Xorostasi_15

Χοροστάσι

Για τον Πολιτισμό και την Παράδοση

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Αριθμός Τεύχους 15 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2006 - Τιμή Τεύχους 4€

Έδρα: Ελ. Βενιζέλου 134, 17676 Καλλιθέα - Τηλ.: 210 9219495 - Fax: 210 9586403 ΚΩΔ: 6725

Σ ’ α υ τ ό τ ο τ ε ύ χ ο ς δ ι α β ά σ τ ε :

⊗ Σ τ α σ ι μ ό τ η τ α κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η σ τ ο ν π ο λ ι τ ι σ μ ό

⊗ Η σ η μ α σ ί α τ ω ν ε θ ί μ ω ν

⊗ Ι σ τ ο ρ ι κ έ ς σ υ γ κ υ ρ ί ε ς κ α ι σ υ μ π τ ώ σ ε ι ς δ ι α λ ό γ ο υ

⊗ Δ η μ ο τ ι κ ή ς κ α ι ε π ί σ η μ η ς Λ ό γ ι α ς Π ο ί η σ η ς

⊗ Η γ ε ν ο κ τ ο ν ί α τ ο υ Μ ι κ ρ α σ ι α τ ι κ ο ύ Ε λ λ η ν ι σ μ ο ύ

⊗ Μ ο υ σ ι κ ό ο δ ο ι π ο ρ ι κ ό σ τ α δ η μ ο τ ι κ ά τ ρ α γ ο ύ δ ι α

κ α ι π ο λ λ ά ά λ λ α ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ α θ έ μ α τ α

Ο Χρήστος Καλαβρούζος στο ρόλο του Μακρυγιάννη

2 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006

Σημείωμα του εκδότη Ένα ακόμη θερμό πολιτιστικό καλοκαίρι διανύουμε φέτος, παρά τις κατά καιρούς έκτακτες βροχοπτώσεις και τους βομβαρδισμούς λιβανέζων και παλαιστινίων αμάχων από το Ισραήλ. Η ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση των πολιτιστικών εκδηλώσεων που οργανώνουν οι διάφοροι φορείς, και πιο πολύ οι Δήμοι, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη οικονομική δύναμη, ασφαλώς και αποτελούν ευχάριστο γεγονός, δεδομένου ότι στη χώρα μας γεννήθηκε το πιο σημαντικό κομμάτι του παγκόσμιου Πολιτισμού. Όμως, μερικές φορές, «ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα», επειδή, σε πολλές περιπτώσεις, η ανάπτυξη πολιτιστικής δράσης από ορισμένους Δήμους δεν γίνεται με αγνές προθέσεις, αλλά, κυρίως, εκδηλώνεται λόγω των επικείμενων δημοτικών εκλογών του Οκτώβρη. Το συμπέρασμα αυτό απορρέει από την ίδια την πολιτική συμπεριφορά ορισμένων Δήμων, οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν επίδειξη όψιμου ενδιαφέροντος για τον Πολιτισμό και τους Πολιτιστικούς Συλλόγους, προκειμένου να έχουν καλύτερη και πιο άμεση πρόσβαση στα μέλη - ψηφοφόρους των Συλλόγων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του «δικού μας» Δήμου, του Δήμου Καλλιθέας, που, λίγους μήνες πριν από τις εκλογές, θυμήθηκε και κάλεσε, μέσω του Πολιτιστικού του Οργανισμού, τους Συλλόγους της περιοχής του για συζήτηση και συνεργασία, όπως ακριβώς είχε γίνει και πριν από πολλά χρόνια, ενώ, τους περισσότερους τους είχε ξεχασμένους εντελώς, χωρίς να τους ενισχύει με οποιαδήποτε, έστω και ελάχιστη, επιχορήγηση σε όλο το διάστημα της εξουσίας του νυν δημάρχου! Θα ήταν ευχής έργον, όλοι οι Δήμοι να ενθαρρύνουν και να ενισχύουν την πολιτιστική δημιουργία και δράση των Συλλόγων και των άλλων Φορέων σε όλη τη διάρκεια της θητείας των δημοτικών αρχόντων και όχι μόνο προεκλογικά. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχουν και αρκετοί Δήμοι που έχουν τον Πολιτισμό ως βασικό συντελεστή του δημοτικού τους έργου και ενισχύουν τον Πολιτισμό και τους Συλλόγους σε μεγάλο βαθμό, όπως έχουμε αναφερθεί λεπτομερώς σε προηγούμενα τεύχη του περιοδικού μας. Άλλωστε, το έργο των περισσότερων Συλλόγων είναι ιδιαίτερα σημαντικό και συμβάλλει, στη διατήρηση των τοπικών πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, αλλά και στην κοινωνικοποίηση των μελών τους. Το έργο αυτό γίνεται πιο σπουδαίο στις μέρες μας, που βιώνουμε μια πολιτισμική και οικονομική παγκοσμιοποίηση με όλες τις συνέπειες της ισοπέδωσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε λαού. Επίσης, το έργο και οι ευθύνες των Συλλόγων αποκτούν και μία άλλη διάσταση στην εποχή μας, λόγω της ένταξης των περισσότερων ελληνικών κοινοτήτων στους Καποδιστριακούς Δήμους, όπου οι μορφές ανάπτυξης των διαφόρων πολιτιστικών εκφάνσεων γενικεύονται ή ακόμη και μηδενίζονται, σχεδόν, σε τοπικό επίπεδο.

Χοροστάσι Ιδιοκτησία:

Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού Εκδότης-Διευθυντής: Δρ. Κων/νος Σαχινίδης

Πρόεδρος του Δ.Σ. Έδρα:

Ελ. Βενιζέλου 134 17676 Καλλιθέα

Τηλ.: 210 9219495 Fax: 210 9586403

e-mail: [email protected] Επιστημονικοί Σύμβουλοι:

Καθ. Βασίλης Φίλιας Καθ. Μιχάλης Μερακλής

Καθ. Γιάννης Μότσιος Δρ. Γεώργιος Αικατερινίδης

Διεύθυνση Σύνταξης: Μαρία Άνθη

Υπεύθυνοι Σύνταξης & Ύλης: Σοφία Καρακασίδη Χάρης Πανικίδης

Φιλολογική Επιμέλεια: Αντώνης Καζαντζόγλου

Επεξεργασία φωτ/φιών: Studio Στάθη Σαχινίδη Μιχάλης Δημαράκης

Γραμματεία - Συνδρομές: Χριστίνα Κεκάκη Τηλ.: 2109566132

Εκτύπωση: Γραφικές Τέχνες

Δημ. Γκαντίραγας Γερανίου 7, Αθήνα Τηλ.: 210 5244309

Ετήσιες Συνδρομές: Εσωτερικού:

Φυσικά Πρόσωπα:15€ Δημόσιοι Οργανισμοί: 20€

Εξωτερικού: 25€

Επιτρέπεται η ελεύθερη άντληση στοιχείων, αρκεί να αναφέρεται η πηγή και ο συγγραφέας. Οι συγγραφείς των άρθρων φέρουν την ευθύνη για τις απόψεις τους.

Σημείωση Σύνταξης: Οι πόροι του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού προέρχονται ΜΟΝΟ από αυτοχρηματοδότηση, με την οικονομική ενίσχυση και τις συνδρομές των μελών και των φίλων του, καθώς και με λίγες και μικρές κρατικές επιχορηγήσεις (κατά καιρούς).

Διευκρίνιση:Το Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού ουδεμία σχέση έχει με τον ΔΗΜΟ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ, ο οποίος δεν έχει προσφέρει ΠΟΤΕ καμία επιχορήγηση!

Στασιμότητα και εξέλιξη στον Πολιτισμό, του Βασίλη Φίλια σελ. 3 Ιστορικές Συγκυρίες και Συμπτώσεις Διαλόγου Δημοτικής και Επίσημης Λόγιας Ποίησης, του Γιάννη Μότσιου σελ. 5 Η σημασία των εθίμων, του Νίκου Μπαζιάνα σελ. 11 Μουσικό οδοιπορικό στα δημοτικά τραγούδια της Ελλάδας: Χρωματικές ιδιομορφίες και ποιοτικός χαρακτήρας, του Π. Καβακόπουλου σελ. 12 «Κρητο - Μυκηναϊκός Πολιτισμός» σελ. 15 Η Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού τον Αύγουστο του 1922, του Κωνσταντίνου Χιώλου σελ. 16 Πλαίσιο αρχών για τη δίκαιη λύση του Κυπριακού σελ. 18 Κούβα: το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του νησιού της Επανάστασης σελ. 19 Η Δράση του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. σελ. 20 Ήχοι της Μαύρης Θάλασσας και του Αιγαίου σελ. 21 Οι Δήμοι και οι πολιτιστικές τους δραστηριότητες σελ. 22 «Τζαρτζάνεια 2006» σελ. 24 Λαζαρίνες Λευκοπηγής Κοζάνης σελ. 25 «Μακρυγιάννης», μία παράσταση του ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟΥ σελ. 26 Έκθεση Ζωγραφικής της Θωμαής Κόντου, του Κων/νου Σαχινίδη σελ. 27 «Αραδοσίβια 2006» σελ. 30

mailto:[email protected]�

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 3

«Στασιμότητα και εξέλιξη στον πολιτισμό»* του Βασίλη Φίλια, καθηγητή Κοινωνιολογίας

προσέγγιση του κοινωνιολόγου σε θέματα πολιτισμού είναι διαφορετική από εκείνη του

λαογράφου. Ο λαογράφος περιγράφει, διαπιστώνει και διασυνδέει ήθη και έθιμα, καθώς και τις ποικίλες πολιτιστικές εκφράσεις, αποκαθιστώντας την εσωτερική συνοχή τους. Ο κοινωνιολόγος ερμηνεύει και εξηγεί αιτιακά τα πολιτιστικά φαινόμενα και την δυναμική της εξέλιξής τους. Ακριβώς γι αυτό, είναι υποχρεωμένος να κάνει ανάλυση των κοινωνικών παραγόντων και του τρόπου διαπλοκής τους. Στη βάση αυτή, είναι δεδομένο κι αυτονόητο, ότι κάθε πολιτισμός συνολικά λαμβανόμενος και οι επιμέρους εκφάνσεις του συνδέονται με μια ορισμένη κοινωνική πραγματικότητα, στην οποία οφείλουμε να προσφεύγουμε, προκειμένου να ερμηνεύσουμε τόσο την στασιμότητα, όσο και τη μεταβολή στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Αυτό σημαίνει, ότι οι όποιες αλλοιώσεις στο κοινωνικό υπόβαθρο θα «αποτυπωθούν» αργά ή γρήγορα με τη μια ή την άλλη μορφή στον πολιτιστικό χάρτη. Αυτή είναι η πρώτη παρατήρηση. Η δεύτερη αφορά στο θέμα της πολιτισμικής στασιμότητας. Εάν, με τον όρο «στασιμότητα» εννοούμε ότι πολιτισμικά στοιχεία του παρελθόντος περισώζονται και αναχωνεύονται σε ένα επόμενο στάδιο εξέλιξης, σαφώς επισημαίνουμε κάτι το σωστό που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Εάν, όμως, θεωρήσουμε ότι ένας πολιτισμός αιχμής και άνθησης μπορεί, και πρέπει, να «παγώσει», βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο και τούτο για δύο βασικούς λόγους: α) διότι ποτέ στην Ιστορία δεν διατηρείται κάτι αυτούσιο, εφόσον παύσουν να υφίστανται οι κοινωνικοί δίαυλοι τυπικής ανατροφοδοσίας του και συνακόλουθα β) η όποια δημιουργικότητα εξαντλείται σε απλή επαναληπτικότητα, οδηγεί αναπόδραστα σε πολιτιστική παρακμή. Κλασικό παράδειγμα είναι η πτωτική πορεία του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, που συμβάδισε απόλυτα με την πτωτική πορεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Χρειάστηκε να εμφανιστούν νέες δυνάμεις στο κοινωνικό προσκήνιο και, αντίστοιχα, νέες πνευματικές ανταποκρίσεις, ώστε να σημειωθεί βαθμιαία πολιτιστική ανάκαμψη, που άντλησε από στοιχεία του κλασικού παρελθόντος, αλλά ήταν κάτι διαφορετικό. Το ότι υπάρχει μια διαλεκτική όσμωση ανάμεσα στο χτες και το σήμερα είναι δεδομένο,

αλλά αυτό δεν συνιστά στασιμότητα. ακριβώς το αντίθετο, κάτι που βεβαίως δεν μπορούν ούτε θέλουν να κατανοήσουν όσοι ομιλούν περί του «Τέλους της Ιστορίας». Μια επόμενη παρατήρηση αναφέρεται στην σχέση κοινωνικού υπόβαθρου και ατομικού δημιουργού όσον αφορά το πολιτιστικό γίγνεσθαι. Οι όποιες πολιτισμικές ανατάσεις

στην Ιστορία της Ανθρωπότητας συνδέθηκαν πάντοτε με το πρόσφορο έδαφος, που δημιουργήθηκε στην ίδια την κοινωνική πραγματικότητα. Επομένως, η πορεία του πολιτισμού είναι εκ των κάτω προς τα άνω, όχι αντίστροφα, γεγονός, που σημαίνει ότι όπως η Ιστορία, έτσι και ο Πολιτισμός δεν κατασκευάζεται, δεν είναι αυθαίρετο προϊόν της πράξης και της δράσης ορισμένων φωτισμένων ατόμων και μειοψηφιών οσοδήποτε προικισμένων. Αυτό όμως δεν σημαίνει, όπως ορθά επισήμανε ο κ. Μερακλής, ότι ο πολιτισμός, συνολικά λαμβανόμενος, συνεπώς ούτε ο λαϊκός πολιτισμός, είναι ανώνυμος. Πάντοτε, δημιουργοί συνέλαβαν τις ροπές, τάσεις και τους παλμούς του κοινωνικού υποβάθρου και τις εξέφρασαν σε επίπεδο δημιουργίας. Ασφαλώς, στο παρελθόν, η επωνυμία δεν έπαιζε το ρόλο, που παίζει σήμερα για λόγους πραγματικούς, αλλά και ιδεολογικούς. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η πολιτιστική δημιουργία ήταν απόρροια μιας ανώνυμης συλλογικότητας, αλλά ταγών - μικρών ή μεγαλύτερων, αδιάφορο - που, βεβαίως, δεν γέννησαν έναν πολιτισμό, αλλά τον εξέφρασαν και τον υποστασιοποίησαν με τον τρόπο τους. Άνθρωποι ξεχωριστών ικανοτήτων και προικισμένοι με ιδιαίτερα ευαίσθητες κεραίες, που δέχτηκαν κάθε φορά τα μηνύματα των καιρών. Μια τέταρτη παρατήρηση αφορά στο θέμα της σχέσης του λαϊκού πολιτισμού και της λεγόμενης «υψηλής κουλτούρας», high culture. Λαθεμένα η ιδεαλιστική αντίληψη θεωρεί, ότι ο λαϊκός πολιτισμός είναι προϊόν ενός συλλογικού αυθορμητισμού, ενώ, η υψηλή κουλτούρα - τα Γράμματα και οι Τέχνες - είναι προϊόντα ατομικής δημιουργίας. Τα όσα ήδη αναφέρθηκαν καταρρίπτουν αυτή την διάκριση - σχίση που εκφράζεται σε αυτήν την άποψη. Τελευταίο ζήτημα, που πρέπει να αναλυθεί, είναι εκείνο της πολιτιστικής κρίσης της εποχής μας. Το ότι διανύουμε μια μακρόσυρτη περίοδο πολιτιστικής κρίσης είναι αναμφισβήτητο. Ήδη ο Νίτσε πρώτος *Εισήγηση στο Επιστημονικό Συμπόσιο με θέμα «Παράδοση και Πολιτισμός» που έγινε στην αίθουσα του Φ.Σ.Παρνασσός,

Η

στις 25.2.2006 στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 3 χρόνια έκδοσης του περιοδικού Χοροστάσι.

4 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 στα τέλη του 19ου αιώνα και ο Μαξ Σέλερ αργότερα μίλησαν για «κατολίσθηση όλων των αξιών». Όμως, η κρίση αυτή - κρίση του Μοντέρνου, όπως αποκαλείται, ή, κατ' άλλους, της Νεωτερικότητας - δεν είναι το πρωτογενές δεδομένο, όπως και πάλι υποστηρίζουν οι ιδεαλιστές. Είναι το δευτερογενές, που οφείλεται σε καθιζήσεις κοινωνικο-πολιτικού χαρακτήρα, σε καθιζήσεις του κρατούντος κοινωνικού συστήματος. Η συνακόλουθη πολιτισμική στασιμότητα που παρατηρείται είναι παρακμιακού χαρακτήρα οσοδήποτε κι αν συγκαλύπτεται με εξάρσεις απόλυτης εξατομίκευσης ψυχονευρωτικού χαρακτήρα σε επίπεδο πολιτισμικής δημιουργίας. Το σύστημα υποδαυλίζει και στηρίζει την εξατομίκευση αυτή, διότι, με τον τρόπο αυτό, ουδετεροποιούνται οι πολιτιστικές εκείνες εκφράσεις, που θα μπορούσαν να το αμφισβητήσουν και να οδηγήσουν στο αίτημα της αλλαγής του. Από πολιτιστική άποψη, η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, με κύριο φορέα την αμερικανική υπερδύναμη, επιδιώκει την εξάλειψη κάθε επικίνδυνης διαφορετικότητας στην περιοχή του πολιτισμού. Η εξατομίκευση, σε τελευταία ανάλυση, καταλήγει στην ομοιομορφοποίηση, όχι μόνο του γούστου και της συμπεριφοράς, αλλά, και της νοοτροπίας και των αντιλήψεων, ενώ, το πραγματικά ξεχωριστό και ιδιαίτερο άτομο στιγματίζεται ως «αποκλίνουσα προσωπικότητα» άρα ως παθολογική περίπτωση. Σε μια επιφανειακή προσέγγιση το σύστημα εμφανίζεται να δικαιώνεται από τα πράγματα, δεδομένου ότι τα πνευματικά ιδρύματα, τα Μ.Μ.Ε. και «επιτυχημένοι» άνθρωποι του πολιτισμού κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση: την παραγωγή ενός μονοδιάστατου (Μαρκούζε) τύπου ανθρώπου. Έχουν, όμως, έτσι τα πράγματα; Έχουμε φτάσει στο τέλος της Ιστορίας και του πολιτισμού; Οι κυρίαρχες δυνάμεις το υποστηρίζουν στη βάση της λογικής, ότι οτιδήποτε πλέον συμβαίνει στην περιοχή του πολιτισμού δεν μπορεί παρά να είναι αναπαραγωγή και παραλλαγή του δυτικότροπου πολιτιστικού κατεστημένου. Όμως, η αλήθεια είναι διαφορετική : Πρώτον, διότι οι εθνικές πολιτιστικές παραδόσεις, όχι μόνο δεν εξαλείφονται, αλλά, συνεχώς, ενισχύονται παγκόσμια. Δεύτερον, διότι ναι μεν η προϊούσα αστικοποίηση έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία ανάπτυξης πολυμορφικών λαϊκών πολιτισμών αγροτικού τύπου, που υπήρξαν στο παρελθόν, η σύγχρονη όμως πόλη γίνεται η μήτρα γέννησης άλλου τύπου λαϊκών πολιτισμών. Το ρεμπέτικο π.χ. στην Ελλάδα και το ταγκό στην Αργεντινή είναι καθαρά αστικές λαϊκές πολιτισμικές εκφράσεις, όπως και τα φάντος

στην Πορτογαλία, η μουσική Ρέγκε στην Καραϊβική, η κουβανέζικη μουσική και η μη εξεμπορικευμένη τζαζ στις Η.Π.Α. Πέραν τούτου, οι υποκουλτούρες, που δημιουργούνται στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, ακόμα και ο πολιτισμός της σύγχρονης αστικής καθημερινότητας, όπως απέδειξε ο Λεφέβρ στο τρίτομο έργο του, συνθέτουν στοιχεία μιας νέας πολιτισμικής δυναμικής. Τρίτον, διότι οι σύγχρονες πολιτιστικές ιδιαιτερότητες κάθε λαού, όχι απλά η πολιτισμική παράδοση, έχουν γίνει παράγοντες αντίστασης κατά της ιμπερεαλιστικής διείσδυσης όλων των κατηγοριών. Για όλους αυτούς τους λόγους, η υφέρπουσα πολιτισμική κρίση δεν πρέπει να μας οδηγεί σε πολιτισμική απαισιοδοξία (Kulturpessimismus), ούτε σε αποσυνθετικές αντιλήψεις όπως εκείνες των Μεταμοντερνιστών. Ισχύει, βέβαια, η διαπίστωση του Μαξ Βέμπερ ότι «έχουμε οδηγηθεί σε μια κοινωνία ΄που ειδικευμένοι τεχνοκράτες, χωρίς πνεύμα και άνθρωποι της ηδονής, χωρίς ψυχή ηγούνται αυτού του κόσμου», αλλά αυτό αφορά τα επίπεδα κορυφής. Στην βάση της κοινωνίας υπάρχουν αστείρευτες δημιουργικές δυνάμεις, οι οποίες όμως για να αναδυθούν και να προσδιορίσουν μια ρομαντική αναζήτηση του μέλλοντος πρέπει να συνδυαστούν με κινήματα κοινωνικά και πολιτικά, που θα αλλάξουν τον κόσμο.

Το Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού

και το περιοδικό

Χοροστάσι εύχονται σε όλα τα μέλη

και τους φίλους τους Καλό Καλοκαίρι


Ιστορικές Συγκυρίες και Συμπτώσεις Διαλόγου Δημοτικής και Επίσημης Λόγιας Ποίησης *

του Γιάννη Μότσιου, καθηγητή Φιλολογίας του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων

Ξεκινώ από τον Όμηρο, ο οποίος συνθέτει τα δυο ηρωικά έπη του,

βασιζόμενος, σχεδόν αποκλειστικά, σε δημοτικά τραγούδια της εποχής, σε κύκλους ηρωικών τραγουδιών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, παίρνει κοινωνική εντολή ή διαισθάνεται, πρώτα ο ίδιος, την κοινωνική και φυλετική ανάγκη για ενοποίηση των ποιητικών φωνών, υφών και διαλέκτων για την καλλιέργεια της κοινής των απανταχού Ελλήνων συνείδησης και τρόπων καλλιτεχνικής έκφρασης. Αυτό πρώτο. Δεύτερο: Σε μια εποχή, μάλλον αντιηρωική, ο Όμηρος μετατρέπει τους πολυάριθμους μύθους και θρύλους σε αφηγηματική ποίηση και ιστορία των Ελλήνων. Στην ενσυνείδητη χειρονομία του Ομήρου δεν μετράει τόσο η καταγραφή και η διάσωση του ηρωικού παρελθόντος, όσο η πρόθεση και η βούληση για τον πατριωτικό φρονηματισμό του Γένους του. Και αυτή η ιδέα έμελλε να πραγματοποιηθεί μέσα από νέες διασπάσεις σε Πόλεις - Κράτη, σε εύθραυστες και προσωρινές συμμαχίες, έως τη μάχη της Χαιρώνειας τον Αύγουστο του 338 π.Χ., και έως την παντοδυναμία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Την ίδια περίπου εποχή, ή και λίγο αργότερα, στην Αλεξάνδρεια, των ελληνιστικών χρόνων,

μεταφράζεται η Πεντάτευχος στην Κοινή Ελληνική και, μάλιστα, στην άψογη δημώδη, όπως την μιλούσαν σε αυτή την πόλη της βόρειας Αιγύπτου. Η μετάφραση αρχίζει τον 3ο π.Χ. και ολοκληρώνεται τον 1ο π.Χ. αιώνα. Αν και αρχικά η μετάφραση της Παλαιάς διαθήκης γίνεται για τις θρησκευτικές ανάγκες των ελληνόφωνων Ιουδαίων της Αιγύπτου, η ελληνική μόρφωση των οποίων δεν τους ευνοούσε να χρησιμοποιήσουν την εβραϊκή γλώσσα, σε πρώτη σειρά στη λατρεία, η Κοινή αγκαλιάζει τους Έλληνες και τους ελληνόφωνους της Αιγύπτου, της Συρίας, της Βαβυλωνίας και της Μικράς Ασίας. Στην προκειμένη περίπτωση, έχουμε να κάνουμε με μια ασυνήθιστη δραστηριότητα θρησκευτικού και κοινωνικού χαρακτήρα λαϊκών ομάδων και πλήθους, το οποίο και επιβάλει ως όργανο έκφρασης τη γλώσσα του - τη δημοτική της εποχής. Η διάδοση του χριστιανισμού και η ελπίδα για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας (σ’ αυτό βασιζόταν και η δραστηριότητα των λαϊκών μαζών) μπορούσε να επισπευσθεί μόνο μέσα από τη ζωντανή γλώσσα των πολλών - του λαού. Στη λογοτεχνία παρατηρείται μια πρωτοφανής άνθιση

με την ανανέωση των ειδών της ή με την ένταξη σε αυτήν παλαιότερων, αλλά, που τροποποιήθηκαν τώρα από τη γόνιμη συνεργασία λαϊκού και λόγιου πολιτισμού. Έχω υπόψη μου τη μετάφραση στην Κοινή των Αισώπειων μύθων από τον Βάβριο τον 2ο αιώνα

μ.Χ. αι., καθώς και τη μετάφραση Ανακρεόντειων στίχων κατά τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή και σε μετέπειτα εποχές. Παρεμπιπτόντως, να παρατηρήσω, ότι σε κάθε ιστορική περίοδο, όταν προέκυπτε επείγουσα ανάγκη για τον εκδημοκρατισμό της γλώσσας και του λογοτεχνικού ύφους, για την επικοινωνία με τα ευρύτερα πλήθη ανθρώπων, το έργο του Αισώπου και του Ανακρέοντα μεταφραζόταν, και συχνά είχαμε μια άνθιση μέσα από τον ενοφθαλμισμό με νέα στοιχεία από την παλιά παράδοση, που συνεχώς ανανεωνόταν και εκσυγχρονιζόταν. Η άνθιση του αρχαίου ελληνικού μυθιστορήματος, η συγγραφή αξιόλογων επιτύμβιων επιγραμμάτων, η αισθητική λειτουργία της Βίβλου, από τη μετάφραση των εβδομήκοντα και μετά, ιδιαίτερα μέσα από τα περισσότερο ποιητικά είδη και γένη,

1.

