Διατροφικές συνήθειες Διατροφικές συνήθειες

των αρχαίων των αρχαίων

Ολυμπιονικών: το Ολυμπιονικών: το

doping doping από την από την

αρχαιότητα ως σήμερααρχαιότητα ως σήμερα

Εισήγηση: Ερευνητική ομάδα Α΄Λυκείου

Στόχοι του σχεδίου εργασίας:

oΝα πληροφορηθούν οι

μαθητές για τους αρχαίους

ολυμπιακούς αγώνες, τα

ολυμπιακά αγωνίσματα και

τους αρχαίους ολυμπιονίκες 

oΝα ανακαλύψουν τις

διατροφικές συνήθειες των

αρχαίων Ελλήνων

oΝα εστιάσουν στη

διατροφική αγωγή των

αρχαίων Ολυμπιονικών

o Να αναζητήσουν τη γένεση

του doping στον αρχαίο

ελληνικό αθλητικό κόσμο

Μέθοδος: ο σχεδιασμός του μαθήματος γίνεται με ευθύνη της ομάδας,

με πυξίδα την ομαδοσυνεργατική μέθοδοΗ όλη διαδικασία χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: α) Προβληματισμός - αφόρμηση: Στη φάση αυτή γίνεται ο εντοπισμός του θέματος και η υποβολή ερευνητικών ερωτημάτων, με στόχο τη δημιουργία υπο-ομάδων β) Προγραμματισμός των διδακτικών δραστηριοτήτων: Στο στάδιο αυτό γίνεται ο σχεδιασμός δράσης της κάθε ομάδας. γ) Διεξαγωγή των δραστηριοτήτων: Είναι η φάση της έρευνας, συνεργασίας και υλοποίησης του σχεδιασμού. δ) Αξιολόγηση

Διατροφή στην

αρχαία Ελλάδα

Για τους αρχαίους Έλληνες τα γεύματα της ημέρας ήταν τρία:Το πρώτο (ἀκράτιστον) αποτελούσε κριθαρένιο ή σταρένιο ψωμί

(«μάζα» από κριθάρι για το λαό, «άρτο» από σιτάρι για τους πλούσιους) βουτηγμένο σε κρασί (ἄκρατος),

συνοδευόμενο από σύκα ή ελιές. Το δεύτερο (ἄριστον) λάμβανε χώρα το

μεσημέρι ή νωρίς το απόγευμα. Το τρίτο (δεῖπνον), το οποίο ήταν και το

σημαντικότερο της ημέρας, καταναλωνόταν, αφού η νύχτα είχε πλέον πέσει. Σε αυτά

μπορεί να προστεθεί ένα επιπλέον ελαφρύ γεύμα (ἑσπέρισμα) αργά το απόγευμα.

Τέλος, το ἀριστόδειπνον ήταν ένα κανονικό γεύμα που μπορούσε να

σερβιριστεί αργά το απόγευμα.

Διατροφή στην

αρχαία ΕλλάδαΣυνηθισμένες πρωινές τροφές ήταν επίσης τα ξερά σύκα, τα αμύγδαλα τα καρύδια και οι άλλοι ξηροί καρποί. Το πρωινό ρόφημα ήταν ο «κυκεών», ένα μείγμα κρασιού τριμμένου τυριού και κριθάλευρου, το γάλα κυρίως κατσικίσιο, καθώς και ένα είδος υδρόμελου που το παρασκεύαζαν από χλιαρό νερό και μέλι. Αναφέρουμε και την πτισάνη, αφέψημα από κριθάρι που χρησίμευε ως τροφή για αρρώστους.Από τα καρυκεύματα (μπαχαρικά), το πιο περιζήτητο αλλά και το πιο σπάνιο ήταν το μαύρο πιπέρι. Επίσης στόλιζαν τα φαγητά τους με σμύρνα, κάππαρη, ρίγανη, δυόσμο, κύμινο, πράσα, σέλινο, μάραθο, δεντρολίβανο, άνηθο.

