ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝΣΧΟΛΚΌ ΕΤΟΣ 2010-2011

ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Αναζήτηση - επιλογή του θέματος (φάση προβληματισμού)

Η αφορμή δόθηκε με το ενδεχόμενο ταξίδι της Ε τάξης στην Κωνσταντινούπολη.

Στο μάθημα των Θρησκευτικών υπάρχει κεφάλαιο που ασχολείται με την Αγία Σοφία και με την χριστιανική τέχνη αλλά συγχρόνως και στην Ιστορία μαθαίνουμε για την βυζαντινή

ιστορία που είναι συνδεδεμένη με την χριστιανική τέχνη.

Βασική επιδίωξη του προγράμματος είναι να βιώσουν οι μαθητές συναισθηματικά τα Βυζάντιο και να το συνδέσουν με την ιστορία και τη θρησκεία μας και

συγκεκριμένα με την Αγία Σοφία, αφού η διαχρονικότητα της Αγίας Σοφίας και όλων των

εκκλησιών ξετυλίγει τον μίτο τής ιστορικής εξέλιξης, που δεν είναι άλλος από αυτόν της συνέχειας της

ιστορίας.

Κριτήριο επιλογής του προγράμματος

Σκοπός του προγράμματος είναι να μπορεί ο μαθητής να αναγνωρίζει

βασικά στοιχεία τηςχριστιανικής τέχνης.

Μπαίνοντας, δηλαδή, σε ένα ναό να μπορεί παρατηρώντας μερικά

στοιχεία του ρυθμού του να αναγνωρίζει τα βασικά μέρη του

ή βλέποντας μια εικόνα να

αναγνωρίζει αν είναι βυζαντινή και να κατανοεί τα χαρακτηριστικά της.

Ενδεικτικός απαιτούμενος χρόνος: Ιανουάριος μέχρι

Απρίλιο

Διδακτικά Αντικείμενα:

Θρησκευτικά

Ιστορία

Γλώσσα

Αισθητική Αγωγή

Μουσική

ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

• Με την μέθοδο project και την ομαδοσυγκεντρωτική προσπαθήσαμε να αναπτύξουμε τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών κατά τη διερεύνηση του θέματος.

• Οι μαθητές συνέλεξαν το υλικό και τις σχετικές φωτογραφίες από σελίδες του Διαδικτύου και οι δάσκαλοι κατεύθυναν τους μαθητές κατά τη διαδικασία να αναφέρουν και τις ιστοσελίδες

τις οποίες χρησιμοποίησαν ως πηγές.

Οι μαθητές να υιοθετήσουν θετικές στάσεις και αντιλήψεις σχετικά με την προστασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και γενικότερα του περιβάλλοντος.

Να πληροφορηθούν την εξέλιξη της ναοδομίας και τη διαμόρφωση των ρυθμών με έμφαση στο βυζαντινό ρυθμό.

Να κατανοήσουν ότι η κατασκευή και η διακόσμηση ενός ναού ακολουθεί στη παράδοση της εκκλησίας και έτσι να

αναφερθούμε στην χριστιανική τέχνη, στα ψηφιδωτά- μωσαϊκά, στις αγιογραφίες και στις τοιχογραφίες.

Να πληροφορηθούν το ιστορικό της ανέγερσης του ναού της Αγίας Σοφίας και να μάθουν, όσο είναι εφικτό, τις βασικές

αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες της κατασκευής της.

Να γνωρίσουν τις βυζαντινές εκκλησίες της πόλης τους.

Στόχοι του προγράμματος

Παιδαγωγικοί στόχοι του προγράμματος

Να δραστηριοποιηθούν οι μαθητές στην έρευνα, την ανάλυση, τη σύνθεση και την παρουσίαση εργασιών.

Να ασκηθούν οι μαθητές στην παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου.

Να μάθουν πως πρέπει να ενσωματώνουν τα πολυμεσικά εργαλεία στις εργασίες τους και να χρησιμοποιούν τις

τεχνικές αναζήτησης πληροφοριών στο Διαδίκτυο.

Να ασκηθούν στην συνεργασία και ομαδικότητα μαθαίνοντας πως μόνο από αυτό έχουν καλύτερα αποτελέσματα.

Χωρισμός σε ομάδες Χωρίστηκαν τυχαία με βάση τις προτιμήσεις τους.

Λόγωτου θέματος, η δυναμικότητα

των μαθητών δεν ελήφθη υπόψη.

