ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΙΦοιτήτρια: Τσάκωνα Άννα

Α.Μ:601466

Εξάμηνο: 8ου

Τμήμα: ΔΠΘ

Ομάδα: Φύση-ανθρωπογενές: New Wilderness

Όρος:« κτιστό- άκτιστο»

Βιβλίο: «Η αρχιτεκτονική της πόλης»

Λεζάντα: Μανχάταν 1900

Όρος: ¨κτιστό-άκτιστο¨ Ο όρος κτιστό-άκτιστο αναφέρεται στο δημιούργημα του ανθρώπου, δηλαδή την πόλη το πολεοδομικό και το χωροταξικό ιστό που την περιλαμβάνει. Ο άνθρωπος από την εμφάνισή του στη γη έψαξε ένα προσφιλές περιβάλλον ώστε να εγκατασταθεί(σπηλιά). Στη συνέχεια άρχισε να περιεργάζεται τα υλικά που του πρόσφερε η φύση και κατασκεύασε το πρώτο σπίτι. Η θέληση του ανθρώπου να επέμβει στη φύση και να κατασκευάσει ένα μικροκλίμα το οποίο μπορεί να ελέγχει τον οδήγησαν την αστικοποίηση . Ωστόσο η συσσώρευση του ανθρώπου στα αστικά κέντρα τον οδήγησε στην αποξένωση και τελικά στο μαρασμό ,καθώς είναι κλεισμένος μέσα στα τεχνικά «κουτιά» που έφτιαξε ο ίδιος. Θα πρέπει να σχολιάσω ότι η συγκέντρωση αυτής της μάζας τσιμέντου οφείλεται στην ιστορική και πολιτική εξέλιξη του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ολότελα κτισμένης έκτασης είναι το Μαγχάταν ,αφού ισοπεδώθηκε ολοκληρωτικά η φύση του για να σχεδιασθεί ως πόλη που στη συνέχεια της θα γινότανε το άντρο του καπιταλισμού . Αυτή η προσήλωση του ανθρώπου στον άνθρωπο ως μέσω παραγωγής είχε ως αποτέλεσμα τη στοίβαξη του σε πολυκατοικίες με δυσχερής συνθήκες διαβίωσης .

Πλέον ο άνθρωπος θέλει το «άκτιστο» ως μια έννοια του φυσικού περιβάλλοντος που εισχωρεί μέσα στο δικό του περιβάλλον . Διαμορφώνει επομένως μέσα στα αστικά κέντρα τεράστιες εκτάσεις πρασίνου , ώστε να έρθει πιο κοντά στη φύση . Ακόμα φτιάχνει φυτεμένα δώματα για να τη φέρει κοντά του. Προδιαγράφει μεγαλύτερα κενά μεταξύ των πολυκατοικιών ώστε να έχει καλύτερο φωτισμό και αερισμό. Εν κατακλείδι σχεδιάζει για τον άνθρωπο και όχι για τις επινοήσεις του ανθρώπου π.χ αυτοκίνητο.

Τέλος με τον όρο κτιστό άκτιστο θέλω να δηλώσω όλες τις αλληλεπιδράσεις που δημιούργησε ο άνθρωπος στη σχέση του με τη φύση.

Περίληψη βιβλίου:

Η πόλη, αντικείμενο αυτού του βιβλίου, θεωρείται εδώ ως αρχιτεκτονικό έργο. Μ’αυτό δεν εννοώ μόνο την ορατή εικόνα της πόλης και το σύνολο των αρχιτεκτονικών έργων, αλλά κυρίως αναφέρομαι στην αρχιτεκτονική ως κατασκευή. Αναφέρομαι στην κατασκευή της πόλης στο πέρασμα του χρόνου. Η άποψη αυτή μπορεί να οδηγήσει σ’έναν πιο ολοκληρωμένο τρόπο ανάλυσης της πόλης. Και αυτή η ανάλυση έχει ως στόχο το τελικό καθορισμένο στοιχείο της ζωής του κοινωνικού συνόλου, τη δημιουργία δηλαδή του περιβάλλοντός του..

Ο συγγραφέας θεώρει την αρχιτεκτονική, μέσα από συγκεκριμένη σκοπιά, ως δημιουργία που δε διαχωρίζεται από τη ζωή και την κοινωνία μέσα στην οποία εκδηλώνεται. Η αρχιτεκτονική είναι από την φύση της συλλογική. Όταν οι πρώτη άνθρωποι έκτιζαν κατοικίες προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον και ένα τεχνητό κλίμα πιο ευνοϊκό για τη ζωή τους, έκτιζαν συγχρόνως και με μια αισθητική διάθεση. Η αρχιτεκτονική αρχίζει μαζί τους, δηλαδή με τις πρώτες χαράξεις της πόλης, συμβαδίζει με την εξέλιξη του πολιτισμού, και είναι στοιχείο μόνιμο, καθολικό και απαραίτητο.

Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος πιο ευνοϊκού για την ζωή και η αισθητική διάθεση είναι τα δύο σταθερά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής. Αυτά τα δύο φαίνονται μέσα από κάθε συγκεκριμένη έρευνα που βλέπει την πόλη ως ανθρώπινο δημιούργημα. Η αρχιτεκτονική δίνει μια συγκεκριμένη μορφή στην κοινωνία, και ενώ είναι στενά συνδεδεμένη τόσο μαζί της όσο και με την φύση, είναι συγχρόνους και διαφορετική από κάθε άλλη τέχνη και επιστήμη.

Αυτές οι βάσεις για τη συγκεκριμένη μελέτη της πόλης , της πόλης έτσι όπως ήδη από τους πρώτους ανθρώπινους οικισμούς. Με τον καιρό όμως η πόλη μεγαλώνει πάνω στον εαυτό της. Στην κατασκευή της παραμένουν τα αρχικά στοιχεία του σχηματισμού της, αλλά με το πέρασμα του χρόνου η πόλη τα συγκεκριμενοποίει και τα μεταβάλλει.

Ο συγγραφέας αναφέρει ως παράδειγμα ότι η Φλωρεντία είναι μια συγκεκριμένη πόλη. Η μνήμη όμως αυτή ς της πόλης και η εικόνα της ανακαλούν μέσα μας εμπειρίες άλλων πόλεων. Εντούτοις το ότι η Φλωρεντία μας θυμίζει άλλες πόλεις δεν σημαίνει ότι δεν έχει, σαν μορφή πόλης, τη δική της ιδιαιτερότητα.

Οι αντιθέσεις μεταξύ ειδικού-γενικού και ατομικού-συλλογικού ξεκινούν από την πόλη και από την ίδια την κατασκευή της, δηλαδή τη αρχιτεκτονική της. Και αποτελούν ένα βασικό σημείο της άποψης την οποία μελετάται η πόλη σε αυτό το βιβλίο. Αυτές οι αντιθέσεις φαίνονται καλύτερα όταν αναλογιστούμε τη διαφορά ανάμεσα στον ορθολογικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της πόλης και στις αξίες του «locus», καθώς και τη διαφορά μεταξύ των δημοσίων και των ιδιωτικών κτιρίων.

Από την άλλη πλευρά, το ενδιαφέρον του συγγραφέα για τα προβλήματα που δημιούργει η σχέση της ποσότητας με την ποιότητα υπήρξε μια από τις αιτίες που τον οδήγησαν να γράψει αυτό το βιβλίο. Οι μελέτες που έκανε πάνω σε συγκεκριμένες πόλεις είχαν ως αποτέλεσμα να δυσκολέψουν περισσότερο την επίτευξη μιας σύνθεσης και μιας συστηματικής αξιολόγησής του υλικού. Πράγματι, κάθε περιοχή εμφανίζεται σαν ένας «locus solus», ενώ κάθε επέμβαση στον χώρο απαιτεί να υπάρχουν γενικοί κανόνες οργάνωσης. Γι’αυτό, ενώ από την μια πλευρά μας φαίνεται αδύνατη μια ορθολογική επέμβαση συνδεδεμένη με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός τόπου, από την άλλη αντιλαμβανόμαστε ότι αυτά τα χαρακτηριστικά είναι που επιδρούν κατά κύριο λόγο στον τρόπο επέμβασης.

Έτσι, μέσα στις πολεοδομικές μελέτες δεν αποδίδεται ποτέ μεγάλη σημασία στην γνώση των μεμονωμένων αστικών συντελεστών. Παραμερίζοντας αυτές ακριβώς τις όψεις της πραγματικότητας, που είναι οι πιο ιδιαίτερες, οι πιο ειδικές, οι πιο ανώμαλες και, ακριβώς γι’αυτό, οι πιο ενδιαφέρουσες, καταλήγουμε λοιπόν στη διαμόρφωση λανθασμένων άχρηστων θεωριών.