Διατροφή στην αρχαία Ελλάδα

Διατροφή στην αρχαία Ελλάδα

Διατροφή στην αρχαία Ελλάδα

Από πού αντλούμε

πληροφορίες για τη

διατροφή των αρχαίων

Ελλήνων;Από την Οδύσσεια συλλέγουμε στοιχεία για τις γαστρονομικές προτιμήσεις των Eλλήνων της εποχής του 8 πΧ αι. Όσο και αν μας φανεί περίεργο, οι Έλληνες της Ομηρικής Εποχής στήριζαν την διατροφή τους κυρίως στο κρέας: εντόσθια, αρνιά, κατσίκια, μοσχάρια, γίδες. Τα κρέατα τα έτρωγαν ψητά στη θράκα. Ψωμιά έφτιαχναν από σιτάρι και κριθάρι. Είχαν ανεπτυγμένη τυροκομία, έπιναν γάλα, έφτιαχναν τυρόγαλο και τυριά. Το κρασί ήταν απαραίτητο συνοδευτικό των γευμάτων. Στην Οδύσσεια γίνεται αναφορά για: ξανθό κρασί, κόκκινο νεχτάρι, μαύρο κρασί και μαύρο γλυκόπιοτο κρασί. Το κρασί τους το έπιναν νερωμένο. Υπήρχε βέβαια και το ελαιόλαδο. Δεν περιφρονούσαν φυσικά και τα φρούτα.

Από πού αντλούμε πληροφορίεςγια

τη διατροφή των αρχαίων

Ελλήνων;Τα Έργα και Ημέραι του Ησίοδου, οι οι Χαρακτήρες Χαρακτήρες του του ΘεόφραστουΘεόφραστου, οι Πλατωνικοί διάλογοι και ειδικά το Συμπόσιον, οι κωμωδίες του Αριστοφάνη, το έργο Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη, ο Πλούταρχος με το Περί Παίδων Αγωγής και ο Αθήναιος, συγγραφέας των Δειπνοσοφιστών αποτελούν πολύτιμες πηγές για τη διατροφική αγωγή των αρχαίων Ελλήνων.

Διατροφή των αθλητών• Αν θεωρήσουμε τον Αιλιανό αξιόπιστη πηγή, ο

πρώτος αθλητής που ακολούθησε ποτέ ειδική διατροφή ήταν ο Ίκκος από τον Τάραντα, που έζησε κατά τον 5ο αιώνα π.Χ.Ο Πλάτων επιβεβαιώνει πως ακολουθούσε πολύ πειθαρχημένο πρόγραμμα, με την έκφραση «γεύμα του Ίκκου» να γίνεται παροιμιώδης.Ωστόσο, ο Μίλων από τον Κρότωνα, ολυμπιονίκης της πάλης, κατείχε τη φήμη πως κατανάλωνε 7,5 λίτρα κρασιού, 9 κιλά ψωμί και κάμποσο κρέας καθημερινά Πριν από αυτόν, οι αθλητές της κλασικής εποχής ακολουθούσαν δίαιτα στηριγμένη στις ξηρές τροφές (ξηροφαγία), όπως για παράδειγμα στα ξηρά σύκα, το τυρί και το ψωμί.[Ο Πυθαγόρας (είτε ο γνωστός φιλόσοφος είτε κάποιος προπονητής αθλητών) είναι ο πρώτος που συμβουλεύει τους αθλητές να καταναλώνουν κρέας.

