ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ

ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ (1)Ηλία Σκαλτσά ΠΕ04.01

5ο Γυμνάσιο Αγ. Παρασκευής

Όπως συμβαίνει στη φύση έτσι και ο άνθρωπος θέλει να πετυχαίνει

σπουδαία αποτελέσματα καταναλώνοντας το λιγότερο δυνατό κόπο και

χρόνο.

Καταναλώνοντας δηλαδή λιγότερο έργο και παράγοντας περισσότερη

ενέργεια.

Έτσι προσπαθούν να ομαδοποιούν τα πράγματα με βάση κοινά κριτήρια ή

κοινές ιδιότητες.

Η ταξινόμηση διευκολύνει τη διαχείριση όλων των τομέων της ζωής.

Στη Χημεία η ταξινόμηση των χημικών στοιχείων έγινε με βάση την

περιοδικότητα (επανάληψη) των ιδιοτήτων τους με καθορισμένο τρόπο.

Nb

Ta

Ce Ar

Ir He

Os Eu

Pd Si Kr

F Rh Zr Ga Ne

N Sr K Br Yb Gd Po Tc Cm

O Ti Na I Al Cs Ho Nd Rd Fr Am Es

Cl W Y Ba Cd Th Rb Sm Pr Xe At Pm Fm Lr

Pt Ni Mn Te Cr B Li V Er Tl Sc Dy Ac Hf Np Bk Mv 104

Co Mg H Mo U Be Ca Se Ru La Tb In Tm Ge Rn Lu Pd Re Pu Cf No 105

1750 1800 1850 1900 1950

Στοιχεία γνωστά στους Αρχαίους: C, Cu, Au, Fe, Pb, Hg, Ag, S, Sn

Στοιχεία γνωστά πριν το 1700: As, Sb, Bi, P, Zn

Συνοπτικό διάγραμμα ανακαλύψεως των στοιχείων

Από τους πρώτους ο John Newlands το 1865 διατύπωσε τον «Κανόνα των

οκτάβων» στον οποίο διατύπωνε την άποψη ότι οποιοδήποτε χημικό στοιχείο,

εμφανίζει ανάλογες χημικές ιδιότητες με το όγδοο στη σειρά στοιχείο που

ακολουθεί στον πίνακα, όταν κατατάσσουμε αυτά σύμφωνα με το ατομικό τους

βάρος σε αύξουσα οριζόντια σειρά.

Όπως η επανάληψη της μουσικής νότας στο τέλος μιας οκτάβας στη μουσική.

John Newlands

1837 - 1898

Οι ιδέες του Newlands δεν έγιναν δεκτές γιατί στον «πίνακά του» δεν προέβλεπε

άγνωστα έως τότε στοιχεία τα οποία ανακαλύπτονταν εκείνη την εποχή (1865) με

ρυθμό ένα κάθε χρόνο.

Το 1869 ο ρώσος Dimitri Mendeleev παρουσιάζει στη Ρωσική Χημική Εταιρεία

έναν πίνακα των μέχρι τότε γνωστών χημικών στοιχείων τα οποία κατατάσσει σε

γραμμές και στήλες ώστε στις γραμμές να φαίνεται η αύξηση του ατομικού βάρους

και στις στήλες να εμφανίζονται οι ανάλογες ιδιότητές τους.

Οι γραμμές ονομάστηκαν περίοδοι και οι στήλες ομάδες.

Ο Mendeleev άφησε κενά στον πίνακά του προβλέποντας τα νέα στοιχεία που θα

ανακαλύπτονταν στο μέλλον.

Dimitri Mendeleev

1834 - 1907

Σημαντική βελτίωση του πίνακα έγινε από τον Moseley (1913) ο οποίος έφθασε

στο συμπέρασμα ότι η περιοδικότητα στις φυσικές και χημικές ιδιότητες των

στοιχείων εμφανίζεται με συνεπέστερο τρόπο, όταν γίνει η κατάταξη με αύξοντα

ατομικό αριθμό και όχι με την αύξηση του ατομικού βάρους όπως έγινε από τον

Mendeleev.