Σ’ αυτό λοιπόν το δεδομένο βασίστηκε ο συγγραφέας και προσπάθησε να κα- θωρήσει μια μέθοδο ανάλυσης που να προσφέρεται τόσο σε μια ποσοτική όσο και σε μια ποιοτική αξιολόγηση και που μπορεί να χρησιμεύσει στη συγκέντρωση του υλικού της μελέτης σύμφωνα μ’αυτό το ενιαίο κριτήριο. Αυτή η μέθοδος στηρίζεται α) στη θεωρία των αστικών συντελεστών η οποία αναφέρει την αναγνώριση της πόλης ως έργο των χεριών του ανθρώπου και β)στη διαίρεση της πόλης σε πρωτογενή στοιχεία και σε περιοχές κατοικίας. Είναι βέβαιος ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνουν πρόοδοι σ’αυτό τον τομέα, αν προχωρήσουμε σε μια συστηματική και συγκριτική εξέταση των αστικών συντελεστών, με βάση αυτή την πρώτη ταξινόμηση που προσπάθησε να κάνει.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω επίσης ότι, αν και ο διαχωρισμός της πόλης σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, σε πρωτογενή στοιχεία και περιοχές κατοικίας, έχει υποδειχθεί και προταθεί πολλές φορές μέχρι τώρα, ποτέ δεν του έχει αποδοθεί η ανάλογη σημασία. Αυτός ο διαχωρισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με την αρχιτεκτονική της πόλης, γιατί αυτή η αρχιτεκτονική είναι αδιάσπαστο μέρος της ζωής του ανθρώπου και αποτελεί κατασκεύασμα του. Η αρχιτεκτονική είναι η σταθερή σκηνή που εξελίσσεται η ζωή του ανθρώπου. Είναι φορτισμένη από συνθήματα γενεών, από πολιτικές ταραχές, από ιδιωτικές τραγωδίες, από διάφορα γεγονότα παλιά και καινούρια. Το συλλογικό και το ιδιωτικό στοιχείο (η κοινωνία και το άτομο) αντιμάχονται και συγχέονται μέσα στην πόλη, όπου τα άτομα, στην προσπάθειά τους να τακτοποιηθούν, δημιουργούν παράλληλα ένα δικό τους μικρό, αλλά ευνοϊκό περιβάλλον μέσα στο γενικό.

Οι κατοικίες και η γύρω τους περιοχή γίνονται με το πέρασμα του χρόνου μαρτυρίες αυτού του καθημερινού τρόπου ζωής. Αν παρατηρήσουμε τις οριζόντιες τομές της πόλης που μας δίνουν οι αρχαιολόγοι, είναι σαν ένας πρωτόγνωρος και

αιώνιος ιστός, που πάνω του δημιουργήθηκε η ζωή, είναι σαν ένα σχήμα που δεν αλλάζει στο χρόνο αλλά αναπτύσσεται όπως η φύση. Ο συγγραφέας θυμάται τις ευρωπαϊκές πόλεις μετά στους βομβαρδισμούς του τελευταίου παγκοσμίου πολέμου, έχει μπροστά του την εικόνα εκείνων των ξεκοιλιασμένων σπιτιών, που ανάμεσα στα ερείπια τους έμειναν ακίνητες οι τομές των οικείων χώρων με τα ξεθωριασμένα χρώματα στους τοίχους, τους κρεμασμένους στο κενό νεροχύτες, τα συμπλέγματα των σωλήνων, την κατεστραμμένη οικειότητα των χώρων. Μέσα σ’αυτή τη ροή της πόλης στο χρόνο, βρίσκονται τα σπίτια όπου περάσαν την παιδική τους ηλικία οι κάτοικοι, παλιωμένα κατά ένα περίεργο για αυτούς τρόπο.

Αυτή την εντύπωση μας δίνουν οι εικόνες, τα χαρακτικά και οι φωτογραφίες από τις περιοχές της πόλης που έχουν αλλάξει. Οι καταστροφές και οι κατεδαφίσεις, οι απαλλοτριώσεις και οι ριζικές αλλαγές στη χρήση του χώρου, καθώς και η εκμετάλλευση ή η παλαίωση, είναι μεταξύ των πιο γνωστών μέσων έκφρασής της δυναμικής της πόλης. Αλλά αυτά τα φαινόμενα, πέρα από οποιαδήποτε αξιολόγηση τους, παραμένουν ως εικόνες που δείχνουν τις διαδοχικές αλλά όχι και ασυνεχείς φάσεις του πεπρωμένου του ατόμου, στη δύσκολη και συχνά επίπονη προσπάθεια του να συμμετάσχει στο πεπρωμένο του κοινωνικού συνόλου. Αντίθετα το σύνολο αυτό εκφράζεται κυρίως στα μνημεία της πόλης, που τα χαρακτηριστικά τους μένουν αμετάβλητα μέσα στο χρόνο. Τα μνημεία, μαρτυρίες της συλλογικής θέλησης που εκφράζεται μέσα από τις αρχές της αρχιτεκτονικής, εμφανίζονται ως πρωτογενή στοιχεία, ως σταθερά σημεία που εκφράζουνε την δυναμική της πόλης. Αυτές οι αρχές και οι μετατροπές της πραγματικότητας αποτελούν τη δομή της ανθρώπινης δημιουργίας.

