ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠ-Υ

Δρ. Ζαφειριάδης ΚυριάκοςΣχ. Σύμβουλος ΠΕ02

Διαπίστωση

• Ο γιος μου είναι υπερκινητικός!• Ο μαθητής είναι υπερκινητικός!

Ορισμός

• Η ΔΕΠ-Υ είναι μια από τις διαδεδομένες διαταραχές που εκδηλώνουν τα παιδιά σε ποσοστό 3% έως 5% (Αμερικάνικη Ψυχιατρική Ένωση, 1994).

• Τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠ-Υ περιλαμβάνουν συμπεριφορές υπερκινητικότητας, παρορμητικότητας και απροσεξίας, που μπορούν να οδηγήσουν σε δυσκολίες στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον.

Υποδιαίρεση

• Η ΔΕΠ-Υ υποδιαιρείται στους παρακάτω τύπους:

1. Υπερκινητικό/παρορμητικό 2. Απρόσεκτο τύπο3. Συνδυασμένο

Χαρακτηριστικά• Ο Barkley (2001) υποστήριξε ότι ο

απρόσεκτος τύπος μπορεί να μην είναι υπο-τύπος της ΔΕΠ-Υ, αλλά μια ξεχωριστή διαταραχή, ενώ άλλοι (Hinsaw, 2001. Lahey, 2001) υποστήριξαν ότι αυτή η διαφοροποίηση πιθανόν να είναι επιφανειακή.

Θεραπευτική προσέγγιση• Για τη θεραπευτική προσέγγιση της ΔΕΠ-Υ σε

μεγάλο βαθμό χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή, η οποία στοχεύει στα συστήματα των ντοπαμινεργικών νευροδιαβιβαστών που αποτελούν τη βάση των μετωπικών λοβών και των γαγγλίων.

Συννοσηρότητα ΔΕΠ-Υ και Μ.Δ

• Εκτιμάται ότι το 15-40% των μαθητών με δυσλεξία εκδηλώνουν και προβλήματα ΔΕΠ-Υ, ενώ το 25-40% των μαθητών με ΔΕΠ-Υ έχουν και δυσλεξία.

Αιτιολογία

• Μελέτες αναφέρουν ότι οι χρωμοσωματικοί τόποι (14q, 13q32, 20q11) αυξάνουν την ευπάθεια τόσο στη ΔΕΠ-Υ όσο και στη δυσλεξία.

Αιτιολογία

• Τελευταία η αιτιολογική διερεύνηση εστιάστηκε περισσότερο όχι σε μια μόνο γενικότερη υστέρηση, αλλά μετακινήθηκε στην ιδέα των πολλαπλών φαινοτύπων.

• Η δυσλεξία συνδέθηκε με διαταραχές του φλοιού και του υπο-φλοιού και του υποθαλάμου, ενώ η ΔΕΠ-Υ είναι η αδυναμία να ενεργοποιήσουμε εγκεφαλικά συστήματα που είναι υπεύθυνα για τη ρύθμιση της συμπεριφοράς και της προσοχής και προάγονται από τα βασικά γάγγλια και το μετωπικό φλοιό.

ΝΕΥΡΟΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ

Περιοχές του εγκεφάλου

Χαρακτηριστικά• Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ υστερούν σε οπτικοχωρικές

εργασίες • Έχουν φτωχότερη εργαζόμενη μνήμη• Η εργαζόμενη μνήμη επηρεάζεται από τη σημασία που

έχει η εργασία για το μαθητή. Τότε, η επίδοσή τους ίσως να μην υπολείπεται

• Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ σε σχέση με τα παιδιά χωρίς Μ.Δ. είναι σωματικά πιο ενεργητικά, όμως είναι λιγότερο ικανά να ελέγξουν τις κινήσεις τους, να συντονίσουν τις εργασίες λεπτής κινητικότητας.

• Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ και Μ.Δ. υστερούν σε εργασίες μνήμης συγκριτικά με μαθητές που έχουν μόνο προβλήματα ΔΕΠ-Υ.

Χαρακτηριστικά

• Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ στερούνται την ικανότητα να ξεκινήσουν μόνα τους μια συζήτηση και έτσι να υιοθετήσουν συμπεριφορές.

• Για παράδειγμα το θέμα της συζήτησης σε μια ομάδα συχνά δεν παραμένει σταθερό, αλλά περνά σε διάφορα θέματα.

• Οι απαντήσεις των παιδιών με ΔΕΠ-Υ δε σχετίζονται με τις ερωτήσεις που υποβλήθηκαν, καθώς δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τη συζήτηση

• Αποτέλεσμα είναι οι δυσκολίες στις γλωσσικές ικανότητες να προκαλούν δυσχέρειες στην επικοινωνία που μπορεί να καταλήξουν σε κοινωνικά προβλήματα.

Χαρακτηριστικά

• Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να κρατούν τις σκέψεις τους σε μια λογική σειρά και να οργανώσουν τις πληροφορίες. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, κατανοούν λεπτομέρειες από τηλεοπτικές ιστορίες, όμως δυσκολεύονται να αντιληφθούν και να ανακαλέσουν τις αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ των γεγονότων της ιστορίας.

