γραμμα(1915–1986) εί�ε σπ υδάσει αρ�ικά ιλ λ γία. Aνσυγγραέας–, επιδ�θηκε απ� τ 1973 στη #ωγραντας π λύ μικρά κ μματάκια �αρτιών γραμματ σήμτ�ν υς τ υς –τα αντιμετώπι#ε επ μένως σαν �ρώμαλά# π ικίλης θεματ γραίας (γυμνά, νεκρές ύσεανταστικά τ πία, θρησκευτικές σκηνές). Πέρα απέργα αυτά διέσω#αν και ένα πηγαί εικαστικ� αίσθεκτέθηκαν τ 1976 στην Eλλην αμερικανική Eνωσησιάς, τ 1983 στ M ναστηράκι Kηισιάς, τ 1985 σέτ ς τ ν Σεπτέμ�ρι σε αναδρ μική έκθεση στ Π

Mια επιλ γή απ� γραμματ�σημα π υ σ�εδίασε κατά καιρ ύς �αράκτης A.Tάσσ ς.

Oρισμένα απ� τα γραμματ�σημα π υ σ�εδίασε �αράκτης Γιώργ ς Bελισσα-ρίδης στη διάρκεια της συνεργασίας τ υ με τα Tα�υδρ μεία (1968–1973).

H συνεισ ρά τ υ #ωγρά υ–�αράκτη Παναγιώτη Γρά��αλ υ κατά τη διάρ-κεια της τριακ νταετ ύς θητείας τ υ στα Tα�υδρ μεία υπήρ"ε η απαλλαγήτ υ εικαστικ ύ μέρ υς των συνθέσεων απ� τ πρ σωπικ� ύ ς, δίν ντας κύ-ρι �άρ ς στην πρ � λή τ υ θέματ ς τ υ γραμματ σήμ υ.

ατ�σημα. O ηθ π ι�ς Mίμης Φωτ�π υλ ςνήσυ�η πρ σωπικ�τητα –π ιητής, θεατρικ�ςική με γραμματ�σημα. K�� ντας και κ λλώ-

ήμων, τα π ία επέλεγε για τ υς �ρωματικ ύςματα–, δημι υργ ύσε ευρ�συνες εικ�νες κ -σεις, �αρακτηριστικ ύς ανθρώπιν υς τύπ υς,απ� την επίπ νη εργασία π υ απαιτ ύσαν, τασθημα. Tέτ ι ι πίνακες τ υ Mίμη Φωτ�π υλ υση, τ 1982 στην γκαλερί «Aνεμ ς» της Kηι-στην γκαλερί «7» της δ ύ Zαλ κώστα 7, καιΠνευματικ� Kέντρ τ υ Δήμ υ Aμαρ υσί υ.

Bασίλη Σκυλάκ υ, «τ πάει τ γράμμα», 1998 (μικτή τε�νική). Στα έργα της πρ�-σατης έκθεσής τ υ στην Aθήνα, καλλιτέ�νης, γνωστ�ς μάστ ρας στις κατα-σκευές σε δύ και τρεις διαστάσεις, �ρησιμ π ιεί διά ρα ετερ�κλητα υλικά πάνωσε ένα κ ιν� υπ�στρωμα. Στ ν πίνακα αυτ�ν, πάνω σε ένα ύλλ �αρτι ύ με τυ-π γραικά δ κίμια, κ λλάει σειρές γραμματ σήμων, τα�υδρ μικά δελτάρια, σκι-σμένες κάρτες. Συμπληρώνει με πινελιές άσπρες και κ�κκινες, με �ρυσ μπ γιά,μαρκαδ�ρ υς και πενάκι. Παί# ντας πάνω σε αυτή την επιάνεια, Σκυλάκ ς �ρη-σιμ π ίησε τ επαναλαμ�αν�μεν μ τί� απ� σειρές γραμματ σήμων, π υ σαν ε-ν�τητες δίν υν την εντύπωση μικρών πινάκων μέσα στ ν πίνακα, ενώ απ μ νωμέ-να λειτ υργ ύν σαν "ε�ωριστές δυνάμεις ισ ρρ πίας στ πάνω και κάτω μέρ ςτ υ πίνακα.

Στάθη Λε ντιάδη «T καλάθι», 1974 (κ -

λά# με γραμματ�σημα, 24,5x21,5 εκ.).

O συντα"ι ύ� ς μη�ανικ�ς και εργ λή-

πτης δημ σίων έργων, ιλ τελιστής Στά-

θης Λε ντιάδης (γ. 1915) επιδίδεται απ�

τ 1972 στη #ωγραική με γραμματ�ση-

μα ως ερασιτέ�νης. Tα θέματα των έρ-

γων τ υ είναι κυρίως πρ σωπ γραίες,

τ πι γραίες, θαλασσ γραίες, ηθ γρα-

ίες, νεκρές ύσεις και γυμνά, τα π ία

δ υλεύει �ρησιμ π ιώντας μικρά κ μμα-

τάκια γραμματ σήμων, π υ τα έ�ει ίδι ς

επιλέ"ει απ� πλήθ ς άλλων για να ταιριά-

# υν �ρωματικά ι τ�ν ι τ υς, να διαγρά-

εται τ σ�έδι , να δημι υργ ύνται ω-

τ σκιάσεις και να ε"ασαλί#εται πρ πτι-

κή ργάνωση των πινάκων τ υ. Tα κ μμα-

τάκια αυτά, με τσιμπιδάκι και έ� ντας

εργαλεί έναν απλ� μεγεθυντικ� ακ�,

τα επικ λλά πάνω σε �αρτί. Πραγματικ�ς

άθλ ς υπ μ νής και επιμ νής, α ύ π λ-

λές ρές τάν υν τα 63.000 τα κ μμα-

τάκια γραμματ σήμων(!), Tα έργα τ υ Στ.

Λε ντιάδη π υ έ� υν εκτεθεί σε κτώ

ατ μικές εκθέσεις απ καλύπτ υν ιδι�τυ-

πες δρ σερές συνθέσεις ρεαλιστικής

περιγραής και αρμ νικών �ρωμάτων.

Δύ είναι ι σκιτσ γρά ι π υ ιλ -τέ�νησαν γραμματ�σημα μέ�ρι σή-μερα: O Φωκίων Δημητριάδης τη σει-ρά (3 γραμματ�σημα) «Παιδ μά#ω-μα» τ 1949 και Zήσης (Παπαγεωρ-γί υ) τη σειρά (4 γραμματ σ�σημα)«Φάρ ι της Eλλάδας» τ 1995.

1932, είναι � πρώτ�ς �αράκτης π�υσυνεργά$εται με τ� τα�υδρ�μεί�και σ�ραγί$ει κυρι�λεκτικά με τηνεκρηκτική τ�υ παρ�υσία την αισθη-τική τ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�σή-μ�υ. T�ν Kε�αλλην� παρακίνησεαρ�ικά � Παντελής Πρε ελάκης,μέλ�ς τ�τε τ�υ Γνωμ�δ�τικ�ύ Συμ- �υλί�υ Tα�υδρ�μικών Eνσήμων,π�υ εί�ε την ευθύνη της επιλ�γήςτων θεμάτων και την καλλιτε�νικήτ�υς επιμέλεια κατά την παραγωγήτ�υς. Aν και η συνεργασία τ�υ Kε-�αλλην�ύ κράτησε μ�ν� τέσσερα�ρ�νια (1950–54), τα γραμματ�ση-μα π�υ �ιλ�τέ�νησε �αρακτηρί$�-νται σήμερα απ�λύτως συλλεκτικάκαι τεράστιας καλλιτε�νικής α&ίας.

H αναμνηστική έκδ�ση για τα 75�ρ�νια της Παγκ�σμιας Tα�υδρ�μι-κής Eνωσης (UPU) εί�ε απ��ασι-στεί στ� Παρίσι απ� τ� 1948 για νακυκλ��ρήσει την επ�μενη �ρ�-νιά. Oι καθυστερήσεις δύ� άκυρωνδιαγωνισμών επέ αλαν την άμεσηανάθεση. Eτσι, έστω και κατ�πιν ε-�ρτής, κυκλ��ρησε στις 21 Mαΐ�υτ�υ 1950 και μ�ν� για έ&ι μήνες, τ�θαυμάσι� κε�άλι τ�υ E�η �υ τ�υMαραθώνα, σε ��ντ� λιθ�γρα�η-μέν� και �αλκ�γρα�ημένη τη μ�ρ-�ή τ�υ ε�ή �υ, με δωρική διακ�-σμηση και απλά γράμματα. H πρώτημ�λις επα�ή τ�υ μεγάλ�υ �αράκτημε τ� σ�εδιασμ� γραμματ�σήμων,έδωσε και τ�ν �αρακτηρισμ� τ�υσαν ένα απ� τα δέκα ωραι�τεραγραμματ�σημα για τ� 1950, απ� τ�έγκυρ� �ιλ�τελικά περι�δικ�Stamps Collectors Annual.

T� 1951 σ�εδιά$εται και �αρά$ε-ται �αλκ�γρα�ικά και πάλι, η ανα-μνηστική σειρά «Aπ�στ�λ�ς Παύ-λ�ς». Στα τέσσερα γραμματ�σημαπ�υ κυκλ��ρησαν στις 15 I�υνί�υγια έ&ι μήνες εκτ�ς απ� τις δύ� ε-λεύθερες μετα��ρές μιας τ�ι��-γρα�ίας απ� τ� Mυστρά και μιαςπρ�σωπ�γρα�ίας τ�υ Aπ�στ�λ�υΠαύλ�υ απ� τ�ν Δ. Θε�τ�κ�π�υλ�,� Kε�αλλην�ς σ�εδιά$ει δύ� δικέςτ�υ συνθέσεις: μια συμ �λική μετ� ωμ� στ�ν Aγνωστ� Θε� και τηνευρηματική σκιά τ�υ σπαθι�ύ π�υδημι�υργεί τ� σημεί� τ�υ σταυρ�ύκαι μία με τ�ν Aπ�στ�λ� Παύλ� ναμιλάει στ�υς αρ�αί�υς Eλληνες,μια σύνθεση τ�λμηρή με μια έντ�-νη διαγώνι� π�υ �ώρι$ει τ� έργ�στη μέση και πρ� άλλει τη δυναμι-κή μ�ρ�ή τ�υ Παύλ�υ αριστερά.

H κ�ρνί$α καταργείται κάτω απ�τ� άρ�ς και την ένταση της σύν-θεσης. H σειρά «Aνασυγκρ�τηση»κυκλ��ρησε τ�ν Σεπτέμ ρι� τ�υίδι�υ �ρ�ν�υ και μέ�ρι τ�ν Φε- ρ�υάρι� τ�υ 1958. Tα έ&ι γραμμα-τ�σημα έπρεπε να πρ� άλλ�υν συ-γκεκριμένες δραστηρι�τητες καιείναι ελεύθερες συνθέσεις π�υσυνδέ�υν τ� αρ�αί� ελληνικ�πνεύμα με τη σημερινή Eλλάδα.Σύμ �λα, γλυπτά, να�ί, συνυπάρ-��υν με σύγ�ρ�να μη�ανήματα καιεργαλεία.

T�ν I�ύλι� τ�υ 1953 κυκλ��ρείη σειρά «Eλληνικά Πρ�ϊ�ντα» πρ�-γραμματισμένη απ� τ� 1948, �τανεί�ε γίνει � σ�ετικ�ς διαγωνισμ�ς.O Kε�αλλην�ς εί�ε συμμετάσ�ει

με τ� ψευδώνυμ� «Oύτις», σ�εδιά-$�ντας έ&ι γραμματ�σημα και � �α-ράκτης Aλέ&ανδρ�ς K�ρ�γιαννά-κης με τ� ψευδώνυν� «E&ηκίας» τ�γραμματ�σημ� με την παράστασητων �ύλλων τ�υ καπν�ύ. Eδώ � Kε-�αλλην�ς απαλύνει τις �ρωματικέςκλίμακες, �ρησιμ�ιπ�ιεί πι� ήπια�ρώματα και δεν επιμένει τ�σ� σταπεριγράμματα. Oι συνθέσεις απλώ-ν�νται σε �λη την επι�άνεια τ�υγραμματ�σήμ�υ, υπ�γραμμί$�νταςτην άμεση αναγνωρισιμ�τητά τ�υς,ενώ �ι κ�ρνί$ες δηλών�νται με μιαδιπλή γράμμωση.

T� 1954 παρ�υσιά$εται η τελευ-ταία σειρά γραμματ�σήμων τ�υ Kε-�αλλην�ύ, η «Aρ�αία Tέ�νη», π�υτυπώθηκε λιθ�γρα�ικά και κυκλ�-��ρησε για τα επ�μενα 23 �ρ�νια!

Σ�εδιασμένα τ� 1950, αντικατ�-πτρί$�υν απ�λυτα τ� λιτ� δωρικ�ύ��ς τ�υ �αράκτη σε μ�ν��ρωμεςαπλές παραστάσεις μέσα σε δια��-ρετικές –κάθε ��ρά– κ�ρνί$ες, επι-λεγμένες να εναρμ�νί$�νται με τ�θέμα π�υ περικλεί�υν. T� γραμμα-τ�σημ� των 1.000 δρα�μών με τηνπαράσταση τ�υ κε�αλι�ύ τ�υ Mε-γάλ�υ Aλε&άνδρ�υ απ� μακεδ�νι-κ� δεκάδρα�μ� διακρίθηκε διε-θνώς σαν ένα απ� τα δέκα ωραι�-τερα γραμματ�σημα για τ� 1950.

A. Tάσσ�ςAπ� τ� 1954 έως τ� 1967 τη �ιλ�-

τέ�νηση των γραμματ�σήμων ανα-λαμ άνει κυρίως � �αράκτης A.Tάσσ�ς. Eως τ� 1956 συνεργά$εταικαι � A. K�ρ�γιαννάκης, σ�εδιά$�-ντας τ� γραμματ�σημ� για τηνEνωση της Kύπρ�υ με την Eλλάδα(1954), μια σύνθεση π�υ μ�ιά$ει πε-ρισσ�τερ� με έντ�νη διαμαρτυρίακαι κατάθεση απ�δ�κιμασίας για τ�κυπριακ� $ήτημα, καθώς και τ�γραμματ�σημ� για τα 50 �ρ�νιαΔιεθν�ύς P�ταρι (1956) με συμ �-λικές παραστάσεις.

T� τυπ�γρα�εί� Aσπιώτη – Eλκαέ�ει αναλά ει την απ�κλειστικ�τη-τα των εκτυπώσεων π�υ γίν�ντανπλέ�ν μ�ν� λιθ�γρα�ικά με τη μέ-θ�δ� ��σετ. Στην περί�δ� αυτήπετυ�αίν�νται π�λυ�ρωμίες έωςκαι εννέα �ρωμάτων, με απ�τέλε-σμα να μπ�ρ�ύν να αναπαρα�θ�ύνμε επιτυ�ία, έργα $ωγρα�ικής, ή νασ�εδιαστ�ύν σειρές �λ�κληρες μεπρωτ�τυπες συνθέσεις �ωρίς �ρω-ματικ�ύς περι�ρισμ�ύς. Kυκλ��-ρ�ύν σειρές �πως η περί�ημη«Eμπ�ρική Nαυτιλία» (1958) με τ�γραμματ�σημ� των 5 δρα�μών, ρα ευμέν� σαν ένα απ� τα δέκακαλύτερα τ�υ κ�σμ�υ και με ιδιαί-τερα επαινετικές κριτικές σε πα-γκ�σμι� επίπεδ� (περ. «Stamps«της Nέας Y�ρκης, «StampsCollecting» και «Stamps CollectorsAnnual» τ�υ Λ�νδίν�υ). Eπίσης ησειρά «Πρ�στασία της Φύσεως»(1958) με έ&ι γραμματ�σημα σε �-κτώ �ωτεινά �ρώματα, η σειρά«1.000 �ρ�νια τ�υ Aγί�υ Oρ�υς»(1963), με εικ�νες μ�ναστηριών,κειμηλίων, �ειρ�γρά�ων. Eδώ επι-κρατ�ύν �ρώματα �πως η ώ�ρα καιτ� κα�έ, π�υ συμπληρών�νται μεμερικά γαλά$ια, κίτρινα ή π�ρ�υρά,

O �αράκτης Γιώργ ς Bελισσαρίδης (Tραπε# ύντα 1909 – Aθήνα 1994). Oι σπ υδές τ υ Bελισσαρίδη στη Σ� λή KαλώνTε�νών σημαδεύτηκαν απ� δύ σημαντικές υσι γνωμίες: τ υς K. Παρθένη στη #ωγραική και Γ. Kεαλλην� στη �α-ρακτική. H τελευταία τ ν κέρδισε, τ�σ καλλιτε�νικά �σ και εαρμ σμένα. Aπ� τ 1939 και για δύ �ρ�νια εργάστη-κε στ γνωστ� λιθ γραεί Παπα�ρυσάνθ υ, ενώ απ� τ 1942 και μέ�ρι τ 1970 εργάστηκε στ τμήμα σ�εδιασμ ύ καιεκτέλεσης μακετών �αρτ ν μισμάτων τ υ Iδρύματ ς Tραπε# γραμματίων της Tράπε#ας της Eλλάδ ς. Aπ� τ 1968 έ-ως τ 1973 Bελισσαρίδης σ�εδίασε για τα EΛTA γύρω στις 40 μακέτες γραμματ σήμων.

O #ωγρά ς, �αράκτης και γραί-στας Παναγιώτης Γρά��αλ ς. Σπ ύδασε #ωγραική στην AΣKT μεδασκάλ υς τ υς Σπ. Παπαλ υκά καιΓιάν. M�ραλη. Aπ� τ 1960 ασ� λή-θηκε με τις γραικές τέ�νες και στη σ�εδίαση γραμματ σήμων συνεργάστηκε αρ�ικά με τ ν �αρά-κτη A. Tάσσ . Mετά τ 1966 υπήρ"εεπί τριάντα σ�εδ�ν �ρ�νια μ�νιμ ςσυνεργάτης των EΛTA στ σ�εδια-σμ� γραμματ σήμων. E�ει ιλ τε-�νήσει πάνω απ� 600 γραμματ�σημακαι για τη δραστηρι�τητά τ υ σ’ αυτ� τ ν τ μέα τιμήθηκε με ελληνικές και διεθνείς διακρί-σεις. E�ει επίσης δημ σιεύσει κατά καιρ ύς άρθρα γύρω απ� την αισθητική των γραμματ σήμων.

διατηρώντας τη �ρωματική κλίμα-κα σε τ�ν�υς �αμηλ�ύς. Στην ανα-μνηστική έκδ�ση για τ�υς Oλυ-μπιακ�ύς Aγώνες της Pώμης τ�1960, � A. Tάσσ�ς πρ� άλλει πάνωσε έντ�να μ�ν��ρωμα ��ντα, μ�τί- α αθλητών της αρ�αι�τητας ε-μπνευσμένα απ� την κλασική αγ-γει�γρα�ία και γλυπτική. Π�λύ ε-ντυπωσιακή υπήρ&ε επίσης και ησειρά «350 �ρ�νια απ� τ� θάνατ�τ�υ Δ�μήνικ�υ Θε�τ�κ�π�υλ�υ»(1965), με λεπτ�μέρειες απ� τέσ-σερα σημαντικά έργα τ�υ, π�υ έ-��υν μετα�ερθεί με κάθε λεπτ�μέ-ρειεα στην απ�δ�ση των �ρωμά-των τ�υς. Mεσ�λα �ύν τα δύ� π�-λύ �αρακτηριστικά γραμματ�σημαγια τ� «Διεθνές Συνέδρι� Kαπν�ύ»τ� 1966, με ελεύθερες συνθέσειςτ�υ A. Tάσσ�υ π�υ εναρμ�νί$�νταιαπ�λυτα με τις θεματικές και στυ-λιστικές τ�υ επιλ�γές εκείνης τηςδεκαετίας. Eπίσης, η θαυμάσια σει-

ρά «Eλληνική Λαϊκή Tέ�νη» (1966)με λεπτ�μέρειες απ� λαϊκά κ�σμή-ματα, &υλ�γλυπτα και ανάγλυ�α.Eδώ έ��υν πρ�τιμηθεί πάλι �ι �α-μηλές �ρωματικές κλίμακες, έτσιώστε να πρ� άλλεται περισσ�τερ�η υ�ή των αντικειμένων π�υ εικ�-νί$�νται.

H τελευταία σειρά π�υ σ�εδίασε� A. Tάσσ�ς ήταν τ� «Διεθνές Eτ�ςT�υρισμ�ύ» (1967), με ελεύθερεςσυνθέσεις τ�πίων σε έντ�να �ρώ-ματα π�υ �ανερών�υν τις γρα�ι-στικές τ�υ ικαν�τητες και την ευ-κ�λία τ�υ να �ωρέσει σε μια τ�σ�περι�ρισμένη διάσταση, μια �λ�-κληρωμένη σύνθεση με κύρι� θέμακαι παραπληρωματικές λεπτ�μέ-ρειες.

Γ. Bελισσαρίδης,Π. Γρά��αλ�ς

Στη σειρά των μ�νιμων συνεργα-τών των Eλληνικών Tα�υδρ�μείωνακ�λ�υθ�ύν �ι $ωγρά��ι–�αράκτεςΓιώργ�ς Bελισσαρίδης και Πανα-γιώτης Γρά αλ�ς. Oι δυ� αυτ�ίκαλλιτέ�νες σ�εδίασαν π�λλές σει-ρές γραμματ�σήμων απ� κ�ιν�ύ.Aργ�τερα, � Π. Γρά αλ�ς συνέ�ι-σε μ�ν�ς τ�υ έως τ� 1978, συνερ-γα$�μεν�ς και με τη Bασιλική Kων-σταντινέα. Tώρα πια �ι τε�νικές έ-��υν ε&ελι�θεί σε τέτ�ι� σημεί�, ώ-στε τ� γραμματ�σημ� να μπ�ρεί ναδέ�εται εκτύπωση πάρα π�λλών�ρωμάτων, γεγ�ν�ς π�υ αίρει πλέ-�ν κάθε περι�ρισμ�. Tυπών�νταισειρές π�υ απεικ�νί$�υν έντ�νηδράση, �πως �ι «Aθλητικές Eκδη-λώσεις» (1968, σ�έδια Π. Γρά α-λ�υ), ή συνθέσεις π�λύμ�ρ�ες μεπ�λλές λεπτ�μέρειες και απ�λυτηαίσθηση τ�υ �ώρ�υ, �πως τ� «Διε-θνές Eτ�ς T�υρισμ�ύ» (1969, σ�έ-δια Γ. Bελισσαρίδη, Π. Γρά αλ�υ).Eπίσης, συνθέσεις απ� τ� �υτικ�και $ωικ� κ�σμ� π�υ απ�μ�νών�υντ� θέμα –ασκήσεις δε&ι�τε�νίας καικαλλιτε�νών– και συμπληρών�υνμε ελά�ιστες παραπληρωματικέςλεπτ�μέρειες και απλ��ερα άσπρα��ντα («Eυρωπαϊκ� Eτ�ς Πρ�στα-σίας της Φύσεως», 1970, σ�έδια Π.Γρά αλ�υ, Γ. Bελισσαρίδη).

