ΔΡΥΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ:ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΒΑΡΕΛΙ

Ομαδική εικαστική έκθεση στο πλαίσιο της έκθεσης «Οινόραμα»

ΖΑΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ | 7-9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

1

Ε ίναι το κρασί τέχνη; Το ερώτημα έχει τυραννήσει πολλούς. Δεν ξέρω κατά πόσο η οινοποίηση πηγάζει από την ανάγκη του οινοπαραγωγού να καλύψει κάποια εσωτερική ανάγκη έκφρασης. Τείνω να πιστεύω πως όχι.Ωστόσο το κρασί, ναι, είναι έκφραση. Είναι έκφραση του τόπου παραγωγής του, της γεωγραφικής του προέλευσης, του «τερουάρ», και έργο του καλού οινοποιού είναι να αναδείξει αυτή τη σχέση. Mε φορέα έκφρασης την ποικιλία αμπέ-λου, ο αμπελουργός/οινοποιός κάνει το αμπελοτόπι του να μιλά και εμείς, όταν δοκιμάζουμε ένα κρασί, το ακούμε ή το διαβάζουμε, χάρη στην ιδιαίτερη γλώσσα του κρασιού.

Ένα από τα εργαλεία του οινοποιού είναι το βαρέλι. Ιδανικά από δρυ και μάλιστα γαλλική, προέρχεται από υπεραιωνόβια δένδρα φυτεμένα σε δάση που δημιούργησε γύρω στα 1670 ο Jean-Baptiste Colbert, υπουργός οικονομικών του βασιλιά Λουδοβίκου του 14ου, σε περιοχές όπως η Vosges, το Limousin, το Nevers και το Tronçais. Οι Γάλλοι διαχειρίστηκαν και συνεχίζουν να διαχειρίζονται τα δάση αυτά με σύνεση και τροφοδοτούν με δρυ τους βαρελοποιούς της Γαλλίας οι οποίοι με τη σειρά τους εφοδιάζουν τα καλύτερα οινοποιεία ανά την υφήλιο. Αν και στην κατασκευή των βαρελιών χρησιμοποιούνται ξύλα και από πολλές άλλες χώρες, η ποιότητα της γαλλικής βελανιδιάς θεωρείται αξε-πέραστη, ειδικά για την παραγωγή οίνων υψηλής ποιότητας και φινέτσας.Τα καλά οινοποιεία αγοράζουν κάθε χρόνο καινούργια βαρέλια γιατί δεν έχει εφευρεθεί ακόμα καλύτερος τρόπος ωρίμασης των κόκκινων κρασιών. Η νέα δρυς του βαρελιού λειτουργεί σε διάλογο με το κρασί, εμπλουτίζοντάς το με ουσίες (όπως οι ταννίνες της δρυός που είναι άλλες από εκείνες του σταφυλιού) και αρώματα, ενώ ταυτόχρονα λειαίνει τη φυσική τραχύτητα που έχουν τα νέα κόκκινα κρασιά. Μέσα στο βαρέλι, σύνθετες χημικές και φυσικές διαδικασίες, που έχουν αποτελέσει το αντικείμενο εκατοντάδων συγγραμμάτων, συμβάλλουν στη δημιουργία οίνων με μεγαλύτερη πυκνότητα και γευστικό ενδιαφέρον, εφόσον βέβαια και η πρώτη ύλη είναι σε θέση να ανταποκριθεί στην πρόκληση.Το πρόβλημα είναι πως από την πρώτη κιόλας χρήση, η δρυς των βαρελιών αρχίζει να χάνει τις φυσικές της ιδιότητες που συνεισφέρουν στη βελτίωση του κρασιού, και ύστερα από 2-3 χρόνια τις έχει χάσει τελείως. Το βαρέλι παύει να είναι εργαλείο οινοποίησης και υποβιβάζεται στη θέση του απλού δοχείου. Άδοξο, πραγματικά, τέλος για έναν από τους πρωταγωνιστές του οινοποιείου! Η άφιξη των νέων βαρελιών στα κελάρια των οινοποιών εκτοπίζει τα παλαιότερα και επειδή είναι και ογκώδη αντικείμενα παίρνουν το δρόμο της ανακύκλωσης. Σκεφτήκαμε πως θα ήταν ωραίο να δώσουμε σε μερικά από αυτά την ευκαιρία μιας δεύτερης σταδιοδρομίας ως έργα τέχνης. Έμπνευσή μας είναι το γαλλικό οινοποιείο Château Puech-Haut στην περιοχή του Λανγκεντόκ, το οποίο από το έτος 2000 έχει δημιουργήσει μία αξιόλογη συλλογή βαρελιών-έργα τέχνης, την οποία ονομάζει «Bib Art». Οι καλλιτέχνες του «Bib Art» πληρώνονται με το περιεχόμενο του βαρελιού που θα μεταμορφώσουν σε έργο τέχνης!Στην Ελλάδα απευθυνθήκαμε σε μερικά από τα πιο γνωστά οινοποιεία της χώρας που μας προσέφεραν τα βαρέλια της έκθεσης «Δρυός Ανά-γνωσμα». Ταιριάξαμε οινοποιεία με καλλιτέχνες γνωρίζοντας την ιδιοσυγκρασία των πρώτων με το ιδιαίτερο στυλ των δεύτερων ή αναζη-τήσαμε άλλες συγγένειες, για παράδειγμα, γεωγραφικές. Οι καλλιτέχνες είχαν φυσικά την ελευθερία να κάνουν ό,τι ήθελαν εκτός από το να αποδομήσουν πλήρως το βαρέλι σε σημείο που θα έχανε το πρωταρχικό του σχήμα. Η ανταπόκριση από την πλευρά τους ήταν ενθουσιώδης με τα βαρέλια να αναδεικνύονται σε σημαντικές πηγές έμπνευσης για όλους. Τους ευχαριστούμε θερμά που δέχτηκαν να κάνουν την ιδέα μας πραγματικότητα και μάλιστα μέσα σε πολύ λίγο χρόνο. Ευχαριστούμε επίσης την Ίρις Κρητικού, την επιμελήτρια τέχνης της έκθεσης, δίχως τη συμβολή της οποίας το «Δρυός Ανάγνωσμα« θα είχε μείνει ευσεβής πόθος. Τέλος, ευχαριστούμε τους 33 οινοποιούς που μας προσέφεραν τα βαρέλια τους τα οποία ελπίζουμε να ξαναδούμε στους όμορφους χώρους των οινοποιείων τους!