Οι παιδοτρίβαι• Ακολούθως, οι προπονητές συνιστούν μια

προκαθορισμένη διατροφή: για να κατακτήσει κάποιος έναν ολυμπιακό τίτλο «πρέπει να ακολουθεί ιδιαίτερη διατροφή, να μην τρώει επιδόρπια (…), να μην πίνει παγωμένο νερό και να μην καταναλώνει ποτήρια κρασιού όποτε του κάνει κέφι».Η διατροφή αυτή πρέπει να είχε ως βάση το κρέας, πληροφορία που επιβεβαιώνει ο Παυσανίας. Ο ιατρός Γαληνός αποδοκιμάζει τους συγχρόνους του αθλητές, επειδή καταναλώνουν ωμό κρέας. Θεωρεί πως η συνήθεια αυτή προκάλεί πύκνωση της σαρκικής μάζας εξαφανίζοντας την εσωτερική θερμότητα του σώματος, οδηγώντας σταδιακά τον αθλητή στο θάνατο. Αντίθετα, υποστηρίζει πως η διατροφή πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε αθλητή και να βασίζεται στις συμβουλές εξειδικευμένου ιατρού .

Η διατροφική προετοιμασία

των αρχαίων Ολυμπιονικών

o Επίπονη, προϋπέθετε συνδυασμό με αθλητική προετοιμασία 10 μηνών τουλάχιστον, με την αρωγή παιδοτριβών και αλειπτών, οι οποίοι και βοηθούσαν στη μυϊκή αποκατάσταση των αθλητών.o Κατά τον Παυσανία οι ολυμπιονίκες διατρέφονταν με νωπό τυρίoΚατά το Διογένη το Λαέρτιο νωπό τυρί, ξερά σύκα και άρτος συνιστούσαν την ολυμπιακή διατροφική τριάδαoΚατά το Διογένη τον Κυνικό και τον Πλάτωνα ευεργετικό θεωρούνταν το κρέας, βοδινό, χοιρινό και γίδινο.

ΤO ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η λέξη dope πρωτοεμφανίζεται στους λαούς της Αφρικής από το 18ο αι.

για την ονομασία διεγερτικών που χρησιμοποιούσαν στις τελετές τους.

Ο όρος doping υποδηλώνει την αθέμιτη χρήση φαρμάκων για την

επίτευξη της μέγιστης αθλητικής απόδοσης

Η χρησιμοποίηση διαφόρων ουσιών και μεθόδων, πριν από τη συμμετοχή σε αγώνες, με στόχο τις καλύτερες επιδόσεις, ήταν γνωστή από την αρχαιότητα.Ίσως ο πρώτος που παρότρυνε για “ντόπινγκ” να ήταν ο Όμηρος με την φράση του « αείν επικρατείν και υπείροχον έμμεναι άλλων». Σε κείμενα του Πυθαγόρα, Ιπποκράτη, Αριστοτέλη, αναφέρεται η χρήση διαφόρων βοηθημάτων για την αύξηση της απόδοσης. Οι αρχαίοι πρόγονοί μας έτρωγαν λάδι, σύκα, μεγάλες ποσότητες κρέατος και άλλα πολλά. Στη ρωμαϊκή εποχή, όπως φαίνεται από κείμενα του Διοσκουρίδη, Φιλόστρατου, Γαληνού, Ορειβάσιου κ.τ.λ. χρησιμοποιούσαν άλλες μεθόδους.

ΤO ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Από τις πιο ενδιαφέρουσες ήταν η βρώση κόκορα που είχε νικήσει σε κοκορομαχία, η χρήση ιδρώτα αθλητή αναμεμιγμένου με σκόνη (ρύπος), αλλά και υγρασίας από αγάλματα πρωταθλητών !!. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι στην ελληνορωμαϊκή εποχή υπήρξαν εξέχουσες μορφές που έγραψαν κείμενα κατά του έντονου πρωταθλητισμού. Επίσης υπάρχουν αναφορές για τις βλαβερές συνέπειες της χρήσης διαφόρων ουσιών όπως και την απόκλιση από το υγιεινό μεσογειακό διαιτολόγιο. Ο Ιπποκράτης πίστευε ότι η σωματική υγεία δεν έχει καμία σχέση με τη μυϊκή δύναμη. Οι απόψεις του Αριστοτέλη για τον πρωταθλητισμό αλλά και ειδικότερα για τις παραμορφώσεις που προκαλεί, κάνοντας τους ανθρώπους να μοιάζουν με ζώα, είναι γνωστές.