T� 1971, με τ�ν ε�ρτασμ� των150 �ρ�ννων με την Eπανάστασητ�υ 1821, τυπών�νται τέσσερις &ε-�ωριστές αναμνηστικές σειρές:Eκκλησία και Aγών, Kατά θάλασσανAγών, Παιδεία και Aγών, Kατά &η-ράν Aγών, πρ�σαρμ�σμένα απ� τ�νΠ. Γρά αλ� και τ�ν Γ. Bελισσαρί-δη. Tα θέματα αντλ�ύνται κυρίωςαπ� λιθ�γρα�ίες, απ� πίνακεςEλλήνων $ωγρά�ων και απ� τη λαϊ-κή εικ�ν�γρα�ία. Eικ�νί$�νται π�λύαναγνωρίσιμες σκηνές απ� γνω-στές μά�ες, γλυπτά, μετάλλια καιπρ�σωπ�γρα�ίες λ�γίων. Oι κ�ρνί-$ες π�υ υπάρ��υν είναι ελά�ιστεςκαι δηλών�νται μ�ν� �ρωματικά,�ωρίς καμιά διακ�σμηση. Oι α&ίεςαναγρά��νται σε διά��ρα �ρώμα-τα, άσπρ� και μαύρ� και λειτ�υρ-γ�ύν σε απ�λυτη ισ�ρρ�πία με τησύνθεση.

Oι «Eθνικές Eνδυμασίες» (σειρέςA–Φ, 1972–74), σ�εδιασμένες απ�τ�υς ίδι�υς καλλιτέ�νες, περιγρά-

��υν με την παραμικρή τ�υς λε-πτ�μέρεια παραδ�σιακές ��ρεσιέςανδρών και γυναικών. O σ�εδια-σμ�ς �θάνει μέ�ρι τα διακ�σμητικάστα υ�άσματα και τα κ�σμήματακαι τ� ��ντ� καταργείται εντελώς.Mένει μ�ν� μια διακριτική ταινίαστ� �ρώμα της ώ�ρας π�υ λειτ�υρ-γεί σαν λεπτή κ�ρνί$α. Στ� ίδι�πνεύμα σ�εδιά$εται και η σειρά«Eλληνική Λαϊκή Aρ�ιτεκτ�νική»τ�υ 1975 με αρ��ντικά σ�εδιασμέ-να γραμμικά με τ�νισμένες τις κα-τασκευαστικές λεπτ�μέρειες. T�μαύρ� άσπρ� τ�υ σ�εδί�υ σπάειτώρα μ�ν� απ� ένα �ρώμα για κάθεγραμματ�σημ�, π�υ πλαισιώνει τ�σ�έδι� δηλώνει τις α&ίες. H σειρά«Λαϊκά M�υσικά Oργανα» (1975)τ�υ Π. Γρά αλ�υ αναδεικνύει μεπρωτ�τυπία τα διά��ρα �ργανατ�υ παρελθ�ντ�ς π�υ πρ� άλλ�-νται πάνω σε μ�ν��ρωμα και π�λύέντ�να ��ντα. Tα γραμματ�σημαγια την πρ� �λή της τ�υριστικήςEλλάδας γίν�νται �λ� και περισσ�-τερ� με ελεύθερα σ�εδιασμένεςσυνθέσεις, με κυρίαρ�� συνήθως�ρώμα, τ� μπλε («Eλληνικά Nησιάτ�υ Aιγαί�υ», 1976). Πρ�ς τ� τέλ�ςτης δεκαετίας τ�υ ’70 διακρίνεταιμια πρ�τίμηση για συνθέσεις αν�-μ�ι�γενών στ�ι�είων πάνω στ�γραμματ�σημ�, ή για την πρ� �λήμιας λεπτ�μέρειας σαν κύρι� μ�τί- � («Eπέτει�ι και Γεγ�ν�τα», 1978).

Mε καθυστέρηση ίσως, �ι κυρίαρ-�ες πια α�αιρετικές τάσεις και �ινε�τερες αντιλήψεις για τη σύνθε-ση, κατακτ�ύν και τη μικρή επι�ά-νεια τ�υ γραμματ�σήμ�υ ανανεώ-ν�ντάς την.

Tην ίδια περί�δ� και στη δεκαετίατ�υ ’80, συνεργάστηκαν με ταEλληνικά Tα�υδρ�μεία και διά��-ρ�ι άλλ�ι $ωγρά��ι και �αράκτες,�πως � Tάκης Kατσ�υλίδης, � Γιώρ-γης Bαρλάμ�ς, � Δημήτρης Mυτα-ράς, � Γιάννης Παπαδάκης, η BάσωKατράκη, � Λάμπρ�ς Oρ�αν�ς, �Tριαντά�υλλ�ς Πατρασκίδης και ηEύα Mελά. Oι περισσ�τερ�ι απ� αυ-τ�ύς σ�εδίασαν ελεύθερες συνθέ-σεις για μια συγκεκριμένη σειρά.Kαι σε αυτές τις συνθέσεις �αίνε-ται αμέσως η δια��ρά της αντιμε-τώπισης της επι�άνειας απ� τ�υς$ωγρά��υς και απ� τ�υς �αράκτες,καθώς και η αρύτητα π�υ απ�δίδει� καθένας στ� ρ�λ� τ�υ ��ντ�υ καιτων λεπτ�μερειών.

Aλλαγή αισθητικής

H σταδιακή επικράτηση της τε�ν�-λ�γίας των ηλεκτρ�νικών υπ�λ�γι-στών τα επ�μενα �ρ�νια, έ�ερε καιτην ανάλ�γη αλλαγή στην αισθητι-κή. Tα έτ�ιμα μ�τί α, η ευκ�λία στημετα��ρά, τη μεγέθυνση, τις πρ�-σαρμ�γές �ωρίς κ�π� και τις άπει-ρες παραλλαγές π�υ μπ�ρ�ύν να

πρ�κύψ�υν, περι�ρισαν αμετάκλητατη δημι�υργική επέμ αση τ�υ καλ-λιτέ�νη στ� σ�εδιασμ�. Zωγρά��ικαι �αράκτες απ�μακρύνθηκαν πιααπ� αυτή τη διαδικασία, δίν�ντας τηθέση τ�υς σε ικαν�ύς �ειριστές ειδι-κευμένων υπ�λ�γιστών.

Λίγ�ι σ�ετικά Eλληνες καλλιτέ-�νες έσκυψαν με πρ�σήλωση πάνωαπ� τ� γραμματ�σημ� απ� τις αρ�έςτ�υ αιώνα. Στα περισσ�τερα γραμ-ματ�σημα, ακ�μα κι αν πρ�κειται γιααπλές πρ�σαρμ�γές, μπ�ρεί κανείςνα διακρίνει τ� πρ�σωπικ� πλησία-σμα τ�υ κάθε καλλιτέ�νη, είτε στις ί-διες τις γραμμές τ�υ κύρι�υ μ�τί- �υ είτε στη διαπραγμάτευση τ�υ��ντ�υ, ιδίως στα πρώτα �ρ�νια �-ταν τα γραμματ�σημα τυπών�νταν�αλκ�γρα�ικά ή λιθ�γρα�ικά σε μ�-ν��ρωμίες. Oπωσδήπ�τε έ αια πε-ρισσ�τερ� στις ελεύθερες συνθέ-σεις τ�υς, �π�υ τ� πρ�σωπικ� τ�υςστίγμα διακρίνεται αμέσως. Στα έρ-γα αυτά, η δημι�υργικ�τητα συν-δυά$εται με την ευρηματική �ρήσητης ελά�ιστης επι�άνειας και επι- άλλεται με τ� τέλει� σ�έδι�, πετυ-�αίν�ντας απ�λυτα τ� διττ� σκ�π�τ�υς: την πρ� �λή της παγκ�σμι�-τητας της επικ�ινωνίας μέσα απ� έ-να αναγνωρίσιμ�, αλλά και αισθητι-κά τέλει� σύμ �λ�, και την καθιέρω-σή τ�υς σαν εικαστικά πρ�τυπα μεκαλλιτε�νική και �ιλ�τελική α&ία γιατις μεταγενέστερες επ��ές.

Mε έκτακτες συνεργασίες έ� υν ιλ τε�νήσει κατάκαιρ ύς γραμματ�σημα ι εικαστικ ί καλλιτέ�νες:Γιάννης Σ� ρών ς τη σειράτεσσάρων γραμματ σήμωνγια την ελληνική μυθ λ γία- Mέρ ς A΄ (1972). O �αράκηςΛ. Oραν�ς, ένα γραμματ�-σημ για τ ν απ�δημ ελλη-νισμ� (1977). Γιώργης Bαρ-λάμ ς, τ ένα της σειράς γιατην απ κατάσταση της Δη-μ κρατίας στην Eλλάδα(1977) και για τ ν γιατρ� Γε-ώργ. Παπανικ λά υ στην α-ναμνηστική για τις πρ σωπι-κ�τητες (1983). Tάκης Kα-τσ υλίδης, τ μπλ κ-ιγιέγια τ 25 Πανευρωπαϊκ�Πρωτάθλημα Kαλαθ σαίρι-σης (1987), τη σειρά για τ υς Oλυμπιακ ύς Aγώνεςτης Σε ύλ (1988) και τα ανα-μνηστικά για τ υς 16 υς �ειμεριν ύς Oλυμπιαγκ ύςAγώνες (1991). Tριαντάυλ-λ ς Πατρασκίδης, την έκδ -ση για την Eλλάδα - Xώρατων Oλυμπιακών Aγώνων(1989). Δημήτρης Mυταράς,τα παιδικά παι�νίδια (1989)και δύ γραμματ�σημα γιατις επετεί υς και τα γεγ ν�-τα τ υ 1995. Eπετειακή είναικαι η συνεργασία της �αρά-κτριας Bάσως Kατράκη γιατα 10 �ρ�νια τ υ Π λυτε-�νεί υ (1983). Mε τη συνε�ή�ελτίωση των τυπ τε�νικώνμέσων, κατά καιρ ύς έ� υναναπαρα�θεί αυτ ύσια σεγραμματ�σημ έργα νε ελ-λήνων καλλιτε�νών �πως καιέργα της �υ#αντινής τέ�νης: ρητές εικ�νες, τ ι� γρα-ίες, ψηιδωτά.

Tυπ�τε�νικά τ�υ γραμματ�σήμ�υΣ�εδιασμς, �άρα η και εκτυπωτικές μέθ�δ�ι π�υ ε�αρμσθηκαν έως σήμερα

O �ωγρά��ς–αράκτης Γιώργης

Bαρλάμ�ς (γ. 1922), αγαπημέν�ς

μαθητής στην Aνωτάτη Σ�λή Kα-

λών Tενών (1942–1947) και στε-

ν�ς συνεργάτης τ�υ μεγάλ�υ α-

ράκτη και δασκάλ�υ Γιάννη Kε-

�αλλην�ύ επί δεκατέσσερα �λ�-

κληρα ρ�νια, άρισε να �ιλ�τε-

νεί γραμματ�σημα τ� 1961, υπ�-

τρ��ς σπ�υδαστής της τένης

τ�υ γραμματ�σήμ�υ στ� Παρίσι με

δασκάλ�υς τ�υς Gaston L. Prost

(γ. 1881) στην "υλ�γρα�ία και

René Cottet (γ. 1902) στη άρα"η

σε ατσάλι. Eκεί είδε �τι η διδασκα-

λία τ�υ Kε�αλλην�ύ, � �π�ί�ς είε

επιμείνει να συνείσει � μαθητής

τ�υ τις σπ�υδές τ�υ στ� Παρίσι και

τ�υ είε ε"ασ�αλίσει μάλιστα και

ειδική υπ�τρ��ία, πρ��ρί��ντάς

τ�ν για διάδ�� τ�υ στην Aνωτάτη

Σ�λή Kαλών Tενών, ήταν π�λύ

υψηλής στάθμης. Aπεικ�νί��νται:

Πάνω αριστερά: $υλ�γρα�ία σε

�ρθι� "ύλ� (1961) για γραμματ�ση-

μ�· κάτω αριστερά: Γραμματ�σημ�

αναμνηστικής έκδ�σης για την α-

π�κατάσταση της δημ�κρατίας

στην Eλλάδα σε συνδυασμ� με

τ�υς αγώνες τ�υ Π�λυτενεί�υ

τ� έτ�ς 1973 (εκτύπωση ��σετ,

1977). Δε"ιά: Xαλκ�γρα�ία (�"υ-

γρα�ία) τ�υ Γιώργη Bαρλάμ�υ για

τ�ν Γεώργι� Παπανικ�λά�υ (1983)

και Γραμματ�σημ� (αριστερά) ανα-

μνηστικής έκδ�σης για τις πρ�σω-

πικ�τητες (εκτύπωση ��σετ, 1983).

T�υ Δημήτρη Παυλ�π�υλ�υ

Iστ�ρικ�ύ της Tέ�νης

THN ΠPΩTH ν�μ�θετική σκέψηγια έκδ�ση ελληνικ�ύ γραμματ�-σήμ�υ συναντάμε στ� 22� ΦEKτης 2ας I�υνί�υ 1855, �π�υ δημ�-σιεύεται � ν. ΣΠΘ΄ «Περί γραμμα-τ�σήμ�υ», με τ�ν �π�ί� ρυθμί!�-νται λεπτ�μερώς η έκδ�ση και ηκυκλ�#�ρία γραμματ�σήμων στ�ελληνικ� κράτ�ς, η �ργάνωση καιη λειτ�υργία των σ%ετικών υπηρε-σιών και άλλα σ%ετικά !ητήματα.Oμως η ε#αρμ�γή τ�υ ν�μ�υ αυ-τ�ύ και η συνακ�λ�υθη έκδ�σηελληνικ�ύ γραμματ�σήμ�υ ανα-&λήθηκε για έναν %ρ�ν� (απ� 1ηςIαν�υαρί�υ 1856) ε'αιτίας π�λιτι-κών ανα&ρασμών. O ν. Y*H΄ της6ης Mαΐ�υ 1858 θα #έρει νέα ανα-&�λή, �ρί!�ντας �μως και την τε-λευταία πρ�θεσμία της στις 31Δεκεμ&ρί�υ 1859...

Eν τέλει στις 16 Σεπτεμ&ρί�υ1861 δημ�σιεύεται ν�μ�ς π�υ κα-ταργεί τ�ν πρ�ηγ�ύμεν� ΣΠΘ΄ τ�υ1858 και αναδιαρθρώνει τα τηςέκδ�σης και της κυκλ�#�ρίας τωνελληνικών γραμματ�σήμων, μα!ίμε την �ργάνωση και τη λειτ�υρ-γία των υπηρεσιών τ�υς. Παράλ-ληλα, δημ�σιεύεται και τ� απ�10ης Aυγ�ύστ�υ 1861 Bασιλικ�Διάταγμα, στ� �π�ί� καθ�ρί!εται�τι τα ελληνικά γραμματ�σημα θα

τυπών�νται στ� Bασιλικ� Tυπ�-γρα#εί� και �τι μετά την τ�π�θέ-τησή τ�υς πάνω στα επιστ�λ�%αρ-τα θα διαγρά#�νται με ρ�μ&�ειδήστικτή σ#ραγίδα π�υ θα #έρει στ�κέντρ� της τ�ν αριθμ� τ�υ τα%υ-δρ�μικ�ύ γρα#εί�υ απ�στ�λής. Oπαραπάνω ν�μ�ς απέκτησε ισ%ύαπ� την 1η Oκτω&ρί�υ 1861 με τ�απ� 5ης Σεπτεμ&ρί�υ 1861 εκτε-λεστικ� διάταγμα.

Xρωματισμ�ίT� σ%ήμα, τα %ρώματα, �ι δια-

στάσεις και �ι άλλες παράμετρ�ιτ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�σήμ�υπρ�σδι�ρίστηκαν με τ� απ� 8ηςI�υνί�υ 1860 διάταγμα, σύμ#ωναμε τ� �π�ί� τ� σ%ήμα τ�υ ελληνι-κ�ύ γραμματ�σήμ�υ θα είναι επί-μηκες �ρθ�γώνι�, πλάτ�υς 18 καιμήκ�υς 22 %ιλι�στών, ενώ θα #έ-ρει στ� πάνω μέρ�ς τ�υ τις λέ'ειςEΛΛHNIKON ΓPAMMATO-ΣHMONκαι στ� κάτω την α'ία τ�υ με α-ριθμ�. Πρ�&λέπ�νται επτά κλά-σεις, �ι �π�ίες διακρίν�νταν με-τα'ύ τ�υς με δικ� της η καθεμιά%ρώμα (η πρώτη, α'ίας 1 λεπτ�ύ,με μαύρ� %ρώμα· η δεύτερη, 2 λε-πτών, με κίτριν�· η τρίτη, 5 λε-πτών με πράσιν�· η τέταρτη, 10λεπτών με κυαν�· η πέμπτη, 20λεπτών, με ιώδες· η έκτη, 40 λε-πτών, με π�ρ#υρ�· η έ&δ�μη, 80λεπτών με %ρυσ�).

Δια�ήμιση τ�υ εργ�στασί�υ γρα�ικών τενών των Aδελ�ών Γ. Aσπιώτη στηνKέρκυρα. T� εργ�στάσι� είε ιδρυθεί τ� 1873 απ� τ�ν Γεράσιμ� Aσπιώτη(1844–1901). T� 1901 τη διεύθυνσή τ�υ πήρε � πρωτ�τ�κ�ς γι�ς τ�υ Γεράσι-μ�υ, Kωνσταντίν�ς Aσπιώτης (1872–1963). Aπ� τ� 1909 μετ�ν�μά�εται «Xρω-μ�τυπ�λιθ�γρα�εί�ν Aδελ�ών Γ. Aσπιώτη» και επεκτείνει τις δραστηρι�τη-τές τ�υ σε εκτυπώσεις π�ικίλων εντύπων, μετα"ύ των �π�ίων και τα γραμμα-τ�σημα. T� 1928 ενώνεται με τ� λιθ�γρα�εί� της Aνωνύμ�υ Eλληνικής Eται-ρείας Kαπν�ύ «K. Πανάς και Σία», τ�υ �π�ί�υ καλλιτενικ�ς διευθυντής ήταν� �ωγρά��ς και σπ�υδαγμέν�ς στ� Παρίσι ρωμ�λιθ�γρά��ς Oθων Περ&�-λαράκης (1887–1974). T� νέ� συνεταιρικ� εργ�στάσι� γρα�ικών τενών, ηAνώνυμ�ς Eταιρεία «Γρα�ικαί Tέναι Aσπιώτη–EΛKA (=Eταιρεία Λιθ�γρα�ίαςκαι Kυτι�π�ιίας Aθηνών)», εδρεύει στην Aθήνα, στην �δ� Φιλαδελ�είας. T�1938 μετα�έρεται στη λεω��ρ� B�υλιαγμένης και με επικε�αλής απ� τ�1934 τ�ν &ι�μήαν� &ω"ιτών Λιάκ� Hλι�π�υλ� (1903–1966), αλλά περισσ�τε-ρ� με τη δυναμική παρ�υσία της συ�ύγ�υ τ�υ Nίνας Παπα�α�ειρ�-π�ύλ�υ–Hλι�π�ύλ�υ (1908–1985), η εταιρεία δεσπ��ει στις γρα�ικές τένεςτων Bαλκανίων.

O Aλμπέρ Mπαρ (1818–1878), Γάλλ�ς �ωγρά-��ς και αράκτης, σεδίασε τ� 1861 τ� πρώ-

τ� ελληνικ� γραμματ�σημ� ύστερα απ�παραγγελία τ�υ ελληνικ�ύ κράτ�υς.

Πρ�κειται για τη Mεγάλη Kε�αλή τ�υEρμή (επτά κλάσεις, 1–80 λεπτά) π�υκυκλ��ρησε την 1η Oκτ. 1861. H ε-

κτύπωση έγινε με τη λεγ�μενη«σκληρή μέθ�δ�» και ρήση «μεταλ-λικών ρωμάτων» στ� τυπ�γρα�εί�

Ernest Meyer στ� Παρίσι. H λεπτή ά-ρα"η και η επιμελημένη εκτύπωση α-

νέδει"αν αυτή την έκδ�ση, τη λεγ�με-νη και «παρισινή», στις πρώτες θέσεις

τ�υ διεθν�ύς κλασικ�ύ �ιλ�τελισμ�ύ.T� σέδι� τ�υ Mπαρ απ�τέλεσε τη &άση

�λων των μετέπειτα εκδ�σεων, α��ύ ηMεγάλη Kε�αλή τ�υ Eρμή κυκλ��ρησε α-

π� τα Eλληνικά Tαυδρ�μεία για 25 ρ�νια. Συνέεια στην 22η σελίδα

Oι %ρωματισμ�ί αυτ�ί τρ�π�π�ι-ήθηκαν με νέ� διάταγμα στις 24Aυγ�ύστ�υ 1860, τ� �π�ί� καθ�ρι-σε τα ε'ής %ρώματα: για την πρώτηκλάση, α'ίας 1 λεπτ�ύ, κασταν�%ρώμα· για τη δεύτερη, 2 λεπτών,κίτριν�· για την τρίτη, 5 λεπτών,πράσιν�· για την τέταρτη, 10 λε-πτών, %ρυσ�· για την πέμπτη 20 λε-πτών, κυαν�· για την έκτη, 40 λε-πτών, ιώδες· για την έ&δ�μη, 80λεπτών, π�ρ#υρ�.

T� πρώτ�γραμματσημ�

T� πρώτ� ελληνικ� γραμματ�-σημ� %αράκτηκε ως %αλκ�γρα#ίαμε καλέμι (burin) απ� τ�ν Γάλλ�%αράκτη και μεταλλι�γρά#�, γε-νικ� %αράκτη τ�υ N�μισματ�κ�-πεί�υ τ�υ Παρισι�ύ Albert–DesiréBarre (1818-1878), μαθητή τ�υπατέρα τ�υ, επίσης %αράκτη, με-ταλλι�γρά#�υ και γενικ�ύ %αρά-κτη τ�υ N�μισματ�κ�πεί�υ τ�υΠαρισι�ύ, Jacques–Jean Barre(1793-1855), καθώς και τ�υ !ω-γρά#�υ Paul Delaroche. Xαρά-κτηκε μία %αλύ&δινη μήτρα, απ�την �π�ία δημι�υργήθηκαν 150%άλκινα έκτυπα για καθεμιά κλά-ση. Aυτά ενώθηκαν τ� ένα με τ�άλλ� και πρ�έκυψαν επτά τυπ�-γρα#ικές πλάκες – μία για κάθεκλάση.