Ντίνος ΣτεργίδηςΔημοσιογράφος οίνου και οργανωτής της έκθεσης Οινόραμα

3

«Ξηνταδυό βαγιόνια να γιμίσουμι, στη Φραγκιά να πα να τα πουλήσουμι»

Νίκος Λ. Πασχαλούδης, «Tα Tερπνιώτικα και τα Νιγριτινά», εκδ. 2000

Π ώς ξεκινάς να μιλάς για τέχνη και να προσεγγίζεις καλλιτέχνες με επίκεντρο ένα δρύινο άδειο βαρέλι με ευγενές πα-ρελθόν και -με τη δική τους βοήθεια- ελπιδοφόρο μέλλον; Ξεκίνησα από την ίδια τη λέξη και την ετυμολογία της:Ανατρέχοντας σε λεξικά άρχισα να ψηλαφίζω και να αναμετρώ τον σεβαστό όγκο του από την αρχή. Η λέξη βαρέλι συνδέεται με τη σλαβική vagan που σημαίνει την ξύλινη γαβάθα και προέρχεται πιθανώς από το λατινικό vagna. Από εκεί, οδηγούμαστε στις ελληνικές βαέν(ι), βαγένιον και βαγοίνιον, ενώ στα ιταλικά η λέξη μετατράπηκε σε barella,

που αντιστοίχως συνδέεται άμεσα με την ελληνική λέξη βαρέλα και συνεπώς και με το βαρέλι της δικής μας περιπέτειας.Αλλού διάβασα ότι τα βαρέλια, ανάλογα με το μέγεθός τους, διακρίνονταv παραδοσιακά στα βαένια (μεγάλου μεγέθους, με ανοιγόμενη θύρα για το ξέπλυμα της τρυγίας, της λάσπης του κρασιού ), στις βαρέλις (μεσαίου μεγέθους) και στις φτσιέλις (μικρού μεγέθους). Butti και buttis σημαίνουν επίσης το βαρέλι ενώ οι λέξεις βυτίνα και βυτίο προέρχονται και αυτές από την ίδια κοινή ρίζα.1

