(α) Το όνομα «Τσιαρπίστα»:

Μολονότι η «ετυμολογία» που δίνεις για το όνομα «Τσιαρπίστα» είναι πολύ πειστική, σημειώνω τις παρακάτω παρατηρήσεις:- Στο Ξυλότρος χρησιμοποιείται η φράση «αυτός τσιάρπ’σι» (τσιάρπισε): άρχισε να χάνει τα μυαλά του, νοιώθει αδικαιολόγητη ευφορία. Επίσης «χάλασε το τσιάρκι του»: χάλασε η διάθεσή του. Επίσης, «τσιάρκι» ονομάζεται και ο μηχανισμός συγκράτησης του φυτιλιού στις λάμπες πετρελαίου.- Σε ένα ηλεκτρονικό Λατινο-Αγγλικό λεξικό που έχω, έδωσα το λήμμα Charp και μου έβγαλε τα παρακάτω: Word mod h/. An internal ‘h’ might be rendered by ’’Carpo, carpere, carpsi, carptus: Pick, pluck; gather, browse, tear off; graze, crop; tease/pull out, card (wool), separate/divide, tear down; carve; despoil/fleece; Pursue/harry; consume/erodeΉτοι, συλλέγω, συγκομίζω, δρέπω, λαναρίζω κ.λπ.Δεν γνωρίζω πως προφέρονταν η λέξη carpo (κάρπο ή τσάρπο ή τσιάρπο). Γνωρίζω όμως ότι στο Ξυλότρος η λέξη cililiano (ο εκ Σικελίας) προφέρεται τσιτσιλιάνο(ς) που είναι το τοπικό όνομα για τον κορυδαλό. Υπάρχει και επώνυμο Τσιτσιλιάνος, ενώ λέγαμε τσιτσιούλα ή χουχούλα το καλοκαιρινό αντιηλιακό κάλυμμα του κεφαλιού. Επίσης λέγαμε «το ποτήρι είναι τσιουτσιούλα», δηλαδή υπερπλήρες.- Η κατάληξη –ίστα μου δίνει την αίσθηση ότι εκφράζει κάποια ιδιότητα. Όπως ξέρεις, συναντάται συχνά σε παλιά ονόματα της περιοχής Σερρών (και όχι μόνο), όπως Λοζίστα (Μεσόλοφος), Τσερβίστα (Καπνόφυτο), Δοβίστα (Εμμ. Παπάς), Χοροβίστα (Άγ. Χριστόφορος), Βιτάστα (Κρηνίδες), Κορμίστα, Βούλτσιστα (Δόμηρος), Προβίστα (Παλαικώμη), Γαλάτιστα, Σιάτιστα, Χρούπιστα κ.λπ.Αναρωτιέμαι, από τα ανωτέρω, μήπως το όνομα Τσιαρπίστα έχει σχέση με κάποια πόλη Ευφορία που αναφέρεται για την αρχαία Βισαλτία.