Αυτή λοιπόν η μελέτη αποτελεί μια προσπάθεια να οργανωθούν και να διευθετηθούν τα κυριότερα προβλήματα που παρουσιάζει η επιστήμη των αστικών φαινομένων.

Η σχέση αυτών των προβλημάτων και οι συνέπιες τους συνδέουν την επιστήμη των αστικών φαινομένων με το σύνολο των επιστημών του ανθρώπου. Μέσα σ’αυτό το πλαίσιο, πιστεύω ότι η επιστήμη αυτή έχει μιαν αυτονομία, αν και, στην πορεία της μελέτης, πολλές φορές αναρωτήθηκα ποια είναι τα όρια και τα χαρακτηριστικά αυτής της αυτονομίας της. Μπορούμε να μελετήσουμε την πόλη από πολλά σημεία. Παρουσιάζεται όμως με αυτόνομο τρόπο, όταν την εξετάζουμε ως τελικό δεδομένο, ως κατασκευή, ως αρχιτεκτονικό έργο. Με άλλα λόγια, όταν αναλύσουμε τους αστικούς συντελεστές που πήραν μέρος ως τελική κατασκευή μιας σύνθετης επεξεργασίας, τότε θα υπολογίσουμε όλα τα δεδομένα αυτής της επεξεργασίας, που δεν μπορούν να περιληφθούν ούτε στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, ούτε στην κοινωνιολογία, ούτε και στις άλλες επιστήμες. Δέχομαι ότι η αστική επιστήμη των αστικών φαινομένων με την έννοια αυτή, μπορεί να αποτελέσει ένα κεφάλαιο στην ιστορία του πολιτισμού και μάλιστα, εξαιτίας του ολοκληρωμένου χαρακτήρα της, ένα από τα πιο κύρια.

Στην πορεία αυτής της εργασίας ο συγγραφέας χρησιμοποίει διάφορες μεθόδους για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που εμφανίζονται κατά την μελέτη της πόλης.

Ανάμεσα τους, κυρίαρχη θέση έχει η συγκριτική μέθοδος. Η μεθοδική δηλαδή σύγκριση ανάμεσα στις συνεχείς αλλαγές και τις κανονικές τους διαδοχές θα είναι πάντα για μας ο πιο σίγουρος οδηγός για να φωτίσουμε το πρόβλημα μέχρι το τελευταίο του σημείο. Αυτό έχει ως συνέπεια την ιδιαίτερη επιμονή του συγγραφέα στη σημασία που δίνει τις ιστορικής μεθόδου, αλλά και στο γεγονός ότι δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τη μελέτη της πόλης απλά ως μια ιστορική μελέτη. Αντίθετα, πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα τη μελέτη των στοιχείων της πόλης που επιβιώνουν, έτσι ώστε να εμποδίσουμε την ιστορία στης να βασίζεται μόνο σ’αυτό. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι τα στοιχεία που επιβιώνουν μπορούν να θεωρηθούν παθολογικά στοιχεία στην εξέλιξη της πόλης.

Η σημασία των αστικών συντελεστών που επιβιώνουν σε μία πόλη μπορεί να παραλληλιστεί με την σημασία των στοιχείων που επιβιώνουν σε μια γλώσσα. Είναι φανερό ότι η μελέτη της πόλης παρουσιάζει αναλογίες με τη μελέτη μιας γλώσσας, και κυρίως ως προς τα πολύπλοκα φαινόμενα μεταβολής και ως προς την ύπαρξη των στοιχείων που επιβιώνουν. Τα σημεία που προσδιόρισε ο De Saussure για την ανάπτυξη της γλωσσολογίας, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πράγματα για την ανάπτυξη της αστικής επιστήμης των αστικών φαινομένων: η περιγραφή και η ιστορία των πόλεων που υπάρχουν, η αναζήτηση των δυνάμεων που συμμετέχουν με μόνιμο και καθολικό τρόπο σ’όλους τους αστικούς συντελεστές και, φυσικά, η ανάγκη της επιστήμης των αστικών φαινομένων να οριοθετήσει και να καθορίσει το πεδίο μελέτης της.