2. *Εισήγηση στο Επιστημονικό Συμπόσιο με θέμα «Παράδοση και Πολιτισμός» που έγινε στην αίθουσα του Φ.Σ.Παρνασσός, στις 25.2.2006 στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 3 χρόνια έκδοσης του περιοδικού Χοροστάσι.

Παρουσιάζοντας τον κ. Μότσιο στο επιστημονικό Συμπόσιο με θέμα: «Πολιτισμός και Παράδοση», που πραγματοποιήθηκε στις 25.2.06 στην αίθουσα του Φ.Σ. ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα τρία χρόνια έκδοσης του περιοδικού μας, ο Πρόεδρος της συνεδρίας, καθ. κ. Μιχ. Μερακλής, είπε: «Με ιδιαίτερη χαρά δίνω τον λόγο στον συνάδελφο κ. Γιάννη Μότσιο, ο οποίος έχει φέρει στη μελέτη της έρευνας την εμβάθυνση της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ως ένας πρωτοποριακός, θα έλεγα, φιλόλογος, με καινούρια κριτήρια εξέτασης των φιλολογικών φαινομένων. Ήδη, το θέμα της αποψινής ανακοινώσεώς τους δείχνει αυτό το πράγμα, καθώς πρόκειται να μιλήσει για τη συνάντηση δύο μεγεθών, τα οποία εκ παραδόσεως τα θεωρούν οι φιλόλογοι διακριτά μεταξύ τους, είναι βέβαια διακριτά, όχι όμως αντίθετα. εννοώ τη λόγια και τη λαϊκή παράδοση στη λογοτεχνία. Ο κ. Μότσιος έχει νέες απόψεις να καταθέσει ως προς τον τρόπο που πρέπει να προσεγγίζεται η φιλολογία «εν γένει». Κάτι, που, θα έλεγα, δεν βρήκε απήχηση είτε διότι οι συνάδελφοί του δεν θέλουν ή, γιατί όχι, δεν μπορούν να το κάνουν αυτό. Δεν αποκλείεται, ο ιδιάζων αυτός τρόπος αντιμετώπισης των θεμάτων της λαϊκής λογοτεχνίας να έχει σχέση, άμεση μάλιστα, με το γεγονός ότι ο κ. Μότσιος σπούδασε Φιλολογία στην τέως Σοβιετική Ένωση, απ’ όπου έχει έρθει πριν από πολλά χρόνια»

όπως το Άσμα Ασμάτων, οι Ψαλμοί, οι Παροιμίες του Σολομώντος, ο Εκκλησιαστής, οι θρήνοι του Ιερεμίου

6 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 κ.ά., συντελούνται και επικοινωνούν με πλατιά λαϊκά στρώματα μέσα από την Κοινή, τη ζωντανή γλώσσα της εποχής και την ενεργοποίηση του λαϊκού πλήθους.

Το έπος των νεότερων Ελλήνων Βασίλειος Διγενής Ακρίτας αποτελεί μια νέα ποιητική

κατάθεση, που σημαδεύει μια όντως νέα περίοδο στη βυζαντινή και, γενικότερα, στην ελληνική λογοτεχνία, εγκαινιάζοντας τα είδη, που, στη συνέχεια πήραν την ονομασία δημώδης ποίηση και πεζογραφία. Και δεν είναι μόνο η γλώσσα, που διαφοροποιεί τα κείμενα του Θεόδωρου Πρόδρομου, του Σπανέα και του Γλυκά, τα ιπποτικά ερωτικά μυθιστορήματα, τις διάφορες διηγήσεις των τετραπόδων ζώων. Τον Κρασοπατέρα και τον Πουλολόγο, αλλά, ακριβώς το νέο σύστημα καλλιτεχνικής διαπραγμάτευσης θεμάτων και μοτίβων στην τέχνη του λόγου. Το έπος του Διγενή, όπως περίπου και τα ομηρικά έπη είκοσι σχεδόν αιώνες νωρίτερα, βγήκαν από μια πλούσια δημοτική παράδοση, από κύκλους δημοτικών τραγουδιών που λειτουργούσαν αισθητικά με αυξανόμενη ανταπόκριση και ζήτηση σε πλατιά λαϊκά πλήθη της βυζαντινής υπαίθρου. Η λόγια ανασύνθεση αυτών των κύκλων καθαρά δημοτικής προέλευσης, η παραπέρα καλλιέργειά τους βρισκόταν πια στην αποκλειστική δικαιοδοσία του πρώτου λόγιου ποιητή και των συνεχιστών ή μιμητών του. Η γλώσσα και το ύφος των ηρωικών τραγουδιών του 9ου και 10ου αι. προκάλεσαν την οργή επίσημων εκπροσώπων του θεοκρατικού Βυζαντίου. Ο αρχιεπίσκοπος Καισαρείας στην Καππαδοκία Αρέθας (845 - 935, κατ’ άλλους 944) σημειώνει με ασύγκριτο εκνευρισμό: «Τους αγείραντας ήτοι αγύρτας ών νυν δείγμα οι κατάρατοι Παφλαγόνες ωδάε τινάς συμπλάσαντες πάθη περιέχουσας ενδόξων ανδρών και προς οβελόν άδοντες καθ’ εκάστην οικίαν». Ο μαθητής του πατριάρχη, Φωτίου, Μητροπολίτης Αρέθας, ένθερμος οπαδός της επιστροφής του Βυζαντίου στην ελληνική αρχαιότητα, επόμενο ήταν να μισεί, τουλάχιστο να μην αναγνωρίζει, τη χρησιμότητα της ζωντανής ελληνικής γλώσσας και λαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, επειδή δεν έμοιαζαν τυπικά ούτε με την αρχαιότητα, ούτε με την παράδοση των ελληνιστικών χρόνων. Και, δικαίως για τους κύκλους του αντέδρασε με βίαιο, εν μέρει, και αγοραίο τόνο ο Μητροπολίτης: πίσω από τη γλώσσα και το ύφος του γραπτού λόγου του Αρέθα βρισκόταν το θεοκρατικό Βυζάντιο, ενώ, στη γλώσσα και το ύφος των δημοτικών τραγουδιών εκφραζόταν το άλλο Βυζάντιο, των ακριτικών περιοχών, που οι απλοί άνθρωποι ονειρεύονται να φτιάξουν, συνθέτοντας το πρόπλασμά του στους

πανέμορφους κι αρρενωπούς στίχους τους. Ανάμεσα σε εκείνους, που θα έφτιαχναν το λαϊκό Βυζάντιο, ήταν οι ηρωικές μορφές του Διγενή και του Ανδρόνικου, του μικρού βλαχόπουλου και του Τσαμαδού, του Θεοφύλακτου και του Χιλιοπάππου, του Αρμούρη και του Προσφύρη, του Μαυριανού κ.ά. Έτσι, ζωντανή γλώσσα και δημοτική, αργότερα, δημώδης λογοτεχνία απεικόνιζαν τις ζωντανές και υγιείς δυνάμεις, τα όνειρα, τις προσδοκίες για μια καλύτερη ζωή, από τη μεριά της βυζαντινής «αντιπολίτευσης», που ζούσε και δρούσε στις ακριτικές περιοχές, σε αντίθεση με εκείνες της «συμπολίτευσης», που βρίσκονταν στην αυλή του αυτοκράτορα και στο πατριαρχείο με έδρα της εξουσίας τους τη Βασιλεύουσα. Τα δυο Βυζάντια με μια ελεύθερη και μετακινούμενη οριοθέτηση, αλλά και το καθένα με δική του γλώσσα, ποίηση και πολιτισμική παράδοση, συνυπήρχαν ως την πτώση της Κωνσταντινούπολης, ενώ, ο διάλογος ανάμεσά τους διεξαγόταν ουσιαστικά προς όφελος της δημοτικής και ακόμα περισσότερο της δημώδους γλώσσας και λογοτεχνίας. Σε επίπεδο καλλιτεχνικής δύναμης η τελευταία προωθούσε τις θέσεις της δυναμικά και διέθετε σχεδόν αποκλειστικότητα ως προς τη χρονική διάρκεια των έργων της και την αυξανόμενη λειτουργία τους. Οι δυο παράλληλες, που και που διασταυρούμενες πορείες, τόσο σε περιόδους αντιπαράθεσης, όσο και σε εκείνες της ειρηνικής συνύπαρξης ή της αμοιβαίας απόρριψης (τουλάχιστο της μη συναίνεσης) εξελίσσονταν (η κάθε μια για λογαριασμό της) προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης δυνατής ομογένειας, ακόμα και της ενοποίησης με την ειδική μέριμνα για τη διατήρηση και τον πολλαπλασιασμό των ξεχωριστών αξιών της.

Ο άνθρωπος της Αναγέννησης, στην Ανατολική Αυτοκρατορία, κάνει την εμφάνισή

του στο ύστερο Βυζάντιο. Σε περιόδους, όταν ξεχωριστοί άνθρωποι και ανθρώπινες ομάδες ψάχνουν με σκοπό να ανακαλύψουν τον καινούριο δρόμο, που μοιάζει να μη φαίνεται ακόμα, και καλούνται να ξεκινήσουν τη χάραξή του οι ίδιοι, αποτείνονται, συνήθως, στις λαϊκές μάζες για βοήθεια. Εκείνες ανταποκρίνονται, αλλά φέρνουν μαζί τους και επιβάλλουν στους κοινούς αγώνες, όχι μόνο τη γλώσσα, αλλά και τις παραδόσεις τους. Προς αυτές, τώρα, πλησιάζει ή και ταυτίζεται μέρος της άρχουσας τάξης, εκπρόσωποι της διανόησης και κυρίως της καλλιτεχνικής. Στα όρια των δυο εποχών - της φθίνουσας βυζαντινής και της ανερχόμενης μεταβυζαντινής - γράφονται και κυκλοφορούν οι ποιητικές συλλογές: Αλφάβητος της αγάπης (Ερωτοπαίγνια), Καταλόγια (ερωτικά τραγούδια), και Εκατόλογα (εκατό λόγια). Δεν είναι καθόλου

3.

4.

αμελητέα η απώλεια της εξουσίας από το κέντρο, την Κωνσταντινούπολη, η οποία στις νέες συνθήκες δεν μπορεί πια να υπαγορεύσει και να επιβάλει τις δικές της επιλογές. Κι ούτε είναι τυχαίο, ότι μακριά από την πρωτεύουσα, με μεγαλύτερη ευκολία, δοκιμάζονται, πολιτογραφούνται και στη συ-

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 7 νέχεια λειτουργούν οι νέες πολιτιστικές και αισθητικές ιδέες. Τα κείμενα, που μόλις αναφέραμε παραπάνω, τα βάζει δίπλα - δίπλα η καθαρότερη και πιο καλλιεργημένη, ως τότε δημοτική γλώσσα, η ποιότητα ύφους που όλα τους δουλεύονται στις καλύτερες παραδόσεις της δημοτικής και της δημώδους παράδοσης. Η πλειονότητα των στίχων είναι 15σύλλαβοι και ανομοιοκατάληκτοι, αλλά με την πάροδο του χρόνου, κι από τη μια συλλογή στην άλλη, πληθαίνουν οι στίχοι, ακόμα και ολόκληρες στροφικές περίοδοι με ρίμες. Οι ποιητές αρχίζουν να κατανοούν την αισθηματική λειτουργία της ειδικά επεξεργασμένης και με επίγνωση του λειτουργικού ρόλου της ομοιοκαταληξίας. Από εδώ και πέρα η θέση της θα δυναμώνει συνεχώς στην ποίηση ως την, σχεδόν πλήρη, επικράτηση αυτού του ποιητικού στοιχείου. Και μόνο η ποιητική γενιά του 1930 αμφισβήτησε τουλάχιστο την αποκλειστικότητά της. Αν και στους δυο προηγούμενους αιώνες υπήρξαν ποιητές, που σε μερικά από τα καλύτερα ποιητικά τους έργα δεν χρησιμοποίησαν ρίμα. Αναφέρω ενδεικτικά τον Κωνσταντίνο (Καισάριο) Δαπόντε στον 18ο αι., τον Ιωάννη Βηλαρά, τον Διονύσιο Σολωμό και τον Ανδρέα Κάλβο στον 19ο αιώνα.

Από τον Ρήγα Βελεστινλή ως τον Σολωμό και τον Κάλβο.

Δεν θα αναφερθώ στην πιθανή ή απίθανη παράδοση για το που γεννήθηκε και το ποιας Πόλης - Κράτους πολίτης ήταν ο Τυρταίος. Εκείνο που ενδιαφέρει, για το θέμα μας, είναι το προτρεπτικό ύφος, η ικανότητά των στίχων του να εμψυχώνουν τους Σπαρτιάτες στις πολεμικές συγκρούσεις και το ότι η νίκη τους οφείλεται ως ένα βαθμό στα εμβατήρια του. Παρόμοια ήταν και τα Θούρια του Ρήγα Βελεστινλή. «Ο Ρήγας Φερραίος εστάθη ο μέγας ευεργέτης της φυλής μας, το μελάνι του θα είναι πολύτιμο ενώπιον του θεού, έγραψε τροπάρια άλλο σόι» έλεγε ο Κολοκοτρώνης, ενώ, ο Τερτσέτης σημείωνε ότι στην Επανάσταση του ’21 «τα τραγούδια του αδικοθανάτου Ρήγα εγκρέμισαν, καθώς οι σάλπιγγες της Ιεριχούς, τα τείχη της Τριπολιτσάς, ετίναξαν στον αέρα με τους αλλόφυλους τα τείχη της Μονεμβασιάς, των Αθηνών και τα τρικάταρτα του εχθρού». Από τη δική μου μεριά να θυμίσω ότι, τον ίδιο ρόλο έπαιξε ο Ορμητικός πατριωτικός ύμνος στα χρόνια της κατοχής και της Εθνικής αντίστασης, όταν και εγώ παιδί στα 12-14 χρόνια μου, τον τραγούδησα. Στην περίπτωση του Ρήγα Βελεστινλή έχουμε να κάνουμε με άλλου είδους σχέση ποίησης και συμμετοχής του λαού. Τα τραγούδια και η δράση σχετικά λίγων ανθρώπων που ανήκαν στην πρωτοπορία του έθνούς, προετοιμάζουν την επανάσταση, αλλά την πραγματοποιούν άλλοι λίγο αργότερα. Αν τις περισσότερες φορές ισχύει ο τύπος: εξέγερση -

ποίηση - μεγαλύτερη δραστηριότητα μαζών - υψηλότερη ποίηση, με τον Ρήγα τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι νίκες των Γάλλων δημοκρατικών και το σάρωμα των απολυταρχικών συντηρητικών καθεστώτων στην Ευρώπη που συνοδεύονταν με εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες προετοίμασαν τον επαναστάτη - αρχηγό και τον ποιητή βάρδο, ενώ, στη συνέχεια, ο Ρήγας με τη δράση του, με τα γραπτά του και, σε πρώτη σειρά, με τους πατριωτικούς στίχους του, ξεσήκωνε την Ελλάδα και τα Βαλκάνια, οδηγώντας τα στις δικές τους απελευθερωτικές και κοινωνικές επαναστάσεις. Πάνω σε αυτή τη συγκυρία με τον νέο προσανατολισμό ομάδων και εθνικών συνόλων ο Χριστόπουλος, ο Βηλαράς και προπαντός ο Σολωμός γράφουν το έργο τους, βασιζόμενοι σταθερά στις μεγάλες αξίες της λαϊκής γλώσσας, της δημοτικής και δημώδους κληρονομιάς. Ο Θούριος του Ρήγα, μερικά ποιήματα του Χριστόπουλου, του Βήλαρα και του Σολωμού προσλαμβάνονται ως δημοτικά και σαν τέτοια τραγουδιούνται. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, με έντονη δράση του λαϊκού πλήθους και την συνολική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών, σχεδόν όλοι οι ποιητές, που ζουν και δρουν στον ελλαδικό χώρο, συνθέτουν το έργο τους στη βάση τη δημοτικής γλώσσας και της ποιητικής κληρονομιάς του λαού. Μερικά από τα καλύτερα ποιήματά τους οι μετέπειτα καθαρευουσιάνοι τα έχουν γράψει σε καλλιεργημένο λαϊκό λόγο ακριβώς στα χρόνια της επανάστασης. Κι ακριβώς αυτά είναι που λειτουργούν αισθητικά ως σήμερα. Με την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, όταν η νέα πολιτική εξουσία έστειλε τους χτεσινούς αγωνιστές στα σπίτια τους (κι άλλους στη φυλακή), αδρανοποιώντας τους σχεδόν πλήρως, οι ποιητές περνούν σταδιακά στη χρησιμοποίηση της καθαρεύουσας, συνθέτοντας στίχους, που ήταν σχεδόν νεκροί από τη γέννηση τους: ρητορικοί, πομπώδεις και κοινότοποι, που ποτέ δεν συγκίνησαν αισθητικά, αφού έλειπε από αυτούς η ζωντανή πνοή. Τι συμβαίνει όμως σε παρόμοιες εποχές; Οι ποιητές επιδίδονται στην ειδική καλλιέργεια της μορφής των στίχων, ενώ θεματικά καταπιάνονται με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, με τα προβλήματα επιβίωσης σε περιόδους ειρήνης, χωρίς την προοπτική κοινωνικών μεταβολών προς το καλύτερο. Προηγείται η ιδιώτευση των χτεσινών αγωνιστών, που αποτελούσαν τότε την πλειοψηφία του λαού και του Έθνους. Οι συγγραφείς (ποιητές και πεζογράφοι) ακολουθούν: οι πρώτοι σε απόσταση αναπνοής από την καλλιτεχνική έκφραση των θεμάτων τους, οι δεύτεροι με κάποια καθυστέρηση, αφού τα είδη του λόγου τους απαιτούν μεγαλύτερη χρονική διάρκεια για

5.

προγραμματισμό, προετοιμασία του υλικού και των τρόπων σύνθεσης των έργων τους. Και βέβαια, η πορεία των λογοτεχνικών διεργασιών και ολοκλήρωσης ενός

8 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 μυθιστορήματος, για παράδειγμα, είναι πιο επίπονη και χρονοβόρα. Απαιτεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα έχουμε μια αναγέννηση ισχυρών σχέσεων ανάμεσα στη

λόγια και τη δημοτική ποίηση. Μα και πάλι για να είναι γόνιμη και παραγωγική αυτή η σχέση έπρεπε να στηρίζεται (κι όντως στηρίχθηκε) στην κοινωνική ζωή. Η σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία του 1917, οι νέες ιδέες και τα ιδανικά της όργωσαν κυριολεκτικά τον πλανήτη και συνεπήραν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων σε όλες τις χώρες. Άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά η μαρξιστική πρόταση και η θεωρητική επιλογή για την αρχή της καταστροφής των καπιταλιστικών κοινωνικών συστημάτων με την εγκαθίδρυση σοσιαλιστικών προπλασμάτων. Στην Ελλάδα ιδρύεται το εργατικό Σοσιαλιστικό κόμμα, το οποίο σύντομα μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό. Μεγάλο μέρος της Ελληνικής διανόησης και πλατιά στρώματα της εργατικής τάξης ασπάζονται τις καινούριες ιδέες και αγωνίζονται να τις κάνουν πράξη στον τόπο τους. Οι αποτυχίες των αστικών κυβερνήσεων σε κρίσιμους τομείς των δικών τους επιλογών τροφοδοτούν τα νέα ιδανικά με χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες νέων αγωνιστών. Σ’ αυτό το κλίμα γεννιέται και γρήγορα δυναμώνει το λογοτεχνικό έργο των αριστερών ποιητών και πεζογράφων με κορυφαίο εκπρόσωπο τον Κώστα Βάρναλη. Ακριβώς το έργο αυτών εμπνέεται από τις σοσιαλιστικές ιδέες, τους αγώνες των αριστερών, από τη δημοτική (προφορική και γραπτή) ζωντανή παράδοση και κληρονομιά. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία των αμοιβαίων σχέσεων δημοτικής και λόγιας καλλιτεχνικής δημιουργίας, όταν το Κομμουνιστικό κίνημα δεν χρησιμοποιεί δημαγωγικά και με ιδιοτελείς σκοπούς τη δραστηριότητα των λαϊκών μαζών, αλλά βγαίνει ουσιαστικά από αυτές, συνεργάζεται και καθοδηγεί για την εκπλήρωση των παλλαϊκών και πανεθνικών στόχων του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας των πολλών για τους πολλούς. Το 1935 με 1936 μπροστά στον κίνδυνο επικράτησης συντηρητικών δυνάμεων και εκτροπής από την αστική νομιμότητα δημιουργείται το Λαϊκό Μέτωπο, στο οποίο συμμετέχει η μαρξιστική αριστερά της εποχής. Η διαμάχη συμπολίτευσης - αντιπολίτευσης παίρνει οξύ χαρακτήρα, που καταλήγει σε μετωπικές συγκρούσεις. Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης το Μάη του 1936, όταν η αστυνομία χτύπησε με τα όπλα ειρηνική διαδήλωση, και έπεσαν οι πρώτοι νεκροί. Ο Γιάννης Ρίτσος από την επομένη των αιματηρών συγκρούσεων αρχίζει και σύντομα τελειώνει μια από τις καλύτερες ποιητικές του συνθέσεις: Τον Επιτάφιο. Ο διάλογος

αυτών των στίχων με τη δημοτική ποίηση και σε πρώτη σειρά με το μοιρολόγι είναι φανερός και γόνιμος: επεκτείνεται ως την ποίηση του Ρωμανού Μελωδού, την αρχαία θρηνητική παράδοση και τις ελεγείες. Το έργο του Βάρναλη συμμετέχει στις διαδικασίες διαμόρφωσης της νέας λογοτεχνίας, που παίρνει ως απαρχή τη σοσιαλιστική προοπτική της κοινωνίας. Η δικτατορία του Μεταξά θέτει τέλος στην αστική νομιμότητα, απαγορεύονται οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις, το ίδιο και η αντιπολιτευτική ποίηση. Το 1940 ξέσπασε ο ιταλοελληνικός πόλεμος, κι ο ελληνικός στρατός με τη θερμή και έμπρακτη υποστήριξη όλων των Ελλήνων κερδίζει νίκες, που από την προοδευτική παράταξη προσλαμβάνονται ως νίκες κατά του φασισμού. Έτσι, στην πορεία των μαχών ο πόλεμος αυτός γίνεται, όχι μόνο απελευθερωτικός από τη μεριά της Ελλάδας, αλλά και αντιφασιστικός, στα πλαίσια της κοινής, κατά του άξονα, συμμαχικής σύμπραξης. Οι απλοί στρατιώτες και οι απλοί Έλληνες δείχνουν τον καλύτερο εαυτό τους, κάνουν θαύματα στα πεδία των μαχών, ενώ, στα μετόπισθεν χαλυβδώνουν την εθνική ομοψυχία. Οι ποιητές εμπνέονται από αυτό το απρόσμενο θαύμα, ενώ, μερικοί από αυτούς (Θεοτοκάς, Ελύτης, Βρεττάκος, Εγγονόπουλος κ.ά.) αντιμετωπίζουν τους εισβολείς με το όπλο στο χέρι. Από την πρώτη μέρα του πολέμου ο Εμπειρίκος αφήνει προσωρινά τις υπερρεαλιστικές επιδόσεις του και γράφει πατριωτικούς στίχους καθαρά ρεαλιστικής μορφής. Ο Σικελιανός στέλνει από την πρώτη γραμμή ποιήματα που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο της πρωτεύουσας. Την εμφάνισή του έκανε πλήθος ποιημάτων γραμμένων στη ζωντανή λαλιά του έθνους, μερικά από τα οποία μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν σε όλη την επικράτεια. Οι τελευταίες μάχες του ελληνικού στρατού και των συμμαχικών δυνάμεων διεξήχθησαν στην Κρήτη, όπου για πρώτη φορά στα πεδία των μαχών συμμετείχε σύσσωμος ο λαός της μεγαλονήσου. Ο πόλεμος πια αποκτά μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του γιγαντιαίου, αργότερα, κινήματος της εθνικής και παλλαϊκής αντίστασης. Από τις πρώτες μέρες της κατοχής, και χωρίς την εντολή της επίσημης ηγεσίας κομμάτων, οι απλοί Έλληνες αρχίζουν και φτιάχνουν, με καθαρά δική τους πρωτοβουλία, τις πρώτες αντάρτικες ομάδες, ενώ στις πόλεις και στα χωριά οργανώνονται οι πρώτοι πυρήνες για την πολύμορφη αντίσταση. Με το δυνάμωμα της αντίστασης κατά των εισβολέων η ποίηση στο σύνολό της γίνεται και αυτή αντιστασιακή. Στην Αθήνα ιδρύεται η μοναδική, τα χρόνια εκείνα,

6.

Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών με επικεφαλής τον βάρδο της αντιστασιακής ποίησης Άγγελο Σικελιανό, ο οποίος ιδεολογικά πρόσκειται στο ΕΑΜ, στην οργάνωση, που στις καλύτερες μέρες της είχαν γίνει μέλη της

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 9 δυο εκατομμύρια Ελληνίδες και Έλληνες. Εξακόσιες χιλιάδες νέοι και νέες είχαν οργανωθεί στην ΕΠΟΝ και κοντά στις εκατό χιλιάδες είναι οι αντάρτισσες και οι αντάρτες του ΕΛΑΣ. Σε περιόδους όταν η πλειονότητα του λαού και σχεδόν το σύνολο των συγγραφέων (εξαίρεση αποτέλεσε μόνο ο πεζογράφος Σπύρος Μελάς που συνεργάστηκε με τους κατακτητές) συμφωνεί ως προς τις μορφές του ένοπλου και του «ειρηνικού» αγώνα, οι συγγραφείς εμπνέονται και εμπνέουν, επειδή μιλούν την ίδια γλώσσα με το κοινό τους. Κοινές οι ιδέες, ίδια τα ιδανικά κι ακολουθούν κοινό δρόμο για την υλοποίησή τους. Τότε, ακριβώς, παρατηρείται το φαινόμενο, όταν όλοι οι συγγραφείς κάνουν πράξη τους γνωστούς στίχους του Σεφέρη: «Δε θέλω τίποτα άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη. Γιατί το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά - σιγά βουλιάζει και τη τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ, που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια». Οι παραπάνω στίχοι αντιγράφουν την κατάσταση που αποτελούσε κανόνα για την λογοτεχνία της εποχής. Αναφερθήκαμε ήδη στον τρόπο γραφής του Εμπειρίκου μετά την 28η Οκτωβρίου 1940. Το ποίημα του Εμπειρίκου «Χειμώνας του ‘42» επαναλαμβάνει τη μέθοδο ρεαλιστικής γραφής, που είχε ξεκινήσει με τους στίχους «28 Οκτωβρίου 1940». Τέλη του 1942, ο Εγγονόπουλος, ο δεύτερος στη σειρά των υπερρεαλιστών, τελειώνει και διαβάζει σε παράνομες συγκεντρώσεις αντιστασιακών την ρεαλιστική για την εποχή ποιητική του σύνθεση «Μπολιβάρ», ενώ, τον επόμενο χρόνο ο Νίκος Γκάτσος γράφει και τυπώνει την Αμοργό. Σε ύφος ρεαλιστικό γράφει και δημοσιεύει ο Σικελιανός όλους τους πατριωτικούς και αντιστασιακούς στίχους του. Το ίδιο ισχύει για όλους σχεδόν τους ποιητές και πεζογράφους της περιόδου 1940 – 1945. Η άνθιση του αντάρτικου τραγουδιού, αντιστασιακού και αντιφασιστικού ταυτόχρονα, συνδέεται άμεσα με τη δυναμική του αντιστασιακού και αντιφασιστικού αγώνα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, στα πεδία των μαχών και στις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις του άμαχου πληθυσμού στις πόλεις που συχνά τελειώνουν με μετωπικές συγκρούσεις και με θύματα από την μεριά των αμάχων. Άνεμος ρεαλιστικής γραφής πατριωτικών αντιφασιστικών και αντιμοναρχικών στίχων εισβάλει κατά τρόπο ορμητικό στην ελληνική ποίηση. Ίδιες γλωσσικές και αισθητικές διαδικασίες συντελούνται και στην πεζογραφία. Η γραφή αυτή ήταν αποτέλεσμα τόσο των αντικειμενικών συνθηκών και απαιτήσεων της εποχής, όσο και της θετικής, άλλοτε και αρνητικής

αντιμετώπισης της υπερρεαλιστικής πρακτικής σε πρώτη σειρά από τους ίδιους τους υπερρεαλιστές και μάλιστα από τους θεμελιωτές αυτής της σχολής στην Ελλάδα. Η συνεργασία λαού και συγγραφέων, δημοτικής και λόγιας τέχνης είχε πάντοτε, ως αποτέλεσμα, τη συνύφανση στοιχείων, μέσων και τρόπων καλλιτεχνικής έκφρασης, αλλά σχεδόν αποκλειστικά μόνο από τη μεριά των επωνύμων συγγραφέων: αυτοί έκαμαν βήματα προς τη δημοτική τέχνη, αυτοί δανείζονταν μέσα και τρόπους ποιητικής ενσάρκωσης για να εκφράσουν καλύτερα, πληρέστερα και αποτελεσματικότερα τον ψυχισμό, τον πλούτο των ιδεών, τα οράματα της πλειοψηφίας του ελληνικού έθνους. Είναι οι περίοδοι όταν η λογοτεχνία ενός λαού ανανεώνεται με στόχο τον εκσυγχρονισμό και τον βηματισμό της με την εποχή, υπακούοντας στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες - ιδεολογικές και αισθητικές - των πολλών. Όταν οι λαοί ιδιωτεύουν, κι από οργανωμένα σύνολα μετατρέπονται (στην ουσία τους μετατρέπουν) σε άπειρες και άβουλες ξεχωριστές μονάδες, που δεν ενδιαφέρονται για τα άμεσα, τα αποκλειστικά δικά τους και κοινά προβλήματα, αλλά φροντίζουν πια μόνο τον εαυτούλη τους (οι άλλοι δεν παν να καούν, σκέφτονται), τότε ιδιωτεύουν και οι ποιητές: κρύβονται βαθιά στον εαυτό τους, ψάχνοντας για πετρώματα πολύτιμων λίθων. Που και που βρίσκουν κιόλας ρουμπίνια, ζαφείρια, σμαράγδια, ακόμα και διαμάντια και μαργαριτάρια. Αλλά, ο καθένας ζει και δρα για τον εαυτό του : ο εργάτης μόνο για το μεροκάματο, όποιο αποφασίσει να του δώσει ο εργοδότης, ο ποιητής για το λαμπερό στίχο που δεν θα συνδιαλέγεται με τους άλλους, προπαντός με τους πολλούς. Μα και οι πολλοί δεν νιώθουν αυτή την ανάγκη: Άλαλος στου κουφού τ’ αφτί τραγουδάνε και του κουφού δεν ίδρωνε τ’ αφτί του. Όταν οι λαοί οργανώνονται, δηλαδή τους οργανώνει η ανάγκη κι ο μεγάλος στόχος, που γίνεται ολοένα και πιο κοινός, όταν οι λαοί ξυπνούν και μπαίνουν από μόνοι τους στο προσκήνιο της ιστορίας, κάνοντας θαύματα, τότε οι ποιητές παρατούν τις σοφίτες και τα γραφεία τους, κατεβαίνουν στους δρόμους, γίνονται ένα με τους πολλούς και μετατρέπονται σε βάρδους. Συχνά πάνε και παραπέρα - στην πρώτη γραμμή. Για τους ποιητές λέω. Και, συνήθως, μπαίνουν μπροστά όχι εκείνοι που τους θεωρούσαν και ήταν πρωτοκλασάτοι, αλλά από τις γραμμές των χαμηλόβαθμων, των λιγότερο γνωστών. Παραδείγματος χάρη, στην Αντίσταση, κατά την περίοδο 1940 - 1945, ο Βάρναλης, ο αριστερός κι ο κομμουνιστής, σιωπά και δεν συμμετέχει στο μεγαλειώδες κίνημα, στην εποποιία των νεότερων Ελλήνων. Ο ποιητικός λόγος

του Ρίτσου βρίσκεται σχεδόν εκτός τόπου και χρόνου. Λόγο κάνω αποκλειστικά για την περίοδο 1941 – 1944. Ποιοι προωθούνται στην πρώτη γραμμή; Ο Σικελιανός, από τους πιο γνωστούς, ο οποίος

10 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 αφού τραγούδησε με πάθος και με δύναμη τις νίκες των Ελλήνων στρατιωτών στο αλβανικό μέτωπο, με περισσότερο πάθος και τόλμη μπήκε στις γραμμές της ΕΑΜικής Αντίστασης, έγινε ο υμνητής των ιδεών και των στόχων της. Στην ίδια γραμμή προωθούνται ο Νίκος Καρβούνης, η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, ο Βασίλης Ρώτας και πολλοί άλλοι σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στη Θεσσαλονίκη ξεχωρίζουν ο θουριογράφος Άνθιμος Χατζηανθίμου κι ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Κλείνω με μια παρατήρηση που εν μέρει την έχω πει: σε εποχές έντονων συλλογικών δραστηριοτήτων της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού (των λαών), όταν παίρνει ο ίδιος ο λαός τις τύχες στα χέρια του κι αγωνίζεται με πάθος για την πραγματοποίηση των αγνότερων προθέσεων και ονείρων του, η ζωντανή γλώσσα, η ζωντανή παράδοση και κληρονομιά, συμμετέχουν στους όμορφους αγώνες, Οι λαοί ενεργοποιούν τις αξίες τους κι αυτές οι αξίες, αναγεννημένες και εκσυγχρονισμένες, εμπνέουν το εθνικό και κοινωνικό σύνολο. Τότε είναι, που ο Σεφέρης βρίσκεται δίπλα στο Σικελιανό, τον Ελύτη, τον Εγγονόπουλο, τον Γκάτσο και όλους τους άλλους ομοϊδεάτες του στους όμορφους αγώνες του 1940-45, συνθέτει τα ποιήματα της συλλογής Ημερολόγιο Καταστρώματος, Β΄, τα οποία συγκαταλέγονται στα καλύτερά του, στα πιο προωθημένα σε ιδέες και μορφές ενσάρκωσής τους. Περιορίζομαι σε συγγραφείς που τους θεωρούσαν αστράτευτους. Κι όμως, στα χρόνια των πραγματικών επικών αγώνων των Ελλήνων έγιναν υμνητές των κατορθωμάτων τού έθνους, των οραμάτων για ένα καλύτερο αύριο. Ο Σεφέρης, το 1943 ακόμα, περίμενε, μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, την «ανάσταση της ζωής του ανθρώπου», με την πιο βαριά έννοια. Και σαν τέτοια, θα πρέπει να καταργήσει τις ωμότητες, τα φίμωτρα, τις φυλακές, τις υποκρισίες» [Γιώργος Σεφέρης, Δοκιμές, Πρώτος τόμος (1936 - 1947), 1981, σ.263]. Το αν καταργήθηκαν μεταπολεμικά οι ωμότητες, τα φίμωτρα, οι φυλακές και οι υποκρισίες το γνώρισε από πρώτο χέρι ο ίδιος ο ποιητής. Και μάλιστα το ανέχθηκε, υπηρετώντας σε υψηλόβαθμες θέσεις των ελληνικών κυβερνήσεων από το 1944 ως το 1962. Για το σημερινό κείμενο εμείς κρατούμε τα ποιήματα του μεγάλου Σεφέρη, του εθνικού ποιητή, που λειτούργησαν όχι μόνο αισθητικά, αλλά και ιδεολογικά, πατριωτικά, στις δύσκολες και συνάμα ηρωικές μέρες της κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης. Κρατούμε, επίσης, τις «δοκιμές» της ίδιας περίπου περιόδου, που βρίσκονται ανάμεσα σε ό,τι καλύτερο και ουσιαστικότερο έχει γραφτεί στον τομέα της φιλολογικής και αισθητικής προσέγγισης λογοτεχνικών κειμένων στην ιστορία της Ελλάδας.

Σε ειδική κατηγορία κατατάσσονται οι εποχές, κατά τις οποίες η δραστηριότητα πολυάριθμων

συνόλων ενεργοποιείται σε ειρηνικές περιόδους, όταν σημαντικές αλλαγές έχουν πραγματοποιηθεί σε μια από τις μεγάλες χώρες του κόσμου, με διεθνή ακτινοβολία, και γεννάται η ελπίδα, ότι ένας διαφορετικός δρόμος είναι και δυνατός, αλλά και κοινωνικά απαραίτητος. Έχω υπόψη μου το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ με τις αντίστοιχες, συχνά σαρωτικές, αλλαγές στη ζωή και τη δράση όλων των μαρξιστικών αριστερών δυνάμεων, κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλες χώρες του κόσμου. Η δύναμη αυτή, της ανανέωσης και της ελπίδας, ήταν τόσο ισχυρή, ώστε ούτε και η επέμβαση των Σοβιετικών στην Ουγγαρία, το 1956, δεν ήταν σε θέση να ανακόψει αυτή την πορεία που είχε βγει από τα κρατικά σύνορα της ΕΣΣΔ και καθορίζονταν πια από την μαρξιστική Αριστερά της Ευρώπης. Μέσα σε αυτό το κλίμα της σοσιαλιστικής δημοκρατικής ευφορίας και έξω από τα πλαίσια των ιδεών της αστικής δημοκρατίας, στις εκλογές του 1958, οι Έλληνες ψηφοφόροι έστειλαν στη Βουλή 79 βουλευτές από το κόμμα της ΕΔΑ, η οποία αναδεικνύεται σε αξιωματική αντιπολίτευση, ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων, του Γεωργίου Παπανδρέου και του Σοφοκλή Βενιζέλου, κέρδισε μόνο 36 και η ΕΡΕ 171 έδρες. Σε αυτή την περίοδο της κοινωνικής δραστηριοποίησης και των μεγάλων ελπίδων γράφονται μερικά από τα σημαντικότερα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Περιορίζομαι μόνο στην ποίηση: ο Γιάννης Ρίτσος δημοσιεύει τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» (1956), ο Οδυσσέας Ελύτης το «Άξιον Εστί» (1958-1960) και ο Τάσος Λειβαδίτης την «Καντάτα» (1960). Και τα τρία, καθώς και άλλα της ίδιας εποχής, αναφέρονται ή έχουν ως εθνικό και κοινωνικό φόντο την κατοχή και τη μεγαλειώδη αντίσταση, αλλά και τα ανανεωμένα και εκσυγχρονισμένα ιδανικά της ειρηνικής συνύπαρξης και του σοσιαλισμού. Να θυμίσω κάτι το πολύ χαρακτηριστικό: τα πρώτα αποσπάσματα της μεγαλύτερης, θέλω να πω της σημαντικότερης, ποιητικής του σύνθεσης «Άξιον Εστί», ο Ελύτης το δημοσιεύει στο έγκυρο περιοδικό της Αριστεράς «Επιθεώρηση Τέχνης». Και αυτό δεν ήταν καθόλου τυχαίο. Όπως στα χρόνια της Κατοχής, ο Ελύτης δρούσε και έγραφε μέσα από τις γραμμές της ΕΑΜικής Αντίστασης, έτσι και σε κείνη την περίοδο βρισκόταν στο μεγάλο συνασπισμό της πλατιάς και ανοιχτής Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς. Τα ίδια χρόνια κάνουν τη δυναμική τους εμφάνιση και εξόρμηση, στους χώρους της μουσικής, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις και πολλοί άλλοι. Νομίζω, ότι θα αδικούσαμε την επο-

7.

(συνέχεια στη σελίδα 14)


α πιο πολλά από τα ποικίλα έθιμα και τα «λαϊκά δρώμενα», που διασώζονται ως τις μέρες μας, δεν

έχουν πια λόγο υπάρξεως. Γι’ αυτό και βαθμιαία χάνουν την παλιά τους λειτουργικότητα, αδυνατούν να «υπηρετήσουν» τη σύγχρονη κοινωνία και ατονούν ως την πλήρη εξαφάνισή τους. Τα έθιμα έχουν, βασικά, μαγικό - θρησκευτικό χαρακτήρα και ανάγονται, τα πιο πολλά, σε πανάρχαιους χρόνους. Η τέλεση αυτών των εθίμων ικανοποιούσε βαθύτερα ψυχικές ανάγκες των ανθρώπων, επεδίωκε σκοπούς πρακτικούς και χρησιμοθηρικούς, ενώ, μαρτυρούσε την πίστη του λαού σε μια μυθική πραγματικότητα. Η πρόοδος της επιστήμης τους τελευταίους αιώνες, η εξάπλωση της παιδείας στη σημερινή εποχή, με επακόλουθο την απομάκρυνση από τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες του παρελθόντος, εξασθένησε σταδιακά αυτή την πίστη και μείωσε αισθητά το ποσοστό των ανθρώπων, που έχουν σκέψη «απλοϊκή», μυθική. Το πνεύμα του ορθολογισμού και της αμφισβήτησης, που κυριαρχεί στον καιρό μας, δεν αφήνει περιθώρια για συνειδητές μαγικές πράξεις και ενέργειες. Η περιοχή του μύθου διαρκώς στενεύει, οι δεισιδαιμονίες υποχωρούν και κερδίζει έδαφος ο «λόγος», με αποτέλεσμα να εξαφανίζονται πολλά έθιμα και λαϊκά δρώμενα, που στηρίζονταν σε αντιλήψεις μυθικές, προλογικές και προεπιστημονικές. Η ανθρωπότητα έχει διανύσει «ανεπιστρεπτεί» το στάδιο της παιδικής της ηλικίας, της αθωότητας και της αφέλειας. Ο κόσμος της παράδοσης απαιτούσε μια πίστη και μια αγνότητα - μια καθαρότητα καρδίας -, που δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν στις μέρες μας. Το έθιμο δεν μπορεί να συντηρηθεί και να επιβιώσει σήμερα, γιατί είναι εντελώς άδειο από το μαγικό - θρησκευτικό του περιεχόμενο. Κατάλοιπα μαγείας και μορφές θρησκευτικού βίου, ασφαλώς υπάρχουν στην εποχή μας. Συχνά, μάλιστα, παρατηρείται σε μεμονωμένα άτομα ή σε ομάδες σύγχρονων, υπερκορεσμένων κοινωνιών μια έξαρση της επιθυμίας για επιστροφή σε παλιές ή ανανεωμένες μορφές θρησκευτικού μυστικισμού ή και γνήσιου θρησκευτικού βίου, σημειώνονται που και που, ακόμη και περιπτώσεις μαύρης μαγείας, αλλά δεν είναι αυτό που χαρακτηρίζει την εποχή μας - τουλάχιστον όσον αφορά στον ευρωπαϊκό χώρο. Τα μαγικά κατάλοιπα υποχωρούν σήμερα προς το υποσυνείδητο της ανθρωπότητας, όπου και μεταλλάσσονται και μεταστοιχειώνονται, ενώ, στις παλαιότερες κοινωνίες τα στοιχεία αυτά συγκροτούσαν συνειδητό, έμπρακτο βίο. Τελώντας τα διάφορα λατρευτικά έθιμα ή τις

μαγικές πράξεις, οι άνθρωποι ήξεραν κάποτε και τι έκαναν και γιατί το έκαναν. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, χάθηκε βαθμιαία η συνείδηση του σκοπού, και οι φορείς της παράδοσης όλο και λιγότερο κατανοούν το περιεχόμενο και όλο περισσότερο αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων μαγικοθρησκευτικών τελετουργιών. Το έθιμο απογυμνώνεται από την ουσία του, χάνει την ψυχή και το πνεύμα του και μένει μόνον - όπου ακόμα διασώζεται

- ο τύπος του, το εξωτερικό σχήμα και το πλαίσιό του. Οι άνθρωποι αρκούνται πια στην τυπική επανάληψη κάποιων εθίμων, στην ωχρή απομίμηση, συχνά δε, κάποιοι «φορείς» επιχειρούν και απαράδεκτες επεμβάσεις και ανεπίτρεπτους «εκσυγχρονισμούς». Στις μέρες μας πολλά έθιμα καλούνται να υπηρετήσουν και σκοπούς πολύ διαφορετικούς από τους αρχικούς, να προσφέρουν ευκαιριακή τέρψη σε ένα ετερόκλητο κοινό, να ικανοποιήσουν την περιέργειά του για εξωτισμούς. Έτσι, ένα έθιμο, που κάποτε είχε ζωτική σημασία για τους ανθρώπους που το τελούσαν, καταντάει στις μέρες μας απλή παράσταση για το «θεαθήναι».

ο έθιμο σήμερα έχει χάσει, όχι μόνο τον μαγικό - θρησκευτικό του χαρακτήρα, αλλά, και την κοινωνική του σκοπιμότητα. Η ανάγκη

της επικοινωνίας των ανθρώπων εξυπηρετείται πια με άλλους τρόπους και με άλλα μέσα, που επινόησε και καθιέρωσε η σύγχρονη ζωή. Στο καιρό μας δεν περιμένει κανείς το πανηγύρι του χωριού του ή το γάμο της γειτονιάς του για να γλεντήσει και να έρθει σε επαφή με τους ομοίους του. Υπάρχει μια υπερπροσφορά ευκαιριών, και εναπόκειται στον καθένα, ανάλογα με τη διάθεσή του, το χρόνο που διαθέτει και τις οικονομικές του δυνατότητες, να αποφασίσει πότε, πως και με ποιους θα διασκεδάσει, χωρίς να υπακούει υποχρεωτικά στις επιταγές του ημερολογίου και χωρίς να ακολουθεί τις τυπικές διαδικασίες ενός εθίμου. Ωστόσο, κάποια έθιμα, που σχετίζονται με μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, όπως είναι η Πασχαλιά και το Δωδεκαήμερο, από τα Χριστούγεννα ως την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα, κρατούν ακόμα, υποβαθμισμένα, ίσως, και υποτονικά, αλλά οπωσδήποτε διασώζουν μια παλιά, μακροχρόνια παράδοση. Φαίνεται, ότι οι εγχαράξεις (οι εν - τυπώσεις) στη μνήμη και στις συνειδήσεις του χριστιανικού κόσμου αυτών των τεράστιας σημασίας γεγονότων, όπως είναι η γέννηση, ο θάνατος και η ανάσταση ενός θεού πρωτοφανέρωτου (και όλη η λαϊκή θρησκευτική

Τ

Τ

Η σ η μ α σ ί α τ ω ν ε θ ί μ ω ν του Νίκου Μπαζιάνα, Φιλολόγου - Συγγραφέα

μυθολογία που επλάσθη και περιέβαλε αυτά τα γεγονότα), υπήρξαν τόσο έντονες και βαθιές, που ο χρόνος και τα νέα ήθη αδυνατούν να τις απαλείψουν.