Χαρακτηριστικά

Παρεμβάσεις

ΠαρεμβάσειςΑ) Εντοπίζουμε πώς, πότε και γιατί το παιδί είναι

απρόσεκτο, παρορμητικό και υπερκινητικό. Β) Μετά, ο εκπαιδευτικός επιλέγει διαφοροποιημένες

εκπαιδευτικές πρακτικές, που αφορούν:1. στην ακαδημαϊκή διδασκαλία, 2. σε παρεμβάσεις τροποποίησης της συμπεριφοράς

αλλά και 3. σε προσαρμογές στην τάξη, οι οποίες θεωρούνται

κατάλληλες και αποτελεσματικές για τις ανάγκες των παιδιών.

Γ) Τέλος, ο εκπαιδευτικός οργανώνει τις ανάγκες που προσδιόρισε σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διδασκαλίας (Ε.Π.Ε.).

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΗ

• Δεξιότητες και γνώσεις

• Γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές που

χρησιμοποιεί

• Δεξιότητες μελέτης

• πληροφορίες για το οικογενειακό περιβάλλον

• πληροφορίες για τα κίνητρα και τα ενδιαφέροντά του

• πληροφορίες για την απόδοση αιτιολογικών

προσδιορισμών της επιτυχίας και αποτυχίας

πώς, πότε και γιατί• Αξιολογούμε τις ατομικές ανάγκες και τις

δυνατότητες του παιδιού στην τάξη • Εργαζόμαστε στο πλαίσιο μιας

διεπιστημονικής ομάδας σε συνεργασία, όμως, με τους γονείς του παιδιού και λαμβάνουμε υπόψη μας τις ανάγκες του (ακαδημαϊκές αλλά και συμπεριφοράς).

• Στη διαδικασία της αξιολόγησης λαμβάνουμε υπόψη μας και τις συνθήκες, στις οποίες ο μαθητής εκδηλώνει προκλητικές συμπεριφορές.

• Στις πρώτες ή στις τελευταίες ώρες; Όταν κάθεται στο πρώτο θρανίο; Όταν οι συμμαθητές έχουν γυμναστική στο προαύλιο; Όταν είναι τα φώτα ανοιχτά; Όταν δεν του δίνουμε το λόγο; Στο μάθημα της Λογοτεχνίας ή στη Γυμναστική;

πώς, πότε και γιατί

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:ΜΑΘΗΜΑ: ………….

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ:…………………………ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:……………………………………

ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΚΙΝΗΣΗΣ

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΧΡΟΝΟΣ ΛΗΞΗΣ

10.12 Χτυπά το μολύβι στο θρανίο 10.16

10.17 Κουνιέται με την καρέκλα 10.19

10.20 Παρακολουθεί αφηρημένος το μάθημα

10.25

Παρεμβάσεις

• Τρία, λοιπόν, είναι τα συστατικά των αποτελεσματικών προγραμμάτων για τη διδασκαλία παιδιών με ΔΕΠ-Υ.

• Για την επιτυχημένη διδασκαλία των μαθητών με ΔΕΠ-Υ οι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν τις αρχές της αποτελεσματικής διδασκαλίας, όταν αρχίζουν, οργανώνουν και τελειώνουν το μάθημα.

• Γνωσιολογική και ψυχολογική προετοιμασία

1. Ακαδημαϊκή διδασκαλία

1.1. Αρχίζοντας το μάθημα

• Παρουσιάζουμε στους μαθητές πώς περιμένουμε να συμπεριφέρονται στη διάρκεια του μαθήματος. Έτσι, μπορούμε να τονίσουμε ότι θα μπορούσαν να μιλούν με το διπλανό τους, όταν ασχολούνται με μια άσκηση ή να σηκώνουν το χέρι τους, για να απαντήσουν, χωρίς να «πετάγονται». Ακόμη:

• Εξετάζουμε το προηγούμενο μάθημα• Καθορίζουμε τις μαθησιακές προσδοκίες. Για

παράδειγμα, εξηγούμε στους μαθητές ότι στο τέλος του μαθήματος θα γνωρίζουν την υπόθεση του διηγήματος, το οποίο θα διδάξουμε.

• Αναφέρουμε ακροθιγώς τις δραστηριότητες που θα παρουσιάσουμε, ενώ ταυτόχρονα φροντίζουμε να ενημερώνουμε τους μαθητές για τη μέθοδο εργασίας (αν θα είναι ατομική ή ομαδική). (Θα διαβάσουμε ο καθένας μόνος του με σιωπηλή ανάγνωση την 1η ενότητα….)

• Προσδιορίζουμε τα υλικά που θα χρειαστούν για το μάθημα (βιβλίο, μολύβια, χάρτης, κ.λπ.)