(β) Η ταύτιση Παλαιόκαστρου και αρχαίας Βέργης

Μου φαίνεται πολύ πιθανή αυτή η ταύτιση. Φαντάζομαι μάλιστα την «χερσόνησο» Μουγγίλα να φιλοξενεί το λιμάνι της αρχαίας Βέργης! Είχαμε ένα χωράφι στον λόφο της Μουγγίλας. Λέγανε οι δικοί μου ότι, όταν το αλέτρι πήγαινε βαθιά, τότε σκάλωνε σε κιούπια ή σε παλιά μνημόρια. Στο Ξυλότρος υπήρχαν διάφοροι σχετικοί θρύλλοι, που συνοδεύονταν με δοξασίες όπως ότι στα παλιά χρόνια το χωριό βρισκόταν στη Μουγγίλα, ότι εκεί βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου κ.λπ. Βλέπω όμως ότι άλλοι αρχαιολόγοι, που ασχολήθηκαν με ευρήματα στην περιοχή Νέου Σκοπού, τοποθετούν εκεί την αρχαία Βέργη, με την ίδια βεβαιότητα! Το παλιό όνομα Βέργιανη (Ψυχικό), συνηγορεί ίσως σε μια τέτοια ταύτιση, μολονότι νομίζω ότι αυτό το όνομα δεν μπορεί να σημαίνει «Βέργη» αλλά «τόπο που ανήκει στη Βέργη», τα «βεργίτικα» όπως θα λέγαμε σήμερα. Τηρουμένων των αναλογιών, αντίστοιχη έννοια πρέπει να έχουν τα ομοιοκατάληκτα παλιά ονόματα Μέργιανη (Λυγαριά), Κουμάργιανη (Κουμαριά), Βύσιανη, Νεόλιανη (Βαμβακιά), Έλσιανη (Καρπερή), Τοπόλιανη (Χρυσό), Τσερέπλιανη (Ηλιοκώμη), Βίνιανη κ.λπ.

(γ) Η μάχη στα «Πλατανούδια»

Παραδοσιακά ακούγαμε και ακούμε ότι η μάχη αυτή έγινε στις 17 Φεβρ. 1913. Όμως, η επίσημη ιστορία που εξέδωσε το ΓΕΣ, το έτος 1932 (όταν μάλιστα όλοι σχεδόν οι πρωταγωνιστές της μάχης βρισκόταν στη ζωή) λέει ότι: Ο επικεφαλής του

1

βουλγαρικού στρατού, ταγματάρχης Χρηστώφ, «αφιχθείς ...εις Νιγρίταν την εσπέραν της 17 Φεβρουαρίου συνηντήθη μετά του (Έλληνος) στρατιωτικού διοικητού της πόλεως» για συνεννοήσεις, ενώ «την 19ην Φεβρουαρίου ...προσεκάλεσεν εις Ξυλότρον τον στρατ. Διοικητήν Νιγρίτης και τω ανεκοίνωσεν ότι έλαβε διαταγάς εκ Σερρών, όπως αποστείλη στρατεύματα εις διάφορα χωρία προς προστασίαν ...των εφοδιοπομπών, ουχί δε προς κατάληψιν ...τούτων... Ο ταγματάρχης Χρηστώφ έδωσε το σύνθημα της γενικής επιθέσεως δι’ ενός κανονιοβολισμού την 14ην ώραν της 20 Φεβρουαρίου. Γενική επίθεσις εξαπελύθη τόσον εκ Ξυλότρου προς Νιγρίταν, όσον και υπό των εντός της Νιγρίτης Βουλγάρων... Επί της οδού...