Μουσικό οδοιπορικό στα δημοτικά τραγούδια της Ελλάδας: Χρωματικές ιδιομορφίες και ποιοτικός χαρακτήρας

του Παντελή Kαβακοπούλου, Μουσικολαογράφου

Γ΄ Μ έ ρ ο ς

Θ E Σ Σ A Λ I A Στη Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία, τα τραγούδια είναι, και εδώ, επηρεασμένα από το ύφος και τον ποιοτικό χαρακτήρα των Ηπειρώτικων τραγουδιών. Ιδιαίτερα, ξεχωρίζουν τρεις κατηγορίες τραγουδιών, με ντόπιο χρώμα, και οι σκοποί τους είναι, κυρίως, «στα τρία», «τσάμικα» και «συγκαθιστά». Ειδικότερα, στα Φάρσαλα, στα Τρίκαλα, στην Καρδίτσα, στους Σοφάδες κ.α. τραγουδούν και χορεύουν στα τρία τα τραγούδια: «Γιούρια στα παλιούρια», «Καραγκούνα» με τα γυρίσματά της, που πήρε το όνομα «Σβαρνιάρα» και παρουσιάζεται από τους οργανοπαίκτες σαν ένας ξεχωριστός σκοπός, «Πέρα στον πέρα μαχαλά», νυφιάτικο τραγούδι, «Μια Βλάχα μια παλιόβλαχα» και το τραγούδι «Τρεις Λαμπαδούλες», το οποίο μιλάει για τρεις λυγερόκορμες κοπέλες, που μοιάζουν με λαμπάδες και ομορφαίνουν τον κύκλο του χορού. Άλλα τραγούδια, επίσης χορευτικά, είναι τα τσάμικα: «Τρικαλινή μου πέρδικα», «ο Ήλιος», «Και μια φορά ‘ναι η Λεβεντιά», «Άιντε μώρ’ Μηλιά», το καθιστικό «Κορίτσια Σοφαδίτικα» από τους Σοφάδες κ.ά. Τα τραγούδια της περιοχής του Βόλου διαφέρουν από τα άλλα, επειδή έχουν ένα νησιώτικο χαρακτήρα, ως προς το ύφος και την τεχνοτροπία τους. Κυρίως, παρουσιάζουν μια έντεχνη σύνθεση, η οποία τα κάνει ευχάριστα, μέσα από έναν ιδιόμορφο δικό τους τοπικό χαρακτήρα. Τα τραγούδια αυτά είναι τα συρτά: «Αυγερινός», «Πατινάδα του γάμου», «Τα μαύρα σου τα μάτια» και αρκετά άλλα. Είναι αλήθεια, ότι εδώ υπήρξαν, από παλιά, πολύ καλοί λαϊκοί οργανοπαίκτες.

Σ T E P E A E Λ Λ A Δ A Στη Στερεά Ελλάδα, όπως και στη Θεσσαλία, χορεύουν και τραγουδούν τους ίδιους ρυθμούς, τα ίδια τραγούδια, καθώς και ορισμένα άλλα, τοπικού ενδιαφέροντος, Καλαματιανά, Τσάμικα, στα τρία και συρτά με διάφορες τοπικές παραλλαγές στη μουσική και το τραγούδι.

Λ E I B A Δ I A Τα τραγούδια που χορεύονται στη Λειβαδιά ως τσάμικα, καλαματιανά και στα τρία, περιέχουν μια καλλιτεχνική απλότητα στη συνθετική τους

δημιουργία, επειδή εκεί, παλιότερα, υπήρξαν πολλοί καλοί μουσικοί. Tα τοπικά τους τραγούδια, που έχουν μεγάλη γεωγραφική εμβέλεια είναι τα καγκέλια: «Αριστείδης» και «Είμαστε ορ-κισμένα», τα καλαματιανά: «Βάτους κι αγκάθια», τα τσάμικα: «ένας Αητός», «Kίνησαν τα καράβια», «Πανώρια»,

«Αράχωβα», «Αγγέλω» «Μαυριδε-ρούλα» κ.λπ. Επίσης, ένα από τα ωραιότερα παλιά καθιστικά τραγούδια είναι και το «Ωραία που είναι η Λειβαδιά».

Φ Θ Ι Ω Τ Ι Δ Α Στη κωμόπολη της Υπάτης Φθιώτιδας, το όνομά της παλαιότερα ήταν «Πάτρα», ορισμένα τραγούδια παρουσιάζουν μια ιδιαιτερότητα, σε σχέση με τα άλλα τραγούδια της Pούμελης, όπως είναι τα χορευτικά :«Αερινός», «Ζερβός», «Της Αρετής» ή «Χίλια εκατό Αρχοντόπουλα» κ.ά. Επίσης, στο Νεοχώρι Φθιώτιδας, που βρίσκεται περίπου στη κορυφή της Οίτης, υπάρχει μια διαφορετική κατηγορία τραγουδιών, που χορεύονται χωρίς όργανα, και λέγονται Κλειστά, επειδή χορεύονται σε κλειστό κύκλο και τραγουδιούνται από τους ίδιους τους χορευτές. Τα τραγούδια αυτά έχουν το δικό τους τοπικό χαρακτήρα, και δεν τα συναντάμε σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας. Αν και οι Νεοχωρίτες λένε, πως η καταγωγή τους είναι από την Ήπειρο, και πολλοί από αυτούς είναι, πράγματι, παλιοί Ηπειρώτες, ωστόσο τα τραγούδια τους δεν έχουν καμιά σχετική ομοιότητα - σε μουσική και χορό - με αυτά της Ηπείρου. Στη κορυφή του χορού πιάνονται οι άντρες και στην ουρά οι γυναίκες. Όλοι τους χορεύουν με το ίδιο απλό και ομοιόμορφο βηματισμό. Πρωτοτυπία αποτελεί το μαντίλι, που ανεμίζει ο πρώτος, το οποίο θα παραλάβουν όλοι εκείνοι που θα τον διαδεχθούν και θα χορέψουν στη κορφή μέχρι να τελειώσει το γλέντι. Όλα τα τραγούδια του γλεντιού είναι κλειστά και έχουν τον ίδιο ρυθμό και την ίδια ρυθμική αγωγή. Ένα από αυτά είναι και το τραγούδι «Σήμερα βγήκα σε χαρά». Τραγουδούν σε δυο ομάδες, πρώτα οι άντρες και μετά οι γυναίκες, που επαναλαμβάνουν τα λόγια των αντρών, μέσα από τον κύκλο του χορού. Στην Αμφίκλεια της Φθιώτιδας, μερικά από τα καλύτερα τραγούδια είναι και τα τραγούδια:

«Χειμώνας και χεινόπορος», «Ψάχνω να βρω τον

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 13 έρωτα», «Απρίλη δροσερέ», «Βουνά μη καμαρώνετε», «Που πας Αλέξω μοναχή», «Ένα μικρό τουρκόπουλο» και πολλά άλλα. Στην περιοχή αυτήν, μάλιστα, όταν τραγουδάει ο λαός παλιά τραγούδια, περικόπτει την τελευταία συλλαβή του αρχικού πολίτικου οκτασύλλαβου στίχου, όπως γίνεται και στο Νεοχώρι της Υπάτης, στη Χαλκιδική και στη Νάξο των Κυκλάδων, όπου, σήμερα, οι μοντέρνοι επαγγελματίες Ναξιώτες τραγουδιστές και οργανοπαίκτες, νομίζοντας πως τα τραγούδια είναι «κολοβά», ολοκληρώνουν τον στίχο με την τελευταία καταληκτική συλλαβή. Για το θέμα αυτό έχω κάνει σχετική ανακοίνωση, προ ετών, στη κωμόπολη της Υπάτης.

A I T Ω Λ O A K A P N A N I A Ορισμένα από τα καλύτερα τραγούδια της Αιτωλοακαρνανίας είναι: «Τούτο το καλοκαιράκι», «Πενταγιώτισσα», «Για δέστε το μαργιόλικο», «Για δέστε τον αμάραντο» κ.λπ. Παλαιότερα, τα μουσικά τους όργανα ήταν η ζυγιά της Καραμούζας και του Νταουλιού. Σήμερα, χρησιμοποιούν το Κλαρίνο, το Βιολί και το Λαούτο, που αντικαταστάθηκαν από την Κιθάρα και το Αρμόνιο. Πριν από πολλά χρόνια, στα χωριά, γενικά, όλης της Ρούμελης και της Αιτωλοακαρνανίας χρησιμοποιούσαν και το Σαντούρι, αλλά, δυστυχώς, μετά το θάνατο των παλιών Σαντουριέρηδων το σαντούρι σπάνια συναντιέται στα πανηγύρια, ακόμα και το βιολί.

M E Σ O Λ O Γ Γ I Γενικότερα στη Δυτική Στερεά Ελλάδα ξεχωρίζουν τα τραγούδια του Μεσολογγίου και της Αμφιλοχίας. Πρόκειται για τραγούδια που έχουν αργό ρυθμό, επειδή η άργητα αυτή του ρυθμού και της μουσικής προσδίδει την ευχέρεια στον μουσικό να ευπρεπίσει τη μελωδία καλλιτεχνικά, με απλές νότες και πλούσιο πάθος. Οι κάτοικοι, εδώ, δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην καλλιτεχνική ποιότητα των τραγουδιών και εκστασιάζονται, πραγματικά, περισσότερο από τη μουσική και τα τραγούδια, που τα κατέχει ένα μεγάλο πάθος και συγκίνηση, παρά από τον χορό. Χαρακτηριστικά ηρωικά τραγούδια της περιοχής Μεσολογγίου είναι κι αυτά της (Eξόδου) με το σκοτωμό του Μάρκου Μπότσαρη. Σχετικό είναι το καθιστικό τραγούδι «Θρήνος μεγάλος γίνεται», καθώς και τα τσάμικα «Σελήμπεης» και «Τούρκοι βαστάτε τ’ άλογα», ο ιδιότυπος χορός «Αλάμπεης», ο συρτός «Έλα μανούλα μου γλυκιά» κ.λπ. Μάλιστα, οι τοπικοί μουσικοί του Μεσολογγίου είναι, από παράδοση, από τους καλύτερους της Ελλάδας, ενώ, ακόμη και τα δεκάχρονα παιδιά ξέρουν, σε πρώτο άκουσμα, να

ξεχωρίσουν τον καλό μουσικό από τον κακότεχνο. Π E Λ O Π O N N H Σ O Σ

Η Πελοπόννησος είναι ο μοναδικός χώρος, που δεν έβγαλε, παλαιότερα, άλλους λαϊκούς μουσικούς, εκτός από Τσιγγάνους, οι οποίοι έπαιζαν μόνο «πίπιζες» και «νταούλια». Τα τραγούδια τους είναι περισσότερο διαδεδομένα και στην Θεσσαλία και την Στερεά Ελλάδα. Στην Πελοπόννησο, πρωταρχική θέση έχει ο συρτός πηδηχτός χορός, που μετονομάστηκε ως «Καλαματιανός». Το τραγούδι αυτό είναι ένα πλασματικό τραγούδι - κατασκεύασμα των οργανοπαικτών που, στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως αναφέρεται στο περιοδικό «Φόρμιξ», είχε ως τίτλο τον αρχικό 15σύλλαβο στίχο της μελωδίας του τραγουδιού «Μέσα στα φύλλα της καρδιάς». Επίσης, συνηθισμένα τραγούδια, που πρωτοστατούν στην Πελοπόννησο, είναι τα τσάμικα «Σήκω Διαμάντω», «Ο κάμπος επρασίνισε», καθώς και το δίρρυθμο συρτό «Ακαδιανή», που συναντάται σε 10σημο και 4σημο ρυθμό, και αρκετά άλλα. Τα τραγούδια της Αρκαδίας, στην περιοχή της Τσακωνιάς έχουν μια ιδιομορφία ως προς το μουσικό τους χρώμα, το μέλος και τον ρυθμό. Ο σκοπός του «Τσακώνικου» είναι πολύ γνωστός, επειδή ο χορός του σχετίζεται με το μίτο της Αριάδνης στον Μινωϊκό Λαβύρινθο της Κνωσού. Κατά τον ίδιο τρόπο, τραγουδιέται και το τραγούδι «Κίνησαν τα τσαμόπουλα» που παίζεται σε πέντε χρόνους. Εδώ, οι λαϊκοί μουσικοί, κυρίως τσιγγάνοι, αντικατέστησαν την πίπιζα και το νταούλι με σύγχρονα στεριανά όργανα, όπως το κλαρίνο, το αρμόνιο, την κιθάρα και το κρουστό τουμπελέκι.

H Π E I P O Σ Η οργανική μουσική και τα τραγούδια της Ηπείρου έχουν ένα τελείως διαφορετικό άκουσμα, που δεν είναι τόσο κατανοητό στους Νησιώτες, τους Μικρασιάτες και σε πολλούς ακόμα στεριανούς. Ο τρόπος εκτέλεσης στη μουσική και στο τραγούδι, τεχνοτροπικά, είναι διαφορετικός και ιδιόμορφος. Οι μουσικές φυσικές κλίμακες εναλλάσσονται ακόμα και με πεντάτονες. Οι Ηπειρώτες μουσικοί, λόγω των τεχνικών δυσκολιών που παρουσιάζουν τα τραγούδια τους, είναι οι μόνοι που παίζουν αριστοτεχνικά όλα τα τραγούδια της Ελλάδας. Δεν είναι παράδοξο για τους Ηπειρώτες, πως ο πόνος του θανάτου και της ξενιτιάς γίνεται θρήνος και παράλληλα μελωδία χαράς και ευτυχίας. Το μοιριολόι, όπως λέγεται τοπικά, είναι ένας θρηνώδης γαμήλιος οργανικός σκοπός, όταν η νύφη αποχωρίζεται τους δικούς της. Οι Ηπειρώτες, όλως παραδόξως, το θεωρούν σαν μια ευχάριστη μελωδία, που ευφραίνει τις καρδιές όλων. Γι' αυτό και το

«μοιρολόι», εκτός από σκοπός του γάμου, είναι και ο εναρκτήριος σκοπός σε κάθε ηπειρώτικη διασκέδαση.

14 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 Η Ήπειρος είναι κυρίως ορεινός και άγονος τόπος, όπου τα τροκάνια και τα κουδούνια των γιδοπροβάτων αντιλαλούν στις ράχες και τα βουνά μαζί με τον σκοπό της φλογέρας του Ηπειρώτη τσοπάνη, που παίζει τον αργό καθιστικό «Σκάρο», όταν σκαρίζουν τα πρόβατα. Τα θέματα των τραγουδιών στους Νομούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας είναι ίδια, με μικρές παραλλαγές, ενώ στους Νομούς Πρέβεζας και Άρτας η μουσική των τραγουδιών, χρωματικά, ανήκει στα τραγούδια της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Χαρακτηριστικοί χορευτικοί σκοποί των περιοχών αυτών είναι ο «Πρεβεζιάνικος συρτός» και οι ιδιότυποι οργανικοί «Παπαδιά» και «Aλάμπεης». Επίσης, στην Ήπειρο, υπάρχει και ένας άλλος γηγενής λαός, ο ποιμενικός λαός των Σαρακατσάνων, με πλούσιο ηθογραφικό και ιστορικό περιεχόμενο και με δικά του τραγούδια. Μερικά από τα τραγούδια αυτά είναι και: το χορευτικό «Στην πόρτα και στ’ αλώνι σου», του γάμου «Καινούριος γάμος γίνεται», «Απόψε είχα μια φιλιά», και τα δυο καθιστικά «Σκάρος» και «Μοιρολόι», που έχουν πανηπειρώτικο χαρακτήρα.

Ι Ω Α Ν Ν Ι Ν Α Στην περιοχή των Ιωαννίνων πολύ ενδιαφέροντα τραγούδια είναι αυτά του Ζαγορίου, του Πωγωνίου, των Τζουμέρκων, καθώς και τα αστικά Γιαννιώτικα. Η μουσική των περιοχών αυτών, μορφολογικά είναι ίδια, αλλά η μόνη διαφορά τους είναι στην αγωγή του ρυθμού. Τα τραγούδια του Πωγωνίου είναι αργά, ενώ, τα τραγούδια του Ζαγορίου είναι πιο γρήγορα. Κοινά τραγούδια και των δύο περιοχών είναι: «ο Kωσταντής», «η Bιργινάδα», «το Πουλάκι», «η Aλεξάντρα», «το Παλιό ζαγορίσιο», «η Πέρδικα», το καθιστικό «Σαράντα πέντε Κυριακές», τα χορευτικά «Στο Πάπιγκο στο μαχαλά», η «Φράσια», η «Aναγνώσταινα» η «Γράβα», η «Μπουλονάσιαινα», που το καθένα έχει δικό του χορό, και πολλά άλλα. Το Ανατολικό Ζαγόρι κατοικείται από Βλαχόφωνους, όπως η Βωβούσα, το Μέτσοβο, οι Καλαρύτες και τα γύρω χωριά και τα καλύτερα τραγούδια τους είναι: «Θιακός», τραγούδι ταξιδεμένο από το νησί της Ιθάκης, «Άσπρο τριαντάφυλλο φορώ» και πολλά άλλα. Εκτός από τα Ηπειρώτικα τραγούδια των γύρω περιοχών, στο κέντρο του νομού, στα Γιάννενα, τα τραγούδια είναι ελαφρά αστικοποιημένα. Είναι τραγούδια με τα οποία οι Γιαννιώτες διασκέδαζαν περνώντας με βάρκες, στην απέναντι όχθη, στην «Ντραμπάτοβα» και στο «Νησί», τραγουδώντας το «Δόντια πυκνά», «Φεγγαροπρόσωπη», «Χίλια

καντάρια ζάχαρη να ρίξω μεσ’ τη λίμνη», της «Κυρά - Φροσύνης», «Σαράντα πέντε Κυριακές» και πλήθος άλλων τραγουδιών.

Μ Ε Τ Σ Ο Β Ο

Στην επαρχία του Μετσόβου τραγουδούν δίγλωσσα τραγούδια, στα ελληνικά, όπως είναι το καθιστικό τραγούδι «Πλατάνια ‘πό το Μέτσοβο», το συγκαθιστό του γάμου το «Μαύρο το μαντίλι» κ.ά., και στα κουτσοβλάχικα, όπως είναι τα διάφορα τοπικού χαρακτήρα Μπεράτια και πολλά άλλα.

Β Ο Ρ Ε Ι Ο Σ Η Π Ε Ι Ρ Ο Σ Στο χώρο της Βορείου Ηπείρου, εκτός από τα γνωστά τους Ηπειρώτικα τραγούδια, συναντούμε και μια κατηγορία πολυφωνικών τραγουδιών με ξεχωριστό μουσικολογικό ενδιαφέρον, που κινούνται σε τρεις κύριες παράλληλες φωνές, όπως είναι οι φωνές του Παρτή, του Κλώστη και των Ισοκρατών. Μερικά από αυτά είναι τα δυο καθιστικά «Βλάχα πλένει στο ποτάμι», «Κάπου μια όμορφη» και τα χορευτικά «Μώρ’ Δεροπολίτισσα» και «Γιάννη μου το μαντήλι σου».

Ιστορικές Συγκυρίες και Συμπτώσεις Διαλόγου Δημοτικής και Επίσημης

Λόγιας Ποίησης

(συνέχεια από τη σελίδα 10)

εποχή, αλλά και τα ίδια τα έργα, αν θα τα αποσυνδέαμε από αυτήν. Αίφνης η σχέση των τριών πρώτων «Αναγνωσμάτων» από το «Άξιον Εστί» του Ελύτη είναι τόσο ισχυρή, και σχεδόν τόσο άμεση και προσδιορισμένη από την ιστορική περίοδο 1940 - 45, ώστε η οποιαδήποτε άλλη άποψη επί του συγκεκριμένου, τουλάχιστον να μην ευσταθεί, επειδή κόβεται ο ομφάλιος λώρος που συνδέει το καλλιτεχνικό δημιούργημα με την ιστορική και αισθητική του βάση.

Η χορευτική ομάδα του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π.


«Κρητο - Μυκηναϊκός Πολιτισμός» Κύκλος μαθημάτων στην Κρήτη και την Πελοπόννησο

Το Κέντρο Κρητο - Μυκηναϊκών Σπουδών του Οργανισμού Ευρωπαϊκές Μελέτες & Σπουδές «Ιωάννης Καποδίστριας» σε συνεργασία με το Ίδρυμα C.R.E.T.A. της Ισπανίας, τους Ομίλους UNESCO Αργολίδας, Ρεθύμνου και Χανίων, και το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, οργάνωσε με ιδιαίτερη επιτυχία τον Γ΄ καλοκαιρινό κύκλο μαθημάτων στο Ρέθυμνο και την Αργολίδα. Το πρόγραμμα αυτό προσέφερε τη μοναδική ευκαιρία στους συμμετέχοντες να βιώσουν τον ελληνικό πολιτισμό μέσα από οργανωμένες επισκέψεις στους συγκεκριμένους χώρους του Κρητο - Μυκηναϊκού κόσμου. Ειδικότερα, προσέφερε πληροφορίες για την ιστορία, την αρχαιολογία, τις τέχνες, τη γλώσσα, την κοινωνία και τη θρησκεία του ελληνικού κόσμου από τον 17ο έως τον 7ο αιώνα π.Χ. και εξέτασε το πώς ο πολιτισμός αυτός εξαπλώθηκε σε όλους τους γνωστούς τόπους στη λεκάνη της Μεσογείου, κατά την προϊστορική - Αιγαιακή εποχή, στις αποικίες και τα εμπορικά κέντρα του Αιγαίου, της Μικράς Ασίας, της Κύπρου, της Συροπαλαιστίνης και της Αιγύπτου. Στον τομέα της Τέχνης και της αρχιτεκτονικής, ασχολήθηκε με μελέτες στην τυπολογία, στην εικονογραφία, στο ύφος, στο είδος και στις τεχνικές προδιαγραφές της τέχνης και της αρχαιολογίας με αναφορά στα σημεία ομοιομορφίας και διαφορετικότητας, ανά περιοχή, και τη χρονολογική ανάπτυξή τους στην: αρχιτεκτονική: ανάκτορα, απλές κατοικίες, ναούς και ταφικά μνημεία. τέχνη: αγγειοπλαστική, γλυπτική, ψηφιδωτά, μεταλλικά είδη (αγγεία, όπλα, κοσμήματα) και κομψοτεχνήματα από ελεφαντόδοτο. Στο τομέα Πολιτισμός και Ιστορία εξετάσθηκαν οι κοινωνικο - οικονομικοί οργανισμοί, η πολιτική γεωγραφία, η διοικητική δομή και η οργάνωση του Κρητο - Μυκηναϊκού κόσμου, η γραφή, η θρησκεία και τα ταφικά έθιμα, με βάση τα διάφορα στοιχεία που υπάρχουν σε ιστορικά στοιχεία (πλάκες με Γραμμική Β΄), καθώς και σε μεταγενέστερες πηγές (Ομηρικά Έπη, ελληνική μυθολογία, λογοτεχνική παράδοση) και άλλα εικονογραφικά,

ανθρωπολογικά και αρχαιολογικά στοιχεία και ευρήματα. Ακόμη, έγιναν αναφορές στα προβλήματα και τις ερμηνευτικές θεωρίες, που έχουν διατυπωθεί για τις σχετικές και απόλυτες χρονολογίες, στις διαδικασίες εμφάνισης, διαμόρφωσης, παρακμής και κατάρρευσης των Κρητο - Μυκηναϊκών πόλεων και παλατιών, στον χωροταξικό ορισμό και στις ποικίλες λειτουργίες των παλατιακών δικτύων, στις εκστρατείες και τον επεκτατισμό τους, καθώς και τις διεθνείς σχέσεις. Συνολικά, ο κύκλος του προγράμματος αφορούσε στην επίδραση του Κρητο - Μυκηναϊκού πολιτισμού στη μεταγενέστερη ελληνική τέχνη και λογοτεχνία και την Κρητο - Μυκηναϊκή κληρονομιά σε όλους τους τομείς. Επίσης, το πρόγραμμα περιείχε εκπαιδευτικές

επισκέψεις στα κυριότερα Κρητο - Μυκηναϊκά κέντρα της Κρήτης και της Πελοποννήσου (Κνωσσός, Αρχάνες, Φαιστός, Αγία Τριάδα, Μαργαρίτες, Ελεύθερνα, Μάλλια, Μυκήνες, Τίρυνθα, Άργος, Μιδέα, Ασίνη, Νεμέα, Επίδαυρος κ.λπ.), καθώς και

επισκέψεις στα Μουσεία. Ειδικότερα, οι συμμετέχοντες επισκέφθηκαν τους παρακάτω αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους: α) στην Κρήτη: Ανάκτορο Μαλλίων, Ανάκτορο Κνωσσού, Ανάκτορο Φαιστού, Αρχάνες, Γόρτυνα, Αγία Τριάδα, Ανώγεια, Ελεύθερνα, Ιδαίον Άντρο, Ζόμυνθος, Αξός, Μονή Αρκαδίου, καθώς και τα Αρχαιολογικά Μουσεία του Ρεθύμνου, του Ηρακλείου και των Χανίων και β) στην Πελοπόννησο: Μυκήνες, Τίρυνθα, Αρχαία Πόλη Άργους, Επίδαυρο, Ασίνη, Νεμέα, Μιδέα, Λέρνα, καθώς και τα Αρχαιολογικά Μουσεία του Άργους, του Ναυπλίου και των Μυκηνών. Έδρα του σεμιναρίου, κατά την πρώτη εβδομάδα του προγράμματος, ήταν το Ρέθυμνο στην Κρήτη, ενώ, κατά τη δεύτερη εβδομάδα ήταν το Τολό, στην Πελοπόννησο, όπου οι συμμετέχοντες, στον ελεύθερο χρόνο τους, πραγματοποίησαν επισκέψεις και σε παραθαλάσσια χωριά με μαγευτικές παραλίες και συμμετείχαν, τα βράδια, σε διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες, που οργανώθηκαν από το Κέντρο Μυκηναϊκών Σπουδών σε συνεργασία με

τις τοπικές αρχές των Δήμων Γεροποτάμου, Ρεθύμνου, Χανίων και Αργολίδας.