1.1. Αρχίζοντας το μάθημα

• Παραπέμπουμε τους μαθητές σε ορισμένες σελίδες του βιβλίου, από τις οποίες θα αντλήσουν βοήθεια, όταν θα χρειαστεί, για να ολοκληρώσουν ένα φύλλο εργασιών (Θα ανοίξεις το βιβλίο των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στη σελίδα 165. Θα βρεις το διήγημα «Κωνσταντής» της Λ. Ψαραύτη και στη συνέχεια θα……)

1.1. Ακαδημαϊκή διδασκαλία.

1.1. Αρχίζοντας το μάθημα

• Εξασφαλίζουμε έναν προ-οργανωτή, για να κεντρίσουμε την προσοχή, να κερδίσουμε το ενδιαφέρον και να τους εμπλέξουμε στη μαθησιακή δραστηριότητα.

• Αναλογικός προ-οργανωτής (όπως μάθαμε σχηματίζουμε τις μετοχές, με τον ίδιο τρόπο θα γνωρίσουμε πως σχηματίζονται και τα απαρέμφατα)

• Οι μαθητές καλούνται να συμπληρώσουν ένα φύλλο εργασίας κατά την ανάγνωση απαντώντας 5 βασικές ερωτήσεις:

1. Ποιο είναι το σκηνικό της ιστορίας; (ποιος, πού, πότε),

2. Ποιο είναι το πρόβλημα στην ιστορία; 3. Ποιοι είναι οι στόχοι; 4. Τι ενέργειες γίνονται; 5. Πώς λήγει η ιστορία;

Γραμματική ιστορίας: Σχηματισμός ερωτήσεων

29

Εννοιολογικός προ-οργανωτής

• Τον πρωταγωνιστή (ποιος είναι ο πρωταγωνιστής;) (Ο Πορφύρης και ο Μίσια)

• Τον τόπο (πού διαδραματίζεται η ιστορία;) (στον σιδηροδρομικό σταθμό)

• Το χρόνο (πότε;) (Μόλις φτάνει το τρένο)• Το πρόβλημα (ποια δυσκολία έχει ο πρωταγωνιστής;)

(συναντώνται δύο φίλοι)

• Θα πρέπει να θυμόμαστε συνεχώς ότι μια άλλη δυσκολία των μαθητών με ΔΕΠ-Υ είναι και το «πέρασμα» από τη μια δραστηριότητα στην άλλη.

1. Δυσκολεύονται δηλαδή να ακολουθήσουν τη διαδικασία και τα στάδια της διδασκαλίας. Για το λόγο αυτό προτείνονται οι παρακάτω στρατηγικές:

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

• Προκειμένου να κάνουμε πιο παραγωγικό το μάθημά μας, καλό θα ήταν να διαπιστώνουμε συνεχώς το βαθμό στον οποίο οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ έχουν κατακτήσει το γνωστικό αντικείμενο (συνεχείς ερωτήσεις εμπέδωσης).

1. Γιάννη, πώς είπαμε ότι παριστάνονται οι κούροι;

2. Γιάννη, οι κούροι παριστάνονται ορθοί ναι ή όχι; Σωστό ή Λάθος

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

2. Η διδασκαλία μας θα πρέπει να είναι μεθοδικά οργανωμένη και να προετοιμάζεται άρτια, ώστε οι μαθητές να γνωρίζουν συνεχώς τις δραστηριότητες που θα ακολουθήσουν, χωρίς να αιφνιδιάζονται

3. Αποφεύγουμε τις «καυστικές» παρατηρήσεις και τα δυσμενή σχόλια σε βάρος των μαθητών με ΔΕΠ-Υ (Αμάν, Γιάννη, με κούρασες!)

4. Δε συγκρίνουμε τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ με τους συμμαθητές τους (Πχ. Δες το συμμαθητή σου πόσο γρήγορα τελείωσε τις ασκήσεις. Εσύ συνέχεια αφαιρείσαι, κοιτάς δεξιά και αριστερά, σου πέφτει το μολύβι. Τι θα γίνει με σένα!)

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

• Χρησιμοποιούμε εποπτικά μέσα διδασκαλίας (χάρτες, λογισμικά, μουσική).

• Αρχή εποπτείας-Πολυαισθητηριακή κινητοποίηση-δέσμευση ενδιαφέροντος.

• Υποβάλλουμε ερωτήσεις μεταγνωστικού χαρακτήρα. Ρωτάμε δηλαδή να μας εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο έφτασαν στη λύση των ασκήσεων (πώς σχημάτισες το απαρέμφατο;)

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

• Αφήνουμε επαρκή χρόνο στους μαθητές με ΔΕΠ-Υ, για να απαντήσουν. Συνήθως, προτείνεται ένα διάστημα 15 δευτερολέπτων.