O A.–D. Barre εί%ε σ%εδιάσει και%αρά'ει τ� 1848 τ� πρώτ� γαλλικ�γραμματ�σημ� με τ� κε#άλι τηςΔήμητρας, τ� �π�ί� εκδ�θηκε τ�1849. T�υτ� τ� γραμματ�σημ�πήρε ως πρ�τυπ� και για τ� ελλη-νικ�, σ%εδιά!�ντας και %αρά!�-ντας αντί τ�υ κε#αλι�ύ της Δήμη-τρα τ� κε#άλι τ�υ Eρμή (Παρισινήέκδ�ση). T� γραμματ�σημ� τυπώ-θηκε στ� τυπ�γρα#εί� τ�υ ErnestMeyer, παρ�τι �ρισμέν�ι υπ�στή-ρι!αν �τι τυπώθηκε στ� τυπ�γρα-#εί� τ�υ Hulot, διευθυντή τ�υN�μισματ�κ�πεί�υ τ�υ Παρισι�ύ,πράγμα π�υ απ�δεί%τηκε εσ#αλ-μέν�, α#�ύ τ�ν I�ύνι� τ�υ 1929 �εμπειρ�γνώμων των ελληνικώνγραμματ�σήμων N. Γαράς &ρήκεστ� Παρίσι #ύλλα της πρώτης έκ-δ�σης τ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�-σήμ�υ, π�υ κρατ�ύσε στην κατ�-%ή της η εγγ�νή τ�υ Barre και τα�π�ία εί%αν στ� περιθώρι� την ε-πιγρα#ή: «Typographie ErnestMeyer, rue de Vermeuil 22, àParis».

Mετά τ� BΔ της 10ης Aυγ�ύ-στ�υ 1861 η πλάκα των 150 γραμ-ματ�σήμων μετα#έρθηκε τ� 1861στην Aθήνα, �π�υ τυπώθηκε στ�Bασιλικ� Tυπ�γρα#εί� και εκδ�-θηκε τ�ν Oκτώ&ρι� τ�υ %ρ�ν�υαυτ�ύ δ�κιμαστική σειρά με ελατ-τώματα στα %ρώματα και στ�υς α-ριθμ�ύς ελέγ%�υ («Kακέκτυ-π�ς»), α#�ύ �ι Eλληνες τυπ�γρά-#�ι πρ�σπαθ�ύσαν να μάθ�υντην εκτύπωση γραμματ�σήμων.T�ν Δεκέμ&ρι� τ�υ 1861 κυκλ�-#�ρησε η «Eπιμελημένη» Aθηναϊ-κή έκδ�ση τ�υ γραμματ�σήμ�υ.O τύπ�ς τ�υ πλέ�ν υπήρ'ε ενιαί-�ς για �λες τις κλάσεις και κυκλ�-#�ρήθηκε μέ%ρι τ� 1886. Στις ε-

γρα#ικά και λιθ�γρα#ικά στ� ερ-γ�στάσι� γρα#ικών τε%νών«Perkins, Bacon & Co.» τ�υ Λ�νδί-ν�υ –μ�λ�ν�τι αρ%ικώς η %άρα'ηκαι �ι μήτρες ανατέθηκαν στ� αγ-γλ�αμερικανικ� εργ�στάσι� γρα-#ικών τε%νών «The JohnstonianEngraving Co»– σε %αρτί με υδα-τ�σημ� π�υ παρ�υσιά!ει στέμμαπάνω απ� τα γράμματα E.T. H επι-λ�γή της λιθ�γρα#ίας, τε%νικήςνε�τερης, τ�υ 19�υ αιώνα, ε'α-σ#άλι!ε μεγαλύτερη �ικ�ν�μίακαι αντ�%ή στην εκτύπωση γραμ-ματ�σήμων.

Tέταρτ� %ρ�ν�λ�γικά ελληνικ�γραμματ�σημ� έρ%εται η σειράτεσσάρων τύπων: τ�υ Eρμ�ύ Πε-τασ�#�ρ�υ, τ�υ Eρμ�ύ Yπ�δε�-μέν�υ, της Iριδ�ς, και τ�υ Eρμ�ύμε τ�ν Aρκάδα (1911–1927), 16 και18 κλάσεων, η �π�ία %αρά%τηκε α-π� τ�ν Aγγλ� %αράκτη ThomasMacdonald, ενώ τυπώθηκε απ�την Aνώνυμη Eλληνική EταιρείαΓρα#ικών Tε%νών «Aδελ#�ί Γ.Aσπιώτη» στην Kέρκυρα, τ�ν πρώ-τ� %ρ�ν� %αλκ�γρα#ικά και κατ�-πιν λιθ�γρα#ικά. H σειρά αυτήστάθηκε και η πρώτη π�υ τυπώθη-κε %αλκ�γρα#ικά στην Eλλάδα. T�1924 δύ� νέα περιστρ�#ικά πιε-στήρια εγκαταστάθηκαν στ� ερ-γ�στάσι� της Aνώνυμης Eλληνι-κής Eταιρείας Γρα#ικών Tε%νών«Aδελ#�ί Γ. Aσπιώτη, στην Kέρ-κυρα. Λίγ� αργ�τερα συνή#θη ει-δική συμ#ωνία με τ� εργ�στάσι�γρα#ικών τε%νών τ�υ Λ�νδίν�υ«Thomas De La Rue & Co. Ltd.»για την εγκατάσταση δύ� κυλιν-δρικών πιεστηρίων και την έλευσηειδικ�ύ Aγγλ�υ τε%νίτη τυπ�γρά-#�υ, � �π�ί�ς θα έδει%νε τη μέθ�-δ� της απευθείας %αλκ�γρα#ικήςεκτύπωσης (direct plate printingprocess) σε Eλληνες συναδέλ-#�υς τ�υ π�υ δ�ύλευαν στ� ερ-γ�στάσι� της Kέρκυρας.

Πέμπτ� %ρ�ν�λ�γικά ελληνικ�γραμματ�σημ� δεν μπ�ρεί να θε-ωρηθεί η σειρά τεσσάρων τύπωντ�υ 1926, γνωστή ως έκδ�ση «Aε-ρ�εσπρέσσ�» («Παταγ�νία»),πρ�ϊ�ν μάλλ�ν κερδ�σκ�πίαςτης ιταλικής εταιρείας «Aeroesp-resso Italiana», α#�ύ είναι ένση-μ�, %ωρίς καμιά τα%υδρ�μική ι-σ%ύ, π�υ τ�π�θετ�ύσαν πάνω σεαντικείμενα π�υ τα%υδρ�μ�ύ-νταν, έ#εραν αερ�π�ρικ� γραμ-ματ�σημ� και τα'ίδευαν αερ�π�-ρικώς μέσω της Παγκ�σμιας Tα-%υδρ�μικής Eνωσης με κάθε αε-ρ�π�ρική γραμμή π�υ θα ε'υπη-ρετ�ύσε τ�ν πρ��ρισμ� τ�υς.Πρ�κειται για αερ�π�ρικές παρα-στάσεις, σ%εδιασμένες και απ�Eλληνες καλλιτέ%νες, �πως � !ω-γρά#�ς Στρατής Γα&αλάς(1887–1965), σαν ανάλα#ρες υδα-τ�γρα#ικές συνθέσεις, π�υ τυπώ-θηκαν λιθ�γρα#ικά στ� εργ�στά-σι� Litho in Milan τ�υ Mιλάν�υ.

Eτσι τ� 1927 η Aνώνυμη Eλληνι-κή Eταιρεία Γρα#ικών Tε%νών«Aδελ#�ί Γ. Aσπιώτη» στην Kέρ-κυρα τύπωσε τ� πέμπτ� %ρ�ν�λ�-γικά ελληνικ� γραμματ�σημ�, σει-ρά 14 κλάσεων, με εννέα τύπ�υς

Hλεκτρ�νικ� πιεστήρι� αλκ�γρα�ίας για εκτύπωση γραμματ�σήμων στ� ερ-γ�στάσι� γρα�ικών τενών της Aνώνυμης Eταιρείας Aσπιώτη–EΛKA (�ωτ.:Παναγιώτη Kατη��ρη, «O άρτης και αι γρα�ικαί τέναι», Aθήνα 1965). Eνααπ� τα πρώτα και μεγαλύτερα των Bαλκανίων στ�ν τ�μέα των γρα�ικών τε-νών, τ� εργ�στάσι� αυτ�, τ�υ �π�ί�υ καλλιτενικ�ς σύμ&�υλ�ς υπήρ"ε �αράκτης A. Tάσσ�ς απ� τ� 1948 ώς τ� 1967, τύπωνε κατ’ απ�κλειστικ�τητατα ελληνικά γραμματ�σημα μέρι τ� 1987, ενώ τρ��δ�τ�ύσε επίσης διε-θνώς την αγ�ρά γραμματ�σήμ�υ, �τάν�ντας ακ�μη και σε ώρες της A�ρι-κής (Aιθι�πία, Nιγηρία κ.ά.).

πτά κλάσεις τ�υ πρ�στέθηκαν τ�1875 και άλλες δύ�, των 30 καιτων 60 λεπτών.

Πρ�π�λεμικές εκδσεις

Tη Mεγάλη Kε#αλή τ�υ Eρμ�ύακ�λ�ύθησε η %αλκ�γρα#ημένηπάλι Mικρή Kε#αλή τ�υ Eρμ�ύ(1886–1900), σε σειρά 9 κλάσεωνενιαί�υ τύπ�υ, η �π�ία τυπώθηκε

ώς τ� 1889 σε εργ�στάσι� γρα#ι-κών τε%νών τ�υ Bελγί�υ και απ�τ�τε τσιγκ�γρα#ικά στ� Bασιλικ�Tυπ�γρα#εί� της Aθήνας.

T� τρίτ� %ρ�ν�λ�γικά ελληνικ�γραμματ�σημ� στάθηκε η σειράτ�υ Iπταμέν�υ Eρμ�ύ(1901–1910), 14 κλάσεων, με τρειςτύπ�υς γραμματ�σήμων π�υ α-πεικ�νί!�υν τ�ν αγγελια#�ρ�Eρμή και π�υ τυπώθηκαν %αλκ�-

γραμματ�σήμων (ελληνικά τ�πίακαι τ�πικές ενδυμασίες), σ%εδια-σμένων απ� τ�υς !ωγρά#�υς Γε-ώργι� Iακω&ίδη (1853–1932) καιΠαύλ� Mαθι�π�υλ� (1876–1966).Tα γραμματ�σημα αυτά τυπώθη-καν %αλκ�γρα#ικά απ� πλάκεςπ�υ εί%αν %αρα%τεί στ� Λ�νδίν�,στo εργ�στάσι� γρα#ικών τε%νώντ�υ Thomas Macdonald.

H επ�μενη σειρά, 3 κλάσεων με-γάλων α'ιών (50, 75 και 100 δρα%-μών), εκδ�θηκε τ� 1933 πρ�κειμέ-ν�υ να διευκ�λυνθ�ύν �σ�ι τα%υ-δρ�μ�ύσαν %ρηματ�γρα#α ή άλλαείδη μεγάλ�υ �γκ�υ, &άρ�υς ή α-'ίας, για τα �π�ία %ρειά!�ντανπ�λλά τα%υδρ�μικά τέλη. Tαγραμματ�σημα τυπώθηκαν %αλ-κ�γρα#ικά με δύ� %ρώματα στ�εργ�στάσι� γρα#ικών τε%νών τηςAνώνυμης Eταιρείας Aσπιώτη –EΛKA στην Aθήνα, ενώ �ι πλάκεςεί%αν κατασκευαστεί στ� λ�νδρέ-!ικ� εργ�στάσι� γρα#ικών τε%νώντ�υ Thomas Macdonald. Aπεικ�νί-!�νται, κατά σειρά α'ίας, η πρ�τ�-μή τ�υ αρ%ηγ�ύ τ�υ ελληνικ�ύστ�λ�υ στις ναυμα%ίες τ�υ 1912-1913, ναυάρ%�υ Παύλ�υ K�υντ�υ-ριώτη με #�ντ� τη ναυαρ%ίδα τ�υ«Γ. A&έρω#», μία γυναικεία μ�ρ-#ή π�υ πρ�σωπ�π�ιεί τη Δημ�-κρατία και η πρ�τ�μή τ�υ E#ή&�υτ�υ Mαραθών�ς.

T� 1935 εκδ�θηκε η σειρά μεμυθ�λ�γικές παραστάσεις π�υσ%εδίασε � !ωγρά#�ς και καθηγη-τής της AΣKT Δημήτρι�ς Mπισκί-νης (1891-1947), 9 κλάσεων π�υτυπώθηκε %αλκ�γρα#ικά στ� ερ-γαστήρι� γρα#ικών τε%νών τηςAνώνυμης Eταιρείας Aσπιώ-τη–EΛKA στην Kέρκυρα, με πλά-κες π�υ εί%αν κατασκευαστεί στ�εργ�στάσι� γρα#ικών τε%νών τ�υThomas Macdonald, στ� Λ�νδίν�.

T� 1937 &γήκε η σημαντική σει-ρά με θέματα απ� γεγ�ν�τα τηςμακραίωνης ελληνικής ιστ�ρίας,παρμένα απ� τ�ι%�γρα#ίες, γλυ-πτά και πίνακες !ωγρα#ικής, 13κλάσεων, π�υ τυπώθηκε %αλκ�-γρα#ικά–λιθ�γρα#ικά και %αλκ�-γρα#ικά στ� εργ�στάσι� γρα#ι-κών τε%νών της Aνώνυμης Eται-ρείας Aσπιώτη–EΛKA στην Aθήνα,με τις %αλκ�γρα#ικές πλάκες κα-τασκευασμένες στ� εργ�στάσι�γρα#ικών τε%νών τ�υ Λ�νδίν�υ«Thomas de la Rue & Co. Ltd.».

Mεταπ�λεμικά

Tην ανανέωση στ�ν τρ�π� εκτύ-πωσης των ελληνικών γραμματ�-σήμων έ#ερε � %αράκτης A. Tάσ-σ�ς (1914-1985) � �π�ί�ς απ� τ�1948 εί%ε αναλά&ει καλλιτε%νικ�ςσύμ&�υλ�ς τ�υ εργ�στασί�υ γρα-#ικών τε%νών της Aνώνυμης Eται-ρείας Aσπιώτη–EΛKA στην Aθήνα.T� 1954, σ%εδίασε και τύπωσε %αλ-κ�γρα#ικά τα πρώτα τ�υ γραμμα-τ�σημα τριών κλάσεων, αναμνη-στική έκδ�ση για την πέμπτη επέ-τει� της ίδρυσης τ�υ NATO. Oιπλάκες των γραμματ�σήμων εί%ανκατασκευαστεί στ� εργ�στάσι�«Thomas de la Rue & Co. Ltd.» τ�υΛ�νδίν�υ.

A'ι�π�ιώντας τις μεθ�δ�υς της'υλ�γρα#ίας και της λιθ�γρα#ίας,τ� 1957 � Tάσσ�ς σ%εδίασε, ανέλυ-σε %ρωματικά και τύπωσε την ανα-μνηστική έκδ�ση για την EλληνικήEμπ�ρική Nαυτιλία, στην �π�ίαδια#αίνεται η �#ειλή τ�υ στ�ν δά-σκαλ� τ�υ Γιάννη Kε#αλλην�(1894 – 1957). Πρέπει να σημειωθεί&έ&αια εδώ �τι � μεγάλ�ς Eλληνας%αράκτης και καθηγητής της Xα-ρακτικής στην AΣKT Γιάννης Kε-#αλλην�ς εί%ε ήδη εκθέσει τ�1938 στην Πανελλήνι� EκθεσηΠρωτ�τύπ�υ Xαρακτικής, π�υ �ρ-γανώθηκε απ� την Oμάδα Eλλή-

νων Zωγρά#ων–%αρακτών και έγι-νε στη Στέγη Γραμμάτων και Tε-%νών της Aθήνας, 'υλ�γρα#ία μετ�ν τίτλ� «Γραμματ�σημ�». O ί-δι�ς σ%εδίασε τέσσερις σειρέςγραμματ�σήμων, �ι �π�ίες τυπώ-θηκαν %αλκ�γρα#ικά στ� εργ�στά-σι� γρα#ικών τε%νών της Aνώνυ-μης Eταιρείας Aσπιώτη–EΛKA καιπαραμέν�υν έως σήμερα αρι-στ�υργηματικά επιτεύγματα τηςτέ%νης και της τε%νικής τ�υ γραμ-ματ�σήμ�υ, πράγματι κλασικά.

Π�λύ�ρωμη εκτύπωση

Tα %ρώματα στα γραμματ�σηματης Eλληνικής Eμπ�ρικής Nαυτι-λίας μπήκαν με τη μέθ�δ� της �#-σετ, μέθ�δ�ς π�υ ε#αρμ�στηκεγια πρώτη #�ρά τ�τε, τ� 1957,στην εκτύπωση ελληνικών γραμ-ματ�σήμων. H ιδι�τυπία της π�λύ-%ρωμης εκτύπωσης π�υ πέτυ%ε �Tάσσ�ς στα γραμματ�σημά τ�υ,μελετώντας τη λαϊκ�&υ!αντινή!ωγρα#ική (�πως #αίνεται σταστρώματα επίπεδων %ρωμάτων,τα τ�νισμένα σκ�ύρα τμήματα, τα«#ώτα») και συνεργα!�μεν�ς μετ�υς !ωγρά#�υς – %αράκτες TάκηKατσ�υλίδη (γ. 1933) και Πανα-γιώτη Γρά&&αλ� (γ. 1933) μέ%ρι τ�1966, �π�τε σ%εδίασε τ� τελευ-ταί� τ�υ γραμματ�σημ�, την ανα-μνηστική έκδ�ση για τ� διεθνές έ-τ�ς τ�υρισμ�ύ, έγκειται στη μη%ρήση πυκν�ύ �μ�ι�τυπικ�ύπλέγματ�ς (ράστερ), ενώ υπ�λ�γι-!ε και πρ�έ&λεπε τις αλλ�ιώσειςτης σμίκρυνσης. Στην αρ%ή �λα τα%ρώματα τυπών�νταν επίπεδα(πλακάτα), %ωρίς τ�νικές δια&αθ-μίσεις· αργ�τερα, με τη συμμετ�-%ή τ�υ Παναγιώτη Γρά&&αλ�υ,πρ�στέθηκαν και τ�νικές δια&αθ-μίσεις, πρώτα με γραμμές ή κ�υκ-κίδες και κατ�πιν με ράστερ. Kά-π�τε, σε περιπτώσεις εκτύπωσης!ωγρα#ικών πινάκων για γραμμα-τ�σημα, έ#ταναν να τυπών�νταιμέ%ρι 11 –πλακάτα κυρίως– %ρώ-ματα, �ι αναλυτικ�ί δια%ωρισμ�ίτων �π�ίων γίν�νταν με τ� %έρι α-

π� τις μακέτες των γραμματ�σή-μων!

O Tάσσ�ς σ%εδίασε απ� τ� 1962και μέ%ρι τ� 1984 τα γραμματ�ση-μα τ�υ Kυπριακ�ύ Kράτ�υς για τ�τα%υδρ�μεί� της ανε'άρτητης Kυ-πριακής Δημ�κρατίας, π�υ 'εκίνη-σε να λειτ�υργεί τ�ν Aύγ�υστ�τ�υ 1960, μετά την κατάργηση τ�υαπ�ικιακ�ύ αγγλικ�ύ. Aνάμεσα στακυπριακά γραμματ�σημα τ�υ Tάσ-σ�υ διακρίνεται η τ�υριστική σειράτ�υ 1971, η �π�ία τυπώθηκε με �#-σετ στ� εργ�στάσι� γρα#ικών τε-%νών της Aνώνυμης EταιρείαςAσπιώτη–EΛKA.

Aπ� τ� 1968 τη σ%εδίαση, και ε-νί�τε την πρ�σαρμ�γή των σ%ε-δίων των ελληνικών γραμματ�σή-μων –π�υ απ� τ� 1983, εκτ�ς απ�τ� εργ�στάσι� γρα#ικών τε%νώντης Aνώνυμης Eταιρείας Aσπιώ-τη–EΛKA, τυπών�νται και στα ερ-γ�στάσια γρα#ικών τε%νών τωνAλέκ�υ Mατσ�ύκη και M. A. M�ά-τσ�υ, στην Aθήνα,– αναλαμ&άνεικυρίως � Παναγιώτης Γρά&&αλ�ς,� �π�ί�ς #έρνει στ� ελληνικ�γραμματ�σημα πι� ευ#άνταστ�υςσυνδυασμ�ύς εικ�νων, πέραν τηςαμιγ�ύς %αρακτικής.

Mέ%ρι τ� 1974 τ� %αρτί εκτύπω-σης των ελληνικών γραμματ�σή-μων ήταν %ειρ�π�ίητ�, απ� κ�υρέ-λια· τα επ�μενα και μέ%ρι τις μέρεςμας %ρησιμ�π�ιείται επι%ρισμέν�%αρτί (couché), τ� �π�ί� επιτρέπεικαθαρ�τερη και εντ�ν�τερη εκτύ-πωση στις τετρα%ρωμίες και τις ε-'α%ρωμίες.

Aπ� αισθητικής απ�ψεως, τέλ�ς,σήμερα τα ελληνικά γραμματ�ση-μα, τυπ�τε%νικά, με τη %ρήση καιτης #ωτ�γρα#ίας, έ%�υν μπει σεάλλη τρ�%ιά.

Bι�λι�γραία Tρύ�ων�ς Kωνσταντινίδ�υ,«Mελέτη επί τ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�σή-μ�υ» (και γαλλικά), «Eλληνική Φιλ�τελι-κή Eταιρεία», Aθήνα 1933.

Eλληνική Φιλ�τελική Eταιρεία, «Γραμματ�-σημα. Φιλ�τέλεια». «Mεγάλη EλληνικήEγκυκλ�παιδεία» τ. I΄ (Eλλάς), 1934, σ.191-200.

«Aσπιώτη - EΛKA. Γρα�ικαί Tέ�ναι 1873-1973», εισαγωγικ� κείμεν� A. Tάσσ�ς, ι-στ�ρικ� α�ήγημα Φραντ"ής Φραντ"ισκά-κης, Aθήνα 1973.

Παναγιώτη Γρά$$αλ�υ, «H αισθητική τ�υγραμματ�σήμ�υ. Διδάγματα απ� την πεί-ρα είκ�σι πέντε �ρ�νων», περ. «Zυγ�ς» τ�.46, 1981, σ. 70-73.

Mανώλη I. Bιθυν�ύ, «Eισαγωγή στην Tε�ν�-λ�γία των Eκτυπώσεων» 2τ., «Tε�ν�λ�γι-κ� Eκπαιδευτικ� Iδρυμα Aθήνας - Σ��λήΓρα�ικών Tε�νών και Kαλλιτε�νικώνΣπ�υδών», Aθήνα 1993.

Δημήτρη Παυλ�π�υλ�υ, «Xαρακτική - Γρα-�ικές Tέ�νες. Iστ�ρία - Tε�νικές - Mέθ�-δ�ι», Eταιρεία Eικαστικών Tε�νών «A.Tάσσ�ς», Aθήνα 1995.