ε τον Ν. 2645 της 9/13-10-1998 (ΦΕΚ Α΄ 234), που εψήφισε η Βουλή των Ελλήνων, καθιερώθη η 14η

Σεπτεμβρίου ως ημέρα εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικόν Κράτος. Εξάλλου, με τον Ν. 2193 της 8/11-3-1994 (ΦΕΚ Α΄ 32), καθιερώθη ως ημέρα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, η 19η Μαΐου. Το αδίκημα της γενοκτονίας δεν είναι νέον. Είναι κατάλοιπον της πρωτογόνου βαρβαρότητος και του αδυσωπήτου του πολέμου, αποβλέποντας εις την εξόντωσιν του αντιπάλου. Η ολοκληρωτική εξαφάνισις της Καρχηδόνος και των κατοίκων αυτής, η σφαγή της Νυκτός του Αγίου Βαρθολομαίου, η Γενοκτονία των Αρμενίων του 1915 και η συστηματική εξόντωσις έξι περίπου εκατομμυρίων Εβραίων υπό του Χίτλερ, είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα γενοκτονίας. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ύστερα από τας διαπραχθείσας, ιδίως από τους Γερμανούς και τους Ιάπωνας, ανηκούστους εγκληματικάς πράξεις, επελήφθη του θέματος η Γενική Συνέλευσις του Ο.Η.Ε. και την 9η Δεκεμβρίου 1948, υπεγράφη Διεθνής Σύμβασις, επικυρωθείσα το 1951, με την οποία εδόθη διεθνής ορισμός της γενοκτονίας, την οποίαν είχε χαρακτηρίσει, προηγουμένως, ως διεθνές έγκλημα και καθορίσθηκαν τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος. Η Μικρασιατική Εκστρατεία (Μάιος 1919 - Σεπτέμβριος 1922), ήτο η μεγαλυτέρα εκστρατεία, την οποίαν επεχείρησεν ο Ελληνικός Στρατός από των χρόνων της απελευθερώσεως της Ελλάδος. Η κατάρρευσις, τον Αύγουστο του 1922, της αμύνης του Ελληνικού Στρατού και η τραγωδία των Ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης, που εξεδιώχθησαν, οι περισσότεροι υπό μαρτυρικάς συνθήκας, από τας αρχαίας αυτάς εστίας του Ελληνισμού, απετέλεσαν θλιβερά γεγονότα καθοριστικής σημασίας. Η Μικρασιατική Καταστροφή, είναι η μεγαλυτέρα εθνική συμφορά εις την ιστορίαν του νεωτέρου Ελληνισμού. Την μεγάλην αυτήν συμφοράν συνθέτουν: η κατά τον Αύγουστον του 1922 κατάρρευσις του Μικρασιατικού Μετώπου,

και η ήττα, με βαρυτάτας απωλείας, και διάλυσις σχεδόν της ενδόξου Στρατιάς της Μικράς Ασίας, η πυρπόλησις της Σμύρνης υπό των Τούρκων και αι σφαγαί, λεηλασίαι και άλλαι φρικαλεότητες εις βάρος των Ελλήνων και Αρμενίων Χριστιανών, εις την Σμύρνην και εις τας πόλεις και τα χωρία, που ανεκαταλαμβάνοντο υπό του τουρκικού στρατού, αι μαρτυρικαί πορείαι των αιχμαλώτων και των ομήρων προς το εσωτερικόν της Ανατολής, η εξόντωσις χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων και η εκδίωξις των υπολοίπων από τας πατρογονικάς εστίας των και προ πάντων το ξερίζωμα του Ελληνισμού από την Μικράν Ασίαν και την Ανατολικήν Θράκην. Ήδη, προ της καταρρεύσεως του Μικρασιατικού Μετώπου, ως προελέχθη, τον Αύγουστον του 1922, εις πολλάς περιοχάς της Μικράς Ασίας, οι Ελληνικοί πληθυσμοί υπέστησαν παντοειδείς διώξεις από τους Τούρκους και, ως εκ τούτου, ήρχισαν να εγκαταλείπουν τας πόλεις και τα χωρία των. Εις την Σμύρνην, η κατάστασις επεδεινώθη αποτόμως, όταν την 15ην Αυγούστου - δύο ημέρας μετά την τουρκικήν επίθεσιν - μία ανακοίνωσις γνωστοποιούσε την εκκένωσιν υπό του Ελληνικού Στρατού του Αφιόν Καραχισάρ. Όπως γράφει, ο Μ. Ροδάς, «ο Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης, Αρ. Στεργιάδης, από του μηνός Φεβρουαρίου 1922 είχεν προσχωρήσει εις την ιδέαν της αποχωρήσεως εκ της Μικράς Ασίας. Η έντασις και η ανησυχία εις την Σμύρνην οσημέραι ηυξάνετο, καθώς κατέφθανον από το εσωτερικόν πρόσφυγες και στρατιώται. Αυτόπται μάρτυρες, περιγράφουν το συγκινητικόν θέαμα των πολυπληθών προσφύγων οίτινες περίτρομοι αγωνιούσαν πως θα κατόρθωναν να φύγουν το ταχύτερον από την Μικράν Ασίαν. Εφόσον, παρήρχοντο αι ώραι και αι στιγμαί, όλοι αντελαμβάνοντο ότι το Ελληνικό Κράτος έπαυσε να υφίσταται εις την Σμύρνην…». Εν αντιθέσει προς την αισιοδοξίαν του Αρχιστρατήγου Γεωργίου Χατζηανέστη, ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ανησυχών σφόδρα δια την τύχην των κατοίκων, έγραφε εις τα 23 Αυγούστου 1922 γράμματά του εις τον Οικουμενικόν Πατριάρχην, ότι δεν ηδύνατο «δια χάρτου και μέλανος» να περιγράψει «την αφαντάστως κρίσιμον και οδυνηράν κατάστασιν»

Μ

Η Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού τον Αύγουστο του 1922

του Κωνσταντίνου Β. Χιώλου, Δρος Νομικής, Προέδρου της Εθνικής Ενώσεως Βορ. Ελλήνων

και ανερωτάτο «αν είναι δυνατόν να γίνει τι διά την δυνατήν θεραπείαν της καταστροφής».

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 17 Εν τω μεταξύ, όπως αναφέρει ο Χρ. Αγγελομάτης, «οι δρόμοι της Σμύρνης ήσαν μαύροι από τους κατερχομένους από το εσωτερικόν πολίτας και στρατιώτας και όλοι έσπευδον προς την προκυμαίαν, με την ιδέαν ότι θα εύρισκον εκεί τα πλοία της σωτηρίας». Η 25η Αυγούστου ήτο η τελευταία ημέρα της παρουσίας των Ελληνικών Αρχών εις την Σμύρνην. Από την 27ην Αυγούστου, που έφθασαν οι Τούρκοι εις την Σμύρνην, ήρχισαν να γίνονται λεηλασίαι και φόνοι εις την πόλιν, την διοίκησιν της οποίας ανέλαβεν από της επομένης ημέρας (δηλ. της 28ης Αυγούστου), ο Νουρεντίν. Καθ’ όλας τας επομένας ημέρας και μέχρι της 31ης Αυγούστου, κατά την οποίαν έλαβε χώραν η πυρπόλησις της Σμύρνης, η τρομοκρατία ενετάθη και οι πλείστοι των συλλαμβανομένων, εφονεύοντο. Πολλοί ξένοι και Έλληνες, αυτόπται μάρτυρες, περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα, τις φρικώδεις στιγμές των ημερών της πυρκαϊάς της Σμύρνης, η οποία ήτο προγραμματισμένη και καλώς οργανωμένη. Όπως γράφει, ο τότε Αμερικανός Πρόξενος στη Σμύρνη, George Horton, «ο συστηματικός εμπρησμός της Σμύρνης έγινε από τους στρατιώτας του Μουσταφά Κεμάλ με τον σκοπό να εξολοθρευθούν οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας και να μην ξαναγυρίσουν ποτέ πια στην Πατρίδα τους. Βέβαιον είναι ακόμη, ότι εκτός από την φωτιά είχον προσχεδιασθεί και αι σφαγαί και αι λεηλασίαι. Χιλιάδες υποφέρουν και αποθνήσκουν εις την Σμύρνην. Η κατάστασις αυτών των ανθρώπων, υπερβαίνει πάσαν περιγραφήν. Δεν ενθυμούμαι επεισόδιον εις την ιστορίαν παρομοίων ανθρωπίνων συμφορών. Έχοντες οπίσω των τα καιόμενα σπίτια των, οι άνθρωποι αυτοί μένουν επί ώρας και ημέρας εις την προκυμαίαν της Σμύρνης - γυναίκες, άνδρες και παιδιά - κραυγάζοντες και εκλιπαρούντες πλοία δια να φύγουν…». Ο Κορδάτος, αναφέρει, ότι η επικρατούσα κατάστασις, ήτο «σωστή κόλασις». Ανάλογα αναφέρει και ο Μητροπολίτης της Εφέσου. Θα πρέπει να λεχθεί, επίσης, ότι ο εμπρησμός της Σμύρνης, εκτός από τας μεγάλας καταστροφάς που προεκάλεσε, διόγκωσε και το προσφυγικόν κύμα. Η καταστροφή της Σμύρνης, της πρωτευούσης του Μικρασιατικού Ελληνισμού, εσήμανε το τέλος της Ελληνικής παραδόσεως και της συνεχούς Ελληνικής παρουσίας τριών χιλιετιών εις την Μικράν Ασίαν.

Η εκδίωξις του Ελληνικού στοιχείου της Ιωνίας, απετέλεσεν έναν ιστορικόν βιασμόν, καθ’ όσον απέκοψεν την Δυτικήν Μικράν Ασίαν από τον ενιαίον, ιστορικώς, Ελληνοχριστιανικόν Αιγαιοπελαγίτικον χώρον. Ο Ελληνικός πληθυσμός της Μικράς Ασίας, ο οποίος είχεν παγκοσμίου σημασίας αποστολήν επί τρεις και πλέον χιλιετίας, προσφυγών εις το Ελληνικόν Κράτος, εγκατεστάθη εις πολλά διαμερίσματα αυτού, εις πολλούς δε οικισμούς εδόθησαν Μικρασιατικά ονόματα, ως Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Σμύρνη, Νέα Ιωνία κ.λπ. Το Έθνος μας, εδέχθη τους διωγμένους Μικρασιάτας αδελφούς μας και οργάνωσε την μεταφοράν, την περίθαλψιν και την αποκατάστασίν των. Τέλος, θα πρέπει να σημειώσωμεν με έμφασιν, ότι το τραγικό τέλος του Μητροπολίτου Σμύρνης, Αγίου Χρυσοστόμου, είναι αρρήκτως συνδεδεμένον με τας τελευταίας στιγμάς της από αμνημονεύτων ετών Ελληνικωτάτης Σμύρνης και σύμπαντος του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Ειδικότερον, ο Εθνο - Ιερομάρτυς Άγιος Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης, ο από Δράμας, με τους απαραμίλλους εθνικούς του αγώνας και προ πάντων με την μαρτυρικήν εθελοθυσίαν του υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, υπήρξε πράγματι, κατά γενικήν αναγνώρισιν και ομολογίαν, η μορφή και το

σύμβολον του μαρτυρίου του Μακεδονικού και του Μικρασιατικού Ελληνισμού, μορφή συνάμα αντιπροσωπευτική της θυσίας του Ελληνικού κλήρου εις τον βωμόν της Πατρίδος, κατά την έκφρασιν του Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου των Αθηνών, Γεωργίου Γαλίτη. Ο Άγιος Χρυσόστομος, υπήρξε τω όντι εκφραστής και πιστός ερμηνευτής της συζυγίας Ορθοδοξίας και Ελληνισμού. Ως εκ τούτου, ορθώς και δικαίως η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος - καθ’ όσον τούτο αδυνατούσε να το πράξει η Σύνοδος του Οικομενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, λόγω της δυσμενούς και ιδιομόρφου θέσεώς της εντός του Τουρκικού Κράτους - παμψηφεί ανεκήρυξεν την Αγιότητα του Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου και η μνήμη του εορτάζεται την Κυριακήν προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (Εγκύκλιος 2556 της 5ης Ιουλίου 1993 της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος). Σύμφωνα δε με Απολυτίκιον, που συνέθεσεν ο ιδιαίτερος Γραμματεύς του Αγίου Χρυσοστόμου, και μετέπειτα Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής

Η φλεγόμενη Σμύρνη

του Πανεπιστημίου των Αθηνών, Λεωνίδας Φιλιππίδης, «ο Άγιος Χρυσόστομος περιεβλήθη τον φωτοστέφανον του Εθνομάρτυρος και Ιερομάρτυρος, αφού «γενναίως αθλήσας υπέμεινεν υπέρ Πίστεως και Πατρίδος θάνατον».


Πλαίσιο αρχών για τη δίκαιη λύση του Κυπριακού

Το θέμα αυτό συζητήθηκε διεξοδικά στο Πολιτικό Επιστημονικό Συνέδριο, που έγινε στις 26-27 Μαρτίου 2006, στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Ιεράς Μονής Κύκου «Αρχάγγελος». Το Συνέδριο διoργα-νώθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Πολιτικού Πολιτισμού με συνδιοργανωτές τον Δήμο Κερύνειας και την Κίνηση για το Ευρωπαϊκό Μέλλον της Κύπρου. Κυρίως συζητήθηκαν οι παρακάτω θεματικές ενότητες : • Γεωπολιτικές όψεις του Κυπριακού στην σημερινή διεθνή συγκυρία. • Η τουρκική εισβολή και κατοχή και η συνεχιζόμενη στρατηγική των τετελεσμένων γεγονότων. • Ο διπλωματικός αγώνας και η στρατηγική της Κύπρου μετά την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. • Το συνταγματικό πλαίσιο για μια λύση σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο, τις αρχές Ε.Ε. και το ευρωπαϊκό κεκτημένο. • Η οικονομική διάσταση μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού. • Η αμυντική πολιτική και το ενιαίο αμυντικό δόγμα υπό τις σημερινές συνθήκες. • Το θέμα των βρετανικών βάσεων, των διεθνών εγγυήσεων και της παρουσίας ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στην προοπτική μιας λύσεως. • Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως θεμελιακή αρχή μιας λύσεως στο πλαίσιο της Ε.Ε. Στο Συνέδριο συμμετείχαν ως εισηγητές πολλοί διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί και άλλοι

επιστήμονες και πολιτικοί, δικαστικοί, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, δήμαρχοι, πρέσβεις, στρατιωτικοί κ.ά. Ειδικότερα, συμμετείχαν οι: Πανεπιστημιακοί: Βασίλης Φίλιας, Γιώργος Κασιμάτης, Χρίστος Γιανναράς, Στέλιος Περράκης, Κώστας Μαυριάς, Χρυσόγονος Κων/νος, Πάνος Πασιαρδής, Ανδρέας Θεοφάνους, William Mal-

linson. Κλέαρχος Κυριακίδης, Περικλής Νεάρχου, Μάριος Ευρυβιάδης, Κώστας Γουλιάμος, Βαγγέλης Κουφουδάκης. Πολιτικοί -πρών υπουργοί - βουλευτές: Σωτήρης Χατζηγάκης, Γεράσιμος Αρσένης, Βάσος Λυσσαρίδης, Αναστάσιος Πεπονής, Άκης Τσοχατζόπουλος, Ιωάννης Σταθόπουλος, Λιάνα Κανέλλη, Ανδρέας Αγγελίδης, Σοφία Βούλτεψη, Χρύσα Ιακώβου. Δήμαρχοι: Γιαννάκης Μάτσης, Παναγιώτης

Λαφαζάνης, Χρίστος Κληρίδης, Πάρης Κουκουλόπουλος, Δημήτρης Κανίδης, Γιαννάκης Σκορδής, Γεώργιος Πρεβεζάνος, Αθανάσιος Παπαδόπουλος και Κωνσταντίνος Ωρολογάς. Πρέσβεις: Χρίστος Ψιλογένης, Θέμος Στοφορόπουλος. Δημοσιογράφοι: Μάκης Κουρής, Σταύρος Λυγερός, Δημήτριος Παπαχρίστος, Αλέξανδρος Ευθυβούλου. Στρατιωτικοί: Δημήτριος Αλευρομάγειρος. Η πλούσια θεματική του Συνεδρίου, και οι διακεκριμένοι σύνεδροι, κάλυψαν όλες τις πλευρές του Κυπριακού ζητήματος τόσο διεξοδικά, ώστε τα συμπεράσματά του θα

μπορούσαν να αποτελέσουν την βάση του εθνικού πολιτικού σχεδιασμού και την χάραξη της ακολουθητέας πολιτικής των κυβερνήσεων της Κύπρου και της Ελλάδας.


«Κούβα: Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του νησιού της Επανάστασης»

Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2006 στην Καλλιθέα Αττικής με θέμα: «Κούβα: Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του νησιού της Επανάστασης» και με κύριους ομιλητές τους κ.κ.: Χέρμες Χερέρας, πρέσβη της Κούβας στην Αθήνα, ο οποίος αναφέρθηκε στη σημερινή εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Κούβας. Καρανδρέα Νίκο, αντιπρόεδρο του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας, επίκουρο καθηγητή της Ιατρικής, με θέμα: Αναδρομή στην Επαναστατική Κοινωνική Ιστορία της Κούβας. Μητσιμπούνα Δημήτρη, πρόεδρο του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας, αναπληρωτή καθηγητή της Ιατρικής, με θέμα: Η Σοσιαλιστική Κούβα και η θέση της στον σημερινό κόσμο. Επίσης, ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις έγιναν και από άλλους παρευρισκόμενους, οι οποίοι αναφέρθηκαν και στα επιτεύγματα της Κούβας, που έγιναν στα 46 χρόνια, που συμπληρώθηκαν από τη νίκη της κουβανικής Επανάστασης. Στην ομιλία του, ο κ. Νίκος Καρανδρέας, αναφέρθηκε στην πορεία της Κούβας και τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι: «Η νεότερη ιστορία της Κούβας αρχίζει, ουσιαστικά, στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν τα 4 κύρια στοιχεία που θα καθόριζαν την κατοπινή ιστορία του νησιού, ακόμη και μέχρι τις μέρες μας, ήταν: 1. Η αναχρονιστική και αντιπαραγωγική ισπανική κατοχή και το μονοπώλιο του εμπορίου. 2. Η ολοένα και πιο έντονη πολιτική και οικονομική ανάμειξη των Η.Π.Α. 3. Η μονοκαλλιέργεια της ζάχαρης και 4. Η δουλεία και το φυλετικό πρόβλημα. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ο αναχρονιστικός δουλοκτητικός τρόπος παραγωγής και οι αποικιακοί θεσμοί οδηγούν σε δύο Επαναστάσεις με διαφορετικό περιεχόμενο που προκαλούν σημαντικές αλλαγές. Η ισπανική κυριαρχία δίνει τη θέση της στη νέο - αποικιακή επικυριαρχία των Η.Π.Α., καταργείται η δουλεία και βιομηχανοποιείται η παραγωγή. Η τάξη των μικρογαιοκτημόνων αποδεκατίζεται και αρχίζει η προλεταριοποίηση του αγροτικού πληθυσμού και η μετακίνησή του στις πόλεις. Το διάστημα 1900 - 1950 χαρακτηρίζεται από άμεσες και έμμεσες αμερικανικές επεμβάσεις, κινήματα και αυταρχικές κυβερνήσεις. Η λαϊκή εξέγερση του 1933 και η Συνταγματική Συνέλευση του 1940 θεσπίζουν αστικο - δημοκρατικά μέτρα,

που κι αυτά μένουν ανεφάρμοστα. Στα χρόνια της δικτατορίας του Μπατίστα (1952 - 1959) οι αντιθέσεις του νέο - αποικιακού καθεστώτος φτάνουν σε κρίσιμη όξυνση και καθορίζουν τον

αντιιμπεριαλιστικό, αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα της αντιδικτατορικής πάλης που εγκαινιάζεται ουσιαστικά με την επίθεση του Φ. Κάστρο και των συντρόφων του στη Μοκκάδα το 1953. Το Δεκέμβρη του 1956 ο Φιντέλ Κάστρο, ο Τσε και άλλοι 80 αποβιβάζονται στην ανατολική Κούβα. Μέσα σε 2 χρόνια οι αντάρτες, που υποστηρίζονται από την αγωνιστική συμμετοχή του λαού στην ύπαιθρο και στις πόλεις, εξουδετερώνουν τον δικτατορικό στρατό. Τον Ιανουάριο του 1959 ο Επαναστατικός στρατός καταλαμβάνει την Αβάνα και αρχίζει για την Κούβα ο μακρύς και δύσκολος δρόμος για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας και τη δημιουργία μιας δίκαιης σοσιαλιστικής κοινωνίας». Ο κ. Δημήτρης Μητσιμπούνας ανάπτυξε τη θέση της Κούβας στον σημερινό, σύγχρονο κόσμο, η οποία εστιάζεται σε 5 άξονες: α) Στο διεθνιστικό επίπεδο, το υπέρτατο αυτό καθήκον όλων, με αποστολή βοήθειας, ιατρικού προσωπικού, τεχνικών, φαρμακευτικού υλικού και τροφίμων, όπου κριθεί αναγκαίο να την προσφέρουν, όπως στην Ονδούρα, τη Βενεζουέλα και πρόσφατα στις Η.Π.Α. μετά τον τυφώνα Κατρίνα, η οποία όμως δεν έγινε δεκτή. β) Στο επαναστατικό επίπεδο, με συνεχή επαγρύπνηση, επαναστατική ετοιμότητα και με αποφασιστικότητα στις οποιεσδήποτε προκλήσεις. γ) Στο πολιτικό επίπεδο, με πρωτεργάτη τον λαό, ο οποίος συμμετέχει σε όλες τις λήψεις αποφάσεων, και πρωτοπορία την εργατική τάξη. Στη συνεργασία με όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. δ) Στο κοινωνικό επίπεδο, με μεγάλα άλματα στα θέματα υγείας, βιοτεχνολογίας, παιδείας, κοινωνικής μέριμνας και σε άλλους τομείς της δημόσιας ζωής. ε) Στο πολιτιστικό επίπεδο, με κύρια έμφαση στις τέχνες, στη μουσική, στην οργάνωση σεμιναρίων, εκδηλώσεων, συγκεντρώσεων, με κύριο σκοπό την ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που καθορίζουν την ιστορία και την πορεία της ζωής». Στο τέλος της ημερίδας δειξάχθηκε διάλογος με τους παρευρισκόμενους και τέθηκε ένας έντονος προβληματισμός για τη σημερινή κατάσταση και το μέλλον της Κούβας. Στην εκδήλωση, μεταξύ άλλων, παραβρέθηκε και ο εκδότης του περιοδικού «Χοροστάσι» και πρόεδρος του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π., κ. Κώστας Σαχινίδης, η Α’ Γραμματέας της

Πρεσβείας της Κούβας κ. Λυδία Γκονζάλες, ο πρόξενος, Χοσέ Ραμίρεζ Ροντρίγκεζ, η Μορφωτική Ακόλουθος κ.ά.