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

• Βοηθούμε τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ να εστιάσουν την προσοχή τους στην εργασία που τους ανατέθηκε. Για παράδειγμα, όταν θα ενημερώνουμε την τάξη για τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές θα επιλύσουν μια άσκηση, στους μαθητές με ΔΕΠ-Υ παρέχουμε επιπρόσθετες και συνεχείς οδηγίες που θα τις επαναλάβουμε μαζί (Έκφωνη σκέψη και προτυποποίηση)

Βηματική ανάλυση έργου

• Από το ρήμα αφαιρώ την κατάληξη. Π.χ. Λύ-ω• Προσθέτω την κατάληξη –ειν στο θέμα Λύ-ειν

Βηματική ανάλυση έργουΥΛΙΚΑ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

ΜΑΘΗΤΗΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΔΑΧΤΗΚΕ ΕΜΠΕΔΩΘΗΚΕ ΕΛΕΓΧΘΗΚΕ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

BHMA 1o

BHMA 2o

BHMA 3o

BHMA 4o

BHMA 5o

BHMA 6o

Μνημοτεχνικές στρατηγικές

• Ψαφα-φέναι (έ-γρα-ψα, γέγρα-φα, γεγρα-φέναι)

• Σακα-κέναι (έ-λυ-σα, λέλυ-κα, λελυ-κέναι)• Ξαχα-χέναι (έ-πρα-ξα, πέπρα-χα, περπα-χέναι)

• Ανιχνεύουμε τις ενδείξεις (ονειροπολήσεις), οι οποίες δηλώνουν ότι ο μαθητής δεν έχει κατανοήσει το μάθημα και στη συνέχεια εξασφαλίζουμε περισσότερη ενημέρωση, πληροφορίες, τροποποιημένες ασκήσεις ή έναν μαθητή συνεργάτη.

• Βοηθούμε τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ να διορθώνουν τα λάθη τους αλλά και να αποφεύγουν να κάνουν λάθη.

• Χορηγούμε τα κριτήρια αυτό-αξιολόγησης

1.2. Πώς οργανώνω το μάθημα

Ορθογραφία    

  ΝΑΙ ΌΧΙ

Έβαλα όλους τους τόνους.    

Έβαλα τα σημεία στίξης όπου χρειάζεται.    

Έλεγξα την ορθογραφία.    

Η σειρά των γραμμάτων στις λέξεις είναι σωστή.    

Δεν έχω παραλείψει κανένα γράμμα/συλλαβή στις λέξεις.    

Δεν έχω προσθέσει επιπλέον γράμμα/συλλαβή στις λέξεις.    

Έχω γράψει με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα μιας πρότασης.    

Έχω γράψει με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα ενός ονόματος.    

1.3. Γραπτές οδηγίες

• Συχνά οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ ξεχνούν τις σελίδες των εργασιών που τους ανατέθηκαν. Για το λόγο αυτό, εκτός από τις προφορικές οδηγίες, γράφουμε στον πίνακα τον αριθμό της σελίδας, στην οποία βρίσκονται οι ασκήσεις, ώστε να κοιτάξει, αν τον ξεχνά.

• Χαμηλώνουμε την ένταση της φωνής μας.• Υπενθυμίζουμε συχνά στους μαθητές τούς

κανόνες συμπεριφοράς. (Γιάννη, τι κάνουμε όταν θέλουμε να ρωτήσουμε έναν συμμαθητή μας;)

• Χωρίζουμε το μάθημα σε διδακτικές ενότητες, ενώ αναθέτουμε λιγότερο περίπλοκες ασκήσεις (Π.χ. Δε μελετάμε ολόκληρο το κείμενο αλλά το χωρίζουμε σε ενότητες ή σκηνές)

• Πριν από το μάθημα ετοιμάζουμε ένα φύλλο εργασίας στο οποίο είτε υπογραμμίζουμε τις λέξεις κλειδιά, είτε, ενώ διαβάζουμε μαζί με το μαθητή, ταυτόχρονα επισημαίνουμε τις λέξεις-κλειδιά.

1.3. Γραπτές οδηγίες

Λέξεις - Κλειδιά Σημαντικά γεγονότα

1.Περσικό κράτος

2. Έλληνες και Πέρσες

1.1.Ανήκουν στην ινδοευρωπαϊκή ομοεθνία1.2. Ιδρυτής ο Κύρος Α΄1.3. Διαιρεμένο σε σατραπείες1.4. Διοίκηση και είσπραξη φόρων1.5. Βάσεις για κοσμοκρατορία

2.1. Δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό2.2. Ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις

Λήψη σημειώσεων

45

• Αφήνουμε περισσότερο χρόνο στους μαθητές με ΔΕΠ-Υ, για να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους. Ακόμη, τροποποιούμε και τον τρόπο εξέτασης (ερωτήσεις κλειστού τύπου), ώστε να μειώσουμε το άγχος και παράλληλα να δώσουμε στο μαθητή την ευκαιρία να αποδείξει τις γνώσεις του.

• Χρησιμοποιούμε στρατηγικές συνεργατικής μάθησης. Οι εργασίες ανατίθενται στην ομάδα των μαθητών που συζητούν μεταξύ τους και μοιράζονται τις ιδέες τους.