Αφήνοντας κατά μέρος το θέμα αυτό, που μπορεί να γίνει αντικείμενο μιας συστηματικής ανάλυσης, ο συγγραφέας προτιμά να επιμείνει ιδιαίτερα στα ιστορικά προβλήματα και τις μεθόδους περιγραφής των αστικών συντελεστών, στις σχέσεις μεταξύ των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ενός τόπου και της δομής των αστικών συντελεστών, καθώς και στην επισήμανση των κυριότερων δυνάμεων που επιδρούν στην πόλη μόνιμα και ολοκληρωτικά.

Το τελευταίο μέρος αυτού του βιβλίου προσπαθεί να εντοπίσει το πολιτικό πρόβλημα της πόλης. Ως πολιτικό πρόβλημα εννοώ το πρόβλημα της επιλογής, συμφώνα με την οποία η πόλη πραγματοποίει τον εαυτό της πάνω σε μια δική της ιδέα για το τι είναι πόλη. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι έναν μέρος των μελετών θα έπρεπε να είναι αφιερωμένο στην ιστορία της ιδέας της πόλης, δηλαδή στην ιστορία των ιδανικών πόλεων και στην ιστορία των ουτοπικών πόλεων. Οι εργασίες που έχουνε γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση, απ’όσο ξέρω, είναι ελάχιστες και αποσπασματικές, αν και υπάρχουν κάποιές έρευνες που δεν έχουν ολοκληρωθεί τόσο στον τομέα της αρχιτεκτονικής, όσο και στον τομέα των πολιτικών ιδεών.

Πάντως, ανάμεσα στους αστικούς συντελεστές που συγκεκριμενοποιούνται μέσα στην πόλη και στις ιδανικές προτάσεις υπάρχει μια συνεχής σειρά αλλαγών και αλληλεπιδράσεων που συχνά έρχονται σε αντίθεση. Αναφέρεται εδώ το ότι η ιστορία της αρχιτεκτονικής και των αστικών συντελεστών είναι πάντα η ιστορία της αρχιτεκτονικής των κυρίαρχων τάξεων. Θα άξιζε να βλέπαμε μέσα σε ποια όρια και

με τι αποτελέσματα οι δυνάμεις που δρουν στις επαναστατικές περιόδους αντιπαραθέτουν ένα δικό τους συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης της πόλης.

Στην πραγματικότητα, όταν αρχίζουμε τη μελέτη μιας πόλης, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο απόψεις πολύ διαφορετικές. Η μελέτη τους θα άξιζε να αρχίσει από την ιστορία της ελληνικής πόλης, όπου η αριστοτελική ανάλυση της πραγματικότητας του άστεως βρίσκεται σε αντίθεση μ’εκείνη της πλατωνικής πολιτείας. Σ’αυτό το σημείο εμφανίζονται σημαντικά προβλήματα μεθοδολογίας. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι η αριστοτελική άποψη, ως μελέτη των αστικών συντελεστών, έπαιξε ένα αποφασιστικό ρόλο στη διεύρυνση της μελέτης της πόλης, της αστικής γεωγραφίας και της αρχιτεκτονικής των πόλεων. Αυτά τα δύο επίπεδα μελέτης είναι αναμφίβολα απαραίτητα για την κατανόηση της συγκεκριμένης αξίας ορισμένων εμπειριών. Πράγματι, μερικές ιδέες που προέρχονται αποκλειστικά από τη μελέτη του χώρου επηρέασαν σημαντικά τόσο τη μορφή όσο και, με έμμεσες ή άμεσες επεμβάσεις, τους τρόπους και τους χρόνους της δυναμικής των πόλεων. Η ανάλυση αυτών των τρόπων έχει μεγάλη σημασία.