Τα Δένδρα και τα φυτά στην ελληνική μουσική παράδοση

Με το πιο πάνω θέμα πραγματοποιήθηκε

μια εκπληκτική μουσικοχορευτική

εκδή-λωση, από το ολοήμερο του 9ου Δημοτικού Σχολεί-ου Γαλατσίου, στις 03.04. 2006. Στην

εκδήλωση συμμετείχε τιμητικά και η παιδική χορευτική ομάδα του

Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού με τη δασκάλα τους, κα Χριστίνα Κεκάκη, καθώς και την παιδική Ομάδα του 4ου Δημοτικού Σχολείου Ζωγράφου, οι οποίες παρουσίασαν ένα σύντομο πρόγραμμα ελληνικών χορών, που έχουν ως θέμα τα φυτά και τα λουλούδια. Η εκδήλωση αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον υποδειγματική για σχολεία, λόγω της ποιότητας του περιεχομένου της, αλλά και λόγω της συμμετοχής διακεκριμένων επιστημόνων και κορυφαίων μουσικών και τραγουδιστών. Ειδικότερα, οι μαθητές του Σχολείου με επικεφαλής την δασκάλα τους κ. Ευδοκία Βλάχου και με την βοήθεια της διευθύντριας του Σχολείου, κ. Ιωάννας Θεοχάρη, και των άλλων δασκάλων, απήγγειλαν, τραγούδησαν και χόρεψαν δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στα δένδρα και τα φυτά. Βασικοί ομιλητές της εκδήλωσης ήταν: Ο καθηγητής μουσικής, Κώστας Μάρκου, φιλόλογος, με θέμα: «Η φυσιολατρία στο δημοτικό τραγούδι» και ο Κώστας Σαχινίδης, Δρ. Κοινωνιολογίας, με θέμα: « Η σχέση του χορού και του παραδοσιακού τραγουδιού». Ακολούθησαν δημοτικά τραγούδια με παραδοσιακή ορχήστρα στην οποία συμμετείχαν καταξιωμένοι μουσικοί όπως είναι οι: Νίκος Φιλιππίδης (κλαρίνο), Κώστας Φιλιππίδης (λαγούτο), Νίκος Κοντός (ντέφι), Ορέστης Ζαφειρόπουλος (κιθάρα, λύρα), και ο Άκης Τσιτσικλής (μπουζούκι). Στη συνέχεια του προγράμματος, ακούστηκαν γνωστά δημοτικά τραγούδια από τους κορυφαίους τραγουδιστές της ελληνικής παράδοσης: Στέλιο Μπέλλο, στα Ηπειρώτικα, Βασίλη Κολοβό, στα Θεσσαλικά και τα Ρουμελιώτικα τραγούδια, και τη Γιώτα Βέη, στα Μικρασιατικά τραγούδια. Σημειώνεται, ότι η εκδήλωση αυτή ήταν

ενταγμένη στο σχολικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, που γίνεται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και έχει ως θέμα «Φυτά και Δέντρα - Η ανάσα του πλανήτη μας». Αξίζει να τονισθεί, ότι όλοι οι ομιλητές, οι τραγουδιστές, οι μουσικοί και οι χορευτές συμμετείχαν τιμητικά στη εκδήλωση χωρίς καμιά αμοιβή. Την ίδια αφιλοκερδή συμμετοχή είχε και ο υπεύθυνος των μικροφωνικών εγκαταστάσεων κ. Λάμπρος Γκόλιας.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΝΕΟ Δ.Σ. ΣΤΟ Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π.

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν οι αρχαιρεσίες του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π., το Σάββατο 24 Ιουνίου 2006, στην αίθουσα του Κέντρου, με πλήρη απαρτία των μελών του. Στη Γενική Συνέλευση, που προηγήθηκε, συζητήθηκαν τα προγραμματισμένα θέματα της Ημερησίας Διάταξης και έγινε λογοδοσία του απερχόμενου Δ.Σ., καθώς και ο έλεγχος της Ελεγκτικής Επιτροπής. Στη συνέχεια έγινε η εκλογή της Εφορευτικής Επιτροπής για τη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών από τις οποίες εκλέχτηκαν τα παρακάτω τακτικά μέλη για το Δ.Σ. : 1.Σαχινίδης Κωνσταντίνος, Πρόεδρος 2.Πανικίδης Χάρης, Γενικός Γραμματέας 3. Καρακασίδου Σοφία, Αντιπρόεδρος 4. Κεκάκη Χριστίνα, Ταμίας 5. Κακοπέτρου Άννα, Ειδική Σύμβουλος καθώς και τα αναπληρωματικά μέλη: 1.Ακτύπης - Τρικούπης Χαράλαμπος 2.Κοζανίδου Αικατερίνη και τα μέλη της Ελεγκτικής Επιτροπής: 1.Κολοβός Βασίλειος 2. Κοριτσίδου Βασιλική 3. Δημαράκης Μιχαήλ Επίσης, από την Γενική Συνέλευση

Η δ

ράση

του

Κ.Ε

.ΧΟ

.Λ.Π

.

Οι μαθητές του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. χορεύουν

παραδοσιακούς χορούς

καθορίστηκαν οι νέοι στόχοι του Κ.Ε.ΧΟ.Λ.Π. για την επέκταση των δραστηριοτήτων του με τη συμβολή όλων των μελών και των φίλων του.


Ήχοι της Μαύρης Θάλασσας και του Αιγαίου Μουσική συναυλία στην Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας

Μια ξεχωριστή συναυλία διοργάνωσε ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων, στις 11.6.2006, στη Ρωμαϊκή Αγορά, με την ομάδα «ΕΥΔΟΥΣΙΝ», που έπαιξε τραγούδια της Μαύρης Θάλασσας και του Αιγαίου διασκευασμένα ή γραμμένα από τον Παντελή Παυλίδη. Σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας κυριαρχούσαν τα όργανα: λύρα του Πόντου και της Καρπάθου, που έπαιζε ο ίδιος ο συνθέτης, ενώ, στα υπόλοιπα όργανα έπαιξαν οι μουσικοί: Εφρέν Λοπέζ - ταρ, Βιόλα ντε ρόδα - κοντραμπάσο, Παναγιώτης Καπερνέκας - αυλό, Ειρήνη Μπακαλοπούλου - άρπα, Θύμιος Ατζακάς - λαούτο, Σοφία Ευκλείδου - βιόλα ντα γκάμπα, Λουκάς Μεταξάς - κρουστά. Επίσης εξαιρετικές ήταν οι φωνές της Μαρίας Θωίδου, της Ξανθούλας Ντακοβάνου και της Ματίνας Μάστορα, που αποτέλεσαν τον χορό. Το όλως ιδιαίτερο στοιχείο της εκδήλωσης όμως, ήταν οι πυριχιστές: Θεόδωρος Ματσουκατσίδης, Γιάννης Πανίδης, Ζαχαρίας Παπαδόπουλος, Δήμος Σαράτσης και Γιάννης Τικτόπουλος, οι οποίοι χόρεψαν τον ποντιακό Πυρίχιο, τον γνωστό χορό Σέρα, και σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας παρίσταναν τους αρχαίους Κούρους στημένοι πλάι στις Ρωμαϊκές κολώνες, ντυμένοι με ειδικά μαύρα ρούχα σχεδιασμένα από τον γνωστό σχεδιαστή μόδας Παρθένη, ο οποίος είχε και την καλλιτεχνική διεύθυνση του προγράμματος. Όπως τόνισε και ο σύνθετης κ. Παντελής Παυλίδης, «ο στόχος της ομάδας ΕΥΔΟΥΣΙΝ είναι να παραδώσει στο ευρύ κοινό τις κορυφαίες στιγμές του Ελληνικού λόγου, με επιμελώς επιλεγμένα αποσπάσματα από διάφορα αρχεία, που μέσα στη ζώσα σιωπή τους, έφθασαν μέχρι τις μέρες μας και είναι για μας η μεγαλύτερη συγκίνηση της ψυχής. Η αρχαία ελληνική ποίηση αναφέρεται όχι μόνο στο τότε, αλλά και στο σήμερα. Με την ποικιλία των στίχων της εκφράζει τις πιο λεπτές αποχρώσεις της σκέψης και τις πιο απόκρυφες δονήσεις της καρδιάς». Το όλο πρόγραμμα της συναυλίας ήταν μια μουσική διαδρομή από τη Μαύρη Θάλασσα, τη Μ.Ασία, την Κύπρο, την Κάρπαθο και την Κρήτη, μέσα στους μύθους και τις παραδόσεις που πέρασαν στους αιώνες, χωρίς να χάσουν τη δύναμη και τον εσωτερικό τους χαρακτήρα. Ένα ταξίδι, που φωτίζει τους δεσμούς από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι την Κρήτη και ξετυλίγει το νήμα στον ήχο της λύρας και των Ακριτικών τραγουδιών. Η μουσική, άλλοτε, ήταν πεντατονική και, άλλοτε, περιείχε οργανικούς ρυθμούς και τραγούδια με στίχους βασισμένους στους Ορφικούς ύμνους του Απόλλωνα, στην παλατινή ανθολογία του Πινδάρου, της Σαπφούς, του Αλκμάνος και του Αριστοτέλη, καθώς και στην επική ποίηση του Αρχία Αντιόχειας και της Μήδειας του Ευριπίδη.

Η ομάδα «ΕΥΔΟΥΣΙΝ» δημιουργήθηκε το 2000 από τον Παντελή Παυλίδη (λυράρη - συνθέτη), με σκοπό τη μελέτη της σχέσης μεταξύ της αρχαίας λυρικής ποίησης και της δημοτικής παράδοσης, με μια προσωπική ερμηνεία, μέσα από τους μύθους και τις τελετές που λειτουργούν μέχρι τις μέρες μας.

Ο Παντελής Παυλίδης: Από το 1975 μέχρι και το 1990 διδάχτηκε την ποντιακή λύρα από σημαντικούς δα-σκάλους, όπως είναι ο Τάκης Σαχινίδης, ο Ηλίας Παπαδόπουλος κ.ά. Από το 1990 και έπειτα, ανέπτυξε μια έντονη μουσική

δραστηριότητα με κύριο θέμα τη διάδοση της ποντιακής μουσικής. Το 1991 συνδημιούργησε το πρώτο του μουσικό σχήμα στη Θεσσαλονίκη με το όνομα «Πάνας», με το οποίο έπαιζε ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια σε διάφορους χώρους. Το 1992 εκπροσώπησε την ποντιακή μουσική στο 2ο Φεστιβάλ Λύρας στην Κάσο. Ταυτόχρονα, μέσα από την τριβή του με άλλες μουσικές παραδόσεις, πέραν της ποντιακής, διαμόρφωσε μια προσωπική μουσική συνείδηση και άρχισε να συνθέτει, εμπνευσμένος από την ευρύτερη μουσική παράδοση. Από το 1999 συμμετείχε στο “ARMOS ENSEM-BLE”, το οποίο ερμήνευε συνθέσεις του και παραδοσιακά τραγούδια της Μεσογείου, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στη συνέχεια, άρχισε μουσικές περιοδείες στη Γερμανία, σε συνεργασία με τη Sigrid Haselman, αρπίστρια από τη Χαϊδελβέργη, με θέμα τον αυτοσχεδιασμό στη συνάντηση λύρας και άρπας. Το 2000, σε συνεργασία με το συγκρότημα “AR-MOS ENSEMBLE”, κυκλοφόρησε το πρώτο του cd με τίτλο: «Ήχοι αιώνων», το οποίο περιέχει συνθέσεις του με μελοποιημένα αποσπάσματα αρχαίων ποιητών, καθώς και τρία ερωτικά τραγούδια του Πόντου. Το cd αυτό παρουσιάστηκε, για πρώτη φορά, το 2001 στην ΥΔΡΟΓΕΙΟ της Θεσσαλονίκης, πλαισιωμένο από το χορευτικό της Νέας Ευκαρπίας, με τραγούδια και χορούς από την Ιωνία, την Κιουτάχεια και την Καππαδοκία της Μ. Ασίας και το χορευτικό της Καλαμαριάς με τραγούδια και χορούς από τον Πόντο, και το 2002 παρουσιάστηκε στη σκηνή της Μονής των Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη με την ομάδα «ΕΥΔΟΥΣΙΝ». Το 2004 παρουσιάζει το έργο «ΔΕΞΑΙ ΜΕ» στον ΜΥΛΟ της Θεσσαλονίκης, στο Φεστιβάλ Καλαμαριάς και στο Χοροθέατρο ΡΟΕΣ στην Αθήνα, ενώ, τον

Παντελής Παυλίδης

Αύγουστο του 2005, το παρουσίασε στο ΩΔΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ στη Θεσσαλονίκη.


Δ ή μ ο ς Κ η φ ι σ ι ά ς - Π ο λ ι τ ι σ τ ι κ ό Κ έ ν τ ρ ο

Μεγάλη δραστηριότητα έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ του ΔΗΜΟΥ ΚΗΦΙΣΙΑΣ, το οποίο ιδρύθηκε το 1984. Κατά τη διάρκεια αυτής της δωδεκαετίας διοργάνωσε πάρα πολλές εκδηλώσεις συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον και τα θετικά σχόλια χιλιάδων θεατών, ενώ, εμπλούτισε και δημιούργησε πολλά νέα τμήματα στους τομείς της καλλιτεχνικής δημιουργίας και παιδείας. Στον τομέα της καλλιτεχνικής παιδείας λειτουργούν, με μεγάλη επιτυχία, τα τμήματα Ζωγραφικής και Ελληνικών Παραδοσιακών Χορών για παιδιά και ενήλικες, τα οποία είναι από τα πρώτα τμήματα που δημιουργήθηκαν, ενώ, τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν και τα τμήματα Μπατίκ, Αγιογραφίας, Κοσμήματος, Ψηφιδωτού, Βιτρώ και Φωτογραφίας. Τα τμήματα αυτά έχουν συγκεντρώσει δεκάδες μαθητών και, με την καθοδήγηση καταξιωμένων καθηγητών, παρουσιάζουν κάθε χρόνο πρόοδο και εξέλιξη, με αποτέλεσμα τα έργα τους να έχουν υψηλή καλλιτεχνική αισθητική και να μπορούν να συναγωνιστούν άνετα ακόμα και επαγγελματίες του είδους. Ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία έχει ο τομέας της καλλιτεχνικής παιδείας, όπου συνεχίζει να λειτουργεί, κατ’ αρχάς, η Μικτή Δημοτική Χορωδία, η οποία έχει συμμετάσχει, όλα αυτά τα χρόνια, σε δεκάδες Φεστιβάλ και διοργανώσεις, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συγκεντρώνοντας διακρίσεις και βραβεία. Στον τομέα των χορωδιών προστέθηκαν άλλες δυο χορωδίες, η Χορωδία Νέων και η Παιδική Χορωδία, οι οποίες καλύπτουν πλέον όλες τις ηλικίες των παιδιών που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν. Οι χορωδίες αυτές, αν κι έχει περάσει λίγος χρόνος από τότε που ιδρύθηκαν, έχουν ήδη κάνει επιτυχημένες παρουσίες και συγκέντρωσαν τα θετικότερα σχόλια. Νεοϊδρυθείσα, είναι και η Παιδική Μαντολινάτα, η οποία ήδη συγκεντρώνει το ενδιαφέρον και την αθρόα συμμετοχή πολλών μαθητών. Ακόμη, συνεχίζει την πετυχημένη πορεία της και η Ερασιτεχνική Θεατρική Ομάδα, η οποία, εκτός των μαθημάτων που

πραγματοποιεί, σε εβδομαδιαία βάση, ανεβάζει κάθε χρόνο κι από μια θεατρική παράσταση, την οποία παρουσιάζει στον Δήμο, αλλά και σε άλλα Φεστιβάλ, αποσπώντας - πάντα - βραβεία και διακρίσεις. Τέλος, το Συγκρότημα Παραδοσιακών Χορών συνεχίζει κι αυτό την επιτυχημένη παρουσία του, συμμετέχοντας σε πολλές εκδηλώσεις στην Ελλάδα, αλλά, και το εξωτερικό. Όμως, τα τελευταία χρόνια, λειτουργεί, με μεγάλη επιτυχία, και το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο, με τμήματα Αρχαιολογίας, Ιστορίας της Τέχνης, Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας και Κοινωνικών Επιστημών με γνωστικό αντικείμενο: α) Ανθρώπινα Δικαιώματα β) Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρώπη & Ισλάμ, Δημόσια Διοίκηση &

Αυτοδιοίκηση, Δημοσιογραφία.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Σε όλη την διάρκεια του χρόνου οργανώνονται ποικίλες πολιτιστικές δράσεις και εκδηλώσεις, όπως θεατρικές παραστάσεις, μουσικο - χορευτικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, διαλέξεις, παρουσιάσεις βιβλίων, συνέδρια, ημερίδες κ.ά. Ακόμη, πραγματοποιούνται εκθέσεις, με έργα των μαθητών που συμμετέχουν στα διάφορα καλλιτεχνικά τμήματα.

ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι

Δήμο

ι κα

ι οι

πολ

ιτισ

τικέ

ς το

υς δ

ραστ

ηριό

τητε

ς

Το τμήμα της Ζωγραφικής

Επίσης, πραγματοποιούνται διάφορες θεσμοθετημένες δραστηριότητες, όπως είναι: Η Διεθνής Συνάντηση Χορωδιών, που διοργανώνεται, κατά τον μήνα Ιούνιο, στην Κηφισιά και συγκεντρώνει χορωδίες από διά-

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 23 φορα μέρη της Ελλάδος, αλλά, και του εξωτερικού. Τα τελευταία χρόνια, έλαβαν μέρος χορωδίες από την Ιταλία, την Κύπρο, τις Η.Π.Α., τη Ρωσία, τη Βουλγαρία κ.ά. Το Σεργιάνι στην Παράδοση, που διοργανώνεται τον μήνα Ιούνιο, με την συμμετοχή όλων των τμημάτων παραδοσιακών χορών του Πολιτιστικού Κέντρου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες των τμημάτων, φορώντας παραδοσιακές στολές, παρουσιάζουν πάντα ένα επιτυχημένο πρόγραμμα αποτελούμενο από χορούς, τους οποίους έχουν διδαχθεί.

Το Διεθνές Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών, που διοργανώνεται κάθε Ιούνιο και συμμετέχουν παραδοσιακά συγκροτήματα από διάφορες περιοχές της χώρας και του εξωτερικού, μαζί με τα Επίλεκτα Χορευτικά συγκροτήματα του Πολιτιστικού Κέντρου. Ακόμη, στις θεσμοθετημένες εκδηλώσεις ανήκουν και η Χριστουγεννιάτικη, καθώς και η Πασχαλινή Συναυλία, που διοργανώνει το Πολιτιστικό Κέντρο κατά τις εορτές των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Στις συναυλίες αυτές παίρνουν μέρος όλες οι χορωδίες του Πολιτιστικού, με ένα πρόγραμμα θρησκευτικού περιεχομένου και πραγματοποιούνται σε διάφορους Ι. Ναούς της Κηφισιάς. Τα Μενάνδρεια, που διοργανώνονται κάθε Σεπτέμβριο, και περιλαμβάνουν ποικίλες ποιοτικές θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο Αίθριο, δίπλα στο Δημαρχείο, και σε διάφορες συνοικίες της Κηφισιάς. Οι εκδηλώσεις αυτές διαρκούν περίπου ενάμιση μήνα και μετέχουν συγκροτήματα και σχήματα από διάφορες περιοχές της χώρας και το εξωτερικό. Στο Φεστιβάλ αυτό, κάθε χρόνο υπάρχει σταθερή συνεργασία και με το Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού, καθώς και με τον πρόεδρο του δρα Κώστα Σαχινίδη, σχετικά με τη συμμετοχή ορισμένων κορυφαίων ξένων συγκροτημάτων.

Για τους μικρούς φίλους, διοργανώνονται τα Κηφισοπαιχνιδίσματα, μια μεγάλη γιορτή για παιδιά, που γίνεται στο Άλσος Κηφισιάς, λίγο πριν τη λήξη της σχολικής περιόδου, με ψυχαγωγικά προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης, που πραγματοποιούνται. Τα φετινά Κηφισοπαιχνιδίσματα διοργανώθηκαν την Κυριακή 21 Μαΐου 2006 και σημείωσαν ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία με αθρόα συμμετοχή παιδιών, όχι μόνον της Κηφισιάς, αλλά, και άλλων περιοχών. Οι μικροί επισκέπτες διασκέδασαν, ψυχαγωγήθηκαν και φεύγοντας έπαιρναν μαζί τους κατασκευές δικής τους δημιουργίας, αλλά και μικρά δωράκια, που

τους προσέφεραν διάφοροι χορηγοί της εκδήλωσης. Ακόμη, τον μήνα Δεκέμβριο, επ’ ευκαιρία της παγκόσμιας ημέρας του παιδιού, διοργανώνεται η Παραμυθούπολη, στο Άλσος Κηφισιάς, μια μεγάλη γιορτή για τα παιδιά, που διαρκεί περίπου μια εβδομάδα, με προγράμματα ψυχαγωγικής δημιουργικής απασχόλησης. Καλούνται και συμμετέχουν όλα τα σχολεία της περιοχής. Τέλος, στη Βίλα Δροσίνη, κληροδότημα του Δροσίνη στον Δήμο Κηφισιάς, στεγάζεται η Βιβλιοθήκη του Δήμου και το Μουσείο Δροσίνη, όπου λειτουργεί μόνιμη έκθεση που περιλαμβάνει πλήθος προσωπικών αντικειμένων του Δροσίνη. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη του Πολιτιστικού

Κέντρου, είναι δανειστική, διαθέτει περίπου 15.500 τίτλους βιβλίων και εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες εκδόσεις. Τελειώνοντας, θα πρέπει να αναφέρουμε τη σημαντική δουλειά που προσέφερε στο Πολιτιστικό Κέντρο, την τελευταία τετραετία, η Δημοτική Σύμβουλος κα Μαίρη Κερασιώτη, η οποία,

από τη θέση της Προέδρου και σε συνεργασία με τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του

Η πρόεδρος

κα Μαίρη Κερασιώτη

Το χορευτικό τμήμα

Η χορωδία των νέων

Πολιτιστικού, έχουν εμπλουτίσει τις εκδηλώσεις και έχουν προσθέσει νέες δραστηριότητες.


«Τζαρτζάνεια 2006» 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Αχιλλέας Τζάρτζανος»

για την ελληνική γλώσσα

να ακόμη αξιόλογο επιστημονικό συνέδριο για την ελληνική γλώσσα πραγματοποιήθηκε στον

Τύρναβο, στις 12-13 Μαΐου 2006, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Τζαρτζάνεια 2006». Το κεντρικό θέμα του συνεδρίου ήταν: «Επανεξετάζοντας το έργο του Αχιλλέα Τζάρτζανου 30 χρόνια μετά την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας». Διοργανωτές του Συνεδρίου ήταν οι φορείς: Νομαρχία Λάρισας, Δήμος Τυρνάβου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Σύνδεσμος Φιλολόγων Νομού Λάρισας. Όλες οι εισηγήσεις ήταν πολύ ενδιαφέρουσες και έγιναν από τους παρακάτω ομιλητές: • Χρ. Τσολάκη, καθηγητή, με θέμα: «Α. Τζάρτζανος: ο Λησμονημένος και Προφητικός» • Αθ. Νάκα, καθηγητή, με θέμα: «Τα 30 χρόνια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και η διαρκής επικαιρότητα του Α. Τζάρτζανου» • Β. Αναγνωστόπουλο, καθηγητή, με θέμα: «Ανίχνευση της λαϊκής παράδοσης μέσα από συντακτικά παραδείγματα στο δίτομο έργο «Νεοελληνική σύνταξις» της κοινής δημοτικής του Α. Τζάρτζανου» • Χρ. Βεΐκου, Σύμβουλο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, με θέμα: «Πρώϊμοι πολιτισμικοί προβληματισμοί στο γλωσσικό έργο του Α. Τζάρτζανου» • Σωτ. Γκλαβά, φιλόλογο, Πρόεδρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, με θέμα: «Η γλωσσική σωφροσύνη του Α. Τζάρτζανου» • Δημ. Τομπαΐδη, καθηγητή, με θέμα: «Ο Α. Τζάρτζανος όπως τον είδε ο Μ. Τριανταφυλλίδης και όπως τον βλέπουμε εμείς σήμερα» • Δημ. Μηνίκο, Επίκουρο καθηγητή, με θέμα: «Η χρήση της νεοελληνικής γλώσσας στα σχολεία της ελληνικής ομογένειας της Γερμανίας. Η γλώσσα ως φορέας πολιτισμού» • Ναπ. Μήτση, καθηγητή, με θέμα: «Οι απόψεις Τζάρτζανου για τη γραπτή σχολική γλώσσα, μέσα από έναν δημόσιο διάλογό του με

την ΟΛΜΕ, κατά την περίοδο 1933-1934» • Αντ. Καρκαγιάννη, δημοσιογράφο, με θέμα: «Η δημοτική γλώσσα στη δημοσιογραφία» • Κων/νο Αγγελάκο, λέκτορα, με θέμα: «30 χρόνια διδασκαλίας της δημοτικής» Επίσης, πολύ σημαντικές ήταν και οι παράλληλες εκδηλώσεις που έγιναν στο περιθώριο των συνεδριάσεων και ήταν οι εξής:

• Μουσικό πρόγραμμα με την παιδική χορωδία της Μουσικής Σχολής του Δήμου Τυρνάβου. • Τραγούδια και χοροί από τα τμήματα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τυρνάβου και του Μορφωτικού Συλλόγου Τυρνάβου. • Μουσική εκδήλωση με τις χορωδίες του Μουσικού Συλλόγου Τυρνάβου και του Πολιτιστικού Συλλόγου Τυρνάβου. Ακόμη πραγματοποιήθηκε έκθεση φωτογραφίας, με μνήμες από τον Τύρναβο μιας άλλης εποχής και έκθεση με παραδοσιακά προϊόντα Τυρνάβου. Το συνέδριο έκλεισε με την επίσημη μετονομασία του 1ου Γυμνασίου σε 1ο Γυμνάσιο Τυρνάβου «Αχιλλέα Τζάρτζανου».