Υποενότητες

• O ναός ως τόπος λατρείας.

• Οι κυριότεροι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί.

• Ιστορικό της Αγίας Σοφίας

• Κτίσιμο και περιγραφή της Αγίας Σοφίας

• Είδη Χριστιανικής τέχνης (Εικόνες –τοιχογραφίες - ψηφιδωτά - μικροτεχνήματα)

• Θρύλοι, θρήνοι και παραδόσεις

Οργάνωση δραστηριοτήτων

• Πρώτα έγινε συλλογή πληροφοριών και υλικού για κάθε ενότητα χωριστά.

• Ενημερώθηκαν οι γονείς και εξασφαλίστηκε η συνεργασία τους.

• Τηρήθηκε ημερολόγιο εξέλιξης του προγράμματος.

• Αξιοποιήθηκαν τα έμφυτα ενδιαφέροντα μερικών μαθητών.

• Υπήρξε συνεχής παροχή κινήτρων για καλλιτεχνική δημιουργία και για διατήρηση

του ενδιαφέροντός τους.

Επισκεφθήκαμε τον Ιερό Ναό της ενορίας τους και προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε τον αρχιτεκτονικό του ρυθμό.

Βρήκαμε τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής αγιογραφίας.Βρήκαμε από το διαδίκτυο τις βυζαντινές εκκλησίες της Θεσσαλονίκης και να τις

παρουσιάμε. Ζωγραφίσαμε την Αγία Σοφία

Προσπαθήσομε να κάνουμε ψηφιδωτό.Μέσα από ψηφιακό υλικό ασχοληθήκαμε με τα είδη χριστιανικής τέχνης

Βρήκαμε θρύλους και παραδόσεις για την Αγια Σοφία.Επισκεφτήκαμε το Βυζαντινό Μουσείο και τον Άγιο Δημήτριο.

Φτιάξαμε κρυπτόλεξο, αντιστοιχίσεις.Βρήκαμε δημοτικούς χορούς –τραγούδια για την Αγια Σοφιά

Κάναμε λεπτομερή περιγραφή εικόνων και συζήτηση σχετικά με τα πρόσωπα, τα σύμβολα, τα ενδύματα τη σημασία τους ή τα νοήματα που μεταφέρουν μέσα από

την εικόνα.Βρήκαμε βίντεο για την Αγία Σοφία και τα είδαμε στην τάξη.

• Χρησιμοποιώντας σαν γνώμονα την ενότητα του μαθήματος για την χριστιανική τέχνη από το μάθημα των Θρησκευτικών μιλήσαμε για την χριστιανική τέχνη και πως αυτή εκφράζεται μέσα από ένα καταιγισμό σκέψεων, εμπειριών των μαθητών.

◄Μιλήσαμε για την Χριστιανική τέχνη και με φύλλα εργασιών

προσπαθήσαμε να αναλύσουμε και να συνθέσουμε την έννοια αυτή με τις προεκτάσεις και τις

επεκτάσεις της.

Μιλήσαμε για τα είδη χριστιανικής τέχνης

● Αρχιτεκτονική (Ναοδομία)

● Ζωγραφική (Αγιογραφία)

● Μουσική (Υμνολογία )

Κυριότεροι Αρχιτεκτονικοί Ρυθμοί

• Ρυθμός Βασιλικής εξελιγμένα είδη Βασιλικών σταυρική βασιλικήσταυρική Βασιλική με Τρούλο

Βυζαντινός Ρυθμός (η κάτοψη παρουσιάζει τετράγωνο με εγγεγραμμένο ισοσκελή σταυρό)

Περίκεντροι ναοί ή Ροτόντες

Οκταγωνικός Ρυθμός (εγγεγραμμένο Σταυρό και τρούλο, ο οποίος

στηρίζεται σε οκτάγωνα)

Ρυθμός Βασιλικής

Τρουλαία Βασιλικής ---Βυζαντινός Ρυθμός

Περίκεντροι ναοί ή ΡοτόντεςΤο ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ Τρουλαίας Βασιλικής

και Βυζαντινού Ρυθμού είναι οι Περίκεντροι ναοί ή Ροτόντες.