Για την επεξεργασία μιας θεωρίας των αστικών φαινομένων μπορούμε να αναφέρουμε σε ένα μεγάλο αριθμό εντυπωσιακών μελετών, που πρέπει να εξεταστούν από τα πιο διαφορετικά σημεία και να χρησιμοποιήσουμε τα στοιχεία που μας ενδιαφέρουν για τη δημιουργία ενός γενικού πλαισίου μιας ειδικής πολεοδομικής θεωρίας των αστικών φαινομένων. Χωρίς να θέλουμε να επιμένουμε στην ιστορική μελέτη της πόλης, μπορούμε βεβαιωθούμε ότι υπάρχουν δύο κυρίως τρόποι θεωρητικής προσέγγισης: εκείνος που θεωρεί την πόλη ως προϊόν των λειτουργικών συστημάτων απ’τα οποία γεννιέται η αρχιτεκτονική της και, συνεπώς, ο αστικός χώρος της, και εκείνος που θεωρεί την πόλη κυρίως ως δομή του χώρου. Στον πρώτο, η εικόνα της πόλης είναι ένα αποτέλεσμα μιας ανάλυσης των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων και η εξέταση της γίνεται μέσα από τις αντίστοιχες επιστήμες. Ο δεύτερος τρόπος στηρίζεται πιο πολύ στην αρχιτεκτονική και στη γεωγραφία. Χωρίς να παραμερίσει τα αποτελέσματα ο συγγραφέας από τον πρώτο τρόπο, που έθεσαν άλλωστε σημαντικά ερωτήματα, επιμένει στο δεύτερο τρόπο θεωρητικής προσέγγισης της πόλης.

Έτσι, ο συγγραφέας αναφέρεται σε συγγραφείς διαφορετικής προέλευσης προσπαθώντας να εξετάσει μερικές απόψεις που θεωρεί βασικές, ανεξάρτητα από την αξιολόγηση τους. Ο αριθμός των συγγραφέων που χρησιμοποιεί δεν είναι πολύ μεγάλος, καθώς ο όγκος του υλικού που διαθέτουμε είναι μεγάλος. Παρά την άποψη του ότι είναι άσκοπο να αναφέρεται σε κάποιον συγγραφέα ή σε κάποιο κείμενο που δεν παίζει σημαντικό ρόλο σε μια ανάλυση ή κάποια θεωρεία που δεν αποτελεί σημαντική συνεισφορά σε μια ερευνητική εργασία, προτίμησε να αναφέρει τις εργασίες εκείνες που θεωρεί βασικές για μια έρευνα αυτού του είδους και που η γνώση τους του επιτρέπει να στηρίξει τις υποθέσεις αυτής της εργασίας. Πρόκειται για εργασίες που δεν μπορεί να παραβλέψει τη συνεισφορά τους, από οποιοδήποτε σημείο κι αν ξεκινήσει την θεμελιώσει μιας αυτόνομης θεωρίας των αστικών φαινομένων.

Αφήνει έξω από τα πλαίσια της μελέτης του μερικές βασικές απόψεις όπως είναι λ.χ. οι οξυδερκείς παρατηρήσεις του Fustel de Coulanges, του Mommsen και άλλων. Όσων άφορα τον πρώτο από αυτούς, αξίζει να υπογραμμιστεί η σημασία που έδωσε στους θεσμούς, ως στοιχείο που παραμένει αμετάβλητο στην ιστορία και στη σχέση μεταξύ του μύθου και του ίδιου του θεσμού. Οι μύθοι μετακινούνται και περνούν λίγο λίγο από έναν τόπο στον άλλο. Κάθε γενιά τους αφηγείται με διαφορετικό τρόπο και προσθέτει νέα στοιχεία στην κληρονομία του παρελθόντος. Αλλά πίσω από αυτή την μεταβλητή πραγματικότητα που αλλάζει από την μια εποχή στην άλλη, υπάρχει και μια αμετάβλητη, που παραμένει σταθερή και που κατά κάποιο τρόπο καταφέρνει να ξεφεύγει από την επίδραση του χρόνου. Ο συγγραφέας αναγνωρίζει τη θρησκευτική παράδοση ως τον αληθινό φορέα αυτής της αμετάβλητης πραγματικότητας. Οι σχέσεις που αναπτύσσει ο άνθρωπος με τους θεούς μέσα στην αρχαία πόλη, ο τρόπος που τους λατρεύει, τα ονόματα που τους επικαλείται, τα δώρα και οι θυσίες που τους προσφέρει, είναι όλα βασισμένα σε απαραβίαστους κανόνες, επάνω στους οποίους το μεμονωμένο άτομο δεν έχει καμία δύναμη.