Έ

Αχιλλέας Τζάρτζανος


Λαζαρίνες Λευκοπηγής Κοζάνης Διημερίδα Πολιτισμού και 1ο σεμινάριο παραδοσιακού χορού

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκαν στις 14, 15 και 16 Απριλίου 2006 οι εθιμικές εκδηλώσεις της Λευκοπηγής Κοζάνης και η Διημερίδα Πολιτισμού που αφορούσαν το παραδοσιακό δρώμενο με τις Λαζαρίνες, το οποίο τελείται κάθε χρόνο κατά τις ημέρες αυτές και δίκαια, χρόνο με χρόνο, καταξιώνονται πανελλαδικά. Η Λευκοπηγή Κοζάνης, καθώς και η ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης αποτελούν τον φυσικό εθιμικό χώρο των Λαζαρίνων, επειδή εκεί παρουσιάζεται μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και ανθεκτικές μορφές του εθίμου, που κατά τα άλλα διάφορες παραλλαγές τελούνται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην περιοχή Ελασσόνας, στη Βισσαλτία Σερρών κ.ά. Διοργανωτές των εκδηλώσεων ήταν ο Ε.Μ.Α. Σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος Λευκοπηγής», η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης, ο Δήμος Κοζάνης και το Τ.Σ. Λευκοπηγής. Όλες τις εκδηλώσεις τις παρακολούθησαν, και συμμετείχαν, όλοι οι κάτοικοι της Λευκοπηγής, καθώς και πολλοί επισκέπτες που παραβρέθηκαν εκεί. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, την πρώτη ημέρα των εκδηλώσεων συμμετείχαν οι παρακάτω ομιλητές με το αντίστοιχο θέμα: Αναστασία Σιώμου, Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Κοζάνης, «Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στα έθιμα και τα λαϊκά δρώμενα ως παράγοντας κοινωνικής ανάπτυξης». Κων/νος Αδάμ, εκπαιδευτικός, «Ο ρόλος των Πολιτιστικών Φορέων και Ομοσπονδιών στη διατήρηση της μουσικοχορευτικής παράδοσης στη σύγχρονη κοινωνία». Νίκος Πασχαλούδης, συγγραφέας, εκπαιδευτικός Δ.Ε., «Οι Λαζαρίνες της Βισσαλτίας Σερρών». Μαρία Λαδά, μουσικός, «Εθιμικά ψωμιά- Λαζαράκια». Αντώνης Γάτας, εκπαιδευτικός, καθηγητής Φυσικής Αγωγής, «Οι Λαζαρίνες της Λευκοπηγής». Το, Σάββατο του Λαζάρου, κατά τις πρωινές και τις πρώτες απογευματινές ώρες, οι γυναίκες της Λευκοπηγής τέλεσαν το έθιμό τους κατά το καθιερωμένο τυπικό με αγερμούς, τραγούδια και Λαζαριάτικους χορούς στους δρόμους και τις εκκλησίες του χωριού, ως έκφραση του σεβασμού τους στην τοπική πολιτιστική κληρονομιά. Ακολούθησε ο «τρανός χορός», στην πλατεία, δίπλα στον υπεραιωνόβιο πλάτανο της Λευκοπηγής, που είναι ένα έξοχο μνημείο της φύσης και καύχημα του

παραδοσιακού αυτού προαστίου της Κοζάνης. Κατά την διάρκεια του χορού, προσφέρθηκαν λαζαρόπιττες και άλλες πίττες εξαίρετης γεύσης από τον χορηγό των εκδηλώσεων κ. Αθανάσιο Μπλάντα. Το ίδιο απόγευμα συνεχίσθηκαν οι εργασίες της Διημερίδας με χαιρετισμούς από τους κ.κ.: Ιορδάνη Ανδρεάδη, Νομάρχη Κοζάνης, Πάρη Κουκουλόπουλο Δήμαρχο Κοζάνης, Γιάννη Τσολάκη, Πρόεδρο Τ.Σ. Λευκοπηγής, καθώς και τον Πρόεδρο του Συλλόγου κ. Κώστα Κερασιώτη. Στη συνέχεια, ακολούθησαν οι κύριοι ομιλητές της δεύτερης ημέρας που ήταν οι κ.κ.: Γεώργιος Αικατερινίδης, Δρ Λαογραφίας, τ. Διευθυντής Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών – « Η παράδοσή μας, χθες - σήμερα – αύριο». Γιώργης Μελίκης, δημοσιογράφος- ερευνητής -

«Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη διατήρηση των εθίμων». Κώστας Σαχινίδης, Δρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών - «Ο χορός ως τελετουργικό στοιχείο στο δρώμενο των Λαζαρίνων». Κάθε μία από τις εισηγήσεις του διημέρου είχε τη δική της αξία και την ειδικότερη προσφορά της, όπως θα φανεί και από τα οικεία πρακτικά τα οποία θα

αποτελούν αξιόλογη συμβολή στη βαθύτερη γνωριμία με το λαϊκό πολιτισμό της Κοζάνης, περιοχή από τις πιο παραδοσιακές της χώρας, Όπως τόνισε ο κ. Γ. Αικατερινίδης «η γνωριμία με τον λαϊκό πολιτισμό είναι σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, επιτακτική ανάγκη. Οι επιμέρους αυθεντικές εκφάνσεις του, τόσο του υλικού όσο και του κοινωνικού και πνευματικού βίου, αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά και ουσιώδη στοιχεία της πολιτιστικής μας ταυτότητας ως λαού». Και οι δύο ημέρες έκλεισαν με παραδοσιακό γλέντι, με τη μουσική συνοδεία της τοπικής παραδοσιακής ορχήστρας του κ. Χάρη Ποτίου και του γνωστού δεξιοτέχνη μουσικού της Ανατολικής Ρωμυλίας κ. Γιώργου Ξανθούλη. Αξίζουν ιδιαίτερα συγχαρητήρια στους κατοίκους της Λευκοπηγής και στον Ε.Μ.Α.Σ. «Μέγας Αλέξανδρος», ο οποίος φιλότιμα και γενναιόφρονα, με τη συμπαράσταση της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, έχει επωμισθεί την ευθύνη του θεματοφύλακα της τοπικής παραδοσιακής ζωής, όσο οι σύγχρονες συνθήκες επιτρέπουν, με ποικίλες δραστηριότητες και με συμμετοχή σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα, αφήνοντας

Ο πρόεδρος κ. Κ. Κερασιώτης και οι ομιλητές

κ.κ.: Γ. Μελίκης, Κ. Σαχινίδης, Γ. Αικατερινίδης

άριστες πάντα εντυπώσεις με τη ζωντάνια των μελών του και με την έκδηλη βίωση του λαϊκού πολιτισμού ως αναγκαιότητα ζωής.


«Μ α κ ρ υ γ ι ά ν ν η ς» Μια εντυπωσιακή παράσταση του ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟΥ

Στις πάντοτε επιτυχείς παραστάσεις του ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟΥ του Σπύρου Ευαγγελάτου, προστίθεται μία ακόμη με τον «Μακρυγιάννη» (πρώτη παράσταση: 28 Απριλίου 2006), μία σύνθεση με αποσπάσματα από τα «Απομνημονεύματα» του Μεγάλου Αγωνιστή (Λιδορίκι 1797 - Αθήνα 1864), με τις διαχρονικές αλήθειες και τις πάντοτε επίκαιρες σκέψεις του. Ήταν μια πραγματικά εντυπωσιακή παράσταση με εξαίρετη ηθοποιΐα από τον Χρήστο Καλαβρούζο, τον προικισμένο και καταξιωμένο πρωταγωνιστή του θεάτρου, με θητεία σε όλα τα είδη της τέχνης που διακονεί, με την παράλληλη παρουσία στον χώρο του κινηματογράφου, τιμημένος με κρατικό βραβείο ερμηνείας α΄ ανδρικού ρόλου. Υπό την εμπνευσμένη σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου (εικαστική επιμέλεια της Μαρίας Κονομή), ο κορυφαίος ηθοποιός, που είχε και τη φροντίδα της σύνθεσης των κειμένων από τα Απομνημονεύματα, κατόρθωσε, μόνος αυτός επί σκηνής, με τρόπο εκπληκτικό, μοναδικό σε παλμό, κίνηση και ρυθμό να δώσει, σε μονόλογο, με ιντερμέδια από τραγούδια του λαού μας, βασικά στοιχεία της ζωής και του αγώνα του Μακρυγιάννη, τόσο παραστατικά και με τόση ενέργεια, όσο καμιά βιογραφία ή δοκίμιο γι’ αυτόν. Βιβλική μορφή ο Καλαβρούζος, με βλέμμα αετίσιο, εκφράσεις του προσώπου και κινήσεις του σώματος συναρπαστικές, μας χάρισε σπάνιες στιγμές θεατρικού μεγαλείου, στιγμές που δικαιώνουν τη θεατρική τέχνη ως ύψιστη καλλιτεχνική δημιουργία. Ευχής έργον θα ήταν, την παράσταση αυτή να παρακολουθούσαν οι μαθητές των Γυμνασίων και των Λυκείων, διδασκόμενοι, με τρόπο μοναδικό, σημαντικές σελίδες της ιστορίας μας, που κανένα σχολικό εγχειρίδιο δεν μπορεί να παρουσιάσει τόσο συναρπαστικά. Ο «Μακρυγιάννης» είναι μια παράσταση αντάξια του ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟΥ και του ιδρυτή της, του Σπύρου Ευαγγελάτου, από τις κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες της εποχής μας, με διεθνή αναγνώριση της εκπληκτικής σε ποιότητα και ποσότητα θεατρικής δημιουργίας του, με την παράλληλη προσφορά του ως πανεπιστημιακού

καθηγητού. Όθεν δικαίως τιμήθηκε από την Ακαδημία των Αθηνών με την εκλογή του ως τακτικού Μέλους της το έτος που πέρασε. Το ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟ («Αμφιθέατρον: τόπος πανταχόθεν περισκοπούμενος», γράφει το Λεξικό Σούδα) ιδρύθηκε το 1975. Στην τριαντάχρονη και πλέον δημιουργική πορεία του, με 81 έργα στο δραματολόγιο του, με παραστάσεις στην Ελλάδα και σε πόλεις και των 5 ηπείρων και με επιτυχή συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ, έδωσε έμφαση ευθύς εξαρχής στο αρχαίο δράμα και στο παλαιό και

νεότερο ελληνικό θέατρο, παράλληλα με έργα ξένων κλασικών. Από πλευράς αισθητικής, επιδίωξε ένα δεσμό της παλαιάς λαϊκής, νεοελληνικής θεατρικής παράδοσης, με τις εντελώς σύγχρονες θεατρικές διερευνήσεις. Ας σημειωθεί ακόμα, ότι το ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟ καθιέρωσε, πρωτοποριακά στα θεατρικά χρονικά, ειδική βιβλιοθήκη με τα προγράμματά του, όπου περιλαμβάνονται ολόκληρο το κείμενο των παρουσιαζομένων έργων (σε πολυτονικό), με υπεύθυνη φιλολογική και θεατρολογική επιμέλεια μαζί με μελετήματα ειδικών, κάθε φορά, που φωτίζουν τον συγγραφέα, την εποχή και το συγκεκριμένο έργο. Η αίθουσα με τον σκηνικό χώρο έχει πάρει το όνομα της Λήδας Τασοπούλου, της αοιδίμου συντρόφου της ζωής του Σπύρου Ευαγγελάτου, η

οποία υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟΥ, Αναπληρωτής Καλλιτεχνικός Διευθυντής και πρωταγωνίστρια στις περισσότερες παραστάσεις του, καθώς και σκηνοθέτης σε πολλά έργα. Δίδασκε, επίσης, το μάθημα της υποκριτικής στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών και σε διάφορες Σχολές και Σεμινάρια. Η Λήδα Τασοπούλου «έφυγε» πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2005), στην ακμή της καλλιτεχνικής δημιουργικής της πορείας. Η προσφορά της, όμως, θα μένει ες αεί ολοζώντανη. Προσφορά που προβάλλει εύγλωττα και από μία σειρά με εκφραστικές φωτογραφίες από αντιπροσωπευτικές παρουσίες της στη σκηνή. Φωτογραφίες που κοσμούν το φουαγιέ του ΑΜΦΙ - ΘΕΑΤΡΟΥ, μαζί με το πορτραίτο της υπέροχης μορφής της.

Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης

Διδάκτωρ Λαογραφίας του Παν/μίου των Ιωαννίνων


Έκθεση Ζωγραφικής της Θωμαής Κόντου

ια πολύ σημαντική έκθεση ζωγραφικής, της Θωμαής Κόντου, πραγματοποιή-θηκε από τις 6 έως τις 20 Μαΐου 2006, σε έναν

από τους καλύτερους εκθεσιακούς χώρους της Αθήνας, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα», στο Θησείο, με ενδεικτικό τίτλο «Διαδρομή 1990 – 2006». Διοργανωτής της έκθεσης ήταν ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων, ενώ, την εικαστική επιμέλεια είχε η ιστορικός και κριτικός τέχνης κ. Αθηνά Σχινά. Η έκθεση ήταν αναδρομική και, σύμφωνα με δηλώσεις της ζωγράφου στην τοπική εφημερίδα «Έκδοση» της Ελασσόνας, όπου ζει και δημιουργεί, ήταν η σημαντικότερη από όσες πραγματοποίησε μέχρι σήμερα. Ακόμη, ήταν η πιο μεγάλη έκθεσή της, δεδομένου ότι είχαν εκτεθεί περί τα 125 έργα της από όλες τις εννοιολογικές και εικαστικές ενότητες, που την απασχόλησαν στην καλλιτεχνική της πορεία. Μάλιστα, για πρώτη φορά, ξεδιπλώθηκε ολόκληρο το εικαστικό μεγαλείο και ταλέντο της ζωγράφου, επειδή αναδείχθηκαν όλες οι καλλιτεχνικές δυνατότητες και ικανότητές της στη χρήση του εικαστικού υλικού και στην έκφραση των εικαστικών αναζητήσεων και ανησυχιών της. Πιο συγκεκριμένα, με τις εννέα θεματικές ενότητες, που συστεγάστηκαν στον ίδιο χώρο, παρουσιάστηκαν όλες οι τεχνοτροπίες, με τις οποίες ασχολήθηκε η ζωγράφος σε όλη της τη ζωή, ορισμένες από τις οποίες, μάλιστα, είναι μεταξύ τους και αντιθετικές. Η Θωμαή Κόντου έχει έναν ιδιότυπο τρόπο έκφρασης και γραφής στον χώρο της ζωγραφικής και ζωγραφίζει σύμφωνα με τα δικά της οράματα. Τα έργα της διακρίνονται για έναν «μεταφυσικό» ρεαλισμό, αλλά και για τις εξπρεσιονιστικές της τάσεις. Συνήθως, επεξεργάζεται διάφορα εικαστικά υλικά, όπως ακουαρέλα, μολύβια, λάδια, αυγοτέμπερα κ.ά με μια λεπταίσθητη γραφή. Όμως, σε αρκετά έργα της χρησιμοποιεί και τις παραδοσιακές τεχνικές, οι οποίες όχι μόνο δεν την εμποδίζουν να αναδείξει τις άπειρες εκφραστικές δυνατότητές της, αλλά, με τη χρήση και άλλων τεχνικών, όπως είναι η κηλιδογραφία κ.ά., την βοηθούν να φθάσει σε ολοκληρωμένες συνθέσεις. Η

αρμονική χρήση των χρωμάτων, σε κάθε έργο της, δημιουργεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα στην εικαστική επιφάνεια που εμπεριέχει την ιδιαίτερη διάθεση της δημιουργού και την διαχέει πέρα από το καθαυτό έργο. Η εσωτερικότητα αυτή όμως αναδεικνύει στην επιφάνεια και έναν πλούτο εντυπώσεων, ιδεών, φαντασιώσεων και αισθήσεων, που αποδίδονται και καταγράφονται, με αριστοτεχνικό τρόπο, χρωματικά και σμιλεμένα. Κυρίως, όμως, ζωγραφίζει νοηματικά και σημειολογικά και προσπαθεί να αναδείξει τα μη φαινόμενα, στα οποία δίνει εικαστική υπόσταση. Ακόμη, αποτυπώνει περίτεχνα διάφορα φανταστικά ή οργανικά στοιχεία της φύσης, που μεταλλάσσονται και φανερώνουν μια διαρκή κινητικότητα και δυναμική μετεξέλιξης των φυσικών φαινομένων. Όπως γράφει στο προλόγισμά της, η επιμελήτρια της έκθεσης κ. Α. Σχινά, «η ζωγράφος έχει ένα

παραστατικό ιδίωμα και αλληγορίες που παραπέμπουν σε

αρχέγονες καταστάσεις.Τα έργα της μετατρέπονται σε γέφυρα ανάμεσα στα φανερά και τα υποκρυπτόμενα, τις προθέσεις και τα απροσδόκητα, τα αποκαλυπτόμενα και τα λανθάνοντα...». Επίσης,

ο Κωνσταντίνος Πατρίκιος Καράμπελας Σγούρδας γράφει ότι: «Το συνολικό της έργο χαρακτηρίζεται από μια εσωτερική ισορροπία και αρμονία, άρτια ενορχηστρωμένη με εξαιρετική ικανότητα δεξιοτέχνη δημιουργού. Η ζωγράφος δεν προσπαθεί μέσα από τη δουλειά της απλά να περιγράψει τη φύση, αλλά καταφέρνει να την αναδημιουργεί πλάθοντάς την με τρόπο μοναδικό. Τα χρώματά της είναι πάντα αισθητικά ωραία, σωστά επιλεγμένα και συνδυασμένα». Η πορεία των κύκλων των έργων ακολουθεί, όσο το δυνατόν πιο πιστά, τους δρόμους της καθημερινής έμπνευσής της και η όλη φιλοσοφική της θεώρηση εκφράζεται μέσα από την θεματική της, που απεικονίζει την ψυχική και πνευματική της πορεία. Γι' αυτό, και το κάθε έργο της έχει διαφορετικό κάθε φορά αποτέλεσμα, αλλά, εντάσσεται σε εικαστικές ενότητες, από τις οποίες η κάθε μια έχει διάφορα θέματα, υλικά και τεχνοτροπίες. Κυρίως, η τέχνη της καθορίζεται από τα στοιχεία της φύσης και της γης, όπως είναι ο ήλιος, η θάλασσα και άλλα

Μ

στοιχεία, τα οποία μορφοποιεί περίτεχνα με τον χρωστήρα της. Ειδικότερα, η θάλασσα και η ιδέα της θάλασσας κυριαρχεί στην ζωγραφική της, αφού το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού της έργου έχει άμεση ή έμμεση

28 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 σχέση με τη θάλασσα και εκφράζει λεπτομερειακές εικόνες από τον υδάτινο κόσμο. Για τον λόγο αυτό, μάλιστα, ορισμένοι την αποκάλεσαν και «ζωγράφο του υδάτινου κόσμου» (εφημερίδα Περραιβιακά Νέα, Δεκέμβριος 1997), ενώ, το Πολεμικό Ναυτικό της έχει αφιερώσει ειδική έκδοση (περιοδικό «Ναυτική Πνευματική Καλλιέργεια», τ.53) και συμπεριέλαβε έργα της στη συλλογή του θωρηκτού «ΑΒΕΡΩΦ». Οι κύριες θεματικές ενότητες των έργων της τιτλοφορούνται ως: Κυανοπλασίες, Δια θαλάσσης, Θάλασσες, Κοχύλια και βότσαλα, Μεταμορφώσεις, Ήλιοι, Άγγελοι, Πουκάμισα, Ρόδια και Δένδρα. Οι «Κυανοπλασίες», όπως λέει η ίδια η ζωγράφος, «οδηγούν τη σκέψη του θεατή σε μια κατάδυση στον βυθό της θάλασσας και αποτυπώνουν τη μαγεία των ποικίλων εναλλαγών του νερού, όπου κινούνται αιωρούμενα, ρέοντα και περιδινούμενα στοιχεία.». Όλα αυτά συνδυάζονται με στοιχεία που προέρχονται από τα έγκατα της γης και μορφοποιούνται χρωστικά, αδιάκριτα, είτε ως ορυκτά είτε ως μια λάβα. Τα περισσότερα έργα της ενότητας αυτής είναι εξπρεσιονιστικά, ζωγραφισμένα με λάδι, σε χαρτί ή σε χαρτόνι ή σε μουσαμά. Τα «Δια θαλάσσης» έργα της Θωμαής Κόντου αποτελούν συνέχεια των «Κυανοπλασιών», αλλά, ενέχουν περισσότερο ρεαλισμό και είναι πιο παραστατικά. Η ενότητα αυτή είναι ζωγραφισμένη με ακουαρέλες και με λάδι, σε χαρτί ή σε χαρτόνι, και παρουσιάζει κοχύλια ή γλάρους με φόντο το θαλάσσιο τοπίο από το οποίο, όμως, ξεφεύγουν, έξω από τα όρια του όλου πλαισίου. Η ίδια ειδυλλιακή εικόνα παρουσιάζεται και στην ενότητα «Θάλασσες», αλλά, εδώ το εικαστικό τοπίο γίνεται πιο ξεκάθαρο και πιο συγκεκριμένο με φεγγαρόφωτες θαλάσσιες νύχτες. Και αυτά τα έργα της είναι ζωγραφισμένα με λάδι σε μουσαμά. Η ενότητα «Κοχύλια και Βότσαλα» αποτελεί ένα σύνολο έργων, που, συνεχώς ανανεώνεται με νέες δημιουργίες από το 1990 μέχρι σήμερα. Μάλλον, πρόκειται για το πιο αγαπημένο θέμα της ζωγράφου αφού την απασχόλησε για τόσο μακρύ χρονικό διάστημα. Η ίδια η δημιουργός λέει ότι με τα κοχύλια και τα βότσαλα περιγράφει «τους ήχους, τους δρόμους, τη θάλασσα και τα σύμβολα του ανθρώπου που την ταξιδεύουν». Τα «ζωντανά»

χρώματα, που χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά η ζωγράφος, αποδίδουν πλήρως τα πραγματικά εικαστικά αντικείμενα με ακουαρέλες και λάδι σε μουσαμά, για να αποτυπωθεί ο μαγικός κόσμος της θάλασσας. Οι «Μεταμορφώσεις» αποτελούν χρωματικές συνθέσεις που συνδέουν την άμορφη πυρακτωμένη λάβα, η οποία αναδύεται από τον πυρήνα της γης με

τον ζωντανό κόσμο των ανθρώπων και των πιο περήφανων πουλιών, των αετών, που πετούν και ξεφεύγουν από το πλαίσιο. Η τεχνοτροπία της ζωγράφου στα έργα αυτά περιλαμβάνει ποικίλα εικαστικά υλικά, όπως λάδι σε χαρτόνι με σκόνες αυγού ή άμμο, καθώς και λάδι σε χαρτί με φύλλο χρυσού ή

ασημιού. Η ενότητα «Ήλιοι» αποτυπώνει μια άλλη μορφή ζωής, που απορρέει από τον πυρήνα και τη λάβα του ήλιου. Τα έργα αυτά είναι συμβολικά για τη ζωή, που συνεχίζεται και αναδημιουργείται και αποδίδουν μια άλλη διάσταση του φωτός. Για την πιο έντονη χρωματική τους απόδοση η δημιουργός των έργων αυτών χρησιμοποίησε ακρυλικό χρώμα και φύλλο χρυσού σε χαρτόνι ή σε τέμπερα ή σε μουσαμά.

