ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ μια σχέση μαθητή και

σχολείου

Σχολική επίδοση

Μαθητής

Οικογένεια

Σχολείο

Η έννοια του πολιτισμικού κεφαλαίου επιβλήθηκε ως απαραίτητη υπόθεση για να γίνει αντιληπτή η ανισότητα των σχολικών επιδόσεων των παιδιών που προέρχονται από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, ανάγοντας τη σχολική επιτυχία στην κατανομή του πολιτισμικού κεφαλαίου μεταξύ των κοινωνικών τάξεων.

Οι τρεις καταστα�σεις του πολιτισμικου� κεφαλαι�ου 1

1. ενσωματωμε�νη κατα�σταση, υπό� τη μόρφη� διαρκω�ν διαθε�σεων τόυ όργανισμόυ�. 2. αντικειμενόπόιημε�νη κατα�σταση, υπό� τη μόρφη� πόλιτισμικω�ν αγαθω�ν, πινα�κων, βιβλι�ων, λεξικω�ν, εργαλει�ων κ.λπ. 3. θεσμόπόιημε�νη κατα�σταση, υπό� τη μόρφη� τι�τλων πόυ απόνε�μει τό σχόλει�ό.

Η ενσωματωμένη κατάσταση

Η ενσωματωμένη κατάσταση του πολιτισμικού κεφαλαίου αναφέρεται στο σύστημα προτιμήσεων, αρχών κρίσης και διάκρισης καθώς και σε ένα σύστημα μόνιμων γνωστικών δομών τις οποίες χρησιμοποιεί με μοναδικό τρόπο κάθε άτομο, για να κατανοήσει την κοινωνική πραγματικότητα και να προσαρμοστεί σε αυτό.

Όπως σημείωνε ο PIERRE BOURDIEU, το πολιτισμικό κεφάλαιο στη θεμελιώδη του κατάσταση είναι συνδεδεμένο με το σώμα. Είναι ένα «έχειν» που έγινε «είναι», μια ιδιοκτησία που έγινε σώμα. Η συσσώρευση του πολιτισμικού κεφαλαίου προϋποθέτει μια εργασία εγχάραξης και εξομοίωσης, η οποία κοστίζει χρόνο, χρόνος ο οποίος πρέπει να επενδυθεί προσωπικά από το ίδιο το άτομο. Αυτό το προσωπικό κεφάλαιο δεν μπορεί να μεταδοθεί στιγμιαία, αλλά απαιτεί χρόνο (γι’ αυτό και δεν μπορεί να αγοραστεί). Η συσσώρευση πολιτισμικού κεφαλαίου για τα άτομα που μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον πλούσιο σε πολιτισμικό κεφάλαιο αρχίζει από τη γέννησή του και ταυτίζεται με την κοινωνικοποίησή του και το βιολογικό του χρόνο, ενώ για ορισμένα άτομα αρχίζει πολύ αργότερα. Οι διαφορές στο πολιτισμικό κεφάλαιο είναι κυρίως διαφορές έναρξης της εγχάραξης και εξομοίωσής του.

Ο μαθητής και η κουλτούρα της οικογένειας του

Κάθε οικογένεια μεταβιβάζει στα παιδιά, μέσω κυρίως έμμεσων και όχι άμεσων οδών, ένα ορισμένο πολιτισμικό κεφάλαιο κι ένα ορισμένο ήθος ( σύστημα άρρητων και βαθιά ενσωματωμένων αξιών, το οποίο συμβάλλει στον καθορισμό των στάσεων σε σχέση με το πολιτισμικό κεφάλαιο και σε σχέση με τον σχολικό θεσμό).

Ο μαθητής και η κουλτούρα και της οικογένειας του

Η πολιτισμική αυτή κληρονομιά( κουλτούρα ) είναι υπεύθυνη για την αρχική ανισότητα των παιδιών σε σχέση με τη σχολική δοκιμασία και, κατ' επέκταση, σε μεγάλο βαθμό, για την άνιση σχολική επίδοση.

