12

Iστορικά26-27 Oκτωβρίου 2013PLUS

TOY ΒΛAΣH AΓTZI∆H*

«Alors, c' est la guerre» (πό-λεµος, λοιπόν), υπήρξε ηαπάντηση στο τελεσίγρα-φο του Μουσολίνι που ε-πέδωσε ο πρεσβευτής τηςΙταλίας, Emanuele Grazzi,

στον Ελληνα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά στις28 Οκτωβρίου 1940. Με το τελεσίγραφο αυ-τό η φασιστική κυβέρνηση του Μπενίτο Μου-σολίνι ζητούσε να της επιτραπεί να καταλάβειστρατιωτικά αδιευκρίνιστο αριθµό ελληνικώνπεριοχών ως «εγγύηση ουδετερότητας τηςΕλλάδας».

Πώς όµως φτάσαµε στο σηµείο να επιτίθε-ται ένα φασιστικό κράτος σε ένα άλλο παρό-µοιας ιδεολογίας; Γιατί η Ελλάδα είχε µετα-τραπεί από το 1936 σε κράτος φασιστικό.Οπως έγραφε ο Μεταξάς στο Προσωπικό τουΗµερολόγιο, «η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυ-γούστου κράτος αντικοµµουνιστικό. Κράτος α-ντικοινοβουλευτικό. Κράτος ολοκληρωτικό».

Η απάντηση στο ερώτηµα «γιατί ο Μεταξάςδεν βρέθηκε στο ίδιο στρατόπεδο µε τους ο-µοϊδεάτες του Γερµανούς ναζί και Ιταλούς φα-σίστες» µπορεί να δοθεί µε την κατανόησητων εσωτερικών συνθηκών που οδήγησανστη δικτατορία και το πλέγµα της εξάρτησηςαπό τις µεγάλες δυνάµεις.

Η παλινόρθωση της µοναρχίαςΗ εσωτερική κατάσταση της Ελλάδας έως

και το 1936 χαρακτηριζόταν κυρίως από τηθανάσιµη σύγκρουση των φιλοµοναρχικώνδυνάµεων µε τους βενιζελικούς και σε µικρό-τερο βαθµό από την εµφάνιση ενός µαχητικούεργατικού κινήµατος που είχε ως καθοδήγησητο φιλοσοβιετικό Κοµµουνιστικό Κόµµα.

Η ρήξη στην οποία θα έρθει ο Ελ. Βενιζέλοςµε τους πρόσφυγες του ’22, δηλαδή µε την κύ-ρια εκλογική του βάση, θα λειτουργήσει ως κα-ταλύτης των εξελίξεων. Εκχωρώντας µε τηΣυνθήκη της Aγκυρας (Οκτώβρης του 1930)τα δικαιώµατα επί των εγκαταλειφθεισών ιδιο-κτησιών των προσφύγων στο εθνικιστικότουρκικό κράτος, θα εγκαταλειφθεί από µιακρίσιµη µάζα ψηφοφόρων του, µε αποτέλεσµανα χαθεί η δεκαετής πολιτική κυριαρχία των

φιλελευθέρων. Μετά τις εκλογές του 1932 οιφιλοµοναρχικοί θα επανέλθουν µε αξιώσειςστην πολιτική ζωή και µε τις εκλογές του 1933το Λαϊκό Κόµµα µε τον Τσαλδάρη θα σχηµατί-σει κυβέρνηση. Το Κόµµα των Ελευθεροφρό-νων του Ιωάννη Μεταξά θα λάβει µόλις το1,6% των ψήφων. Οι φιλοµοναρχικοί, που επι-στρέφουν έπειτα από µακρά απουσία από τηνπολιτική διακυβέρνηση, είναι εµποτισµένοι µεακραίο φανατισµό.

Το αποτυχηµένο στρατιωτικό κίνηµα των βε-νιζελικών του Μαρτίου του 1935 θα επιτρέψειτην πλήρη πολιτική και στρατιωτική κυριαρχίατων φιλοµοναρχικών. Η εκκαθάριση του στρα-τού και του κρατικού µηχανισµού από τους φι-λελεύθερους θα ανοίξει το δρόµο στις πλέοναντιδραστικές δυνάµεις του τόπου. Η παλινόρ-θωση της µοναρχίας στις 3 Νοεµβρίου του1935 υπήρξε αποτέλεσµα των µεθοδεύσεωντου βρετανικού παράγοντα και των βίαιων καιπαράνοµων πράξεων του Κονδύλη. Στο πρό-σωπο του µονάρχη Γεωργίου Β’ η ελληνικήκοινωνία θα αποκτήσει έναν πιστό εντολοδόχοτης βρετανικής πολιτικής και έναν εγγυητή τωνβρετανικών συµφερόντων.