«Eρμής ’98. Γραμματ�σημα Eλλάδ�ς 1861-1997, Kύπρ�υ 1880-1997 και τα�υδρ�μικήιστ�ρία», «Φιλ�τελικ�ς Eρμής», E.Π.E.Aθήνα 1997.

Δημήτρη Παυλ�π�υλ�υ, «Eνα λιθ�γρα�εί�π�υ “τύπωσε” ιστ�ρία...», «H Kαθημερι-νή», ένθετ� «7 Hμέρες», α�ιέρωμα στη«Λαϊκή Eικ�ν�γρα�ία», επιμ. Kωστή Bα-τικιώτη - Kωστή Γι�ύργ�υ, 17 Mαΐ�υ1998, σ. 18.

Παναγιώτη Γρά$$αλ�υ, «Φιλ�τε�νώνταςγραμματ�σημα. O Tάσσ�ς επηρέασε κα-θ�ριστικά την αισθητική π�ρεία των ελλη-νικών γραμματ�σήμων», «H Kαθημερι-νή», ένθετ� «7 Hμέρες», α�ιέρωμα στ�ν«A. Tάσσ�», επιμ. Kωστή Λι�ντη, 20 Σε-πτεμ$ρί�υ 1998.

Συνέεια απ� την 21η σελίδα

H "ύλινη πλάκα για τ� γραμ-ματ�σημ� τ�υ Nίκ�υ Kα�α-ντ�άκη (αριστερά), απ� τησειρά της αναμνηστικής έκ-δ�σης για πρ�σωπικ�τητεςκαι τ� γραμματ�σημ� (δε-"ιά) τυπωμέν� με ��σετ τ�1983. H "υλ�γρα�ία είναιέργ� τ�υ A. Tάσσ�υ(33,7X22 εκ., Συλλ�γή Πρ�-δρ�μ�υ Eμ�ιετ��γλ�υ).

Aπ� την τακτική έκδ�ση «T�πία» (1942) με τ�πικές επισημάνσεις: Aγρίνι� καιΛευκάδα των αντάρτικων �μάδων EΛAΣ και EΔEΣ. H σειρά αυτή, γνωστή ως«Kατ�ικά T�πία» (1942–1944), είναι απ� τις περιπτώσεις π�υ εμπρ�ς στ� κά-τω περιθώρι� της �δ�ντωσης διακρίνεται η τυπ�γρα�ική �ίρμα της «Aσπιώ-τη – EΛKA». Tυπώθηκαν με μικτή μέθ�δ� (&αθυτυπίας – λιθ�γρα�ίας) υπ� τηνεπί&λεψη τ�υ καλλιτενικ�ύ συμ&�ύλ�υ τ�υ εργ�στασί�υ, �ωγρά��υ καιρωμ�λιθ�γρά��υ, Oθωνα Περ&�λαράκη (1889–1974) (�ωτ.: συλλ. K.Aνδρ�υλιδάκη).

Tα �ιλ�τελικά περι�δικά π�υ σήμερα κυκλ��ρ�ύν, με συνδρ�μές ή δωρεάν, για τα μέλη των �ιλ�τελικών εταιρειών π�υ τα εκδίδ�υν.

O Φιλ�τελισμς στην EλλάδαΣύλλ�γ�ι, περι�δικά, παρ�υσία στ� ε�ωτερικ� και κυρι�τερ�ι σταθμ�ί έως σήμερα

T�υ Aντώνη Bιρ�ίλη

Γεν. Γραμματέα της Eλληνικής Φιλ�τελικήςOμ�σπ�νδίας

TO ΠPΩTO �ιλ�τελικ� σωματεί� π�υσυστήθηκε στην Eλλάδα ήταν �«Eλληνικ�ς Σύλλ�γ�ς Γραμματ�σή-μων» τ� 1890.

T� πρώτ� Δι�ικητικ� Συμ!�ύλι� α-πετέλεσαν �ι Kάρ�λ�ς Mέρλιν Πρ�ε-δρ�ς, Eλευθέρι�ς K�μνην�ς Aντι-πρ�εδρ�ς, Kωνσταντίν�ς Σ�κ�ληςΓεν. Γραμματέας και Mάρκ�ς Mίν-δλερ Tαμίας. Mέλη τ�υ γνωστ�ί Aθη-ναί�ι, �πως �ι Aδελ��ί Λέων καιKωνσταντίν�ς M. Mελά, Σωτήρι�ς I.Σωτηριάδης, Iωακείμ Γ. K�υρκ�υμέ-λης, Πέτρ�ς T. Δεληγιάννης, Σπυρί-δων H. Δεσπ�τ�π�υλ�ς, Iωάννης K.Iσ$�μα$�ς κ.λπ.

Aπ� την πρώτη εκείνη �ιλ�τελικήσυσσωμάτωση και την έκδ�ση τ�υπρώτ�υ ελληνικ�ύ �ιλ�τελικ�ύ πε-ρι�δικ�ύ τ�ν επ�μεν� $ρ�ν�, κύλησεπ�λύ νερ� στ� αυλάκι.

Mέ$ρι τ� 1940 εί$αν τεθεί �ι �ργα-νωτικές και μελετητικές !άσεις, ι-δρύθηκαν 40 σύλλ�γ�ι και κυκλ��-ρησαν 23 περι�δικά. H Π�λιτεία απ�τ� 1925 τείνει «ευήκ��ν �υς» στα �ι-λ�τελικά αιτήματα και η κρατική π�-λιτική συμπλέει με τις �ιλ�τελικές ε-πιταγές. H παρ�υσία της �ιλ�τελικήςEλλάδ�ς στ� ε%ωτερικ� γίνεται αι-σθητή και σε!αστή.

Kατά τη διάρκεια τ�υ π�λέμ�υ, της%ενικής κατ�$ής και της �ικ�ν�μικήςε%αθλίωσης, � απλ�ς κ�σμ�ς στρά-�ηκε στα γραμματ�σημα ως εσ$άτηελπίδα διάσωσης της περι�υσίας τ�υή για άμεση κερδ�σκ�πία. Kάθε σει-ρά γραμματ�σήμων π�υ ε%έδι%ε τ�Tα$υδρ�μεί� επωλείτ� αμέσως, μεαπ�τέλεσμα η Π�λιτεία να θέσει πε-ρι�ριστικ�ύς �ρ�υς και δελτί� στηναγ�ρά γραμματ�σήμων. Eνας !ασι-κ�ς �ρ�ς ήταν �τι � αγ�ραστής έ-πρεπε να επιδείκνυε ταυτ�τητα μέ-λ�υς �ιλ�τελικ�ύ συλλ�γ�υ. Aυτ� ή-ταν! Kατά $ιλιάδες άρ$ισαν �ι εγγρα-�ές μελών στα υπάρ$�ντα σωματεία,

παράλληλα δε, συστάθηκαν σε πέντε$ρ�νια 15 νέ�ι σύλλ�γ�ι σε �λη τη$ώρα. Eστω και αν μετά τ�ν π�λεμ�τ� πράγμα «%ε��ύσκωσε», � σπ�ρ�ςεί$ε μείνει!

T� παρ�νH μεγάλη ανάπτυ%η άρ$ισε με τη

!ελτίωση τ�υ �ικ�ν�μικ�ύ επιπέ-δ�υ, στη δεκαετία τ�υ ’60. Iδρύθη-καν περισσ�τερα απ� 50 σωματείασε �λη την Eλλάδα και η �ργάνωσημικρής ή μεγάλης εμ!έλειας �ιλ�τε-λικών εκθέσεων έ�ερε τ� γραμμα-τ�σημ� κ�ντά σε διά��ρα κ�ινωνικάστρώματα.

Σήμερα κυκλ��ρ�ύν 5 περι�δικά,η «Φιλ�τέλεια», η «Φιλ�τελική Λέ-σ!�ς» η «Φιλ�τελική H$ώ», τα «Φιλ�-τελικά Nέα» και η «Mα%ιμα�ιλία» καιδύ� πλ�ύσι�ι σε εικ�ν�γρά�ηση καιπληρ��ρίες κατάλ�γ�ι ελληνικώνκαι κυπριακών γραμματ�σήμων, �

κατάλ�γ�ς Bλαστ�ύ και � EPMHΣ.Tα τελευταία $ρ�νια π�λυσέλιδες

πραγματείες (άρθρα και !ι!λία) μεεπιστημ�νικ� εύρ�ς και !άθ�ςπραγματεύ�νται μελετητικά τα ελ-ληνικά γραμματ�σημα και διά��ραθέματα τα$υδρ�μικής ιστ�ρίας καιαπ�σπ�ύν τ� θαυμασμ� %ένων ειδι-κών κατατάσσ�ντας τ�υς Eλληνεςμελετητές σε θαυμαστή διεθνήπρωτ�π�ρία.

H Eλληνική Φιλ�τελική Oμ�σπ�ν-δία με περίπ�υ 40 μέλη Eταιρείες,Eνώσεις, Συνδέσμ�υς και Oμίλ�υςσε διά��ρες π�λεις, $ωριά και νησιάτης $ώρας, απ�τελεί τ� συνδετικ�κρίκ� και εκπρ�σωπεί τη �ιλ�τελικήEλλάδα με επιτυ$ία στ� εσωτερικ�και ε%ωτερικ� στη Διεθνή Φιλ�τελικήOμ�σπ�νδία (FIP). Eκπρ�σωπ�ί τηςκατέ$�υν θέσεις–κλειδιά σε διά��-ρες διεθνείς επιτρ�πές και επτάEλληνες �ιλ�τελιστές έ$�υν ανα-

γνωρισθεί ως διεθνείς κριτές και κα-λ�ύνται περι�δικώς απ� τη FIP νασυμμετέ$�υν σε κριτικές επιτρ�πέςδια��ρων διεθνών εκθέσεων.

Oι Eλληνες συλλέκτες κατέ$�υν ε-%έ$�υσα θέση στη διεθνή �ιλ�τελικήσκηνή και απ�σπ�ύν συνε$ώς $ρυσάμετάλλια σε διεθνείς εκθέσεις τ�υ ε-%ωτερικ�ύ. Mία �μάδα περίπ�υ 50�ιλ�τελιστών εκθετών με ελληνικέςσυλλ�γές απ�τελ�ύν την αι$μή τ�υδ�ρατ�ς.

T� άμεσ� απ�τέλεσμα αυτής τηςδράσης είναι η συνε$ής πρ�!�λήτ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�σήμ�υ καιτ�υ ελληνικ�ύ �ιλ�τελισμ�ύ γενικ�-τερα, στ� διεθνή $ώρ�. Σήμερα υ-πάρ$�υν και δρ�υν ελληνικές �ιλ�-τελικές εταιρείες με π�λυάριθμα μέ-λη π�υ συλλέγ�υν ελληνικά γραμμα-τ�σημα σε Aμερική, Kαναδά, Aγγλία,Oλλανδία, Γερμανία, Aυστραλία και

O �ιλ�τελισμ�ς, γραμματ�σημ��ιλία �πως λεγ�ταν αρ�ικά, άρ�ισε σταδιακά να απ�κτά �παδ�ύς σε �λα τα μεγάλα αστικά κέντρα. Στη �ωτ�γρα�ία, τευ�ίδι� με λεπτ�μερείς πληρ��ρίες γύρω απ� τ� γραμματ�σημ�. Eκδ�θηκε στη Λάρισα τ� 1915. O ένας εκ των συντακτών, � Θρασύ��υλ�ς Γ. Mακρής, διατηρ�ύσε στην π�λη της Λάρισας μα#ί με τ�ν αδελ�� τ�υ �ι�λι��αρτ�πωλεί� και καλλιτε�νικ� τυπ�γρα�εί�. Oμως � Mακρής σε άλλ�ν τ�μέα διακρίθηκε. Eίναι ένας απ� τ�υς κ�ρυ�αί�υς παλαι�ύς δημ�σι�γρά��υς της Θεσσαλίας. Iδρυτής (1896) και εκδ�της της «Mικράς E�ημερίδ�ς», της �π�ίας η ιστ�ρία είναι συνυ�ασμένη με την κ�ινωνική, π�λιτική και πνευματική ε$έλι$η της Λάρισας για τριάντα περίπ�υ �ρ�νια. Aπ� τις α$ι�λ�γ�τερες επαρ�ιακές ε�ημερίδες της επ��ής, � τίτλ�ς «Mικρά» αντιστ�ι�εί στ� σ�ήμα της(0,16x0,12). Kυκλ��ρ�ύσε κάθε Kυριακή και αργ�τερα, ταγμένη στ� πλευρ� τ�υ Bενι#έλ�υ, άλλα$ε σ�ήμα (4�) και έγινε καθημερινή απ�γευματινή (�ωτ.: αρ�εί� M. Kωνσταντίνη). Σε δια�ημιστικ� πλαίσι� μέσα στ� κείμεν� δια�ά#�υμε την ε$ής κατα�ώριση: «200 – 250 �ιλιάδες γραμματ�σημα διέρ��νται κατ’ έτ�ς εκ τ�υ Γρα�εί�υ της “Mικράς” και καταρτι#�μενα εις σειράς απ�στέλλ�νται εις Eυρώπην». Eπίσης αλλ�ύ, «Aγ�ρά#�μεν �ιασδήπ�τε εθνικ�τητας και �ιασδήπ�τε π�σ�τητας μετα�ειρισμένα γραμματ�σημα. Aπ�τείνεσθε: “MIKPAN” ε�ημερίδα Λάρισσαν».

Kύπρ�, �ι �π�ίες εκδίδ�υν και α%ι�-λ�γα περι�δικά.

H !αθύτερη �μως �υσία της επιτυ-$ημένης μέ$ρι σήμερα πρ�!�λήςτ�υ ελληνικ�ύ �ιλ�τελισμ�ύ στ� ε-%ωτερικ� είναι τ� αδιαμ�ισ!ήτητ�γεγ�ν�ς �τι �ι %έν�ι �ίλ�ι τ�υ ελλη-νικ�ύ γραμματ�σήμ�υ, συνηθέσταταμε πνευματικ� και �ικ�ν�μικ� επίπε-δ� ανώτερ� τ�υ μέσ�υ, απ�τελ�ύνστη $ώρα μας διαμ�ρ�ωτές γνώμης.H αγάπη τ�υς για τ� ελληνικ� γραμ-ματ�σημ� και η ευαισθητ�π�ίησήτ�υς σε �,τι ελληνικ�, επιδρά �πωσ-δήπ�τε θετικά και σε εθνικά μας θέ-ματα (Kυπριακ� κ.λπ.).

Στην Eλλάδα ένας αιώνας �ιλ�τε-λικής δράσης έδωσε την ευκαιρίαστην ελληνική κ�ινωνία να απ�δε-$θεί τη συλλ�γή γραμματ�σήμων ωςμία ασ$�λία π�υ δεν ανήκει μ�ν�στην παιδική ηλικία.

Σήμερα η απή$ηση της συλλ�γήςγραμματ�σήμων απέ$ει ακ�μη απ�τα επιθυμητά επίπεδα.

Oι πρ�σπάθειες τ�υ �ργανωμέν�υ�ιλ�τελισμ�ύ τα τελευταία $ρ�νια α-πέ�εραν καρπ�ύς και πρώτη η T�πι-κή Aυτ�δι�ίκηση άρ$ισε να καταν�είτ� π�λιτιστικ� ��ελ�ς απ� τη διάδ�-ση τ�υ �ιλ�τελισμ�ύ. Oλ� και περισ-σ�τερ�ι δήμ�ι πλέ�ν !�ηθ�ύν καισυνεργά*�νται με �ιλ�τελικά σωμα-τεία και �ιλ�τελιστές για την �ργά-νωση εκθέσεων και δια��ρων �ιλ�-τελικών εκδηλώσεων π�υ πρ�σελκύ-�υν πλήθ�ς κ�σμ�υ και κυρίως μα-θητών.

H �ιλ�τελική έρευνα και μελέτη,παρά τ� υψηλ� επιστημ�νικ� κύρ�ςπ�υ διαθέτει, δυστυ$ώς δεν έ$ει α-ναγνωρισθεί απ� την ακαδημαϊκήκ�ιν�τητα π�υ την αγν�εί επειδή δεντη γνωρί*ει. H Π�λιτεία, επίσης, α-γν�εί την �ιλ�τελιστή και τις πρ�-σπάθειές τ�υ για την πρ�!�λή μιαςάλλης π�λιτιστικής Eλλάδας στ� ε-σωτερικ� και τ� ε%ωτερικ�, σε αντί-θεση με άλλες $ώρες �π�υ �ιλ�τελι-στές κύρ�υς απ�λαμ!άν�υν τιμέςκαι ηθικές αμ�ι!ές δι�τι αναγνωρί*ε-ται η πρ�σ��ρά τ�υς στην πρ�!�λήτης $ώρας και στη διάσωση της π�λι-τιστικής της κληρ�ν�μιάς.

T� μέλλ�ν

Tα αιτήματα των Eλλήνων �ιλ�τε-λιστών σήμερα είναι:

1) H ανάγκη παρ�$ής δωρεάν στέ-γης για την άσκηση των δραστηρι�-τήτων τ�υς.

Tα �ιλ�τελικά σωματεία είναι �ι�λέ!ες διάδ�σης τ�υ �ιλ�τελισμ�ύ.Mε πενι$ρή �ικ�ν�μική επι�άνεια,$ωρίς μ�νιμη στέγη και ε%�ντωτικ�εν�ίκι�, η πρ�σπάθεια επι!ίωσης κα-ταλήγει να είναι ηρωική. H T�πικήAυτ�δι�ίκηση θα μπ�ρ�ύσε να δια-θέσει δωρεάν τ�υς κατάλληλ�υς $ώ-ρ�υς στέγασης και να καρπωθεί τ�παραγ�μεν� π�λιτιστικ� έργ�, ιδιαί-τερα στις μικρές κ�ινωνίες.

2. H σύσταση τ�υ Oργανισμ�ύAνάπτυ%ης τ�υ Φιλ�τελισμ�ύ, σταπρ�τυπα δια��ρων �ργανισμών π�υλειτ�υργ�ύν με επιτυ$ία στην Eυρώ-πη. O Oργανισμ�ς θα έ$ει επιτελικ�έργ� $αράσσ�ντας στρατηγικές καιεπιλέγ�ντας τακτικές για την πρ�ώ-

θηση τ�υ ελληνικ�ύ γραμματ�σήμ�υστ� εσωτερικ� και τ� ε%ωτερικ�, με$ρηματ�δ�τηση τ�πικών και εθνικώνεκθέσεων, εκδ�σεις !ι!λίων και με-λετών, δια�ημιστικές καμπάνιεςκ.λπ. Διά��ρες συ*ητήσεις με ταEΛTA απ� τ� 1990 δεν έ$�υν μέ$ριστιγμής απ�δώσει καρπ�ύς.

3. H $ρηματ�δ�τηση απ� την Π�λι-τεία �ργάνωσης μιας μεγάλης διε-θν�ύς έκθεσης κατά την περί�δ�της π�λιτιστικής Oλυμπιάδας(2001–2004). Oταν � π�λιτισμ�ς είναιη μ�νη «!αριά» !ι�μη$ανία π�υ δια-θέτει η $ώρα, ευκαιρίες σαν αυτέςδεν θα πρέπει να $άν�νται, ιδίως �-ταν πρ�σ�έρεται στην Π�λιτεία α�ι-λ�κερδώς η πλ�ύσια τε$ν�γνωσίατων Eλλήνων Φιλ�τελιστών.

H σταδιακή ικαν�π�ίηση των θε-σμικών αυτών αιτημάτων είναι !έ-!αι� �τι θα έ$ει άμεσα και σημαντικάαπ�τελέσματα και, κυρίως, μεγάλη

πλαισίωση των �ιλ�τελικών τά%εωνμε νέα μέλη.

H πάντ�τε επιδιωκ�μενη στεν�τε-ρη συνεργασία με τα EΛTA και τα υ-π�υργεία Παιδείας και Π�λιτισμ�ύθα !�ηθ�ύσε στην παρ�υσίαση μιαςεναλλακτικής πρ�τασης –π�λιτιστι-κής αυτή τη ��ρά– πρ�ς την ελληνι-κή νε�λαία π�λλαπλά $ρήσιμη και γιατην ίδια και για τ� έθν�ς.

1861 Eκδ�ση τ�υ πρώτ�υ ελληνι-κ�ύ γραμματ�σήμ�υ. Tην 1η Oκτω-!ρί�υ 1861 τίθενται σε κυκλ��ρίατα πρώτα ελληνικά γραμματ�σημα,τυπωμένα στ� Παρίσι σε $άρα%η τ�υAlbert Barre. H �μ�ρ�η $άρα%η, τ�σ$έδι� τ�υ καθώς και �ι �ιλ�τελικέςτ�υ ιδιαιτερ�τητες τ� κατατάσσ�υνμετα%ύ των καλύτερων κλασικώνγραμματ�σήμων τ�υ κ�σμ�υ.

1874 Iδρυση της Παγκ�σμιας Tα-�υδρ�μικής Eνωσης, της �π�ίας ηEλλάδα απ�τελεί ιδρυτικ� μέλ�ς.

1879 Iδρύεται τ� πρώτ� κατάστημαπωλήσεως γραμματ�σήμων, στηνAθήνα απ� τ�ν Nικ�λα� Δ. Bαλλώσησε ηλικία 22 ετών.

1886 Eκδίδεται � πρώτ�ς κατάλ�-γ�ς γραμματ�σήμων απ� τ�νN.Δ.Bαλλώση.

1890 Συνιστάται τ� πρώτ� �ιλ�τε-λικ� σωματεί�, � «Eλληνικ�ς Σύλλ�-γ�ς Γραμματ�σημ��ίλων». Στα $ρ�-νια π�υ ακ�λ�ύθησαν μέ$ρι σήμερα,περίπ�υ εκατ�ν είκ�σι σύλλ�γ�ι εί-δαν τ� �ως σε �λη την Eλλάδα καιπρ�ώθησαν με π�λλ�ύς τρ�π�υς τη�ιλ�τελική ιδέα.

1891 Eκδίδεται τ� πρώτ� �ιλ�τελι-κ� περι�δικ�, � «EPMHΣ» στα ελλη-νικά και γαλλικά. Mέ$ρι σήμερα εκ-δ�θηκαν πάνω απ� 70, περίπ�υ, πε-ρι�δικά με π�ικίλη και πλ�ύσια πρ�-σ��ρά στη �ιλ�τελική γνώση.

1896 Eκδίδεται η πρώτη αθλητική

αναμνηστική σειρά τ�υ κ�σμ�υ μετην ευκαιρία των πρώτων σύγ�ρ�-νων Oλυμπιακών Aγώνων. H έκδ�σηεπιτυγ$άνεται έπειτα απ� πρ�τασητων �ιλ�τελιστών αδελ�ών Σακκ�-ρα��υ και απ�τελεί την πρώτη γνω-στή πρ�σπάθεια σύνδεσης της εκδ�-τικής π�λιτικής εν�ς κράτ�υς με$ρηματ�δ�τηση π�λιτιστικών γεγ�-ν�των.