Το αντικειμενοποιημένο σε υλικά υποστηρίγματα πολιτισμικό κεφάλαιο: •μπορεί να μεταδοθεί κατά το υλικό μέρος, δηλαδή η νομική ιδιότητα (της κατοχής) •δεν μεταδίδεται ο όρος της ειδικής ιδιοποίησης του, δηλαδή της χρήσης του .

:Τα πολιτισμικά αγαθά μπορούν να αποτελέσουν το αντικείμενο •μιας υλικής ιδιοποίησης, η οποία προϋποθέτει το οικονομικό κεφάλαιο και •μιας συμβολικής ιδιοποίησης, η οποία προϋποθέτει το πολιτισμικό κεφάλαιο

Οι σχολικοί τίτλοι, αναγνωρίσιμοι και υποστηριζόμενοι από το κοινωνικό σύνολο, αποτελούν τη θεσμοποιημένη κατάσταση του πολιτισμικού κεφαλαίου.

Η θεσμοποιημένη κατάσταση του πολιτισμικού κεφαλαίου προβάλλει μια σχετική αυτονομία σε αντίθεση με τις δυο προηγούμενες καταστάσεις, δηλαδή την ενσωματωμένη και την αντικειμενοποιημένη.

Πρόβα�λλόντας τόυς σχόλικόυ�ς τι�τλόυς ως αυτό�νόμόυς, τό σχόλει�ό καταφε�ρνει να πει�σει ό�τι o καθε�νας μπόρει� να γι�νει κα�τόχός αυτη�ς της θεσμόπόιημε�νης κατα�στασης τόυ πόλιτισμικόυ� κεφαλαι�όυ. Αυτό�, ό�μως, δεν ισχυ�ει αφόυ� όυσιαστικα�, όι σχόλικόι� τι�τλόι ει�ναι απότε�λεσμα επιβρα�βευσης των ιδιότη�των τόυ πόλιτισμικόυ� κεφαλαι�όυ, ει�ναι η επιβρα�βευση δραστηριότη�των των μαθητω�ν (αντικειμενόπόιημε�νη κατα�σταση), τις όπόι�ες παρόυσια�ζόυν εξαιτι�ας των συστημα�των πρότιμη�σεων, αρχω�ν, αξιω�ν κτλ. (ενσωματωμε�νη κατα�σταση), πόυ κατε�χόυν. Με τόν τρό�πό αυτό�, ό εκπαιδευτικό�ς θεσμό�ς επικυρω�νει και αναπαρα�γει κόινωνικε�ς ανισό�τητες πόυ υπα�ρχόυν εκτό�ς σχόλει�όυ και όι μαθητε�ς φε�ρόυν μαζι� τόυς

Η γλώσσα: μια πράξη που δημιουργήθηκε για να χρησιμοποιείται στην κατάλληλη ευκαιρία και όχι μόνο για την επικοινωνία. Η γνώση της γραμματικής δεν λύνει κανένα επικοινωνιακό πρόβλημα, εάν κάποιος δεν γνωρίζει πότε και σε ποιες περιστάσεις θα πρέπει να τη χρησιμοποιήσει και ποιες δυνατότητες προσφέρει. Θα πρέπει κανείς να διαθέτει την πρακτική γνώση της γλώσσας και των καταστάσεων (δυνατότητα να παράγει το κατάλληλο είδος λόγου μέσα σε μια συγκεκριμένη περίσταση)

Η παραγωγή λόγου που αποκτάται από το σχολείο είναι διαφορετική από εκείνη που αποκτάται μέσα από τις κοινωνικές συνθήκες.

Στις προφορικές εξετάσεις, οι καθηγητές διακρίνουν τη «φυσική» άνεση που τη χαρακτηρίζει η ευκολία έκφρασης των φοιτητών από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα από τη «βεβιασμένη» των φοιτητών από τα λαϊκά και μεσαία κοινωνικά στρώματα. Οι καθηγητές έχουν την τάση να αποδίδουν την αμηχανία των φοιτητών από τα λαϊκά στρώματα, όπως αυτή εκφράζεται από τη γλωσσική συμπεριφορά και τις χειρονομίες, σε «ντροπαλότητα» ή «νευρικότητα», δηλαδή καθαρά σε «ψυχολογικούς» λόγους.