Διατροφή και ντόπινγκ στην αρχαιότητα

Μνείας χρήζουν και οι «διαιτητικέςσυνταγές» των παιδοτριβών, που θεωρούνταν απαραίτητα βοηθήματα των αθλητών. Ειδικές δίαιτες προτείνονταν στους ασκούμενους, όπως π.χ. η κατανάλωση πολλών σύκων, φρούτων με μεγάλη συγκέντρωσησακχάρου, που παρέχει ενέργεια.

Αναφέρεται ότι οι άλτες χρησιμοποιούσαν κρέας κατσίκας, ενώ οι παλαιστές, οι σφαιροβόλοι και οι ακοντιστές κρέας ταύρου Τον 6ο π.X. αιώνα οι αθλητές προσπαθούσαν να βελτιώσουν την απόδοσή τους, τρώγοντας διάφοραείδη κρέατος, χοιρινό λίπος –δηλαδή πλημμύρα ζωικών πρωτεϊνών.Οι αθλητές έτρωγαν επίσης ολόκληρα τα κοκόρια που νικούσαν σε αγώνες, σε μια προσπάθειαλήψης της τεστοστερόνης του νικητή κόκορα. Το εκχύλισμα δεντρολίβανου χρησιμοποιούνταν ως θερμαντικό πριν από τα γυμνάσια.

Ο Φιλόστρατος (2ος αι. π.X.) στο έργο του «Περί γυμναστικής» μας πληροφορεί ότι οι μάγειροι παρασκεύαζαν για τους αθλητές ψωμί καρυκευμένο με χυμό μήκωνος της υπνοφόρου (φυτό από το οποίο παράγεται το όπιο).Ο Πλίνιος ο νεότερος (1ος και 2ος αι. μ.X.) αναφέρει ότι οι Έλληνες δρομείς έπιναν αφέψημα ενός φυτού, ώστε να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα και να μπορέσουν να αντέξουν σε μεγαλύτερηςδιάρκειας αγώνες.

Το Ντοπάρισμα• Η Δ.Ο.Ε. ορίζει ως doping την χρήση από τον αθλητή ή/και

την χορήγηση σε αυτόν προς χρήση από άλλο άτομο, ουσιών που είναι ξένες προς τις μεταβολικές διεργασίες του ανθρωπίνου οργανισμού, ή/και φυσιολογικών ουσιών σε μεγαλύτερη ποσότητα ή ασυνήθεις οδούς εφαρμογής, ή/και την χρήση ορμονών κι άλλων παρόμοιας δράσης προϊόντων ή/και άλλων μέσων, με σκοπό την τεχνητή και παράνομη βελτίωση των επιδόσεων.

• Tο Doping απαγορεύεται διότι:• 1) Προκαλεί σοβαρές βλάβες στην υγεία των αθλητών.• 2) Aντίκειται στην ίδια την αθλητική ιδέα και τους ηθικούς

στόχους που θέτει.• 3) Aντιβαίνει στην αθλητική νομοθεσία

• Πώς θα εμποδίσουμε την εξάπλωση του Doping 1)Πρόληψη: με εκτεταμένα προγράμματα ενημέρωσης προς: τους αθλητές, τους γιατρούς και τους αθλητικούς παράγοντες2) Με συστηματικό έλεγχο των αθλητών

Εικόνες

Λόγοι anti-doping 

1. Οι κίνδυνοι που απειλούν την υγεία των αθλητών θέτουν σε κίνδυνο και την ίδια τη ζωή του,

2. πράξη ανήθικη, αφού το doping κατάφωρα παραβιάζει το «ευ αγωνίζεσθαι»,

3. Η χρησιμοποίηση αναβολικών ουσιών παραβιάζει τη νομοθεσία περί ναρκωτικών.