Eκδίδεται η πρώτη μελέτη για ταελληνικά γραμματ�σημα στ� ε!ωτε-ρικ� (A. Glasewald: Die Postwerth-zeichen von Griechenland).

1924 Eκδίδεται τ� περι�δικ� «Φι-λ�τέλεια» απ� τ�ν Στέ�αν� Mακρυ-μί�αλ�. T� μακρ�!ι�τερ� ελληνικ��ιλ�τελικ� περι�δικ� με την αδιάλει-πτη κυκλ��ρία τ�υ, ακ�μη και τα$ρ�νια της κατ�$ής –ε�έτ�ς ε�ρτά-*ει τα 75$ρ�νά της– εμ�ρ�ωσε π�λ-λές γενιές Eλλήνων και %ένων �ιλ�-τελιστών και καθιέρωσε ενιαία �ιλ�-τελική �ρ�λ�γία στην ελληνικήγλώσσα. T�ν επ�μεν� $ρ�ν�, εκ$ω-ρείται στην Eλληνική Φιλ�τελικήEταιρεία η �π�ία συνε$ί*ει την έκδ�-σή τ�υ μέ$ρι σήμερα.

1925 Iδρύεται η Eλληνική Φιλ�τε-λική Eταιρεία. H μακρ�!ι�τερη καιμεγαλύτερη Φιλ�τελική Eταιρεία της$ώρας με παγκ�σμια αναγνώριση.Eπιτρ�πή λ�γίων μελών της συνέτα-%ε τα λήμματα για τ� γραμματ�σημ�στη Mεγάλη Eλληνική Eγκυκλ�παί-δεια (1924–30) ως και τα αντίστ�ι$αστ� Eλληνικ� Eγκυκλ�παιδικ� Λε%ι-κ� τ�υ Eλευθερ�υδάκη με απ�τέλε-σμα να καθιερωθεί η �ιλ�τελική �-ρ�λ�γία και � �ρ�ς «�ιλ�τελισμ�ς»και τα παράγωγά τ�υ απ� τις λέ%εις�ίλ�ς και τέλ�ς. Στ� ε%ωτερικ� εί$επλέ�ν επικρατήσει λανθασμένα � �-ρ�ς philately απ� τις λέ%εις �ίλ�ς καιατέλεια. Mε τ� «Yπ�μνημα» π�υ υ-

Δια�ημιστικ� δελτάρι�, τ�υ «Timbrophile Athénien». Eκδ�θηκε στην Aθήνα τ�ν Σεπτέμ�ρι� τ�υ 1897, με διευθυντήτ�ν Δημήτρι� Σακ�ρρα��. T� περι�δικ�, στη γαλλική γλώσσα αρ�ικά, απ� τ�ν Iαν�υάρι� τ�υ 1899 εκδιδ�ταν στα ελ-ληνικά, αλλά#�ντας τ�ν τίτλ� σε «Aθηναί�ς Γραμματ�σημ��ιλ�ς», η μ�νη εν Aνατ�λή Γραμματ�σημ�λ�γική E�ημε-ρίς. Kυκλ��ρύσε στ� τέλ�ς κάθε μήνα, με τελευταί� τεύ��ς τ�ν Mάρτι� τ�υ 1899. O εκδ�της και διευθυντής Δημ.M. Σακ�ρρα��ς, $ε�ωριστή μ�ρ�ή τ�υ ελληνικ�ύ �ιλ�τελισμ�ύ, �ρημάτισε πρ�εδρ�ς τ�υ Συλλ�γ�υ Γραμματ�σημ�-�ίλων Aθηνών και συνέ�αλε ιδιαίτερα στην έκδ�ση της εκλεκτής σήμερα στ�ν διεθνή �ιλ�τελισμ� αναμνηστικής σει-ράς για τ�υς πρώτ�υς Oλυμπιακ�ύς Aγώνες στην Aθήνα τ� 1896 (�ωτ.: Aρ�εί� M. Kωνσταντίνη).

H σ�ραγίδα τ�υ «Eλληνικ�ύ Συλλ�-γ�υ Γραμματ�σημ��ίλων». Eίναι τ�πρώτ� �ιλ�τελικ� σωματεί� στηνEλλάδα. Iδρύθηκε στην Aθήνα τ�1890, είκ�σι εννέα �ρ�νια μετά τηνέκδ�ση τ�υ πρώτ�υ ελληνικ�ύγραμματ�σήμ�υ.

πέ!αλε τ�ν επ�μεν� $ρ�ν� στα υ-π�υργεία Συγκ�ινωνίας, Oικ�ν�μι-κών και Παιδείας, άρ$ισε η πρώτη ε-πα�ή με την Π�λιτεία, η �π�ία απ�τ�τε μέ$ρι και την ίδρυση των EΛTAακ�λ�υθεί τις υπ�δεί%εις των �ιλ�-τελιστών για τις εκδ�σεις των ελλη-νικών γραμματ�σήμων.

1927 Iδρύεται τ� Σωματεί� Eμπ�-ρων Γραμματ�σήμων. Aπ� τ� 1994εκδίδει τ�ν π�λύ$ρωμ� �γκώδη ειδι-κευμέν� κατάλ�γ� ελληνικών γραμ-ματ�σήμων EPMHΣ, με διεθνή ανα-γνώριση. Π�λλά μέλη τ�υ σήμερα�ργανών�υν διεθνείς δημ�πρασίεςγραμματ�σήμων με κύρ�ς.

Συμμετ��ή της Eλλάδ�ς στη Διε-θνή Oμ�σπ�νδία. Eπειτα απ� αίτησητης διεθν�ύς �ιλ�τελικής �ργάνω-σης, η EΦE εκπρ�σωπεί την Eλλάδαμέ$ρι τ� 1947.

1930 Oργανώνεται η πρώτη �ιλ�-τελική έκθεση. Aπ� τ�τε �ργανώθη-καν στη $ώρα μας πάνω απ� 150 με-γάλες ή μικρές �ιλ�τελικές εκθέ-σεις.

Ψή�ιση τ�υ N�μ�υ 4581 περί κι-%δήλων και παρα�αρά!εων. Eπειτααπ� πρ�ταση της EΦE, η Π�λιτείαπρ�στατεύει πλέ�ν την κυκλ��ρίατων τα$υδρ�μικών ενσήμων. O N�-μ�ς απ�τελεί διεθνή πρωτ�π�ρία καιυι�θετείται απ� π�λλά %ένα κράτη.

1931 Kαύση των απ�θέτων εκτ�ςκυκλ��ρίας γραμματ�σήμων, έπει-τα απ� πρ�σπάθειες της EΦE, πρα-κτική π�υ ακ�λ�υθείται μέ$ρι σήμε-ρα και διασ�αλί*ει τ� κύρ�ς και τηνα%ία των ελληνικών γραμματ�σή-μων.

1933 Eκδίδεται η Mελέτη τ�υEλληνική γραμματ�σήμ�υ. T� μεγά-λ� αυτ� έργ� 500 σελίδων στα ελλη-νικά και γαλλικά, απ�τέλεσμα μελέ-της ειδικής επιτρ�πής και με επιμέ-λεια τ�υ ε��ρ�υ της EΦE Nαυάρ$�υTρ. Kωνσταντινίδη, πρ�κειται να α-π�τελέσει μέ$ρι σήμερα τ� magnumopus τ�υ ελληνικ�ύ �ιλ�τελισμ�ύγια τα πρώτα ελληνικά γραμματ�ση-μα. O δεύτερ�ς τ�μ�ς εκδ�θηκε τ�1937 και έμεινε ελλιπής λ�γω κηρύ-%εως τ�υ π�λέμ�υ.

1938 Σύσταση Γνωμ�δ�τικ�ύ Συμ-%�υλί�υ στα Eλληνικά Tα$υδρ�μεία,με μέλη ανώτερ�υς εκπρ�σώπ�υς�ιλ�τελικών �ργανώσεων.

1947 Iδρύεται η Eλληνική Φιλ�τε-λική Oμ�σπ�νδία. Aν και π�λλέςπρ�σπάθειες εί$αν κατα!ληθεί ήδηαπ� τ� 1938, η σύμπη%η Oμ�σπ�ν-δίας έγινε κατ�ρθωτή μ�ν� μετά τ�νπ�λεμ�.

1953 Kατάκτηση Mεγάλ�υ Bρα%εί-�υ. O Aλ. Aργυρ�π�υλ�ς κατακτά γιαπρώτη ��ρά τ� Grand Prix στην Kα-τηγ�ρία Συναγωνισμ�ύ της διεθν�ύςέκθεσης LISBOA ’53 με την ελληνικήσυλλ�γή τ�υ. T�ν επ�μεν� $ρ�ν�κατακτά και τ� Mεγάλ� Bρα!εί� τηςTιμητικής Kατηγ�ρίας στην έκθεσηSTOCHOLMIA ’54.

1954 Eκλ�γή τ�υ Aλ. Aργυρ�π�υ-λ�υ εις την Δέλτ� των Διακεκριμέ-νων Φιλ�τελιστών. O μ�ν�ς μέ$ρισήμερα Eλληνας �ιλ�τελιστής π�υκλήθηκε να υπ�γράψει τη γνωστήΔέλτ� (Roll of DistinguishedPhilatelists), π�υ �έρει ως πρώτη υ-π�γρα�ή, εκείνη τ�υ Bασιλέως Γε-ωργί�υ τ�υ E΄ της Aγγλίας. H Δέλτ�ς,

απ� τ� 1921, περιλαμ!άνει τις πλέ�νε%έ$�υσες �ιλ�τελικές πρ�σωπικ�-τητες απ� �λ� τ�ν κ�σμ� και συ-μπληρώνεται κάθε $ρ�ν� με 3–4 �-ν�ματα επιλεγ�μενα απ� διεθνή επι-τρ�πή.

1956 Eκδίδεται � κατάλ�γ�ς Pαυ-τ�π�ύλ�υ. Aν και υπήρ%αν παλαι�τε-ρες πρ�σπάθειες (Zερλέντης, K�υ-μ�υνδ�ύρ�ς, Mελιγκ�υνάκης), � κα-τάλ�γ�ς Pαυτ�π�ύλ�υ κατ�ρθωσενα καλύψει τ� μεγάλ� κεν� στ�ν ελ-ληνικ� �ιλ�τελικ� $ώρ� και να απ�-τελέσει μ�ναδικ� �δηγ�, μέ$ρι τηδιακ�πή τ�υ, για τ�υς Eλληνες και%έν�υς �ιλ�τελιστές π�υ ασ$�λ�ύ-νται με τ� ελληνικ� γραμματ�σημ�.

1957 Iδρύεται η Φιλ�τελική Yπηρε-σία των Eλληνικών Tα$υδρ�μείωνστις πρ�σπάθειες της �π�ίας ��εί-λεται και η αυ%ητική διάθεση τ�υ ελ-ληνικ�ύ γραμματ�σήμ�υ σε �ιλ�τε-λιστές τ�υ ε%ωτερικ�ύ εκείνη τηνπερί�δ�.

1961 Iδρύεται τ� ιστ�ρικ� M�υ-σεί� των Oλυμπιακών Aγώνων απ�δωρεά τ�υ Γ. Παπαστε�άν�υ τηςσυλλ�γής των Oλυμπιακών γραμμα-τ�σήμων. T� 1964 μετα!ι!ά*εταιστην κυρι�τητα της Eλληνικής Eπι-τρ�πής Oλυμπιακών Aγώνων.

1962 Δι�ργανώνεται η πρώτη συ-ναγωνιστική �ιλ�τελική έκθεση απ�την Φιλ�τελική Eταιρεία Πειραιώς.

1966 Δι�ργανώνεται η πρώτη εθνι-κή �ιλ�τελική έκθεση απ� την Eλλη-νική Φιλ�τελική Eταιρεία. H ΦEΓE ’66κατ�ρθωσε να συγκεντρώσει μεγάλ�πλ�ύτ� εκθεμάτων ελληνικ�ύ ενδια-�έρ�ντ�ς απ� τ� ε%ωτερικ�. H συνέ-$ειά της, η EΦE EΛΛAΣ ’84, απετέλε-σε τη μεγαλύτερη μέ$ρι σήμερα ε-θνική �ιλ�τελική έκθεση με συμμε-τ�$ή συλλ�γών με ελληνικά γραμμα-τ�σημα απ� 13 $ώρες.

Iδρυση τ�υ Tα�υδρ�μικ�ύ και Φι-λ�τελικ�ύ M�υσεί�υ. Oι π�λύ$ρ�νεςπρ�σπάθειες τ�υ �ιλ�τελικ�ύ κ�-σμ�υ !ρήκαν τη δικαίωσή τ�υς καιτ� θέμα ρυθμί*εται ν�μ�θετικά. Θαπαρέλθ�υν �μως 12 ακ�μα $ρ�νιαμέ$ρι να γίνει πραγματικ�τητα. T�1977 τ� *εύγ�ς Aνδρέα και Nίας

Στράτ�υ θα δωρήσ�υν τ� �ίκημα καιη λειτ�υργία τ�υ θα αρ$ίσει τ� επ�-μεν� έτ�ς. Kυκλ��ρεί � κατάλ�γ�ςBλαστ�ύ. O κατάλ�γ�ς Bλαστ�ύ μετην ετήσια συνε$ή κυκλ��ρία τ�υκαι την έγκυρη διαπραγμάτευση τωνδια��ρων τ�μέων τ�υ ελληνικ�ύ �ι-λ�τελισμ�ύ πέτυ$ε ώστε να απ�τε-λεί σήμερα έναν ειδικευμέν� κατά-λ�γ� τ�υ ελληνικ�ύ $ώρ�υ με πα-γκ�σμια αναγνώριση. H έκδ�ση τ�υ1969 �έρει τη $ώρα μας (μα*ί με τηνIαπωνία) στην παγκ�σμια πρωτ�π�-ρία, με την πρώτη έγ$ρωμη απεικ�νι-ση των γραμματ�σήμων π�υ έκτ�τεακ�λ�υθείται.

1970 Iδρύεται ανε!άρτητ�ς ��ρέ-ας με την �ν�μασία EΛΛHNIKATAXYΔPOMEIA. Mε πρ�ταση τηςEλληνικής Φιλ�τελικής Eταιρείαςδι�ρί*εται για πρώτη ��ρά Σύμ!�υ-λ�ς Φιλ�τελισμ�ύ.

1971 Kαθιερώνεται η διαρκής �ρή-ση των αναμνηστικών εκδ�σεων, μεπρ�ταση της Φιλ�τελικής EταιρείαςΠειραιώς.

1972 Kαθιερώνεται η Hμέρα Γραμ-ματ�σήμ�υ (15 N�εμ%ρί�υ) με πρ�-ταση της Eλληνικής Φιλ�τελικήςOμ�σπ�νδίας στ� πλαίσι� διάδ�σηςτ�υ �ιλ�τελισμ�ύ.

1975 H Aκαδημία Aθηνών %ρα%εύ-ει την Eλληνική Φιλ�τελική Eταιρείαγια τα 50 $ρ�νια εκδ�σεως τ�υ πε-ρι�δικ�ύ «Φιλ�τέλεια» και κατ’ αυτ�τ�ν τρ�π� η Π�λιτεία αναγνωρί*ει τ��ιλ�τελισμ� ως π�λιτιστικ� αγαθ�.

O �ιλ�τελισμ�ς παρ�υσιά'εταιστην Eλληνική Tηλε�ραση, με μ�νι-μη εκπ�μπή της Oμ�σπ�νδίας.

1979 Oργανώνεται η πρώτη π�λυε-θνική �ιλ�τελική έκθεση απ� τηνOμ�σπ�νδία με τη συμμετ�$ή τωνBαλκανικών Kρατών (Balkanfila),στην Aθήνα. T� 1989 επαναλή�θηκεστη Θεσσαλ�νίκη.

1980 Kαθιερώνεται η ετήσια ενί-σ�υση των �ιλ�τελικών σωματείωναπ� τα EΛTA έπειτα απ� πρ�σπάθει-ες της Oμ�σπ�νδίας π�υ %εκιν�ύν α-π� τ� 1965. H ενίσ$υση σήμερα κυ-μαίνεται μετα%ύ 120.000–200.000δρ$., π�σ� τελείως ανεπαρκές και

για τα λειτ�υργικά έ%�δα και για τιςαυ%ημένες δραστηρι�τητες των �ι-λ�τελικών σωματείων.

1986–89 Mε ενέργειές της η Eλλη-νική Φιλ�τελική Oμ�σπ�νδία απ�-τρέπει �ριστικά πρ�σπάθειες εισδ�-$ής των T�υρκ�κυπρίων στη ΔιεθνήΦιλ�τελική Oμ�σπ�νδία και de factoαναγνώρισης τ�υ τ�υρκ�κυπριακ�ύψευδ�κράτ�υς. Παράλληλα, ενεργείκαι επιτυγ$άνει την εισδ�$ή της Kυ-πριακής Φιλ�τελικής Eταιρείας ωςμ�νης ν�μιμης εκπρ�σώπ�υ της Kύ-πρ�υ.

1994 Kατάκτηση 3�υ Mεγάλ�υBρα%εί�υ. O Iταλ�ς N. Frenes κατα-κτά με την ελληνική συλλ�γή τ�υ τ�Mεγάλ� Bρα!εί� της Kατηγ�ρίας Συ-ναγωνισμ�ύ της Eυρωπαϊκής Eκθε-σης FEPAPOST ’94.

1996 Tέταρτη κατάκτηση Mεγάλ�υBρα%εί�υ. O K. Mατθαί�ς είναι �δεύτερ�ς Eλληνας π�υ κατακτά μετην ελληνική συλλ�γή τ�υ Mεγάλ�Bρα!εί� σε διεθνή έκθεση (CAPEX’96) στην Tιμητική Kατηγ�ρία.

Oργανώνεται Παγκ�σμια EκθεσηOλυμπιακών – Aθλητικών Γραμματ�-σήμων και Tεκμηρίων, με την �ν�μα-σία «Aθήνα 1896–1996», για τα 100$ρ�νια απ� την ανα!ίωση των Oλυ-μπιακών Aγώνων, απ� τ� υπ�υργεί�Mετα��ρών και Eπικ�ινωνιών με τησυνεργασία των EΛTA και �ιλ�τελι-κών ��ρέων. Για πρώτη ��ρά η Π�-λιτεία συμμετέ$ει ενεργά στα �ιλ�-τελικά δρώμενα.

1997 Eλληνας, μέλ�ς Δ.Σ. της Eυ-ρωπαϊκής Φιλ�τελικής Oμ�σπ�νδίας(FEPA) Για πρώτη ��ρά Eλληνας ε-κλέγεται μέλ�ς Δ. Συμ!�υλί�υ μιαςαπ� τις μεγαλύτερες διεθνείς �ργα-νώσεις.

1998 Eλληνας, μέλ�ς Δ.Σ. της Διε-θν�ύς Oμ�σπ�νδίας ΣυλλεκτώνOλυμπιακών και Aθλητικών Γραμμα-τ�σήμων. H Oμ�σπ�νδία πρ�εδρεύε-ται απ� τ�ν A. Σάμαρανκ Πρ�εδρ�της ΔOE, και δι�ικείται απ� 4 μέληπ�υ �ρί*ει � Πρ�εδρ�ς. Για πρώτη��ρά εκλέγεται πέμπτ� αιρετ� μέ-λ�ς.

Aριστερά: Tρύ�ων Kωνσταντινίδης ( –1954). Mε την επιμέλειά τ�υ εκδ�θηκε τ� 1933 απ� την Eλληνική Φιλ�τελικήEταιρεία � πρώτ�ς τ�μ�ς της «Mελέτης τ�υ Eλληνικ�ύ Γραμματ�σήμ�υ». Δε$ιά: O Στέ�αν�ς I. Mακρυμί�αλ�ς (1902 –1983). Iδρυτής τ�υ περι�δικ�ύ «Φιλ�τέλεια», π�υ εκδίδεται για 75 �ρ�νια, και της Eλληνικής Φιλ�τελικής Eταιρείας.Kαθιέρωσε τη λέ$η «�ιλ�τελισμ�ς» και τα παράγωγά της στην ελληνική γλώσσα.

T�υ Kώστα Aνδρυλιδάκη

H KAPTA μά�ιμ�υμ είναι ένα συλ-λεκτικ� – �ιλ�τελικ� αντικείμεν�π�υ απ�τελείται απ� τρία συν-δυασμένα στ�ι�εία: α) τ� γραμμα-τ�σημ�, �) την καρτ–π�στάλ καιγ) τη σ�ραγίδα. T� γραμματ�ση-μ� επικ�λλάται στην κάρτα σε κα-τάλληλα επιλεγμέν� σημεί�, γιανα μη σκεπά�ει την εικ�να της. Hκάρτα έ�ει επιλεγεί ώστε να πα-ρ�υσιά�ει την ίδια παράσταση μετ� γραμματ�σημ�, αλλά έ�ει πρ�-έλθει απ’ ευθείας απ� την εικ�νι-��μενη παράσταση και ��ι απ� ε-κτύπωση μεγεθυμένης �ωτ�γρα-�ίας τ�υ γραμματ�σήμ�υ. Aνσυμ�εί αυτ� τ� τελευταί�, η κάρ-τα μά�ιμ�υμ δεν είναι σωστή. Tέ-λ�ς, η σ�ραγίδα τίθεται κατά έναμέρ�ς στ� γραμματ�σημ�, τ� �-π�ί� και ακυρώνει, και κατά τ� υ-π�λ�ιπ� στην κάρτα, ώστε να«δένει» τ� γραμματ�σημ� με αυ-τήν. Eτσι τα τρία αυτά στ�ι�είαμα�ί απ�τελ�ύν ένα ενιαί� συλλε-κτικ� αντικείμεν�.

O �ρ�ς «μά�ιμ�υμ» πρ�έρ�εταιαπ� τ�ν υπερθετικ� �αθμ� τ�υ ε-πιθέτ�υ «μέγας» στη λατινικήγλώσσα: «μά�ιμ�υμ» = «μέγι-στ�ν» και σημαίνει �τι πρέπει ναυπάρ�ει η μέγιστη συσ�έτιση, η«μά�ιμ�υμ» συσ�έτιση μετα�ύτων τριών αυτών στ�ι�είων.Eκτ�ς απ� την �μ�ι�τητα της ει-κ�νας ανάμεσα σε κάρτα καιγραμματ�σημ�, θα πρέπει και τ�απ�τύπωμα της σ�ραγίδας νασ�ετί�εται άμεσα. Aν π.�. απεικ�-νί�εται κάπ�ια πρ�σωπικ�τητα,θα πρέπει και η σ�ράγιση να γίνειστ� τα�υδρ�μικ� γρα�εί� τ�υ τ�-π�υ �π�υ γεννήθηκε ή έδρασε ηπρ�σωπικ�τητα αυτή.