Ξυλότρου Νιγρίτης και μεταξύ των χωρίων Τερπνή (Τσερπίστα) και Ξυλότρον ...ο 3ος λόχος ...εδέχθη το μεγαλείτερον βάρος της επιθέσεως την ημέραν ταύτην...». Η αφήγηση της ιστορίας του ΓΕΣ είναι κατηγορηματική: Στις 17 και 19.2.1913 οι «σύμμαχοι» διαβουλεύονταν. Οι μάχες στα Πλατανούδια και μέσα στη Νιγρίτα έγιναν ταυτόχρονα, στις 20 και 21 Φεβρουαρίου 1913. Αυτό είναι και το «ορθό» από πλευράς στρατιωτικής τακτικής των Βουλγάρων.Μπορούμε όμως να αγνοήσουμε εντελώς την τοπική παράδοση που επιμένει ότι η μάχη στα «Πλατανούδια έγινε στις 17 Φεβρουαρίου; Όχι βέβαια. Μπορεί να δοθεί η ακόλουθη εξήγηση: Σις 16 Φεβρουαρίου, «ο στρατ/κός διοικητής Νιγρίτης διέταξε τμήμα ...να καταλάβη καταλλήλους θέσεις περί το χωρίον Τερπνή (Τσερπίστα)», λέει το ΓΕΣ. Το σίγουρο λοιπόν είναι ότι το βράδυ της 16 ή νωρίς το πρωϊ της 17/2/1913 οι Τσιαρπισ’νοί είδαν τον ελληνικό στρατό να παίρνει θέσεις στα «Πλατανούδια». Το χωριό κινητοποιήθηκε. Άρχιζε πόλεμος με τους Βουλγάρους! Ανάλογες κινήσεις έκαναν και οι ευρισκόμενοι στο Ξυλότρος Βούλγαροι. Προώθησαν δυνάμεις στην «Γκορνιτσιά», με δύο κανόνια. Ετοιμάζονταν για μάχη. Φαίνεται ότι έκαναν ένα βήμα επιπλέον: Έριξαν βολές για να επισημάνουν τις θέσεις των Ελλήνων. Βολές όχι «δραστικές» αλλά «κανονιστικές», για προετοιμασία μελλοντικής επίθεσης, που δεν θα προκαλούσαν την έναρξη πυρών από την πλευρά των έμπειρων Ελλήνων αξιωματικών (Γαρδίκας κ.α.). Υπηρέτησα στο στρατό ως πυροβολητής και γνωρίζω ότι, αν καταφέρω να βάλω τον «στόχο» ανάμεσα σε δυο βολές, τότε τον έχω εντοπίσει: Η επόμενη θα είναι ακριβώς επάνω του! Το γεγονός ότι η πρώτη οβίδα αναφέρεται ότι έπεσε στην εκκλησία (δηλαδή στου ...«Καραγκιόζη τον γάμο» που λέμε) δείχνει ότι ήταν κανονιστική. Αυτές οι βολές γίνονται με εμπειρική εκτίμηση των στοιχείων βολής (βεληνεκές, κατεύθυνση κ.λπ.). Τέτοιες οβίδες πρέπει να έριξαν οι Βούλγαροι τουλάχιστον 2, ίσως όμως και 4. Για τους Τσιαρπισ’νούς, που δεν ήταν ...πυροβολητές, ο πόλεμος άρχισε ακριβώς τότε: στις 17/2/1913.