Ο Moseley βασίστηκε στη μέτρηση της διαφορετικής ενέργειας ακτίνων Χ που

εκπέμπονται από στόχους διαφορετικών στοιχείων όταν πέφτει επάνω τους δέσμη

υψηλής ενέργειας ηλεκτρονίων.

Henry Moseley

1887 - 1915

Περίοδοι (οριζόντιες σειρές) και Ομάδες (κατακόρυφες στήλες)

Συνολικός αριθμός (έως σήμερα) στοιχείων: 118

Επτά (7) περίοδοι.

Ο αριθμός της περιόδου

συμπίπτει με τον αριθμό

των στοιβάδων

ηλεκτρονίων στο άτομο.

Τα στοιχεία της ίδιας

περιόδου έχουν τον ίδιο

αριθμό στιβάδων

ηλεκτρονίων στο άτομο.

Δεκαοκτώ (18) ομάδες.

Οκτώ (8) κύριες [ΙΑ, ΙΙΑ …] + δέκα (10) δευτερεύουσες [ΙΒ, ΙΙΒ …] εκ των οποίων η VIIIΒ είναι τριπλή.

Τα στοιχεία της ίδιας ομάδας έχουν ανάλογες χημικές ιδιότητες.

Τα άτομα των στοιχείων της ίδιας κύριας ομάδας έχουν αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική στοιβάδα,

ίδιο με τον αριθμό της κύριας ομάδας.

8

18

18

32

32

2

8

Αριθμός στοιχείων

ανά περίοδο

Μέταλλα – Αμέταλλα

Στερεά – Αέρια

Υγρά

Ευγενή Μέταλλα

Αλκ

άλια

Αλκ

αλικ

ές γα

ίες

Στοιχεία Μετάπτωσης ή Μεταβατικά Στοιχεία.

Είναι μέταλλα και παρουσιάζουν πολλές κοινές ιδιότητες.

Γα

ίες

Ομ

άδ

α Ά

νθ

ρα

κα

Ομ

άδ

α Α

ζώτο

υ

Ομ

άδ

α Ο

ξυγό

νο

υ

Αλο

γό

να

Ευ

γεν

ή Α

έρια

Λανθανίδες: Τα 14 χημικά στοιχεία με Ζ=58 έως Ζ=71 έχουν παρόμοιες ιδιότητες με το Λανθάνιο (La).Ονομάζονται και «Σπάνιες Γαίες» επειδή απαντούν στη φύση σε μικρές ποσότητες.

Ακτινίδες: Τα 14 χημικά στοιχεία με Ζ=90 έως Ζ=103 έχουν παρόμοιες ιδιότητες με το Ακτίνιο (Ac). Είναι

ραδιενεργά στοιχεία.

Αύξηση ηλεκτραρνητικότητας

Αύξηση ηλεκτροθετικότητας

Αύξηση ατομικής ακτίνας

Αύξηση αμεταλλικού χαρακτήρα

Αύξηση μεταλλικού χαρακτήρα

Βιβλιογραφία

• Π. Θεοδωρόπουλου, Π. Παπαθεοφάνους, Φ. Σιδέρη, «Χημεία Γ’ Γυμνασίου».ΟΕΔΒ, Αθήνα.

• Ralf E. Lap, συντακτικό επιτελείο Life, «Ύλη», Λύκειος Απόλλων ΕΠΕ, ΧρυσόςΤύπος.

• Κ. Σαλτερή, «Χημεία Α’ Λυκείου», Σαββάλας 2011.• Δ. Κατάκη, Γ. Πνευματικάκη, «Πανεπιστημιακή Ανόργανος Χημεία», ΟΕΔΒ,

Αθήνα 1983.