Πι� πετυ�ημένη σ�ράγιση είναιεκείνη με τις λεγ�μενες αναμνη-στικές σ�ραγίδες και μάλιστα �-ταν τ� απ�τύπωμά τ�υς έ�ει πα-ράσταση �μ�ια με την κάρτα καιτ� γραμματ�σημ�. Στην περίπτω-ση αυτή πετυ�αίν�υμε τ� συλλε-κτικ� αντικείμεν� π�υ �ν�μά�εται«τριπλέτα».

Oι συλλ�γές των καρτών μά�ι-μ�υμ �εκίνησαν απ� τυ�αία τα�υ-δρ�μικά συμ�άντα. Kαι συγκεκρι-μένα, κατά τα τέλη τ�υ 19�υ αιώ-να και κατά τις αρ�ές τ�υ 20�ύ,σε �ρισμένες �ώρες, επειδή υ-πήρ�ε πληθώρα απ� καρτ – π�-στάλ και γραμματ�σημα με κ�ινέςπαραστάσεις –π.�. με τις πυραμί-δες της Aιγύπτ�υ– τύ�αινε π�λ-λές ��ρές να κ�λλάνε τα γραμμα-τ�σημα αυτά πάνω στις αντίστ�ι-�ες κάρτες και να τα τα�υδρ�-μ�ύν. Aυτήν την αντιστ�ι�ία πα-ρατήρησαν κάπ�ι�ι συλλέκτες,και απ��άσισαν να μα�εύ�υν συ-στηματικά τέτ�ιες κάρτες.

Tελικά, γύρω στα 1930, τ� συλ-λεκτικ� αυτ� είδ�ς εί�ε διαδ�θείσε π�λλές �ώρες, καθώς και στηνEλλάδα.

H διαμ�ρ�ωση μιας συλλ�γής καρ-τών μά�ιμ�υμ στηρί�εται �ασικάσε θεματικά κριτήρια. O συλλέ-κτης επιλέγει ένα θέμα, π.�. �υτάή �ώα, κτίρια, γέ�υρες, πρ�σωπι-κ�τητες, μετα��ρικά μέσα, θρη-σκευτικά θέματα, διαστημικά, α-θλητικά, πίνακες �ωγρα�ικήςκ.λπ. και πρ�σανατ�λί�εται να μα-�εύει μ�ν� απ� αυτ� τ� συγκεκρι-μέν� θέμα. Παράλληλα ω�ελείταιπ�λλαπλά, α��ύ για να �τιά�ειμια σωστή συλλ�γή, πρέπει να α-σ��ληθεί και εγκυκλ�παιδικά μετ� αντικείμεν� τ�υ. Aν π.�. μα�εύ-ει πίνακες �ωγρα�ικής, πρέπει ναμάθει �σ� τ� δυνατ�ν περισσ�τε-ρες λεπτ�μέρειες για τη �ωή καιτ� έργ� τ�υ �ωγρά��υ, τ�υς τ�-π�υς �π�υ �ωγρά�ισε, την τε�ν�-τρ�πία τ�υ, τα μ�υσεία στα �π�ία

�ρίσκ�νται σήμερα �ι πίνακές τ�υκ.λπ., ώστε να παρ�υσιάσει τιςκάρτες τ�υ σε �λ�κληρωμέν� σύ-ν�λ�.

O συλλέκτης των καρτών μά�ι-μ�υμ δια�έρει απ� τ�υς άλλ�υς�ιλ�τελιστές ως πρ�ς τ�ν τρ�π�της συλλεκτικής εργασίας. O κλα-σικ�ς �ιλ�τελιστής σταματά τηνπρ�σπάθειά τ�υ με την απ�κτησητ�υ γραμματ�σήμ�υ, ενώ για τ�νσυλλέκτη των καρτών η πρ�σπά-θεια αρ�ί�ει ακρι�ώς τ�τε. Δι�τιαπ� τη στιγμή αυτή πρ�σπαθεί ναε�εύρει την αντίστ�ι�η καρτ – π�-στάλ και, α��ύ κ�λλήσει τ� γραμ-ματ�σημ�, πρέπει να τ� στείλειπρ�ς σ�ράγιση στ� κατάλληλ�τα�υδρ�μικ� γρα�εί�. Kαι μ�ν�μετά τη σ�ράγιση έ�ει τελειώσειη συλλεκτική εργασία.

Eίναι �ανερ� πως η �λη εργα-σία επιλ�γής και σ�ραγίσεως, �-πως την ανα�έραμε, έ�ει ως απ�-τέλεσμα τη δημι�υργία εν�ς σπά-νι�υ αλλά και ιδιαίτερα καλαίσθη-τ�υ αντικειμέν�υ, ε��σ�ν �υσικάέ��υν επιλεγεί �μ�ρ�ες καρτ-π�-στάλ και γραμματ�σημα, καθώςκαι πετυ�ημένες ευκρινείς σ�ρα-γίδες. Aς μην �ε�νάμε ακ�μη �τικαθένα απ� τα τρία στ�ι�εία π�υσυνιστ�ύν την κάρτα μά�ιμ�υμ α-π�τελεί απ� μ�ν� τ�υ ιδιαίτερ�συλλεκτικ� είδ�ς.

Eπίσης, η συλλ�γή αυτή είναιεύκ�λη και �θηνή, δεδ�μέν�υ �τιυπάρ�ει τεράστια π�ικιλία θεμά-των στα σύγ�ρ�να γραμματ�σημακαι στις σύγ�ρ�νες κάρτες σε�θηνές τιμές, ώστε ακ�μη και έναπαιδί μπ�ρεί να την �εκινήσει. H�λη ενασ��ληση με τις κάρτεςμά�ιμ�υμ �ν�μά�εται διεθνώς«μα�ιμα�ιλία».

Tέλ�ς, θα ήταν παράλειψη ναμην ανα�ερθεί �τι ιδρυτής τηςμα�ιμα�ιλίας στην Eλλάδα είναι �αείμνηστ�ς συλλέκτης Aλ. K�τ�-π�ύλης με πάμπ�λλες �ρα�εύ-σεις των συλλ�γών τ�υ σε διε-θνείς �ιλ�τελικές εκθέσεις καιπρώτ�ς πρ�εδρ�ς τ�υ ελληνικ�ύμα�ιμα�ιλικ�ύ συλλ�γ�υ.

H μα�ιμα�ιλίαOι «κάρτες μάιμυμ» και ι συλλγές τυς

Kαρτπστάλ και επικλλημένα γραμματ�σημα με τ ίδι θέμα (Διώρυγα Iσθμύ τηςKρίνθυ). Σ�ράγισε τη 10ετία τυ 1930. Aπ� παρ�μιυς συσ�ετισμύς δημιυρ-γήθηκαν ι κάρτες μά�ιμυμ.

Kάρτα μά�ιμυμ με θέμα την παλαιά Bυλή, η πία απεικνί�εται στηνκαρτπστάλ, στ γραμματ�σημ και στη σ�ραγίδα (τριπλέτα).

Kάρτα μά�ιμυμ πυ απεικνί�ει πλί απ� την Eπανάσταση τυ 1821, μεσ�ραγίδα YΔPA, τ νησί απ� �πυ πρέρ�εται τ πλί.

T� Φιλ�τελικ M�υσεί�Eνώ δια�υλάσσει την τα�υδρ�μική μας ιστ�ρία, πρ�έ�ει η ανα�άθμιση και � εκσυγ�ρ�νισμ�ς τ�υ

T�υ Nίκ�υ Bατ�π�υλ�υ

ΣE μία αθηναϊκή κ γ�η, στις παρυ-�ές τ�υ Παναθηναϊκ�ύ Σταδί�υ,στεγά�εται τ� Φιλ�τελικ M�υ-σεί�, π�υ �έτ�ς συμπλήρωσε 20�ρ νια �ωής. Eίναι ένα απ αυτά ταμικρά ε"ειδικευμένα μ�υσεία π�υδίν�υν �αρακτήρα σε μία π�λυσυλ-λεκτική μητρ π�λη, πως είναι ηAθήνα, και μαρτυρ�ύν τ� #άθ�ςτης κ�ινωνίας της. Mην περιμένε-τε να δείτε ένα ανε"άρτητ� κτίρι�.T� Φιλ�τελικ M�υσεί� καταλαμ-#άνει ένα τμήμα μιας αστικής π�-λυκατ�ικίας, στ� ημί�ως της π -λης, μακριά απ τα �ώτα της δημ�-σι τητας. Δεν θα δείτε �υρές.Aλλωστε –ας είμαστε δίκαι�ι– κα-νένα �ιλ�τελικ μ�υσεί� στ�ν κ -σμ� δεν απευθύνεται στα πλήθη,�ύτε καν αυτ τ� Eθνικ Tα�υδρ�-μικ M�υσεί� τ�υ Λ�νδίν�υ.

Nέ�ς ρ�λ�ς

Mικρ , λ�ιπ ν, αλλά ε"αιρετικάσημαντικ , τ� Φιλ�τελικ M�υ-σεί� της Aθήνας απ�καλύπτει τηνπ�ρεία της τα�υδρ�μικής μας ι-στ�ρίας και παράλληλα πρ�σ�έ-ρει ερεθίσματα και σκέψεις γιατην ιδιαίτερη αισθητική και καλλι-τε�νική α"ία των γραμματ�σήμων.Tα �ιλ�τελικά μ�υσεία, μως, κα-λ�ύνται σ’ ένα διεθνές επίπεδ� νααναλά#�υν ένα νέ� ρ λ�, καθώς�ι δραστικές αλλαγές στις επικ�ι-νωνίες και � περι�ρισμ ς της επι-στ�λ�γρα�ίας δημι�υργ�ύν μίαπρωτ γνωρη συνθήκη.

O �ιλ�τελισμ ς σήμερα με δυ-σκ�λία κερδί�ει νέ�υς �ίλ�υς καιασ�αλώς υπάρ�ει πλήθ�ς ε"ηγή-σεων για την περι�ρι� μενη απή-�ησή τ�υ, π�υ έ��υν κατά πρώτ�λ γ� να κάν�υν με την αναδι�ρ-γάνωση τ�υ καθημεριν�ύ ωραρί-�υ τ�υ ανθρώπ�υ και τις επακ -λ�υθες αλλαγές στις πρ�τεραι -τητές τ�υ.

Πέραν μως αυτών των αντικει-μενικών αντι"��τήτων, υπάρ��υν�ρισμέν�ι π�υ υπ�στηρί��υν τισύντ�μα είναι π�λύ πιθαν ν ναδ�ύμε μία ανα�ωπύρωση τ�υ εν-δια�έρ�ντ�ς για τ�ν �ιλ�τελισμ ,καθώς � νέ�ς αιώνας θα πρ�σθέ-σει επιπλέ�ν ιστ�ρική #αρύτηταστ� γραμματ σημ�.

Δι λ�υ απίθαν�, γιατί η σ�ετικήυπ��ώρηση τ�υ �ιλ�τελικ�ύ ρεύ-ματ�ς ��είλεται περισσ τερ� σεκ�ινωνικ�ύς και �ικ�ν�μικ�ύς πα-ράγ�ντες π�υ δεν έ��υν να κά-ν�υν με αυτή καθ’ αυτή την πνευ-ματική α"ία τ�υ ενδια�έρ�ντ�ςγια την καλλιτε�νική α"ία τωνγραμματ�σήμων. O �ιλ�τελισμ ς μως σ�ετί�εται άμεσα με την ι-στ�ρία των τα�υδρ�μικών υπηρε-σιών και στ�ν τ�μέα αυτ τ� αθη-

Mακέτες γραμματ�σήμωνμε αρ�αι�λ�γικάθέματα. Aπ� ταεκθέματα τ�υ Φι-λ�τελικ�ύ M�υσεί�υ. Eπάνω, δύ� απ� τις μακέτες της αναμνηστι-κής έκδ�σης(1979) για τα αρ�αι�λ�γικάευρήματα της Bεργίνας σεσ�εδίαση–πρ�-σαρμ�γή Π.Γρά��αλ�υ και B. Kωνσταντι-νέα. Kάτω, η τ�ι��γρα�ίατης πυγμα�ίας απ� την επίσηςαναμνηστική έκδ�ση (1973)για τα αρ�αι�λ�-γικά ευρήματατης Θήρας σε σ�εδίαση–πρ�σαρμ�γή Π. Γρά��αλ�υ.

H αναμνηστική έκδ�ση για τα 100�ρ�νια ανε"αρτησίας (1830–1930).Σε �αλκ�γρα�ική εκτύπωση, είναι η συμ��λικ�τερη μέ�ρι σήμερα σειρά γραμματ�σήμων, α��ύ συνι-στά μια πλήρη «πινακ�θήκη» με π�ρτρέτα των πι� επι�ανών μ�ρ�ών τ�υ ’21. Συμπεριλαμ�άνειεπίσης δύ� �ριακά για τ�ν Aγώνατ�υ ’21 γεγ�ν�τα: την κήρυ"η της Eπανάστασης στην Aγία Λαύρα(25.3.1821) και την τραγική E"�δ�τ�υ Mεσ�λ�γγί�υ (10.4.1826). H σει-ρά συν�δεύεται με έναν σύγ�ρ�ν�για την επ��ή συγκριτικ� �άρτη �-λων των ελληνικών εδα�ών μετάτ�υς Bαλκανικ�ύς Π�λέμ�υς. Στ�πάνω πλαίσι� της κ�ρνί&ας δια�ά-&�υμε «Yπ�υργεί�ν Συγκ�ινωνίαςΔιευθ. T.T.T.». Πρ�κειται για τ� αρκτικ� των λέ"εων Tα�υδρ�-μεία. Tηλεγρα�εία. Tηλε�ωνεία.Eνιαία διεύθυνση τ�τε, μεταπ�λεμι-κά δύ� αυτ�τελείς �ργανισμ�ί: � OTE και τα EΛTA.

ναϊκ μ�υσεί� έ�ει να επιδεί"ει �-ρισμένα ε"αιρετικά εκθέματα.

Aίθ�υσες

H είσ�δ�ς στ� Φιλ�τελικ M�υ-σεί� γίνεται απ τ� πρ σ�ατα πε-��δρ�μημέν� τμήμα της στενής �-δ�ύ Φωκιαν�ύ στην Πλατεία Σταδί-�υ (� δρ μ�ς πε��δρ�μήθηκε απ τ�ν Δήμ� Aθηναίων κατ πιν αιτή-ματ�ς τ�υ πρ�ϊσταμέν�υ τ�υ M�υ-σεί�υ, κ. Θ. Γαλάνη). Eίναι ένας�ώρ�ς περίπ�υ 700 τ.μ. π�υ απ�τε-λεί δωρεά τ�υ Aνδρέα και της NίαςΣτράτ�υ πρ�ς τ� κράτ�ς, μία πρά-"η π�υ έθεσε τη #άση για τη δημι-�υργία και την ανάπτυ"η απ ταEΛTA τ�υ μ�υσεί�υ π�υ υπάρ�εισήμερα. Yπάρ��υν δύ� επίπεδαεκθεμάτων. T� πρώτ� είναι α�ιε-ρωμέν� στην τα�υδρ�μική ιστ�ρίακαι τ� δεύτερ� στην ιστ�ρία τ�υγραμματ�σήμ�υ. M�ναδικά ευρή-ματα υπάρ��υν και στις δύ� αίθ�υ-σες, � περι�ρισμέν�ς μως �ώρ�ςδεν επιτρέπει την ανάπτυ"ή τ�υς.

Eκθέματα

Παρ’ λα αυτά, � επισκέπτης αςμην παραλείψει να εστιάσει τηνπρ�σ��ή τ�υ στ� εντυπωσιακ Kι-#ώτι� Φυλά"εως A"ιών της καπ�δι-στριακής περι δ�υ, στ� Γραμμα-τ�κι#ώτι� της Kρητικής Π�λιτείας,στις αυθεντικές στ�λές διαν�μέ-ων, στις σάλπιγγες, στ�υς �υγ�ύςκαι στ�υς σάκ�υς απ τ�ν 19� αιώ-να. Στη δεύτερη, περισσ τερ� �ι-λ�τελική, αίθ�υσα �υλάσσ�νται �ιπρώτες εκδ σεις με την κε�αλήτ�υ Eρμ�ύ σε �ύλλα των 150 και300 τεμα�ίων. Tα �ύλλα αυτά είναιμ�ναδικά, δεν υπάρ��υν σε καμίαιδιωτική συλλ�γή. Συν�λικά υπάρ-

��υν 14 εκδ σεις με θέμα τ�νEρμή της περι δ�υ 1861–1886.Eνδια�έρ�ν παρ�υσιά�ει η τε�νικήπλευρά παραγωγής εν ς γραμμα-τ�σήμ�υ σε διά��ρες περι δ�υςμε την παρ�υσίαση των εκτυπωτι-κών πλακών. H �αλκ�γρα�ία τωνπαλαι τερων σειρών αντιδιαστέλ-λεται με την �σετ τετρα�ρωμίατων νε τερων �ρ νων (και τα �τω-� τερα, �υσικά, αισθητικά απ�τε-λέσματα). Eμ�αση δίνεται επίσηςστην πρ�σ��ρά τ�υ �αράκτηA.Tάσσ�υ, π�υ απ τα τέλη της δε-καετίας τ�υ ’50 επέ�ερε επανά-σταση στην τε�νική και αισθητικήτ�υ γραμματ�σήμ�υ.

Tα EΛTA, στα �π�ία υπάγεται τ�Φιλ�τελικ M�υσεί�, έ��υν ήδη κι-νηθεί στην ανα#άθμιση των �ιλ�-τελικών υπηρεσιών τ�υς πρ�ς τ�υςσυνδρ�μητές και τ�υς εν γένεισυλλέκτες, με την �ργάνωση εν ςνέ�υ, ελκυστικ�ύ �ώρ�υ στην �δ Bύσσης. Tα σκ�τεινά γρα�εία της�δ�ύ Aι λ�υ είναι πλέ�ν παρελ-θ ν. Aμεσα σ�έδια για την ανα#άθ-μιση τ�υ Φιλ�τελικ�ύ M�υσεί�υδεν συ�ητ�ύνται για τ� άμεσ� μέλ-λ�ν, α��ύ πρ�έ�ει � γενικ τερ�ςεκσυγ�ρ�νισμ ς τ�υ �ργανισμ�ύ. Oμως, #ασικ ς στ ��ς παραμένει η

γενικ τερη αισθητική πρ�#�λή τ�υμ�υσεί�υ και η επέκτασή τ�υ, �ύ-τως ώστε να υπάρ�ει �ώρ�ς να πα-ρ�υσιαστ�ύν σημαντικά εκθέματατα �π�ία τώρα �υλάσσ�νται μακριάαπ τη θέα τ�υ κ�ιν�ύ (μέ�ρι τώραείθισται η ανά πενταετία εναλλαγήτων εκθεμάτων).

Σήμερα, �ι επισκέπτες τ�υ Φιλ�-τελικ�ύ M�υσεί�υ δεν είναι π�λλ�ί,αλλά �ι συ�νές επισκέψεις σ��λεί-

ων τ�ύ δίν�υν �ωντάνια και υψηλ σκ�π . H Eλλάδα, ως �ώρα με ισ�υ-ρή �ιλ�τελική παράδ�ση και με �ι-λ�τελιστές π�υ διαθέτ�υν ευρυμά-θεια, πάθ�ς και διεθνές κύρ�ς, α"ί-�ει ένα Φιλ�τελικ M�υσεί� περισ-σ τερ� παρεμ#ατικ στην κ�ινωνία.H σημερινή κατάσταση, σ�εδ ν α-παράλλα�τη την τελευταία εικ�σαε-τία, καθρε�τί�ει την εικ να εν ς�ργανισμ�ύ π�υ θέλει να αν�ί"ει τα

�τερά τ�υ αλλά δεν #ρίσκει τ�ν �ώ-ρ�, τ� κίνητρ� και τ� ερέθισμα.

H τάση μως της μ�υσει�λ�γι-κής π�λιτικής στη �ώρα μας επι-τρέπει περιθώρια αισι�δ�"ίας γιατ� τ σ� σημαντικ αυτ μ�υσεί�της Aθήνας. T� Φιλ�τελικ M�υ-σεί� της Eλλάδας έ�ει συλλέ"ει -λα τα τεκμήρια της τα�υδρ�μικήςμας ιστ�ρίας, η μελέτη της �π�ίαςδίνει στ�ι�εία και ερεθίσματα γιατην καταν ηση της γενικ τερης�ικ�ν�μικής, αισθητικής και επι-κ�ινωνιακής μας κ�υλτ�ύρας. Eναγραμματ σημ�, ένα τ σ� δα �αρ-τάκι (ως απ�τέλεσμα μίας συλλ�γι-κής διαδικασίας και επιλ�γής) μπ�-ρεί να απ�καλύπτει π�λύ περισσ -τερα για ένα κράτ�ς απ ,τι �α-ντά�εται ένας αδιά��ρ�ς ή α�ηρη-μέν�ς επιστ�λ�γρά��ς. Συμπυ-κνώνει τ� #αθύτερ� ήθ�ς μίας κ�ι-νωνίας, γι’ αυτ και κάθε Φιλ�τελι-κ M�υσεί� είναι πέρα απ κάθε τιάλλ� ένας μάρτυρας για τις αισθη-τικές και ιδε�λ�γικές επιλ�γές ε-ν ς κράτ�υς. Kάντε μια # λτα ωςτ� κατώ�λι τ�υ Σταδί�υ κι απ εκείστρίψτε αριστερά στη μικρή, περι-π�ιημένη �δ Φωκιαν�ύ. Eκεί, σαςπεριμένει μία ιδι τυπη "ενάγησηστις επίσημες επιλ�γές τ�υ κρά-τ�υς μας.

Kάθε ��ρά π�υ κυκλ��ρεί νέα σειρά γραμματ�σήμων εκδίδ�νται απ� ταEΛTA επίσημ�ι εικ�ν�γρα�ημέν�ι �άκελ�ι πάνω στ�υς �π�ί�υς επικ�λλώνταιτα αντίστ�ι�α γραμματ�σημα και γίνεται σ�ράγισμα με τη σ�ραγίδα της πρώ-της ημέρας κυκλ��ρίας της σειράς. O πρώτ�ς �άκελ�ς π�υ κυκλ��ρησε

είναι αυτ�ς με τη σειρά των «Λιμένων», με πρώτη ημέρα κυκλ��ρίας την 1ηI�υλί�υ 1958. Tα γραμματ�σημα σ�εδιάστηκαν απ� τ�ν �αράκτη A. Tάσσ�.Aυτ�ί �ι διακ�σμημέν�ι �άκελ�ι συμπληρών�υν τις νέες εκδ�σεις και είναι �ι�ν�μα&�μεν�ι Φάκελ�ι Πρώτης Hμέρας Kυκλ��ρίας.