Ο εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο είναι ο αντιπροσωπευτικός βυζαντινός

ρυθμός Παναγία Χαλκέων

Οκταγωνικός ΡυθμόςΟσίου Λουκά Βοιωτίας

ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Επισκευές τον 18 αιώνα

ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τοιχογραφία

Ψηφιδωτό-Μωσαϊκό

Φορητή Εικόνα

Μικρογραφίες

H τοιχογραφία συνδέεται με την αρχιτεκτονική

Τοιχογραφία του ναού Αγίου Παντελεήμονα

Τοιχογραφία του ναού της Παναγιάς Χαλκέων της Θεσσαλονικης

Τοιχογραφία από το ναό της Παναγιάς Θεσσαλονίκης

Ψηφιδωτό

Εργαστήριο ψηφιδωτών στο μοναστήρι της Μάκρης

Μοναστήρι Μάκρης

Ψηφιδωτό από τον Άγιο Δημήτριο

Ψηφιδωτό στον τρούλο του ναού Άγιας Αικατερίνης Θεσσαλονίκης

Ψηφιδωτό κόγχης Οσίου Δαβίδ

Ψηφιδωτό δαπέδου του Ναού της Αχειροποιήτου Θεσσαλονίκης

Ψηφιδωτό του ναού Αγίων Αποστόλων της Θεσσαλονίκης

Τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας είχαν υποστεί σημαντικές

ζημιές, σήμερα

γίνονται προσπάθειες για την διάσωσή τους.

Οι βυζαντινοί ναοί είναι καταστόλιστοι από πλήθος

εικονογραφικών παραστάσεων τις οποίες οι ειδικοί τις έχουν κατατάξει σε ομάδες, τις οποίες ονομάζουμε

εικονογραφικούς κύκλους.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΜΑΚΡΗΣ

Μοναστήρι Μάκρηςμε χρυσή κλωστή

Η επόμενη διαφάνεια περιλαμβάνει δύο εικόνες του Χριστού μία

Αναγεννησιακή και μία Βυζαντινή δείχνουμε την διαφορά μεταξύ δυτικής και

χριστιανικής ζωγραφικής, τονίζοντας ότι η Δυτική αποσκοπεί στο συναίσθημα

και τις αισθήσεις, ενώ η άλλη στην καλλιέργεια της ψυχής μας και την

σωτηρία μας.

Μια δραστηριότητα

Η πρώτη εικόνα είναι ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού, 1577-9, λάδι σε μουσαμά, 285 x 173 εκ., Τολέδο, Καθεδρικός Ναόςτου Δομίνικου Θεοτόκοποιλου.

Η δεύτερη εικόνα είναι από την Μονή του Στυρονικήτα του Αγίου Όρους

ΑΜΦΙΑ

Η μικρογραφία

Η μικρογραφία ή μινιατούρα χρησιμοποιήθηκε για την διακόσμηση των χειρογράφων.

Τέλος μια ομάδα μας

έφερε στην τάξη θρύλους,

Παραδόσεις και

τραγούδια της Αγίας Σοφίας

1)Τα μάρμαρα της Αγίας Σοφίας.2) Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς.

3) Ο πονοκέφαλος του Ιουστινιανού4) Η «μέλισσα» …αρχιτέκτονας 5) Ο παπάς της Αγίας Σοφίας

6) Η Αγία Τράπεζα 7) Τα ψάρια του καλογέρου ή τα

ψάρια του Μπαλουκλή.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Οι Βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλονίκης είναι πάρα πολλοί και ανήκουν

σε διαφορετικούς ρυθμούς κάποιοι από αυτούς

είναι μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Εμείς αντιπροσωπευτικά δείχνουμε κάποιους ναούς.

1.Άγιος Δημήτριος μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

2.Αχειροποίητος μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

Πως είναι σήμερα ο νάος της Αχειροποίητου

3.Αγία Σοφία μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

4.Παναγία Χαλκέων μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

5.Αγία Αικατερίνη

ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Ναός Αγίων Αποστόλων μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

Πως είναι σήμερα ο ναός των Αγίων Αποστόλων

Προφήτης Ηλίας από τις ωραιότερες εξελίξεις του ρυθμού, σταυροειδή εγγεγραμμένο Βυζαντινό

ναό με πλάγιους χώρους

ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ

Ταξιάρχες

Ναΐσκος της Μεταμόρφωσης της Σωτήρα

Παναγούδα

Γυναικεία Μονή της Παναγιάς της Λαγουδιανής

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Σε κάθε υποενότητα του προγράμματος

γινόταν και αξιολόγηση

είτε με φύλλα εργασιών

είτε με ερωτηματολόγια.