Οι Βρετανοί στηρίζουν το φασισµόΗ αποκατάσταση του φιλοµοναρχικού µηχα-

νισµού στο κράτος και το στρατό έδινε στονΓεώργιο Β’ τη δυνατότητα πλήρους πολιτικο-στρατιωτικού ελέγχου. Οι εκλογές του 1936,στις οποίες επικράτησαν και πάλι οι µοναρχικοί,και η αδυναµία συνεννόησης µεταξύ των πολι-τικών δυνάµεων για να βρεθεί µια λειτουργικήλύση στη διακυβέρνηση έδωσε την ευκαιρίαστον Γεώργιο Β’ να επιβάλει ένα ελεγχόµενο α-πολύτως απ’ αυτόν αυταρχικό καθεστώς µέσωτου Ιωάννη Μεταξά, αρχηγού του ασήµαντουΚόµµατος των Ελευθεροφρόνων.

Μέσω του Γεωργίου η εξάρτηση από τη Με-γάλη Βρετανία ήταν αδιαµφισβήτητη. Η βρετα-νική ηγεσία ελάχιστη σηµασία έδινε στον ιδεο-λογικό προσανατολισµό των εξαρτηµένων απ’αυτή χωρών. Σε έγγραφα του Foreign Officeπου δηµοσίευσε ο Γ. Κολιόπουλος φαίνεται σα-φώς από µια δήλωση του υπουργού Εξωτερι-κών, σερ Antony Eden, ότι καθόλου δεν ενδιέ-φερε τη Βρετανία η ιδεολογία των καθεστώ-των που ανήκαν στη σφαίρα επιρροής της.

Ακριβώς αυτό το πλαίσιο ερµηνεύει το γε-γονός ότι ενώ ο Ιωάννης Μεταξάς ιδεολογικά

βρισκόταν στην ίδια όχθη µε τον Χίτλερ καιτον Μουσολίνι, γεωπολιτικά ανήκε στο φιλο-βρετανικό στρατόπεδο. Κατά συνέπεια η αντι-παλότητα του φασιστικού Aξονα µε την Ελλά-δα ήταν δεδοµένη, ανεξαρτήτως της ιδεολογι-κής συνάφειας και των προσωπικών σχέσεωνπου είχαν αναπτυχθεί µεταξύ του Μεταξά καιτου Χίτλερ.

Οι απαιτήσεις των ναζίΙδιαιτέρως αποκαλυπτική του παρασκηνίου

που είχε προηγηθεί και του αναγκαστικού µο-νοδρόµου της ελληνικής απάντησης στην επι-θετική ενέργεια των Ιταλών είναι η ανακοίνω-ση του Ιωάννη Μεταξά «προς τους ιδιοκτήταςκαι αρχισυντάκτας του Αθηναϊκού Τύπου ειςτο Γενικόν Στρατηγείον» στις 30 Οκτωβρίου1940, όπου παρουσίασε την πραγµατική κα-τάσταση και τις συνοµιλίες που είχαν προηγη-θεί µε τον Aξονα. Μεταξύ των πολλών που α-

νέφερε είναι τα εξής: «Mη νοµίσητε ότι η απόφασις του ΟΧΙ πάρ-

θηκε έτσι, σε µια στιγµή. Μη φαντασθήτε ότι ε-µπήκαµε στον πόλεµο αιφνιδιαστικά. Ή ότι δενέγινε παν ό,τι επετρέπετο και µπορούσε να γί-νει διά να τον αποφύγωµε… Θα σας αποκαλύ-ψω τώρα, ότι τότε διέταξα να βολιδοσκοπηθήκαταλλήλως το Βερολίνον... Εις σχετικάς βολι-δοσκοπήσεις προς την κατεύθυνσιν του Aξο-νος µού εδόθη να εννοήσω σαφώς ότι µόνηλύσις θα µπορούσε να είναι µία εκουσία προ-σχώρησις της Ελλάδος εις την “Νέαν Τάξιν”...

»Συγχρόνως όµως µου εδόθη να εννοήσωότι η ένταξις εις την Νέαν Τάξιν προϋποθέτειπροκαταρκτικήν άρσιν όλων των παλαιών δια-φορών µε τους γείτονάς µας… Με καταφανήπροσπάθειαν αποφυγής σαφούς καθορισµού,µου εδόθη να καταλάβω ότι η προς τουςΕλληνας στοργή του Χίτλερ ήτο αι εγγυήσειςότι αι θυσίαι αυταί θα περιωρίζοντο “εις το ε-

28Ë OKTøBPIOY¶Ò˜ ȤÛÙËÎÂÔ MÂÙ·Í¿˜ ÁÈ·Ó· ÂÈ ÙÔ «OXI»

O POΛOΣ TΩN BPETANΩN KAI OI AΠAITHΣEIΣ TOY XITΛEP

O Ιωάννης Μεταξάς ενώιδεολογικά βρισκότανστην ίδια όχθη µε τονΧίτλερ και τον Μουσολίνι(δεξιά επάνω),γεωπολιτικά ανήκε στοφιλοβρετανικόστρατόπεδο. Η ρήξη στην οποία θαέρθει ο Ελ. Βενιζέλος(κάτω) µε τους πρόσφυγεςτου ’22, δηλαδή µε τηνκύρια εκλογική του βάση,θα λειτουργήσει ωςκαταλύτης των εξελίξεωνµε την επιστροφή τωνφιλοµοναρχικών στηνεξουσία και την παράδοσητης εξουσίας στον Mεταξά