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι μέσα από τη σημασία της θρησκευτικής τελετουργίας και της συλλογικής φύσης, μέσα από το κύριο χαρακτηριστικό της ως στοιχείο που συντηρεί τον μύθο, μπορούμε να καταλάβουμε την αξία των μνημείων και συνεπώς την αξία της θεμελίωσης της πόλης και της διάδοσης των ιδεών της. Πράγματι, μέσα σε αυτή την σκιαγράφηση της θεωρίας των αστικών φαινομένων, δίνει ο συγγραφέας μεγάλη αξία στα μνημεία, παρόλο παρόλο που πολλές φορές η προσπάθεια του να καταλάβει την βαρύτητα τους στην δυναμική της πόλης, μένει χωρίς ικανοποιητικά αποτελέσματα. Αυτή όμως η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί και πιστεύει ότι γι’αυτό χρειάζεται να μελετηθεί περισσότερο η σχέση μεταξύ μνημείων, θρησκευτικής τελετουργίας και μυθολογικού στοιχείου, κατά την έννοια που υπέδειξε ο Fustel de Coulanges. Γιατί, αν η λειτουργία είναι ένα στοιχείο μόνιμο που συντηρεί τον μύθο, το ίδιο ισχύει και γι το μνημείο, το οποίο, την ίδια στιγμή που επικυρώνει το μύθο, καθιστά δυνατές τις λειτουργικές του μορφές.

Αυτή η μελέτη θα έπρεπε να ξεκινήσει από την ελληνική πόλη. Αυτό θα βοηθούσε να κατανοήσουμε καλύτερα την δομή της πόλης, η οποία, στα αρχικά της στάδια, έχει άμεση σχέση με τον τρόπο ύπαρξης και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Οι εργασίες της σύγχρονής ανθρωπολογίας για την κοινωνική δομή των πρωτόγονων οικισμών ανοίγουν νέους ορίζοντες στη μελέτη των σχεδίων των πόλεων και μας επιβάλουν να εξετάσουμε τους αστικούς συντελεστές με βάση τα κύρια τους θέματα. Και ως τέτοια θεωρεί ο συγγραφέας, τον καθορισμό της βάσης για την μελέτη των αστικών συντελεστών, με την γνώση μεγάλου αριθμού από αυτούς, καθώς και την ένταξη τους στον χώρο και στον χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, τον εντοπισμό των δυνάμεων που συμμετέχουν με ένα μόνιμο και καθολικό τρόπο σε όλους τους αστικούς συντελεστές.

Ας πάρουμε τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην πραγματική ύπαρξη των μεμονωμένων αστικών συντελεστών και στις ουτοπιστικές ιδέες για την πόλη.

Συνήθως αυτή η σχέση μελετάται και ερμηνεύεται στα στενά χρονικά όρια μιας συγκεκριμένης εποχής, με τελείως προσωρινά όμως αποτελέσματα. Αλλά ως πιο σημείο μπορούμε να εντάξουμε μια περιορισμένη ανάλυση στο γενικό πλαίσιο των μόνιμών και καθολικών δυνάμεων που επιδρούν στην πόλη;

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι η αντίθεση μεταξύ του ουτοπικού και του επιστημονικού σοσιαλισμού κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αξίζει να μελετηθεί περισσότερο. Αλλά δεν μπορεί να τις θεωρήσει μόνο από την καθαρά πολιτική τους άποψη. Πρέπει να τις συγκρίνουμε με τους αστικούς συντελεστές που υφίστανται σήμερα, ώστε να μην φτάσουμε σε σοβαρές ανακρίβειες ως προς την μελέτη του συγγραφέα. Και αυτό θα πρέπει να γίνει για όλους τους αστικούς συντελεστές. Στην πραγματικότητα όμως διαπιστώνει ο συγγραφέας ότι στην ιστορία της πόλης εφαρμόζονται και γενικεύονται μερικά μόνο από τα αποτελέσματα της έρευνας του. Γενικά, οι ιστορίες των πόλεων λύνουν τα πιο δύσκολα προβλήματα διαχωρίζοντας τις χρονικές εποχές μεταξύ τους. Έτσι αγνοούν ή δεν μπορούν να συλλάβουν, μέσα πια από διαφορετικά αποτελέσματα τα γενικά και αμετάβλητα χαρακτηριστικά που ενυπάρχουν στη δυναμική της πόλης.