Το βαρέλι, κατασκευασμένο από κυρτές σανίδες, τις δόγες, ενωμένες γύρω από δύο κυκλικούς πυθμένες, τα φούντα και συγκρατημένες από συμμετρικά τοποθετημένες μεταλλικές στεφάνες, τα στιφάνια (στεφάνια), αποτελούσε στο παρελθόν της φτιαξιάς του και εξακολουθεί να αποτελεί στη σύγχρονη κατασκευή και οντότητά του ένα τέλειο, περίκλειστο κέλυφος. Τριαντατρία από αυτά τα θαυμαστά δρύινα κελύφη με το σεβαστό όνομα και τον σεβαστό όγκο (τύπου «barrique» και χωρητικότητας 225 lt), έμβιοι σχεδόν οργανισμοί με ονομασία προέλευσης και ίχνη ευγενούς περιεχομένου που εξακολουθούν να αναδίδουν σπάνια αρώματα και ταννίνες, παραδόθηκαν σε ισάριθμους εφευρετικούς και ανομοιογενείς ως προς την εικαστική τους γραφή και ανάγνωση καλλιτέχνες, με την προτροπή να τα χειριστούν ως τρισδιάστατους αρχετυπικούς όγκους που θα άντεχαν να υποστούν πολλαπλές πλαστικές περιπέτειες. Με κύριο όχημα την προσωπική και την ιστορική μνήμη και με πολυσχιδείς αναφορές στις έννοιες της φθοράς και της αφθαρσίας, με πηγή έμπνευσης τα υπολείμματα χρώματος και οσμής, με δεδομένα το δέος αλλά και τις δυνατότητες του όγκου και της αρχετυπικής αρχιτεκτονι-κής του δομής, την αλληλοσυμπληρωματική σημασία του κυρτού και του κοίλου, την πρώτη ύλη και τη φόρμα του βαρελιού που τους δόθη-κε, αλλά ακόμη, με έναυσμα τους δεκάδες συνειρμούς που τους δημιουργήθηκαν με αφετηρία την ελληνική μυθολογία, την αρχαία ελληνική αγγειογραφία ή τη βυζαντινή τέχνη, τη νεότερη ιστορία και την ελληνική λαϊκή παράδοση, αλλά και τα προσωπικά τοπικά τους βιώματα, ή ακόμη, τη συναρπαστική διαδικασία της οινοποίησης αλλά και την προσωπική τους σχέση με το κρασί, οι συμμετέχοντες εικαστικοί πειρα-ματίστηκαν με μια πληθώρα υλικών (ξύλο, πηλός, χαρτοπολτός, πριονίδι, ψηφίδες, μάρμαρο, κρύσταλλο, μέταλλο, πολυστερίνη, μολύβια, κάρβουνο, ακρυλικά χρώματα, λάδια κ.ά.), δίνοντας σάρκα και οστά σε συναρπαστικά και αυτοδύναμα έργα τέχνης.Στα 33 βαρέλια των μεγαλύτερων Ελλήνων οινοποιών φύονται τώρα πλοχμοί, άνθη και αμπέλια, εντοιχίζονται μπρούντζινες και κρυστάλ-λινες λάμψεις, κατοικούν αρχαίες κιβωτοί και ξυλοπελεκητά σκαριά, ξεπροβάλλουν ουτοπικές πόλεις, δένδρα και ξόανα, σμίγουν κοπάδια ψαριών και πουλιών, μεθούν σειληνοί και μαινάδες, φτερουγίζουν άλογα, άγγελοι και κούνιες παιδιών, αναδύονται οι γενέθλιες λέξεις και τα παλαιά χώματα ενός γενναίου μικρού τόπου με μεγάλο κρασί.

Ίρις ΚρητικούΕπιμελήτρια της έκθεσης

1 Βλ. και την ενδελεχή έρευνα του Ελ. Κουφογιάννη στο www.siatistanews.gr/Τα βαρέλια.

4

Δάφνη άγγελίΔουΔιαδρομές, 2015Ακρυλικά σε ξύλο89 x 71 εκ.

Κτήμα Μερκούρη

5

Χρίστίνά άκτίΔηΧελιδόνια, 2015

Ακρυλικό σε ξύλο89 x 71 εκ.

Κτήμα Μουσών

6

άννά άμπάρίώτουΧωρίς τίτλο, 2015Μεικτή τεχνική89 x 71 εκ.

Gentilini

7

άγγελοσ άντώνοπουλοσΣτην κορυφή του βαρελιού, 2015

Ξύλο, μέταλλο, πολυστερίνη, ακρυλικά, μολύβια190 x 71 εκ.

Kτήμα Βιβλία Χώρα

8

μάρίοσ ΒουτσίνάσΟίνος ευφραίνει καρδία, 2015Ξύλο, χαλκός, ασήμι, γυαλί, πλεξιγκλάς145 x 71 εκ.

Κτήμα Σιγάλα

9

σάΒΒάσ γεώργίάΔησΧωρίς τίτλο, 2015Λάδι σε ξύλο89 x 71 εκ.

Mediterra Οινοποιητική

10

ολγά γουλάνΔρηIn Vino Libertas, 2015 Ψηφιδωτό - μάρμαρο, σμάλτο, γυαλί89 x 71 εκ.

Kτήμα Χατζημιχάλη

11

γίάννησ ΔεΔεσ*bhidh-, 2015Ακρυλικό, ρητίνη89 x 71 εκ.

Kτήμα Μπαϊρακτάρη

12

τάνίά ΔημητράκοπουλουΆλογα, 2015Ακρυλικό σε ξύλο89 x 71 εκ.