Το «ισχνό» γλωσσικό κεφάλαιο που διοχέτευσε η οικογένεια και η έλλειψη δυνατότητας να ενισχυθεί με μια σχολική επένδυση, έχει ως αποτέλεσμα να οδηγεί τις αδύναμες σε γλωσσικό κεφάλαιο κοινωνικές τάξεις στην πρώιμη αυτοδιαγραφή (-οι «τρέλες», «αυτά δεν είναι για μας»-στην «απόρριψη του απορριπτέου και στην επιθυμία του αναπόφευκτου», στο «να κάθεσαι στη θέση σου».)

Οι εκπαιδευτικοί, για να βοηθήσουν τους μαθητές, θα πρέπει να χρησιμοποιούν μια γλώσσα που θα καταφεύγει σε ορισμούς και εξηγήσεις, δίνοντας, έτσι, μαζί με το μήνυμα και τον κώδικα του μηνύματος.

Με τον τρόπο αυτό, η γλώσσα τους θα εναρμονίζεται με τις πραγματικές ανάγκες των μαθητών και θα λειτουργεί αντισταθμιστικά για τα παιδιά από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα

Η ανισότητα ανάμεσα σε παιδιά από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα προέρχεται ουσιαστικά από διαφορές ανάμεσα στη λαϊκή γλώσσα και τη γλώσσα της διανόησης. Οι ομιλούμενες γλώσσες στα διάφορα στρώματα είναι άνισα απομακρυσμένες, γι’ αυτό και η εκπαίδευση πρέπει να δώσει πολύ σημαντική θέση, από το δημοτικό σχολείο, σε ασκήσεις έκφρασης της σκέψης των παιδιών. Μέσα από την εκμάθηση μιας πολύπλοκης γλώσσας μπορεί να αναπτυχτεί μια γενική δεξιότητα για τη χρήση λογικά πολύπλοκων συντάξεων

Η ανισότητα ανάμεσα σε παιδιά διαφορετικών κοινωνικών τάξεων εξαρτάται, επίσης, από διαφορές πολιτισμικής πρακτικής ανάμεσα σε διαφορετικά στρώματα. Πρέπει να χρησιμοποιούνται από το δημοτικό όλα τα μέσα για να δίνονται σε όλα τα παιδιά εμπειρίες (ή υποκατάστατα αυτών των εμπειριών) τις οποίες τα παιδιά των προνομιούχων τάξεων οφείλουν στην οικογένεια τους

Θα πρε�πει να καταβληθει� πρόσπα�θεια ω�στε συστηματικα� και πα�για ε�να πόσό� τόυ μηνιαι�όυ πρό πόλόγισμόυ� να πηγαι�νει στηϋν εκπαιδευτικη� επε�νδυση. Πρε�πει να επιχειρηθει� μια συστηματικη� πρόσπα�θεια συντόνισμόυ� των όικόγενειω�ν ενό�ς σχόλει�όυ ω�στε να στηριχτόυ�ν υλικότεχνικα� όι εκπαιδευτικόι� πρόκειμε�νόυ να συμβα�λλόυμε στη μει�ωση των πόιότικω�ν διαφόρω�ν και ανισότη�των ανα�μεσα στα σχόλει�α.

Όμως, αν θεωρήσουμε ότι οι άνισες επιδόσεις οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην κοινωνική καταγωγή των μαθητών, μήπως αυτό ορίζει τα παιδιά που προέρχονται από μη προνομιούχα στρώματα ως εκ προοιμίου «καταδικασμένα» να αποτύχουν στου σχολείο (κοινωνικός ντετερμινισμός) και, κατά συνέπεια, περιορίζει τα περιθώρια αυτενέργειας τόσο των μαθητών όσο και του εκπαιδευτικού;

τι μπορεί να κάνει ένας εκπαιδευτικός για να υπερβεί τη μοιρολατρία που κρύβει αυτή η άποψη;