Oι �ιλ�τελικ�ί θησαυρ�ί �ρήκαν στέγη �άρη στη δωρεά τ�υ Aνδρέα και της συ&ύγ�υ τ�υ (�ωτ�γρα-�ία) Nίας Στράτ�υ. T� 1978 δώρι-σαν στ� ελληνικ� Δημ�σι� �ώ-ρ�υς συν�λικής εκτάσεως 750τ.μ. σε δύ� �ρ��υς κτιρί�υ,στην �δ� Φωκιαν�ύ 2. Σε αυτ�ύςτ�υς �ώρ�υς διευθετήθηκαν τασω&�μενα �ιλ�τελικά αντικείμε-να και άρ�ισε να λειτ�υργεί τ�Φιλ�τελικ� M�υσεί�. (Φωτ.: «Λεύ-κωμα» της Φιλ�τελικής EταιρείαςΛέσ��υ).

T�υ Mωυσή K. Kωνσταντίνη

Eιδικ�ύ Συμ�ύλ�υ EΛ.TA.

H ENAP�H της εαρμ�γής τ�υ τα-�υδρ�μικ�ύ τέλ�υς πρέπει να α-να�ητηθεί στα μέσα τ�υ παρελθ�-ντ�ς αιών�ς, είναι δημι�ύργηματ�υ π�λιτισμ�ύ και συμπίπτει μετην ε�έλι�η τ�υ διεθν�ύς εμπ�ρί-�υ και την πρ��δ� των μετα�ρι-κών μέσων, έ�ει δε σαν �άση τηδιευκ�λυνση της ανάγκης τ�υ αν-θρώπ�υ να έρ�εται δι’ αλληλ�γρα-ίας σε επαή με τ�υς συνανθρώ-π�υς τ�υ.

T� εσωτερικ� και ε�ωτερικ� ε-μπ�ρι� κάθε �ώρας πρ�σέκ�πτεκυρίως στις πρ� τ�υ γραμματ�σή-μ�υ υψηλές διατιμήσεις της δια�ί-�ασης των επιστ�λών και στ� π�-λύπλ�κ� κλιμακωτ� σύστημα τ�υ�π�ί�υ � υπ�λ�γισμ�ς ήταν δυ-σ�ερής.

H δ��α της ρι��σπαστικής απλ�-π�ίησης ανήκει στ�ν Aγγλ� P��υ-λαντ Xιλ, � �π�ί�ς τ� 1837 δημ�σί-ευσε εγ�ειρίδι� με τ� �π�ί� υπε-δείκνυε τα ελαττώματα και πρ�-τεινε την τρ�π�π�ίηση τ�υ συστή-ματ�ς.

O Xιλ �ασι��μεν�ς σε πλ�ύσι�στατιστικ� υλικ� υπέ�αλε πρ�τα-ση στ� αγγλικ� κ�ιν��ύλι� μετην �π�ία �ητ�ύσε την κατάργησητων δια�ρων διαιρέσεων και δια-τιμήσεων για τη δια�ί�αση των ε-πιστ�λών και την εισαγωγή ενιαί-�υ τέλ�υς μιας πένας για τ� εσω-τερικ� της Aγγλίας, αδιακρίτως α-π�στάσεως.

H πρ�ταση �μως αυτή τ�υ Xιλ α-π�ρρίθηκε αρ�ικά. H απ�ρριψητης πρ�τασης δεν απ�γ�ήτευσετ�ν P��υλαντ Xιλ. Mε έγγραεςεκθέσεις πρ�ς τα μέλη τ�υ αγγλι-κ�ύ κ�ιν��υλί�υ πέτυ�ε να επα-νασυ�ητηθεί η πρ�τασή τ�υ καικατ�ρθωσε τελικά να επιτύ�ει, τ�1840, την εισαγωγή στην Aγγλίατ�υ συστήματ�ς τ�υ PennyPostage, δηλαδή την ενιαία πλη-ρωμή μιας πένας για �λες τις επι-στ�λές. T� απ�τέλεσμα τ�υ νέ�υσυστήματ�ς τ�υ Xιλ, � �π�ί�ς α-πεκλήθη απ� τ�ν Γλάδστωνα«Eυεργέτης τ�υ Eθν�υς», υπήρ�εη καταπληκτική αύ�ηση της τα�υ-δρ�μικής κίνησης.

Λίγ�υς μήνες μετά την εισαγω-γή τ�υ Penny Postage, την 10η Iα-ν�υαρί�υ 1840, έγινε στην Aγγλίαη έκδ�ση των πρώτων γραμματ�-σήμων. Πατέρας τ�υς ήταν � Σκώ-τ�ς �ι�λι�πώλης James Chalmers.

Tην Aγγλία ακ�λ�ύθησαν αργ�-τερα �λα τα π�λιτισμένα κράτηκαι την 1ην Oκτω�ρί�υ 1861 και ηEλλάδα. T� 1861 επίσης ε�εδ�θη� πρώτ�ς κατάλ�γ�ς γραμματ�-σήμων και τ� 1865 έγινε η πρώτηδημ�πρασία γραμματ�σήμων, η �-

π�ία και τα εισήγαγε μετα�ύ τωνδιεθνών �ρηματιστικών α�ιών.

Tην εαρμ�γή τ�υ γραμματ�σή-μ�υ ακ�λ�ύθησε η υπ� την πίεσητων �ικ�ν�μικών αναγκών πρ�-σπάθεια �λων των κρατών της α-πλ�π�ίησης τ�υ συστήματ�ς γιατις μετα�ύ των ανταλλακτικέςσ�έσεις, δι�τι δεν έπαυσαν να υ-πάρ��υν υψηλές, αυθαίρετες καιδιαέρ�υσες μετα�ύ τ�υς διατι-μήσεις και δυσ�έρειες κατά τ�ν υ-π�λ�γισμ� της δια�ί�ασης της αλ-ληλ�γραίας.

Παγκ�σμιαTαυδρ μική Eνωση

Γεννήθηκε έτσι η ιδέα μιας Πα-γκ�σμιας Tα�υδρ�μικής Eνωσης.H ιδέα δεν ήταν νέα, παρέμεινε �-μως ευσε�ής π�θ�ς μέ�ρις �τ�υ ηε�έλι�η της διεθν�ύς �ικ�ν�μίαςτην πραγματ�π�ίησε.

O κύρι�ς δημι�υργ�ς τής την 1ηI�υλί�υ 1874 ιδρυθείσης Παγκ�-σμί�υ Tα�υδρ�μικής Eνωσης υ-πήρ�ε � Aυστριακ�ς Δρ HeinrichStephan. Mετα�ύ των 12 κρατώνπ�υ υπέγραψαν την ιδρυτική δια-κήρυ�η ήτ� και η �ώρα μας.

Oι καρπ�ί της παγκ�σμιας αυτήςένωσης είναι: �ασική ελευθερίαγια τη διαμετακ�μιση της αλληλ�-γραίας μετα�ύ των κρατών, σ�ε-τική συμωνία ενιαί�υ καθ�ρι-

σμ�ύ των δια�ρων διατιμήσεωνμετα�ύ των συμ�ληθεισών �ωρώνκαι τέλ�ς απαλλαγή των μετα�ύτων κρατών συμψηισμών απ� τα-�υδρ�μικά τέλη. Σήμερα πάνω απ�150 �ώρες συμμετέ��υν στην Πα-γκ�σμια Tα�υδρ�μική Eνωση, η �-π�ία είναι ένας ε�ειδικευμέν�ςOργανισμ�ς των HνωμένωνEθνών.

Aνα�ω γ�νηση

Oι δύ� παγκ�σμι�ι π�λεμ�ι και�ι μετέπειτα συνθήκες ειρήνης μετις �π�ίες δημι�υργήθηκαν διά-�ρα νέα κράτη, έγιναν α�ρμήπ�λλαπλασιασμ�ύ των γραμματ�-σήμων και ανα�ω�γ�νησης τωνδιεθνών συναλλαγών.

Eπίδραση άμεση και σ��αρή εί-�αν αμ�τερα τα παραπάνω γεγ�-ν�τα τ�σ� στην αύ�ηση της κίνη-σης τ�υ εμπ�ρί�υ γραμματ�σή-μων �σ� και στη δημι�υργία σταδιά�ρα κράτη ειδικών γνωμ�δ�-τικών συμ��υλίων για τη μελέτητων νέων εκδ�σεων, τη �ελτίωσητων σ�εδίων και των παραστάσε-ων των γραμματ�σήμων και τηναύ�ηση των εσ�δων διά της πωλή-σεως των εκδιδ�μένων νέων σει-ρών. Στις υπηρεσίες αυτές μετέ-��υν ειδικ�ί περί τα γραμματ�ση-μα, ν�μικ�ί, �ικ�ν�μ�λ�γ�ι, κ.ά.

T� γραμματ�σημ� είναι, �πωςκαι τ� ν�μισμα, κρατική α�ία επι-

�αλλ�μένη απ� τ�ν ε��υσι�δ�τη-μέν� απ� τ� κράτ�ς �ργανισμ�για �ρισμέν� αντάλλαγμα π�υπρ�σέρει στ�υς π�λίτες τ�υ, δη-λαδή για τη μετα�ρά της αλλη-λ�γραίας τ�υς στ�ν τ�π� τ�υπρ��ρισμ�ύ της. Για την είσπρα�ητ�υ τέλ�υς αυτ�ύ και την αντιμε-τώπιση των δαπανών και λ�ιπώνε��δων, τα �π�ία πρ�ϋπ�θέτει η�ργάνωση ειδικής υπηρεσίας καιη ε�ασάλιση των μέσων της με-τα�ράς των επιστ�λών και τωνδεμάτων, �ι κρατικ�ί τα�υδρ�μι-κ�ί �ργανισμ�ί εκτυπών�υν ταγραμματ�σημα με διά�ρες πα-ραστάσεις και με αναγραή της α-�ίας την �π�ία αντιπρ�σωπεύ�υν.Για τ� σκ�π� αυτ� αγ�ρα��μεν�τ� γραμματ�σημ� έ�ει �ση α�ία α-ναγράεται επ’ αυτ�ύ ε’ �σ�νδεν έ�ει επικ�λληθεί και σραγι-σθεί απ� τ� Tα�υδρ�μεί�. Mετάτη σράγισή τ�υ δεν έ�ει α�ία ωςτέλ�ς και μετα�άλλεται σε απλ�τεμά�ι� �αρτι�ύ. Kαι �μως τ�γραμματ�σημ� μετά τη σράγισήτ�υ δεν καθίσταται ά�ρηστ�, αλλάπ�λλές �ρές έ�ει μεγαλύτερη α-�ία απ� την αρ�ική τ�υ.

Eμπ�ρι

Λίγ� �ρ�ν� μετά τη διάδ�ση της�ρήσης τ�υ γραμματ�σήμ�υ, τηνεπακ�λ�υθήσασα ανάπτυ�η τηςγραμματ�σημ�ιλίας και την κα-ταπληκτική αύ�ηση τ�υ αριθμ�ύτων συλλεκτών, γεννήθηκε αυτ�-ματα και ανεπτύ�θηκε παράλληλακαι τ� εμπ�ρι� των γραμματ�σή-μων για συναλλαγές, η διάδ�σηπ�υ �π�ί�υ κατά τα επακ�λ�υθή-σαντα �ρ�νια υπήρ�ε καταπληκτι-κή. Oι ασ��λ�ύμενες με τ� εμπ�-ρι� των γραμματ�σήμων σήμεραεμπ�ρικές επι�ειρήσεις αριθμ�ύ-νται κατά �ιλιάδες σ’ �λες τις �ώ-ρες τ�υ κ�σμ�υ.

Π�λλές απ� αυτές απ�τελ�ύν�ργανισμ�ύς κ�λ�σσιαί�υς με τημ�ρή, συνήθως, ανωνύμων εται-ρειών, με δίκτυ� ανταπ�κριτών σε�λες τις μεγάλες π�λεις τ�υ κ�-σμ�υ και με κεάλαια εκατ�μμυ-ρίων δ�λαρίων. Π�λλ�ί απ’ αυτ�ύς�πως � �ίκ�ς Yvert et Tellier στηΓαλλία, � �ίκ�ς Stanley Gibbonsστην Aγγλία, � �ίκ�ς Zumsteinστην Eλ�ετία, � �ίκ�ς Scott στηνAμερική, κ.ά., εκδίδ�υν ετησίως�γκώδεις τιμ�καταλ�γ�υς �ι �-π�ί�ι περιλαμ�άν�υν �λα τα ανάτ�ν κ�σμ� γραμματ�σημα, �ι δετιμ�κατάλ�γ�ι απ�τελ�ύν συνή-θως τη �άση των διεθνών συναλ-λαγών μετα�ύ των εμπ�ρων γραμ-ματ�σήμων και των συλλεκτών. Hα�ία κάθε γραμματ�σήμ�υ στ�υςκαταλ�γ�υς αυτ�ύς καθ�ρί�εταισυμ�ατικά με μια απ� �ρ�ν� σε

O Δημήτρι�ς Σα-κ�ρρα��ς, επι�α-νής �υσι�γνωμίατ�υ ελληνικ�ύ �ι-λ�τελισμ�ύ, συντέ-λεσε καθ�ριστικάστην έκδ�ση τηςσειράς για τ�υςOλυμπιακ�ύς Aγώ-νες τ�υ 1896. O Σα-κ�ρρα��ς, πρ�ε-δρ�ς τ�υ Συλλ�γ�υΓραμματ�σημ��ί-λων Aθηνών, υπέ-�αλε εισηγητικήπρ�ταση πρ�ς τηνεπιτρ�πή ε!εύρε-σης π�ρων γιατ�υς Oλυμπιακ�ύςAγώνες, πρ�τείν�-ντας την έκδ�ση α-ναμνηστικών γραμ-ματ�σήμων. Mε �ά-ση την εισήγησηΣακ�ρρα��υ έγινεσ"ετική συ#ήτησηστη B�υλή (15 I�υλ.1895). Ψη�ίσθηκε,και η τ�τε κυ�έρνηση Δηλιγιάννη με ν�μ� παρα"ώρησε στην Eπιτρ�πή Oλυ-μπιακών Aγώνων τ� 50% των καθαρών π�ρων. Mε την έκδ�ση της σειράς (25Mαρ. 1896) � �ιλ�τελισμ�ς συνέ�αλε στην �ργανωτική επιτυ"ία και τη διεθνήπρ��λή των Oλυμπιακών Aγώνων, α��ύ απέδωσε τ� «σωτήρι�» π�σ� των400.000 δρ". της επ�"ής εκείνης. H σειρά, πρώτη στ�ν κ�σμ� με αθλητικέςπαραστάσεις, σηματ�δ�τεί την αρ"ή τ�υ αθλητικ�ύ �λυμπιακ�ύ γραμματ�-σήμ�υ στ�ν κ�σμ�. Iδιαίτερα δημ��ιλής η σειρά, με παγκ�σμια απή"ηση, κα-τατάσσεται στην κ�ρυ�ή τ�υ λεγ�μεν�υ θεματικ�ύ �ιλ�τελισμ�ύ.

T� �αρύτιμ� αρτάκιT γραμματ�σημ ως παράγ ντας στην εθνική ικ ν μία και ως επενδυτική α�ία

Συνέ"εια στην 30η σελίδα

�ρ�ν� σταθερή και ασαλή αύ�η-ση της τιμής τ�υς, ανατ�κι��μέ-ν�υ τ�ι�υτ�τρ�πως τ�υ διατεθέ-ντ�ς αρ�ικ�ύ κεαλαί�υ.

Eπίσης στις μεγαλύτερες π�-λεις τ�υ κ�σμ�υ λειτ�υργ�ύν ει-δικά �ρηματιστήρια γραμματ�σή-μων, συ�ν�τατα δε διενεργ�ύνταιμεγάλες πλει�δ�τικές πωλήσειςστις �π�ίες μετέ��υν ως πλει�δ�-τες συλλέκτες, έμπ�ρ�ι και απλ�ίεπενδυτές απ� �λες τις �ώρεςτ�υ κ�σμ�υ. O κύκλ�ς εργασιώντων διεθνών πλει�δ�σιών γραμ-ματ�σήμων ανέρ�εται σε εκατ�μ-μύρια δ�λάρια. H εκπ�ίηση τωνσυλλ�γών γραμματ�σήμων μεγά-λων ιλ�τελιστών ενεργείται απ�-κλειστικά σ�εδ�ν με διεθνείς δη-μ�πρασίες.

Στην Eλλάδα κυκλ��ρ�ύν σή-μερα εικ�ν�γραημένα δύ� κατά-λ�γ�ι Eλληνικών γραμματ�σήμωνκαι Tα�υδρ�μικής ιστ�ρίας, � κα-τάλ�γ�ς «Bλαστ�ύ» τ�υ �μώνυ-μ�υ εμπ�ρικ�ύ �ίκ�υ δημ�πρα-σιών και � κατάλ�γ�ς «Eρμής»,έκδ�ση «Φιλ�τελικ�ς Eρμής».

Kινητές α�ίες

Συνέπεια της ανάπτυ�ης τηςγραμματ�σημεμπ�ρίας, τα γραμ-ματ�σημα απέ�ησαν αυτ�ματα κι-νητές α�ίες και υπ�κεινται στ�υςν�μ�υς της πρ�σ�ράς και της�ήτησης και είναι διαπραγματεύ-σιμα σε τιμές π�υ π�λλές �ρέςδεν έ��υν καμιά σ�έση με τις α-ναγρα�μενες α�ίες τ�υς. ΣτηνAθήνα διενεργ�ύνται τακτικά δη-μ�πρασίες ελληνικών κυρίως αλ-λά και �ένων γραμματ�σήμων απ�ελληνικ�ύς �ίκ�υς δημ�πρασιών,π�λλές �ρές μάλιστα με διεθνήσυμμετ��ή και ενδιαέρ�ν.

Σημειωτέ�ν �τι η αύ�ηση της α-�ίας των γραμματ�σήμων είναικατά καν�να π�λύ σταθερ�τερηκαι αλματώδης της παρατηρ�ύμε-νης στ�υς �ρηματιστηριακ�ύς τίτ-λ�υς, �ωρίς εκπλή�εις, αλλά αντι-θέτως με μια σταθερή ετήσια αύ-

�ηση π�υ ανατ�κί�ει τ� διατεθένκεάλαι�. H ιδι�τητα αυτή τωνγραμματ�σήμων έ�ει ως συνέπειανα κεντρίσει την πρ�σ��ή των �ι-κ�ν�μικών κύκλων. Παρετηρήθηδε �τι στις μεγάλες διεθνείς ιλ�-τελικές πλει�δ�σίες π�λλά σπάνιαγραμματ�σημα αγ�ρά��νται ανω-νύμως, ��ι μ�ν� για τις συλλ�γέςπλ�υσίων ιλ�τελιστών, αλλά καιγια τα θησαυρ�υλάκια μεγάλωντραπε�ών ή ασαλιστικών εται-ρειών κ.ά., �ι �π�ίες �ρίσκ�υνσυμερ�τερ� να επενδύσ�υν μέ-ρ�ς των διαθεσίμων των στις κι-νητές α�ίες παρά σε άλλες �ικ�-ν�μικές επενδύσεις.

Λ�γω τ�υ �τι � αριθμ�ς τωνσυλλεκτών αυ�άνει και ως εκ τ�ύ-τ�υ η �ήτηση των παλαιών γραμ-ματ�σήμων καθίσταται μεγαλύτε-ρη, �ι τιμές υψών�νται σταθερά.O�ι δε μ�ν� �ι παλαιές εκδ�σειςυπ�κεινται σε �ε�αία ανατίμησητων τιμών τ�υς για τ� λ�γ� �τι αυ-τές με την παρέλευση τ�υ �ρ�ν�υγίν�νται ακ�μη πι� σπάνιες, αλλάκαι �ι μεταγενέστερες επίσης α-νατιμώνται με τρ�π� ώστε να υ-πάρ�ει πάντ�τε τάση γενικής ανα-τίμησης.

Mετά παρέλευση πενηκ�νταε-τίας τα σημερινά γραμματ�σημαθα ανατιμηθ�ύν σε τέτ�ια �αθμ�ώστε π�λλά απ� αυτά θα γίν�υνσπάνια και ακρι�ά. Δεν είναι �μωςανάγκη να περιμένει κανείς πενή-ντα �ρ�νια για την ανατίμηση τωνσημερινών γραμματ�σήμων.

Oι σημερινές εκδ�σεις γραμμα-τ�σήμων γίν�νται συνήθως σε πε-ρι�ρισμέν� αριθμ� και �ταν απ�-σύρ�νται της κυκλ��ρίας η α�ίατ�υς αυ�άνεται. Στ�υς ιλ�τελι-στές είναι γνωστ� �τι η ανατίμησηεν�ς γραμματ�σήμ�υ είναι συ-νάρτηση της παρ�δ�υ τ�υ �ρ�ν�υκαι της παύσης της κυκλ��ρίαςτ�υ και τ�υ αριθμ�ύ των διατεθέ-ντων στ� ιλ�τελικ� εμπ�ρι� τε-μα�ίων. Aυτ� είναι ιλ�τελικ�ςκαν�νας.

Eίναι ανυπ�λ�γιστ� τ� πλήθ�ςκαι τ� μέγεθ�ς των κατ’ έτ�ς διε-νεργ�υμένων επί των γραμματ�-σήμων στην παγκ�σμια αγ�ρά συ-ναλλαγών, καθώς και τ� πλήθ�ςτων πρ�σώπων, των εμπ�ρικών ε-ταιρειών των ειδικών πραγματ�-γνωμ�νων γραμματ�σήμων καιτων αναρίθμητων περι�δικών,

των ασ��λ�υμένων απ�κλειστι-κώς στ� ειδικ� αυτ� εμπ�ρι�.

K υμπαράς

H τέρψη της συλλ�γής γραμμα-τ�σήμων είναι συ�νά συνδεδεμέ-νη με την ευ�άριστη πρ�σδ�κία α-π�κτησης κέρδ�υς, ενώ δαπανώ-ντας κανείς για άλλ�υς σκ�π�ύς,είναι αμί��λ� εάν απ�λαμ�άνειτην α�ία των �ρημάτων τ�υ. Mετην παγκ�σμια αύ�ηση τ�υ διε-θν�ύς εμπ�ρί�υ των γραμματ�σή-μων και η απλ�ύστερη συλλ�γή α-π�τελεί σήμερα «κ�υμπαρά» στ�ν�π�ί�ν ρί�ν�νται λίγ� λίγ� μικρές�ικ�ν�μίες, τελείως ανεπαίσθη-τες αιν�μενικά, αλλά σημαντικέςκαι �γκώδεις σε �ικ�ν�μικά απ�-τελέσματα. Kατά καν�να, η ευ�α-ρίστηση την �π�ία λαμ�άνει �συλλέκτης γραμματ�σήμων α�ί�ειτ�ν κ�π�, συ�νά μάλιστα η μεγάλη�ικ�ν�μική α�ία την �π�ία απ�κτάμια συλλ�γή ε�σ�ν συμπληρώ-νεται και τελει�π�ιείται απ�τελείένα σημαντικ�τατ� �υσιαστικ�κέρδ�ς. T� γραμματ�σημ� ��ι μ�-ν�ν απ�τελεί θετικ� μέσ� απ�τα-μίευσης, αλλά και σε π�λλές περι-πτώσεις στάθηκε � σωτήρας σ’αυτ�ύς π�υ εμπιστεύθηκαν τ� πε-ρίσσευμα των �ικ�ν�μιών τ�υς.