(δ) Οικισμός «Γερακάρης»

Από ...διαίσθηση συμφωνώ με την άποψη σου ότι πρέπει να υπήρχε οικισμός «Γερακάρης». Δεν ξέρω όμως άν, εκτός από εύλογες εικασίες, υπάρχουν περισσότερα στοιχεία. Είχαμε ένα χωράφι στον Γερακάρη ή στα Γερακαρ’νά (γερακαρινά), που καταλήφθηκε από τα έργα (διώρυγα 5Κ) στη δεκαετία του 1970. Βρισκόταν μέσα στα Τσιαρπισ’νά, λίγο πριν από τον λαιμό της «χερσονήσου» της Μουγγίλας.

(ε) Αναστασιάδης-Παυλικιάνης

Μόλις πέρυσι μου είπε κάποιος ότι το ο Αναστασιάδης είναι και ...Παυλικιάνης. Θυμήθηκα τότε, όπως και τώρα που διάβασα το βιβλίο σου, το εξής συμβάν. Ήμουν φοιτητής όταν, στα 1960 ή 1961, συνάντησα στο δρόμο μπροστά από το Χημείο τον

2

παλιό συμμαθητή μας (εκ ...συναντήσεως) Νίκο Παυλικιάνη μαζί με δύο αδερφούς του. Εγώ γνώριζα μόνο τον Νίκο. Μου είχε πει ότι ασχολούνται με μονώσεις πάσης φύσεως και ότι κάνουν χρυσές δουλειές. Νομίζω ότι μου είχε πει ότι έκαναν και τις μονώσεις στην τότε ανεγειρόμενη Φυσικομαθηματική Σχολή. Δεν πήρα «τοις μετρητοίς» όλα όσα μου είπε. Θεώρησα ότι ο Νίκος επιδόθηκε για άλλη μια φορά σε λεκτικές υπερβολές, όπως συνήθιζε να κάνει. Φαίνεται ότι έπεσα έξω. Θέλω να σε ρωτήσω τι έγινε ο Νίκος αλλά και ο άλλος. Φυσιολογικά θα περίμενε κανείς να δραστηριοποιούνται μαζί ή έστω παράλληλα με τον βιομήχανο αδερφό τους. Για τον Αναστασιάδη, έχω να πω ότι τόσο το επιχειρηματικό όσο και το κοινωνικό του έργο είναι θαυμάσιο. Διάφοροι μυστήριοι ψιθύριζαν παλιότερα, ότι δήθεν ο πατέρας του που ήταν αντάρτης στο βουνό οικειοποιήθηκε μεγάλη ποσότητα «λίρες». Και έτσι να ήταν, δεν θα αμαυρώνονταν το τεράστιο κοινωνικό και επιχειρηματικό του έργο. Εγώ όμως να καταθέτω το εξής: Παρακολουθώντας την δραστηριότητά του σποραδικά και εκ του μακρόθεν (δεν τον γνωρίζω ούτε κατ’ όψη) διαπίστωσα ότι άρχισε να «μαζεύει τα πόδια του» από το 2008. «Μυρίστηκε» την κρίση πολύ πιο πριν από κάθε λογής «οικονομολόγους» και πήρε τα μέτρα του. Είναι επιχειρηματίας!

(ς) Παπαγιώργης-Παπαγιώργινα

Οι δικοί μου είχαν αρκετά χωράφια μέσα στα Τσιαρπισ’νά και μάλιστα προς τα «Ξυλοτρουνά μεριά». Ο προπάππος μου Μητρούσης Τασιούδης ή Μπάρτζας, παντρεύτηκε μια Τσιαρπισ’νιά. Ήταν 16 χρονών όταν, ορμώμενος από την Κρανιά Καρδίτσας-Τρικάλων, έφτασε στα μέρη μας, επικεφαλής τριών μικρότερων αδερφιών. Πήγαν στην Τσιαρπίστα και «πιάσ’καν δούλ(οι)». Παντρεύτηκε την κόρη του αφεντικού του. Διασταυρώνοντας τις δικές μου πληροφορίες με όσα σχετικά γράφει ο Πασχαλούδης [«ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ(ΤΗΣ ΤΕΡΠΝΗΣ)», δίμηνη έκδοση Συλλόγου Τερπνιωτών Θεσσαλονίκης, αριθ. Φύλλου 81], καταλήγω στα εξής: Εργοδότης των εκ Κρανιάς ...λαθρομεταναστών ήταν ένας Δημήτριος. Παιδιά του η Βαγγελίτσα, την οποία παντρεύτηκε ο προππάπος μου, και ο Γεώργιος. Αυτός έγινε παπάς (Παπαγιώργης) αλλά είχε την ατυχία να πεθάνει νέος, από σκωληκοειδίτιδα. Παιδιά του Παπαγιώργη ήταν: 1) Δημήτριος, γεννηθείς το 1888 (γιος του ο Αδαμάντιος, εγγονός το ο Γεώργιος), 2) Η Ελισσάβετ(;) «του Παπαγιώργη» ή «Παπαγιώργινα», ξαδέρφη του παππού μου Πασχάλη Μπάρτζα 3) Μιχαλιός. Περιήλθε υπό την κηδεμονία του προπάππου μου Μητρούση (και στη συνέχεια του παππού μου Πασχάλη) προφανώς μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του (Παπαγιώργη). Κατοίκησε στο Ξυλότρος και είχε το επώνυμο Δημητρίου. Αν μπορείς να ...ξεδιαλύνεις περισσότερο αυτό το γενεαλογικό δένδρο, θα σου είμαι ευγνώμων!

3