1.3. Γραπτές οδηγίες

1.4. Ολοκληρώνω το μάθημα

• Οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί, καθώς ολοκληρώνουν το μάθημά τους, ενημερώνουν την τάξη ότι το μάθημα θα τελειώσει σε λίγο, ελέγχουν τις εργασίες που ανέθεσαν στους μαθητές με ΔΕΠ-Υ και ταυτόχρονα διδάσκουν πώς να περάσουν στην επόμενη εκπαιδευτική δραστηριότητα. Οι προτάσεις, λοιπόν, για τους εκπαιδευτικούς περιλαμβάνουν τα εξής:

1.4. Ολοκληρώνω το μάθημα

1. Ενημερώνουμε τους μαθητές ότι το μάθημα τελειώνει σε 5 ή σε 10 λεπτά.

2. Όταν αναθέτουμε τις εργασίες στους μαθητές, τους ενημερώνουμε για το χρόνο, στον οποίο θα πρέπει να τις ολοκληρώσουν (θα πρέπει να ολοκληρώσεις την εργασία σου σε 15΄)

3. Ακόμη, εξασφαλίζουμε χρόνο, για να παρουσιάσουν ορισμένοι μαθητές τις εργασίες που τους αναθέσαμε, για να ελέγξουμε το βαθμό, στον οποίο εμπεδώθηκε η διδακτέα ύλη και επιτεύχθηκαν οι διδακτικοί στόχοι (εξασφαλίζουμε ανατροφοδότηση και επιβράβευση)

1.4. Ολοκληρώνω το μάθημα

• Επειδή οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ όχι μόνο μαθαίνουν αλλά και διατηρούν τις πληροφορίες με διαφορετικούς τρόπους, δεν εμπλέκονται στο μάθημα και δεν παρακολουθούν.

• Έτσι, οι εκπαιδευτικοί των μαθητών με ΔΕΠ-Υ αρχικά καθορίζουν τους τομείς, στους οποίους θα χρειαστεί περισσότερη παρέμβαση, χρησιμοποιούν εξειδικευμένες στρατηγικές διδασκαλίας, για να βοηθήσουν το μαθητή να συμμετάσχει στο μάθημα. Οι στρατηγικές, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, είναι οι ακόλουθες:

1.4. Ολοκληρώνω το μάθημα

Συνεργασία με τους γονείς.

• Αποτελεσματικές αποδεικνύονται οι συσκέψεις με τους γονείς, αφού μπορεί να αποφασίζονται στρατηγικές μελέτης, οργάνωσης του χώρου αλλά και τεχνικές αξιοποίησης του χρόνου στο σπίτι.

• Ακόμη, η συνεργασία με τους γονείς μπορεί να συνεισφέρει και στην ανάπτυξη στρατηγικών συμπεριφοράς, ενώ θα πρέπει να είναι συχνή, ώστε να ελέγχεται η πρόοδος του μαθητή.

• Εξασφαλίζουμε στους μαθητές με ΔΕΠ-Υ ένα φύλλο εργασιών, στο οποίο καθημερινά καταγράφονται όλες οι εργασίες που ανατίθενται στο μαθητή για το σπίτι

• Εξασφαλίζουμε στους μαθητές ένα ντοσιέ με χρώματα, στο οποίο σημειώνει πώς να οργανώνει τη μελέτη του στο σπίτι

Οδηγίες για τη διδασκαλία

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΓΟΝΕΑ

• Με αυτοκόλλητα σημειώματα σημειώνουν πού σταμάτησαν και από πού θα συνεχίσουν

1. Τις εργασίες που τους ανατέθηκαν σε κάθε μάθημα: Π.χ. να γράψω την περίληψη, να μάθω την υπόθεση του έργου

2. Να οργανώνουν τις δραστηριότητές τους: Συγκεντρώνω τα τετράδια και τα βιβλία για τα μαθήματα της επόμενης ημέρας

3. Ξεκινάω το διάβασμα. Για κάθε μάθημα πόσο χρόνο χρειάζομαι

4. Κάνω διάλειμμα5. Σε αυτοκόλλητα γράφουμε τις δραστηριότητες για

κάθε τύπο άσκησης.

• Ενημέρωση γονέων και μελών οικογένειας για τη φύση και τα χαρακτηριστικά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ

• Καθορίζεται ο χώρος μελέτης του μαθητή που πληροί προϋποθέσεις (ηχομόνωση, διακόσμηση, συναγελασμός άλλων)

• Καθορίζονται οι συμπεριφορές των μελών της οικογένειας (παππούδων, αδελφών, γιαγιάδων). Έτσι, καλό θα ήταν να αποφεύγονται η μουσική, η τηλεόραση, τα τηλέφωνα, οι επισκέψεις

Οδηγίες για τη διδασκαλία

• παρατηρήσεις οίκτου (το καημένο….)• παραίτηση (Δεν πειράζει, θα γίνει άριστος …)• συγκρίσεις με άλλα μέλη οικογένειας (Ο

αδελφός σου δε χρειάζεται τίποτε. Διαβάζει μόνος του….)

• στηλίτευση (είσαι τεμπέλης…) και δυσοίωνες προβλέψεις (θα πεινάσεις, είσαι αποτυχημένος... ).

• Προσοχή στα εξωλεκτικά μηνύματα!!