Κτήμα Αϊβαλή

13

Βάγγελησ ΘεοΔώρίΔησZip It, 2015

Λάδι, παστέλ, πυρογράφος89 x 71 εκ.

Kτήμα Κυρ-Γιάννη

14

μάρκοσ κάμπάνησΙχθύες, 2015Ακρυλικό σε ξύλο89 x 71 εκ

Tsantali

15

κώστάσ λάΒΔάσΆγγελος ξόανο, 2015

Ακρυλικά, φύλλα χρυσού σε ξύλο270 x 71 εκ.

Κτήμα Αβαντίς

16

άλίνά μάτσάThis side up, 2015Μεικτή τεχνική89 x 71 εκ.

Κτήμα Άλφα

17

τίμοσ μπάτίνάκησΣειληνοί, 2015

Τέμπερα σε ξύλο89 x 71 εκ.

Οινοφόρος

18

Χάρίτών μπεκίάρησ Μηρορραφής, 2015Μεικτή τεχνική89 x 71 εκ.

Κτήμα Σκούρα

19

πάνάγίώτησ μπελντεκοσΧωρίς τίτλο, 2015

Μεικτή τεχνική89 x 71 εκ.

Kτήμα Τέχνη Οίνου

20

γεώργίά μπλίάτσουΗ Άνοιξη θα φέρει..., 2015Ακρυλικό σε ξύλο89 x 71 εκ. Κτήμα Βογιατζή

21

λάμπρίνη μποΒίάτσουImmersion, 2015

Λάδι σε ανοξείδωτο μέταλλο και ξύλο

89 x 71 εκ.

Κτήμα Δουλουφάκη

22

στελίοσ πάνάγίώτοπουλοσΑπελευθέρωση, 2015Μεικτά υλικά, χρώμα, τερακότα, ρητίνη 89 x 71 εκ.Φωτογραφία: Gertrude Gary Milk

Κτήμα Γαία

23

Βάσίλησ περροσΗ κόκκινη κούνια, 2015

Χαρτοπολτός, πηλός, σύρμα, ακρυλικό

140 x 110 εκ.

Κτήμα Νέμειον

24

στελίοσ πετρουλάκησΆμπελος, 2015Λάδι σε ξύλο89 x 71 εκ.

Kτήμα Τσέλεπου

25

Δημητρησ πολυΧρονίάΔησ

Ζύμωση, 2015Μικτή τεχνική

89 x 71 εκ.

Κτήμα Ενότρια Γη

26

Χάρησ πρεσσάσΤέσσερις Εποχές, 2015 Ακρυλικά χρώματα, μίνιο, μολύβι σε δρύινη επιφάνεια 89 x 71 εκ.

Κτήμα Κοκοτού

27

μάίρη σάμοληΣταγόνες αισιοδοξίας

σε βαθύ ρουμπινί, 2015Ορειχάλκινα χυτά φτερά

με κρύσταλλα και φύλλα χρυσού

89 x 71 εκ.

Σεμέλη Οινοποιητική

28

γίώργοσ σάμψώνίΔησΧωρίς τίτλο, 2015Λάδι σε ξύλο89 x 71 εκ.

Κτήμα Γεροβασιλείου

29

Δάφνη στεργίΔηΑπόλλωνας και Δάφνη:

Οίνος Ευφραίνει Καρδίαν και Φέρει ΣυνουσίανΜεικτή τεχνική

168 x 71 εκ.

La Tour Melas

30

γίώργοσ τάξίΔησΜια μέρα του Σεπτέμβρη, 2014Εγκατάσταση - μεικτή τεχνική89 x 100 εκ.

Κτήμα Κώστα Λαζαρίδη

31

ελευΘερίά τσεικοΠαίζοντας με τα Lego, 2015

Lego, λάδι89 x 71 εκ.

Κτήμα Παλυβού

32

φίκοσΗ γέννηση του οίνου, 2015Πλαστικό χρώμα89 x 71 εκ.

Οινοποιία Λαφαζάνη

33

πάΒλοσ ΧάμπίΔησ Αποχαιρετώντας

τον Πολύφημο, 2015Λάδι σε βαρέλι κρασιού

89 x 71 εκ.

Οινοποιία Παρπαρούση

34

μάνώλησ ΧάροσΤο λουλούδι του κρασιού, 2015Ζωγραφική, ανάγλυφο σε ξύλο89 x 71 εκ.

Κατώγι-Αβέρωφ

35

άΘηνά ΧάτζηΠάγκος με σταφύλια, 2015

Ακρυλικά σε ξύλο89 x 71 εκ.

Κτήμα Βασιλείου

36

νίκολάσ ΧρίστοφοράκησΨίθυροι, 2015Τσιμέντο, γύψος, δρύινο βαρέλι, κερί170 x 75 x 75 εκ.

Μπουτάρη Οινοποιητική

210 766 0560