ΚΑΠΟΙΑΦύλλα εργασιών

ΚΑΙ εργασίες που έκαναν οι ομάδες

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Είδη ΧριστιανικήςΤέχνης

• Αρχιτεκτονική (Ναοδομία )• Ζωγραφική (Αγιογραφία )• Μουσική (Υμνολογία )

Καταγωγή της Χριστιανικής Τέχνης

• Ρωμαϊκός Πολιτισμός

• Ελληνικός Πολιτισμός

• •Ανατολικό ς Πολιτισμός

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΤΏΝ Προσπαθώ να βρω λέξεις που αφορούν τον Ναό, τη β. τέχνη και Αγία Σοφία.

Τ Ο Ι Χ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ Ε

Ε Δ Π Α Χ Μ Ι Γ Θ Ε Π Ε Α

Μ Χ Ψ Τ Α Α Η Ι Ω Ρ Α Α Γ

Π Α Λ Ο Ι Ο Λ Ο Γ Ο Ι Ο Ι

Λ Α Ψ Ω Φ Τ Α Γ Η Ι Η Ω Ο

Ο Α Χ Ο Ρ Ω Π Ρ Ο Ν Α Ο Σ

Π Υ Α Κ Ρ Υ Σ Α Τ Ι Ο Α Ο

Τ Ι Κ Ω Ι Α Μ Φ Ι Α Γ Β Φ

Ι Λ Κ Ν Η Ν Ο Ι Π Ξ Ο Ρ Ι

Ο Ν Ι Σ Τ Α Τ Α Τ Α Κ Ο Α

Υ Ο Μ Τ Ε Λ Ο Ξ Χ Ε Ν Ι Γ

Σ Τ Μ Α Ν Ο Υ Α Λ Ι Α Μ Ι

Τ Τ Α Ν Ο Γ Β Μ Ο Κ Ι Α

Ι Ω Τ Τ Γ Ι Ο Β Ξ Ο Θ Δ Τ

Ν Υ Β Ι Δ Ο Ν Ω Ρ Ν Α Ι Ρ

Ι Χ Τ Ν Ν Τ Μ Ν Ι Ε Α Η Α

Α Ι Ρ Ο Τ Ο Ι Α Φ Σ Τ Σ Π

Ν Α Ο Σ Δ Κ Φ Σ Τ Ι Ε Π Ε

Ο Ο Ο Ω Λ Γ Ζ Ω Ο Ρ Σ Ψ Ζ

Σ Α Α Κ Ο Μ Ν Η Ν Ο Ι Τ Α

------------------------------- Τα φοράνε οι ιερείς.

-------------------------------- Χώρος της εκκλησίας μόνο για γυναίκες.

------------- Μέρος του ναού.

--------------------------------- Αυτός ζωγραφίζει εικόνες.

--------------------------------- Σύμβολο του Χριστιανισμού.

---------------------------------- Γιορτή για την αναστήλωση των εικόνων.

------------------------------ Κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη το 1204.

------------------------------- Αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

----------- -------------------- Εκεί ετοιμάζεται η θεία Κοινωνία.

Α Κ Ρ Ο Σ Τ Ι Χ Ι Δ ΑΑνακαλύπτω το όνομα της μεγάλης εκκλησιάς στην Κωνσταντινούπολη.

Α Ν Τ Ι Σ ΤΟ Ι Χ Ι Σ Η

Αντιστοιχίζω την πρώτη στήλη με την δεύτερη

• Άμβωνας Σε αυτά βάζουμε τα κεριά.• Ναοδομία Τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.• Ράσα Σύζυγος του Ιουστινιανού.• Μανουάλια Τέτοιο είδος ναού είναι η Αγια Σοφία.• Αναλόγιο Τα ρούχα των ιερέων.• Κωνσταντίνος Ο τρόπος κτισίματος των ναών.• Ιουστινιανός Πότε εγκαινιάστηκε ή Αγία Σοφία.• Θεοδώρα Ο χώρος από το οποίο ο ιερέας λέει το

ευαγγέλιο.• Βυζαντινός Ρυθμός Ο αυτοκράτορας που έχτισε την Αγία Σοφία

• 27 Δεκεμβρίου 537μ.χ. Εκεί πάνω βάζουν τα βιβλία της. εκκλησίας για να τα διαβάσουν