Οδηγίες για τη διδασκαλία

Ενημερώνουμε τους γονείς για την οργάνωση της μελέτης του μαθητή στο σπίτι:

– Εμπλεκόμενα πρόσωπα (ποιος θα οργανώνει και θα επιβλέπει τις συνθήκες και τις στρατηγικές μελέτης)

– Διάρκεια καθημερινής μελέτης του κάθε μαθήματος

– Υποχρεώσεις συμβαλλομένων (ενισχυτές: ηθικοί και όχι υλικοί). (Πότε παρεμβαίνει, πότε καλεί ο μαθητής σε υποστήριξη)

Οδηγίες για τη διδασκαλία

Οργάνωση δραστηριοτήτων το μεσημέριΑ.

1 Ετοιμάζω τα βιβλία2 Ετοιμάζω τα τετράδια3 Ετοιμάζω τα μολύβια4 Ετοιμάζω τις κασετίνες

Οργάνωση δραστηριοτήτων το μεσημέριΒ.

1 Ξεκινάω το διάβασμα2 Διαβάζω τη Γλώσσα. Διάρκεια 10΄3 Διάλειμμα. Διάρκεια 10΄4 Διαβάζω τα μαθηματικά. Διάρκεια 10΄ 5 Διάλειμμα Διάρκεια 10΄6 Διαβάζω Ιστορία. Διάρκεια 10΄ 7 Διάλειμμα. Διάρκεια 10΄

• Διδάσκουμε στο μαθητή με ΔΕΠ-Υ τον τρόπο να διευθετεί και να οργανώνει το χώρο μελέτης στο σπίτι, ώστε να είναι λειτουργικός. Για παράδειγμα, απομακρύνει άχρηστα αντικείμενα, βιβλία που έχει διαβάσει κ.λπ.

• Παρακολουθούμε και αξιολογούμε το βαθμό που ο μαθητής με ΔΕΠ-Υ ολοκληρώνει τις εργασίες που ανατίθενται στο σπίτι.

Δεξιότητες μελέτης

1. Αναγνωστική κατανόηση

• Χρόνος σιωπηρής ανάγνωσης. Καθιερώνουμε κάθε μέρα ένα χρονικό διάστημα για σιωπηρή ανάγνωση

• Συνεχής ανάγνωση. Ζητήστε από τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ να διαβάζουν σιωπηρά ένα κείμενο, όταν ακούν τους συμμαθητές τους να διαβάζουν το κείμενο φωναχτά

• Συνεργασία στην ανάγνωση. Ορίζουμε για κάθε μαθητή με ΔΕΠ-Υ έναν συμμαθητή του ως συνεργάτη, ο οποίος, όμως, είναι ικανός αναγνώστης. Οι μαθητές διαβάζουν διαδοχικά ακούγοντας παράλληλα ο ένας τον άλλον

• Δημιουργούμε τη γραμμή της διήγησης γεγονότων (Time line)

• Καθορίζουμε χρονικό διάστημα, στο οποίο οι μαθητές αφηγούνται ιστορίες που διάβασαν

Αναγνωστική κατανόηση

Διάγραμμα αλληλουχίας

Time Line

1ο γεγονός: Ο Κωνσταντής στα φανάρια

2ο γεγονός: Πλησιάζει τα αυτοκίνητα

3ο γεγονός: Οι οδηγοί αδιαφορούν

Διάγραμμα αλληλουχίας

• Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, όταν ζητάμε από τους μαθητές να καθορίσουν ιστορικά γεγονότα ή να αφηγηθούν γεγονότα μιας ιστορίας.

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

• Η τεχνική αυτή μπορεί να οργανωθεί σχηματικά με τη “γραμμή της ιστορίας”. Π.χ.

Μάθημα 7. Η εκστρατεία του Μαρδόνιου

• Πέρασε Ελλήσποντο• Κατευθύνεται Μακεδονία • Άθως-καταστροφή στόλου

Γραφικοί οργανωτές εξαγωγής συμπερασμάτων

• Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και βοηθά τους μαθητές να προσδιορίζουν ενδείξεις και να σκεφτούν δικές τους εμπειρίες και να βγάλουν ένα συμπέρασμα.

Γραφικοί οργανωτές εξαγωγής συμπερασμάτων

Ενδείξεις από την ιστορία:1. 2. 3.

Ενδείξεις δικές (από την εμπειρία μου)1. 2.

Το συμπέρασμά μου είναι 1. 2.