Οι μελέτες της πολεοδομίας, που βασίζονται κυρίως σε κοινωνικά χαρακτηριστικά της βιομηχανικής πόλης, αγνόησαν μια σειρά συντελεστών μεγάλης σημασίας, που πλούτισαν την επιστήμη των πόλεων με μια συνεισφορά ιδιόρρυθμη αλλά και αναγκαία. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις εγκαταστάσεις και στις αποικιακές πόλεις, που ιδρύθηκαν από Ευρωπαίους, κυρίως μετά την ανακάλυψη της Αμερικής. Ο Freyre, για παράδειγμα, ασχολείται με την επίδραση μερικών κτιριακών και πολεοδομικών τύπων που έφεραν οι Πορτογάλοι στην Βραζιλία, και τον τρόπο που η δομή τους συνδέθηκε με τον τύπο κοινωνίας που εγκαταστάθηκε εκεί. Μεγάλη σημασία στην διαμόρφωση της πόλης της Νότιας Αμερικής έχει η σχέση μεταξύ αγροτικής και γαιοκτημονικής οικογένειας κατά την εποχή της πορτογαλικής αποικιοκρατίας στην Βραζιλία. Αυτή η σχέση συνδέεται με τη θεοκρατία όπως την συνέλαβαν οι Ιησουίτες καθώς και με την επίδραση των Ισπανών και Γάλλων αποικιοκρατών. Συμπερασματικά με τον συγγραφέα αυτός ο τύπος μελέτης μπορεί να προσφέρει βασικά στοιχεία στην ίδια την έρευνα των ουτοπικών θεωριών για την πόλη και για την σύνταξη της πόλης, αλλά το υλικό που έχει στην διάθεση του είναι περιορισμένο κατ’αυτόν.

Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικές μεταβολές των συγχρόνων κρατών απέδειξαν ότι το σχήμα της πόλης αλλάζει με αργό ρυθμό κατά την μετάβαση της από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το μέτρο αυτής της αλλαγής. Εδώ πάλι ισχύει η σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα.

Ο συγγραφέας χώρισε αυτό το βιβλίο σε τέσσερα μέρη: Στο πρώτο ασχολήθηκε με τα προβλήματα περιγραφής και ταξινόμησης, δηλαδή με τα τυπολογικά προβλήματα. Στο δεύτερο με τη δομή της πόλης κατά τομείς. Στο τρίτο με την αρχιτεκτονική της πόλης και με το «locus» στον οποίο είναι εγγεγραμμένη, δηλαδή με την ιστορία των πόλεων, Τέλος , στο τέταρτο, αναφέρεται στα κύρια προβλήματα

της δυναμικής της πόλης και στο πρόβλημα της πολιτικής, με την έννοια της επιλογής.

Σε όλα αυτά τα προβλήματα κυριαρχεί η εικόνα του αστικού φαινομένου, η αρχιτεκτονική του. Αυτή η εικόνα περιβάλλει την αξία όλου του ζωτικού χώρου, στον οποίο έχει ζήσει και τον οποίο έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος, και εμφανίζεται σε όλες τις μελέτες του συγγραφέα, δεδομένου ότι η αρχιτεκτονική είναι στενά συνδεδεμένη με τα ανθρώπινα προβλήματα. Ο Vidal de la Blache γράφει « η άγονη έκταση, τα δάση, οι καλλιεργημένοι κάμποι, οι ακαλλιέργητες εκτάσεις, είναι τα μέρη ενός αδιάσπαστου συνόλου, το οποίο ο άνθρωπος διατηρεί στην μνήμη του». Αυτό το αδιάσπαστο σύνολο είναι η φυσική και συγχρόνως η τεχνητή αρχιτεκτονική. Ο Milizia έδωσε τον ορισμό για την έννοια της αρχιτεκτονικής ως προϊόντος της μίμησης της φύσης: «Η αρχιτεκτονική στην πραγματικότητα δεν έχει ένα πρότυπο που προέρχεται από τη φύση, αλλά ένα άλλο, θεμελιωμένο από τους ανθρώπους, που ακολούθησαν την ικανότητα της φύσης στην κατασκευή των πρώτων τους κατοικιών».

Τέλος πιστεύει ο συγγραφέας ότι το σχήμα της θεωρίας των αστικών φαινομένων που παρουσιάζει σε αυτό το βιβλίο, μπορεί να έχει διάφορες προεκτάσεις με απροσδόκητες όψεις και κατευθύνσεις. Αλλά πιστεύει, επίσης, ότι αυτή η πρόοδος, σε ότι άφορα τη γνώση της πόλης, μπορεί να είναι αληθινή και αποτελεσματική, μόνο αν αποφύγουμε να περιορίσουμε την πόλη σε κάποια μεμονωμένης όψη της, γιατί θα χάσουμε έτσι από τον ορίζοντα την σημασία της.

Εικόνα 1: άποψη στοιχείων σε διάταξh "redents"

Εικόνα 2: τοπογραφικό "redents"

Εικόνα 3: Λονδίνο συνοικία Adelphi