Επίσης, με τον μεταφυσικό κόσμο του ουρανού έχουν σχέση και οι «Άγγελοι», μια ακόμη θεματική ενότητα έργων της Θωμαής Κόντου, που είναι φτιαγμένοι με λάδι ή σκόνη αυγού ή και με μεικτή τεχνική. Ακόμη, με τη ζωντανή φύση έχει σχέση και η μικρή ενότητα «Δένδρα», που αποδίδει εξαίρετα πυκνά δάση με λάδι σε μουσαμά

και φύλλο χρυσού. Όμως, μια από τις παλαιότερες ενότητες της Θωμαής Κόντου είναι τα «Πουκάμισα», που αν και αποτελούν συγκεκριμένο εικαστικό αντικείμενο, ωστόσο εμπεριέχουν μιαν αφαίρεση (του χρήστη τους). Ως τεχνοτροπία η ζωγράφος χρησιμοποιεί σκόνη αυγού και κολάζ, καθώς και ακουαρέλα και λάδι σε χαρτί ή χαρτόνι. Τέλος, η πλέον πρόσφατη δημιουργία της ζωγράφου είναι η ενότητα «Ρόδια», η οποία αποτελεί και το πλέον χαρακτηριστικό δείγμα της καλλιτεχνικής αρτιότητας και δεξιοτεχνίας, αλλά και της πλήρους ωριμότητας της ως ζωγράφου. Η παράσταση του κάθε ροδιού είναι τόσο ζωντανή και με τόσο έντονα χρώματα, που δίνουν την αίσθηση του πραγματικού ροδιού, αφού διακρίνονται ακόμα και οι τομές τους.

Έργο από την ενότητα «Κοχύλια και Βότσαλα»

Έργο από την ενότητα «Δέντρα»

Εδώ η ζωγράφος χρησιμοποιεί ακουαρέλες και λάδι σε μουσαμά. Και αυτά τα έργα εμπεριέχουν ταυτόχρονα και τον παραδοσιακό συμβολισμό του ροδιού, που έχει σχέση με τον κύκλο ζωής και τη γονιμότη-

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2006 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 29 τα των ανθρώπων και της φύσης. Όμως, η πολυπραγμοσύνη της ζωγράφου απλώνεται και σε άλλες εικαστικές δραστηριότητες. Με διάφορους τρόπους, συμμετείχε ενεργά για ένα μακρύ χρονικό διάστημα, περισσότερο από 15 χρόνια, στη Διεθνή Ταχυδρομική Τέχνη - Mail Art, και υπήρξε πρωτεργάτης για την πραγματοποίηση της 1ης Διεθνούς Έκθεσης Ταχυδρομικής Τέχνης στην Ελασσόνα και την Αθήνα. Παράλληλα, συμμετέχει με έργα της στην Mail Art Bienalle στο Bodnburg της Γερμανίας και στο Παρίσι. Ακόμη, συμμετέχει, με έργα της στο project “Works on Paper” στην Flux Factory Gallery, στη Νέα Υόρκη, και στην έκθεση “Portraits”, στην Bahariye Senat Galerisi, στην Κωνσταντινούπολη, καθώς επίσης και στην έκθεση “Cow Parade”, στο Πάρκο Ελευθερίας, μπροστά από το Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας, με μια από τις ζωγραφισμένες γλυπτές αγελάδες που την ονομάζει «Σαρακατσάνα». Στις μελλοντικές της δράσεις περιλαμβάνονται μια έκθεση στον Πειραιά, καθώς και μια διεθνής έκθεση στην οποία συμμετέχουν 80 χώρες. Επίσης, η ζωγράφος διατηρεί μόνιμη έκθεση στο παραδοσιακό αρχοντικό σπίτι της στην Ελασσόνα, το οποίο μετέτρεψε, με έναν ευρηματικό τρόπο, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο εκθεσιακό χώρο και συνάμα εργαστήρι ζωγραφικής, που αποτελεί την προσωπική της «γκαλερί».

Κώστας Σαχινίδης

Βιογραφικό Σημείωμα

Η Θωμαή Κόντου μαθήτευσε τη ζωγραφική κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη και έκανε κλασικές σπουδές στο σχέδιο και στο χρώμα, στην Αθήνα στο εργαστήριο του Βρασίδα Βλαχόπουλου, καθώς και του Θόδωρου Δρόσου. Νωπογραφία

διδάχθηκε από τον Δημ. Κωστόπουλο. Τον κύκλο των ενδιαφερόντων της συμπληρώνουν ελεύθερες σπουδές διακοσμητικής και εφαρμοσμένων τεχνών στην Klimmens και τη Binneli. Έχει συνεχή παρουσία στον εικαστικό χώρο από το 1974 με 21 ατομικές εκθέσεις και συμμετοχή σε 186 ομαδικές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε σε 9 BIENNALE, το 1996 στο Βελιγράδι, το 1998 στο Μεξικό, το 1999 και το 20001 στην Πίζα της Ιταλίας, το 2002 και το 2004 στην Πολωνία, το 2005 στο Νίκσικ στη Σερβία και στην Άγκυρα της Τουρκίας και το 2006 στο Μπόντενμπουργκ στη Γερμανία. Έργα της υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στη Γερμανία, στις Η.Π.Α.,

στην Ιταλία, στην Ιαπωνία, στην Ισπανία, στη Βραζιλία και στην Κίνα. Επίσης, έργα της υπάρχουν και σε συλλογές των μουσείων: “TRANSPARENT MUSEUM OF ART”, στο Βελιγράδι, στο “DEN-MARK POST MUSEUM OF ART”, στην Κοπεγχάχη, στο FLOREAN MUSEUM, στη Ρουμανία, στη συλλογή Σγούρδα «Σύγχρονης Καλλιτεχνικής βεντάλιας», στην Αθήνα, στο ILGIM Veryeri Bilkent University, στην Άγκυρα της Τουρκίας, και στο MODESTO ART MUSEUM,στις Η.Π.Α., στο BEIJING NATURAL CULTURE CENTER, στο Πεκίνο της Κίνας, και στην COM-MISSION CULTURELLE, στο Λουξεμβούργο κ.ά. Στον τομέα για την τέχνη έχει συμπεριληφθεί στην «Εγκυκλοπαίδεια του Ναυτικού», στο λεύκωμα «Εικαστική Συνάντηση», καθώς και στο «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών» των εκδόσεων «Μέλισσα». Τον Ιούνιο του 1997 εκδίδεται, υπό την αιγίδα του οργανισμού «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης - Θεσσαλονίκη ‘97», το folio «Κοχύλια του Αιγαίου», που περιλαμβάνει 10 κάρτες από ζωγραφικά έργα της. Το 2002, η δουλειά της απέσπασε τιμητική διάκριση στο θεσμό “ITART 2002 – MINI GRAPHIC & PAINTING WORLD WIDE SHOW” στην Πίζα. Το 2004, υπήρξε finalist με άλλους 10 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο στις εκθέσεις: PEACE 2004 και FANTASTIC 2004 στη Ρώμη. Το 2005 πήρε την, αξιότιμα, τιμητική διάκριση στην έκθεση “BIRD 2005 INTERNATIONAL ART AWARD” στο Πεκίνο της Κίνας. Περιοδικά δίδαξε σχέδιο και ζωγραφική σε παιδιά και ενήλικες, καθώς και σε κύκλους μαθημάτων τέχνης της Ν.Ε.Λ.Ε. και σε δημοτικά εργαστήρια. Στο χώρο της διακόσμησης συνεργάστηκε με σχέδιά της με τις πορσελάνες «ΙΩΝΙΑ». Στο χώρο του θεάτρου σχεδίασε τα σκηνικά και τα κοστούμια στο έργο του Βαγ. Κολώνα «Η δική μας αυλή», που ανέβηκε σε συνεργασία με το Θεσσαλικό Θέατρο. Συνεργάστηκε, επίσης, με τη θεατρική ομάδα «ΚΙΒΩΤΟΣ » στο χορόδραμα «Για ένα πουκάμισο αδειανό…». Το 2005, σχεδίασε την αφίσα συμμετοχής της Ελλάδας με την «Χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διάφορα έργα της αποτέλεσαν εικαστική υποστήριξη σε ποιητικές συλλογές, βιβλία, περιοδικά, εξώφυλλα μουσικών παραγωγών, αφίσες και λογοτεχνικά έργα. Ανέλαβε την εικαστική επιμέλεια στο «1ο Φεστιβαλ κόμικς της Βαβέλ», καθώς και στην «1η διεθνή έκθεση mail art στην Ελλάδα» εισάγοντας τον θεσμό στην χώρα μαζί με τους άλλους συνδιοργανωτές της Έκθεσης αυτής, για την οποία το ΧΟΡΟΣΤΆΣΙ αναφέρθηκε λεπτομερώς στο προηγούμενο τεύχος (Νο 14).


«Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Β Ι Α 2 0 0 6» 12Ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟ-ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το ΑΓΡΟΤΙΚΟ - ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΩΝ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ, με έδρα τη Γαλανόβρυση και το Στεφανόβουνο Ελασσόνας, διοργανώνει και φέτος τις κορυφαίες ετήσιες εκδηλώσεις του με τίτλο: «ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΑ 2006 - 12Ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟ - ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ» την Κυριακή 27 Αυγούστου 2006, ώρα 8:30 μ.μ. στον υπαίθριο χώρο του Μουσείου στη Γαλανόβρυση. Οι εκδηλώσεις «ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΑ 2006» είναι αφιερωμένες στο μεγάλο ζήτημα, που ενδιαφέρει πρωταρχικά την περιοχή Ελασσόνας, και που είναι το Καθαρό και Φυσικό Περιβάλλον, το οποίο κινδυνεύει να καταστραφεί ανεπανόρθωτα και, ταυτόχρονα, να μειώσει σημαντικά το όριο ζωής του πληθυσμού, εάν, τελικά, αρχίσει η εξόρυξη του Λιγνίτη στην ορεινή περιοχή του Δομενίκου Ελασσόνας. Το Διεθνές Μουσικο - χορευτικό Πανηγύρι αποτελεί, κυρίως, ένα Αγροτικό Πολιτιστικό Πανηγύρι, που έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πλέον καταξιωμένους και σημαντικούς πολιτιστικούς θεσμούς της ευρύτερης περιοχής και της χώρας μας. Ιδιαίτερα, διακρίνεται για την ποιότητα και το υψηλό πολιτιστικό και καλλιτεχνικό του επίπεδο και για τον λόγο αυτό έχει αποκτήσει διατοπικό χαρακτήρα, όπως άλλωστε είναι και ο χαρακτήρας του Μουσείου, με μια μεγάλη εμβέλεια και απήχηση, αφού, κάθε χρόνο, απλώνεται σε διάφορους Δήμους του Νομού Λάρισας και διευρύνεται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Γι’ αυτό, άλλωστε, και όλες οι εκδηλώσεις, όπου γίνονται, προσελκύουν το ενδιαφέρον του κόσμου και έχουν μαζική προσέλευση κοινού, με χιλιάδες θεατές, που ξεπερνούν τα τοπικά όρια, αφού προσέρχονται από διάφορες περιοχές. Το κύριο χαρακτηριστικό, όμως, των εκδηλώσεων «ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΑ» είναι η συμμετοχή και η συνεργασία πολλών καλλιτεχνών και Επιστημόνων, καθώς και πολλών ελληνικών και ξένων Πολιτιστικών Φορέων και συγκροτημάτων, που προέρχονται από διάφορες χώρες του κόσμου. Μέχρι σήμερα, έχουν εμφανισθεί συγκροτήματα από την Κούβα, την Κίνα, την Αρμενία, το Νταγκιστάν, το Μπασκιρστάν και το Βόλγογκραντ της Ρωσίας, τη Γεωργία, το Κουρδιστάν, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Γιουγκοσλαβία, την Αιθιοπία, τη Σιέρα Λεόνε, τη Σρι Λάνκα, την Αίγυπτο, την Ουγγαρία κ.ά.

Γενικότερα, το ΑΓΡΟΤΙΚΟ - ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΩΝ, με το δημιουργικό του έργο και με όλες τις δραστηριότητές του και την έντονη πολιτιστική του παρέμβαση, έχει ως βασικό του στόχο την προαγωγή του Λαϊκού Πολιτισμού και, συγχρόνως, επιδιώκει να ανακουφίζει και να ψυχαγωγεί τους αγρότες της Θεσσαλικής Γης, καθώς και όλους τους φίλους του Αγροτικού Πολιτισμού, τους οποίους προσκαλεί και φέτος να πλαισιώσουν μαζικά όλες τις εκδηλώσεις του, όπως την Έκθεση Αγροτικών Προϊόντων στις 18:30 και τα διεθνή συγκροτήματα στις 20:30. Στη φετινή εκδήλωση συμμετέχουν μουσικοχορευτικά συγκροτήματα από την Ινδία, τη Γεωργία και την Ελλάδα (με χορούς της Ανατολικής Ρωμυλίας).

Φολκλορικό Χορευτικό Συγκρότημα «Αϊσί»

Το Φολκλορικό Χορευτικό Συγκρότημα «Αϊσί» ιδρύθηκε στην Τιφλίδα της Γεωργίας το 1987 και πολύ γρήγορα έγινε διάσημο. Μέχρι σήμερα, έδωσε εκατοντάδες παραστάσεις και συμμετείχε σε πολλούς διαγωνισμούς, όπου κατέκτησε αρκετά βραβεία. Ειδικότερα, το 1990, έλαβε την πρώτη θέση και τιμητικό τίτλο στον διαγωνισμό «Kalebs Chaubavt Perkhuli», που έγινε στην πόλη Kutaisi. To 1996, το συγκρότημα πήρε μέρος στο 1ο Γεωργιανό Φεστιβάλ για μαθητές - νέους και κατέκτησε το βραβείο του νικητή. Το 1999, το συγκρότημα συμμετείχε στον 2ο Κρατικό Διαγωνισμό του Ρουστάβι και κέρδισε το

υψηλότερο βραβείο και χρυσά μετάλλια. Το ίδιο βραβείο κέρδισε και στον Διαγωνισμό Γεωργιανής Παράδοσης, που έγινε στο Μπατούμι το 2002. Επίσης, το φολκλορικό Χορευτικό Συγκρότημα

Το φολκλορικό Χορευτικό Συγκρότημα «Αϊσί»

«Αϊσί» έχει πάρει μέρος σε πολλά διεθνή Φεστιβάλ και εκδηλώσεις, σε διάφορες χώρες, όπως: η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρωσία, η Βουλγαρία, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας κ.ά.


Ινδικό Καλλιτεχνικό Συγκρότημα «Μιχίρ Κουμάρ Μπασού»

Το μουσικοχορευτικό συγκρότημα «Μιχίρ Κουμάρ Μπασού» αποτελείται από πέντε φημισμένους μουσικούς και πέντε διακεκριμένους χορευτές της Ινδίας. Επικεφαλής του καλλιτεχνικού συγκροτήματος είναι ο μουσικοσυνθέτης κ. Μιχίρ Κουμάρ Μπασού, ενώ καλλιτεχνικός διευθυντής του χορευτικού είναι ο κ. Τζούντικα Ντέϊ. Επίσης, συμμετέχουν οι μουσικοί: Nilanjan Sengupta (τάβλα), Sudip KumarGhosh (συνθεσάϊζερ), Subhaw Kanti Das (κρουστά) και οι τραγουδιστές Surinder Rohilla, Ritu Sharma και Sanchari Datta.

Ο Μιχίρ Μπασού είναι δημοφιλής καλλιτέχνης και πολύπλευρο ταλέντο, με πολλές μουσικές ικανότητες, τις οποίες κληρονόμησε από τη μητέρα του. Ασχολήθηκε με τη μουσική από τα σχολικά του χρόνια και πολύ νωρίς έγινε επαγγελματίας καλλιτέχνης με την καθοδήγηση των διαφόρων

γκουρού της Ινδικής μουσικής. Από τότε που μετακόμισε, από τη γενέτειρά του, στο Δελχί, παίζει τακτικά μουσική σε ραδιοσταθμούς και στην τηλεόραση, σε σόλο και μη παρουσιάσεις, και έχει λάβει μέρος σε πολυάριθμες συναυλίες και φεστιβάλ, που διοργανώθηκαν από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς, από πρεσβείες, πανεπιστήμια, σχολεία, κ.λπ., σε πολλές πόλεις της Ινδίας. Επίσης, έχει συνεργαστεί και με πολλούς άλλους πολιτιστικούς συλλόγους και με διάφορους καλλιτέχνες στην Καλκούτα και το Δελχί, στη Βομβάη και στο Μπαγκλαντές. Μέχρι σήμερα, έχει ηχογραφήσει έξι cd, από τα οποία τα τέσσερα περιέχουν παραδοσιακά τραγούδια της Βεγγάλης, το ένα περιέχει τραγούδια της Ραμίντρας Σανγκίτ και το άλλο περιέχει μοντέρνα τραγούδια που είχε μεγάλη απήχηση σε νεανικό και μεγαλύτερο κοινό. Συμμετείχε, επίσης, και σε μία συλλογή με πατριωτικά τραγούδια. Έχει συνθέσει και ο ίδιος μουσική για τηλεοπτικές σειρές, τηλεταινίες, ντοκιμαντέρ, μιούζικαλ, κρατικές παραστάσεις και άλλες παραγωγές, οι οποίες έτυχαν μεγάλης αποδοχής από το κοινό και τους κριτικούς. Ο Μιχίρ έχει ερευνήσει σε βάθος την ινδική κουλτούρα και συμμετείχε, ως καθηγητής μουσικής και ως κριτής, σε σεμινάρια, σε κολέγια και σε μουσικούς διαγωνισμούς. Τον Νοέμβριο του 2004, συμμετείχε στο Φεστιβάλ Τραγουδιών στο Νάννινγκ της Κίνας, όπου μαζί με τον διακεκριμένο Έλληνα Πόντιο τραγουδιστή, Αλέξη Παρχαρίδη, διακρίθηκαν και απέσπασαν τα καλύτερα σχόλια όλων των κριτικών και των δημοσιογράφων. Για το αξιόλογο έργο του έχει λάβει ένα μεγάλο αριθμό βραβείων από διάφορες οργανώσεις στην Καλκούτα, το Δελχί κ.ά.

Ο Μιχίρ Μπασού

«Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Β Ι Α 2 0 0 6»

ΕΚΘΕΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ &

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

• Ενδεικτική έκθεση μουσειακών αντικειμένων οικιακής και γεωργικής χρήσης από το ΑΓΡΟΤΙΚΟ - ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΩΝ

• Λαογραφική έκθεση από τη ΔΕΠΤΑΚΑΛ του Δήμου Ελασσόνας

• Έκθεση βιολογικών και άλλων τοπικών προϊόντων του Δήμου Σαρανταπόρου

• Έκθεση Δομενίκου και άλλα τοπικά προϊόντα του Δήμου Δομενίκου

• Φέτα Ελασσόνας από τις βιομηχανίες γάλακτος Ν. Μπίζιου, Ζ. Γιώτσα, Αφών Σανίδα κ.ά.

• Ούζο Τυρνάβου, κρασιά κ.ά. από τον Οινοποιητικό Συνεταιρισμό Τυρνάβου και από τον Δήμο Τυρνάβου

• Μελισσοκομικά προϊόντα από τον Σύλλογο Μελισσοκόμων της Επαρχίας Ελασσόνας

• Έκθεση επεξεργασίας καπνού από τον Γεωργικό Συνεταιρισμό Αραδοσιβίων

• Τσίπουρο Ελασσόνας από τον Ομαδικό Αμπελώνα Τσαριτσάνης - Στεφανόβουνου Αετορράχης

• Ποντιακά φαγητά από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αετορράχης

• Ελληνικά βιολογικά τρόφιμα και ποτά (διάφορες πίττες κ.ά.) από τις «Μεσογειακές Γεύσεις» του Αθανάσιου Μπλάντα, Σέρβια Κοζάνης

• Έκθεση παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, Έκθεση Φωτογραφίας του Θεόδωρου Δεληγιαννίδη και Έκθεση επεξεργασίας μαλλιού από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αραδοσιβίων Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα επιτρέπεται η δωρεάν δοκιμή και γευσιγνωσία όλων των παραπάνω τοπικών προϊόντων, που είναι ευγενική προσφορά των εκθετών.

Η Γενική Επιμέλεια της Έκθεσης είναι του


ΑΓΡΟΤΙΚΟ – ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΑΔΟΣΙΒΙΩΝ ΕΛΑΣΣΟΝΟΣ

«Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Β Ι Α 2006»

12ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟ – ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Υπό την Αιγίδα της ΝΟΜΑΡΧΙΑΣ ΛΑΡΙΣΑΣ και του ΔΗΜΟΥ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2006, ώρα 8.30 μ.μ. (Στον υπαίθριο χώρο του Μουσείου, δίπλα στην εκκλησία της Γαλανόβρυσης)

Χοροί και τραγούδια από: την ΙΝΔΙΑ, τη ΓΕΩΡΓΙΑ και την ΕΛΛΑΔΑ [ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΥΛΙΑ]

Συμμετέχουν τα μουσικοχορευτικά συγκροτήματα:

ΙΝΔΙΚΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ «ΜΙΧΙΡ ΜΠΑΣΟΥ» ΓΕΩΡΓΙΑΝΟ ΦΟΛΚΛΟΡΙΚΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ «ΑΪΣΙ» ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ,

με τη συνοδεία του δεξιοτέχνη ακορντεονίστα ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΞΑΝΘΟΥΛΗ

Ομιλητής: Θεοχάρης Ζάγκας, Αναπληρωτής Καθηγητής του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσσαλονίκης

Θέμα: «Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις από την εκμετάλλευση του λιγνίτη»

Παρουσίαση Προγράμματος: Γεωργία Ζώη - Ηθοποιός

Επιμέλεια Εκδηλώσεων: Κώστας Σαχινίδης, δρ Κοινωνιολογίας

Τα ξένα συγκροτήματα θα εμφανισθούν επίσης και στους Δήμους και τις Κοινότητες Ν. ΛΑΡΙΣΑΣ: ΑΓΙΑΣ (1.9), ΒΕΡΔΙΚΟΥΣΙΑΣ (28.8),

ΠΛΑΤΥΚΑΜΠΟΥ (29.8 και 31.8) ΦΑΡΣΑΛΩΝ (25.8), ΛΑΡΙΣΑΣ (31.8) ΑΡΜΕΝΙΟΥ (30.8), ΤΥΡΝΑΒΟΥ (1.9)

Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ: ΚΑΡΛΑΣ (δ.δ. ΡΙΖΟΜΥΛΟΥ) (26.8), ΑΙΣΩΝΙΑΣ (Διμήνι 29.8) Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ: (δ.δ. ΛΕΥΚΟΠΗΓΗΣ) (4.9)

Ν. ΑΤΤΙΚΗΣ: ΚΑΠΑΝΔΡΙΤΙΟΥ(2.9), ΚΗΦΙΣΙΑΣ (24.8 και 3.9)

ΧΟΡΗΓΟΙ: - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΓΑΛΑΞΙΑΣ

- ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΠΙΖΙΟΣ Α.Ε. - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΓΙΩΤΣΑΣ

- ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΑΦΟΙ ΣΑΝΙΔΑ - ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΕΣ ΒΙΟΓΕΥΣΕΙΣ - ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

& ΠΟΤΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΠΛΑΝΤΑ (ΣΕΡΒΙΑ) - Ε.Π. ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΡΑΤΗΡΙΟ ΕΛ. Μ. ΧΑΤΖΟΥΛΗ, ΕΛΑΣΣΟΝΑ

- ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΤΥΡΝΑΒΟΥ ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ:

TRT, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΕΚΔΟΣΗ, ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ και οι ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ - ΛΑΡΙΣΑΣ

Στον χώρο των εκδηλώσεων θα λειτουργήσουν 14 εκθεσιακά περίπτερα με τοπικά προϊόντα (καπνός, τσίπουρο, ούζο Τυρνάβου, κρασιά, ποντιακά φαγητά, κτηνοτροφικά προϊόντα - φέτα Ελασσόνας και Ανιβατό Βερδικούσιας, πούρα Δομενίκου, επεξεργασία μαλλιού, μελισσοκομικά προϊόντα, χωριάτικες πίτες κ.ά.) με δωρεάν δοκιμή ή διανομή. Ώρες λειτουργίας: 18:30 - 20:30

Xorostasi_15

Documents

Transcript of Xorostasi_15