Κεντρική Ιδέα και υποστηρικτικές λεπτομέρειες

Πρόταση κύριας ιδέας: Το παιδί στα φανάρια

Λεπτομέρεια 1η: Πουλούσε την πραμάτεια του

Λεπτομέρεια 2η: Οι οδηγοί δυσανασχετούσαν

Λεπτομέρεια 3η: Κοιτούσε τις σακούλες με τα ψώνια

Λεπτομέρεια 4η :

Κεντρική Ιδέα και υποστηρικτικές λεπτομέρειες

Πρόταση κύριας ιδέας: Η κ. Δέσποινα παρακολουθούσε

Λεπτομέρεια 1η: Το αγόρι ήταν καινούργιο στην πιάτσα

Λεπτομέρεια 2η: ήταν ξανθό

Λεπτομέρεια 3η: φορούσε λεπτό μπλουζάκι

Λεπτομέρεια 4η : ήταν Αλβανάκι, γύρω στα 12

Διάγραμμα περίληψης

Κεντρική Ιδέα και υποστηρικτικές λεπτομέρειες

Κύρια ιδέα: Ένας μικρός αλβανός ζητιάνευε στα φανάρια

Κύρια ιδέα: Η κ. Δέσποινα τον παρακολουθούσε

Κύρια ιδέα:

Κεντρική Ιδέα και λεπτομέρειες

• Χρήσιμο είναι, όταν οι μαθητές μας διαβάζουν να μπορούν να συμπληρώνουν τις φόρμες, για να προσδιορίσουν την Κύρια Ιδέα και της υποστηρικτικές λεπτομέρειες.

• Όταν τελειώσουν, μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν, για να γράψουν περίληψη.

• Προγραμματίζουμε δραστηριότητες, ώστε οι μαθητές μας να συμμετέχουν σε παιχνίδι ρόλων

• Δημιουργούμε «τράπεζα λέξεων», στην οποία οι μαθητές καταχωρούν τις καινούριες λέξεις που έμαθαν ή αυτές που δυσκολεύονται να διαβάσουν

• Παίζουμε παιχνίδια αναγνωστικής κατανόησης

1. Αναγνωστική κατανόηση

• Δημιουργούμε βιβλιοθήκη στην τάξη και περιοδικά αφιερώνουμε ώρα για ανάγνωση

• Συγγράφουμε περιλήψεις βιβλίων ή κεφαλαίων από διάφορα γνωστικά αντικείμενα (Ιστορία, Γεωγραφία) ή από τα αποσπάσματα των λογοτεχνικών κειμένων

1. Αναγνωστική κατανόηση

Οδηγίες διδασκαλίας

• Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ συχνά αποσπώνται και δεν προσέχουν στο μάθημα. Οι πρακτικές που θα βοηθήσουν τους μαθητές να οργανώσουν καλύτερα τις εργασίες αλλά και τις δραστηριότητές τους είναι οι εξής:

Οδηγίες για τη διδασκαλία

1. Το σχολείο ορίζει έναν εκπαιδευτικό ως σύμβουλο, ο οποίος έχει καθήκον του να συντονίζει όλες τις δραστηριότητες που ανατίθενται στο μαθητή, τις αξιολογεί, προσδιορίζει την πρόοδο του μαθητή, ενημερώνεται από τους άλλους εκπαιδευτικούς και ενημερώνει τους γονείς, συναντά σε προκαθορισμένο χρόνο το μαθητή και συζητά μαζί του όποιο πρόβλημα προκύπτει ή οργανώνουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της εβδομάδας.

• Ζητάμε από το μαθητή με ΔΕΠ-Υ να καθαρίσει το θρανίο του αλλά και ξεκαθαρίσει όλο τον εξοπλισμό που κουβαλά καθημερινά στην τσάντα του

• Καταγράφουμε την επίδοση και την πρόοδο του μαθητή σε διαγράμματα, ενώ του εξασφαλίζουμε και γραπτό κατάλογο με τις εργασίες που θα πρέπει να εκτελεί

Οδηγίες για τη διδασκαλία

Διαχείριση του χρόνου

• Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να διαχειριστούν δημιουργικά και να αξιοποιήσουν παραγωγικά το χρόνο τους

• Ζητάμε από το μαθητή να φορά ρολόι που θα το συμβουλεύεται, όταν κάνει τις εργασίες του

• Εφοδιάζουμε το μαθητή με ημερολόγιο, για να προγραμματίζει τις εργασίες του

• Στο θρανίο του μαθητή με ΔΕΠ-Υ καθημερινά κολλάμε το πρόγραμμα των εργασιών

Συμπεριφοριστικές προτάσεις

• Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ συχνά συμπεριφέρονται με τον ίδιο ανώριμο τρόπο, όπως μικρότερα σε ηλικία. Δυσκολεύονται, λοιπόν, να δημιουργήσουν φιλικές σχέσεις με άλλους μαθητές και αδυνατούν να κατανοήσουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Οι συμπεριφοριστικές προτάσεις αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ να εκδηλώσουν συμπεριφορές, οι οποίες προλαμβάνουν τα προβλήματα και τις τριβές στην τάξη, ενώ παγιώνουν ένα κλίμα ηρεμίας, που προάγει τη μάθηση, γιατί, όταν δημιουργούνται προβλήματα συμπεριφοράς στην τάξη, ο χρόνος του εκπαιδευτικού αναλώνεται στο να επιβάλλει την τάξη στην αίθουσα και, επομένως, δεν απομένει χρόνος για να βοηθήσει τους μαθητές.

Συμπεριφοριστικές προτάσεις

• Η πιο συνηθισμένη μορφή ενίσχυσης που θα πρέπει να χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτικός στην τάξη είναι ο έπαινος, όταν αρχίζει και ολοκληρώνει μια εργασία ή εκδηλώνει μια επιθυμητή συμπεριφορά.