Tακτικ�ς π�ρ ς

H μεγάλη, ιδίως κατά την τελευ-ταία πεντηκ�νταετία, διάδ�ση τ�υιλ�τελισμ�ύ και παράλληλα η α-ναπτυ�θείσα εμπ�ρική κίνηση,δημι�ύργησε για π�λλές τα�υ-δρ�μικές υπηρεσίες έναν απρ�σ-δ�κητ� και ��ι αμελητέ� π�ρ�π�υ πρ�κύπτει απ� την πώλησηγραμματ�σήμων στ�υς ιλ�τελι-στές. Kαι α�ύ κατά καν�να κανέ-να απ� τα πωλ�ύμενα στ�υς ιλ�-τελιστές γραμματ�σημα δεν θα�ρησιμ�π�ιηθεί για τα�υδρ�μικέςανάγκες, τ� έσ�δ� μπ�ρεί να θεω-ρηθεί καθαρ� κέρδ�ς.

Eτσι, τ� γραμματ�σημ� εκτ�ςτ�υ αρ�ικ�ύ πρ��ρισμ�ύ τ�υ γιαείσπρα�η τα�υδρ�μικών τελών, α-πέ�η και τακτικ�ς π�ρ�ς, με τηνπώληση γραμματ�σήμων στ�υςιλ�τελιστές πρ�ς πλ�υτισμ� τωνσυλλ�γών των.

Kερδ σκ πικέςεκδ�σεις

Π�λλές απ� τις τα�υδρ�μικές υ-πηρεσίες δια�ρων �ωρών πρ�-σπάθησαν να ε�ασαλίσ�υν π�-ρ�υς απ� την εκμετάλλευση τηςγραμματ�σημ�ιλίας με την έκ-δ�ση π�λλών σειρών γραμματ�-σήμων. Πρώτα σε κερδ�σκ�πικέςεκδ�σεις έρ��νται διά�ρα κρατί-δια της Aσίας και της Aρικής. Tακράτη αυτά �είλ�υν στ� ιλ�τε-λισμ�, κατά κύρι� λ�γ�, την ισ�-σκέλιση τ�υ πρ�ϋπ�λ�γισμ�ύτ�υς. Π�λλά κράτη, μετα�ύ των �-π�ίων και η Eλλάδα, ίδρυσαν ειδι-κά ιλ�τελικά γραεία τα �π�ίαπωλ�ύν στ�υς συλλέκτες τα εκδι-δ�μενα γραμματ�σημα �ωρίς επι-�άρυνση. Σημειωτέ�ν �τι πρ�ς

Συνέ"εια απ� την 29η σελίδα

T� 1874 ιδρύθηκε η Παγκ�σμια Tα"υδρ�μική Eνωση και μετα!ύ των κρατώνπ�υ υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυ!η ήταν και η Eλλάδα. Aπέ�λεπε στην ε-λεύθερη διακίνηση της αλληλ�γρα�ίας μετα!ύ των "ωρών. Σήμερα συμμετέ-"�υν πάνω απ� 150 "ώρες και είναι πλέ�ν ένας ε!ειδικευμέν�ς �ργανισμ�ςτων Hνωμένων Eθνών. T� 1974, για τα 100 "ρ�νια απ� την ίδρυση της Παγκ�-σμιας Tα"υδρ�μικής Eνωσης (URU) τα EΛTA κυκλ��ρησαν αναμνηστική έκ-δ�ση τριών γραμματ�σήμων (σ"εδίαση–πρ�σαρμ�γή Π. Γρά��αλ�ς, B. Kων-σταντινέα), ενώ τ� 1950, για την 75η επέτει� της Eνωσης, � Γ. Kε�αλλην�ςσ"εδίασε ένα απ� τα ωραι�τερα ελληνικά γραμματ�σημα, τ�ν E�η�� τ�υ Mα-ραθώνα. Mε στ�"� την καλλιέργεια τ�υ �ιλ�τελισμ�ύ η 15η N�εμ�ρί�υ έ"ει�ρισθεί ως Hμέρα Γραμματ�σήμ�υ και κατά καιρ�ύς την ημερ�μηνία αυτή έ-"�υν εκδ�θεί αναμνηστικά γραμματ�σημα, �πως αυτ� τ�υ 1972, σ"εδιασμέ-ν� απ� τ�ν Π. Γρά��αλ� και τ� 1973 απ� την B. Kωνσταντινέα. O πρώτ�ς ε-�ρτασμ�ς ήταν πρ�γραμματισμέν�ς να γίνει στις 8 Δεκ. 1940. Oμως, έμελλενα ματαιωθεί απ� τ�ν π�λεμ� και την τραγική δεκαετία π�υ ακ�λ�ύθησε.

Στην Eλλάδα κυκλ��ρ�ύν σήμερα εικ�ν�γρα�ημέν�ι δύ� κατάλ�γ�ι ελλη-νικών γραμματ�σήμων και τα"υδρ�μικής ιστ�ρίας: O κατάλ�γ�ς «Bλαστ�ύ»,τ�υ �μώνυμ�υ εμπ�ρικ�ύ �ίκ�υ δημ�πρασιών, και � κατάλ�γ�ς «Eρμής» τ�υ«Φιλ�τελικ�ύ Eρμή E.Π.E.». Eκδίδ�νται σε ετήσια �άση, πρ�σθέτ�ντας κάθε"ρ�ν� τις νέες εκδ�σεις γραμματ�σήμων Eλλάδας και Kύπρ�υ. O πρώτ�ς κα-τάλ�γ�ς στην Eλλάδα εκδ�θηκε τ� 1886 απ� τ� Nικ�λα� Bαλλώση.

διασάλιση της επί των γραμμα-τ�σήμων αναγρα�μένης α�ίας,π�λλές τα�υδρ�μικές υπηρεσίες,μετα�ύ των �π�ίων και � EΛTA, ε-νώ απ�σύρ�υν τα γραμματ�σηματης κυκλ��ρίας συνήθως μετάένα �ρ�ν�, αυτά μπ�ρ�ύν να �ρη-σιμ�π�ιηθ�ύν για τα�υδρ�μική�ρήση επ’ α�ριστ�ν.

Eτσι, μπ�ρ�ύμε να π�ύμε �τι τ�γραμματ�σημ� έγινε στ�ν σύγ-�ρ�ν� κ�σμ� ένα αληθές «εμπ�-ρευμα–ν�μισμα» και μάλιστα διε-θν�ύς κυκλ��ρίας.

Oι εκδ�σεις γραμματ�σήμων μεκαθαρά κερδ�σκ�πικ� �αρακτή-ρα, ενώ αρ�ικά απέεραν α�ι�λ�-γα �έλη στα κράτη, �σα πρώταεί�αν την έμπνευση να εκμεταλ-λευθ�ύν τη «μανία» των συλλε-κτών, γενικεύθηκε �ταν �δήγησεστ� αντίθετ� ακρι�ώς απ�τέλε-σμα. Πρ�κάλεσε τ�ν κ�ρ�ν τωνσυλλεκτών, �ι �π�ί�ι απ�άσισαννα απ�κλείσ�υν τα γραμματ�σηματων �ωρών εκείνων, �ι �π�ίες, κα-τά τ�σ�ν έκδηλ� τρ�π�, επιδίδ�-νται στην συστηματική εκμετάλ-λευση της αδυναμίας των.

Xαρακτηριστικ� της μετα��λήςαυτής είναι τ� γεγ�ν�ς �τι στ�υςτιμ�καταλ�γ�υς των μεγάλωνδιεθν�ύς κύρ�υς εμπ�ρικών �ί-κων γραμματ�σήμων, μνημ�νεύ-�νται με ειδικά στ�ι�εία εκείνα ταγραμματ�σημα τα �π�ία εκδ�θη-καν ��ι για τα�υδρ�μικές ανά-γκες, καθώς επίσης και τα πωλ�ύ-μενα απ� τα τα�υδρ�μεία σε τι-μές υψηλ�τερες τ�υ αναγρα�-μέν�υ πραγματικ�ύ τέλ�υς καιεκδ�θέντα συνεπώς για σκ�π�ύςκυρίως ταμιευτικ�ύς.

H Φιλ�τελική Yπηρεσία τωνEΛTA, έ��ντας υπ’ �ψιν τα παρα-πάνω, απ�εύγει να θέτει σε κυ-κλ��ρία γραμματ�σημα ταμιευ-τικ�ύ ή �πωσδήπ�τε κερδ�σκ�πι-κ�ύ �αρακτήρ�ς.

Mετά τ� τέλ�ς τ�υ Δευτέρ�υΠαγκ�σμί�υ Π�λέμ�υ και την επα-κ�λ�υθήσασα αναπ�ευκτ� ανα-τρ�πή τής μέ�ρι τ�τε �μαλής κα-τάστασης, με τις συναλλαγματι-κές υπ�τιμήσεις, με τις ευρύτα-της κλίμακας μετα�ι�άσεις τ�υπαγκ�σμι�υ πλ�ύτ�υ και με τηνκ�νι�ρτ�π�ίηση των μικρών απ�-ταμιεύσεων, ανεμένετ� �τι θα α-νετρέπ�ντ�, ή τ�υλά�ιστ�ν θα πε-ρι�ρί��ντ� σε μικρ�τερης κλίμα-κας συναλλαγές.

Συνέ�η �μως ακρι�ώς τ� αντί-θετ�. O ιλ�τελισμ�ς ��ι μ�ν�ν ά-ντε�ε στην καταιγίδα αλλά και δυ-ναμώθηκε και γιγαντώθηκε. O εύ-κ�λα συγκεντρωμέν�ς πλ�ύτ�ςδι��ετεύθηκε άνετα και ικαν�π�ι-ητικά στα γραμματ�σημα. Eτσι δη-μι�υργήθηκε ένα σ��αρ� ρεύμα�ήτησης, τ� �π�ί� διηύρυνε και ε-νίσ�υσε τ� πλήθ�ς των συμπα-θ�ύντων τ�ν ιλ�τελισμ�. Kατάσυνέπειαν σημειώθηκε ραγδαίααύ�ηση των τιμών και δημι�υργή-θηκε η πεπ�ίθηση, �άσει μιας πεί-ρας στηρι��μένης πλέ�ν σε αναμ-ισ�ήτητα θετικά στ�ι�εία, �τι �ισυλλ�γές δεν ήσαν «πεταμένα�ρήματα» αλλά μια ωραία, ευ�άρι-στ�ς και η πλέ�ν ασαλής και ε-

πωελής μ�ρή απ�ταμίευσης.

Kινητές α�ίες

Σήμερα τα γραμματ�σημα έ��υνε�ελι�θεί σε κινητές α�ίες και υπ�-κειται στα ίδια �ικ�ν�μικά αιν�-μενα τα �π�ία διέπ�υν και την κί-νηση των καθαυτ� κινητών α�ιών(μετ��ών εταιρειών, �μ�λ�γιώνκ.λπ.) στα �ρηματιστήρια. Tωνγραμματ�σήμων �μως �ι τιμές, σεσύγκριση πρ�ς τα των συνήθων α-�ιών τ�υ �ρηματιστηρί�υ, είναι π�-λύ δυσκ�λ�καθ�ριστ�ι, δι�τι ��ιμ�ν�ν ε�αρτώνται απ� π�λύ μεγα-λύτερ� πλήθ�ς συντελεστών αλλάκαι �ι συντελεστές αυτ�ί είναι π�ι-κίλ�ι, ασταθείς, π�λύπλ�κ�ι καιδυσε�ι�νίαστ�ι.

Λαμ�αν�μέν�υ, άλλωστε, υπ’ �-ψιν τ�υ γεγ�ν�τ�ς �τι τ� επίπεδ�στ� �π�ί� ισ�ρρ�πεί η τιμή παντ�ςπράγματ�ς είναι συνάρτηση ��ιμ�ν�ν εκάστης των δύ� αντιθέτωντάσεων, της πρ�σ�ράς και της�ήτησης, αλλά και της σταθερ�τη-τας της υισταμένης μετα�ύ τωνδύ� τ�ύτων συντελεστών αναλ�-γίας, καθίσταται ευν�ητ� γιατί �ιαγ�ραίες τιμές των δια�ρωνγραμματ�σήμων είναι π�λύ ευπα-θέστερες απ� τις τιμές �ι�υδήπ�-τε �ρηματιστηριακ�ύ τίτλ�υ, α�ύεκάστης μεν μετ��ής είναι επακρι-

�ώς γνωστ�ς � αριθμ�ς των κυ-κλ��ρησάντων τίτλων, ενώ εκά-στης α�ίας γραμματ�σήμ�υ είναια�ριστ�ς � αριθμ�ς των υπαρ��-ντων αντιτύπων.

T� γραμματ�σημ� καλώς �ρησι-μ�π�ι�ύμεν� μπ�ρεί να απ��εί ��ιμ�ν� α�ι�λ�γ�ς και τακτικ�ς π�-ρ�ς των τα�υδρ�μικών υπηρεσιών(εντελώς άσ�ετ�ς πρ�ς τ�ν �ασι-��μεν� επί της κατανάλωσηςγραμματ�σήμων για τα�υδρ�μικέςανάγκες) αλλά και αάνταστα ι-σ�υρ� μέσ�ν εθνικής πρ�παγάν-δας τ�σ� απ�τελεσματικ� �σ� εί-ναι α�ίαστ� και σ�εδ�ν αδάπαν�.

Δια�ημιστικ� μέσ

Aπεδεί�θη εις �λα τα κράτη �τιτ� γραμματ�σημ� ��ι μ�ν�ν είναιπηγή πλ�υτ�λ�γική, αλλά συγ�ρ�-νως διαημιστική και τ�υριστική.Tυπικ� παράδειγμα τυγ�άνει τ�εκδ�θέν τ� 1954 απ� τα IταλικάTα�υδρ�μεία πρωτ�τυπ� γραμμα-τ�σημ� των 25 λιρετών επί τ�υ �-π�ί�υ αναγράεται τ� άρθρ� 53τ�υ ιταλικ�ύ Συντάγματ�ς: «Aπα-ντες υπ��ρε�ύνται να συνεισέ-ρ�υν στις δημ�σιες δαπάνες ανα-λ�γως των μέσων των». Iδι�τυπ�ςυπενθύμιση των �ρ�λ�γικών υ-π��ρεώσεων των Iταλών π�λιτώναλλά και αρκετά απ�τελεσματική

εάν ληθεί υπ’ �ψιν π�σα εκατ�μ-μύρια Iταλών �ρ�λ�γ�υμένων�ρησιμ�π�ι�ύντες τ� γραμματ�-σημ� τ�ύτ� θα ενθυμηθ�ύν τις�ρ�λ�γικές τ�υς υπ��ρεώσεις.

H Eλλάδα συγκαταλέγεται στηντά�η των συντηρητικών κρατών,απ� άπ�ψη εκδ�σεων γραμματ�-σήμων και �αίρει διεθν�ύς ιλ�-τελικής εκτίμησης. Tα ελληνικάγραμματ�σημα είναι καλλιτε�νικάεκτυπωμένα με διά�ρες παρα-στάσεις ελληνικών τ�πίων ή αρ-�αι�τήτων και με τ�ν τρ�π� αυτ�εκτ�ς της ταμιευτικής τ�υς α�ίαςαπ��αίν�υν ισ�υρ� μέσ� διαήμι-σης των ελληνικών τ�πίων καιτων υσικών καλλ�νών της �ώ-ρας μας.

Eπένδυση

Σήμερα εκατ� και πλέ�ν έτη α’�τ�υ εμανίσθηκαν �ι απαρ�έςτ�υ εμπ�ρί�υ γραμματ�σήμων, τ��π�ί� ήδη απ�τελεί �ωνταν� κύτ-ταρ� της εθνικής μας �ικ�ν�μίας,η αγ�ρά των γραμματ�σήμων, η �-π�ία έ�ει τ�υς εμπ�ρ�υς της, τ��ρηματιστήρι� και τ� συνάλλαγμάτης, υίσταται π�λύ λιγ�τερεςδιακυμάνσεις απ� την αγ�ρά συ-ναλλάγματ�ς.

Oι εισ�δηματίες π�υ επιθυμ�ύντη διαύλα�η των κεαλαίων τ�υςαπ� τις ν�μισματικές διακυμάν-σεις, �ρίσκ�υν �τι μπ�ρ�ύν να τ�-π�θετήσ�υν με ασάλεια τα �ρή-ματά τ�υς σε γραμματ�σημα, η δεδιατήρηση των τιμών των γραμμα-τ�σήμων σε σταθερή αύ��υσαπρ��δ� παρά τις ανατρ�πές καιτις δ�κιμασίες τ�υ Δευτέρ�υ Πα-γκ�σμί�υ Π�λέμ�υ, κατά τ�ν �-π�ί� π�λλές �ρηματιστηριακές α-�ίες κατα�αραθρώθησαν, κατέ-στησαν τα γραμματ�σημα ιδεώ-δεις α�ίες για μακρ��ρ�νιες επεν-δύσεις, �ι �π�ίες ��ι μ�ν� μπ�-ρ�ύν να ρευστ�π�ιηθ�ύν �ιανδή-π�τε στιγμή, αλλά υπερέ��υν τωνλ�ιπών ιδίας μ�ρής α�ιών �πωςείναι �ι π�λύτιμ�ι λίθ�ι, � ν�μισμα-τ�π�ιημέν�ς ή μη, �ρυσ�ς και �ι�ωγραικ�ί πίνακες, γιατί μπ�-ρ�ύν ευκ�λ�τερα να μετακινη-θ�ύν απ� �ώρα σε �ώρα.

Στ�υς διεθνείς �ικ�ν�μικ�ύςκύκλ�υς, τ� εμπ�ρι� γραμματ�σή-μων απ�λαμ�άνει εκτιμήσεως καιαπέερε πλ�υσί�υς καρπ�ύς.Aρρήκτα συνδεδεμέν� με την τύ-�η της εθνικής �ικ�ν�μίας κάθε�ώρας, επεκτείνει τ� πεδί� δρά-σης τ�υ σε �λ�κληρ� τ�ν κ�σμ�.

T�ι�υτ�τρ�πως, τ� απλ� αυτ�τυπωμέν� �αρτάκι, απ� της στιγμήτης έκδ�σής τ�υ καθίσταται, �-πως και τ� ν�μισμα, κρατική α�ίαανταλλασσ�μενη με �αρτ�ν�μι-σμα απ� τ�υς π�λυπληθείς ανάτ�ν κ�σμ� συλλέκτες, �ι �π�ί�ισπεύδ�υν να πρ�μηθευθ�ύν τιςνέες εκδ�σεις, �ι �π�ίες απ�τε-λ�ύν έναν πλ�υτ�παραγωγικ� ε-θνικ� π�ρ�, ��ι ασήμαντ� συντε-λεστή τ�υ εθνικ�ύ πλ�ύτ�υ των�ωρών π�υ τα εκδίδ�υν.

T� γραμματ�σημ� είναι α!ία και αμ�ι�ή για τη μετα��ρά της αλληλ�γρα�ίαςανά τ�ν κ�σμ�. Eκτυπώνεται με διά��ρες παραστάσεις και πάνω αναγρά�ε-ται η τιμή π�υ αντιπρ�σωπεύει. H τιμή τ�υ ακυρώνεται μ�λις επικ�λληθεί καισ�ραγισθεί απ� τ� τα"υδρ�μεί�. Παρά την ακύρωση, αυτ� δεν α"ρηστεύεται.E"ει α!ία π�λλές ��ρές μεγαλύτερη απ� την αναγρα��μενη. Oμως, εκτ�ςτης α!ίας και τ�υ ιδιαίτερ�υ παιδαγωγικ�ύ "αρακτήρα ως συλλεκτικ� είδ�ς,τ� γραμματ�σημ� �έρ�ντας τις διά��ρες παραστάσεις, τα!ιδεύει σε �λ� τ�νκ�σμ� και αυτ�ματα μεταμ�ρ�ώνεται σε ανέ!�δ� δια�ημιστικ� μέσ�. Πρ�-�άλλει, �πως η Eλλάδα, τ�ν τ�υρισμ� με παραστάσεις τ�πίων, την αρ"αία και�υ#αντινή τέ"νη, ή ακ�μη ανακινεί στη μνήμη ιστ�ρικά γεγ�ν�τα και πρ�σω-πα. Πρ�κειται δηλαδή για ένα σταθερ� και σ��αρ� δια�ημιστικ� μέσ�, κάπ�-τε μάλιστα και πρ�παγανδιστικ�.

Για τη συμ�λή στ� α�ιέρωμα ευ�αρι-στ�ύμε τ�ν κ. Mωυσή K. Kωνσταντίνη.

ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟ

Documents

Transcript of ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟ

”‘ -‌”¦ •œœ• - ‘ ›“™£œ£ 2012

“‘œœ‘ etwinning ‘ ¤¥£ œ‘—¤•£ ¤—£ £¤ ¤‘‍—£

œœ• ® œ­ƒ± œ±¶¹®‚ •€¹¹½‰½¯±‚

‘£—£•™£ £¤‘ •¥¥“‘œœ‘ ¤œ—œ‘¤‘

´·³Œ‚ - ¤¹ ¬½µ¹ · •• ³¹± „¹‚ œœ•;

§®ƒ¹¼± ³¹± —»µ„»Œ³…‚ œ·‡±½¹‚ (—œœ¥)

œ•¤‘ ¤¥§™‘ “‘œœ‘ £ ¥”©‌

¦œ‘ £¥œœ•¤§—£

‘‌‌™£œ£ £¥œœ•¤§—£

2.•¥¥“‘œœ— œ‘›— ™‌—£—

aigli “‘œœ‘ 3.12 - ede.gr .“‘œœ‘¤•™‘ £¥‌•”™¥ : •“œ ¤…¹ƒ„¹­‚

‌• “‘‌“‘œœ‘ ‌£œ•™¥ ”¥

“‘œœ‘ ”™‘ ’™¥ œ‘—£—£

‘‌”•‘£ ‌”¥›—£ ¤ “‘œœ‘ œ‘£ 2014-2019

£‘œ ™ ‘ ”™“‘œœ‘

— œ¹»¹, · œŒ»¹ ±¹ ¬½µ¼‚

•¥© ‘— •’”œ‘”‘ “‘œœ‘¤™£œ¥

œ¯± †·„µ¯± œŒ½ ³¹± „·½ •»»¬´±

’ ”¬ƒ· œœ• •£ ‘ - ´·³Œ‚ ¥»€¯·ƒ·‚

’­± µ¹´¹Œ œŒ´±‚

œœ• ® œƒ± œ±¶¹®‚ •€¹¹½‰½¯±‚

aigli “‘œœ‘ 3.12 - ede.gr .“‘œœ‘¤•™‘ £¥‌•”™¥ : •“œ ¤…¹ƒ„¹‚

’± µ¹´¹Œ œŒ´±‚