απαγορευμένες φαρμακευτικές

ουσίες • διεγερτικά, τα ναρκωτικά, τα

αναβολικά στεροειδή, οι βήτα blockers, τα διουρητικά, και οι πεπτικές ορμόνες,

ουσίες που αυξάνουν το μυϊκό όγκο και την δύναμη του αθλητή, διεγείρουν, χαλαρώνουν, προκαλούν απώλεια βάρους, καλύπτουν τον πόνο ή απλά κρύβουν την χρήση άλλων ουσιών.

αναβολικά

• Ρόλος τους είναι να χτίζουν μυϊκό ιστό και οστική μάζα

• χρησιμοποιούνται από αθλητές, καθώς πέρα από τη δεδομένη ενδυνάμωση του αθλητή, επιτρέπουν ακόμη την εντατικότερη και μεγαλύτερης διάρκειας προπονητική άσκηση.

WΑDΑ (Παγκόσμια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ)

Η νέα ανανεωμένη λίστα της WΑDΑ για το 2012 περιλαμβάνει περί τα 70 αναβολικά στεροειδή, περί τα 60 διεγερτικά, ορμόνες, διουρητικά και άλλους καλυπτικούς παράγοντες, μεθόδους ντοπαρίσματος του αίματος και ορισμένα ισχυρά ναρκωτικά παυσίπονα.

• Οι ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 στην Αθήνα επισκιάστηκαν από τα κρούσματα ντόπινγκ σε αθλητές. Μετάλλια αφαιρέθηκαν, αθλητές αποκλείστηκαν, μεγάλα ονόματα από πολλές χώρες δεν έλαβαν τελικά μέρος στους αγώνες με τις υποψίες περί χρήσης απαγορευμένων ουσιών να πλανώνται πάνω από τα κεφάλια τους.

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 2671, 31 Δεκεμβρίου 2008

ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ (ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΑΓΩΝΩΝ)

Α. ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣΟυσίες που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο Απαγορευμένων Ουσιών είναι ιδιαίτερα πιθανό να οδηγήσουν τον αθλητή σε μη ηθελημένες παραβιάσεις κανονισμών αντί−ντόπινγκ λόγω της ευρείας διαθεσιμότητάς τους ως συστατικών φαρμακευτικών προϊόντων ή γιατί θεωρείται ότι είναι λιγότερο πιθανόν να χρησιμοποιούνται επιτυχώς ως παράγοντες ντόπινγκ.

• ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ: Abrafinil, amfepramone, amiphenazole,

amphetamine και παράγωγα, bromantan, carphedon, cathine, clobenzorex, cocaine, ephedrine και παράγωγα, etilefrine, fencamfamin, fenetylline, fenfluramine, fenproporex, furfenorex, mefenorex, mephentermine, mesocarb, modafinil, niketamide, norfenfluramine, pemoline, phendimetrazin, phenmetrazine, phentrermine, prolintane, selegiline, strychnine, κ.λπ.

• ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: Buprenorphine, dextromoramide, diamorphine (heroin), hydroporphine, methadone, morphine, oxycodone, oxymorphone, pentazocine, pethidine

• ΚΑΝΝΑΒΙΝOΕΙΔΗ: Χασίς, μαριχουάνα • ΑΝΑΒOΛΙΚΑ: Αναβολικά ανδρογονικά στεροειδή (ΑΑΣ:

ενδογενή και εξωγενή), Άλλα αναβολικά (Clenbutenol, zeranol)

• ΠΕΠΤΙΔΙΚΕΣ OΡΜOΝΕΣ: Ερυθροποιητίνη (EPO), Αυξητικές ορμόνες (hGH, IGF-1), Χορινική γοναδοτροφίνη (hCG), Ινσουλίνη, Κορτικοτροφίνες

• ΒΗΤΑ-2 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ: Επιτρέπεται ελεγχόμενη χρήση για ιατρικούς λόγους