• Προσδιορίζουμε την κατάλληλη συμπεριφορά για την οποία δίνουμε τον έπαινο. Τα σχόλιά μας εστιάζουν στο τι έκανε ο μαθητής σωστά και θα πρέπει να περιλαμβάνουν ακριβώς ποιο μέρος της συμπεριφοράς ήταν επιθυμητό. Για παράδειγμα, αντί να επαινέσουμε το μαθητή για το ότι δεν ενοχλεί στην τάξη, μπορούμε να τον επιβραβεύσουμε για το γεγονός ότι ολοκληρώνει ήσυχα την επίλυση της άσκησής που του αναθέσαμε.

• Ο έπαινος δίδεται αμέσως. Όσο πιο γρήγορα επιβραβεύσουμε το μαθητή τόσο πιο σίγουρο είναι ότι θα επαναλάβει την επιθυμητή συμπεριφορά.

• Τα σχόλιά μας θα πρέπει να είναι ποικίλα και όχι να επαναλαμβάνονται μονότονα, αφού όταν ο έπαινος επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά χωρίς φαντασία, ατονεί ως κίνητρο.

• Οι έπαινοι θα πρέπει να είναι ειλικρινείς και όχι μεγαλεπήβολοι.

• Περισσότερο αποτελεσματικός αποδεικνύεται ο έπαινος και όχι η ποινή. Γνώμονα αποτελεί ότι οι αρνητικές συνέπειες μπορεί πρόσκαιρα να αλλάζουν τη συμπεριφορά, όμως δεν αλλάζουν τις στάσεις και μπορεί, μάλιστα, να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση της μη αποδεκτής συμπεριφοράς.

Συμπεριφοριστικές προτάσεις

• Η ποινή διδάσκει στα παιδιά μόνο το τι πρέπει να μην κάνουν, ενώ δεν εξασφαλίζει δεξιότητες για το πώς περιμένουν οι άλλοι από αυτά να συμπεριφερθούν.

• Επιλεκτικά αγνοούμε τις ακατάλληλες συμπεριφορές, γιατί μπορεί να γίνεται χωρίς να το θέλει ο μαθητής ή μπορεί να επιδιώκει την πρόκληση της προσοχής των συμμαθητών.

• Απομακρύνουμε ενοχλητικά αντικείμενα, τα οποία αποσπούν την προσοχή των μαθητών με ΔΕΠ-Υ, αφού μπορεί να ασχολούνται μ’ αυτά.

• Οι χειρισμοί μας καλό θα ήταν να χαρακτηρίζονται από ηρεμία, χωρίς εντάσεις, υψηλό τόνο φωνής και εξάρσεις.

Συμπεριφοριστικές προτάσεις

Συμπεριφοριστικές προτάσεις

• Αποτελεσματικό αποδεικνύεται, όταν περιοδικά επιτρέπουμε στο μαθητή με ΔΕΠ-Υ να αφήνει για ελάχιστα λεπτά την τάξη, για να οργανώσει μια άλλη δραστηριότητα (βαλβίδα εκτόνωσης).

• Εξασφαλίζουμε βοήθεια στο μαθητή, για να ολοκληρώσει με επιτυχία τις εκπαιδευτικές του δραστηριότητες. Βοηθός μας θα μπορούσε να είναι ένας συμμαθητής ή ακόμη, προτείνουμε στο μαθητή να ζητά τη βοήθειά μας διακριτικά.

Διαμεσολάβηση συνομηλίκων.

• Οι συμμαθητές μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των μαθητών με ΔΕΠ-Υ. Πολλά σχολεία έχουν υιοθετήσει προγράμματα διαμεσολάβησης των μαθητών, οι οποίοι εκπαιδεύονται στο να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις συγκρούσεις μεταξύ των συμμαθητών τους.

Προσαρμογές στην τάξη

• Συχνά οι εκπαιδευτικοί αναρωτιούνται πού θα καθίσουν οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ. Τρεις είναι οι θέσεις, στις οποίες αποδεικνύονται ιδιαίτερα χρήσιμες:

Προσαρμογές στην τάξη• Δίπλα στον εκπαιδευτικό. Συνήθως προτείνεται ο

μαθητής να καθίσει δίπλα στην έδρα ή στο πρώτο θρανίο της τάξης, ώστε να εξασφαλίζουμε τη δυνατότητα να ελέγχουμε και να ενισχύουμε τη συμπεριφορά του.

• Δίπλα σε έναν ήσυχο μαθητή. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζουμε τη δυνατότητα στους μαθητές να συνεργαστούν και να αντλήσουν εμπειρίες ικανοποίησης.

• Διαμορφώνουμε χώρους εργασίας (ατομική αίθουσα), στους οποίους ο μαθητής μπορεί να μελετήσει ήσυχα ή να ασχοληθεί με τις εργασίες του, χωρίς, όμως, να φανεί ότι πρόκειται για τιμωρία ή για απομόνωση.